Çağdaş Para Teorisi
-
Upload
ahmet-dinc -
Category
Education
-
view
385 -
download
1
Transcript of Çağdaş Para Teorisi
PARA POLITIKALARI VE MERKEZ
BANKASI BILANÇOSU
Hazırlayan: Ahmet DİNÇ
PARA NEDIR?
Satın alınan mal ve hizmetlerin bedelinin
karşı tarafa aktarılmasında ya da borçların
geri ödenmesinde genel kabul gören her
şeydir.
PARANIN FONKSIYONLARI
Değişim Aracı Olma: Satın alınan mal ve hizmetlerin geri ödenmesinde kullanılan nesne.
Hesap Birimi Olma: Ekonomik değerlerin ölçümü amacıyla kullanılan nesne.
Değer Muhafaza Aracı Olma: Gelirin elde edilmesinden harcanmasına kadar geçen süre içinde satın alma gücünü muhafaza etmek amacıyla kullanılan nesnedir.
PARA MIKTARINI KIM BELIRLER?
Merkez bankası nın temel görevi ülkedeki para miktarını belirlemektir.
Etkin bir para politikası yürütülebilmesi için, Merkez Bankası’nın kendi bilanço büyüklüğünü ve bileşimini kontrol edebilmesi zorunludur.
Merkez Bankasının Görevleri
Para piyasalarında istikrarı sağlama
Bankaların bankası olma
Likiditenin son kaynağı olma
Devletin bankacılığını yapma
MERKEZ BANKASININ PARA
POLITIKASI ARAÇLARI
Para Politikasının Doğrudan (Direkt) Araçları
1. Faiz Oranları Kontrolleri
2. Kredi Tavanı Kontrolleri
3. Farklılaştırılmış Reeskont Kotaları
4. Disponibilite Uygulaması
5. Finansal Aracıların Portföylerinin Yeniden Düzenlenmesi
6. Hisse Senedi ve Tahvil Alımına Yönelik Kredilerin Kontrolü
7. Tüketici Kredilerinin Kontrolü
8. Özel Mevduatlar
9. Merkez Bankasının Moral Takviyesi
10. Reklam ve Resmi Olmayan Örgütler
MERKEZ BANKASININ PARA
POLITIKASI ARAÇLARI
Para Politikasının Dolaylı (Endirekt) Araçları
1. Açık Piyasa İşlemleri
2. Döviz – Efektif İşlemleri
3. Reeskont Penceresi İşlemleri
4. Zorunlı Karşılık Oranları
PARA POLITIKASININ DOĞRUDAN
(DIREKT) ARAÇLARI
1. Faiz Oranları Kontrolleri
Bu araç günümüzün gelişmiş
ekonomilerindeki etkin çalışan modern
merkez bankacılığı sisteminde artık
kullanılmamaktadır.
PARA POLITIKASININ DOĞRUDAN
(DIREKT) ARAÇLARI
2. Kredi Tavanı Kontrolleri
Parasal (finansal) programlama;
büyüme, ödemeler dengesi ve enflasyon için
belirlenen hedefler çerçevesinde hükümete ve
diğer ekonomik ajanlara açılacak toplam kredi
büyümesinin hesaplanmasında
kullanılmaktadır.
PARA POLITIKASININ DOĞRUDAN
(DIREKT) ARAÇLARI
3. Farklılaştırılmış Reeskont Kotaları
• Banka bazında reeskont kotaları, bankaların amaçlarına, risk durumlarına ve likidite ihtiyaçlarına bağlı olarak belirlenmektedir.
• Belirlenen bu kotalar sayesinde bazı bankaların reeskont penceresinden daha fazla yararlanabilmesiyle, belirlenen bazı sektörlerin desteklenmesi amaçlanmıştır.
PARA POLITIKASININ DOĞRUDAN
(DIREKT) ARAÇLARI
4. Disponibilite Uygulaması
Merkez bankaları, ticari bankaları, ellerindeki
fonların belirli bir oranı ile öngördükleri
tahvil ve bonoları satın almaya, kasalarında
nakit olarak bulundurmaya zorlayabilir.
PARA POLITIKASININ DOĞRUDAN
(DIREKT) ARAÇLARI
5. Finansal Aracıların Portföylerinin Yeniden Düzenlenmesi
• Merkez bankaları, bankaların portföyünde bulunduracakları menkul kıymetlerin bileşimini etkileyebilirler.
• Bu yolla, finansal kuruluşların ellerindeki fonların, ekonomik büyümeye katkıda bulunabilen sektörlere transferi sağlanabilir.
PARA POLITIKASININ DOĞRUDAN
(DIREKT) ARAÇLARI
6. Hisse Senedi ve Tahvil Alımına Yönelik Kredilerin Kontrolü
• Bu tür menkul kıymetlerin taksitle satın alınması durumunda, alınan kıymetlerin ne kadarının peşin ödeneceği belirlenmektedir.
• Bu tür kredi kontrolleri, ABD’de 1930’lu yıllarda bankaların borçlandıktan sonra senet piyasalarında spekülatif davranmaları sonucunda, senet fiyatları aşırı yükselmiş ve alınan senetler tekrar teminat gösterilerek yeniden borçlanmaları yoluyla para arzının hızlı artışı nedeniyle uygulamaya konulmuştur.
PARA POLITIKASININ DOĞRUDAN
(DIREKT) ARAÇLARI
7. Tüketici Kredilerinin Kontrolü
Para otoritesi, konut ve dayanıklı tüketim mallarının taksitli satışlarında, müşteriden tahsil edilecek minimum peşinat miktarını, vade yapısını ve bu amaçla verilen kredi faizlerini değiştirmek yoluyla, söz konusu mallara olan talebi istediği yönde etkileyebilmektedir.
PARA POLITIKASININ DOĞRUDAN
(DIREKT) ARAÇLARI
8. Özel Mevduatlar
• Özel mevduatlar, ticari bankalar tarafından açılması zorunlu olan ancak yapılan düzenlemelerle bu mevduatların merkez bankasında tutulması ile para arzındaki genişlemeyi sınırlayan araçlardır.
• İthalat teminatları bu işlemlere örnek olarak verilebilir.
PARA POLITIKASININ DOĞRUDAN
(DIREKT) ARAÇLARI
9. Merkez Bankasının Moral Takviyesi
• Merkez bankası, bankaların davranışlarını değiştirmesi için ikna gücünü kullanabilir. Bu politikaya, merkez bankasının açık faiz politikası ya da ahlaki korkutma politikası da denmektedir.
• Özellikle, kriz dönemlerinde, Asya ülkelerinde (Singapur, Malezya) çok sık kullanılmıştır. Bu politikanın yasal bir dayanağı olmamakla beraber, merkez bankası bankaları ülke çıkarları doğrultusunda hareket etmeye ikna edebilir.
PARA POLITIKASININ DOĞRUDAN
(DIREKT) ARAÇLARI
10.Reklam ve Resmi Olmayan Örgütler
• Merkez bankaları görüşlerini kamuoyu ile
paylaşmak için birçok yol kullanabilir.
• Merkez bankası görüşlerini basın yayın
organları aracılığıyla açıklayabileceği
gibi, yapacağı tavsiyelerle firmaların
bekleyişlerini de etkileyebilir.
PARA POLITIKASININ DOLAYLI
(ENDIREKT) ARAÇLARI
1. Açık Piyasa İşlemleri
a) Doğrudan Satım İşlemleri
b) Ters Repo İşlemleri (Geri Alım Vaadiyle Satım)
c) Doğrudan Alım İşlemleri
d) Repo İşlemleri (Geri Satım Vaadiyle Alım)
e) Depo (Mevduat) Alımı ve Satımı
f) Merkez Bankası Likidite Senedi İhraçları
(Aktif&Pasif APİ)
PARA POLITIKASININ DOLAYLI (ENDIREKT)
ARAÇLARI
2. Döviz Efektif İşlemleri
Merkez bankaları döviz ve efektif alış-satışlarını asıl
olarak piyasadaki likiditenin kontrolü amacıyla
kullanmazlar. Bu nedenle, likidite üzerindeki
etkilerine rağmen, çoğu kez, döviz ve efektif alış
satışları standart para politikası araçları arasında
sayılmaz.
PARA POLITIKASININ DOLAYLI
(ENDIREKT) ARAÇLARI
3. Reeskont Penceresi İşlemleri
Bu uygulamada bankalar, merkez bankasınca
belirlenen genelde kısa vadeli senetleri, merkez
bankasının belirlediği faiz oranlarından iskonto
ettirerek ihtiyacı olan likiditeyi elde ederler ve
aniden ortaya çıkabilecek panik havasını da
yatıştırmaya çalışırlar.
PARA POLITIKASININ DOLAYLI
(ENDIREKT) ARAÇLARI
4. Zorunlu Karşılık Oranları
• Zorunlu karşılık oranlarının değiştirilmesi yoluyla bankaların ödünç verebilecekleri fonların miktarlarını etkilemeyi amaçlayan ve fazla likiditenin sterilizasyonu için kullanılan bir para politikası aracıdır.
• Merkez bankası zorunlu karşılık oranını yükselterek, bankaların kredi verme imkanlarını daraltmakta ve merkez bankası nezdinde daha büyük bir miktarda hesap tutmaya zorlamaktadır.
ZORUNLU KARŞILIKLARIN BEŞ
TEMEL FONKSIYONU
1. Bankacılık sisteminin riskinin azaltılması
2. Para arzını ayarlamak (monetary control function)
3. Kısa vadeli faiz oranlarının istikrarına yardımcı olmak
(interest rate buffer function)
4. Likidite yönetimini kolaylaştırmak (liquidity
management function)
5. Senyoraj geliri elde etmektir (seigniorage income
function)
Merkez Bankası Bilançosu (Aylık, Bin TL)
Orijinal Frekans,SABİT,Orijinal Gözlem
1986-2012
Merkez Bankası Bilançosu (Aylık, Bin TL)
Orijinal Frekans,SABİT,Orijinal Gözlem
2013-Toplam Aktif TL
Merkez Bankası Bilançosu (Aylık, Bin TL)
Orijinal Frekans,SABİT,Orijinal Gözlem
2013-Toplam Aktif TL