T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP

(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

MAKİNE TEKNOLOJİSİ

CAM PROGRAMI İLE TORNALAMA

ANKARA 2006

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.

• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ..................................................................................................... 3 1. FARKLI CAM PROGRAMLARI ....................................................................................... 3

1.1. CAM Programının Karşılaştırılması.............................................................................. 3 1.2. Farklı CAM Programları İle İlgili Uygulamalar ........................................................... 4

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ................................................................................................... 22 2. CAM TORNALAMA ........................................................................................................ 22

2.1. Boyutlu Parça Çizimi veya Hazır Parça Dosyasının Açılması.................................... 22 2.2 CAM Programının Seçimi............................................................................................ 28 2.3. CNC Tezgâhının Seçimi ve Kontrol Ünitesi Parametre Ayarları................................ 29 2.4. İşlem Yapılacak Yüzeylerin (Konturların ) Seçimi..................................................... 30 2.5. Operasyon Sırasının Oluşturulması ve Özelliklerinin Seçimi ..................................... 33 2.6.Takım Yollarının Oluşturulması .................................................................................. 38 2.7.Oluşturulan Takım Yollarına Göre Programın Simülasyonla Kontrolü....................... 62 2.8. Oluşturulan Takım Yollarına Göre CNC Kodlarının Üretimi..................................... 62 UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................... 64 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME..................................................................................... 65 PERFORMANS DEĞERLENDİRME .............................................................................. 66

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 67 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 68

İÇİNDEKİLER

ii

AÇIKLAMALAR KOD 521MMI127

ALAN Makine Teknolojisi

DAL/MESLEK Bilgisayarlı Makine İmalatı, Bilgisayar Destekli Endüstriyel Modelleme

MODÜLÜN ADI CAM Programı ile Tornalama

MODÜLÜN TANIMI

CNC torna tezgahlarında üretilecek parçaların, CAM programı ile parçaların takım yollarının oluşturularak tezgâhta daha hızlı ve verimli bir şekilde üretilebilmesini içeren öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/24

ÖN KOŞUL CAM Programı İçin Çizim ve CAM Tornalama

modülünü almak için CAD modüllerini, CNC tornacılık modüllerini almış olmak.

YETERLİK CAM'la tornalama yapmak.

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında CAM programı çizilen

parçaların veya hazır Data (veri) şeklinde gelecek parçaların takım yollarını oluşturabileceksiniz.

Amaçlar

Farklı CAM programlarını karşılaştırabileceksiniz. CAM tornalama yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Bilgisayar, CAM yazılımı, CNC torna tezgâhı, avadanlıklar, CNC torna tezgâhında üretilebilecek değişik parçalar, ders kitabı.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra, verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri ölçerek kendinizi değerlendireceksiniz.

Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı ( Test, çoktan seçmeli, doğru yanlış vb.) uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgileri ölçerek değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Günümüzde, gelişmiş ve modernleşmiş toplumların temelini sanayileşme

oluşturmaktadır. Makine ve üretim sanayindeki gelişmeler de her geçen gün rekabeti ve üretimdeki kaliteyi arttırmayı hedeflemektedir. Günümüzde ve gelecekte bu rekabetçi koşullarda ülke olarak biz de varız diyebilmemiz için gerekli olan teknolojiye yatırım yapmalı ve bu teknolojiyi kullanabilmeliyiz.

Hızla ilerleyen ekonomik gelişmeler ve endüstriyel ilişkiler, iş dünyasında uzman

personel kullanımını önemli hale getirmiştir. İşletmeler her seviyede eğitilmiş personele ihtiyaç duymaktadır. Üretim sektöründe de sadece CNC tezgâhlarının ve CAD/CAM sistemlerinin olması yeterli olmamaktadır. Bu sistemleri verimli kullanacak teknik elemanlara da ihtiyaç yüksek düzeydedir.

Üretim sanayindeki teknolojik gelişmelerde lokomotif işlevi gören CNC ve

CAD/CAM sistemlerinin olduğunu söyleyebiliriz. CNC tezgâhlarının en yaygın ve önemli kullanım alanlarından biri de seri üretim sistemleridir.

CNC tezgâhlarını, elle kod girerek basit geometrileri işleyebilmesi için

programlayabiliriz. Karmaşık yapıdaki parçaları işleyebilmek için de bir CAM yazılımına ihtiyaç duyulmaktadır. CAM yazılımlarının kullanılması hata yapma riskini asgari düzeye indirir daha hızlı üretim yapmayı ve daha kaliteli ürünler elde etmeyi sağlar. Bu teknolojik imkanların kullanılması ile de zorlu rekabetçi koşullara karşı daha iyi mücadele olanakları elde edilmektedir.

Modülün amacı, CNC torna tezgâhlarında daha verimli bir şekilde çalışabilmek için

CAM programlarından yararlanabilmeyi öğrenmek ve kullanabilmektir. Bu modülün sonunda, CAM Programı ile CNC torna tezgâhlarında üretilecek

parçaların kesici yollarını oluşturabilme yeteneğine sahip olabileceksiniz.

GİRİŞ

2

3

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında, CAM

programlarının özelliklerini tanıyacak ve farklı CAM programlarının karşılaştırılmasını öğreneceksiniz.

Parça çizimi esnasında CAD / CAM yazılımlarının kullanılmasının ne gibi

faydalar sağladığını araştırınız. Kullanılan CAM yazılımlarına kısa bir araştırma yaparak CAM programları ile

çizim yapma mantığını kavramaya çalışınız. Torna için kullanılan CAM programlarını internet aracılığı ile araştırınız.

1. FARKLI CAM PROGRAMLARI

1.1. CAM Programının Karşılaştırılması

Üretilecek bir iş parçasının CNC tezgâhlarda üretiminin yapılabilmesi için parça üretim programına ihtiyaç duyulur. Program kodlarla ifade edilir. Program kodlarını CNC tezgâha manuel (elle ) veya daha hızlı ve güvenilir bir şekilde CAM programlarında oluşturarak yükleyebiliriz.

CAM (BDÜ) = Computer Aided Manufacturing (Bilgisayar Destekli Üretim)

CAD (BDT)= Computer Aided Design (Bilgisayar Destekli Tsarım)

Günümüzde, değişik firmalar tarafından birçok CAM yazılımı geliştirilmiştir. Bu programların kullanılma ve seçim kriterleri daha çok, yapılacak işe ve kullanılan CNC torna tezgâhının özelliklerine göre değişmektedir.

Genellikte CNC torna için geliştirilen CAM yazılımları, CAD programlarına yama şeklinde yüklenerek çalışmaktadır.

Modülümüzde Catia, Solidcam, Cimatron, Mastercam, Camworks, Edgecam, Unigraphics programlarının torna modüllerinin karşılaştırılmasını Tablo 1’deki gibi yapabiliriz.

ÖĞRENME FAALİYETİ-1

AMAÇ

ARAŞTIRMAA

4

Program Adı

Çizim

Yapabilme

Kontur (2D) İşleme

Katı model (3D) işleme

Özel Kesici Atama

Özel Tutucu Atama

Özel kesici hareketleri

Catia + _ + + + +

Cimatron + + + _ +

_

Solidcam _ _ + + _ _

Edgecam + + + + + +

Mastercam + + + + + _

Camworks _ _ + + + _

Unigraphics + + + + + +

Tablo 1.1: CAM programlarının özelliklerinin karşılaştırılması

1.2. Farklı CAM Programları İle İlgili Uygulamalar

Catia programı ile ilgili uygulama

İşlenecek parçanın

belirlenmesi

İşlenecek parça herhangi bir CAD programında çizilmiş ya da burada olduğu gibi catia part desing modülünde önce sketch olarak çizilmiş ve shaft komutuyuyla döndürülmüştür.

Şekil: 1.1: Catia da çizimi yapılmış parça

5

Stok (kütük atanması)

Stok diye adlandırılan parça işin yapılacağı işlenmemiş malzeme olarak adlandırılır.

Burada iş parçamızın çapında ama 1mm daha uzun ve çapı daha büyük verilmiştir.

Stok da işlenecek parça gibi skeç ortamında çizilmiş ve pad (extrude) işlemi yapılmıştır.

Şekil: 1.2: Catia’da stok atanmış parça

CAM ortamına parçanın aktarılması

Stok atanmış ve işlemleri tamamlanmış parça ;

Machining modülünden lathe machining seçeneği seçilerek CAM ortamına aktarılır.

Şekil: 1.3: Catia’da NC tornaya geçiş

6

İş parçası sıfır ve referans noktalarının belirlenmesi

CAM operasyonlarına geçilmeden önce iş parçasının sıfır noktası (Referans noktası) stok, işlem yapılacak parça ve çalışma düzlemleri belirlenir.

Bu işlemi yapabilmek için ekranın sol tarafındaki işlem ağacından altında yer alan Process altında yer alan Part operation çift tıklanarak karşımıza Şekil 4 teki menü gelir.

Bu menüde bulunan “Referans machining axis system” ikonu tıklanır.

Şekil 1.4: Part operasyon tablosu

Karşımıza çıkan eksen takımının ortasında bulunan yeşil nokta tıklanarak referans noktası seçilir (Şekil 1. 5)

7

Gerekiyorsa aşağıdaki gibi eksenler, eksen okları tıklanarak döndürülür.

Şekil 1.5: Referans noktası belirleme tablosu

Şekil 1.6: Referans noktası döndürme tablosu

8

Şekil 1.7:Operasyon tablosu

İşleme yöntem ve çeşidinin seçimi

Seçim işlemleri tamamlanarak ok tuşuna tıklanacak onay verilmiş olunur. Artık operasyonlara geçilebilir. Unutulmamalıki iş parçası ve stok seçilmeden işleme geçilmez çünkü hesaplama yaparken hata verecektir.

Öncelikle kaba tornalama işlemi yapılmalı. Eğer isteniyorsa kaba tornalamada finiş işleme gibi kullanılır.İşlemi seçebilmek için part operation bir defa tıklanır ve daha sonra ekranın sol tarafında bulunan operasyon listesinde Rough turning operation ( Kaba tornalama ) tıklanır.

Seçim yapıldıktan sonra Şekil 1.8’deki gibi operasyon menüsü karşımıza gelir. Burada işleme stratejisi, kesici seçimi, devir ve ilerleme, yaklaşma ve uzaklaşma seçenekleri mevcuttur.

Bırakılacak ofset miktarları da buradan ayarlanır.

9

Şekil 1.8:Stok ve işleme yüzeylerinin seçimi

Şekil 1.9: Stok ve işleme operasyon menüsü

10

Kesici Takım seçimi

Tool seçeneğinden kullanılacak kesici ve katerler belirlenir. Kesicinin ölçüleri ve katerin ölçüleri alt seçeneklerden değiştirilir.

Şekil 1.10. Kesici seçim tablosu

İşlenecek yüzeylerin (Konturların) seçilmesi

Torna CAM operasyonlarında yüzeylerden çok işlenecek konturlar seçilir. Catia bu işlemi yapabilmek içini İşlenecek parça sanal resminin üzerinde iken (Yeşil kısım) sağ tuşla tıklayıp section seçeneği işaretlenir.

Karşımıza Şekil 1.11’daki ekranlar gelir.

Sanal iş parçası Şekil 1.11: Stok ve işleme yüzeylerinin seçimi

11

Ekranın bölünen kısmında kesiti seçmek için sarı renkli yüzey kenarlarından Fare ile hareket ettirilerek konturun belirlenmesi gerçekleştirilir. Şeki l.11

İşlem tamamlandıktan sonra OK komutuyla onaylanır. Aynı işlemler stok içinde yapılır.işlem bitiminde iş parçasının ekseninde kırmızı bir çizgiyle belirir. Böylece iş parçası ve stok için konturlar belirlenmiş olur.

Kontur seçtikten sonra işleme yöntemleri belirlenmelidir.

Roughing mode: tornalama yöntemi belirlenir.

Location: alınından tornalama işlemi tanımlanır.

Talaş derinliği ve işleme yönü de bu kısımdan belirlenir.

Şekil 1.12: Kaba işleme penceresi

12

Şekil 1.13: Feed ve speeds penceresi

13

Takım yollarının hesaplatılması Tüm işlemler bittikten sonra bu değerleri bilgisayara hesaplatılması gerekir,

bunu için tool path replay komutu tıklanır.

Simülasyon yapılması

Şekil 1.14: Simülasyon menüsü

14

Şekil 1.15: Simülasyon sonuç görüntüsü

Tool path replay tıklandıktan sonra takım yollarını yeşil çizgi ile Şekil 1.14 deki gibi görebiliriz. İşlemin simüle edilmesi için menüdeki kamera simgesi tıklanır.

Simülasyon modunda işlemeyi görebilmek için play tuşuna basılır ve yapılan işlem görülebilir(Şeki l.15).

15

NC kodlarının üretimi

Şekil 1.16: Simülasyon menüsü

Şekil 1.17: Simülasyon sonuç görüntüsü

16

NC kodları elde edebilmek için NC OUTPUT MANAGEMENT menüsünü kullanabiliriz. Bu menüde bulunan Generate NC code ikonu ile yapılır. Bu ikon tıklandığında menü karşımıza gelir.

Bu menüde G kodlarını çıkaracağımız işlem seçimine tür kod istediğimiz (iso ve apt kod türü), bu kodların nerede ve hangi dosya adında olması gibi değişiklikler yapılarak sol alt köşedeki Execute tıklanır.

Böylece G kodlarını elde etmiş oluruz.

MASTERCAM programı ile ilgili uygulama İşleneçek parçanın seçimi

İki boyutlu veya üç boyutlu tasarım programında çizilen parçalar Mastercam programında Open penceresinden açılabilir ya da kendi çizim editöründe çizilebilir. Şekil 1.18 deki 2B şekli Torna CAM modülünde açılır.

Şekil 1.18: İki boyutlu tornalanacak parça

Şekil 1.19: Takım yolu penceresi Şekil 1.20: İşleme konturu seçim menüsü

17

Şekil 1.19 deki menüde de görüldüğü gibi torna modülü açıldıktan sonra takım yolları seçeneğinden kaba tornalama işlemini(lathe rough tool poth) seçerek işleme başlarız.

Şekil 1.20 deki menü karşımıza çıkar ve burada hangi konturları (Yüzeyleri ) işlemek istiyorsak onu seçeriz.

Şekil 1.21: Seçimi yapılmış işlenecek konturlar.

Kesici takımların seçimi ve değerlerinin atanması

Daha sonra takım yolu penceresinden takım seçilir Şekil 1.22 (Takımın üzerine sağ tıkladığımızda takım özelliklerini değiştirebiliriz veya yeni bir takım oluşturabiliriz.). Kesme hızı, dalma hızı, iş mili hızı yazılır.

Şekil 1.22: Kesici özellikleri menüsü

18

İşleme parametrelerinin seçimi

Kaba işleme parametrelerinden, işleme parametreleri seçilir.

Kesme derinliği, X ve Z’te finiş pasosu, takım telafisi, tek yönlü veya zig-zag işleme seçilir (Şekil 1.23)

Şekil 1.23: Kaba işleme penceresi

Gerekli değerler ve seçenekler girilerek işlem tamamlanır ve OK tıklanarak işlem tamamlanır ve Şekil 1.24 teki gibi takım yolları meydana gelir.

Şekil 1.24: Takım yolları

Oluşturduğumuz her operasyon için takım yolu operasyonları oluşur, operasyonlar parametriktir, girilen değerler daha sonradan değiştirilebilir.

19

Simülasyon yapılması

Backplot ile Seçilen operasyonun simülasyonu görülür. Şekil 1.25’teki menüden Play tuşu ile simülasyon izlenir.

Şekil 1.25: Simülasyon menüsü

NC kodlarının elde edilmesi G1 ikonuna basıldığında post çıkarma menüsü gelir.

Açılan pencereden kodların hangi dizinin içerisine ve uzantısının belirlenmesinin ardından G kodlarının oluştuğu pencere karşımıza gelir. Böylece NC kodlarını elde etmiş oluruz. (Şekil 1.26)

G kodlarını veren ikon

Simülasyon ikonu

20

Şekil 1.26: NC kodlarının elde edilmiş hali

21

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Bir makineyi tasarlamak için hangi programlar kullanılır?

A) CAM B)CAD C) CNC D)Ofis 2. CNC tezgahları için G kodlarını elde etmek için hangi programlar kullanılır?

A) CAM B)CAD C) Ofis D) CNC 3. CATI A programında G kodlarını elde etmek için hangi menü kullanılır?

A) Part Operatıon B) Simulasyon C) Nc Output Management D) Sectıon

4. Hangi CAM programının Türkçe dil desteği mevcuttur?

A) CATIA B) CİMATRON C) MASTERCAM D) EDGECAM

5. Stok kavramının karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İş parçasının işlenmiş hali B) Kullanılan kesici takımın türü C) Contur D) İş parçasının işlenmemiş kütük hali

6. Aşağıdakilerden hangisi bir parçanın kaba olarak işlenmesi için kullanılır?

A) Rough Turn B) Finish Turn C) Groove Turn D) Strainght Turn

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlayınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

22

ÖĞRENME FAALİYETİ-2

Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında CNC torna tezgâhlarında üretilecek iş parçalarının CAM programı ile nasıl çizilebileceğini veya hazır parça dosyasını açmayı , bu parçaları CAM programının özelliklerini kullanarak; genel ayarları, seçim parametrelerini ve takım yollarını oluşturmayı öğreneceksiniz.

Herhangi bir CAD programında torna işlemine uygun parçalar çizip

hazırlayınız. Kullanılan CAM yazılımlarına kısa bir araştırma yaparak CAM programları ile

çizim yapma mantığını kavramaya çalışınız. CNC tornalar hakkında interneti de kullanarak bilgi edininiz.

2. CAM TORNALAMA

2.1. Boyutlu Parça Çizimi veya Hazır Parça Dosyasının Açılması

CAM torna uygulamalarında, kendimiz programın içerisinde işlenecek parçayı çizebileceğimiz gibi başka bir programda da çizilmiş parçaları alabiliriz.

Dosya transfer işlemleri yaparken daha önce çizilen veya başka programlarda çizilen parçaları kabul edilebilir dosya uzantılarında kaydetmemiz gerekir. Unutulmamalıdır ki her program bir başka programda çizilen dosyayı açmayabilir. Yani dosya uzantısını değiştirmemiz gerekebilir.

Genellikle 2 boyut çizimlerin saklanmasında DXF, DWG 3 boyut çizimlerin saklanmasında STEP, PARASOLİD IGS, STL, SAT uzantılı dosyalar şeklinde saklanmalıdır.

CNC kodlarını türetmeden önce parçanın çizilmesi gerekir (Şekil 2.1)

ARAŞTIRMAA

ÖĞRENME FAALİYETİ-2

AMAÇ

23

Şekil 2.1: Kör delikli mil

Horizontal Line düğmesine tıklanır çizginin başlangıç noktasını

Şekil 2.2: Eksen çizgisi çizme belirlemek için C harfine basılır ve Z değeri olarak 15 yazılır, Continue düğmesine basılır çizginin bitiş noktası olarak Z değeri olarak -80 girilir ve çizgi tamamlanmış olur. Eksen çizgisi haline getirmek için de çizginin üzerine farenin sağ tuşu ile tıklanır ve line Dialog iletişim penceresinden eksen çizgisi seçilir.

Şekil 2.3: Co-ordinates iletişim penceresi Şekil 2.4: Line dialog Penceresi

Parçanın kenar çizgilerini çizmek için Polyline komutu çalıştırılır, fare ile orjin noktası işaretlenir. Co-odinats iletişim penceresinden yaralanarak parçanın kenar hatları tamamlanır. Parçanın kenar hatlarını oluşturabilmek için Co-ordinats iletişim penceresinde girilmesi gereken değerler tablodaki gibi olmalıdır.

24

X değeri Z değeri Koordinat belirleme yöntemi

10 - Incremental - -15 Incremental

2.5 -15 Incremental 5 - Incremental - -15 Incremental

-17.5 - Incremental Şekil 2.5: Gerekli değerler girildikten sonra

kenar hatların oluşması

Bu işlemden sonra sıra pahları ve köşe yuvarlatmaları oluşturmaya geliyor. Pah

oluşturmak için Chamfer çalıştırılmalıdır. Gelen diyalog kutusunda belirtilen değerler girilerek 1. ve 2. çizgiye tıklayarak pah 2 x 450

pah oluşturulur.

Şekil 2.6: Chamfer iletişim kutusu ve girilmesi gereken değerler

Şekil 2.7: Seçilecek kenarlar Şekil 2.8: Pah işleminin sonucu

25

Köşe yuvarlatmalarını yapabilmek için Radius komutu çalıştırılmalı. Komuta tıkladıktan sonra karşımıza gelen Edit Radius iletişim penceresinden ayarlamalar yapıldıktan sonra gerekli kenarlara tıklayarak kenar yuvarlatmalar tamamlanır.

Şekil 2.9: Edit radius iletişim penceresi Şekil 2.10: Köşe yuvarlatmalardan sonra kenar

hatların son şekli

Vertical Line komutunu çalıştırarak dik olan çizgiler kenar hattaki noktalar ve eken çizgisinin üzerine tıklanarak oluşturulur.

Şekil 2.11: Dik çizgiler oluşturulduktan sonraki görüntü

Polyline komutu kullanılarak kör deliğin eksenin üst tarafındaki yarısı oluşturulur.

Şekil 2.12: Mildeki kör deliğin yarısının çizilmiş şekli

26

Mil parçasının diğer yarısını elde etmek için Mirror komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra Mirror iletişim penceresi karşımıza gelir. Parçamızı doğru bir şekilde aynalayabilmek için belirtilen değerler girilir ve OK tuşuna tıklanır.

Şekil 2.13: Mirror iletişim penceresi ve yazılması gereken değerler

Aynalanacak elemanlar seçildikten sonra farenin sağ tuşuna tıklanır, böylece aynalama işlemi tamamlanır.

Şekil 2.14: Parçanın aynalandıktan sonraki görünümü

En son işlem olarak sıra kısmi kesit alma işlemini yapmaya gelir. Bu işlem için öncelikle kısmi kesitin sınırlarını belirlemeniz gerekir. Tarama sırlarını belirlemek için

Polyline komutu ile kısmi kesit alanını belirleriz. Daha sonra Trim komutu

kullanılarak atılması gereken fazlalıklar atılır. Hatch Area komutu kullanılarak gelen Crosshatch iletişim penceresinde tarama çizgileri açısı ve çizgiler arasındaki mesafe girilir. Tarama alanı seçildikten sonra farenin sağ tuşuna tıklayarak tarama işlemi gerçekleştirilir.

27

Şekil 2.16: Tarama alanı seçimi Şekil 2.15: Crosshatch iletişim penceresi ve

verilmesi gereken tarama değerleri

Ölçülendirme komutlarını kullanarak

parçamızın boyutlandırma işlemlerini yaparak, parçanın son şeklini tamamlarız.

Şekil 2.17: Tarama işlemi de yapılan parçanın bitmiş hali

Hazır Parça Dosyasının Açılması

Şekil 2.18: Open penceresi

28

Hazır parça dosyasının açılması için program penceresindeki FILE , OPEN ya da yandaki ikonu tıklanarak daha önce çizilen parçalar CAM programına çağrılır. Farklı uzantıda dosya varsa dosya türü penceresinden çağıracağımız dosyanın uzantısı bulunarak dosya çağrılır.

Şekil 2.19: Farklı dosya türleri için seçenekler

2.2 CAM Programının Seçimi Parça çizimi tamamlandıktan veya hazır çizim dışarından

alındıktan sonra Manufacture (CAM veya kesici yol oluşturma) kısmına geçilir. Manufacture kısmına geçebilmek için Options menüsünden Manufacture seçilir.

Şekil 2.20: Options menüsü

29

2.3. CNC Tezgâhının Seçimi ve Kontrol Ünitesi Parametre Ayarları Karşımıza gelen Machining Sequence iletişim penceresinde işlem ismini, referans

noktası, kullanılacak tezgâh ve kontrolcüsü gibi seçimlerimizi yapabiliriz.

Şekil 2.21: Manufacture kısmına geçiş komutu ve machining sequence dialog penceresi

Machining Sequence penceresinde aşağıdaki ifadeleri, ayarlama yapmak için girmemiz yeterlidir.

Sequence name Operasyon ismi Discipline Kullanılacak tezgâh torna, Freze vb. Initial CPL Referans noktası, parça sıfır noktası Machine Tool Tezgâh kontrol ünitesi, hangi tezgâha uygun kod üretilecekse

buradan seçilir. Gerekli ayarlamalar yapıldıktan sonra Manufacture kısmı karşımıza gelir ve

parçamız kesici yolları oluşturmak için hazırdır.

30

2.4. İşlem Yapılacak Yüzeylerin (Konturların ) Seçimi Kesici yolunun tespiti kritik bir işlemdir. Program yazımında mutlaka iş parçasının

bağlanışı, kullanılan kesici türü, makine boyutu ve gücü göz önünde tutulmalıdır. Genellikle tezgâhtaki çarpmalar programcının uygun nitelikte kesici yolu tespit edememesinden dolayı bilgisayar tarafından kontrol edilen makine tarafından gerçekleştirilir. Bunun önüne geçmek için bilgisayar grafik programı vardır.

Burada makinede gerçekleşecek olan hareketlerin görüntülenmesi mümkündür.

Bu oluşturulan kesici yolu programının kontrolünü sağlayacaktır. Her ne kadar program bilgisayarda kontrol edilse de daha dikkate alınacak etkenler vardır.

İş parçasının resminin çizimi, parça bağlama ve makine ayarına kadar ayna, kesici, kesici magazini ve punta özelliklerine dikkat edilmelidir.

Özellikle hızlı ilerleme hareketlerinin uygulanmasında dikkatli olmak gerekmektedir. Bu işlemi yaparken makinenin ayna, gezer punta ve iş parçası özelliklerine dikkat edilmelidir.

İş parçasının seçilen ilerleme ve kesme hızına uygun olarak doğru ve sağlam bağlanıp bağlanmadığı kontrol edilmelidir.

Devir sayısı, ilerleme ve talaş derinliğinin doğru olmasına dikkat ediniz. Devir sayısı ve ilerleme hesapları için cetveller ve programlar kullanabilirsiniz. Bu değerleri temel formüller kullanmak suretiyle de hesaplanabilir.

Bir parçanın işlenebilmesi için kesici yolların oluşturulması esnasında doğru bir üretim süreci geliştirebilmek için uyulması gereken sıralamayı bir parça üzerinde uygulayarak göreceğiz. Parçanın üretimi için kullanılacak operasyonlar, işlem tanımları ve kesici takımlar tabloda verilmiştir.

Şekil 2.22: Üretimi yapılacak parça

31

Nchain ile arka çaptan ön taraftaki pah kısmına kadar Çizgi/Yay/Sürekli / Gruplar Profil gibi hızlı şekilde karar verebilir. (1.pozisyondan 2. pozisyona kırmızı ile belirtilmiş kısım.)

Şekil 2.23: İşlenmesi için seçilecek kenarlar

Profile Extension düzenleyiciden profilin başlangıç ve bitiş noktalarını seçmediyseniz, CAM programı sizin için tanımladığınız her profilin uç noktalarına başlangıç işareti koyacaktır.

Şekil 2.24: Başlangış noktası işareti

Eğer başlangıç noktasını belirmeyi unuttuysanız ve değiştirmek isterseniz işaretin (Yıldız ) üzerine gelerek istediğiniz noktaya doğru sürükleyerek götürebilirsiniz ( Fare sol tuş basılı tutularak ) İşaretin profil üzerindeki hareketine dikkat ediniz. İstediğiniz noktaya geldiğinde işareti bırakınız. Farenin sağ tuşuna basarak kaba tornalama işlemini başlatabilirsiniz.

Şekil 2.25: İşaretçinin profil üzerindeki hareketi sırasında meydana gelen değişiklik

Verileri girmeden önce Nchain ikonunu seçmeyi unutmayınız.

32

Bir sonraki komutu takip ediniz: ‘Digitise Billet or Cycle Start Position’ ( Kütüğü veya başlama noktasını girin ) seçenekleri aşağıdaki gibidir.

İstediğiniz her hangi bir noktayı işaretleyerek veya koordinat girerek başlangıç noktası belirtiniz.

Kütük bilgisini Continious (Sürekli) olarak belirtin veya takım yolunu giriniz.

Bu safhada daha önceden Stock/Fixture komutunu kullanarak belirtmiş olduğumuz geometriden faydalanarak “Continuous” ( Sürekli ) seçilebilir.

Şekil 2.26: Doğru bir sürekli seçim yapılıp yapılmadığının gözlemlenmesi

“Continuous” (Sürekli)’u seçmiş olduğunuzdan emin olmalısınız. Eğer seçim yapılmadıysa o anda imleç nerede duruyor ise o noktadan başlayacaktır.

Parçanın tamamının tornalandığından emin olmak için kaba tornalama işlemini parçadan güvenli bir uzaklıkta bitirilmesinde yarar vardır.

33

2.5. Operasyon Sırasının Oluşturulması ve Özelliklerinin Seçimi

İşlem Nu Operasyon İşlem Tanımı Kesici Takım

Kesici Takım

Nu

1 Temizleme (Basit Tornalama)

Yüzey temizleme işlemi yapılır (3).

PSBNR 2525K12 SNMG 120408 Rough Face or Turn

1

2 Kaba Tornalama Üst profil (1 den 2 ye) 1 mm paso bırakılır.

PCLNR–2525-M12 CNMG 120408 General Rough

2

3 Hassas(Son) Tornalama Üst Profil (1 den 2 ye). PDJNR2020k15

DNMG150408 3

4 Kaba Kanal Açma Kanal (4) RF–151.23–2525-25M1 4

5 Hassas kanal açma Kanal (4) RF–151.23–2525-25M1 5

6 Diş çekme M50 X 5 Diş (2) R166.OG 16VM01–002 6

7 Delik delme Delik (5) 10mm Stub Drill 7

Tablo 2.4: Kullanılacak operasyonlar, kesici takımlar ve işlem tanımları

CAM programlarında imalat bilgilerini oluşturmak için gerekli komutların bulunduğu menüdür. CAM programında kesici yolu olarak oluşturulacak her bir bilgi kullanıcı tarafından meydana getirilmesi zorunludur. CAM yazılımları ile elde edilecek takım yolu imalat için verilecek kararların daha hızlı ve verimli olması anlamına gelmektedir.

34

CAM bilgisi oluşturma görevini Turn Cycle olarak tanımlanan kesici yollar elde etmek için kullanılan komutların bulunduğu menüdeki komutları aşağıda sıralanmıştır.

Straight Turn (Temizleme Tornalama)

Yapılan ilk operasyondur işlenecek parçanın alın ve boyundan talaş kaldırır. Bu işlem daha sonra yapılacak operasyonlarda temiz bir parça yüzeyinin elde edilmesini sağlar. Temizleme işlemi kaba tornalama işleminin temiz bir yüzeyde yapılmasını sağlar.

Rough Turn (Kaba Tornalama)

Kaba tornalama parça üzerinden profilin oluşturulması için çeşitli kereler talaş kaldırır. Önceki temizleme döngüsünden farklı olarak bu döngü profili oluşturmaya yarar.

Finish Turn (Finiş Tornalama)

Hassas tornalama döngüsünü parçanın tam ölçüsüne gelmesi ve kabul edilebilir bir yüzey kalitesi oluşturması için kullanılır. Bu döngü profil boyunca tek bir geçiş yapar.

Groove Turn (Kanal Tornalama)

İşlenen parça üzerinde kanal açmak için kullanılır. Kaba ve hassas şeklide uygulanabilecek kanal işleme alt komutları mevcuttur.

Thread (Vida Çekme)

Vida (Diş) oluşturmak için kullanılan komuttur.

Hole (Delik Delme)

Parça üzerine delik delmek, punta deliği açmak için kullanılan komuttur.

Ham Parça Şeklini Belirleme

Bir parçayı tornalama operasyonuna başlamadan önce genellikle o parçayı temsil eden stock (Ham parça şeklini) oluşturulması gerekmektedir. Stock (Kütük), CAM programlarının simülatörü tarafından simülasyon (Benzetim) sırasında, tornalama işlemlerinin yapıldığı malzemeyi temsil eder.

Tornalanacak parçanın başlangıç koşullarını temsil eden bir kütük oluşturabilirsiniz. Bu, daha önceden dökülmüş veya şekil verilmiş bir parçadan imalat yapacaksanız faydalı olacaktır. Kaba tornalama ve kanal açma döngüleri talaş kaldırma işlemin başlangıç noktası olarak stock’u (kütüğü) tanır.

35

Stock (Kütük) Oluşturma

Geometry menüsünden Stock/Fixture seçeneğini tıklayarak bir kütük oluşturabilirsiniz.

Şekil 2.27: Stok oluşturma komutu ve diyalog penceresi

Torna Parçası İçin Stock (Kütük) Şekli

Stock/Fixture iletişim penceresi çeşitli kütük şekilleri tanımlamanıza imkan sağlar.

Silindir – yuvarlak/çubuk şeklinde Kütük tornalama – Düzensiz profil

şekilleri, döküm, dövme, önceden şekil verilmiş,

Profil – Çekme yöntemi ile şekillendirilmiş çokgen şekiller.

Digitise – STL or Solid file (STL ya da Katı Model Dosyası)

Şekil 2.28: Stok tanımlama seçenekleri

36

Stock tipinin tanımlanması Silindir Kütük tipi “ Silindir “ olarak tanımlandığında ve otomatik seçme kutusu aktif

olduğunda parçanın şekline göre kütük oluşturulur. Eğer “Automatic Stock” komutunu kullanmazsanız, CAM programı sizden stock

şeklinin oluşturulması için eksen merkezinden uzaklığı belli iki noktayı ve çap değeri belirtmenizi isteyecektir.

Start Extension

(Başlangıç Uzantısı) – Parçanın arka tarafında kalacak malzeme miktarı (Ayna Tarafı)

End Extension

(Bitiş Uzantısı) – Parçanın ön tarafında kalacak malzeme miktarı (Punta Tarafı)

Şekil 2.29: Stock belirleme esnasındaki tanımlamalar

Radius Extension (Yarıcap Uzantısı) – Parçanın büyük çap tarafında

bırakılacak malzeme miktarı Kütük Tornalama

Hazır olan profilleri kullanarak (Çizgi ve yay ) bir kütük oluşturulabilir. Kütük, tornalama işlemi yapılacak malzemenin başlangıç halini ifade eder. Örneğin, daha önceden şekil verilmiş, dökülmüş veya dövülmüş bir malzemeden imal edeceğiniz parça gibi…

Kütük için kendiniz profil çizebilir veya daha önceden hazırlanmış ise çağırarak kullanabilirsiniz. Daha sonra tornalama döngüleri tanımlanan bu profili, kütük tornalama işleminin başlangıç noktası olarak tanır.

37

Stock/Fixture menüsünden döküm olarak kabası oluşturulmuş bir parça için Turn Billet seçeneğini seçerek bir kütük tanımlayabilirsiniz.

Şekil 2.30: Döküm malzemeden oluşturulmuş bir parça için stok tanımlama

Referans Noktaları

CNC torna tezgahlarında iki çeşit referans noktası vardır. Bunlar, iş parçası referans noktası ve tezgâh referans noktasıdır.

İş parçası referans noktası(İş sıfırı),Parçanın herhangi bir yerine tanımlanabilir.Ancak genellikle parçanın uç merkez noktasına ayarlanır.Türetilen CNC kodları bu referans noktasına göre oluşturulur.Yani kesici hareket koordinatları bu noktaya göre belirlenir.

Sabit Sıfır: “Sabit sıfır” terimi tezgâhtaki mutlak, sabit bir noktayı tanımlar.

Manevra hareket eksenleri koordinatlarını sıfıra ayarlar. Sabit sıfır, hareket eksenlerinin uç noktalarındaki sınır anahtarı yoluyla kontrol sistemine tanımlanabilir. Freze tezgâhında tablanın dört köşesinden biri sabit sıfır noktası (X ve Y’de) alabilir. Genellikle sol taraftaki köşelerden biridir. Adından da anlaşılacağı gibi tezgâh sıfır noktası sabittir ve operatör tarafından değiştirilemez.

Tezgâh referans noktası tezgâh üreticisi tarafından belirlenmiş ve operatör tarafından belirlenmiş ve operatör tarafından değiştirilemeyen sıfır noktasıdır. Genellikle en büyük X ve Z eksen hareketlerinin sonuna ayarlanır. Bu sıfır noktası CNC programlamacı için kullanılmaz.Ancak tezgâh bilgisayarı tüm hareketleri bu noktaya göre yapar.

38

Tornalama İçin Yeni Referans Noktası Oluşturma

Geometry menüsünün Create CPL ( Yeni Referans Noktası Oluşturma ) altında komutu çalıştırılarak, yeni bir referans (Parça Sıfır) noktası tanımlanabilir.

Şekil 2.31: CPL komutunun çalıştırılması ve cpl iletişim penceresi

Çizimi kaydetme

Buraya kadar bahsettiğimiz işlemleri tamamladıktan ve yaptıklarımızı kontrol edip doğruluğundan emin olduktan sonra, son işlem olarak yapılan çalışmayı kaydetmeye sıra gelir. Bunun için FILE menüsünden SAVE tıklarız ve çizimimiz bizim istediğimiz bir isimle kaydetmiş oluruz ya da kısa yoldan CTRL+S tuşlarına birlikte basarak çizimimizi kaydedebiliriz. İstediğimiz bir şekli başka bir adla kaydetmek için SAVE AS seçeneğini kullanırız.

2.6.Takım Yollarının Oluşturulması

İş Parçası Referans Noktasını Ayarlama ve Kullanılacak Kesiciyi Seçme

İş parçasının üretim planı yapılırken kullanılacak kesicilerin iş parçasının sıfır (X=0; Z=0) noktasına göre ayarlanmaları gerekir. Her kesicinin geometrisine bağlı olarak X ve Z ekseninde farklılık göstermektedir. Bu farklılıklar planlama safhasında programlama metodları ile giderilmezse, iş parçasının boyutlarında değişmeler gözlenebileceği gibi kesici iş parçasına bindirip kazaya sebebiyet verebilir.

Eğer parça Sıfır Noktası ayarlanmadan, kesici yolları oluşturulsaydı neler olabileceğini düşününüz!

39

Kesicinin ayarlama işlemi, kullanılacak kesicilerden birinin kesici ucu X=0, Z=0 koordinatlarına sıfırlanarak yapılır. Bu işlem yapılırken manuel kontrol sistemlerinden yararlanılır. Kontrol sistemlerinin birçoğunda en uzun ölçülere sahip kesici sıfır kabul edilir ve diğer kesicilerin boyutları buna göre programa eksi olarak girilir. Bazı sistemlerde ise tam tersini gözlemek mümkün olur.

Sıfırlama işlemini aşağıdaki metotlardan biri ile yapmak mümkündür.

İş parçası aynaya bağlanır fener mili çalıştırılır. En uygun kesici ile (Genellikle sağ yan kalem) alından talaş alınır ve Z ekseni sıfırlanır. Daha sonra sırası ile tüm kesiciler alın yüzeye ve dış çapa değdirilerek ilk kesiciye göre farklılıkları takım ayar sayfasına girilir.

Bir diğer uygulama ise özellikle eğitim amaçlı sistemlerde, kesicilerin ölçü farklılıklarına göre hazırlanmış mastar kullanarak sıfırlamanın yapılmasıdır. Dış çap kesicinin uç profilleri mastar üzerine, iç çap kesicilerininki mastar içine Z eksenindeki farklılıklara göre önceden işlenmiştir. Mastar aynaya bağlandıktan sonra sıfırlama işlemi için aşağıdaki işlem sırası takip edilir.

Yaptığınız her tornalama operasyonu için uygun takım seçmek gerekir. Takım seçmenin bir yolu ToolStore (Takım Kütüphanesinden) takım seçmek, diğer yolu da tornalama, kanal açma gibi komutlara ait parametreleri girilmesi esnasında operasyon menüsünden takım kütüphanesine ulaşılabilmektedir. Takım kütüphanesine ulaşma işlemini Tooling menüsünden, sadece kullanılacak takımı seçme işlemini de Turn Tool düğmesine tıklayarak yapabiliriz.

Şekil 2.32: Kesici takım seçmek için kullanılacak menüler

Tool Store’da bulunan takımlar, tiplerine göre gruplandırılmıştır. Örneğin,iç yüzeye diş çekme, dışyüzeye diş çekme gibi. Kullanacağınız takımı seçerek listeyi sınırlandırabilirsiniz.

Tool Store seçtiğiniz takımların kaydını tutulması ve kullanmadan önce takımı görebilmeniz açısından kullanımı tavsiye edilir.

40

Şekil 2.33: Tool store iletişim penceresi

Takım listesini Use Filters düğmesini kullanarak filtre edip sınırlandırabilirsiniz.

Use Filters ( Filtre Kullan ) kutucuğunu tıklayıp önceden hazırlanmış filtreleme metodlarını kullanarak takım listesini filtre edebilirsiniz. Örneğin, Filtre butonunu tıklayıp, en büyük ve en küçük çaplı takımları filtre edebilirsiniz.

İnç veya Metrik birimli takımları filtre edebilirsiniz.

Takım listelerin özelliklerine göre istediğiniz gibi karşılarında bulunan kolonları işaretleyerek saklayabilirsiniz.

Tool Store’dan herhangi bir takımı seçmek için liste içinden herhangi bir takımın üzerine tıklayabilirsiniz. Daha sonra Select (Seç) tuşuna basarak İmalat işlemlerinde kullanmak için bu takımın seçilmesini sağlayabiliriz.

Bir kez uygun takımı seçtikten sonra CAM programı ilişkisel olarak o takımla ilgili tüm bilgileri (Kesme ilerlemesi vs. ) otomatik olarak algılar ve o andaki veya bir sonraki operasyonlarda kullanılmak üzere hazır duruma getirir.

Tornalama takımları çeşitli standartlara göre sınıflandırılmışlardır. ISO kodları metrik olmakla beraber ANSI kodları inç ölçü birimini temsil eder.

41

Şekil 2.34: Uygun kesici uç ve uç tutucu ayarı yapabileceğimiz iletişim penceresi

Yüzey Temizleme

‘PSBNR2525K12’ numaralı takımı seçilir.

CSS ( sabit yüzey kesme hızı )’nı aktive edin. Bu işleme anında çap değiştiği, anda devir sayısı da otomatik olarak değişir;yani kesme hızı sabit tutulur.

Şekil 2.35: Sabit yüzey seçim komutu ve menüsü

Yapılan ilk operasyon alın ve boy temizliğidir. Bu işlem daha sonra yapılacak operasyonlarda temiz bir parça yüzeyinin elde edilmesini sağlar. Temizleme işlemi kaba tornalama işleminin temiz bir yüzeyde yapılmasını sağlar.

Straight Turning ( Düz tornalama ) işlemi komutuna tıklayınız veya Turn Cycles menüsünden ilgili işlemi seçiniz. Ekrana operasyona ait diyalog kutusu gelecektir.

42

Şekil 2.36: Staright Turning işlemi iletişim penceresi

Aşağıdaki parametreleri giriniz: Cut Increment (Kesme İlerlemesi) 4mm Link Type Rapid (Link Tipi Hızlı İlerleme) Digitise Start (Başlama noktası belirtme) – aktive edildi Canned Cycle – aktive edildi

(Cut Increment) Kesme Derinliği - Tüm pasoyu tek seferde vermek istemiyorsanız kesme derinliğini belirtiniz. Örnek olarak toplamda kaldırılacak talaş derinliği 6 mm ise ve verilen kesme derinliği 2 mm ise takım malzemenin yüzeyinden bu talaşı üç defada kaldıracak demektir.

No Stepover Adjustment – CAM programı hazır olarak tüm tornalama döngülerinde kesme derinliğini eşit tutar. Bu da demek oluyor ki sonuç olarak kaldırılan talaş derinliği 2 mm yerine 1.95mm olarak gerçekleşebilir. Bunun olmasının sebebi tüm kesme büyüklüklerinin eşit tutlmasının garanti edilmesidir. Eğer kesme derinliği olarak girilen değerin tam olarak alınması isteniyor ise No Stepover Adjustment aktive edilmelidir.

Digitise Start (Başlama noktası ) -Kesin başlama noktasını belirtmek için bu seçeneği aktif duruma getirmek gerekmektedir. Eğer bu seçenek aktif durumda değilse CAM programı başlangıç noktası olarak takımın durduğu noktayı algılayacaktır.

Rough Cuts Only ( Sadece Kaba Tornalama ) – Takımın parçadan uzaklaşma metodunu belirler. Takım bir sonraki yere geri dönerken Rapid hızlı hareketini kontrol eder. Eğer sadece kaba kesim kutucuğu boş ise, takım profil boyunca kesme ilerlemesini yapar ve bir sonraki kesme başlama noktasına geçmeden kesmeye başladığı noktaya geri döner.

Bir defa “Yüzey Temizleme” özelliği seçildiğinde OK seçilerek diyalog penceresi kapatılır.

43

Ekranın sol alt köşesinde beliren komut satırını gözlemleyiniz. Temizleme yapacağınız parçanın başlangıç ve bitiş noktalarını seçmeniz gerekmektedir. Kesme yönünü, eğer belirtmezseniz bu doğrusal bir tornalama operasyonu olarak algılanacaktır.

Kesin değerler girebilmek için kalvyeden C tuşuna basarak Co-ordinate diyalog penceresinin kullanabiliriz.

Şekil 2.37: Co-ordinate penceresine girilecek değerler başlangıç – Z10 X225, Bitiş Z0 X-2

Sol alt köşede kesme doğrultusunu yönünü belirtmeniz

istendiğinde. Farenin sol tuşunu kullanıp manevra oklarının üzerine tıklayarak yönü belirtebilirsiniz.

Farenin sağ tuşunu kullanarak temizleme operasyonun bitirebilirsiniz. CAM programı bu operasyon için takım yolunu oluşturur ve ekrana getirir.

Şekil 2.38: Manevra okları

Şekil 2.39: Oluşturulan alın tornalama takım yolu

Kesici takımın ucunda bir radyüs olduğundan dolayı bitiş noktası X0 olarak belirtilirse parçanın X0 noktasında küçük bir iz kalacaktır.

44

Takım değiştirme

Toolchange ( takım değiştirme ) butonunu kullanarak takım değiştirme diyalog penceresi.

Şekil 2.40: Takım değiştirme iletişim ekranı

Kutucuklara uygun eksenlerin yanına işaret koyarak değiştirmek istediğiniz takımın hareket rotasını belirtiniz.

Örneğin, parçanın önünde yer alan takımı değiştirmek için, X ekseni hareket kutusuna işaret koymalısınız. First’ün yanındaki kısımdan taretin hangi yöne doğru ilk hareketi yapacağını belirtebilirsiniz.

Takım değiştirme sırasında X ve Z eksenlerinin gerçek hareketleri CNC kodlarının türetimi sırasında belirtilir.

Bir parça profili tornalama

Bir parçanın profili iki aşamada tornalanır:

Kaba - Profil üzerinden talaş kaldırmak için Hassas (Hassas ) - Profil üzerinde hassas işlemi yapmak için.

Kaba tornalama parça üzerinde çeşitli defalar geçiş yaparak profili oluşturma işlemidir. finiş (Hassas) işlemi ise parça üzerinde son işlemi yapmak için kullanılır ve kesici parça üzerinden bir kez geçer.

Şekil 2.41: Kaba tornalama takım yolu ve finiş tornalama takım yolları

45

Bu uygulamada, Override Lead Angle 90° olarak tanımlanarak takımın kanalın içinde kesme işlemi yapmaması sağlanır.

Parçanın kaba tornalaması

Kaba tornalama parça üzerinden profilin oluşturulması için birden fazla talaş kaldıracaktır. Önceki temizleme döngüsünden farklı olarak bu döngü profili oluşturmaya yarar.

Kaba tornalama döngüsü çalıştırılmadan önce uygun takım seçimi yapılmalıdır. Tool Store içerisinde PCLNR-2525M–12 numaralı takımı seçin veya oluşturunuz.

Şekil 2.42: Kesici takım iletişim penceresi ve takım değerleri

Bağlama yönüne özellikle dikkat edin. Bu takım sağ bir takımdır. Bu sebeple ayna saat yönünde dönmelidir (M03). Angle ( açı ) seçeneğini “Reverse” ( ters ) olarak seçiniz.

Şekil 2.43: Kesici takım açısı ve ayna dönüş yönü seçimi

Kaba tornalama yaparken kullandığınız takımlar üzerinde düşününüz. Kaba tornalama yaparken parça üzerinde bazı yerler kesilmeden kalacaktır, bunun sebebi takım ve profilin geometrisinden kaynaklanmaktadır. Bu tip durumlarda kalan talaşı kaldırmanız için ters bir geometriye sahip takım ile aksi yönde tornalama işlemi yapmanız gerekecektir.

46

Rough Turn ( kaba tornalama ) butonuna veya Turn Cycles menüsünden Rough Turn komutuna tıklayarak kaba tornalama işlemini değerlerini belirleyebileceğimiz iletişim penceresi ekrana gelir.

Parametreleri aşağıdaki gibi ayarlayınız:

Cut Increment ( kesme

derinliği ) 3 mm X & Z Offset 1 mm

(finiş işlem için kalan talaş miktarı)

Cut Direction ( Kesme Yönü )– Torna

Rough Cut Only ( Sadece Kaba Tornalama ) – de-activated

Profile Extension ( Profil Uzantısı ) – Başlangıç& bitiş 5 mm

Şekil 2.44: Rough turning iletişim penceresi

Rough Cuts Only ( Sadece Kaba Tornalama ) –Aktive edildiğinde her kesme işlemi sonunda takımı hızlı olarak döngünün başlangıç noktasına götürecektir. Boş bırakıldığında ise , takım kesme yaptığı yüzey boyunca geri gelecek ve orada kalacaktır.

Degression – CAM Programı, kesme derinliğini her seferinde bu bölüme girilen değer kadar arttıracaktır. Kesme derinliği Degression derinliğine eşit değere geldiğinde artırım duracaktır.

Profile extension ( Profil Uzantısı ) –Her seferinde ne kadar uzunlukta bir profilin tornalanacağını belirtmek için kullanılır. Negatif değerler girildiğinde tornalama mesafesi kısalacaktır.

X Ofsetinde girilen ölçü radyal (Yarıçap) dir. Bu da 1 mm‘lik bir ölçü girdiyseniz çapta 2 mm talaş kaldıracağınız anlamına gelmektedir.

47

Advanced sekmesine tıklanınca diğer tanımlama penceresi ekrana gelir.

Şekil 2.45: Rough turning iletişim penceresi advanced kısmı

Link Type ( bağlantılı ) kesme derinliğinizin uygulandığı tarzı etkileyecektir. Corner Type (Kenar tipi) Round (Yuvarlatılmş) veya Sharp (keskin)

belirlenebilir. Profile selection Strategy kısmında ise Select by Region (Bölge Seçimi) işlemi

yapılabilir.

Profil özelliklerini bir kez belirttikten sonra, profil üzerinde yapacağınız kaba tornalama işleminin bilgi ve/veya bilgilerini girmeniz gerekmektedir, daha sonra kaba tornalama komutundan Progress ( ilerle ) yi sağ tıklayarak seçiniz. ‘OK’ seçerek diyalog kutusunu kapatınız.

Nchain ile arka çaptan ön taraftaki pah kısmına kadar Çizgi/Yay/Sürekli / Gruplar Profil gibi hızlı şekilde karar verebilir.

Şekil 2.46: İşlenmesi için seçilecek kenarlar

Verileri girmeden önce Nchain ikonunu seçmeyi unutmayınız.

48

Profile Extension düzenleyiciden profilin başlangıç ve bitiş noktalarını seçmediyseniz, CAM programı sizin için tanımladığınız her profilin uç noktalarına başlangıç işareti koyacaktır.

Şekil 2.47: Başlangış noktası işareti

Eğer başlangıç noktasını belirtmeyi unuttuysanız ve değiştirmek isterseniz işaretin (Yıldız ) üzerine gelerek istediğiniz noktaya doğru sürükleyerek götürebilirsiniz ( Fare sol tuş basılı tutularak ).İşaretin profil üzerindeki hareketine dikkat ediniz. İstediğiniz noktaya geldiğinde işareti bırakın. Farenin sağ tuşuna basarak kaba tornalama işlemini başlatabilirsiniz.

Şekil 2.48: İşaretçinin profil üzerindeki hareketi sırasında meydana gelen değişiklik

Bir sonraki komutu takip ediniz: ‘Digitise Billet or Cycle Start Position’ ( Kütüğü veya başlama noktasını giriniz) Seçenekler aşağıdaki gibidir:

İstediğiniz her hangi bir noktayı işaretleyerek veya koordinat girerek başlangıç noktası belirtiniz.

Kütük bilgisini Sürekli (Continious) veya takım yolunu giriniz.

Bu safhada daha önceden Stock/Fixture komutunu kullanarak belirtmiş olduğumuz geometriden faydalanarak “Continuous” ( Sürekli ) yi seçebiliriz.

Şekil 2.49: Doğru bir sürekli seçim yapılıp yapılmadığının gözlemlenmesi

“Continuous” (Sürekli)’yi seçmiş olduğunuzdan emin olmalısınız. Eğer seçim yapılmadıysa o anda imleç nerede duruyor ise o noktadan başlayacaktır.

Parçanın tamamının tornalandığından emin olmak için kaba tornalama işlemini parçadan güvenli bir uzaklıkta bitirilmesinde yarar vardır.

49

Oluşan Kesici Yolunun Gözlemlenmesi.

Kaba tornalama sürecinde kanal açarken takım yolunun nasıl oluştuğunu gözlemleyiniz.

Kesici bu kanala girebildiği kadar dalarak talaş alır.Kalan kısım kanal kalemi ile daha sonra işlenir.

Şekil 2.50: Oluşturulan kesici yolunun incelenmesi

Takımın sadece yatay eksen boyunca değil aynı zamanda bir önce kesilen yüzeyi nasıl taradığını gözlemleyiniz. Her ne kadar bu kaba tornalama döngüsü olsa da oluşan yüzey finiş için kabul edilebilir bir kalitede olduğundan dolayı bu istenen bir olaydır. Bu sonuç aynı zamanda sadece “Kaba Tornalama” fonksiyonunun açık olmamasından da kaynaklanmaktadır. (Rough Cuts Only).

Şekil 2.51: Rough cuts only seçeneğinin etkisi

Parçanın Hassas (Finiş) Tornalanması

Tool Store içerisinden yeni takımınızı belirleyiniz. Bu takım 3 numaralı pozisyonda

bulunmaktadır.PDJNR-2020K15 DNMG1504-08

Şekil 2.52: Hassas işleme takım seçimi

50

Main toolbar dan veya ikonu tıklayarak “Hassas Tornalama Döngüsünü” aktive edin. Aşağıdaki diyalog kutusu açılacaktır.

Şekil 2.53: Finish turning (Hassas Tornalama) iletişim penceresi

Aşağıdaki bilgileri giriniz:

X, Z Offset – boş Canned Cycle – aktif Digitise Start – aktif

‘Digitise Start’ kutucuğunu işaretlememiz gerekir; çünkü takımın profile hangi noktadan değeceğini görmemiz gerekmektedir.

Lead bölümünde takımın parçaya yaklaşma yöntemini belirtebilirsiniz Örnek olarak takımın her seferindeki yaklaşma ve uzaklaşma açısını 180° olarak belirtebilirsiniz

Profile Extension Start, End 3mm

Şekil 2.54: Finish Turning lead iletişim penceresi

51

Finish operasyonu için istediğiniz özellikleri belirttikten sonra, finish operasyonunu yapmak istediğiniz profili belirtmek zorundasınız ve daha sonra farenin sağ tuşunu kullanarak operasyonu gerçekleştirebilirsiniz.

Kaba Tornalama Döngüsünde kullanıldığı gibi “Nchain” komutunu kullanarak profil bilgilerini bu profilin dışını tanımlamak için de kullanınız.

CAM programı bir işaret ile profilin başlama noktasını belirtecektir.

Şekil 2.55: Profil başlama noktası

Farenin sol tuşunu kullanarak okun yönünü tersine çevirebilirsiniz.

Farenin sağ tuşunu kullanarak “Hassas Tornalama” operasyonun gerçekleştiriniz. CAM yazılımı kesme işleminin son noktasını ise aşağıdaki gibi bir işaret ile belirtecektir.

Şekil 2.56: Profil bitiş noktası

Farenin sol tuşundan faydalanarak, başlangıç ve bitiş noktalarının kendi işaretlerinin üzerinden değiştirebilirsiniz.

Daha sonra farenin sağ tuşuna basarak operasyonu gerçekleştirebilirsiniz. Eğer “Hassas Tornalama” diyalog kutusunda Digitise Start kutucuğunu

işaretlediyseniz, daha sonra döngünün başlama noktasını belirtmek zorundasınızdır. Farenin sağ tuşundan faydalanarak işlemi bitiriniz.

CAM programı “Hassas Tornalama Döngüsü” için bir kesici yolu yaratacaktır.

Şekil 2.57: Oluşturulmuş finish (hassas) kesici yolu

Yaklaşma parametrelerini yazarken her zaman takımın ve parçanın profil ve ölçülerini dikkate alınmalıdır.

52

Kanal tornalama Kanal Formu Oluşturma: Takım şekli ve uyumu kanalın profilini oluşturacaktır. Kanal Oluşturma: Takım şekli ve oluşturulacak profil birbirinden farklıdır. Bu

durumda kanalı aşağıdaki yöntemlerden biri ile oluşturmak zorundasınız: • Kaba Kanal Tornalama, başlangıçta var olan talaşı parçadan kaba kanal

tornalama ile kesmek • Hassas Kanal Tornalama, son pasoyu “Hassas Kanal Tornalama” metodu

ile keserek profili oluşturmak Alıştırma 14 – Kaba Kanal Açma Döngüsü

External Groove operasyonunu seçtikten sonra kanal kalemini seçiniz.- RF–151.23–2525-25M1.

Şekil 2.58: Kanal açma takımını seçimi ve kesici takımın oluşturulması

Takımla ilğili geometri bilgileri giriniz.

Width Reach (boy) – 20mm Corner Radius(Genişlik) – 5mm Köşe Radyüsü – 0.1mm Kater Ölçüsü 100L X 25W X 25W

Açılacak Kanal boyu 15 mm olduğundan kater boyunuzun uzunluğunun yeterli olmasına dikkat ediniz!

53

Hızlı İlerleme yöntemini kullanınız. Bitiş noktasını Z-100 X155 olarak belirtiniz.

Kaba kanal açma

Rough Groove ( kaba kanal açma ) butonunu tıklayarak veya Turn Cycles menüsünden “Kaba Kanal” açma komutunu çalıştırabiliriz. Komut çalıştıktan sonra Rough Grooving (Kaba Kanal) açma diyalog penceresini karşımıza gelir.

Şekil 2.59: Kaba kanal açma diyalog menüsü

Hızlı İlerleme hareketini farenin sağ tuşunu kullanarak sonlandırmayı unutmayınız.

54

Kaba boşaltma stratejisini tanımlayacak bir döngü tipi seçilir.

Sequential (Ardışık) Takım kanalın bir ucundan diğerine doğru gider. Centre sequential (merkezi ardışık) merkezde bir başlangıç kesimi yaptıktan

sonra, takım kanalın bir ucuna doğru ilerler . Daha sonra merkez noktaya gelir ve bu sefer diğer uca doğru ilerlemeye başlar.

Centre alternate - Merkezde bir başlangıç kesimi yaptıktan sonra kanalın her iki tarafına doğru ardışık olarak ilerler.

Profile Extensions 1mm –Bu işlem seçmiş olduğunuz profili 1 mm öteler. %Stepover (Yanal adım) - 50% Z & X ofset 0.75mm

Kaba Kanal Tornalama döngünüzün değerlerini yukarıdaki gibi belirtiniz. Başlangıç kesimini yaptıktan sonra döngüye geri dönerek istediğimiz diğer değişiklikleri de yapabiliriz.

Kaba Kanal Tornalama özelliklerinizi bir keresinde belirledikten sonra, profilinizi belirleyecek bilgileri de girmeniz gerekmektedir. Daha sonra farenin sağ tuşundan faydalanarak tornalama işlemini gerçekleştirebilirsiniz.

Bu durumda, Nchain bir duvar yanağından komşu diğer duvar yanağına kadardır. Kesimin yanal adımları ile bir karışıklık yaratmamak için üst çap bilgilerini şimdilik bilerek görmezden geliyoruz.

CAM programı normal hallerde tornalama işleminin başlangıç ve bitiş noktalarına yıldız işareti koyar. Fakat bu durumda biz Profile Extensions seçeneğini kullandığımız için döngünün bu kısmı görmezden gelinecektir.

Şekil 2.31: Başlangıç ve bitiş noktalarına konan yıldız işareti

Bir sonraki aşamada bizden Kaba Kanal Tornalama döngüsünün başlangıç noktasını belirtmemiz istenecektir. İsteğiniz doğrultusunda, takımı hızlı hareket ettirdiğiniz yeri seçebilir ya da farenin sağ tuşunu kullanarak daha ileride bir yeri seçebilirsiniz.

Kaba Kanal Tornalama hakkında sorulacak en son soru Kesme / İlerleme yönünün belirtilmesidir. (Drive/Cut Direction) Kesme yönünü ve ilerlemesini belirten okları göreceksiniz. Okların yönünü değiştirmek isterseniz farenin sol tuşundan faydalanarak okların ucundan tutarak ekseni etrafında çevirebilirsiniz.

Cut Increment’ yerine neden %Stepover’ ın kullanıldığını düşününüz!

Küçük okun yönü ana kesme yönünü temsil etmektedir. Bu durumda CAM programı kesme ilerleme yönünü soldan sağa doğru olarak belirleyecektir.

55

CAM programı Kaba Kanal Tornalama takım yolunu meydana getirir.

Şekil 2.60: Kaba kanal tornalama takım yolu

Rough Grooving Cycle (Kaba Kanal Tornalama döngüsü ) Değerlerini değiştirme

Kesici takımın 15mm’lik mesafeyi bir seferde katletmeye çalıştığını göreceksiniz. Bu da kesici takım üzerine fazla yük gelmesine ve takıma hasar gelmesine ya da kırılmasına neden olacaktır.

Oluşturmuş olduğunuz Kaba Tornalama döngüsünde “Peck Grooving” (Kanal gagalama) metodunu aktive ederek değişiklik yapınız.

Şekil 2.61: Kaba kanal değerlerini değiştirme

Peck Increment (Gagalama Artırımı ) – 7mm – takım çıkmadan önce 7 mm’lik bir kesim yapacaktır.

Retract Distance (Geri çıkma Mesafesi)–takımın son kesme işleminden sonra, tekrar kesmeye başlamadan önce parçadan uzaklaşma mesafesini belirtir. Bu şart koşulmazsa takım, tornalama döngüsünün başlama noktası olarak belirtilen yere kadar geri çıkacaktır (Start Point).

Takımı takım değiştirme pozisyonuna gönderin.

56

Hassas Kanal Tornalama

Hassas Kanal Tornalama takımını seçiniz. Bu operasyon için gerekli olan takım bir önceki operasyonda kullandığınız takım ile aynı olacaktır.

Hassas Kanal Tornalama operasyonunu yapabilmek için Finish Groove (Kanal Finiş)

butonunu tıklayarak veya Turn Cycles menusunden Finish Groove seçeneğini tıklayarak komutu çalıştırabiliriz. Komut çalıştırıldıktan sonra iletişim penceresi ekrana gelecektir. Belirtilen değerleri girmek gerekir.

Z & X Offset – boş Digitise Start – aktif Profile Extensions (Profil uzatması) – digitise

Şekil 2.62: Hassas kanal işleme iletişim penceresi

Bir kez Hassas Kanal Tornalama bilgilerinizi girdikten sonra kanal profilinizi oluşturan bilgileri de girmelisiniz.

Kaba Tornalama operasyonundan farklı olarak bu kez parçanın üst çapını seçmek zorundasınız. Nchain komutunu kullanabilirsiniz; fakat çap çok küçük ise zorluk yaşayabilirsiniz.

Nesneleri pencere içine aldıktan sonra farenin sağ tuşundan faydalanarak Hassas Kanal Tornalama döngüsünü başlatabilirsiniz.

Pencere komutundan faydalanarak (Window) kanal açılacak bölgenin tümünü seçiniz. Yakaladığınız parçaların tümünün seçilmesi için fare sol tuşunu soldan sağa doğru ilerletmeyi unutmayınız.

57

CAM programı döngünün başlangıç noktasını aşağıdaki gibi bir ok yardımı ile belirtecektir.

Şekil 2.63: Döngü başlangıç noktası

Farenin sağ tuşunu kullanarak Hassas Kanal Tornalama döngüsünü başlatabilirsiniz. CAM Programı Hassas Kanal Tornalama döngüsünün bitiş noktasını bir yıldız ile belirtecektir.

Şekil 2.64: Döngü bitiş noktası

Başlangıç ve bitiş noktalarının yerini değiştirmek için, farenin sağ tuşu ile başlangıç veya bitiş noktasına tıklayabilir , daha sonra sol tuş ile doğru pozisyonları belirtebilirsiniz.

Farenin sağ tuşu yardımı ile Hassas Kanal Tornalama döngüsü komutunu başlatabilirsiniz. Eğer Finish Grooving ( Kanal Finiş) diyalogunda Digitise Start kutusu işaretli ise, Kanal finish döngüsü için başlangıç noktası (Start Point) tanımlamalısınız. Sonra Farenin sağ tuşu ile kanal finish komutunu sonlandırınız.

Takımı takım değiştirme noktasına göndermeyi unutmayınız!

58

Diş Çekme Döngüsü

Tool Store’dan doğru dış diş çekme takımını seçin. R166.OG 16VM01-002.

Şekil 2.65: Vida açmak için gerekli kesicinin belirlenmesi için kullanılan diyalog menüsü

Seçilen kesici ile ilgili bazı ayarlamalar aşağıdaki değerlere sahip olmalıdır.

Reach ( Adım ) 3mm Included Angle ( Açı ) 60° Nose Radius ( Uç radyusu ) 0.2mm Kater Tutucu 75L X 20W X 20D

Diş çekme operasyonu Thread ikonuna ya da Turn Cycles Menü içerisinden çalıştırılarak, Diş Çekme döngüsü penceresinin açılması sağlanır.

Şekil 2.66: Diş açma iletişim penceresi

Aşağıdaki bilgiler Tanımlanır:

Pitch 5 (Hatve) Lead In/Out <None> Link Type - Chase Both Cycle – Canned Cycle

59

Link Type – Takımın parçayı kesmeye başlama davranışını belirler. Chase both (Her iki yüzey) in Takım feedrate (kesme hızı) içinde iken diş döngüsünün hesaplanmasını sağlıyacaktır.

Approach/Retract Angle –Takımınyaklaşma ve uzaklaşma açısı. Eğer boş bırakılırsa giriş açısı takımın radyüsüne eşit olacaktır.

Lead In/Out –Profile Extensions ile benzerlik gösterir, diş çekme boyunu istendiği kadar uzatır veya negatif değer girildiğinde kısaltır. Uzunluk birimi mm veya “inç” olarak değil hatve ile belirtilir.

Depth ( derinlik ) Parametreleri

Dişin toplam derinliği belirtilir, cut increment ve Spring Cuts, değerlerini diyalog kutusuna işlenir.

Aşağıdaki değerler girilmelidir:

Degression Factor -2

Total Depth ( Toplam derinlik ) 2mm

Cut Increment ( kesme ilerlemesi ) 0.5

Final Increment 0.2

Spring Cuts 2

Şekil 2.67: Diş açma parametrelerinin belirtmek için kullanılan diyalog menüsü

Degression Factor – Diş çekme operasyonu başarı ile tamamlanmış her geçiş sonunda derinliğin ne kadar azaltılacağını hesaplamaya yardımcı faktörü belirtir. 2 olarak belirtilen faktör sabit bir hacim artışı oluşturur. Örneğin, diş çekme operasyonu bitimine yaklaşıldıkça otomatik olarak derinlik arttırılır. 1 olarak seçilen bir değer ise başlangıçta ve sonda kaldırılan pasonun derinliğinin aynı olması anlamına gelir.

Final Increment –En son kesme derinliğini belirtir. Gerçek kesme derinlikleri Code Wizard içerisinde, Cut Increment ve Final Increment değerlerinin yazılı olduğu bir “ Token” içerisinden çekilir.

Cut Increment – Her geçişte takımın kesme yönündeki ilerleme miktarını belirtir. Eğer kesme faktörü 1.0 değerinden farklı girilirse, kesme ilerlemesi döngünün başlangıcında verilen ilk derinlik kadar algılanacak ve takım yolu da ona göre oluşturulacaktır.

60

Bir kez diş çekme bilgilerini girdiğinizde, diş çekilecekçapı temsil eden çizgiyi seçmeniz gerekmektedir. ‘OK’ tuşuna basarak diyalog kutusunu kapatabilirsiniz. 50 mm çapı belirten çizgi tanımlanır.

Diş çekme işlemi çizginin bitimine en yakın seçilen noktadan başlayacaktır.

Delik Delme Döngüsü

ToolStore içerisinde çapı 10 mm olan H.S.S. Drill ( matkap ) tanımlanır.

Main toolbar içerisinden Hole butonunu seçerek bir delik delebilirsiniz. Hole Cycle ( Delik Delme Döngüsü ) diyalog penceresi açılacaktır.

Şekil 2.68: Hole cycle delik delme işleminin diyalog menüsü

Aşağıdaki değerleri girin:

Canned Cycle aktif – post prosesörün ‘G81’ komutu oluşması sağlanır Depths (Derinlik) – Clearance 5mm Level 0 mm Depth -25mm

Başlama noktasını belirttiğiniz noktanın çizginin sağ tarafında kalmasına dikkat ediniz. Bu durumda çektiğiniz dişin sağ diş olmasını sağlayacaksınız (İlerleme sağdan sola doğru olacaktır).

61

Şekil 2.69: Delik delme işleminde girilen değerlerin grafiksel olarak ifade edilmesi

‘OK’ tuşunu seçerek pencereyi kapatınız.

Bir kez delik değerlerini girdikten sonra CAM programı deliğinizin Z,X 0 pozisyonunda olduğunu kontrol edecek ve parçamızı işleyecektir.

Bu işlemi gerçekleştirmiş bulunuyorsunuz. Takımı referans noktasına ( Home Position ) gönderebilirsiniz.

Eğer “Step” parametreleri kullanılarak delik delme işlemi yapılsaydı kesici yolunun ya da CNC programının ne gibi bir farkı olurdu?

62

2.7.Oluşturulan Takım Yollarına Göre Programın Simülasyonla Kontrolü

CAM programı simülatörü takım yolunu katı olarak gösterebilir. Bir işlemin

benzetimini görebilmek için Simulate Machining komutu kullanılır.

Simulate Machining kısmı yeni bir ekran olarak karşımıza gelir bu ortamda oluşturulan kesici yolar ile birlikte kullanılan kesici, takım tutucuyu ve bağlama aparatları gösterilir. Bu sayede gerçeğe son derece yakın bir talaş kaldırma operasyonu benzetimi gerçekleştirilir. Simülasyon hızı, ekranda yeri değiştirilebilir ve dinamik görüntü özelliği kullanılabilir. İç çap tornalama operasyonları için gerçek boyutun ¾’ ü kadar bir görüntüye ulaşılabilir ki bu da gayet sağlıklı bir görüntü olanağı sunar. Görselliğin ötesinde benzetim işlemi sırasında kesici yollarda bir hatanın olup olmadığı,gereksiz hareketler mu ve takım tutucunun çarpmaları varsa görülebilir.

Şekil 2.70: İşlenen parçanın benzetim işleminden sonraki görünümü

2.8. Oluşturulan Takım Yollarına Göre CNC Kodlarının Üretimi Parçayı işleyip simülatörde kontrolü yapıldıktan sonraki son aşama bir CNC programı

oluşturmaktır. Bu işlem CAM bilgilerini bir postprosesör(son işlemci) ile çalıştırarak olur.

Generate Code ikonunu tıklayarak diyalog penceresi takip edilir

Bir CNC adı yazmanız gerekmektedir CNC Name bu sadece klasör ve dosya adı yazmak anlamına gelir.

63

Şekil 2.71: CNC Kod üretme iletişim penceresi

CNC kodlarının çıktısını alabilmek için aşağıdakiler girilmelidir.

CNC Name – geçerli bir klasör ve dosya adı seçiniz Open Editor – aktif (CNC kodları üretildikten sonra NC editörü ile

görüntülensin) Single Toolchange Only’ seçeneğini kullanarak CAM programının kullanılan

takımı seçerek tek bir takım için kod louşturmasını sağlayabilirsiniz. Eğer None seçeneği aktif ise kullanılan bütün takımların kodları üretilir.

OK tıklanarak kodların üretilmesi sağlanır.

Seçtiğiniz postprosesöre bağlı olarak bir dizi soru cevap penceresi açılacaktır OK tuşuna basılarak pencereler geçilir. Bu bilgiler program dosyalarının oluşturulması için gereklidir.

Şekil 2.72: Sorulan soru cevap pencerelerinden bir örnek

CAM programı otomatik olarak NC Editor penceresini açacaktır. CNC programınız burada görüp inceleyebilir ve düzenleyebiliriz.

64

UYGULAMA FAALİYETİ

Vidalı mil parçasının CAM programında kesici yollarını belirleyiniz.

İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER

CAM programını parçanın geometrisini seçiniz ve referans noktası tanımlayınız.

Parçanın geometrisini seçebilmek için parça çizilmiş olmalıdır. Çizilmemişe yeniden çizilmelisiniz. Referans noktası tanımlama işelmi Geometry menüsünde Create CPL komutu ile yapmalısınız.

Parça üzerinde kesici yolu oluşturmak için manufacture ortamına geçiniz.

Manufacture ortamına geçebilmek için Options menüsünden Manufacture seçmelisiniz.

Kesici yollarını belirlemek için doğru kesicileri seçiniz.

Doğru kesicileri seçebilmek için Tool Store (Takım Kütüphanesi) kısmından doğru kesiçiler seçilmeli, eğer yok ise istenen kesiciler oluşturulmalısınız.

Kesici yolunu belirleyiniz. Parçanın işlenme aşamalarına göre Turn Cycles menüsünden ihtiyaç duyulacak olan operasyonlar sıra ile kullanılmalısınız.

Belirlenen kesici yollarının doğruluğunu kontrol ediniz.

CAM programı simülatörü kullanılarak kesici yolların doğruluğu kontrol etmelisiniz.

Belirlenen kesici yollarının CNC kodlarını oluşturunuz

Generate Code ikonunu tıklayarak diyalog penceresi takip edilerek, ihtiyaç duyulan NC kodlarını oluşturabilirsiniz.

UYGULAMA FAALİYETİ

65

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıda verilen ölçme değerlendirme Sorularında doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Kesin koordinat belirlemek için Co-ordinate iletişim kutusu hangi tuşlar ile çalışır?

A) C B)CTRL + C C) Alt + C D)Enter

2. Manufacture (İmalat) ortamına hangi ana menünün altından ulaşabiliriz? A) Geometry B) Operation C) Turn Cycles D) Options

3. Takım seçimi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Sadece kullanılacak takım seçmek için Turn Tool menüsü kullanılır. B) Kesici takım seçimi için Tool Store (Takım kütüphanesi) kullanılır. C) CAM programı gerekli işlem için bize otomatik kesici takım seçer. D) Bir kez uygun takım seçildikten sonraki operasyonlarda da kullanılabilir.

4. Kesicinin takım değiştirme noktasına önce Z ekseninde gitmesini istiyorsak

aşağıdakilerden hangisini yaparız. A) First Kısmında Z’yi seçeriz ve Z Fixed seçeneğini işaretleriz ve onaylarız. B) First Kısmında X’i seçeriz ve onaylarız. C) First Kısmında Z’i seçeriz ve onaylarız. D) First Kısmında X’i seçeriz ve Z Fixed seçeneğini işaretleriz ve onaylarız.

5. Kesici yolunun belirlenmesi işleminde dikkat edilmesi gereken aşağıdakilerden

hangisidir? A) İş parçasının bağlanma şekli B) Kullanılan kesici takımın türü C) Kullanılacak tezgâhın boyutları ve gücü D) Hepsi

6. Aşağıdakilerden hangisi bir parçanın kaba olarak işlenmesi için kullanılır?

A) Rough Turn B) Finish Turn C) Groove Turn D) Strainght Turn

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlayınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

66

PERFORMANS DEĞERLENDİRME

Aşağıda resmi verilen Uygulama Faaliyeti – 1 çizdiğimiz “Kalıp Bağlama Sapının”

uygun takımlar seçerek kesici yollarını belirleyiniz.

AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışlarını gözlediyseniz EVET,

gözleyemediyseniz HAYIR, sütununda bulunan kutucuğa (+) veya (-) işareti koyunuz. DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır

1 Manufacture ortamına geçebildiniz mi? 2 Her işlem için doğru kesici takımları belirleyebildiniz mi? 3 Parçanın kesici yollarını doğru bir şekilde oluşturabildiniz mi?

4 Kesici yollarının oluşturulması sırasında doğru parametreleri (Ilerleme hızı, devir sayı vb.) seçebildiniz mi?

5 Her operasyon sonunda kesiciyi takım değiştirme noktasına gönderdiniz mi?

6 Oluşturduğunuz kesici yollarını simülatör yardımı ile inceleyip problemleri tespit edebildiniz mi?

7 Oluşturulan kesici yollarının NC çıktılarını (G ve M) kodlarını alabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Eğer faaliyette gözlediğiniz eksiklik varsa, faaliyete tekrar dönüp öğretmeninize danışarak bunları tamamlayınız.

PERFORMANS DEĞERLENDİRME

67

MODÜL DEĞERLENDİRME

Modül faaliyetleri ve araştırma çalışmaları sonunda kazandığınız bilgi ve becerilerin ölçülmesi için öğretmeniniz size ölçme araçları uygulayacaktır.

Ölçme sonuçlarınıza göre sizin modül ile ilgili durumunuz öğretmeniniz tarafından değerlendirilecektir.

Bu değerlendirme için öğretmeninize başvurunuz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

68

CEVAP ANAHTARLARI

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI

1 B 2 A 3 C 4 C 5 D 6 A

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI

1 C 2 D 3 C 4 C 5 D 6 A

CEVAP ANAHTARLARI

69

BEDFORD D.D., M.R. HENDERSON, P.M. WOLFE, Computer İntegrated

Design and Manufacturing, McGrawn Hill Inc. Singapore, 1991. SES3000 Mastercam Torna CAM Eğitim Notları GÜLER Ali Osman, Hasan ALTAY, İsmal MEYDAN, Soner OKUR, TS-İSO

9001 Kalite Güvence Sitemleri ve Talaşlı Üretimde Uygulanabilirliği, Yayınlanmamış Bitirme Tezi, İstanbul, 1999.

GÜLER Ali Osman Tophane Endüstri Meslek Lisesi Kalıp Bölümü, CAD ve CNC Ders Notları, Bursa, 2004.

BOZDEMİR Murat Tophane Endüstri Meslek Lisesi Kalıp Bölümü, CAD / CAM Ders Notları, Bursa, 2005.

UMTAŞ, Solidcam Eğitim Notları. İstanbul 2006 GROOWER E.W., J.R. Zimmers, CAD/CAM: Computer Design And

Manufacturing, Prestice-Hall International Editions, UK, 1992. KALPAKJIAN S., Manufacturing Engineering and Technolojy,Addison-

Wesley Publising Company, NewYork, USA, 1990. GÜLESİN M,A GÜLLÜ, Ö AVCI, G AKDOĞAN MasterCAM ile Tasarım

ve Üretim, Asil Yayın ve Dağıtım, Ankara,2004. ERKAN Ağahan CAD / CAM Ders notları, 2004. Pathtrace Engineering System EdgeCAM User Guide, UK, 2005. ZEID I., CAD/CAM Theory and Practice, McGrawn Hill Inc. Singapore,

1991 CNC ile İşlemeye Giriş, MEB Yayınları, Yayın nu 2732, 1994. CNC Parça Programlama, MEB Yayınları, Yayın nu 2733, 1994. Muhtelif internet adresleri bölüm ve sayfaları www.autodesk.com www.cadem.com.tr www.cadokulu.com/forum www.catia.com www.cimco-software.com www.mecsoft.com www.deskcnc.com www.delcam.com www.edgecam.com www.gibbscam.com www.grupotomasyon.com.tr www.istmak.com www.marelmakina.com www.mastercam.com www.openmind.de www.ptc.com/products/sw_landing.htm www.ses3000.com www.sayisalgrafik.com.tr www.ugs.com www.zirve-yazilim.com

KAYNAKÇA