Q4 2009

GWASANAETH TÂN AC ACHUBCanolbarth a Gorllewin Cymru

Mid and West WalesFIRE AND RESCUE SERVICE

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon ân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Ca

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

calon

t â n

Carcus gydaChanhwyllau

Taro SgwrsCalon Tân yn siarad â John FitzJohn, Pennaeth

Diogelwch yn y Gymuned

Her Yr IweryddAnturiaethau ar y cefnforoedd

Ypres 2009Seremoni Sul y Cofio ym Mhorth Menin, Ypres,

Gwlad Belg

Ei Mentro HiGwyliau Deifio yn y Great Barrier Reef

Yn Goleuo Eich Nadolig!

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon ân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Ca

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon

tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân C

alon tân Calon tân

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

A0128-01-W.pdf 10/12/2009 08:41:36

Y Tîm Achub o Ddŵr Cyflym - Criw Caerfyrddin | 03

Sgwrs gyda - John FitzJohn | 04

I’r wraig sydd â phopeth | 06

a’r enillydd yw... | 07

Ypres 2009 | 08

Llythyrau o Ddiolch | 10

Fy Stori I: Ymwybyddiaeth o Gancr y Fron | 11

Ei Mentro Hi | 12

Flood EX | 14

Her Yr Iwerydd | 16

USAR 2009 | 18 Carcus gyda Chanhwyllau - Ymgyrch Diogelwch Rhag Tân y Nadolig | 20

Dathliadau, Coffadwriaethau a Gwyliau Amlddiwylliannol | 21

Cynnwys:

Argraffir Calon Tân ar bapur sydd wedi’i ailgylchu 100%.

02

04 11 12

Hoffai tîm cynhyrchu Calon Tân ddiolch i bawb a gyfrannodd at y rhifyn hwn.

Erthygl OlygyddolCalon Tân Ch3 2009

TÎM GOLYGYDDOL

Bridget BassettPennaeth Cyfathrebu Corfforaethol a Cynnal Aelodau

Carly MatthewsSwyddog Cyfathrebu

Gary WilliamsSwyddog Partneriaeth

Carly Matthews | GolygyddCyfathrebu Corfforaethol a Chynnal Aelodau

Ffôn: 01267 226 860 ext 4460E-bost: c.matthews@mawwfire.gov.uk

Paul Thomas | DylunyddCyfathrebu Corfforaethol a Chynnal Aelodau

Ffôn: 01267 226 862 ext 4462E-bost: p.thomas@mawwfire.gov.uk

A0135-01-W.indd 2 10/12/2009 09:12:13

Mae Diffoddwyr Tân Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru yng Ngorsaf Dân Caerfyrddin wedi bod yn derbyn hyfforddiant arbenigol dros y misoedd diwethaf er mwyn bod yn Dechnegwyr Dŵr Cyflym (SRT), sy’n caniatáu i aelodau fynd i mewn i ddŵr cyflym os oes angen i ymgymryd ag achubiadau.

Roedd y broses o sefydlu’r tîm SRT yng Nghaerfyrddin wedi’i hariannu’n rhannol gan Lywodraeth Cynulliad Cymru, ac mae’r arian yn cael ei ddefnyddio i ddarparu cyfarpar diogelu personol arbenigol, cyfarpar achub technegol a 2 fad pwmpiadwy newydd. Mae’r badau wedi’u cynllunio’n arbennig i weithredu mewn amgylcheddau dŵr cyflym, naill ai gydag injan allanol, neu drwy ddefnyddio llinynnau a phwlïau rheoli o ddiogelwch cymharol glan yr afon.

Mae’r diffoddwyr tân o Gaerfyrddin sydd wedi’u hyfforddi hyd at lefel SRT wedi derbyn cwrs SRT 4 diwrnod dwys yn Llandysul. Roedd y cwrs yn cwmpasu sesiynau ymarferol a damcaniaethol amrywiol, dysgu sgiliau rhaff technegol newydd sydd eu hangen i ymgymryd ag ystod

o dechnegau achub gwahanol yn y dŵr ac ar lan yr afon. Roedd diffoddwyr tân sydd hefyd yn weithredwyr badau yng ngorsaf Caerfyrddin hefyd wedi derbyn hyfforddiant 2 ddiwrnod pellach i ymgyfarwyddo â’r badau newydd yn Aberdaugleddau, er mwyn dysgu am nodweddion trafod y bad newydd mewn ystod o amodau dŵr gwahanol.

Meddai Pennaeth Dysgu Gweithredol a Sgiliau Craidd, y Rheolwr Grŵp Richard Webborn, “Mae’r diffoddwyr tân yng Ngorsaf Dân Caerfyrddin wedi ymaddasu’n dda iawn i ddysgu a datblygu eu sgiliau SRT newydd, mewn amodau heriol yn Llandysul. Rwy’n falch iawn nid yn unig o’u penderfyniad, ond hefyd eu hymrwymiad i ddysgu’r sgiliau newydd”. Ychwanegodd, “Rwy’n sicr y bydd y sgiliau hyn nid yn unig yn helpu i sicrhau diogelwch Diffoddwyr Tân mewn digwyddiadau sy’n gysylltiedig â dŵr, ond y byddant yn cael eu defnyddio hefyd er budd cymunedau mewn cyfnodau o lifogydd ac ati.

Mae tîm SRT Caerfyrddin wedi’i sefydlu yn y lle cyntaf fel prosiect peilot, gyda golwg ar y Gwasanaeth yn cyflwyno timau SRT mewn lleoliadau eraill o fewn ardal y Gwasanaeth dros y blynyddoedd sydd i ddod.

Tîm Achub o Ddŵr Cyflym

Criw Caerfyrddin

03

A0135-01-W.indd 3 10/12/2009 09:12:23

Taro SgwrsCalon Tân yn sgwrsio gyda John FitzJohn, Pennaeth Diogelwch yn y Gymuned

04

John, wedi gyrfa hir gyda’r Gwasanaeth Tân, mae ymddeoliad ar y gorwel, beth yw dy deimladau di ar hyn o bryd?Mae’n deimlad rhyfedd, mae’r Gwasanaeth Tân wedi bod yn rhan fawr o’m mywyd. Byddaf yn gweld eisiau’r gwaith, mae wedi rhoi cymaint o amserau da i mi yn gweithio gyda chydweithwyr yn y GTA a Gwasanaethau, Asiantaethau a Chymunedau eraill.

Pryd ymunaist ti â’r Gwasanaeth Tân?1978, Brigâd Dân Gwent, yn hyfforddi ym Malpas ger Casnewydd. Roeddwn yn poeni ychydig am ansawdd yr hyfforddiant wedi i mi holi cwestiwn i un o staff y cwrs. Roedd ef newydd roi darlith ar FP sylfaenol, a holais i pam fod drysau’n cael eu mesur mewn milimetrau yn hytrach na chentimetrau. Yn ei gap coch gyda’i wialen o dan ei fraich, fe wthiodd ei wyneb i mewn i fy wyneb i a gweiddodd “y twpsyn, dydyn ni ddim yn mynd mor fach â hynny!”

Mae’n gyd-ddigwyddiad bod yr Hyfforddedigion diweddaraf ar draws y coridor o dy swyddfa di, beth fuaset ti’n ei ddweud wrthynt am yr yrfa gyda’r Gwasanaeth Tân sydd o’u blaenau. Medraf gofio’n glir y Cwrs Recriwtiaid a fynychais i, ac yn enwedig y peiriannau tân melyn a ddefnyddiwyd yng Ngwent. Heddiw, mae’r Hyfforddedigion yn wynebu cyfres o sialensiau cwbl wahanol i’r rhai hynny a wynebais i pan ymunais i. Mae’r swydd wedi gwella llawer iawn. Mae’n fy siomi pan fy mod yn clywed yr hen do’n dweud fod ‘y swydd wedi myndi’r gwellt’. Efallai nad yw’r hyfforddedigion yn sylweddoli mor ffodus y maen nhw i sicrhau lle yn y Gwasanaeth. Dylid eu llongyfarch, oherwydd mae’r broses fynediad yn llawer mwy llafurus gyda mwy o gystadleuaeth am leoedd. Buaswn i’n siŵr o ddweud wrthynt eu bod wedi ymuno â phroffesiwn sy’n rhoi boddhad mawr, ac y bydd yn rhoi pob cyfle iddynt i ddatblygu os fyddant yn ymroi i’r gwaith.

Gyda golwg ar leihau llosgi bwriadol a throseddau ceir, dwi ddim eisiau codi swildod arnat ti ond, sut brofiad oedd cael mynd i Balas Buckingham i dderbyn dy MBE?Roeddwn ni’n falch ofnadwy ac yn wir i ti fe wnes i dderbyn y wobr ar ran y tîm a oedd yn taclu’r mater. Roedd yn bleser o safbwynt personol ac fe wnaeth fy ngwraig a’r teulu fwynhau’r diwrnod yn fawr iawn.

Rwyt ti wedi gweld llawer o ddatblygiadau a newidiadau yn y Gwasanaeth Tân. Beth yw’r rhai mwyaf arwyddocaol? Yn weithredol, buaswn i’n dweud yr amrywiaeth eang o offer arbenigol a gludir ar y pympiau. Mewn digwyddiad y diwrnod o’r blaen, edrychais i mewn i locer pwmp...roedd yn edrych fel bwrdd rheoli Cape Canaveral. Medraf gofio mai’r prif offer torri mewn defnydd pan ymunais i oedd y llifiau Cengar a weithredwyd ag Aer a llifiau llaw eraill. Dechrau cael eu cyflwyno oedd offer torri hydrolig a bagiau aer bryd hynny.

O safbwynt diogelwch rhag tân, mae datblygiad yr Adran Diogelwch yn y Gymuned a’i feysydd gwaith amrywiol wedi gwneud cyfraniad mawr at leihau’r nifer o farwolaethau ac anafiadau mewn tanau. Mae ein gwaith ymyrraeth llosgi bwriadol gyda’r Heddlu, Awdurdodau Lleol ac asiantaethau eraill, wedi bod yn amhrisiadwy wrth leihau’r nifer o danau bwriadol. Dwi ddim yn credu bydd unrhyw un yn fy herio os ddywedai mai fi wnaeth dreialu partneriaeth a gwaith cydweithrediadol yn ystod y ‘noughties’ cynnar. Mae llwyddiant gwaith partneriaeth yn dibynnu llawer ar bersonoliaethau ac roedd y bartneriaeth llosgi ceir yn fwriadol a throseddau ceir yn Abertawe, a gychwynnwyd yn 2000, yn llwyddiant mawr. Roedd Jeff Davison (C & C Abertawe) a Tim Jones (Heddlu DC) yn gymeriadau tebyg iawn ac rydym wedi cyflawni llwyddiant mawr.

A0135-01-W.indd 4 10/12/2009 09:12:24

05

Beth oedd gan y Tywysog Charles i’w ddweud wrthyt ti?I fod yn berffaith onest, fe ofynnodd ef i mi a oeddwn i’n ei chael hi’n anodd gyrru peiriannau tân a dringo ysgolion pob dydd! Dywedais wrtho fy mod i’n treulio mwyafrif fy amser tu ôl i ddesg, ond fy mod i’n dal i fynychu digwyddiadau o bryd i’w gilydd. Dim ond 20 eiliad sydd gan bob derbynnydd i gael sgwrs a gychwynnir gan EUB, ond roedd y broses Arwisgo’n un drefnus iawn.

A oedd perthynas waith agos gyda’r Heddlu a’r Awdurdod Lleol yn un o’r ffactorau allweddol yn llwyddiant y Cynllun Llosgi Ceir yn Fwriadol? Heb os, ni fuasai wedi bod yn bosib i un Asiantaeth i ddatrys y broblem. Ar ddechrau’r 1980’au, roedd yna ddiwylliant ‘nhw a ni’ clir mewn digwyddiadau. Nid oedd yr Heddlu a’r Gwasanaeth Tân yn rhyngweithio. Fe wnes i geisio hyrwyddo newid yn bersonol pan oeddwn yn cwrdd â Swyddogion yr Heddlu yn gymdeithasol, wedi i fy neiaint ymuno â Heddlu De Cymru.

Ai llwyddiant y cynllun hwn oedd y catalydd i sefydlu Timau Lleihau Llosgi Bwriadol?Roeddwn ni’n ymwneud â’r Pwyllgor a wnaeth baratoi’r Adroddiad ‘Up In Flames’ ar gyfer Llywodraeth Cynulliad Cymru. Mae’r Timau Lleihau Llosgi Bwriadol yn deillio o’r adroddiad hwn. Fe wnes i arwain y GTA ac fe wnaeth y DA Steve Trigg arwain yr Heddlu yng Nghymru. Roeddwn yn ymwybodol iawn o fanteision gwaith swyddfa ar y cyd, wedi blwyddyn yng ngorsaf Heddlu’r Sgeti yn ystod fy nyddiau partneriaeth. Mae’r timau wedi gweithio’n dda i leihau’r nifer o danau sy’n cael eu cynnau’n fwriadol yng Nghymru, ac maent wedi bod yn gymorth mawr i leihau costau llosgi bwriadol o £79M yn 2004 i £40M llynedd.

Pa fuddion eraill wyt ti wedi eu gweld?Yn sicr, mae’r bartneriaeth hon wedi gwella’r cyfathrebu a’r cydweithredu rhwng y Gwasanaethau Brys. Rydym wedi medru rhoi atebion i sialensiau ein gilydd trwy rannu adnoddau, sgiliau a phrofiad.

Yn dy rôl fel Pennaeth Diogelwch yn y Gymuned, rwyt ti wedi goruchwylio ‘Cynlluniau Diogelwch yn y Cartref’ y Gwasanaeth, yn enwedig Archwiliadau Diogelwch Rhag Tân yn y Cartref...Wnes i ddim rhagweld 30 mlynedd yn ôl y byddai’r Gwasanaeth Tân yn ymwneud â’r math hwn o waith. Yn hanesyddol, fe wnaethom ‘ymsefydlu’ mewn canolfannau siopa ayb., a siarad â phobl a oedd â diddordeb mewn clywed beth oedd gennym i’w ddweud... yn eironig, nid rhain oedd y bobl a oedd yn dioddef tanau yn eu cartrefi. Mae cyngor ar leihau risg mewn safleoedd penodol a gosod synwyryddion mwg wedi cyfrannu’n sylweddol wrth leihau’r nifer o danau ac anafiadau mewn tanau damweiniol. Rwy’n gwerthfawrogi’r ymdrechion a wnaed gan ein staff wrth gynnal Archwiliadau Diogelwch Rhag Tân yn y Cartref yn ein cymunedau.

Beth sydd gan y dyfodol ar gyfer JFJ a’r teulu?Dwi ddim yn gwybod a dweud y gwir. Buaswn i’n hoffi parhau i wneud rhyw fath o waith ystyrlon … helpu fy ngwraig i ddatblygu ei busnes llenni a chysgodlenni efallai. Mae digonedd o gwestiynau heb eu hateb ers fy mlynyddoedd gyda’r GTA serch hynny. Nid ydw i erioed wedi mynd i’r afael â pha mor fawr yw Hectar nag ystyr y term ‘gorchwyl a gorffen’.

A0135-01-W.indd 5 10/12/2009 09:12:25

06

I’r wraig sydd â

phopeth

06

Ydych chi’n chwilio am yr anrheg nadolig perffaith i’r gwragedd yn eich bywyd?

Does dim angen i chi edrych ymhellach na diwrnod yn gyrru peiriannau tân!

Fel rhan o Sialens Gyrru i Ferched 2010, byddant yn cael y cyfle i yrru amrywiaeth o gerbydau anarferol, yn cynnwys peiriannau tân, tryciau dympio a cheir perfformiad, o gwmpas cyrsiau a baratowyd yn arbennig ar drac rasio Pen-bre.

Cynhelir y digwyddiad ar Ddydd Sul y 18fed o Ebrill 2010, ac mae’n codi arian i Elusen y Diffoddwyr Tân. Os hoffech wybod mwy am sut y medrwch brynu’r diwrnod hwn fel rhodd i rywun sy’n annwyl i chi, yna e-bostiwch Deborah Gale ar dgale@firefighterscharity.org.uk neu ffoniwch hi ar 07766 901823.

A0135-01-W.indd 6 10/12/2009 09:12:26

a’r enillydd yw...

Roedd y rhifyn diwethaf o Calon Tân yn cynnwys cystadleuaeth, a oedd yn gwahodd personél i anfon ffotograffau yr oeddent wedi eu tynnu yn ardal y Gwasanaeth ar y thema ‘yr Hydref’ i mewn. Buasai’r ffotograff buddugol yn cael ei fframio’n broffesiynol ac fe fyddai’n ymddangos yn Calon Tân.

h Roedd y ffotograffau a ddaeth i law o safon eithriadol o uchel, a llongyfarchiadau i’r ffotograffydd brwd y RhG Gary Williams o Bencadlys Treforys am ennill y gystadleuaeth, gyda’r ffotograff o ‘Raeadr Aberdulais yn yr Hydref’.

h Yn ail agos iawn oedd Ryland Williams, gyda’i ffotograff o ‘Ddail yr Hydref’.

g Yn drydydd oedd Ryland Williams eto, gyda’i ffotograff o ‘Ffair Castell-nedd gyda’r Nos’.

Llawer o ddiolch i bawb a gystadlodd a llongyfarchiadau unwaith eto i’n holl enillwyr.

07

A0135-01-W.indd 7 10/12/2009 09:12:28

Ypres2009

Ar yr 11eg o Dachwedd 2009, mynychodd aelodau o Awdurdod Tân a phersonél

Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru, Seremoni Sul y Cofio

ym Mhorth Menin, Ypres, Gwlad Belg. Porth Menin yw’r gofeb i’r 54,338 o filwyr

cynghreiriol a fu farw yn Ymwthiad Ypres yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf, sydd heb fedd

hysbys, gyda 34,888 o enwau eraill wedi eu harysgrifennu ar baneli yng nghefn mynwent

Tyne Cot, yn Passendale.

Gorymdeithiodd Aelodau o GTACGC gyda’r Osgordd Baner trwy Ypres i Borth Menin, ble y

cynhaliwyd Gwasanaeth Coffa. Gosodwyd plethdorchau pabi gan y Dirprwy Brif Swyddog

Tân Coleman a’r Cynghorydd Newbury, ar ran y Gwasanaeth a’r Awdurdod Tân yn ôl eu

trefn. Yn ystod y seremoni, chwaraeodd biwglwyr o Wasanaeth Tân Ypres y ‘Last Post’,

sydd wedi bod yn cynnal y seremoni hon bob nos ers 1929.

Ysgrifennwyd gan

Gary Williams,

Rheolwr Gorsaf,

Pencadlys Diogelwch yn y Gymuned

08

Aelodau’r Awdurdod Tân: Y Cyng. J. Newbury, A. Davies, D. Davies, a J. Holmes

A0135-01-W.indd 8 10/12/2009 09:12:34

Ypres2009 Yn ogystal, ymwelwyd â nifer o safleoedd hanesyddol, yn cynnwys Viny

Ridge a Thiepval yn y Somme. Cofeb Thiepval yw’r mwyaf yn y byd,

sy’n coffáu dros 72,000 o Filwyr Prydeinig a fu farw yn y Somme ac

sydd heb fedd hysbys. Yn ogystal, ymwelwyd ag Essex Farm, ar gyrion

Ypres, ble cyfansoddodd John McCrae, Swyddog Meddygol o Ganada, y

gerdd enwog ‘In Flanders Fields’. Y gerdd hon oedd yr ysbrydoliaeth i

ddefnyddio’r pabi fel symbol i godi arian i gyn-filwyr. Gosodwyd cerdyn

pabi coffa Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru,

a ddyluniwyd gan Sara Ivey, Ardal Reoli Abertawe, yn y byncer Ysbyty,

ble y cyfansoddwyd y gerdd.

Ymwelwyd â nifer o fynwentydd, yn cynnwys Tyne Cot, sef mynwent

beddau rhyfel fwyaf Y Gymanwlad yn y byd, gyda 11,956 o gladdiadau.

Ymwelwyd â mynwent yr Almaenwyr yn Langemark hefyd, ac roedd

yn wrthgyferbyniad llwyr i’r mynwentydd cynghreiriol, ble mae 20,000

o golledigion yr Almaen wedi eu claddu mewn un bedd mawr, gyda

26,000 arall wedi eu claddu. Ger Langemark, ymwelwyd hefyd â

cherflun ‘The Brooding Soldier’ sy’n coffáu’r 2,000 o filwyr o Ganada a

fu farw yn yr ymosodiad nwy cyntaf yn y Rhyfel. Roedd yn eironig,

wrth i ni ddychwelyd adref ar hyd yr M4 ar ddiwedd ein taith, i ni

basio arwydd ffordd am RAF Lyneham a phentref Wooton Bassett.

91 mlynedd wedi diwedd y Rhyfel Byd Cyntaf, rydym yn dal i weld

atgofion o’r Rhyfel, gyda cholledigion Prydain yn dychwelyd adref

o Afghanistan i ganolfan yr RAF a’r cynhebrwng yn teithio trwy’r

pentref.

Oeddech chi’n gwybod?

1. Gwerthir tri gwahanol liw o babi.

Coch gan Y Lleng Prydeinig Brenhinol, i goffau’r Apêl Pabi •

Blynyddol i gyn-filwyr.

Gwyn fel symbol o heddwch.•

Porffor i gofio am yr anifeiliaid a laddwyd yn y rhyfel.•

2. Gallai cerrig coffa’r Gymanwlad gynnwys arysgrif personol gan

berthnasau, ond roedd yn rhaid iddynt i dalu tair ceiniog a dimai am

bob llythyren, ac nid oedd llawer o deuluoedd yn medru fforddio hyn.

3. Dewiswyd yr arysgrif ‘A Soldier of the Great War, known unto God’

gan Rudyard Kipling ar gyfer beddau anhysbys.

4. Mae Comisiwn Beddau Rhyfel Y Gymanwlad yn derbyn bron i £40m

y flwyddyn mewn grantiau oddi wrth y chwe gwlad sy’n aelodau, ac

mae hyn yn gymesur â’r nifer o feddau a gedwir, gyda’r DU yn darparu

78.4%.

5. Y Milwr Cynghreiriol Ifancaf i farw yn y Rhyfel Byd Cyntaf oedd

David Ross, De’r Affrig, a gafodd ei glwyfo’n 13 oed a 9 mis, a bu farw o’i

anafiadau 6 mis yn ddiweddarach.

6. Achoswyd 60% o holl golledigion y Rhyfel Byd Cyntaf gan ganonau.

Gary Williams a Gethin Davies

Gary Williams, Philip Coleman a Gethin Davies

09

Philip Coleman a Gethin Davies

Y Cyng. D. Davies

A0135-01-W.indd 9 10/12/2009 09:12:42

1010

Annwyl

Brif

Swyddo

g Tân

Ysgrif

ennaf

atoch

i ddwe

ud bod

y cyn

gor a

roddwy

d gan

y diff

oddwr

tân

Martin

Claft

on o’r

orsaf

newyd

d sy’n

arfae

thedig

yn Ny

ffryn

Aman w

edi ac

hub

ein by

wydau.

Rhod

dodd g

yngor

i ni a

r lary

mau mw

g a’u

lleoli

ad, fe

wnaet

hom

ddilyn

y cyn

gor a

roddod

d a gw

eithre

du yn

ei gyl

ch.

Ar yr

2il o

Hydref

2009,

aetho

m i’r

gwely

ac roe

dd dad

leithy

dd yml

aen ar

ben y

grisia

u. Ca

wsom e

in dih

uno ga

n sŵn

y larw

m mwg

yn can

u, fe

wnaeth

om

godi a

sylwe

ddoli

bod y

drws y

n boet

h ac r

oeddem

yn me

dru ar

ogli m

wg. F

e

wnaeth

om ago

r ychy

dig ar

y drw

s i we

ld bod

y dad

leithy

dd ar

dân, r

oedd y

n

toddi

ac yn

gollwn

g llaw

er o f

wg du.

Fe wna

ethom

lwyddo

i ddi

ffodd

y peir

iant a

’i fyg

u gyda

thywe

l gwly

b a

diffod

d y tâ

n. Ni

fuasw

n yn h

offi dy

chmygu

beth

fyddai

wedi

digwyd

d pe

na baw

n i we

di dil

yn cyn

gor y

diffod

dwr tâ

n Mart

in Cla

fton.

Heb o

s, fe

fyddai

’r sef

yllfa

wedi b

od yn

llawer

mwy d

ifrifo

l pe n

a fydd

ai’r l

arwm m

wg

wedi e

in dih

uno.

Rwyf w

edi ma

nteisi

o ar y

cyfle

i’ch g

wneud

yn ymw

ybodol

ein b

od yn

ddiolc

hgar i

awn i’

r diff

oddwr

tân Ma

rtin C

lafton

a’r g

waith

da mae

’n ei

wneud

ym mae

s diog

elwch

rhag t

ân yn

y gymu

ned, a

sut f

ydd yr

orsaf

newyd

d

yn gaf

faelia

d mawr

i’r g

ymuned

, oher

wydd r

wy’n s

iŵr y

bydd p

awb yn

teiml

o’n

llawer

mwy d

iogel

gyda g

orsaf

newydd

yn y

pentre

f.

Rwy’n

gobeit

hio bo

d modd

i chi

i gyfl

eu ein

diolc

h i’r

diffod

dwr tâ

n Mart

in

Clafto

n.

Yn gyw

ir iaw

n,

Anthon

y a Lo

uisa W

atkins

Cwrs Hyfforddi Fire Safe

Ysgrifennaf fel gweithiwr neilltuedig person ifanc (oddi fewn i Dîm Plant

a Theuluoedd y Trallwng), sydd newydd gwblhau’r cwrs FireSafe 10 wythnos a

gynhaliwyd gan Mel Ward a Gary Stephens. Roeddwn ni eisiau cyfleu cymaint

o argraff a gafodd yr hyfforddiant ei hun, a sut y gwnaeth Gary a Mel ei

drosglwyddo i’r bobl ifanc.

Er fy mod i’n ymwybodol fod anghenion y gŵr ifanc wedi bod yn sialens iddynt,

fe wnaethant ymateb i’w anghenion gyda hyblygrwydd ac amynedd. Fe weithiodd

eu cydbwysedd o hiwmor a difrifoldeb yn dda, ac roeddent yn dal i lwyddo i

bwysleisio pwysigrwydd y materion wrtho. Fel gweithiwr, cefais fy nghalonogi

gan y parch a roesant i’r person ifanc a’i sefyllfa; ynghyd â’u hymatebion

creadigol i’w anghenion. Mae’n ymddangos iddynt fynd gam ymhellach na’r

disgwyl wrth weithio gydag ef; yn rhoi blaenoriaeth iddo - fel y dynodwyd gan

sylw Mel ‘ni fyddwn yn rhoi i fyny arno’, er bod y person ifanc yn ymddangos

ei fod yn ei chael hi’n anodd ar adegau. Tra eu bod yn cydnabod y risg y gallai

ei ymddygiad amlygu, nid oeddent yn ei nawddogi na’i fychanu ef.

O’m safbwynt i, credaf fod cynnwys y cwrs wedi cael ei gydosod yn dda, ond fel

ym mhob gweithgaredd addysgu: mae’r cyfan yn dibynnu ar y tiwtoriaid. Byddaf

yn argymell y cwrs hwn i’m cydweithwyr, ac rwy’n gobeithio gweithio gyda chi

eto yn y dyfodol. Mae wedi bod yn brofiad positif iawn i mi ac i’r person ifanc

a fynychodd. Diolch yn fawr.

Yours sincerely

Catherine Collins

Swyddog Cymorth yn y Gymuned

Llythyrau o Ddiolch

A0135-01-W.indd 10 10/12/2009 09:12:44

Annwyl

Brif

Swyddo

g Tân

Ysgrif

ennaf

atoch

i ddwe

ud bod

y cyn

gor a

roddwy

d gan

y diff

oddwr

tân

Martin

Claft

on o’r

orsaf

newyd

d sy’n

arfae

thedig

yn Ny

ffryn

Aman w

edi ac

hub

ein by

wydau.

Rhod

dodd g

yngor

i ni a

r lary

mau mw

g a’u

lleoli

ad, fe

wnaet

hom

ddilyn

y cyn

gor a

roddod

d a gw

eithre

du yn

ei gyl

ch.

Ar yr

2il o

Hydref

2009,

aetho

m i’r

gwely

ac roe

dd dad

leithy

dd yml

aen ar

ben y

grisia

u. Ca

wsom e

in dih

uno ga

n sŵn

y larw

m mwg

yn can

u, fe

wnaeth

om

godi a

sylwe

ddoli

bod y

drws y

n boet

h ac r

oeddem

yn me

dru ar

ogli m

wg. F

e

wnaeth

om ago

r ychy

dig ar

y drw

s i we

ld bod

y dad

leithy

dd ar

dân, r

oedd y

n

toddi

ac yn

gollwn

g llaw

er o f

wg du.

Fe wna

ethom

lwyddo

i ddi

ffodd

y peir

iant a

’i fyg

u gyda

thywe

l gwly

b a

diffod

d y tâ

n. Ni

fuasw

n yn h

offi dy

chmygu

beth

fyddai

wedi

digwyd

d pe

na baw

n i we

di dil

yn cyn

gor y

diffod

dwr tâ

n Mart

in Cla

fton.

Heb o

s, fe

fyddai

’r sef

yllfa

wedi b

od yn

llawer

mwy d

ifrifo

l pe n

a fydd

ai’r l

arwm m

wg

wedi e

in dih

uno.

Rwyf w

edi ma

nteisi

o ar y

cyfle

i’ch g

wneud

yn ymw

ybodol

ein b

od yn

ddiolc

hgar i

awn i’

r diff

oddwr

tân Ma

rtin C

lafton

a’r g

waith

da mae

’n ei

wneud

ym mae

s diog

elwch

rhag t

ân yn

y gymu

ned, a

sut f

ydd yr

orsaf

newyd

d

yn gaf

faelia

d mawr

i’r g

ymuned

, oher

wydd r

wy’n s

iŵr y

bydd p

awb yn

teiml

o’n

llawer

mwy d

iogel

gyda g

orsaf

newydd

yn y

pentre

f.

Rwy’n

gobeit

hio bo

d modd

i chi

i gyfl

eu ein

diolc

h i’r

diffod

dwr tâ

n Mart

in

Clafto

n.

Yn gyw

ir iaw

n,

Anthon

y a Lo

uisa W

atkins

Cwrs Hyfforddi Fire Safe

Ysgrifennaf fel gweithiwr neilltuedig person ifanc (oddi fewn i Dîm Plant

a Theuluoedd y Trallwng), sydd newydd gwblhau’r cwrs FireSafe 10 wythnos a

gynhaliwyd gan Mel Ward a Gary Stephens. Roeddwn ni eisiau cyfleu cymaint

o argraff a gafodd yr hyfforddiant ei hun, a sut y gwnaeth Gary a Mel ei

drosglwyddo i’r bobl ifanc.

Er fy mod i’n ymwybodol fod anghenion y gŵr ifanc wedi bod yn sialens iddynt,

fe wnaethant ymateb i’w anghenion gyda hyblygrwydd ac amynedd. Fe weithiodd

eu cydbwysedd o hiwmor a difrifoldeb yn dda, ac roeddent yn dal i lwyddo i

bwysleisio pwysigrwydd y materion wrtho. Fel gweithiwr, cefais fy nghalonogi

gan y parch a roesant i’r person ifanc a’i sefyllfa; ynghyd â’u hymatebion

creadigol i’w anghenion. Mae’n ymddangos iddynt fynd gam ymhellach na’r

disgwyl wrth weithio gydag ef; yn rhoi blaenoriaeth iddo - fel y dynodwyd gan

sylw Mel ‘ni fyddwn yn rhoi i fyny arno’, er bod y person ifanc yn ymddangos

ei fod yn ei chael hi’n anodd ar adegau. Tra eu bod yn cydnabod y risg y gallai

ei ymddygiad amlygu, nid oeddent yn ei nawddogi na’i fychanu ef.

O’m safbwynt i, credaf fod cynnwys y cwrs wedi cael ei gydosod yn dda, ond fel

ym mhob gweithgaredd addysgu: mae’r cyfan yn dibynnu ar y tiwtoriaid. Byddaf

yn argymell y cwrs hwn i’m cydweithwyr, ac rwy’n gobeithio gweithio gyda chi

eto yn y dyfodol. Mae wedi bod yn brofiad positif iawn i mi ac i’r person ifanc

a fynychodd. Diolch yn fawr.

Yours sincerely

Catherine Collins

Swyddog Cymorth yn y Gymuned

10 mlynedd yn ôl, fe wnes i ddarganfod fy mod i’n dioddef o gancr y fron. O fewn ychydig wythnosau i mi gael gwybod, fe gefais i gemotherapi, llawdriniaeth a radiotherapi am 6 mis. Yn ystod y deng mlynedd diwethaf, rwyf wedi bod yn cael archwiliadau meddygol yn rheolaidd ac eleni fe gefais i’r ‘all clear’.

Trwy gydol y cyfnod hwn, roeddwn yn aelod o ‘Gyfeillion Tenovus Tonna’, a roddodd gefnogaeth arbennig i mi.

Roeddwn ni eisiau helpu pobl eraill i frwydro yn erbyn y clefyd hwn, felly penderfynais godi arian trwy werthi Picau ar y Maen i ffrindiau, fy nheulu a’m cydweithwyr. Ar y 12fed o Hydref 2009, treuliodd fy ngŵr Geraint, ein ffrindiau gorau Ann a David a minnau, ddiwrnod yn codi arian trwy werthi Picau ar y Maen.

Fe wnaethom ymweld â’r Gorsafoedd Tân canlynol - Port Talbot, Castell-nedd, Treforys, Canol Abertawe, Gorllewin Abertawe, Llanelli a Chaerfyrddin. Yn ogystal, fe wnaethom ymweld ag Ardal Reoli Abertawe / y Pencadlys Diogelwch yn y Gymuned a Phencadlys y Gwasanaeth.

Cawsom ddiwrnod llwyddiannus a phleserus yn ymweld â’r Gorsafoedd yma, a chodwyd llawer o arian, a ddaeth i gyfanswm o £245.69. Ar y cyfan, fe gesglais i gyfanswm o £367.68. Bydd yr arian hwn yn mynd tuag at ymchwil, triniaeth a chymorth i’r bobl sydd ei angen fwyaf. Mae nodau Tenovus yn syml: i atal, trin a helpu i ddod o hyd i iachâd o gancr. Wrth wneud hyn, maent yn cynnig cefnogaeth, cyngor a thriniaeth i gleifion cancr a’u teuluoedd, ac maent yn gwneud hyn ble mae ei angen fwyaf – yng nghalon y gymuned. Hefyd, maent yn gwneud gwaith ymchwil hanfodol i gancr – mewn gwirionedd, gwyddonwyr a ariannwyd gan Tenovus oedd y cyntaf i ddatblygu’r defnydd o Tamoxifen, sef cyffur cancr y fron mwyaf llwyddiannus y byd.

Hoffwn ddiolch yn fawr i bawb am eu cefnogaeth y diwrnod hwnnw. Hefyd, diolch yn fawr iawn i ti Jan Liney yng nghegin Treforys, am dy holl gymorth.

Fy Stori i: Ymwybyddiaeth o Gancr y Fron

GanVal JohnCyfeillion Tenovus Tonna

11

A0135-01-W.indd 11 10/12/2009 09:12:47

Ei Mentro

Hi12

GanJason Woodman

A0135-01-W.indd 12 10/12/2009 09:12:50

Dangosodd y Rheolwr Criw Jason Woodman o’r Wylfa Werdd, Canol Abertawe, ddiddordeb mewn deifio pan oedd ar wyliau yn y Great Barrier Reef tua 6 mlynedd yn ôl. Ers hynny, mae wedi ymweld â Gwlad Thai, Yr Aifft, ynghyd â llawer o fannau deifio yn Sir Benfro - fe wnaeth ei angerdd ymestyn i gynorthwyo canolfan ddeifio leol gyda’u cyrsiau, yna aeth ymlaen i fod yn hyfforddwr, yn ogystal â chapten y bad deifio yng Ngwarchodfa Forol Sgomer.

Erbyn hyn, mae Jason wedi penderfynu rhannu ei angerdd gyda gweithwyr Canolbarth a Gorllewin Cymru a’u teuluoedd - trwy gynnig deifiau profi, cyrsiau dŵr agored, cymwysterau pellach a gloywi - yn ogystal â chael deifwyr cymwys ynghyd i fwynhau eu hobi gydag eraill.

Er na gychwynnodd y clwb nes yn hwyr yn y tymor, cafwyd diwrnod llwyddiannus o ddeifio, gyda deifiau profi’n cael eu cwblhau gan weithwyr a oedd wedi mynegi diddordeb mawr mewn cwblhau’r cwrs dŵr agored. Dywedodd y Diffoddwr Tân Leanne Macbeth o’r Wylfa Goch yn Llanelli, a oedd yn un o’r deifwyr profi, “roedd yn brofiad anhygoel ac nid wy’n medru aros i gychwyn ar fy nghwrs dŵr agored YN FUAN”.

Ar hyn o bryd, mae Jason yn gweithio ar amserlen o ddigwyddiadau ar gyfer 2010, a fydd yn cynnwys cwrs dŵr agored a fydd yn cychwyn ym mis Chwefror/Mawrth, cyrsiau uwch yn ôl y galw, cyfarfodydd clwb, yn ogystal â gwyliau deifio trefnedig i Sharm El Sheikh, yn Yr Aifft ym mis Tachwedd!

I gael gwybodaeth bellach am y cyrsiau, lleoliadau a’r gost, cysylltwch â Jason ar j.woodman@mawwfire.gov.uk neu ffoniwch ef yn yr Wylfa Werdd, Canol Abertawe.

Ei Mentro

Hi13

A0135-01-W.indd 13 10/12/2009 09:12:52

F l o o dE X

“Bad gyda chriw o 3 yn cael ei adleoli, ynghyd ag asedau DU a rhyngwladol eraill i ardal a elwir yn Alkmaardermeer, Gogledd Yr Iseldiroedd, er dibenion achub a mudo torfol. Criwiau ym Modd Ymosodol Oscar.” Y Rheolwr Grŵp Richard Webborn sy’n ymgymryd â’r stori.

Yn gynharach eleni, derbyniodd y Gwasanaeth wahoddiad i gynrychioli GTA Cymru, ynghyd â GTA eraill y DU, i gyfranogi mewn ymarfer Undeb Ewropeaidd mawr (EU FloodEx 2009). Cynlluniwyd EU FloodEx i brofi cymorth rhyngwladol yn ystod y senario estynedig gwaethaf credadwy o lifogydd yn Yr Iseldiroedd, yn dilyn ymchwydd yn y llanw ym Môr y Gogledd. Ffrwyth llafur dros 2 flynedd o gynllunio, o’r dechrau i’r diwedd, yw’r ymarfer.

Mae’r hanes tu ôl i senario’r ymarfer yn mynd nôl dros 50 mlynedd. Yn dilyn gorlif arforol mawr 1953 yn Yr Iseldiroedd, y DU a Gwlad Belg, roedd y gost ddynol (boddodd dros 2,100), economaidd ac amgylcheddol mor ddifrifol fel mai ymateb Llywodraeth Yr Iseldiroedd oedd i ‘sicrhau’ na fyddai’n bosib i ddigwyddiad o’r fath i ddigwydd eto, trwy adeiladu cyfres o forgloddiau enfawr a fuasai’n golygu bod y wlad yn ‘rhydd o lifogydd’.

Gwnaethpwyd y cynlluniau gorau ac mae’r cyfan wedi arwain gwyddonwyr Yr Iseldiroedd i benderfynu y byddai’r senario waethaf gredadwy i’r Iseldiroedd, megis morglawdd yn torri mewn gorlif arforol mawr, yn golygu y byddai mwyafrif y wlad o dan ddŵr. Mae modelu cyfrifiadurol cymhleth wedi dangos na fyddai’n bosib i’r strwythur mewnol priffyrdd i fudo’r holl bobl yn llwybr y llifogydd i ddiogelwch yn ddigon cyflym, hyd yn oed os rhoddir sawl diwrnod o rybudd. Mewn digwyddiad o’r fath, penderfynodd Llywodraeth Yr Iseldiroedd mai’r modd mwyaf cost effeithiol o ymdrin â gorlif mawr yw defnyddio cydweithrediad rhyngwladol, trwy gyfrwng y mecanweithiau cymorth Comisiwn Ewropeaidd ar gyfer cymorth rhyngwladol, a sefydlwyd ar gyfer digwyddiadau o’r fath.

Cafwyd cais i’r DU i anfon asedau arbenigol a phersonél cynhaliol. O safbwynt y GTA, roedd hyn yn cynnwys 7 o Dimau Achub o Ddŵr Cyflym a badau, ynghyd â Phympiau Cyfaint Uchel, Unedau Ymateb i Ddigwyddiadau a Modiwlau USAR. Cyfanswm o dros 30 o gerbydau, gyda dros 120 o bersonél. Roedd yr asiantaethau eraill a oedd yn cyfranogi’n cynnwys aelodau o Dîm Achub Llifogydd yr RNLI, a sefydlwyd i gynorthwyo gyda digwyddiadau o lifogydd yn y DU, yn ogystal â thramor. Anfonodd Asiantaeth yr Amgylchedd a Swyddfa’r Tywydd arsyllwyr hefyd. Roedd hyn yn ychwanegol at asedau awyr yr RAF. Roedd y confoi yn cynnwys cerbyd Cymorth Uwch Reoli Dimensiynau Newydd hefyd, a oedd yn darparu’r cyfathrebu Rheoli a Chanolfan Reoli trosfwaol gyda chyfleusterau Rheoli a Chanolfan Reoli Cenedlaethol y DU a Chanolfan Reoli Tân GTA De Swydd Efrog.

Yn erbyn y cefndir hwn, gwelwyd fi, y RhG Ian Jenkins, Arwel James a Wayne Price, ynghyd â’r RhG Aled Griffiths, y RhC Mark Butler a’r Diffoddwr Tân Dean John, yn ymuno â chonfoi yng Ngholeg y Gwasanaeth Tân ar y ffordd i’r Ganolfan Gweithrediadau (BoO), sef canolfan Byddin Yr Iseldiroedd (Canolfan Awyr y Luftwaffe yn yr 2il Ryfel Byd yn wreiddiol) ger Bergen yn Yr Iseldiroedd. Teithiodd y confoi trwy Dwnnel y Sianel i’r Iseldiroedd. Siwrnai a wnaeth bara rhyw 16 awr, wedi gadael Coleg y Gwasanaeth Tân am 4yb.

Unwaith y cyrhaeddodd y tîm y BoO, fe ymunodd â chydweithwyr o sefydliadau achub eraill Ewrop. Yma, bu’n rhaid i ni godi pebyll a gyflenwyd gan y sefydliad Almaeneg “Technisches Hilfswerk (THW neu Asiantaeth Ffederal yr Almaen ar gyfer Cymorth Technegol) ar hen faes parêd. Yna, unwaith y codwyd y pebyll, roedd yn rhaid chwynnu’r ardal tu mewn i’r pebyll er mwyn gosod y gwelyau cynfas. Wedi hynny, rhoddwyd i ni becynnau dogni 24 awr, a chawsom ein gadael i ofalu am ein hunain. Yn ffodus, roedd gyda ni 2 gydweithiwr profiadol iawn, sef Mark Butler a Dean John, a oedd yn medru ein tywys trwy’r broses o godi pebyll ac ailgynhesu’r prydau (roedden nhw’n gwneud i Ray Mears a Bears Grylls i edrych fel bechgyn bach gyda’u sgiliau). Ni chafwyd unrhyw anffawd bellach y noson honno, ar wahân i chwyrnu Wayne Price!!

GanRichard Webborn

14

A0135-01-W.indd 14 10/12/2009 09:12:53

Fe wnaethom godi am 05.45 i gael cawod oer, ac yna cawsom beth oedd yn weddill yn y pecyn dogni 24 awr, a oedd wedi crebachu i becyn dogni 8 awr wedi i gydweithwyr penodol o Gaerfyrddin i fod yn prowlan. Roeddem yn barod ar gyfer y sesiwn briffio adleoli am 06.30, a chafodd mintai’r DU ei hanfon i Alkmaardermeer Meer, ehangder mawr o ddŵr agored, gyda phentrefi a threfi’n ei amgylchynu.

Yn y ganolfan weithredu, aethpwyd ati i gydosod y gwahanol asedau arbenigol, i ffurfio safle ar y cyd i fobileiddio’r asedau achub o ddŵr, sector Diheintio Torfol ac ardal brysbennu i dderbyn y clwyfedigion a oedd yn dychwelyd. Yma yr oedd modd gweld yr ymdrech achub ‘ryngwladol’ yn dod at ei gilydd mewn gwirionedd. Fe wnaeth criwiau Gwasanaeth Tân Gorllewin Canolbarth Lloegr sefydlu’r sector Diheintio Torfol, gyda’r Brandweer Graft-De Rijp lleol yn darparu dŵr ar gyfer y sector (cafodd ei gydosod ac roedd yn gweithredu o fewn 45 munud). Pobl yr Iseldiroedd oedd yn gyfrifol am Reoli a’r Ganolfan Reoli, gyda gwybodaeth yn cael ei fwydo gan bob gwlad a oedd yn cyfranogi. Rheolwyd asedau’r DU (yn llwyddiannus) trwy gyfrwng modiwl USAR a chriw o GTA Glannau’r Mersey, a roddodd Gymorth Rheoli mewn modd effeithiol iawn.

Wrth i’r galwadau am gymorth ddod i mewn, roedd yr asedau’n cael eu lleoli. Rhyw 20 munud wedyn gwelwyd “Bad Cymru” yn cael ei anfon i gynorthwyo i adfer clwyfedigion ger Uitgeestermeer, taith o 15 munud i’r ardal a llywio llwybr gyda chyfarwyddiadau sylfaenol yn unig, map twristiaid a thirnodau. Wrth i’r bad gyrraedd yr ardal, cawsom ein hail-lwybro i gerbyd yn y dŵr gyda phobl yn gaeth tu mewn. Trwy weithio gyda Diffoddwyr Tân Pwylaidd, fe wnaeth Aled Griffiths, Dean John ac Arwel James ryddhau 3 pherson clwyfedig o gar (yn cynnwys 1 wraig feichiog a chwaraeodd ei rhan yn realistig iawn).

Felly yr aeth y dydd yn ei flaen. Roedd y criwiau’n cael eu hanfon i amrywiol senarios, nid yn unig a oedd yn ffocysu meddyliau ar lywio i’r ardal gywir, ond hefyd ar oresgyn unrhyw rwystrau o ran iaith i ymdrin â’r senarios a oedd yn ein hwynebu. Defnyddiwyd rhai propiau realistig iawn, yn gymaint nes i Wayne bron â disgyn dros yr ochr pan welodd do 3 thŷ suddedig gyda phobl a oedd angen eu hachub, a’r unig ffordd o’u cyrraedd oedd tyllau a dorrwyd yng ngofod y to.

Roedd yn ddiwrnod hir ond fe wnaeth bawb fwynhau. Y noson honno roedd Byddin Yr Iseldiroedd wedi codi cawod yn y cae gyda dŵr poeth...nefoedd!! Yna, yn dilyn y sarty cyw iâr fe ddaethom o hyd i’r twnnel dianc, ac fe wnaethom lwyddo i ddianc i’r dref leol i weld rhai o’r golygfeydd gyda chydweithwyr eraill o’r gwersyll.

Bu’n rhaid codi’n gynnar yr ail ddiwrnod hefyd, gyda thaith o 2 awr i wahanol senario ger yr arfordir yn Grote ên Kleine Viliet. Yma, roedd y senarios achub ychydig yn wahanol, ond roedd yn dal i fod angen adleoli badau er dibenion achub a mudo. Ond y tro hwn roedd gennym dywysydd lleol, a oedd yn gymorth mawr. Daethpwyd â’r RNLI i mewn i’r Tîm Rheoli, gyda chyfathrebu radio VHF, roedd hyn yn gymorth mawr i ni i gynnal darlun cywir o’r hyn a oedd yn digwydd ar y tir, ac yn wers i weithrediadau’r DU.

Y noson honno, gwelwyd y gwersyll cyfan (dan arweiniad Ian Jenkins) yn torri allan yn dyrfa i farbeciw ar y traeth, a gynhaliwyd gan Lywodraeth Yr Iseldiroedd, fel modd o ddiolch i’r rhai a fu’n cyfranogi yn yr ymarfer. Bwyd da, Heineken oer a golygfa ffantastig o arfordir Yr Iseldiroedd yng ngolau’r lleuad, a chyfle wrth gwrs i ddad-friffio a myfyrio ynghylch gweithgareddau’r 2 ddiwrnod cynt. I fy nghydweithwyr a mi, roedd yn fraint i gael cyfranogi yn EU FloodEx, nid yn unig yr oedd yn canolbwyntio ar y gwahanol ofynion sy’n rhaid i ni eu hystyried wrth weithredu allan o ardal y Gwasanaeth, ond hefyd roedd yn pwysleisio y medrwch weithredu’n effeithiol os yw’r gofynion o ran cyfathrebu a chymorth mewn lle ac yn gweithredu.

15

A0135-01-W.indd 15 10/12/2009 09:12:53

Mae dau ddyn tân o Abertawe yn paratoi i herio grym Môr yr Iwerydd mewn

her i godi arian, lle byddant yn wynebu moroedd anferth, tywydd gwyllt a misoedd i ffwrdd o’u teuluoedd ar dir sych. Bydd Mike Arnold o Bennard a’i ffrind a’i gydweithiwr hirdymor, Simon Evans, sy’n byw ym Mrynmill, yn cymryd y rhwyfau ac yn rhwyfo ar draws yr Iwerydd ym mis Rhagfyr, gyda neb ond ei gilydd am gwmni.

Gyda Britannia yn rheoli’r tonnau yn dilyn llwyddiant Sam Davies a Dee Cafari yn ras hwylio’r Vendee Globe o amgylch y byd, mae’r pâr yn gobeithio dod â blas ar fri y môr agored i Gymru. Ar hyn o bryd, mae’n ymddangos mai nhw fydd yr unig dîm o Gymru yn y Ras Rwyfo lethol ar draws yr Iwerydd,

sy’n cychwyn yn La Gomera yn yr Ynysoedd Dedwydd ac yn dod i ben yn Antigwa. Mae’r ddau yn Ddiffoddwyr Tân gyda Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru, a byddant yn herio’r moroedd mawr er mwyn codi arian ar gyfer Elusen y Diffoddwyr Tân, a Tenovus.

Mae Mike yn syrffiwr brwd tra bod y ffanatig ffitrwydd, Simon, wedi treulio 15 mlynedd yn gwirfoddoli gyda Bad Achub y Mwmbwls yn y gorffennol ond, er eu profiad cyfunol ar y môr, maen nhw’n gwybod bod yr hyn sy’n eu hwynebu mewn cae arall.

Meddai Mike, “Rwy wedi bod eisiau gwneud rhywbeth fel hyn ers cyn cof. “ “Yn amlwg, mae gennym ni drefn hyfforddiant corfforol eithaf dwys yn ei lle, gyda llawer o rwyfo yn ogystal â rhedeg, i gynyddu ein stamina,

Pellter:• 3000 o filltiroedd.

Pellter a wneir fesul diwrnod:• Tua 46 o filltiroedd.

Seibiau:• Bydd y pâr yn rhwyfo mewn sifftiau o 2 awr yr un. Mae caban bach ar gyfer un yng nghefn y cwch.

Dŵr yfed:• Bydd dŵr ffres yn cael ei hidlo o ddŵr y môr, er y bydd y pâr yn cario cyflenwadau o ddŵr ffres ar gyfer argyfyngau.

Bwyd:• Bydd y bwyd i gyd yn sych felly gall Simon a Mike edrych ymlaen at ddau fis neu fwy o Pot Noodles.

Calorïau:• Gall y pâr ddisgwyl llosgi 7000-8000 o galorïau bob dydd.

Ffe i th iau

Her Yr Iwerydd

16

A0135-01-W.indd 16 10/12/2009 09:12:59

ond mae’r paratoadau meddyliol yr un mor hanfodol bwysig. Rydyn ni’n disgwyl brwydrau gwirioneddol gydag unigrwydd a thywydd gwael. Rydyn ni’n ffrindiau da iawn nawr, ond pwy a ŵyr a fyddwn ni’n dal i fod pan ddown drwy hyn!”

Mae’r deuawd wedi gosod targed o 65 diwrnod iddyn nhw eu hunain i gwblhau’r fordaith anferthol, camp a adawodd hyd yn oed y Medalydd Rhwyfo yn y Gemau Olympaidd, James Cracknell, a’r cyn-gystadleuydd yn Ras Gychod Rhydychen a Chaergrawnt, Ben Fogle, yn brwydro. Esboniodd Simon ei fod ef a Mike wedi paratoi’n dda ar gyfer rhai o’r peryglon a wynebir.

“Mae’r cychod i gyd yn hunanunioni pe byddem yn troi drosodd, a byddwn yn cario begynau argyfwng sy’n anfon arwydd cyfyngder pe bai’r gwaethaf yn digwydd. Os byddwn yn colli offer hanfodol i’r môr, bydd

gennym ni ddigon o rai sbâr ar y cwch, gan gynnwys rhwyfau wrth gwrs, yn ogystal â radios.”

Nid y fordaith yw’r unig dasg enfawr sy’n wynebu Simon a Mike gan eu bod yn gobeithio codi £30,000 cyn y lansiad ar 6ed Rhagfyr. Yn ogystal â gwneud cyfle i hyfforddi o amgylch eu dyletswyddau diffodd tanau, mae Simon a Mike yn cynllunio amryw o weithgareddau codi arian dros y flwyddyn sydd i ddod. Mae’r deuawd yn rhagweld y bydd eu hymdrech yn gwneud yr un peth ar gyfer noddwyr corfforaethol â’r hyn a wnaeth Sam Davies ar gyfer y label syrffio i ferched, Roxy, a noddodd ei chwch hwylio arbennig.

Disgwylir i ymdrech ras y diffoddwyr tân ennyn llawer o ddiddordeb gan y cyhoedd ar draws Abertawe a Chymru ac mae gan y tîm eu gwefan benodol eu hunain, www.atlanticelement.com a fydd yn

cynnwys blog yn manylu ar eu cynnydd hyd at, a drwy gydol y ras. Mae’r ddau ddyn yn briod â phlant ac meddai Mike fod eu gwragedd yn gweld yr antur â theimladau cymysg. “Maen nhw’n gefnogol iawn, ond yn arswydo.” Yn ogystal, hoffai’r ddau ddyn ddiolch i ardaloedd rheoli Abertawe a Chastell-nedd a Phort Talbot, a’r Gwasanaeth yn gyffredinol, am eu cymorth parhaus, oherwydd ni fuasai’r her hon wedi bod yn bosib heb eu cymorth.

Medrwch olrhain gynnydd y pâr dewr ar ein gwefan, sy’n cynnwys rhifydd i fonitro’r amser sydd ganddynt yn weddill cyn iddynt gyrraedd y llinell derfyn a diweddariadau wythnosol yn uniongyrchol ar ffôn loeren gan Mike a Simon.

Her Yr Iwerydd

17

A0135-01-W.indd 17 10/12/2009 09:13:00

Ddydd Sadwrn 21ain Tachwedd 2009, roedd y Tîm Chwilio ac Achub Trefol (USAR), ar y cyd â Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru, Ymddiriedolaeth Ambiwlans Cymru a Heddlu De Cymru, wedi cynnal ymarfer amlasiantaeth mawr a oedd yn cynnwys yr holl ymatebwyr categori un dan y Ddeddf Argyfyngau Sifil.

Nod yr ymarfer oedd profi’r ymateb i ddigwyddiad mawr a’r rheolaeth ohono, lle mae nifer sylweddol o aelodau o’r cyhoedd wedi’u lladd neu’u hanafu mewn ffrwydrad nwy mewn rhodfa siopa ddychmygol.

Roedd hwn yn ddigwyddiad diwrnod cyfan a gynhaliwyd yng Nghanolfan Hyfforddi USAR yn Earlswood, Abertawe. Roedd aelodau o lywodraeth leol a chenedlaethol, yn ogystal ag uwch reolwyr o’r asiantaethau a gymerodd ran, wedi ymweld er mwyn gwylio’r ymarfer amlasiantaeth.

Roedd Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru wedi cymryd rhan drwy symud sawl ased rheng flaen, gan gynnwys eu cerbyd rheoli a sawl rheolwr tactegol a oedd yn arfer eu rôl weithredol ar y diwrnod. Symudwyd y tîm USAR ar alwad a defnyddiodd yr holl asedau yr oedd eu hangen i fynychu digwyddiad Lefel 3 yn y rhanbarth, a defnyddiwyd cynghorwyr ar lefelau rheoli Arian ac Efydd.

Roedd Ymddiriedolaeth Ambiwlans Cymru wedi symud sawl ambiwlans rheng flaen, y tîm rheoli ymatebion i ddigwyddiadau mawr a’r ambiwlans awyr. Roedd Heddlu De Cymru wedi defnyddio eu tîm chwilio arbenigol, eu tîm Adnabod Dioddefwyr Trychineb, yn ogystal â sawl swyddog ar bob lefel reoli. Roedd awdurdod lleol Castell-nedd Port Talbot wedi darparu personél i staffio Canolfan Derbyn Goroeswyr yn swyddfeydd y fwrdeistref sirol yn y Cei, Port Talbot.

Meddai Rheolwr Tîm USAR Cymru, Eric Bellew:

“Roedd hwn yn ymarfer amlasiantaeth llwyddiannus a dyma’r tro cyntaf hefyd y mae USAR wedi’u cynnwys mewn ymarfer ar y raddfa hon. Roedd y ffordd yr oedd tîm USAR wedi cymhathu i System Rheoli Digwyddiadau’r Gwasanaeth Tân ac Achub, yn ogystal â System Rheoli Digwyddiadau Mawr y Gwasanaeth Ambiwlans, yn llwyddiant ysgubol o’n safbwynt ni. Gobeithio mai dyma fydd y cyntaf o nifer o gyfleoedd lle gallwn hyfforddi gyda’n partneriaid amlasiantaeth. “

USAR 2009

18

A0135-01-W.indd 18 10/12/2009 09:13:01

USAR 2009

19

A0135-01-W.indd 19 10/12/2009 09:13:05

Bydd y chwe Ardal Reoli yn mynychu o leiaf un digwyddiad mawr yn eu hardal, i hyrwyddo Diogelwch Rhag Tân adeg y Nadolig. Eleni, byddwn yn dosbarthu canhwyllau plastig yn y digwyddiadau yma, i gymell y cyhoedd i fod yn ofalus iawn wrth ddefnyddio canhwyllau adeg y Nadolig. Yn ogystal, byddwn yn canolbwyntio ar yr holl wybodaeth arall am ddiogelwch sy’n bwysig dros yr Ŵyl, megis coginio ac yfed yn ddiogel, gyda’r nod o gadw ein cymunedau’n ddiogel.

Bydd rhai Ardaloedd Rheoli yn mynychu digwyddiadau cynnau goleuadau Nadolig, tra mae eraill wedi dewis digwyddiadau ble bydd llawer o’r cyhoedd yn bresennol. Er enghraifft, bydd Ardal Reoli Abertawe yn mynychu’r Winter Wonderland yng Nghanol Dinas Abertawe ar y 3ydd o Ragfyr. Bydd dau beiriant tân yn parcio yn yr ardal, gyda chriwiau’r peiriannau, staff o Adran Diogelwch Rhag Tân yn y Gymuned Ardal Reoli Abertawe a Diffoddwyr Tân Ifanc yn cerdded o gwmpas y Winter Wonderland, yn hyrwyddo Diogelwch Rhag Tân yn y Cartref adeg y Nadolig. Y nod yw dosbarthu canhwyllau plastig arbennig y Gwasanaeth, wrth gymryd atgyfeiriadau ar gyfer ein Harchwiliadau Diogelwch Rhag Tân yn y Cartref Di-dâl ar yr un pryd.

Mae llawer o ganhwyllau eraill sy’n gweithredu â batri ar gael, heb fflam noeth, ac mae’r Gwasanaeth Tân yn hybu’r defnydd ohonynt. Fodd bynnag, os ydych yn defnyddio canhwyllau traddodiadol, medrwch leihau llawer ar y perygl i chi a’ch teulu trwy lynu wrth y rhagofalon syml canlynol:

Gosodwch ganhwyllau ar arwynebau gwrthiannol i wres • bob amser. Byddwch yn ofalus iawn gyda goleuadau nos a goleuadau te, sy’n ddigon poeth i doddi plastig. Nid yw setiau teledu yn wrthrychau sy’n wrthiannol i dân.

Gosodwch nhw mewn gafaelyddion addas. Mae angen i’r • gafaelydd i ddal y gannwyll yn syth fel nad oes modd iddi foelyd. Mae angen bod y gafaelydd yn un cadarn hefyd, fe na fydd yn moelyd ychwaith.

Lleolwch nhw’n ddigon pell oddi wrth y llenni neu unrhyw • ddefnydd neu ddodrefn arall, a chadwch nhw allan o unrhyw ddrafftiau.

Peidiwch â’u gosod nhw o dan silffoedd. Mae’n hawdd • anghofio bod llawer o wres uwchlaw cannwyll sy’n llosgi. Os fyddwch yn gosod cannwyll o dan silff neu arwyneb arall, yna mae’n medru llosgi’r arwyneb. Gofalwch bod o leiaf tair troedfedd (un metr) rhwng y gannwyll ac unrhyw arwyneb uwchlaw.

Cadwch ddillad a’ch gwallt yn ddigon pell oddi wrth • ganhwyllau. Os oes unrhyw siawns y gallech bwyso dros gannwyll ac anghofio ei bod hi yno, rhowch y gannwyll yn rhywle arall. Dydych chi ddim eisiau rhoi eich dillad neu eich gwallt ar dân.

Cadwch blant ac anifeiliaid anwes i ffwrdd. Dylai • canhwyllau fod allan o gyrraedd plant ac anifeiliaid anwes.

Cadwch ganhwyllau ar wahân. Gadewch o leiaf pedair • modfedd (10cm) rhwng dwy gannwyll sy’n llosgi.

Cymerwch ofal gyda chanhwyllau addunedol neu • bersawrus. Mae’r mathau yma o ganhwyllau’n troi’n hylif i ryddhau eu harogl, felly rhowch nhw mewn gafaelyddion gwydr neu fetel.

Peidiwch â’u symud pan eu bod yn llosgi. Diffoddwch • ganhwyllau cyn eu symud. Hefyd, peidiwch â gadael i unrhyw beth i ddisgyn i mewn i’r gwêr poeth, megis coesau matsis.

Peidiwch â’u gadael nhw i losgi. Diffoddwch ganhwyllau • cyn i chi adael yr ystafell. Peidiwch byth â mynd i gysgu pan fod cannwyll yn dal i losgi, a pheidiwch byth â gadael cannwyll i losgi neu losgwr olew yn ystafell wely plentyn.

Defnyddiwch laniadur neu lwy i’w diffodd. Mae’n fwy • diogel na’u chwythu nhw allan, sy’n medru achosi gwreichion neu wêr poeth i dasgu.

Edrychwch ddwywaith i sicrhau eu bod wedi diffodd. Mae • canhwyllau sydd wedi cael eu diffodd yn medru parhau i fudlosgi a chynnau tân. Gofalwch eu bod wedi diffodd yn llwyr.

Carcus gydaChanhwyllauYmgyrch Diogelwch Rhag Tân y

Nadolig

20

A0135-01-W.indd 20 10/12/2009 09:13:12

8fed o Ragfyr - Dydd Bodhi - Dyma’r ŵyl Fwdhaidd sy’n dathlu’r diwrnod y cafodd y Bwdha hanesyddol, Shakyamuni neu Siddhartha Gautauma, ei oleuo, caiff ei adnabod fel Bodhi yn Sanskrit neu Pali.

12fed o Ragfyr - Chanukah - Dyma ŵyl Iddewig y goleuadau, mae’n golygu ailgysegru ac mae’n dathlu ymdrech yr Iddewon am ryddid crefyddol. Crempogau tatws a thoesenni wedi eu ffrio mewn saim dwfn yw’r bwydydd Chanukah traddodiadol.

18fed o Ragfyr - Al-Hijira - mae’n dathlu’r diwrnod pan symudodd y Proffwyd Muhammad o Fecca i Fedina a sefydlu’r Wladwriaeth Islamaidd gyntaf, dechrau Islam fel cymuned.

21ain o Ragfyr - Heuldro’r Gaeaf - Y Gwyliau: dathliad Paganaidd, sy’n dathlu ailenedigaeth plentyn yr haul, a dychweliad yr holl fywyd newydd.

25ain o Ragfyr - Y Nadolig - dathliad Cristnogol, sy’n dathlu diwrnod geni Iesu Grist

26ain o Ragfyr - Zartusht-No-Diso - dathliad Zoroastriaidd, yn coffáu marwolaeth y Proffwyd Zarathustra.

27ain o Ragfyr - Ashura - I Fwslemiaid Sunni mae’n ddiwrnod o ymprydio, sy’n dynodi dau ddigwyddiad hanesyddol, sef y diwrnod y gadawodd Noa (Nuh) yr Arch, a’r diwrnod y cafodd Moses (Musa) ei achub oddi wrth yr Eifftiaid gan Allah. Mae Mwslemiaid Shi’a yn dathlu merthyrdod Hussein, ŵyr y Proffwyd.

31ain o Ragfyr - Omisoka - Traddodiad Japaneaidd ydyw, mae’n ddiwrnod prysur o’r flwyddyn wrth i deuluoedd a busnesau Japaneaidd baratoi ar gyfer y Flwyddyn Newydd, sef y diwrnod pwysicaf yn y calendr. Maent yn paratoi trwy lanhau, ac wedi’r glanhau maent yn cael pryd o fwyd i ddathlu. Am hanner nos mae llawer o bobl yn ymweld â theml.

1af o Ionawr - Ganjitsu - Y Flwyddyn Newydd Japaneaidd. Ganjitsu yw diwrnod addawol cyntaf Shogatsu, mis cyntaf y flwyddyn Japaneaidd, ac ar y diwrnod hwn mae llawer o bobl yn ymdrechu i godi mewn pryd i gyfarch yr haul yn codi. Mae dathliadau’r Flwyddyn Newydd yn para am dri diwrnod (1-3 Ionawr), ac mae’n gyfnod pan fod pobl yn gweddïo am iechyd a lwc dda.

1af o Ionawr - Dathliad Hogmanay - Yr Alban - Mae gwreiddiau Hogmanay yn treiddio yn ôl i Heuldro’r Gaeaf ymhlith y Llychlynwyr, yn ogystal mae’n ymgorffori arferion o’r dathliad Blwyddyn Newydd Gaelaidd. Yn Ewrop, datblygodd Heuldro’r Gaeaf i fod yn ddathliad hynafol Saturnalia, gŵyl y gaeaf Rhufeinig, ble’r oedd pobl yn dathlu’n gwbl rydd o ataliaeth a swildod. Yr arferiad cenedlaethol ehangaf ar gyfer Hogmanay yw’r arfer o ‘groesi’r trothwy’, sy’n cychwyn yn syth wedi hanner nos. Mae’n golygu bod y person cyntaf i groesi trothwy ffrind neu gymydog, ac yn aml mae’n golygu rhoi rhoddion symbolaidd megis glo, bara byr, wisgi a bynen ddu (cacen ffrwythau gyfoethog), a fwriedir i ddod â gwahanol fathau o lwc i ddeiliad cartrefi.

5ed o Ionawr - Pen-blwydd y Guru Gobind Singh (calendr Nanakshahi)

Hoffai Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru

ddymuno gwyliau, coffadwriaethau a dathliadau hapus a diogel i’r holl

weithwyr a chymunedau sy’n dathlu ym mis Rhagfyr a mis Ionawr.

Dathliadau, Coffadwriaethau

a Gwyliau Amlddiwylliannol

21

A0135-01-W.indd 21 10/12/2009 09:13:17