C M Y K YAYIN

YY››ll :: 2 SSaayy›› :: 6

Eylül-Aral›k

SSaahhiibbiiTar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›

Ordu ‹l Müdürlü¤ü Ad›naSadi SADIKO⁄LU

‹l Tar›m Müdürü

GGeenneell YYaayy››nn YYöönneettmmeennii‹shak HACIKAM‹LO⁄LU

‹l Müdür Yard›mc›s›

YYaazz›› ‹‹flfllleerrii MMüüddüürrüüfiaban AKPINAR

Kontrol fiube Müdürü

YYaayy››nn KKuurruulluufiaban AKPINAR

Ziraat Mühendisi

Taner CAN Su Ürünleri Müh.

Sibel FER‹K G›da Müh.

Ünsal BAYBABA Vet. Hekim

Volkan DA⁄DEV‹REN G›da Müh.

GGrraaffiikk TTaassaarr››mm

Ebru NURAY

Mehmet ATALAY

AAddrreess

Akyaz› Mah. Kanuni SultanSüleyman Cad.

52200 / ORDU

TTeell :: (0452) 233 95 30

FFaaxx :: (0452) 233 95 39

WWeebb :: www.ordutarim.gov.tree--mmaaiill ::

52kontrol@kkgm.gov.trordu.kontrol@tarimnet.gov.tr

BBaasskk››YYaayy››nn DDaaiirreessii BBaaflflkkaannll››¤¤››

‹vedik Cad. Bankac›lar Sk.No:10 Tel: (0-312) 315 65 55Yenimahalle/ANKARA

2 2

14

16

46

14

16

26

31

37

40

44

46

Güncel

Avrupa Birli¤i

Sektör

Organik Tar›m

G›da Güvenil¤i

Dünya G›da Günü

Kodeks

Desteklemeler

Mevzuat

‹‹ççiinnddeekkiilleerr‹‹ççiinnddeekkiilleerr

C M Y K YAYIN

2

GGüünncceell

SSaaddii SSAADDIIKKOO⁄⁄LLUU

Ordu ‹l Tar›m Müdürü

›nd›k d›fl ticarete konu olanen önemli tar›msal ürünleri-mizin bafl›nda yer almakta-

d›r. F›nd›k, ülkemizin tarihsel süre-ci içerisinde de her zaman bu öne-mini korumufl, dönem dönem deiçinde bulunulan durum tahlil edil-mifltir. Bu kapsamda f›nd›kla ilgili;

Birincisi Atatürk’ün tavsiyesiy-le 10 Ekim 1935,

‹kincisi Celal Bayar’›n teklifiyle7 Kas›m 1955,

Üçüncüsü 10–14 Ekim 2004 ta-rihinde Giresun’da olmak üzere 3

adet Milli F›nd›k fiuras› tertip edil-mifltir.

F›nd›¤›n tarladan tüketiciye ar-z›na kadar her durumunun görüflül-mesi amac›yla 10 Ekim 1935’te ya-p›lan 1. Milli F›nd›k fiuras›, döne-min Ekonomi Bakan› Celal Bayar’›nbaflkanl›¤›nda toplanm›flt›r. O dö-nemde 55-60 bin hektar olarak bah-sedilen ülkemiz f›nd›k üretim alan›ve 30-40 bin ton olan rekolte mikta-r›na karfl›n, bu gün 600 bin hektar›geçmifl bir üretim alan› yan›nda650-700 bin ton kadar bir rekoltetelaffuz edilmeye bafllanm›flt›r.

OO ddöönneemmddeekkii bbaazz›› tteessppiittlleerr;;

• F›nd›k üreticileri bir birlik ça-t›s› alt›nda olmal›d›r.

• Üreticiler ve tüccarlar finans-man s›k›nt›s› içerisindedirler ve budurumdan kurtulmak için krediyeihtiyaçlar› vard›r.

• Finansman s›k›nt›s› duyantüccar alivre sat›fl yapmaktad›r.

• Alivre sat›fl piyasadaki fiyatüstüne etkilidir.

• Kredi ihtiyac› olan üreticininemanete b›rakt›¤› f›nd›klar piyasay›etkiler.

F

GGüünncceell

3

• F›nd›¤›n borsalar arac›l›¤›ylapazarlanmas› gerekmektedir.

• Piyasaya f›nd›klar›n çeflit kar›-fl›k olarak pazarlanmamas› gerekir.

• F›nd›k d›fl piyasada yeterincetan›nmamaktad›r.

• F›nd›¤›n alternatifi badem vecevizdir, ‹spanya’da f›nd›k çok oldu,çikolata fabrikalar› sezonu kapatt›gibi aç›klamalar d›fl kaynakl› al›c›la-r›n düflük fiyattan ürün almak içinyapt›klar› spekülatif aç›klamalard›r.

• F›nd›k rekoltesinin tahmini-nin önemli bir görev oldu¤u, yanl›flhesab›n ve spekülatif rekolte aç›k-laman›n da d›fl ticaretimizi olum-suz etkiledi¤i vurgulanm›flt›r.

• F›nd›k d›fl ticaretinde buru-fluk, bezik, k›r›k f›nd›k oran›na dik-kat çekilmifl katma de¤er kazand›-racak mamul madde üretimininöneminden bahsedilmifltir.

• Do¤u Karadeniz’de üretimmaliyetleri yüksektir.

• F›nd›k üretiminin belirlene-cek alanlar d›fl›nda izin verilmeme-sinin gerekti¤i rapor edilmifltir.

Ayr›ca F›nd›¤›n kültürel ifllem-leri yan›nda halen bu günde konu-flulan baz› tespitlerden bahsedil-mifltir.

PPeekkii nnee ddee¤¤iiflflttii??

Durum derinlemesine analizedildi¤inde o dönemden bu döne-me pek de de¤iflen bir fleyler yokasl›nda, aksine o dönemden dahada karamsar bir tablodan bahsedi-lebilir.

BBiirrlliikk ççaatt››ss›› vvee yyaapp››llaann ddeesstteekklleerr..

F›nd›k üreticisinin birlik özlemi1938 de kurulan Fiskobirlik ile gide-rildi. 1938 den 1964 y›l›na kadarkendi nam ve hesab›na f›nd›k alanFiskobirlik 1964 y›l›ndan itibarenf›nd›k üretiminin özendirilmesi vef›nd›k üreticisinin refah düzeyininart›r›lmas› amac›yla devlet desteklial›m yapmaya bafllam›flt›r.

1980 öncesi dönemde devletdestekli al›mlar Fiskobirlik taraf›n-dan al›nm›fl, al›mlar sonucu oluflanzararlar da hazineden karfl›lanm›fl-

t›r. 1980 sonras› dönemde de üreti-min yüksek oldu¤u y›llarda Fisko-birlik rekoltenin büyük bir k›sm›n›alm›flt›r.

1994 y›l›na kadar F›nd›k ihraca-t›nda önemli rol oynayan Fiskobir-lik, piyasada sat›lamayan ürünleri-nin elde kalmas› nedeniyle depola-r›n› arz fazlas› f›nd›klarla doldur-mufltur. 1994 y›l›ndan sonra birlik-lerin al›m yapt›klar› ürünlerde dev-let destekleme al›mlar›na son veril-mifltir.

1994 sonras› dönemde Destek-leme ve Fiyat ‹stikrar Fonu (DF‹F)ad› alt›nda Hazine kaynaklar›ndanfaydalanan Fiskobirlik piyasadavarl›¤›na devam etmifltir. DF‹F fon-lar›ndan kullan›lan kredilerle depo-larda bekleyen 1996 ila 2001 y›l›aras›ndaki sat›lamayan f›nd›klarya¤l›¤a ayr›lm›fl bu ifllemler sonu-cundan yaklafl›k 1 milyar $ zararedilmifltir.

1999 y›l› ve sonras›nda tar›msektörüne yap›lan müdahalelerinenflasyona etkisi Tar›m Reformunugündeme getirmifl bu amaçlaIMF’ye verilen niyet mektubundada reform program›n›n hedeflerin-de mevcut destekleme sistemleri-nin de¤iflikli¤ine vurgu yap›larakTar›m Reformu Uygulama Projesi(ARIP) uygulanmaya bafllanm›flt›r.

2000 y›l›nda kabul edilen 4572Tar›m Sat›fl Kooperatifler yasas›yla

birlikte art›k tüm birlikler gibi Fis-kobirlik de özerk bir yap›ya kavufl-mufltur. 2001 y›l›nda üretim fazlal›-¤› nedeniyle ortaya ç›kan arz fazlas›için tekrar Fiskobirlik devreye gir-mifl ve 2002 y›l›nda da oluflan arzfazlas›yla bu defa da devlet ad›naal›m yapm›flt›r.

2006 y›l›na gelindi¤inde Özerkbir yap›ya sahip olan Fiskobirlikal›m yapmak amac›yla arad›¤› kre-diyi bulamamas› sonucu piyasadadüflen f›nd›k fiyatlar›na müdahaleetmek üzere Bakanlar Kurulu Kara-r›yla Toprak Mahsulleri Ofisi görev-lendirilmifltir. 2007 y›l›nda Fisko-birlik ile TMO birlikte ve halen TMOhazine ad›na al›m yapmaktad›r.

AArrzz ffaazzllaass››

Rekoltenin art›r›lmas› amac›y-la f›nd›k üretim tekniklerinin anla-t›ld›¤› ve bu konuda uluslar aras›iflbirli¤i dahi düflünüldü¤ü o za-manlardan, üretimden çok pazarla-man›n s›k›nt› oldu¤u bu günlerekadar gelinmifltir. Üretimi art›rmakçözüm olmam›fl aksine artan üre-tim kadar da pazar art›fl› sa¤lana-mad›¤› için arz fazlas› kavram› f›n-d›k piyasas›na yerleflmifltir.

FF››nndd››¤¤››nn rraakkiibbii bbaaddeemm vvee cceevviizzddiirr

Marka olmufl kabullenilmifl birf›nd›kl› ürünü ucuz ya da f›nd›k azdiye ceviz veya bademli üretilemez.Hala konuflulan bu konuyla ilgili

GGüünncceell

4

1934’te yap›lan tespit gerçe¤i orta-ya koymaktad›r. “As›l mesele, f›n-d›klar›m›z› alan yabanc› ve arac› fir-malar müstahsil ve tecimerlere kar-fl› alm›fl olduklar› özel durumun fi-yatlar›n teflekkül ve dalgalanmas›n-da ve tehlikeli roller oynamas›ndaamil olmas›d›r. Bu firmalar hususîmenfaatlerini göz önünde tutarakfiyatlar› istedikleri flekillerde düflü-rüp veya ç›karmak için birtak›m su-ni hâdiseler de icat etmekten çe-kinmezler; istihsal memleketlerininrekolte vaziyetlerine göre mahiranebir flekilde raporlar tanzim ve nefl-rederler. Mevsim bafllang›c›nda ek-seriyetle fiyatlar›n sukut etmesi lâ-z›m geldi¤ini birçok hâdiseleri gös-termek suretiyle, sistematik birtarzda iflaa ederler.”

EEmmaanneettii aarrtt››kk lliissaannssll›› ddeeppoollaa--mmaall››dd››rr..

Üreticiler hasattan önceki dargünleri için ve hasat ifllemleri mas-raflar› için krediye ihtiyaçlar› vard›r.Geçmiflte oldu¤u gibi bu gün deüretici bu krediyi tüccarlardan nor-malin üstünde bir oranla temin et-mektedirler. Bu tarzda borçlananüretici mahsulünü toplar toplamazya derhal satmak zorunda kal›r yada belki ilerde daha fiyatlan›r ümi-diyle avans ald›¤› tüccara avans tu-tar›nda birkaç misli de¤erde teslimeder. Bu tarza mahalli tabirle ema-net denir. E¤er emanet f›nd›k alanihracat tüccar› kendisine gelecekemanet f›nd›klara güvenerek alivresat›fl yapar, ihracat mevsimi gelirgelmez sat›fl›n›n ço¤unu emanetf›nd›kla kapar ise bu durumdanüreticiler zarar görür. Bu yap› eski-

den beri sürekli konuflulmufl ancakhalen daha önü al›namam›fl olupivedilikle ürün senedinin nakit ola-rak yada kredi olarak kullan›labildi-¤i lisansl› depoculuk sistemi haya-ta geçirilmelidir.

AAlliivvrree ssaatt››flfl hheerr zzaammaann vvaarrdd››

Alivre sat›fl asl›nda piyasan›nolmazsa olmaz›d›r. Bu gerçe¤e1935 te de de¤inilmifl ancak alivresat›fltan ulusal anlamda kazançl›ç›kma politikas› güdülmesi gerekli-li¤ine vurgu yap›lm›flt›r. Bunu birrant olarak görmek yerine di¤er ül-kelere göre erken olan ürün, tazeürün üzerinden diri olan siparifllernedeniyle en önemli ba¤lant›lar›bafltan yaparak piyasaya ilk gelecekf›nd›¤›n da fiyat›n›n yüksek olmas›-n› sa¤lar. Ancak bu olay günümüz-de büyük sermayeler kullan›larakbir kar hesab›na da çevrilebilmek-tedir.

RReekkoollttee nnee kkaaddaarr aaccaabbaa ??

Bu konu y›llard›r en önemli vediri tart›flma konusu olmufl ve ha-len de üzerinde en çok konuflulanve de konuflulacak en önemli konu-dur. F›nd›k rekoltesinin tek eldenve kesin bir rakam olarak belirlen-mesinin önemidir. Piyasada lanseedilen rekolte miktar› yanl›fl dahiolsa savunulmas› gereken bir yalangibi gereklidir. Çünkü tüm piyasadabu rakam üzerinden hesaplamalaryap›lmaktad›r. Bu nedenle enönemli say›sal veri özelli¤ini koru-maktad›r.

‹‹çç ttüükkeettiimm aarrtt››rr››llmmaall››

‹ç tüketimin art›r›lmas› gerekli-li¤ine her zaman vurgu yap›lmakta-d›r. F›nd›k piyasas›n›n en büyük ak-

törü özelli¤ini devam ettiren ülke-miz ayn› zamanda tüketmeyen enbüyük üretici rolünü de üstlenmifl-tir. Halen f›nd›k tüketimimiz konu-sunda 50 bin ila 70 bin ton gibi birrakam telaffuz edilmekte olup burakam› art›rmak amac›yla çok küçükönlemler dahi al›nsa bir anda bir-kaç kat artmas› içten bile de¤ildir.Avrupa Birli¤i ülkelerinde kifli bafl›-na 1.5 kg f›nd›k tüketimi göz önüneal›nd›¤›nda en az›ndan yurtlardakalan yaklafl›k 461 bin ilk orta veyüksek ö¤retim ö¤rencisi, 515 binaktif asker ve 25 bin sosyal hizmet-ler kapsam›ndaki insan›m›z kifli ba-fl›na y›lda 750 gram f›nd›k hesap-land›¤›nda y›lda yaklafl›k 150 binton f›nd›k tüketilecektir.

OOvvaallaarr nneeddeenn ff››nndd››kkllaanndd››??

F›nd›kla üretim alanlar›, bu ko-nuda k›s›tlamalar olmas›na ra¤mengenifllemifl, her tür tar›msal ürününyetiflme flans› olan ovalara bile f›n-d›k dikilmifltir. Düz arazide, f›nd›küretimi ifllemlerinde emek yo¤unbir çal›flma gerekmemektedir. Ayn›zamanda düz araziler makineli tar›-ma uygun olup, meyilli arazileregöre yüksek olan verim de dikkateal›nd›¤›nda düz arazideki üretiminartan cazibesi f›nd›k dikim alanlar›-n›n art›fl›n› tetiklemifltir.

HHaazziinneenniinn vvee OOrrmmaann››nn FF››nndd››kkBBaahhççeelleerrii

Çiftçilerimiz uygun bulduklar›kendi arazilerine, sahipsiz kamuarazileri dahil üretimin yap›labile-ce¤i her yere f›nd›k dikmifllerdir.Bunlardan bir k›sm› da halen hazi-ne ad›na kay›tl›, kullan›c›lar›n›n ta-pusu bulunmayan arazilerdir. Bu-

5

GGüünncceell

nun yan›nda 1935 te 60 bin hektarolan üretim alan›n›n günümüzde600 binli haneleri bulmas›nda or-man arazilerinden aç›lan yerlerinde büyük pay› vard›r. F›nd›k alanla-r›nda yap›lacak kadastral çal›flma-larla öncelikle bu araziler tespitedilmeli ve üretim planlamalar› ya-p›lmal›d›r.

FFiiyyaatt nnee oollaaccaakk ??

En önemli belirsizliklerden birive her dönem de konuflulanlardanen önemlisi ürünün fiyat›d›r. Bilin-meyen fiyat sadece serbest piyasa-ya kendi kaderine terk edilmemeli-dir. Çünkü f›nd›k tarihsel süreçte dekendi rüfltünü ispatlam›fl, tek bafl›-

na tüm tar›msal ihracat içinde enönemli ürün özelli¤ini korumufltur.O yüzden hak etti¤i de¤eri görmeli,üretiminin yap›ld›¤› co¤rafyada f›n-d›k d›fl›nda hiçbir ürünün ekono-mik yetifltirilemedi¤i gerçe¤i gözönüne al›narak hesaplamalar yap›l-mal›d›r. Hesab› bozan düz araziler-de ise f›nd›¤›n önüne geçilmeli buamaçla düz araziler için en az f›nd›kseviyesinde gelir getirici bir primsisteminin benimsendi¤i havzabazl› destekleme modeli tercihedilmelidir.

Sonuç olarak f›nd›k gerçe¤i buülkenin her dönem tart›fl›lm›fl, tar-t›fl›lan ve gelecekte de tart›fl›lacak

gerçe¤i olmaktan öte gidemez. F›n-d›k üretiminin yap›ld›¤› bu sarparazilerin üretime kat›lmas›ndando¤an ekonomik getirisi, erozyonuönleyici etkisi, d›fl ticaretteki pay›gibi daha bir çok aç›dan tafl›d›¤›önemin yan›nda nüfusun bölgedekalmas› aç›s›ndan sosyal boyutlar›da ele al›nd›¤›nda f›nd›k, yetkilileri-nin kay›ts›z kalaca¤› kendi kaderineterk edebilece¤i, sadece tar›m ürü-nü olarak bakabilece¤i bir ürün ol-mad›¤› unutulmamal›d›r.

KKaayynnaakkllaarrhttp://www.tmo.gov.tr/tr/images/sto

ries/dokuman/findikkongresi.pdf

lusal Süt Konseyine; Sektör-le ilgili gerekli verileri ilgilibirimlerden toplamak, süt

sektöründe ve piyasas›nda or-taya ç›kan ulusal ve/veya uluslara-ras› geliflmeler çerçevesinde strate-ji belirlemek, planlar oluflturmak,uygulamak veya uygulanmas›nayard›mc› olmak, Süt ve ilgili sektör-lere iliflkin olarak ulusal ve ulusla-raras› düzeyde araflt›rma, incelemeyapmak veya yapt›rmak, Süt sektö-ründe piyasa ve fiyat istikrar›n›nsa¤lanmas› için piyasa flartlar› gözönünde bulundurularak gerekli ça-

l›flmalar› yapmak, Süt ve süt ürünle-ri üretimi, tüketimi ve ticaretiningelifltirilmesine yönelik faaliyetler-de bulunmak, Belirli zamanlardabölgelere göre sütün maliyetini tes-pit ederek ilan etmek, süt ve sütürünlerinin tan›t›m›n› yapmak,Sektörde yüksek kalitede üretimingerçeklefltirilmesi, standardizasyonve sertifikasyonun sa¤lanmas›, pi-yasan›n izlenmesi, kay›t alt›na al›n-mas› ve kalite kontrol sistemleriningelifltirilmesi için gerekli politikala-r›n belirlenmesi ve uygulanmas›ndayard›mc› olmak, Tüketici bilincini

gelifltirmek, Yöresel süt ürünlerininüretimi, ulusal ve uluslararas› piya-salarda tan›t›m›, tescili ve pazarlan-mas› için gerekli çal›flmalar› yap-mak, Avrupa Birli¤ine uyum vemüktesebat›n uygulanmas› için ge-rekli faaliyetlerin gerçeklefltirilmesi-ne katk›da bulunmak, Süt, süt ma-mul ve yan ürünler ticaretinin ulu-sal ve uluslararas› kurallar›n›n be-lirlenmesine ve uygulanmas›na kat-k›da bulunmak, Sektörle ilgili e¤i-tim, yay›m veya dan›flmanl›k hiz-metlerini ilgili kurulufllarla iflbirli¤iiçerisinde yürütmek, Süt üreticilerive tüketicilerini organik üreticilik veiyi tar›m uygulamalar› konular›ndabilgilendirmek, organik süt üretimi-nin ve tüketiminin teflvik edilmesiçal›flmalar›n› yapmak, Sektörde fik-ri, s›nai ve ticari mülkiyet haklar›n›nkorunmas›na yard›mc› olmak vemarkalaflmay› teflvik etmek gibi çe-flitli görevler verilmifltir.

UUlluussaall SSüütt KKoonnsseeyyii KKuurruulluuflfl vvee ÇÇaall››flflmmaa EEssaassllaarr›› HHaakkkk››nnddaa YYöönneettmmeelliikk 2233..0099..22000088TTaarriihh vvee 2277000066 SSaayy››ll›› RReessmmii GGaazzeetteeddee YYaayy››mmllaannaarraakk YYüürrüürrllüü¤¤ee GGiirrddii.. BBaakkaannll››kkççaa ddaahhaa

öönnccee UUlluussaall ZZeeyyttiinn -- ZZeeyyttiinnyyaa¤¤›› KKoonnsseeyyii,, UUlluussaall PPaammuukk KKoonnsseeyyii,, UUlluussaall FF››nndd››kkKKoonnsseeyyii vvee UUlluussaall ÇÇaayy KKoonnsseeyyii kkuurruullmmaass››nnaa ddaaiirr yyöönneettmmeelliikklleerr yyaayy››mmllaannmm››flfltt››..

UUlluussaall ssüütt kkoonnsseeyyii kkuurruulluuyyoorr

KKaayynnaakkllaarrhttp://www.rega.basbakanlik.gov.tr

U

YYeenniiddeenn DDee¤¤eerrlleemmee OOrraann›› %%112231 Mart 2005 tarih ve 25772 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanan

5326 say›l› Kabahatler Kanununun ‹dari para cezas› bafll›kl› 17'ncimaddesinin 7 nci f›kras›nda, idari para cezalar›n›n yeniden de¤erlemeoran›nda art›r›larak uygulanaca¤› hükmü yer almaktad›r.

Yeniden De¤erleme Oran›, Maliye Bakanl›¤›nca 20 Kas›m 2008 ta-rih ve 27060 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanan Vergi Usul Kanunu Ge-nel Tebli¤i (S›ra No: 387) ile % 12 olarak ilan edilmifltir.

GGüünncceell

6

oprak Mahsulleri Ofisi GenelMüdürlü¤ünce Yapt›r›lan “Ek-mek ‹sraf› Ve Tüketici Al›flkan-

l›klar›” Konulu Araflt›rma Sonuçlar›Aç›kland›.

Toprak Mahsulleri Ofisi GenelMüdürlü¤ü’nün toplumsal sorum-luluk bilinci ile ülke genelinde yü-rüttü¤ü “Ulusal Ekmek ‹sraf›n› Ön-leme Kampanyas›” kapsam›ndayapt›rd›¤› “Ekmek ‹sraf› ve TüketiciAl›flkanl›klar›” konulu araflt›rman›nsonuçlar›, kamuoyuna duyuruldu.

TMO’nce, Prof. Dr. Adem El-gün, Prof. Dr. S. Sezgin Ünal, Prof.Dr. Hamit Köksel, Prof. Dr. HikmetBoyac›o¤lu ve Prof. Dr. Haz›m Öz-kaya’n›n dan›flmanl›¤›nda yapt›r›-lan “Ekmek ‹sraf› ve Tüketici Al›fl-kanl›klar›” araflt›rmas›, ülkemizdealan›nda bir ilk olma özelli¤ini tafl›-yor. 12 il merkezinde, haneler, fir-malar, otel ve lokantalar ile kamukurumlar›n›n yemekhanelerindeyap›lan araflt›rma ile ekmek israf›

ve tüketici al›flkanl›klar›, tüm bo-yutlar›yla ortaya ç›kar›ld›.

ÜÜllkkeemmiizzddee ggüünnddee 66..11 mmiillyyoonnaaddeett eekkmmeekk iissrraaff eeddiilliiyyoorr..

“Ekmek ‹sraf› ve Tüketici Al›fl-kanl›klar›” konusunda yap›lan arafl-t›rma, alan›nda yap›lm›fl ilk bilimselçal›flma olmakla beraber, sonuçlar›itibariyle tüm ülke insan›n›n ibretledüflünmesini ve kendisini sorgula-mas›n› ortaya koymaktad›r.

T

‹‹nnssaaff eett,, iissrraaff eettmmee!!‹‹nnssaaff eett,, iissrraaff eettmmee!!

AArraaflfltt››rrmmaaddaa,, flfluu ssoonnuuççllaarr eellddeeeeddiillmmiiflflttiirr::

- Günlük ekmek üretimimiz 123milyon adet (200 gr),

- Günlük tüketimimiz 116,9milyon adet,

- Günlük israf edilen 6,1 mil-yon adet,

- Günlük üretilen ekme¤in %5’i israf edilmekte,

- ‹sraf›n y›ll›k toplam› 450 binton civar›nda bu¤day karfl›l›¤›nagelmektedir. 1 kg ekmek için 1 kgbu¤day kullan›ld›¤› göz önüne al›n-d›¤›nda, ülkemizde israf edilen ek-mek günlük 1.220 ton, y›ll›k ise 450bin ton olarak karfl›m›za ç›kmakta-d›r.

- Bu¤day›n tonu 500 YTL kabuledildi¤inde, y›ll›k israf edilen bu¤-day tutar› 225 milyon YTL’dir.

- fiayet bu israf›, ekmek imala-t›nda oluflan katma de¤er ile de¤er-lendirdi¤imizde, oluflan ekonomikkay›p 900 milyon YTL civar›ndad›r.

- Türkiye y›lda 9 milyon ton ci-var›nda bu¤day›, ekmek için kullan-makta olup, her y›l ülkemizin 19günlük tüketimi, 3,7 milyon kiflininy›ll›k tüketimi veya ‹stanbul’da ya-flayan 12,5 milyon kiflinin y›ll›k ek-mek tüketiminin % 30’u israf edil-mektedir.

- ‹sraf›n, % 41’i hanelerde, %38’i f›r›nlarda, % 14’ü lokantalardave % 7’si iflyeri ve ö¤renci yemekha-nelerinde meydana gelmektedir.

- Ülkemizin 2007 y›l› GSY‹H’s›-n›n 856,3 milyar YTL oldu¤u gözönüne al›nd›¤›nda; y›ll›k ekmek is-raf›m›z, GSY‹H’nin % 0.1’ine teka-bül etmektedir.

- Bir y›lda israf edilen ekmekbedeli ile 100 yatakl› 60 hastane ve-ya 32 derslikli 180 okul yap›labil-mektedir.

‹‹nnssaaff EEtt,, ‹‹ssrraaff EEttmmee!!....KKaayynnaakkllaarr››nn iissrraaff››nn›› ssoorrgguullaa--

mmaamm››zz ggeerreekkiiyyoorr

Dünyada yaflayan 6 milyar 640milyon nüfusun % 13’ünün (862

milyon kifli) açl›kla mücadele etti¤i,artan g›da fiyatlar› ile birlikte buoran›n % 15’e (yaklafl›k 1 milyar ki-fli) ç›kmas›n›n beklendi¤i, insanl›kailesi ad›na paylafl›m ve tasarrufkavramlar›n›n vicdanlar› daha çokyaralad›¤› bir atmosfer; devletimi-zin, kurum ve kurulufllar›m›z›n, siviltoplum örgütlerimizin ve bireylerinart›k bir fleyler yapmas›n› göster-mektedir.

Zira, küresel ›s›nma ve iklimde¤iflikli¤ine ra¤men dünyada 410milyon ton tah›l stoku bulunurken,milyonlar›n yiyecek ekme¤e ulafla-mamas›, paylafl›m, bölüflüm yan›n-da kaynaklar›n israf›n› da sorgula-mam›z gerekti¤ini göstermektedir.

Bir yanda bir dilim ekme¤eulaflamad›¤› için sessizce ölümübekleyen milyonlar, öbür yandaafl›r› beslenme ve kilo problemi ilezay›flamaya çal›flanlar. Son y›llardadünya küresinde yaflanan seller, f›r-t›nalar, afetler gibi ola¤anüstü ge-liflmeler belki de bu çeliflkinin in-sanl›¤a bir ça¤r›s› olsa gerek.

EEkkmmeekk iissrraaff››nnaa ttoopplluummuummuuzzuunnddiikkkkaattii ççeekkiillmmeelliiddiirr..

Mucizenin simgesi olan bu¤-day, insano¤lunun beslenmesi içingerekli kalorinin önemli bir k›sm›n›tek bafl›na karfl›layan, deniz seviye-sinde yetiflti¤i gibi iki bin metreyükseklikte her türlü iklim flartlar›n-

da yetiflebilen ender bir bitkidir.

Bugün için dünya bu¤day üre-timinde ilk on ülke aras›nda bulun-mam›z, ihracatç› konumunda ol-mam›z, ülkemiz insan›n›n uzun dö-nemli ekmek ihtiyac›n› garantiyeald›¤›m›z anlam›na gelmemelidir.

Üretimi artt›rmaya dönük hü-kümet politikalar›m›z yan›nda üret-tiklerimizi tüketirken toplumsal bi-lincimizin de artt›r›lmas› gerekmek-tedir. Bunun için, bu¤day›n anakullan›m alan› ve temel besin kay-na¤›m›z olan ekme¤in tüketim al›fl-kanl›klar› ve israf› konusunda top-lumun dikkatinin çekilmesi gerek-mektedir.

“Ekmek ‹sraf›n› Önleme Kam-panyas›”n›n, önümüzdeki dönemiçerisinde farkl› çal›flmalarla dahada gelifltirilip yayg›nlaflt›r›lmas› veisraf etmeme bilincinin tüm vatan-dafllar›m›za ulaflt›r›lmas› planlan-maktad›r.

‹‹ssrraaffaa yyooll aaççaann nneeddeennlleerr oorrttaa--ddaann kkaalldd››rr››llmmaall››dd››rr

Araflt›rmada israf›n bafll›ca ne-denleri flu flekilde ortaya ç›km›flt›r:‹‹hhttiiyyaaççttaann ffaazzllaa üürreettiimm,, iihhttiiyyaaççttaannffaazzllaa eekkmmeekk ssaatt››nn aall››nnmmaass››,, uuyygguunnflflaarrttllaarrddaa ssaakkllaannaammaammaa,, bbaayyaatt eekk--mmee¤¤iinn yyeetteerriinnccee ddee¤¤eerrlleennddiirriilleemmee--mmeessii,, eekkmmeekk ffiiyyaatt››nn››nn uuccuuzz ggöörrüüll--mmeessii,, eekkmmee¤¤iinn uuzzuunn öömmüürrllüü oollmmaa--mmaass›› vvee bbiillggiissiizzlliikk,, dduuyyaarrss››zzll››kk..

7

GGüünncceell

GGüünncceell‹sraf›n ortadan kald›r›lmas›, en

az›ndan asgari seviyeye indirilmesiiçin her fleyden önce israf› ortayaç›karan nedenlerle ilgili olarak, hal-k›m›z›n bilinçlendirilmesi önem arzetmektedir. Bunun için de ana hat-lar›yla flunlar yap›labilir:

- Üreticilerimiz ve tüketicilerimizihtiyaca göre hareket etmelidirler.

- Ekmek aç›kta b›rak›lmamal›-d›r. So¤uduktan sonra naylon torbaiçinde ya da kapamal› bir kaptasaklanabilir.

- Sofraya konacak ekmekler birö¤ünde tüketilecek kadar dilimlen-meli, kalan› bütün olarak muhafazaedilmelidir.

- Ekmek, bozulmadan buzdola-b›nda saklanabilir. Bir gün sonrabile ›s›t›ld›¤›nda tekrar yumuflak velezzetli bir hal ald›¤›ndan kolayl›klayenebilir.

- Bayat ekmekler, çeflitli yemek

yöntemleriyle de¤erlendirilebilir.

- Halk›m›za ekme¤in kutsal birnimet oldu¤u ve israf edilen ekmek-te milyonlarca aç insan›n hakk›n›noldu¤u bilinci verilmelidir. ‹flte bumaksatla, kültürümüzde "nimet"olarak kabul edilen ekme¤in; tohu-mun topra¤a at›lmas›ndan hasad›-na, hasattan sofraya gelinceye kadarolan hikâyesinin bilinmesi ve israfsonucu oluflan kay›plarla ilgili ola-rak çocuklar›n dikkatlerinin çekilme-sini sa¤lamak üzere, "ekmek israf›"konulu yar›flma düzenlenmifltir.

Bunlar›n haricinde ülke düze-yinde genel bir ekmek politikas›n›noluflturulmas›yla beraber, bas›n›nve kamuoyunun dikkatlerini bu hu-susa yönlendirilmesi de gerekiyor.

BBiirr eekkmmeekk,, bbiinn eemmeekk…… ‹‹ssrraaff eettmmeeyyeelliimm!!......‹nsanlar›n çocukluk ça¤›ndan

hayatlar›n›n sonuna kadar her gün

zevk1e yedikleri tek g›da maddesiekmek. Pek çok ülke halk›n›n temelg›da maddesi olmas› yan›nda, içer-di¤i mineral maddeler, karbonhid-ratlar, proteinler, ya¤, mineralmaddeler, vitaminler ve doyurucumaddeler ile insan vücuduna ener-ji veren en ucuz g›da maddesi.

Ekmek, zengin ve yoksul ay›rtetmeksizin günde üç kez sofram›zakonuk oluyor. Kokusu, bereketi vetad›yla bütün dinlerde kutsal nimetsay›lan bu mübarek yiyecek, görül-dü¤ü gibi ülkemizde ne yaz›k ki afl›-r› bir israfla karfl› karfl›ya.

Unutmayal›m ki, çöpe at›lanher ekmekte; fedakâr çiftçimizin, unsanayicimizin, f›r›nc›m›z›n, bakkal›-m›z›n özverili çal›flmalar› ve al›nterleri vard›r.

KKaayynnaakkllaarrwww.tmo.gov.tr

TTEEfifiEEKKKKÜÜRR TMO Genel Müdürlü¤ü’ne bu çal›flmay› dergimizde paylaflt›¤› için teflekkür ederiz.

kkmmee¤¤ee KKüüllttüürreell BBaakk››flfl

Tarihi insano¤lunun ya-rat›l›fl› ile bafllayan ekmek

özellikle Türk toplumunda temelg›da maddesi olarak tüketilmekte-dir. Dengeli beslenmede oldukçaönemli rolü olan ekmek, toplumu-muzda kutsal bir de¤ere sahiptir.Sofram›zda, her ö¤ünde yer alan,olmazsa olmaz, asla vazgeçemedi-¤imiz ekmek… Güzel kokulu ekmek/Olmaz seni sevmemek / Sensin heryeme¤e bafl / Her yeme¤e arkadafl!dizeleri ne güzel anlat›r ekme¤i…Onun güzel tad› dilimize öylesineyer etmifltir ki, atasözlerinde, fliir-lerde, deyimlerde, benzetmelerde,günlük yaflamda bir an bile b›rak-maz peflimizi. Var›m›z, yo¤umuzolan ekmek, ülkemizde al›n terinin,helal kazanc›n simgesi, baz› ülke-lerde de refah›n simgesi olmufltur.Ekmek üzerine yemin ederiz. Ekme-

¤imizle kimsenin oynamas›n› iste-meyiz. Direnmek, zorluklarla müca-dele, hem ekmek içindir, hem debu mücadeleyi sürdürebilmek içingerekli gücü ekmekten al›r›z. K›sa-cas›, gelene¤in, inanc›n, eme¤in,hayat veren, güç veren bir yiyece¤inad›d›r ekmek… Ekme¤imizi kazan-mak için en çok tüketti¤imiz g›dad›rekmek… Anadolu insan› ekme¤idünyada geçimini anlatmak için“ekmek kap›s›, ekmek davas›, ek-mek kavgas›” olarak isimlendirir;arkadafll›k dostluk ve samimiyetiçin ekme¤i bölüflmek olarak ifadeeder, ne kadar de¤er verdi¤ini be-lirtmek içinde “ekmek gibi aziz ol”duas›nda bulunur.

Ekmek, bir emek ürünü, al›nte-ri simgesi ve Allah'›n kullar›na ni-meti olarak hemen bütün dinlerdeövülmüfl ve kutsal say›lm›flt›r. Dini-mizce ekmek nimet olarak isimlen-

dirilir, yerin ve gö¤ün bereketi görü-lür, ona gerekli hürmetin gösteril-mesi istenir. ‹lahi nimetlerin en de-¤erlisi olarak kabul edildi¤inden ek-mekten hep sayg› ile söz edilir, yeredüflürülmez, düflürüldü¤ünde der-hal kald›r›l›r, k›r›nt›s› tek tek topla-n›r, yerde görüldü¤ünde al›n›p öpü-lerek bafla konur ve ayaklar alt›ndakalmayacak yere b›rak›l›r. Bu hemenhemen co¤rafya fark› gözetmeksizinbütün Müslümanlar aras›nda yay-g›n bir adet durumundad›r.

“Açl›k ile toklu¤un aras› bir di-lim ekmek”, “Aç olan ekmek yer, pa-ra yemez, toka ne versen istemez”demifller… Ekmek, her ›rk, kültürve dindeki insanlar›n ortak olaraktüketti¤i tek g›da maddesidir. Geç-miflten günümüze de¤iflik co¤rafya-larda var olan kültürlere göre isim-leri. flekilleri, tadlar› ne kadar de¤i-flik olursa olsun kendi bafl›na bir yi-yecek, bafll› bafl›na bir kat›k olanekmek… ‹nsano¤lunun bir dilimekme¤e muhtaç oldu¤u dönemleryaflanm›fl ve hala yaflanmakta… Ül-kemizde ‹kinci Dünya Savafl› y›lla-r›nda karneyle ve s›n›rl› say›da da-¤›t›l›r olmufl ekmek… Ekmek bul-makta bile zorlanan ve büyük birsefalet içinde yaflayan bir ülkeninhalk› için “Ekmek yoksa pasta ye-sinler” sözüyle tarihe geçen KraliçeMarie Antoinette Frans›z ‹htilalisonras› giyotinde can vermifltir.

TTaarriihhsseell SSüürreeççttee EEkkmmeekk

Ekmek kadar tarihi eski ve in-sanl›k tarihinin ak›fl› ile yak›ndanba¤lant›l› bir g›da maddesi bulun-

GGüünncceell

E

10

fifiaabbaann AAKKPPIINNAARR

Kontrol fiube Müdürü, Ordu ‹l Tar›m Müdürlü¤ü

KKuuttssaall bbiirr nniimmeett,,

mamaktad›r. Kaz›larda ortaya ç›ka-r›lan dünyan›n en eski f›r›n› M.Ö.4000 y›l›na aittir ve bu y›llarda Ba-bil’de ekme¤in bilindi¤ini göster-mektedir. Yine kaz›larda bulunantafltan bir levha bize dünyan›n eneski f›r›nc›l›¤›na ait bilgiler vermifl-tir. Buna göre M.Ö. 4300 y›l›nda de-¤irmencilikle, f›r›nc›l›k zanaat›ylau¤rafl›ld›¤› anlafl›lmaktad›r. EskiM›s›rl›larda tah›l ile ekmek, do-¤umdan ölüme kadar her olaydatörene giren en önemli madde veekonomik hayat ve refaha katk›s› enbüyük nimet olarak kabul edilmek-teydi. Ekmek mayas›n›n keflfi ise;M.Ö.1800 y›l› civar›nda rastlant› so-nucu hamurun bekletilmesi ileoluflmufltur. Bunun da sonucu ola-rak ortaya ç›kan mayalanm›fl, göze-nekli ve hafif ekme¤in daha iyi sin-dirildi¤i ve lezzetli oldu¤u görül-müfltür. Mayan›n bulunmas›n›n ar-d›ndan beyaz ekmek soylular›n vesaray›n simgesi haline geldi. Zen-ginlerin ve soylular›n ra¤bet etti¤ibu mayal› ekmekler o kadar de¤erkazand› ki, Eski M›s›r'da bu ekmek-ler para yerine bile kullan›lmayabaflland›. Ticari f›r›nlar›n yap›lmayabaflland›¤› M.Ö. beflinci yüzy›ldansonra ekme¤in kabarmas› için baz›kar›fl›mlardan istifade edilmeyebaflland›¤› anlafl›lmaktad›r. M.Ö.312 y›l›nda Roma’da 254 f›r›n vard›ve ürün gramaj› ve fiyat kanunlarlabelirlenmekteydi. Kentlere olangöç nedeniyle buralarda yo¤unla-flan nüfus ile birlikte bu ekmek deyerini giderek f›r›n ekme¤ine b›rak-t›. F›r›nc›lar y›llar boyu ekme¤i ka-bartmak için fermantasyona ba¤l›kald›lar ve bir önceki hamurdan al›-nan hamurla afl› yaparak kullan›lan

ekfli hamur metodu, gün geçtikçeözelli¤ini yitirmekle birlikte baz›bölgelerde halen uygulanmaktad›r.

M›s›r'dan Roma'ya ve ard›ndanBat› Avrupa'ya yay›lan mayal› ek-mek, son as›rlarda hemen bütündünyada sofralarda yerini ald›. Ortave di¤er Avrupa ülkelerine ekmekdaha sonralar› güneyden yay›lm›fl-t›r. Avrupal›lar bu¤daydan önceçavdar gibi di¤er tah›l ürünlerinikullanm›fllar, ancak 15. yüzy›ldabu¤daydan beyaz ekmek yap›m›nabafllam›fllard›r. Mikroorganizmala-r›n ve mayan›n aktif olarak bilinme-sinden (19. yüzy›l) sonra ekmek üre-timi sanayi dal› haline gelmifltir.

‹stanbul’un fethinden sonraFatih Sultan Mehmet’in ‹stanbulBelediye Baflkanl›¤›’na tayin etti¤iH›z›r Bey Çelebi’nin ilk icraat›; ek-mekçilik esnaf›n›n temizli¤e sonderece riayet etmesini, hamura as-la hile kar›flt›r›lmamas›n›, ç›kart›lanekmekten hiç kimsenin flikayetçi ol-mamas›n› temin etmek olmufltur.Bursa’n›n fethinde Orhan Gazi fer-man›nda ekme¤in üzerine titriyor-du. Yine Sultan Bayez›t 1502’de ç›-kard›¤› “Kanunname-i ihtisab› Bur-sa” ferman›yla halk›n ekme¤inekarfl› verilen devlet güvencesi sade-ce Bursa’da de¤il bütün Osmanl›ülkesinde uygulanacakt›. SultanBayez›t’›n ferman›ndan sonra Kara-denizlilerden büyük hamur ustalar›ç›km›flt›r. Evliya Çelebi “Seyahatna-me’sinde “Tam üç ay bayatlamadankalabilen ekmekler yapar, bunlar›deve s›rt›nda ‹ran saray›na bilegönderirler” diye yazm›flt›r. 4. Meh-met’in Ekmek Nizamnamesi’ndebelirtti¤i gibi; “Ekmekçilerin ekme-

¤i gerdecilerin yuvarlak ekme¤i veçörekçilerin çörekleri denetlendi-¤inde ne fena piflim, ne siyah leke,ne ac›l›k ne de miktar eksikli¤i bu-lunsun. Aksi halde, kad›, dirhembafl›na bir akçe ceza tarh etsin.Elekleri ince olsun, ekmek kepekledolu olmas›n; mugayir durumdaa¤›r cezaya çarpt›r›ls›n. Loncalar›simitçilerinkinden ayr› olsun, çörekyar›m ekme¤e muadil osun. Birmud una bir okka ya¤ konsun ve buya¤ saf olsun.” Keçiler” çöre¤i gerdenarh›na göre imal edilsin. Ekmekçi-ler ( f›r›nc›lar) devaml› olarak iflleri-nin bafl›nda bulunsunlar.” diyerekf›r›nc›l›k sanat› ile ilgili bizlere ör-nek olmufl, ›fl›k tutmufllard›r. Bubak›mdan kutsal bir nimet olan ek-me¤in, sa¤l›kl› koflullarda ve gra-maj›ndan en ufak bir çal›nt› yapma-dan üretilmesi gerekti¤inin alt›n›çizerek tarihe not düflmüfllerdir.

Anadolu’da yaklafl›k 8 bin y›l-d›r ekmek üretimi yap›lmaktad›r. Ozamandan beri insano¤lu ekmeküretim teknolojisini gelifltirmifltir.Yeni malzemelerin ve araç-gereçle-rin bulunmas› sonucu ekmek üreti-minde sürekli ve etkileyici bir gelifl-me meydana gelmifltir. Duyusal, fi-ziksel, kimyasal özellikler ve mikro-biyal flora ekmek kalitesini etkile-yen bafll›ca faktörlerdir. Ekmek en-

11

GGüünncceell

EEkkmmeekk

düstrisi son yüz elli y›l içerisindebüyük bir devrim geçirmifltir.

EEkkmmeekk vvee EEkkmmeekk ÇÇeeflfliittlleerrii TTeebbllii¤¤ii

Yukar›da ekme¤in tarihçesin-den de anlafl›laca¤› üzere geçmifl-ten günümüze kadar ekmek yap›-m›ndaki geliflmelere paralel olarakekmek kalitesi, standard› ve tüketi-cinin korunmas› anlam›nda da çe-flitli yasal düzenlemeler yap›ld›¤›net olarak anlafl›lmaktad›r. Bu ka-dar önemli ve de¤erli besin madde-sinin üretimi ve tüketiciye ulaflt›r›l-mas› rastgele olamaz. Tar›m ve Kö-yiflleri Bakanl›¤›m›zca yay›mlananTürk G›da Kodeksi, Ekmek ve Ek-mek Çeflitleri Ürün Tebli¤i, ekmeküretimi ve sat›fl› yapacak olanlar›ndikkat etmesi gereken tüm düzen-lemeleri içermektedir. Tebli¤le,“Ekmek: Bu¤day ununa; su, tuz vemaya ilave edilip tekni¤ine uygunolarak; yo¤rulmas›, flekillendirilme-si, fermentasyona b›rak›lmas› vepiflirilmesi ile yap›lan ürünü, ifadeeder “ fleklinde tan›mlanm›flt›r

Ekmek ve ekmek çeflitlerinin d›flözellikleri: D›fl›ndan bak›ld›¤›nda iyipiflmifl ve kabarm›fl, kendine has gö-rünüflte, kokuda ve kabuk renk da¤›-l›m› olabildi¤ince homojen olmal›,bas›k ve yan›k olmamal›d›r.

Ekmek ve ekmek çeflitlerinin içözellikleri: Kesildi¤i zaman iç k›sm›süngerimsi yap›da, gözeneklermümkün oldu¤unca homojen ol-mal›, büyük hava boflluklar› bulun-mamal›, hamur ve yap›flkan olma-mal›, kar›flmam›fl halde un, tuz kat-k› maddeleri, bunlar›n topaklar› veyabanc› madde bulunmamal›, ren-gi beyaz krem ve homojen olmal›,kendine has tat ve kokuda olmal›,yabanc› tat ve koku hissedilmeme-lidir.

EEkkmmee¤¤iinn BBiilleeflfliimmii,, BBeessiinn DDee¤¤eerrii vvee TTüükkeettiimmii

Ekmek insan beslenmesindegerekli g›dalardan biridir. Temelbesin maddemiz ekme¤in bileflimihammaddesi unun içeri¤inden kay-naklanmaktad›r. Ö¤ütülen bu¤day-dan elde edilen unda yaklafl›k, pro-tein % 11, ham selüloz % 0.5, ya¤ %1, kül % 0.6, niflasta da % 74 oran›n-dad›r. Ekmekteki enerji kayna¤› ni-flastad›r. Ekmek iyi bir enerji kay-na¤›d›r. Vücudumuz için esansiyelolan vitamin B, proteinler ve mine-ralleri içerir. En çok bulunan mine-raller demir, bak›r ve çinkodur. Tür-kiye’de ekmek di¤er ülkelere oranladaha fazla tüketilmektedir. Ülke-mizde y›ll›k tah›l tüketimi kifli bafl›-na ortalama 230 kg’ d›r. Kifli bafl›naortalama ekmek tüketimi ise gün-

lük 400 gram kadard›r. Ekme¤ingündelik hayatta çok önemli ve de-¤erli bir yeri vard›r. Bunun bafll›casebepleri:

11.. Besin de¤eri yüksektir. Gün-lük al›nan kalorinin yaklafl›k %50’si, proteinin, % 30’u ekmektenkarfl›lanmaktad›r.

22.. Ulafl›lmas› kolay ve ucuz birg›dad›r.

33.. Doyurucu bir özelli¤e sahip-tir.

44.. Birlikte yenildi¤i g›da mad-desinin tat ve aromas›n› etkilemez.

55.. Hep en zor zamanlar›n g›da-s› olmufltur. Savafl ve do¤al afetler-de en büyük problem ekmekte ya-flanmaktad›r.

SSoonnuuçç

Sofralar›m›z›n temel g›da mad-desi ekmek, insanl›¤›n geçmiflin-den günümüze kadar önemini vevazgeçilmezli¤ini korumaktad›r.Dünyada var olan uygarl›klar›n ha-len bilinen kültürleri farkl› olsa datarih boyunca ekmek tüm insanlar›birlefltirici bir tutku olmufltur. Bugüzel ve de¤erli besin yaln›z ülke-mizde de¤il dünyan›n dört bir ya-n›nda da en çok üretilen ve tüketi-len temel besin kayna¤›d›r.

Her 5 saniyede bir kiflinin -hergün 25 bin kiflinin- açl›ktan ölmek-te oldu¤u, AB’deki her inek için ve-rilen günlük 2,50 dolarl›k sübvansi-yonun Afrika’n›n % 75 inin günlükgeçiminden daha fazla oldu¤u birdünyada ekme¤imize ve ülkemizinbütün tar›msal de¤erlerine ve bun-lar›n ç›k›fl noktas› olan topra¤›m›zasahip ç›kmal›, korumal› ve ekme¤i-mizi israf etmemeliyiz.

12

GGüünncceell

KKaayynnaakkllaarrAKPINAR, fi. 2007. Ordu’da Tar›m

Gazetesi, Y›l:11 Say›: 62 Ordu ‹l Tar›mMüdürlü¤ü Yay›nlar› ORDU

http://www.wikipedia.org./wiki/Ek-mek - 42k

http://www.ihe.com.tr/ - 36k

h t t p : / / w w w . a n k h a l k e k m e k .com.tr/.asp

13

GGüünncceell

vrupa Birli¤i'ne ihraç edilenf›nd›k, antepf›st›¤› ve di¤erkuru meyvelerdeki mikotok-

sin kontaminasyonunun önlenmesikapsam›nda ülkemiz kontrol siste-minin yerinde de¤erlendirilmesiamac›yla Avrupa Komisyonu Sa¤l›kve Tüketicinin Korunmas› GenelMüdürlü¤ü (SANCO), G›da ve Vete-riner Ofisi (FVO) denetçileri 14-24Ekim 2008 tarihleri aras›nda ülke-mizi ziyaret ederek, söz konusuürünlerde mikotoksin kontrollerini(çiftçi/üretici kontrolleri dahil),AB’ne ihracat ve ithalat kontrolleri-ni, H›zl› Alarm Sistemini (RASFF),gümrük kontrolünü ve hijyen kon-trollerini yerinde tetkik etmifllerdir.

Ziyaret program›nda yer alanOrdu-Trabzon illerinde f›nd›k, Gazi-antep ilinde antepf›st›¤›, Bursa ilin-de gümrük kontrolleri, Ayd›n ilindekuru incir, Manisa ilinde kuru üzümve ‹zmir ilinde kuru üzüm, kuru incirve/veya kuru kay›s› denetimleri FVOheyetince üretici/çiftçi, g›da ifllet-mecisi, toptanc›, ihracatç›, labora-tuvar hizmetleri ve gümrük uygula-malar› yerinde incelenmifltir.

‹limizde 16 Ekim 2008 tarihin-de gerçekleflen ziyarette önceliklemisyon heyetine ‹l Müdürlü¤ü ma-kam›nda; mikotoksin oluflumununönlenmesi amac›yla yap›lan çal›fl-malar, kontrol flube müdürlü¤ünceyürütülen ihracat, sertifikasyon vedi¤er uygulamalar konusunda su-num yap›lm›flt›r. Daha sonra Kon-trol fiube Müdürlü¤ünde ihracata

yönelik uygulamalarla ilgili kay›tla-r›n tetkiki kapsam›nda; mevzuat veyasal yapt›r›mlar, personel ve per-sonel e¤itimleri ve kay›tlar›, H›zl›Alarm Sistemi (RASFF) kapsam›n-da yap›lan denetimler, AB’ne ihra-cat kapsam›nda yap›lan kontrollerve ihracat sertifikalar›, flahit numu-ne muhafazas› incelenerek de¤er-lendirilmifltir.

Misyon heyetince ikinci afla-mada çiftçi ziyareti gerçeklefltiril-mifltir. Bu ziyarette çiftçinin f›nd›kyetifltiricili¤i, f›nd›¤›n hasat› ve ku-rutulmas›, depolanmas› ve aflatok-sin konusundaki bilgileri ve konuy-la ilgili olarak ald›¤› e¤itimler he-yetçe de¤erlendirilmifl ve uygula-malar› yerinde görülmüfltür.

Son olarak f›nd›k ihracat› yapanGürsoy Tar›msal Ürünler G›da San.Tic. A.fi. firmas› ziyaret edilmifltir.

Firmada yap›lan toplant›da; firma-n›n ihracatlar›, hammadde al›m›ndauygulad›¤› prosedürler, yapt›¤› ana-lizler, üretici kay›tlar› ve üreticilerinaflatoksin konusundaki duyarl›l›kla-r›, laboratuar uygulamalar›, ‹l Tar›mMüdürlü¤ünün firmalar düzeyindeyapt›¤› çal›flmalar ve sonuçlar› de-¤erlendirilmifltir. Tesis ve laboratu-ar gezisini takiben Kontrol fiubeMüdürlü¤ü g›da kontrolörlerinceuygulamal› olarak bir parti üründenihracat numunesi al›m› yap›lm›fl veheyet taraf›ndan izlenmifltir.

Bundan sonra ilimizden ayr›-lan heyetin çal›flma program›ndaherhangi bir aksakl›k ve uygunsuz-luk yaflanmam›flt›r.

Heyetin ülkemizde yapt›¤› in-celemelerle ilgili olarak ayr›nt›l› birrapor haz›rlayarak göndermesi bek-lenmektedir.

A

MMiikkoottookkssiinn mmiissyyoonnuuüüllkkeemmiizzii zziiyyaarreett eettttii

AAvvrruuppaa BBiirrllii¤¤ii

14

üürrkk TTaarr››mm››nn››nn MMeevvccuuttDDuurruummuu

Türkiye ekonomisininönemli sektörlerden biri olan tar›msektöründe, mevcut co¤rafi koflul-lar ve iklim sayesinde, birkaç tropi-kal bitki d›fl›nda yetifltiricili¤ini ya-pamad›¤› ürün yok gibidir. 783.560km2 olan ülke yüzölçümününönemli bir bölümü tar›ma ayr›lm›fldurumdad›r.

2006 y›l› itibariyle; 72,9 milyonolan Türkiye nüfusunun %3 0,7’siyani 22,4 milyonu geçimini tar›m-dan sa¤lamaktad›r. Tar›m milli ge-lir içersindeki pay› % 9,7’dir.Tar›m-sal Gayri Safi Milli Has›la (GSMH)38,9 milyar dolar ve tar›mda kiflibafl›na düflen gelir ise 1 681 dolarcivar›nda olup, y›llar itibariyle birart›fl e¤ilimi içerisindedir. Tar›m›nistihdamdaki pay› ise % 27,3 olarakgerçekleflmifltir ( TÜ‹K, DTM, DPT).

Türkiye hububat, pamuk, tü-tün, meyve ve sebze, f›nd›k, fleker-pancar› ile koyun ve keçi etindedünyan›n büyük üreticileri aras›ndayer almaktad›r.

Ekonomik faaliyetlere göre d›flticaret rakamlar› incelendi¤inde,2002 y›l›nda 1,754 milyar dolar olantar›m ihracat›m›z, 2007 y›l›nda 3,725milyar dolara ulaflm›flt›r. ‹hraç etti-¤imiz temel ürünler f›nd›k, yafl mey-ve sebze ve kuru meyvedir. ‹thalatrakamlar›na bak›l›rsa, tar›msal itha-lat›m›z›n 2002 y›l›nda 1,703 milyardolardan, 2007 y›l›n›n 4,641 milyardolara ulaflm›fl vaziyettedir. Ya¤l›tohumlar ve bitkisel- hayvansal ya¤-lar ithal edilen tar›msal ürünlerinbafl›nda gelmektedir (TU‹K).

2001 Tar›m Say›m› sonuçlar›nagöre, Türkiye’de tar›msal iflletmesay›s› 3 076 649 olup; bu iflletmele-rin sahip oldu¤u toplam arazi mik-tar› 184 348 224 dekard›r ( TU‹K).

Ortalama tar›msal iflletme büyük-lü¤ü ise 59,9 dekard›r. Türk tar›m›-n›n temel sorunlar› aras›nda, ta-r›msal iflletmelerin küçük- parçal›oluflu gelmektedir. Da¤l›k ve enge-beli arazi yap›s› ve miras hukuku-muz, tar›m topraklar›m›z›n da¤›n›kve küçük olmas›na yol açm›flt›r.

2006 verilerine göre ülkemizintoplam tar›m alan› 40,5 milyonhektard›r. Bu alan içerisinde, top-lam ifllenen tar›m alan› 23 milyonhektar, çok y›l›k bitkilerin alan› 2,8milyon hektar ve çay›r ve mera ara-zisi 14,6 milyon hektard›r.

Kullan›m amac›na göre 17,56milyon hektar ekili alan›m›z›n; 0,78milyon hektar› sebze bahçesi ve 4,69milyon hektar› nadasa b›rak›lmakta-d›r. Ekili- dikili alanlar›n ürünleregöre da¤›l›m›nda; tah›llar % 74, en-düstri bitkileri % 11, baklagiller % 8,sebzeler % 5 ve yumru bitkiler %2oranlar›ndad›r (TU‹K 2007).

T

TTüürrkkiiyyee’’ddee vvee AAvvrruuppaa BBiirrllii¤¤ii’’nnddee

tt aa rr ›› mmTTüürrkkiiyyee’’ddee vvee AAvvrruuppaa BBiirrllii¤¤ii’’nnddee

tt aa rr ›› mm

Ekili- dikili alanlar›m›z›n ta-r›msal ürün deseni; tah›llar ( bu¤-day, arpa, m›s›r, çeltik, ( pirinç),çavdar), baklagiller ( nohut, merci-mek, fasulye), sanayi bitkileri ( tü-tün, fleker pancar›, pamuk, çay,haflhafl, keten-kenevir), ya¤l› to-humlar (ayçiçe¤i, zeytin, soya fasul-yesi, yer f›st›¤›, susam), meyvecilik(üzüm, elma, incir, f›nd›k), turunç-giller, muz, kay›s›, badem ve sebze-ler (hemen hemen tüm ürünler)fleklindedir.

Özetle, tar›m›n Türkiye ekono-misindeki yeri; nüfusun büyük birbölümünün tar›msal faaliyetlerlegeçimini sa¤l›yor olmas›, ihracat›-m›zda tar›m›n önemli bir pay›n›nolmas›, Türkiye’deki endüstri tesis-lerinin büyük bir bölümünün tar›m-sal maddeleri hammadde olarakkullanmas› ve sonuç olarak sanayi-nin geliflmesine katk›da bulunmas›nedenlerinden dolay› oldukçaönemlidir.

AAvvrruuppaa BBiirrllii¤¤ii TTaarr››mm››nn››nn MMeevvccuutt DDuurruummuu

Tar›m sektörü, AB’nin kurulu-flundan bu yana gerek tar›msal yap›ve gerekse tar›m›n ekonomi içeri-sindeki önemi nedeniyle sürekligündemde kalm›flt›r. Bundan hemBirli¤in uygulad›¤› tar›m politikala-r› ve yaflanan geniflleme süreçlerihem de tar›m sektörünün do¤al ya-p›s› ve büyüklü¤ü etkili olmufltur.

Son geniflleme dalgas›yla üyesay›s›n› 27’ye ç›karan AB, özelikletar›msal alan, iflletme say›s› ve k›r-sal nüfusunda ciddi bir genifllemesa¤lanm›flt›r.

AB-27’nin toplam yüz ölçümü432 milyon hektar olup, bu alan›n172 milyon hektar›n› tar›m alanlar›oluflturmaktad›r. Bu de¤er içerisin-de, toplam ifllenen tar›m alan›104,9 milyon hektar, uzun ömürlübitkilerin alan› 10,3 milyon hektar,çay›r ve mera arazisi ise 56,8 mil-yon hektard›r.

Tar›m arazilerinin tasarruf flek-linde % 40,7 oran›nda kirac›l›k veortakç›l›k dikkati çekmektedir. Bu

oran AB’de mülk iflletmecilik d›fl›n-da, kirac›l›k ve ortakç›l›k gibi tasar-ruf flekilleriyle ilgili yasal düzenle-melerin bulundu¤unu, sa¤l›kl› veiyi iflletildi¤ini göstermektedir.

AB nüfusu son kat›l›mlarla bir-likte 489 milyonun üzerine ç›km›flolup tar›m, orman ve bal›kç›l›k sek-töründe çal›flanlar›n say›s› 12,9 mil-yona ulaflm›flt›r. Toplam istihdam-da tar›m pay› en düflük % 1,4 ile ‹n-giltere’de, en yüksek ise % 32,8 ileRomanya’da gözükmektedir.

AB ülkelerinde gayri safi yurti-çi has›la içerisinde tar›m›n pay› ise% 0,3 ( Lüksemburg) ile % 8,0 (Ro-manya) aras›nda de¤iflmektedir.AB’nde toplam tar›msal üretim de-¤eri içerisinde hayvansal üretimde¤erinin pay› %51,4 ve bitkiselüretiminin de¤erinin pay› ise %48,6’d›r. Tar›msal üretimde önemlibir verimlilik seviyesi yakalayan AB,bu¤dayda 5700 kg/ha, fleker panca-r›nda 58000 kg/ha ortalamalar›n›yakalam›flt›r.

AB-27’nin 2005 y›l›nda toplamtar›msal iflletme say›s› 14,5 milyo-na ulaflm›fl olup, özellikle son kat›-lan Do¤u Avrupa ülkelerinin negatifetkisiyle ortalama tar›msal iflletmegeniflli¤i biraz azalma göstererek 12hektar civar›nda teflekkül etmifltir.Üye ülkeler itibariyle ortalama ta-r›msal iflletme geniflli¤i Malta için1 hektar ve Çek Cumhuriyeti için 84hektar olmak üzere bu iki de¤eraras›nda de¤iflmektedir.

Tar›msal girdi kullan›m› AB’deciddi boyutlardad›r. Özellikle Kim-yasal gübre kullan›m›, her ne kadarson dönemlerdeki yürütülen politi-kalarla azalma e¤iliminde olsa da,ciddi oranlardad›r. Örne¤in; ‹ngil-tere’de hektara 283 kg, Fransa’da240 kg, ‹talya’da 220 kg, Alman-ya’da 201 Kg kimyasal gübre kulla-n›m› söz konudur (EUROSTAT2007).

Bununla birlikte tar›m sektö-ründe makineleflme ve mekanizas-yon oldukça ileri seviyelerdedir.Özetle, AB kuruluflundan beri uy-gulad›¤› tar›m politikalar›n›n birsonucu olarak, dünyada bu alandaen önemli güçlerden birisi olmufl-tur. Her ne kadar dünya ticaretdengelerinde s›k›nt›lar yaratt›¤›yönünde elefltirilere maruz kalsada, Birli¤in kuruldu¤u günden bu-güne uygulad›¤› ve çeflitli reform-larla flekillendirerek gelifltirdi¤iOTP, tar›mda bugün yakalad›klar›baflar›n›n en temel unsuru olmuflve bugün itibariyle AB tar›m›n›nkendi ayaklar› üzerinde durabilme-sini ve rasyonel bir yap›ya kavufl-mas›n› sa¤lam›flt›r.

15

AAvvrruuppaa BBiirrllii¤¤ii

KKaayynnaakkllaarrAnon. A¤ustos 2008, Türk Tar›m

Sektörünün Avrupa Birli¤i Sürecinde ‹n-celenmesi, Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›,D›fl ‹liflkiler ve AB Koordinasyon DairesiBaflkanl›¤›, ANKARA

SSeekkttöörr

16

on günlerde dünya finans pi-yasalar›nda oluflan krizin f›n-d›k sektörünü ve özellikle f›n-

d›k tüketimini etkileyip etkilemeye-ce¤i tart›fl›lmaya baflland›. Türki-ye’de f›nd›k piyasas› bir taraftan ya-p›sal de¤iflimlerin tamamlanama-mas›ndan kaynaklanan arz fazlas›sorunu ile u¤rafl›rken küresel krizinülke ekonomisini oldu¤u kadar sek-törü de tehdit etmesi f›nd›kla ilgilitüm kesimleri endiflelendirmekte-dir.

Türkiye krize karfl› ekonomikaç›dan pek çok ülkeden daha iyi bir

pozisyonda olmas›na ra¤men, ABDve Avrupa piyasalar›nda yaflanacakfliddetli depremin artç› sars›nt›lar›-n› mutlaka hissedecektir. Özelliklef›nd›kta %80 pazar ba¤›ml›l›¤›m›z›noldu¤u Avrupa ülkelerinde yaflana-bilecek muhtemel bir talep daral-mas› sektörü bugünden düflündür-mektedir.

Piyasadaki mevcut durum in-celendi¤inde A¤ustos ve Eylül ayla-r›ndaki h›zl› ihracat art›fl› oransalolarak Ekimde yavafllam›fl görün-mekte, ABD ve Avrupa’da yaflananfinansal problemlere ra¤men ihra-

catta gerçekleflen 19600.- tonlukmiktar art›fl› Aral›k sonuna kadardevam edecek gibi görünmektedir.

Dolar›n YTL karfl›s›nda h›zlade¤er kazanmas›, yüksek rekolte veTMO stoklar›n›n sat›lamamas› neti-cesinde düflen f›nd›k fiyatlar› stok-suz sezona giren sanayicilerinA¤ustos-Aral›k 2008 dönemi içinrekor miktarda ba¤lant› yapmalar›-na sebep olmufltur. Ancak globalkrizin tüm dünyaya yay›lmas› neti-cesi 2009 y›l› için tüm hedef veplanlar› de¤ifltirmifltir. NitekimEkim ortas›ndan itibaren özellikle

S

GGlloobbaall kkrriizz vvee f›nd›¤a etkileriDDuurrssuunn GGÜÜRRSSOOYY

Karadeniz ‹hracatç›lar Birli¤i Yönetim Kurulu Baflkan›

Avrupa’dan 2009 y›l› için gelen ta-lepler son derece azalm›fl ve piyasatamamen durgunlaflm›flt›r. Bu ara-da gerek Avrupa’da gerekse yurtiçinde banka faizleri süratle artm›flve bankalar kredi vermede nazlan›rhale gelmifllerdir. Finansman bul-man›n zorlaflmas›n›n yan› s›ra fi-nansman›n pahal› hale gelmesi ne-ticesinde f›nd›¤a yön veren sanayi-ci, ithalatç› ve ihracatç› kesimleripahal› maliyetlerden dolay› stoktutmaktan kaç›nmaya bafllam›fllar-d›r. Bugün fiyatlar›n hala 2.40 –2.50 YTL civar›nda seyretmesindeson finansal problemlerinde pay›bulunmaktad›r.

Finans s›k›nt›s›n›n ihracat›olumsuz etkileyece¤i aflikârd›r. An-cak bundan daha önemlisi özelsektörün maliyet art›fl›ndan ve2009 y›l›na dair kayg›lar›ndan dola-y› stoksuz çal›flma tercihi TMO’nunyükünü daha da art›racak ve üreti-cinin TMO’ya yöneliflini h›zland›ra-cakt›r. Nitekim 450 bin tonun üze-rinde randevu talep edilmesiTMO’nun finans ihtiyac›n› art›racakve müdahalenin ülke ekonomisinemaliyeti katlanarak neredeyse 2katrilyona ç›kacakt›r.

Bugünden 2009 y›l› için pozitifbir görüntü alamayan sanayici, it-halatç› ve ‹hracatç›, f›nd›k fiyatlar›dip noktada olmas›na ra¤men stokyapamamaktad›r. Nitekim talep da-ralmas› yavafl yavafl iç piyasada dakendini göstermekte, vadelerinuzamas› ve f›nd›k fiyatlar›n›n düfl-mesine ra¤men iç piyasada arzula-nan tüketim art›fl› yakalanamam›fldurumdad›r.

Tüm bu olumsuzluklara ra¤-men kriz f›rsata dönüfltürülebilirmi? Nas›l dönüfltürülebilir konu-sunda ciddi çal›flmalar yapmak la-z›m. Bir senaryoya göre kriz dönem-lerinde evlerine kapanarak lüksharcamalar›n› k›s›tlayan tüketicile-rin daha çok çerez ve çikolata türüürün tüketecekleri ve dolay›s› ilekrizin baz› sektörler için f›rsat ola-bilece¤i bunlar aras›nda f›nd›¤›ndaflans›n›n yüksek oldu¤u konuflul-maktad›r. Ayr›ca f›nd›k fiyatlar›nda-ki düflüfle mukabil kakao fiyatlar›-n›n yükselmesi çikolata sanayisin-de f›nd›¤a talebi art›rabilece¤i ger-çe¤ine karfl›l›k Türkiye’nin ihracatve stok yönetim politikalar›n› iyioluflturmas›, dünya gerçeklerinidikkate alan yeni senaryolarla ça-l›flmas› gerekmektedir. Örnek ola-rak f›nd›k d›fl›ndaki kuru yemifller-den badem fiyatlar› ABD’de kriz

sonras› süratle düflüfle geçerek bu-gün 300-350 USD/100 kg civar›ndave f›nd›k fiyatlar› alt›nda seyret-mekte ve rekor tüketim art›fl› bek-lenmektedir.

Krizi f›rsata çevirebilmek içinher fleyden önce Türk f›nd›¤›n›n ka-lite imaj›n›n korunmas›na özengösterilmesi, ihracat›n finansma-n›nda ortaya ç›kan mevcut güçlük-lerin giderilmesi amac›yla sektörelEximbank limitlerinin art›r›lmas›,TMO elinde bulunan stoklarla ilgiliiç ve d›fl piyasalarda yaflanan belir-sizli¤in ortadan kald›r›lmas› amac›ile uzun vadeli stok yönetim siste-minin piyasaya aç›klanmas› gerek-mektedir. Ayr›ca üretim ve ihracatadestek veren bankalar›n sektöredesteklerini sürdürmeleri ve özel-likle uzun vadeli ihracat finansman›konusunda ihracatç›lara yard›mc›olmalar› gerekir.

17

SSeekkttöörr

e ff››nndd››¤¤aa eettkkiilleerrii

itkisel ya¤ sanayinin mevcutdurumuna geçmeden öncederne¤imiz hakk›nda bilgi ver-

mek istiyorum. Derne¤imiz 1975 y›-l›nda 10 ya¤ sanayicisi taraf›ndanüyeler aras›nda tesanüdü sa¤lamaküzere kurulmufl, ülke ya¤ ihtiyac›-n›n ülke üretiminde karfl›lanmas›n›amaç edinmifltir. Bugün için 55üyesi ile ülkemizde s›v› bitkisel ya¤ve margarin üreten sanayicilerimi-zin tamam›na yak›n› derne¤imiz ta-raf›ndan temsil edilmektedir. Der-ne¤imiz sektörü ilgilendiren düzen-

lemelerde, gelecekte do¤mas› olas›sorunlar› önlemek amac› ile proak-tif rol ald›¤› gibi sektörün mevcutsorunlar›n› çözümü için de sektör-de rol alan her kesimle iletiflimdeve giriflimde bulunmaktad›r. Ülke-miz ya¤l› tohum politikalar›n›n be-lirlenmesi ve yurtiçi ya¤l› tohumüretimini art›rmak için yap›lmas›gerekenler konusunda kamu ve ilgi-li sektörlerle iflbirli¤i içinde hareketetmekte, bu amaçla konferans,sempozyum ve toplant›lar düzenle-mektedir.

Bu çerçevede ayçiçe¤i tohumuhasad› bafllamadan önce her y›la¤ustos ay› bafl›nda trakya da ge-niflletilmifl sektör toplant›s› ve ay-çiçe¤i hasad› bafllad›ktan sonra ey-lül ay›nda da o sezona ait piyasala-ra bak›fl toplant›s› düzenlenmekte-dir. Bunun d›fl›nda ya¤l› tohumlarve bitkisel ya¤larla ilgili ulusal veuluslararas› toplant›lara ifltirakedilmekte, sektörle ilgili sorunlarile çözüm yollar›, konuflmac› ve pa-nalist olarak veya toplant›lardatebli¤ sunarak derne¤imizin ve sek-törümüzün görüflleri aç›klanmakta-d›r.

Sektörümüz 5 milyon ton ya¤l›tohum iflleme, 1,5 milyon ton rafi-ne ve 900 bin ton margarin üretimkapasitesine sahip olup parasalhacmi 3 milyar dolard›r.

Ülkemizde yaklafl›k 950 bin tonlikit, 550 bin ton margarin ve 200bin ton civar›nda da yem, boya, sa-bun sanayi kullan›m› olmak üzeretoplam 1.7 milyon ton bitkisel ya¤tüketimi vard›r. Bu rakamlara ihraçedilen rakamlar dahil de¤ildir. Ül-kemizde kifli bafl›na ya¤ tüketimi 21kg d›r. Oysa WHO’nun öngördü¤üflekilde beslenilmesi halinde bir ki-flinin y›lda en az 30 kg ya¤ tüketme-si gerekmektedir. Bu da y›ll›k 2,1

18

B

SSeekkttöörr

AA.. EEddiipp UU⁄⁄UURR

Bitkisel Ya¤ Sanayicileri Derne¤i Baflkan›

TTaabblloo -- 11:: 22000033--22000077 YY››llllaarr›› LLiikkiitt vvee MMaarrggaarriinn TTüükkeettiimmii ((11000000 TToonn))

22000033 22000044 22000055 22000066 22000077

AAyyççiiççeekk YYaa¤¤›› 537 579 658 705 661

MM››ss››rr YYaa¤¤›› 71 102 134 133 120

SSooyyaa YYaa¤¤›› 35 81 80 70 20

PPaammuukk YYaa¤¤›› 84 83 47 46 30

KKoollzzaa YYaa¤¤›› 4 5 10 13 20

LLiikkiitt TTooppllaamm 731 850 929 967 851

MMaarrggaarriinn 419 447 488 535 554

TTaabblloo -- 22 :: 22000033--22000077 YY››llllaarr›› YYaa¤¤ll›› TToohhuumm ÜÜrreettiimmii ((11000000 TToonn))

22000033 22000044 22000055 22000066 22000077

AAyyççiiççeekk TToohhuummuu 660 760 930 950 700

PPaammuukk TToohhuummuu 1350 1300 1300 1400 1300

SSooyyaa FFaassuullyyeessii 85 50 45 35 36

KKoollzzaa ((KKaannoollaa)) 7 5 2 5 28

BBiittkkiisseell yyaa¤¤ ssaannaayyiinniinn mevcut durumu, sorunlar›vvee ççöözzüümm öönneerriilleerriiBBiittkkiisseell yyaa¤¤ ssaannaayyiinniinn mevcut durumu, sorunlar›vvee ççöözzüümm öönneerriilleerrii

milyon ton ya¤ ihtiyac›na karfl›l›kgelir. Di¤er bir ifadeyle ülkemizdeya¤ tüketimi geliflmifl ülkelere göre%30-40 oran›nda düflüktür. Son befly›la ait ya¤ tüketimi Tablo 1’de ve-rilmifltir.

Ülkemizde normal üretim y›lla-r›nda ortalama 550-600 bin ton ku-rakl›k ve di¤er nedenlerle üretimindüflük oldu¤u y›llarda 450-500 binton bitkisel ham ya¤ üretimi ger-çekleflmektedir. Geri kalan ihtiyac›-m›z olan yaklafl›k 1,2 milyon tonya¤ a盤›m›z ithalatla karfl›lanmak-tad›r. Mevcut ham ya¤ üretiminikarfl›layan ya¤l› tohum üretimi isey›llar itibari ile de¤iflmekte ve 2-2,5milyon ton aras›nda ya¤l› tohumüretimi gerçekleflmektedir. Son 5y›l›n ya¤l› tohum üretimi Tablo2’de verilmifltir.

Ülke ya¤ ihtiyac›n›n % 70’i it-halatla karfl›lanmakta ve petroldensonra en fazla döviz ya¤l› tohum veham ya¤ ithalat›na ödenmektedir.2007 y›l›nda 1,7 milyar ödedi¤imizya¤l› tohum ve türevlerine 2008 y›-l›n›n ilk yedi ay›nda 1,8 milyar dolarödenmifltir. Geçen y›l›n ayn› döne-mine göre ithalat miktar› % 13 art-t›¤› halde ödenilen döviz 2,4 katartm›flt›r. D›fl piyasalardaki fiyat ar-t›fllar›n›n ülkemize dolay›s›yla sek-törümüze getirdi¤i ilave yük aç›kçagörülmektedir. Son 5 y›l›n ya¤l› to-hum ve ham ya¤ ithalat› Tablo 3’teverilmifltir.

Tar›msal ürün fiyatlar› dünyapiyasalar›nda 2006 y›l›nda yüksel-meye bafllam›fl ve art›fl e¤ilimi 2007y›l›nda devam etmifltir. ‹çinde bu-

lundu¤umuz 2008’in ilk 6 ay›nda ta-rihinin en yüksek seviyesine ulafl-m›fl, daha sonra hasat dönemininbafllamas› ile fiyatlarda önce art›fldurmufl ve sonrada gerileme baflla-m›flt›r.

G›da fiyatlar›ndaki bu art›fl›nnedenleri, küresel ›s›nma ve bunaba¤l› gelen kurakl›ktan dolay› verimkayb›, petrol fiyatlar›ndaki art›fllar›nbiyoyak›t üretimini cazip hale getir-mesi, geliflmekte olan ülkelerdekiekonomik büyüme ve gelir art›fl› buülkelerdeki g›da maddeleri talep ya-p›s›n› de¤ifltirmesi ve dünyada ken-dine yön arayan fonlar›n tar›mürünlerinin ifllem gördü¤ü piyasala-ra yönelmesi ile tar›m ürünlerininpiyasa fiyatlar›n›n dalgalanmas›naneden olmufltur. Dünya g›da fiyat-lar›ndaki bu geliflmelerden, do¤al

19

SSeekkttöörr

in mmeevvccuutt dduurruummuu,, ssoorruunnllaarr››in mmeevvccuutt dduurruummuu,, ssoorruunnllaarr››

olarak ülkemizde etkilenmifltir. Bil-hassa ya¤l› tohum ve ham ya¤ gibiihtiyac›n›n %70’ini d›flardan karfl›la-yan net ithalatç› durumunda olanülkemizi dolay›s›yla biz sanayicilerive tüketici durumundaki türk insa-n›n› olumsuz etkilemifltir.

2007 y›l› ocak ay›nda CIF 320USD olan ayçiçe¤i tohumu 2007 Ka-s›m ay›nda 700 USD, 2008 Ocakay›nda 925 USD ve haziran bafl›nda940 USD’a kadar yükselmifltir. Sonhaftalarda bu fiyat 430-450 USD ci-varlar›na düflmüfltür. Tabiki ayn›durum ham ya¤larda da görülmüfl,2007 Ocak ay›nda c›f 650 USD olanham ayçiçek ya¤›, 2007 Kas›mda1335 USD, 2008 ocak ay›nda 1750usd ve haziran bafl›nda 1940 USD’ayükselmifltir. fiu anda ayçiçe¤i hamya¤ fiyat› 1000-1050 USD civar›nda-

d›r. Ayn› flekilde soya, m›s›r ve palmpalm ya¤lar›nda da ayn› inifller ç›-k›fllar görülmektedir. Petrol fiyatlar›ile ham ya¤ fiyatlar› inifl-ç›k›fllar›paralellik göstermektedir. Daha ön-cede ifade etti¤im gibi fiyatlar son1,5 y›l içerisinde 2,5-3 kat artm›flt›r.

Bütün bu geliflmelere ba¤l›olarak dünya ülkeleri tar›ma yenianlamlar ve misyonlar yüklemekte,ciddi bir güç kayna¤› olarak yeni-den yorumlamaktad›rlar.

Dünya’da fluanda gelinen nok-tada baz› tar›msal ürünler yaln›zcacanl›lar›n g›da maddesi olarak de-¤il, yak›t olma özelli¤inin keflfi ileendüstrinin ve dolay›s›yla enerjisektörünün ilgi alan›na girmifltir.Hatta tar›m›na da enerji tar›m› ifa-desi kullan›lmaya bafllanm›flt›r.

Dünya ya¤l› tohum üretimi sony›llarda art›fl göstermifl ve son 5 y›l-da 330 milyon tonlardan 400 mil-yon ton üzerine ç›km›flt›r. 2007 y›-l›ndaki fiyat art›fllar› ya¤l› tohumekim alanlar›n› geniflletmifl ya¤›flla-r›nda geçen y›la göre daha iyi ol-mas› bu y›l 2007 y›l›na göre %20daha fazla bir ya¤l› tohum rekoltesibeklenmektedir.

Art›k üretici ülkeler kendi k›r-ma sanayilerini gelifltirerek ham-madde sat›fl› yerine yar› mamül ve-ya mamül madde ihracat›na yönel-mektedirler. Tedbir al›nmad›¤› tak-dirde türkiye nihai ürün ithal etmekzorunda kalacakt›r.

Zaten sektörümüzün en önem-li problemi ya¤l› tohum üretimi ye-tersizli¤idir. Y›llard›r ya¤l› tohum-lar ikinci plana at›lm›fl ve ülke ola-rak tah›l birinci planda tutulmufl-tur. Korumalarda ve devlet deste-¤inde ya¤l› tohumlar geri plandakalm›flt›r.

Y›llard›r desteklemeler tah›llarlehinde yap›lm›fl, ya¤l› tohumlar iletah›llar aras›ndaki parite gözard›edilmifltir.

20

SSeekkttöörr

TTaabblloo -- 33 :: 22000033--22000077 YY››llllaarr›› YYaa¤¤ll›› TToohhuumm ‹‹tthhaallaatt›› ((11000000 TToonn))

22000033 22000044 22000055 22000066 22000077

AAyyççiiççeekk TToohhuummuu 541 482 491 371 596

PPaammuukk TToohhuummuu 4 84 126 70 7

SSooyyaa FFaassuullyyeessii 831 681 1129 1016 1231

KKoollzzaa TToohhuummuu - 6 62 185 245

SSeekkttöörr

21

Elbette global ekonomilerdeülkeler bütün ihtiyaçlar›n› kendiimkanlar›yla karfl›layacak diye birflart yoktur. Ancak ülkelerin üretimyap›lanmalar› ve ürün çeflitlenme-sine gidilmesinde bölge ekolojisi,toprak yap›s›, kültürleri ve ekono-mik güçleri etkili olmaktad›r.

Ülkemizin birçok bölgesi ya¤l›tohum bitkileri üretim potansiyeli-ne sahip oldu¤u halde, insan bes-lenmesinde temel bir madde olanbitkisel ya¤› üreten, stratejik veekonomik de¤eri yüksek bir sektö-rün d›fla ba¤›ml› b›rak›lmas›d›r. Bunedenle de Türkiye tar›mdaki gelifl-me ve de¤iflimleri yakalayarak eko-lojik avantaj›m›z› ekonomik ç›karla-ra dönüfltürmek zorundad›r.

BBuunnuunn iiççiinn aacciilleenn yyaapp››llmmaass››ggeerreekkeennlleerr iissee;;

11)) Bütün tar›m ürünleri tekbakanl›¤›n çat›s› alt›nda toplanma-l›, Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› tümtar›m ürünlerinin tek sahibi ve so-rumlusu olmal›d›r. Türkiye e¤itimve sa¤l›k kesiminde yapt›klar›n› ta-r›m kesiminde de yapmal›d›r.

22)) Art›k ihtiyaçtan fazla tah›lüretiminden vazgeçilip ülkemiz içinstratejik ürün haline gelen ya¤l› to-hum üretiminin art›r›lmas› hedef-lenmelidir. Ya¤l› tohum ifllendiktensonra kalan küspe protein kayna¤›-d›r ve hayvan yeminin ham madde-sidir. Ya¤l› tohum üretimi düflükolunca ülkemiz ya¤l› tohum, hamya¤ yan›nda küspe ithalatç›s› ol-maktad›r.

33)) Ya¤l› tohum bitkileri üre-tim alanlar› k›sa vadede en az birmisli geniflletilmeli, bunun için;

- GAP üretim deseninde mut-laka ya¤l› tohum bitkileri yer almal›,

- Nadas alanlar›nda ya¤l› to-humlu bitkilerin üretimine geçilmeli,

- Sulu alanlarda alternatifürün olarak ya¤l› tohum bitki üreti-mi devreye sokulmal›d›r.

44)) Ya¤l› tohumlara destek,parite ve piyasa flartlar› dikkate al›-narak belirlenmeli ve devam etme-lidir. Desteklemenin ana hedefi

üretimi yönlendirme olmal›, buamaçla;

- Destekleme primleri mutla-ka ekilmeden önce aç›klanmal›d›r.

- Destekleme primleri gelirrekabetini ya¤l› tohumlar lehindeolacak flekilde, dekar bafl›na verimve parite göz önüne al›narak belir-lenmeli

- Destekleme primleri zama-n›nda ödenmelidir.

55)) Ya¤l› tohum al›m politika-lar›nda lisansl› depoculuk, ürün ih-tisas borsalar› gibi liberal ça¤daflsistemler uygulanmal›d›r. Serbestpiyasa ekonomisi rekabet flartlar›-n›n bitkisel ya¤ sektöründe sa¤lan-mas› sektörümüzü gelifltirecektir.

66)) Sektörün di¤er bir önemlisorunu da son üründeki ta¤flifldir.Özellikle ya¤ fiyatlar›n›n yükseldi¤idönemlerde pahal› olan m›s›r veyaayçiçek ya¤›na daha ucuz olan ka-nola veya soya ya¤› kar›flt›r›lmakta-d›r. Daha çok merdiven alt› diye ta-bir edilen ve üyemiz olmayan fir-malarca yap›lan bu uygulama ko-nusunda Tar›m ve Köyiflleri Bakan-l›¤› ile derne¤imiz koordineli çal›fl-makta ve bu tür firmalar bakanl›¤abildirilmektedir.

‹çinde bulundu¤umuz 2008 y›-l›nda ülkemizde de ya¤l› tohum bit-kilerinden ayçiçe¤i ve kanola üreti-mi artm›fl, 2007 y›l›nda 700 bin tonolan ayçiçe¤i üretimi 900 bin tona,28 bin ton olan kanola üretimi 60bin ton civar›na ç›km›flt›r. Önümüz-deki y›llarda kanola üretiminin da-ha da yükselece¤i beklenmektedir.Ancak kanola ekimi yeni ekim alan-lar›nda de¤il ayçiçe¤i ekim alanla-r›nda yap›ld›¤›ndan ayçiçe¤i ekimalan›n› olumsuz etkilemektedir.

Oysaki bizim beklentimiz hem ayçi-çe¤i ekim alanlar›n›n hem de kano-la ekim alanlar›n›n genifllemesidir.

SSeekkttöörr vvee sseekkttöörrüünn tteemmssiillcciissiiddeerrnneekk oollaarraakk hheeddeeffiimmiizz::

- ‹nsanlar›m›z›n sa¤l›kl› bes-lenmesi için daha fazla ve kalitelibitkisel ya¤ tüketmesi,

- Ülke ya¤l› tohum ihtiyac›-n›n ülke içinde karfl›lanmas› ve ül-kemizin ya¤ konusunda d›fla ba-¤›ml›l›ktan kurtulmas›,

- Güven ve istikrar ortam›n-da, serbest rekabet flartlar›nda sek-törün büyümesi yeni yat›r›mlarlaülkemizin gelecekteki ihtiyaçlar›n›karfl›layacak hale gelmesi,

- Sanayicisiyle, üreticisiyle,tedarikçisiyle, tüketicisiyle, yem sa-nayicisiyle ve biyoyak›t üreticisiylebirlikte politikalar belirleyen, so-runlar› çözen ve devaml› büyüyenbir sektör olmas›d›r.

TTaabblloo -- 44 :: 22000033--22000077 YY››llllaarr›› HHaamm YYaa¤¤ ‹‹tthhaallaatt›› ((11000000 TToonn))

22000033 22000044 22000055 22000066 22000077

AAyyççiiççeekk YYaa¤¤›› 92 78 201 398 163

SSooyyaa YYaa¤¤›› 134 75 191 213 51

PPaammuukk YYaa¤¤›› - - - 11 -

MM››ss››rr YYaa¤¤›› 95 90 102 120 113

PPaallmm YYaa¤¤›› 425 438 554 630 478

ünya’daki yumurta üretimi,1970 y›l›nda yaklafl›k 19 mil-yon ton iken, y›llar içinde

artarak 2006 y›l›nda üretim 61 mil-yon tona kadar ç›km›flt›r. Türkiyeise 2006 y›l›ndaki yaklafl›k 8,5 mil-yar adet yumurta üretimi ile dünyas›ralamas›nda 12. s›rada yer almak-tad›r. 2007 y›l›nda ise üretim 12,5milyar âdete yükselmifltir. Yaln›zburada belirtilen rakamlara köy ta-vuklar›ndan elde edilen yumurtalardâhil de¤ildir.

Türkiye’de kanatl› sektörü,hayvanc›l›k sektörü içerisinde engeliflmifl olan hayvansal üretim da-l›ndan biridir. Bu sektörde gerek

yumurta, gerekse piliç eti üretimin-de gelinen seviye, geliflmifl addedi-len ülkeler seviyesinden geri de¤il-dir. Türkiye’deki kanatl› sektörü1990’lardan itibaren büyük enteg-rasyonlar›n ve sözleflmeli modelinyayg›nlaflmas› ile bugünkü mo-dern, kaliteli ve sürdürülebilir üre-tim yap›s›na kavuflmufltur

Türkiye’de Tar›m ve KöyiflleriBakanl›¤›na kay›tl› ve izinli yaklafl›k1300 ttiiccaarrii yyuummuurrttaa iiflfllleettmmeessii ve3300 civar›nda yumurtac› kümesbulunmaktad›r. Ticari iflletmelerdeyetifltirilen tavuk say›s› ise dönem-sel olarak de¤iflmekle birlikte40–45 milyon civar›ndad›r.

Dünya’daki yumurta tüketimi2005 y›l›nda kifli bafl›na 144 iken,Türkiye’de ayn› y›l kifli bafl›na orta-lama 115 adet yumurta tüketilmifl-tir. Ülkemizin kifli bafl›na ortalamayumurta tüketim say›s›, dünya tü-ketim rakamlar› ortalamas›n›n hepalt›nda seyretmektedir.

TTüürrkkiiyyee yyuummuurrttaa ttüükkeettiimmiinniinnttaammaamm››nn›› yyeerrllii üürreettiimmllee kkaarrflfl››llaayyaannbbiirr üüllkkee oolluupp,, ssooffrraall››kk yyuummuurrttaa iitthhaalleettmmeemmeekktteeddiirr.. Ayr›ca Kufl gribi veNewcastle gibi önemli tavuk hasta-l›klar›n›n görülmedi¤i durumlardadi¤er baz› ülkelere yumurta ihraca-t› yapan bir ülkedir. Türkiye 2000 y›-l›nda yaklafl›k 3 milyon $ l›k yumur-

22

SSeekkttöörr

D

BBeellggiinn GGÜÜNNAAYY

Veteriner Hekim, Yumurta Üreticileri Merkez Birli¤i

SSeekkttöörr

23

ta ihracat› gerçeklefltirirken 2007 y›-l›nda yaklafl›k 68.2 milyon $ lik yu-murta ihracat› yapm›fl bir ülkedir.En çok’da Irak’a ihracat gerçekleflti-rilmifltir.

Yumurta sektörünün pazar bü-yüklü¤ü ve cirosu ise 2005’de 500milyon dolar, 2006’da 650 milyondolar, 2007’de 1,5 milyar dolar ol-mufltur. 2005 ve 2006 y›llar›nda Kuflgribi salg›n›na ba¤l› olarak beklen-medik flekilde küçülen sektör 2007y›l›nda büyümüfltür. Büyüme yakla-fl›k % 25 civar›ndad›r.

Son y›llarda özellikle 2005 ve2006 üretim rakamlar›yla 2007'yikarfl›laflt›rd›¤›m›zda yumurta sektö-rünün büyüdü¤ü ve üretimin artt›¤›görülmektedir. Yumurta sektörü 6ay gibi k›sa bir sürede üretime gire-bilen bir sektördür. Ülkemizde arz-talep dengesizli¤ine ba¤l› fiyat is-tikrars›zl›klar› yaflanmaktad›r. Fi-yatlar›n yükseldi¤i dönemlerde do-¤al olarak üreticiler at›l kapasitele-rini harekete geçirerek üretimi ar-t›rmakta, üretim art›nca da fiyatlardüflmektedir. Bu k›s›r döngü yu-murta tavukçulu¤unda hep yaflan›-yor olmas›na ra¤men, üreticileri-miz talebe ba¤l› bir üretim planla-mas› yapamamaktad›r. ÜlkemizdeKufl gribi krizi d›fl›ndaki dalgalan-malar hep bu yüzden olmaktad›r.Ancak bu kontrolsüz büyüme önü-müzdeki dönemlerde sektörün kri-

ze girme sebebi de olabilir. Dolay›-s›yla sektörün üretim ihtiyac›n›nbelirlenerek bir üretim planlamas›-n›n yap›lamamas› da yumurta sek-törünün geliflme göstermesini etki-leyen di¤er bir faktördür.

Bundan baflka yumurta sektö-rünü etkileyen üç önemli fley deyem fiyatlar›, salg›n hastal›klar›ngörülmesi ve pazarlamad›r. Yumur-ta sektörünün en büyük girdisiyemdir. Üretim maliyetlerinin yak-lafl›k %70 ini yem oluflturmaktad›r.Öte yandan en önemli yem ham-maddesi olan m›s›r ve bu¤day gibihububat›n g›da ve yem d›fl›nda bi-yo- yak›t ve etanol üretiminde kul-lan›m›n›n artmas› ve küresel ›s›n-ma nedeniyle üretimlerin düflmesitüm dünyada oldu¤u gibi ülkemiz-de de hububat fiyat artmas›na se-bep olmufltur. Bu durumda sektörüetkilemektedir.

Öte yandan Kufl gribi ve New-castle gibi baz› tavuk hastal›klar›-n›n zaman zaman ülkemizde görül-mesi halinde baz› ithalatç› ülkeleryumurta sat›fl›m›za engeller koy-maktad›r. ‹hracat›n azalmas› ise içpiyasada yumurta fiyatlar›n›n düfl-mesine ve zarar›na sat›fllara yol aç-maktad›r. Geliflmeyi etkileyen di¤erbir hususta pazarlamad›r. Küçüküreticilerin hemen hemen tamam›yumurtas›n› toptanc›lar vas›tas›ylayapmaktad›r. Baflka bir deyiflle fiyat

belirlemede üretici etkin de¤ildir.Birlikler olarak ihracatta ortak hare-ket etme imkân› bulunmas›na ra¤-men iç pazarda henüz ortak bir pa-zarlama sistemi oluflturulamam›fl-t›r. Ülkemizde 2005- 2006 y›l›ndagörülen Kufl gribi krizi o güne kadarörgütlenmesini de¤iflik tavukçulukdernekleri vas›tas›yla yürütmeyeçal›flan yumurta sektöründe, baz›olumlu geliflmelere neden olmufl-tur. Kufl gribi krizi, daha önce ge-nellikle da¤›n›k, kendi halinde olanyumurta sektörüne yaflanan soru-nun büyüklü¤ü karfl›s›nda birliktehareket etmenin gereklili¤ini gös-termifltir. Kriz s›ras›nda k›sa süreiçinde yumurta üretiminin yaklafl›k%80 nin yap›ld›¤› 15 il/ilçe de Bir-likler kurularak üreticiler MerkezBirli¤i çat›s› alt›nda toplanm›flt›r.2004 y›l›nda yürürlü¤e giren 5200say›l› Tar›msal Üretici Birlikleri ya-sas› hükümlerince kurulan Yumur-ta Üretici Birlikleri ve bunlar› tekçat› alt›nda toplayan Merkez Birli¤i29 Temmuz 2006 tarihinde faaliyet-lerine bafllam›flt›r. Yumurta Üretici-leri Merkez Birli¤i flu an il ve ilçeler-de faaliyet gösteren 14 birliktenoluflmaktad›r. Üye say›s› flu an yak-lafl›k 500 tür. Birli¤in kurulufl amaç-lar› aras›nda; üyelere girdi teminin-de yard›mc› olmak, sektörle ilgilikonularda üyelere teknik desteksa¤lamak, yumurta ve yumurtaürünlerinin tan›t›m›yla ilgili faali-

yetlerde bulunmak, piyasaya sürü-len yumurta ve yumurta ürünleri-nin kalitesini iyilefltirmek için ge-rekli iyilefltirici tedbirleri almak veürün standartlar›n›n uygulanmas›-n› sa¤lamak, piyasaya standartlarauygun yumurta sevk etmek, ulusalve uluslararas› pazarlama gücünüartt›r›c› tedbirler almak, yumurtay-la ilgili konularda piyasa araflt›rma-lar› yapmak ve yapt›rmak gibi yu-murta sektöründe birlikteli¤i sa¤la-yarak hem yumurtac› üreticilerinproblemlerini çözmek, hem de tü-keticiye kaliteli ve standartlara uy-gun yumurta ve yumurta ürünleriulaflt›rmak gibi amaçlar bulunmak-tad›r.

Son 1,5 y›la geri bakt›¤›m›zdaise sektörün hem üretim, hem ihra-catta ciddi geliflme kaydetti¤ini gö-rüyoruz. Bu geliflmede Birliklerinkurulmufl olmas›, özellikle ihraca-t›n % 55’inin Birlikler arac›l›¤›ylayap›lm›fl olmas›n›n hem ihracat ra-kamlar›n›n çok ciddi art›fl göster-mesini, hem de düzenli ihracat sa-yesinde iç piyasa fiyatlar›nda istik-rar elde edilmesini sa¤lam›flt›r.Özetle sektördeki en büyük geliflmeBirliklerin kurulmufl olmas›d›r.

MMeerrkkeezz BBiirrllii¤¤ii ttaarraaff››nnddaann bbuuggüü--nnee kkaaddaarr ggeerrççeekklleeflflttiirriilleenn vveeyyaa ggeerr--ççeekklleeflflttiirriilleecceekk oollaann ffaaaalliiyyeettlleerr flfluunn--llaarrdd››rr::

• Yumurta üreticilerini ilgi-lendiren konularda ilgili Bakanl›k-lar›nda kat›l›m› ile baz› illerde e¤i-timler ve paneller düzenlenmifltir.

• Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›-¤›’n›n de¤iflik birimleri ile sektörüilgilendiren konularda ortak mev-zuat taslaklar› haz›rlanarak de¤iflikkonularda müfltereken çal›flmalaryap›lm›flt›r. Müfltereken yap›lan ça-l›flmalar aras›nda Kufl gribi ve di¤erönemli baz› tavuk hastal›klar› ko-nusunda yap›lan izleme, e¤itim vemücadele çal›flmalar›, kanatl› veritaban›n›n revizasyonu ve denemeçal›flmalar›n›n yap›lmas›, yumurta-n›n üretilmesinden, paketlenmesi-ne, depolanmas›ndan nihai tüketi-ciye ulaflmas›na kadar her türlü sü-

recin hijyenik ortamlarda kontrolalt›nda tutulmas› için Tar›m ve Kö-yiflleri Bakanl›¤›n›n yumurta sektö-rüne getirdi¤i AB standartlar› konu-sunda ve yumurtada kal›nt› izlemeçal›flmalar›n›n bafllamas› gibi ko-nularda ortak çal›flmalar yap›lm›fl-t›r.

• De¤iflik zamanlarda yu-murta üreticilerinin sorunlar› vedüflünülen çözüm önerilerini içe-ren sektör raporlar› haz›rlanarak il-gili kurum ve kurulufllara sunulmuflve anlat›lm›flt›r.

• 2008 y›l›n›n bafl›nda Mer-kez Birli¤i’nin öncülü¤ünde üreticive tedarikçi firmalar›n maddi des-tekleri ile ulusal düzeyde yumurta-n›n besleyici de¤erini toplumun

tüm kesimlerine anlatmak ve tüke-timini art›rmak amaçl› 1.000.000YTL’lik bir “K›ran Kazan›r” kampan-yas› düzenlenmifltir. Kampanyaçerçevesinde de 5 adet film ve 100bin afifl bast›r›larak ilgili bas›n, ku-rum ve kurulufllara da¤›t›lm›flt›r.

• Merkez Birli¤i olarak önü-müzdeki dönemde de güvenli yu-murta üretimi konusunda çal›flma-lar aral›ks›z olarak sürdürülecektir.Bu çal›flmalara örnek olarak yumur-tac› iflletmelerde bafllat›lan salmo-nella tarama ve yumurtada veteri-ner ilaç kal›nt› izleme programlar›örnek verilebilir.

• 2009 y›l›n›n bafl›nda da Bir-lik üyelerinin oluflturaca¤› flirketler-le pazara girilmesi, marka yarat›l-mas›, yumurtan›n yurt içinde ve d›-fl›nda bu flekilde pazarlanmas› ko-

nusunda çal›flmalar yap›lacak, böy-lece tüketicinin çok de¤erli olanprotein kayna¤› yumurtay› dahaucuza tüketmesi sa¤lanacakt›r.

• Öte yandan çok de¤erli birorganik madde olan tavuk gübresibir at›k olmaktan ç›kar›larak, alter-natif yöntemlerle de¤erlendirilmesiçal›flmalar›na h›z verilecektir.

• Yine ulusal ve bölgesel dü-zeyde yumurtan›n besleyici de¤eri-nin tüm topluma anlat›larak tüke-timinin art›rmas›na yönelik de¤ifliketkinlikler düzenlenecektir.

• Dünyan›n geliflmifl 65 ül-kesinde 10 y›ld›r kutlanan DünyaYumurta Günü ilk kez ülkemizde debu y›l 10 Ekim 2008 tarihinde Mer-kez Birli¤i’nin öncülü¤ünde Anka-ra’da yap›lan bir etkinlikle kutlan-m›flt›r.

Bundan baflka Merkez Birli-¤i’nin hedefleri aras›nda, Birliklervas›tas›yla bafllan›lan örgütlenme-nin daha da güçlendirerek kurum-sallaflmas›n› h›zland›rmak ve yu-murta sektörünü Dünya’daki tekno-lojik ve bilimsel geliflmeleri takipeden bir sektör haline getirerek ge-lifliminin devaml›l›¤›n› sa¤lamakve bunu da tüketiciye en iyi flekildeyans›tmak bulunmaktad›r.

YYuummuurrttaa aall››rrkkeenn ttüükkeettiicciilleerriinn ddiikkkkaatt eettmmeessii ggeerreekkeenn hhuussuussllaarr::

Yumurta kendi do¤al ambala-j›nda hayvansal protein deposu birg›dad›r. Korsan› yoktur. D›flar›danmüdahale edilemez. Bütün bunlarara¤men tüketiciler yumurta sat›nal›rken Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›-¤›ndan üretim izni olup olmad›¤›-na, etiket bilgilerine, son tüketimtarihine, sat›fl yerlerindeki saklan-ma koflular›na dikkat etmelidirler.Sat›n al›nacak yumurtan›n kabu¤u,temiz, düzgün görünüfllü olmal›,çatlak ve k›r›k yumurtalar al›nma-mal›d›r. Çatlak ve k›r›k yumurtalartazeli¤ini daha çabuk kaybeder vemikroorganizmalar›n üremesine el-verifllidir. Yumurtalar evde buzdo-lab›nda ve y›kanmadan saklanmal›-

24

SSeekkttöörr

d›r. Y›kand›¤› takdirde do¤al koru-yucu tabakas›n› kaybeder.

Ayr›ca yumurta sektörü, ABstandartlar›nda üretim yapmak içinTar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› ile demüfltereken bir çal›flma yapm›flt›r.Bu çal›flma sonunda haz›rlanan veyürürlü¤e konulan birçok yenili¤ide beraberinde getiren “Yumurtave Yumurta Ürünleri Tebli¤i”ne gö-re, yumurtalar özelliklerine göre Ave B s›n›f› olarak ikiye ayr›lmakta-d›r. Bu s›n›flar ambalaj üzerinde ““AAss››nn››ff››”” ve ““BB ss››nn››ff››”” ifadeleriyle belir-tilecektir. AA ss››nn››ff›› yyuummuurrttaallaarr ddoo¤¤--rruuddaann iinnssaann ttüükkeettiimmiinnddee kkuullllaann››llaa--ccaakktt››rr.. Kabu¤u temiz ve hasars›z;ak› ise berrak ve saydam olan, ya-banc› madde içermeyen yumurtalarA s›n›f› yumurta olarak adland›r›la-cak. Bu yumurtalar›n üretildi¤i ifl-letme ve kümes numaras› kabuküzerine damgalanacak. Böylece tü-keticiye sunulan yumurtalarda her-hangi bir risk bulunursa, geriye iz-lenebilirlik ve etkin denetim kolay-laflm›fl olacak. Tüketiciler A s›n›f›yumurtalar› sat›n ald›klar›nda enson tüketebilecekleri tarihleri deö¤renme f›rsat›n› bulacaklard›r. A

s›n›f› yumurtalar 73 gr ve üzeri çokbüyük, 62–72 gr aras› büyük, 53-62gr aras› orta, 52 gr ve alt› küçük ol-mak üzere a¤›rl›k s›n›fland›rmas›natutulacak ve bilgilerin etiketlerdeyer almas› zorunlu olacakt›r. B s›n›-f› yumurtalar da G›da Sanayindekullan›lacak ve ambalaj üzerinde“G›da Sanayi ‹çindir” ibaresi yeralacak. Yumurtalar›n ambalaj›ndaayr›ca son tüketim tarihleri ile pa-ketleme tarihleri de belirtilecek.

Tüketiciye sunulan yumurtalarmutlaka ambalajl› olacak. Ambalajbilgilerinde yumurtan›n üretim veson tüketim tarihi yer alacak. Ayr›-ca, yumurtan›n üreticisinin ve pa-ketleyicisinin ad›, adresi, iflletmenumaras›, üretim izni, tarihi, yu-murta say›s›, a¤›rl›¤› ve sevkiyat ta-rihi gibi bilgiler de bulunacakt›r.

Yumurtalar üretildikten sonratüketiciye ulaflma sürecinde, varolan kurallara da ek olarak yenistandartlar getiriliyor. Tebli¤e göreiflletmelerin, ürettikleri yumurtalar›muhafaza ederken s›cakl›k ve nemoranlar›na dikkat etmeleri gereki-yor. Üreticiler, A s›n›f› yumurtalar›n

muhafaza edildikleri ortamlar›n s›-cakl›klar›n›n ( +5 ) – ( +12 ) santig-rat derecede olmas›na özen göste-recektir. G›da Sanayisinde kullan›-lacak B s›n›f› yumurtalar ise ( +5 ) –( +12 ) santigrat derece s›cakl›klar-da ve % 70 – 85 nem içeren depo-larda muhafaza edilecektir.

Yine bu Tebli¤’e göre 23 Ocak2009 tarihinden itibaren tüketicileryumurtan›n üretildi¤i iflletme nu-maras›n› kabu¤unda, üretim tarihi-ni ve son tüketim tarihini yumurta-n›n ambalaj›nda bulabilecektir.Tebli¤e uymayan üreticiler hakk›n-da yasal ifllem bafllat›labilecek, kri-terlere uymayan üretici firmalar yu-murtalar›n› pazarlamada güçlükler-le karfl›laflacak ve idari para cezala-r›na muhatap kalacaklard›r. Bu ne-denle herkes sa¤l›kl› yumurta üret-mek ve ürünün arkas›nda durmakzorunda olacakt›r. Problemli biryumurta ile karfl›lafl›ld›¤›nda g›dadenetçileri bu ürünün kime ait ol-du¤u bilgisine rahatl›kla ulaflabile-cektir. Tüketici flikâyetini daha ko-lay yapabilecek. Bu uygulama sek-töre standardizasyon getirecek vekaliteyi ön plana ç›karacakt›r.

25

SSeekkttöörr

rrggaanniikk ttaarr››mm;; üretimde kim-yasal girdi ve ilaç kullanma-dan yönetmelikler çerçeve-

sinde izin verilen girdilerin kullan›-m› ile yap›lan, üretimden tüketimekadar her aflamas› kontrollü ve ser-tifikal› tar›msal üretim sistemidir.Organik tar›m yapman›n amac›;toprak ve su kaynaklar› ile havay›kirletmeden, çevre, bitki, hayvan veinsan sa¤l›¤›n› azami derecede ko-rumakt›r.

Organik Tar›m, ekolojik sis-temde hatal› uygulamalar sonucukaybolan do¤al dengeyi yenidenkurmaya yönelik, insana ve çevreyedost üretim sistemlerini içermekte

olup, esas olarak sentetik kimyasaltar›m ilaçlar›, hormonlar ve mine-ral gübrelerin kullan›m›n› yasakla-mas› yan›nda, organik ve yeflil güb-releme, münavebe, topra¤›n muha-fazas›, bitkinin direncini art›rma,do¤al düflmanlardan faydalanmay›tavsiye eden, bütün bu olanaklar›nkapal› bir sistemde oluflturulmas›-n› öneren, üretimde sadece miktarart›fl›n›n de¤il ayn› zamanda ürünkalitesinin de yükselmesini amaç-layan alternatif bir üretim fleklidir.

OOrrggaanniikk TTaarr››mm NNaass››ll YYaapp››ll››rr??Organik tar›m kontrol ve serti-

fikasyon kurulufllar›n›n denetimin-

de ve sözleflme dahilinde yap›l-maktad›r. Organik tar›m yapmakisteyen müteflebbis öncelikle birKontrol ve Sertifikasyon Kuruluflu-na Yönetmelikte belirtilen belge-lerle baflvuruda bulunur. Kontrolve Sertifikasyon Kuruluflu baflvuru-yu de¤erlendirmesinden sonra mü-teflebbisin organik tar›m metoduy-la üretim yap›p yapmayaca¤›na ka-rar verir. Uygun bulunan mütefleb-bis, baflvurdu¤u Kurulufl ile sözlefl-me imzalar. Müteflebbis organik ta-r›m faaliyetini bireysel olarak yapa-bilece¤i gibi, bir proje dahilinde deyapabilir. Proje dahilinde yaparsa,projenin sahibi gerçek ve tüzel kifli,

26

OOrrggaanniikk TTaarr››mm

DDrr.. AA.. MMüüffiitt EENNGG‹‹ZZ EErrddaall SSÜÜNNGGÜÜ

TÜGEM, Alternatif Tar›msal Üretim Teknikleri Daire Baflkan› Ziraat Mühendisi, Organik Tar›m Komitesi Üyesi

O

müteflebbis ad›na bir Kontrol veSertifikasyon Kuruluflu ile sözlefl-me imzalar. Bundan sonraki afla-mada Kontrol ve Sertifikasyon Ku-ruluflu müteflebbis arazilerini geçiflsürecine al›r. Bu süreç tek y›ll›k bit-kiler için 2 y›l, çok y›ll›k bitkiler içinise 3 y›l olarak uygulan›r. Geçifl sü-recinin uygulanmas›ndan sonra el-de edilen ürün organik ürün olaraksertifikaland›r›l›r ve de¤erlendirilir.

DDüünnyyaa’’ddaa OOrrggaanniikk TTaarr››mmTüm dünyada h›zla artan orga-

nik tar›msal ürünler aras›nda; ge-nellikle ülkelerin geleneksel ürün-leri örne¤in Hindistan'da çay, Da-nimarka'da süt ve süt ürünleri, Ar-jantin'de et ve et ürünleri, ortaAmerika ve Afrika ülkelerinde muz,Tunus'ta hurma, zeytinya¤›, Türki-ye'de kurutulmufl ve sert kabuklumeyveler organik olarak üretilenürün olarak ilk s›ray› alm›flt›r.

Organik tar›m Dünya’da sonbirkaç y›ld›r h›zl› bir geliflme gös-termektedir. Yaklafl›k 138 ülkedeorganik tar›m yap›lmaktad›r. Halen700.000 iflletme ile 30,4 milyonhektar alan organik yönetim alt›n-da yer almaktad›r. Ayr›ca 33 milyonhektar alan orman ve do¤adan top-lama alan› mevcuttur. Bu da eklen-di¤i zaman Dünya organik tar›malanlar›n›n toplam geniflli¤i 63,4milyon hektar› bulmaktad›r. Dünyaorganik tar›m alanlar› içerisindeAvustralya 12,4 milyon hektar ve %42 lik payla en genifl alana sahiptir.Avrupa ülkeleri ise 7,4 milyon haalanla % 24 lük pay ve 200.000 ifllet-me ile organik tar›m bak›m›ndanönemli ülke grubunu oluflturmak-tad›r. AB’ne üye ülkeler de 6,8 mil-yon ha alan ve 180.000 iflletme bu-lunmaktad›r. Halen en büyük orga-nik tar›m alanlar›na sahip ülkeler

Avustralya 12,3 milyon ha, Çin 2,3milyon ha, Arjantin 2,2 milyon have ABD 1,6 milyon ha alana sahip-tir. Dünya’da organik tar›m ticareti-nin parasal boyutu da h›zla büyü-mekte olup 2006 y›l› verileri ile 38,6milyar ABD dolar›na yükselmifltir.Bu pazar›n 5-10 y›l içerisinde 100milyar ABD dolar› seviyelerine ç›k-mas› tahmin edilmektedir.

TTüürrkkiiyyee''ddee oorrggaanniikk ttaarr››mm yyaapp››--llaann aallaann ttooppllaamm ttaarr››mmssaall aallaann iiççeerrii--ssiinnddee hheennüüzz %% 00,,55 sseevviiyyeelleerriinnddee bbiirrppaayyaa ssaahhiipp bbuulluunnmmaakkttaadd››rr.. AAnnccaakk,,ddüünnyyaaddaa vvee öözzeelllliikkllee AAvvrruuppaa''ddaa yyaayy--gg››nnllaaflflaann oorrggaanniikk üürrüünn ttüükkeettiimmiinnddee--kkii aarrtt››flflttaann üüllkkeemmiizziinn iiyyii bbiirr ppaazzaarrppaayy›› eellddee eeddeebbiillmmee ff››rrssaatt›› bbuulluunn--mmaakkttaadd››rr.. Son zamanlarda sütürünleri, et ve et ürünleri, haz›r ye-mekler dahil olmak üzere ifllenmifldi¤er g›dalar, bebek mamalar›, çi-kolata gibi ürünler önem kazan-

27

OOrrggaanniikk TTaarr››mm

YY››llllaarr ÜÜrrüünn SSaayy››ss›› ÇÇiiffttççii ssaayy››ss››YYeettiiflflttiirriicciilliikk

YYaapp››llaann AAllaann ((hhaa))DDoo¤¤aall TTooppllaammaa

AAllaann›› ((hhaa))TTooppllaamm ÜÜrreettiimm

AAllaann›› ((hhaa))ÜÜrreettiimm

MMiikkttaarr›› ((ttoonn))

22000022 150 12.428 57.365 32.462 89.827 310.125

22000033 179 14.798 73.368 40.253 113.621 323.981

22000044 174 12.806 108.598 100.975 209.573 378.803

22000055 205 14.401 93.134 110.677 203.811 421.934

22000066 203 14.256 100.275 92.514 192.789 458.095

22000077 201 16.276 124.263 50.020 174.283 568.128

TTaabblloo 11:: Organik tar›msal üretim verileri (Geçifl süreci dahil)

ÜÜrrüünn MMiikkttaarr ((TToonn)) TTuuttaarr ((AABBDD DDoollaarr››)) %% TToonn %% DDoollaarr

‹‹nncciirr vvee ‹‹nncciirr ÜÜrrüünnlleerrii 1.106,1 5.504.419,20 12 19

KKaayy››ss›› vvee KKaayy››ss›› ÜÜrrüünnlleerrii 1.514,2 4.599.511,24 16 16

FF››nndd››kk vvee FF››nndd››kk ÜÜrrüünnlleerrii 607,6 4.542.144,98 7 15

DDoonndduurruullmmuuflfl ÇÇiilleekklleerr 1.599,0 3.602.831,85 17 12

KKuurruu ÜÜzzüümm 1.374,8 2.617.763,70 15 9

ÇÇaamm FF››sstt››¤¤››--KKaabbuukkssuuzz,, TTaazzee,, KKuurruuttuullmmuuflfl 59,5 1.942.272,76 1 7

DDoonndduurruullmmuuflfl MMeeyyvveelleerr 461,7 1.027.769,24 5 4

NNoohhuutt 864,4 935.436,83 9 3

MMeerrcciimmeekk vvee ÇÇeeflfliittlleerrii 639,4 566.688,02 7 2

MMaavvii HHaaflflhhaaflfl TToohhuummuu 124,5 542.213,08 1 2

MMeeyyvvee SSuullaarr›› 100,3 451.768,60 1 2

PPaammuukk vvee PPaammuukk ‹‹ppllii¤¤ii 136,8 345.382,54 1 1

KKuurruuttuullmmuuflfl SSeebbzzeelleerr 108,8 343.629,87 1 1

TTooppllaamm 8.697,0 27.021.831 96 95

GGeenneell TTooppllaamm ((DDii¤¤eerr üürrüünnlleerr ddaahhiill)) 9.346.677 29.359.321

TTaabblloo 22 : 2007 y›l›nda en çok ihracat› yap›lan ürünler

makla birlikte Bat› Avrupa pazar›n-da organik yafl meyve- sebze sektö-rü hala büyük bir paya sahiptir. Buba¤lamda konvansiyonel yafl mey-ve ve sebze sektörünün yan› s›ra or-ganik yafl meyve-sebze sektörü aç›-s›ndan da ülkemiz önemli potansi-yele sahiptir.

TTüürrkkiiyyee’’ddee OOrrggaanniikk TTaarr››mmssaall ÜÜrreettiimm Bafllang›çta sadece 1985 y›l›n-

da 8 ürüne yönelik yap›lan organiküretim günümüzde 201 ham ürünve toplamda 425 ham ve ifllenmifl

ürün çeflidine ulaflm›flt›r. FF››nndd››kk,,cceevviizz,, aanntteeppff››sstt››¤¤››,, kkuurruu iinncciirr,, kkuurruukkaayy››ss››,, kkuurruu üüzzüümm,, bbaakkllaaggiilllleerr,, tt››bbbbiiaarroommaattiikk bbiittkkiilleerr,, ppaammuukk,, üüzzüümmssüümmeeyyvveelleerr iillee yyaaflfl mmeeyyvvee vvee sseebbzzeenniinnoorrggaanniikk ttaarr››mm mmeettoottllaarr››nnaa uuyygguunnoollaarraakk üürreettiimmii yyaapp››llmmaakkttaadd››rr.. ‹‹flfllleenn--mmiiflfl üürrüünnlleerrddeenn ddee ççeeflfliittllii mmeeyyvveessuullaarr›› vvee kkoonnssaannttrreelleerrii,, ddoonndduurruull--mmuuflfl mmeeyyvvee vvee sseebbzzeelleerr iillee zzeeyyttiinnyyaa--¤¤›› bbaaflfl›› ççeekkmmeekktteeddiirr.. AAyyrr››ccaa ssoonn yy››ll--llaarrddaa oorrggaanniikk hhaayyvvaannssaall üürreettiimmddeeggeelliiflflmmee ggöösstteerrmmeeyyee bbaaflflllaamm››flfl oolluupp,,eett,, ssüütt,, yyoo¤¤uurrtt,, ppeeyynniirr vvee yyuummuurrttaa

hhaayyvvaannssaall üürrüünn oollaarraakk ppiiyyaassaallaarrddaayyeerriinnii aallmmaayyaa bbaaflflllaamm››flfltt››rr..

Ülkemizde organik tar›m 2007y›l› verileri ile 16.276 üretici taraf›n-dan 174.283 ha alanda yap›lmakta-d›r. Bu alan›n 50.020 ha l›k bölümüdo¤adan toplama yap›lan alanolup,124.263 ha. alan›nda yetifltiri-cilik yap›lmaktad›r. Yine ülkemizde3.842 adeti tamamen organik ol-mak üzere toplam 4.497 adet büyükbafl, 16.603 adeti tamamen organikolmak üzere toplam 16.711 adet kü-çük bafl ve 21.747 adeti tamamenorganik olmak üzere toplam 22.747adet kanatl› varl›¤›na ulafl›lm›flt›r.

Ege bölgesi organik tar›m ya-p›lan alanlar içerisinde % 36,8 ilebaflta gelmektedir. Bu bölgeyi s›ra-s›yla Do¤u Anadolu Bölgesi % 20,Akdeniz ve Güney Do¤u AnadoluBölgeleri de % 13,4 ile ilk s›ralardaizlemektedir. Do¤adan toplamaalanlar› hesaba kat›lmadan yetiflti-ricilik yap›lan sebze, meyve ve tah›lüretim alanlar› dikkate al›nd›¤›ndaEge Bölgesi baflta olmak üzere s›ra-s›yla, Do¤u Anadolu ve Güneydo¤uAnadolu Bölgesinin ilk s›ralardayer ald›¤› görülmektedir. Ekonomikgeliflmede dezavantajl› bölgeler-den olan ‹ç Karadeniz fleridi, ‹çAnadolu, Do¤u Anadolu Bölgesi gi-bi bölgeler organik tar›mda avan-tajl› bölgeler olarak de¤erlendiril-mektedir.

Ülkemizde organik üretim ya-pan üretici say›s› üretim miktar›,üretim alanlar› ve ürün çeflitlili¤iy›llar içinde art›fl göstermifltir (Tab-lo 1). 1996 y›l›nda 1947 olan orga-nik ve geçifl sürecindeki üretici sa-y›s› 2004 y›l›nda 12.806 iken 2007y›l›nda ise 16.276 1ara ulaflm›flt›r.Üretim alanlar› itibar› ile 1996 y›-l›nda 6.789 ha olan üretim alan›2007 y›l›nda ise 174.283 hektar ola-rak gerçekleflmifltir. Toplam ürünçeflidi 1996 y›l›nda 26 iken 2007 y›-l›nda 201 ürüne ulaflm›flt›r. Genelolarak bir de¤erlendirme yap›ld›-¤›nda organik tar›m art›fl göster-mektedir. Ancak son birkaç y›ldatoplam üretim alan›ndaki azal›fl

28

OOrrggaanniikk TTaarr››mm

ÜÜllkkeeMMiikkttaarr((TToonn))

TTuuttaarr ((AABBDD DDoollaarr››)) %% DDoollaarr

AAllmmaannyyaa 2.874.887 10.758.280 37,2

‹‹ssvviiççrree 523.361 3.634.469 12,6

‹‹nnggiilltteerree 1.392.804 3.241.610 11,2

FFrraannssaa 659.689 2.489.546 8,6

AAmmeerriikkaa BBiirrlleeflfliikk DDeevvlleettlleerrii 962.642 2.300.047 7,9

HHoollllaannddaa 933.767,00 2.130.494 7,4

‹‹ttaallyyaa 526.295 1.501.807 5,2

DDaanniimmaarrkkaa 241.250 516.375 1,8

BBeellççiikkaa 172.380 510.135 1,8

‹‹ssvveeçç 116.332 444.804 1,5

TTooppllaamm 8.403.406 27.527.567 95,1

GGeenneell TTooppllaamm ((DDii¤¤eerr üürrüünnlleerr ddaahhiill))

9.346.677 29.359.321

TTaabblloo 33:: 2007 y›l›nda en çok ihracat yap›lan ülkeler

OOrrggaanniikk TTaarr››mm

29

do¤al toplama alanlar›n›n de¤ifl-kenlik göstermesinden kaynaklan-maktad›r. As›l de¤erlendirmeyeal›nmas› gereken yetifltiricilik yap›-lan kültür alanlar›nda ise düzenlibir art›fl gözlenmektedir. 2007 y›l›n-daki yetifltiricilik yap›lan alandakiart›fl bir önceki y›la göre % 24 tür.

Organik tar›msal üretimde ül-kemiz, kültüre al›nan bitkilerin yan›s›ra do¤ada kendili¤inden yetiflenkuflburnu, bö¤ürtlen, ahududu, ke-kik gibi ürünlerin toplanmas› ve or-ganik olarak de¤erlendirilmesi aç›-s›ndan büyük potansiyele sahiptir.

Organik tar›m ürünleri ihracatrakamlar›m›z incelendi¤inde 1998y›l›nda 8.616 ton olan ihracat mik-tar›n›n 2004 y›l›nda 16.093 ton,2005 y›l›nda 9.319 ton, 2006 y›l›nda10.374 ton ve 2007 y›l›nda ise 9.347ton olarak gerçekleflti¤i görülmek-tedir. 1998 y›l›nda 19.370.599 $olan ihracat geliri 2004 y›l›nda33.076.319 $, 2005 y›l›nda 26.230.259 $,2006 y›l›nda 28.236.617 $ ve 2007 y›-l›nda 29.359.321 $ olarak gerçeklefl-mifltir. Ancak, organik ürünlere öz-gü bir GT‹P numaras› bulunmad›¤›için baz› organik ürünlerin kaydagirmedi¤i bu nedenle de konvansi-yonel ürün olarak de¤erlendirildi-¤inden ihracat rakamlar› bir miktareksik görülmektedir. ‹hracat ürün-lerimiz konvansiyonel ihraç ürünle-rinde de bafl› çeken geleneksel

ürünlerimiz olup, baflta incir, f›n-d›k, kay›s›, dondurulmufl meyve vesebzeler, kuru üzüm ile bakliyatürünleri yer almaktad›r.

‹hracat yapt›¤›m›z ülke say›s›2007 y›l›nda 31 civar›nda olup, Av-rupa Toplulu¤u ülkeleri en önemliihracat yapt›¤›m›z ülkeler konu-mundad›r. Bunlar›n d›fl›nda ABD,Kanada, Çin, Japonya ve Yeni Ze-landa di¤er ihracat yapt›¤›m›z ülke-ler aras›nda yer almaktad›r.

OOrrggaanniikk üürrüünn ttüükkeettiicciilleerriinniinnoorrggaanniikk bbiirr üürrüünnüü ssaatt››nn aall››rrkkeenn eettii--kkeett bbiillggiilleerrii üüzzeerriinnddee ddiikkkkaatt eettmmeessiiggeerreekkeenn hhuussuussllaarr;;

11..Ürünün ad› ve sertifika statü-sü belirtilmelidir.

22..Ürünün hasat y›l›, üretim ta-rihi, kime ait oldu¤u ve Organik Ta-r›m›n Esaslar›na ‹liflkin Yönetmeli-¤e uygun olarak üretilmifl oldu¤ubelirtilmelidir.

33..Yurt içinde pazarlanan orga-nik ürünlerin üzerinde, organikürün logosu kullan›lmal›d›r.

44..Yetkilendirilmifl kuruluflunad›, kod numaras›, sertifika numa-ras› ve logosu bulunmal›d›r.

55..Ürün içinde maddeler, a¤›r-l›klar›n›n azal›fl düzenine göre listehalinde s›ralanmal›d›r.

66..Ürünün menflei belirtilmeli-dir.

77..Ürünün üretim yeri, üretim veson kullanma tarihi belirtilmelidir.

88..‹thal edilmifl olan ürünlerdeTürkçe etiket bilgileri yer almal›d›r.

Ürün etiketinde organik keli-mesinin kullan›lmas›; ekolojik, bi-yolojik kelimelerinin kullan›m›ylaeflde¤erdir.

MMeevvzzuuaatt ÇÇaall››flflmmaallaarr››::Organik tar›mla ilgili ifl ve ifl-

lemler Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›Tar›msal Üretim ve Gelifltirme Ge-nel Müdürlü¤ü Alternatif Tar›msalÜretim Daire Baflkanl›¤›nca yürü-tülmektedir. Organik tar›m; üreti-min her aflamas›n›n kontrol edildi-¤i ve nihai ürünün sertifikaland›r›l-d›¤› bir üretim flekli oldu¤undan,Bakanl›¤›m›z kontrol ve sertifikas-yon yetkisini özel olarak faaliyetgösteren kontrol ve sertifikasyonkurulufllar›na devretmifltir. Türki-ye’de 13 kontrol ve sertifikasyonkuruluflu faaliyet göstermektedir(Tablo 4).

Ülkemizde organik tar›m 2004y›l›nda kabul edilen 5262 say›l› OOrr--ggaanniikk TTaarr››mm KKaannuunnuu ve bu Kanunaba¤l› olarak 2005 y›l›nda yay›mla-nan ““OOrrggaanniikk TTaarr››mm››nn EEssaassllaarr›› vveeUUyygguullaannmmaass››nnaa ‹‹lliiflflkkiinn YYöönneettmmeelliikk””esaslar›na göre yap›lmaktad›r. Yinebu Yönetmeli¤in baz› maddeleri ABYönetmeli¤inde yap›lan son de¤i-fliklikleri de kapsayacak ve uyumlu

olacak flekilde iki defa de¤ifltiril-mifltir. AB taraf›ndan da AB mevzu-at›na uygunlu¤unun kabul edilme-sinin ard›ndan AB’ ne ürün ihraçedebilecek üçüncü ülkeler listesin-de Türkiye’nin yer almas› mümkünolacakt›r. ‹llerimizde hizmetlerindaha etkin yürütülebilmesi amac›ile taflra teflkilatlar›nda oluflturulanOrganik Tar›m Birimlerinin görevve yetkilerini belirleyen 2005/1 sa-y›l› “Organik Tar›m Birimlerinin Gö-rev ve Yetkileri Genelgesi”01.08.2005 tarihinde yürürlü¤e gir-mifltir.

PPrroojjeelleerr::11.. ..AB Kat›l›m Öncesi Mali Yar-

d›mlar› 2004 y›l› program›ndan fi-nanse edilmek üzere haz›rlanan“Organik Tar›m›n Gelifltirilmesi ve

Mevzuat›n AB Mevzuat› ile UyumluHale Getirilmesi Projesi ” Aral›k 2007tarihi itibariyle tamamlanm›flt›r.

22..Bakanl›¤›m›z ve Devlet Su ‹fl-leri Genel Müdürlü¤ü aras›nda,müfltereken uygulanan içme ve kul-lanma amaçl› baraj havzalar›nda,organik tar›msal üretim amac›yla2003 y›l›nda imzalanan protokolçerçevesinde 18 ‹l’de 18 Baraj hav-zas›nda organik tar›m› gelifltirmeçal›flmalar› devam etmektedir.

33..Organik Tar›m Bilgi Sistemi(OTB‹S) oluflturulmufltur. OTB‹S ileKontrol ve Sertifikasyon Kuruluflla-r›, Bakanl›¤›m›z ve ‹l Müdürlükleriaras›nda bir veri a¤› kurulmufltur.

44..“Organik Tar›m›n Yayg›nlafl-t›r›lmas› ve Kontrolü Projesi” kap-sam›nda çeflitli araflt›rma projeleriyürütülmektedir. Araflt›rma sonuç-

lar›n›n üreticilere aktar›lmas› ama-c› ile demonstrasyonlar kurulmaktaolup ayr›ca üreticiler için e¤itim veyay›m çal›flmalar› yap›lmaktad›r.

55..“Gökçeada ve Bozcaada Ta-r›msal Kalk›nma ve ‹skan Projesi”1993 y›l›nda bafllam›fl olup, 2010y›l›na kadar devam etmesi planlan-m›flt›r. Proje ile Gökçeada ve Boz-caada ilçelerinde mevcut do¤alkaynaklar›n en iyi flekilde de¤erlen-dirilerek tar›msal üretimin artt›r›l-mas›, adalarda iskan edilmifl ve is-kan edilecek çiftçi ailelerinin gelirdüzeylerini yükselterek faal ve yer-leflik bir nüfusun oluflturulmas›amaçlanm›flt›r.

66..25 fiubat 2004 tarihli Bakan-lar Kurulu Karar› ile, organik tar›m-sal ürünleri ve girdileri üreten mü-teflebbislere tar›msal kredilere uy-gulanan cari faiz oran›ndan % 60indirimli olarak azami 3 y›l vadeliyat›r›m ve 1 y›l vadeli iflletme kredi-si kullanma imkan› sa¤lanm›flt›r.Ayr›ca 2005 y›l›ndan itibaren Do¤-rudan Gelir Deste¤ine ilave olarakdekara 3 YTL ek destek ödenmesisa¤lanm›flt›r. Bu kapsamda 2005 y›-l› için 1.042 üretici 131.275 YTL,2006 y›l› için de 1.536 üretici351.565 YTL ilave destekten yarar-land›r›lm›flt›r. 2007 y›l› için dekarbafl›na 5 YTL ilave do¤rudan gelirdeste¤i ödenmesi kararlaflt›r›lm›flolup,1615 üretici 653.732 YTL ilavedestekten yararland›r›lm›flt›r.

77.. Avrupa Organik PiyasalarBilgi Sisteminin gelifltirilmesi ama-c›yla kurulmufl olan AB Komisyonutaraf›ndan finanse edilen EISfOM(European Information System forOrganic Markets) projesi ülkeler ara-s›nda veri kalitesini, uyumunu ve ge-lifltirmesini hedeflemektedir. Ülke-mizde bu geliflmeleri takip ederekfiubat 2004’den beri bu oluflum için-de yer almaktad›r. Yine Akdeniz ül-keleri aras›nda bir bilgi a¤›n›n kurul-mas›na yönelik IAM Bari Enstitüsütaraf›ndan oluflturulan Akdeniz ülke-leri organik tar›m bilgi a¤› MOAN’a(Mediterrenean Organic AgricultureNetwork) ülkemizde üye olmufltur.

30

OOrrggaanniikk TTaarr››mm

SSeerrttiiffiikkaassyyoonn

KKuurruulluuflfluuAAddrreessii MMaaiill AAddrreessii

AANNAADDOOLLUUSüleymanbey Mah. Mimar Sinan

Cad. Yeflilhan No: 5/3 YALOVAanadoluekolojik@gmail.com

BBCCSS

Kaz›m Dirik Mah.Gediz Cad. Kadri

Da¤üstü Apt.No:21 B Blok Daire :2

35040 Bornova /‹ZM‹R

bcsturkey@superonline.com

CCEERREESS‹nönü Cad.No.705 Yunus Emre

Apt.Kat1/1, Poligon-‹ZM‹Rceres@ceres-cert.com.tr

CCUU

Mansuroglu Mah. 286 Sok. Ali Co-

lakoglu Sitesi A1 Blok No: 16 Kat:

1 Daire: 3, 35040 Bornova /‹ZM‹R

turkey@controlunion.com

EECCOOCCEERRTT--SSAA184.Sok.No:60 Kat:2 Daire:3

35040 Bornova/‹zmiroffice.turkey@ecocert.com

EEKKOO--TTAARR(MERKEZ)Adnan Menderes Bulva-

r› Denis Apt. 36/1 33110 MERS‹N info@eko-tar.com

EETTKKOO160.Sokak No:13/7 35040

Bornova/‹zmirinfo@etko.org

IICCEEAAMustafa Kemal Cad.Halil BeyApt.B Blok No:166/2 Kat:7 Daire:13 35040 Bornova-‹ZM‹R

info@icea-tr.com

admin@icea-tr.com

IIMMCC ‹zmir cad.3/17 K›z›lay/ANKARAinfo@imcturkiye.com imcturk@imcert.it

IIMMOO225.Sokak Dündar Apt. No:29Kat:7 Daire:7 Bornova /‹zmir

imotr@imo-control.org

NN‹‹SSSSEERRTTAnadolu Bulv.G›da Toptanc›lar Sitesi Gimat 3.Blk No: 29 Macunköy Yenimahalle/ANKARA

nissert@nissert.com

OORRSSEERR(MERKEZ)Simon Bolivar Caddesi,Cemal Nadir Sokak No:10 Kat:2No: 5 06550Çankaya/ANKARA

or_ser@hotmail.com

orser06@ttnet.net.tr

TTÜÜRRKKGGAAPPPalmiye Mahallesi 1216 Sokak S.

Y›lmaz Apt. No:2/A 33110 MERS‹Nturkgap@turkgap.com

TTaabblloo 44:: Türkiye’de Faaliyet Gösteren Kontrol ve Sertifikasyon Kurulufllar›

31

GG››ddaa GGüüvveennllii¤¤ii

ünümüzde g›da güvenli¤i bü-tün dünyan›n ilgilendi¤i birkonu haline gelmifltir. G›da-

lar tüketildi¤i durumlarda insanlar-da g›da kaynakl› hastal›¤a yol açanvejatif patojenlerle ve di¤er tehlike-lerle kontamine olabilmektedir. G›-da sektörünün en önemli sorumlu-luklar›ndan birisi de tüketiciye su-nulmadan önce g›dada olabilecektehlikeleri güvenli seviyelere dü-flürmeyi sa¤layan önleyici yakla-fl›mlar› etkin hale getirerek uygula-maya al›nmas›n› sa¤layacak birprogram› oluflturmakt›r.

Dünyada ve ülkemizde G›daGüvenli¤i Yönetim Sistemi son y›l-larda büyük önem kazanmakta vebütün dünyan›n ilgilendi¤i bir konuhaline gelmektedir.

Tüketici g›da güvenli¤i (hijyen)konusunda giderek bilinçlenmekteve güvenilir firmalar› tercih etmek-tedir.

TS EN ISO 22000 G›da Güvenli-¤i Yönetim Sistemleri; g›da güvenli-¤ini sa¤layan sistematik bir yakla-fl›md›r. AB’ye uyum çal›flmalar›ndaen zorlu ve kapsaml› konu bafll›kla-r›ndan birisi olan g›da güvenli¤i ko-nusunda, g›da zincirindeki tüm ku-rulufllar›n g›da güvenli¤i yönetimsistemlerine geçifli, TS EN ISO22000 G›da Güvenli¤i Yönetim Stan-dard› beklentilerinden birisidir.

Bu Uluslaras› Standard, bir ku-ruluflun sahip olmas› gereken afla-¤›daki koflullar› kapsar.

- Bir g›da güvenlik sistemiplanlayarak, uygulayarak, sürdüre-rek ve gerekti¤inde güncelleyerekürünleri kullan›m amac›na göre tü-ketici için güvenli hale getirmek,

- Kanuni ve düzenleyici g›dagüvenli¤i gereksinmelerine uygunoldu¤unu göstermek,

- Müflteri gereksinimlerini de-¤erlendirmek ve de¤er vermek, tü-ketici memnuniyetini artt›rmak içing›da güvenli¤i ile ilgili tüketici ge-reksinimlerinde iki tarafl› uyumunoldu¤unu göstermek,

- G›da güvenli¤i ile ilgili konu-larda, g›da zincirinde yer alan teda-rikçi, müflteri ve ilgili birimler ileetkin bir iletiflim kurmak,

- Kuruluflun g›da güvenli¤i po-litikas›na uydu¤unun garantisinivermek,

- Kuruluflun konu ile ilgiligruplara uyumlulu¤u göstermek,

- Bir d›fl kurulufltan g›da gü-venli¤i yönetim sisteminin sertifi-kasyonu veya tesçili için çal›flmakya da bu uluslar aras› standardauyumlulu¤unu beyan etmek.

TS EN ISO 22000 G›da Güven-li¤i Yönetim Sistemleri; Tar›m veHayvanc›l›¤a yönelik ihtiyaçlar ileg›da imalatç›lar›na, üreticilerdentoptanc›, nakliyeci, depolamac› veparekendecilere, paketleme ve üre-tim malzemeleri üreticilerinden te-mizlik servislerine kadar g›da zinci-rinde yer alan tüm dolayl› ve dolay-s›z operatörlere uygulanabilen birStandard olarak yay›nlanm›flt›r.

TTSS EENN IISSOO 2222000000 GG››ddaa GGüüvveenn--lliikk YYöönneettiimm SSiisstteemmlleerrii UUyygguullaammaaSSeebbeepplleerrii

- Tasarlanm›fl kullan›mlaragöre tüketici için ürünleri sa¤lama-da g›da güvenli¤i yönetim sistemi-ni planlamay›, gerçeklefltirmeyi, yö-netmeyi, sürdürmeyi ve güncelle-meyi hedef almaktad›r.

- Uygulanabilen kanuni ve dü-zenleyici g›da güvenli¤i flartlar›n›nuygunlu¤unu kan›tlamak,

- Tüketici flatlar›n› belirlemekve de¤erlendirmek ve müflterimemnuniyetini artt›rmak için g›dagüvenli¤i ile ilgili karfl›l›kl› olarakuygun bulunan müflteri flartlar›ylauygunlu¤u kan›tlamak.

- G›da zinciri içerisinde teda-rikçilerine, müflterilerine ve uygunilgili taraflara g›da güvenli¤i bildiri-mini etkin bir flekilde iletmek,

- Kurulrflrn kendine ait olanbelirli g›da güvenli¤i politikas›nauydu¤unu garanti etmek,

- Uygun ilgili taraflara bu türuygunluklar› kan›tlamak,

- D›fl bir kurulufl taraf›ndan g›-da güvenli¤i yönetim sisteminintesçilini veya sertifikasyonunu iste-mek veya bu uluslararas› standardagöre kendi uygunluk beyan›n› veyakendi uygunluk de¤erlendirmesiniyapmak.

- Tüm g›da zincirinde uygula-nabilir olmas›.

- Uluslar aras› düzeyde tan›-nan bir sistem olmas› nedeniyle ih-racat kolayl›¤›.

- Çal›flanlar›n hijyen ve g›dagüvenli¤i konusunda bilinçlenmesi.

- Ürün kay›plar›n›n azalmas›,

- Ürün güvenlik problemleri-nin önlenmesi,

- FAO ve WHO taraf›ndanonay görmüfl güvenlikli bir sistem,

- Standard d›fl› üretimde azal-ma, dolay›s›yla ürün geri dönüflle-rini ortadan kald›rmak ve imaj ko-rumak.

G

TTSS EENN IISSOO 2222000000 gg››ddaa ggüüvveennlliikk

yyöönneettiimm ssiisstteemmlleerriiUUFFUUKK EERRSSOOYY

TSE Ordu Temsilcisi

››ddaa ggüüvveennllii¤¤ii vvee hhiijjyyeenniinn öönneemmii

‹yi g›da hijyeni uygulamalar›, sat›lanürünlerin güvenilir olmas›n› sa¤layarak,

tüketicinin sa¤l›¤›n›n ve iflletmenin imaj›-n›n korunmas› için önemlidir. Yetersiz g›dahijyeni uygulamalar›, tüketicilerin sa¤l›¤›n›ve dolay›s›yla iflinizi riske atar. Zararl› bak-teriler kolayl›kla ço¤alarak g›da zehirlenme-lerine yol açar ve çok ciddi hastal›klara vehatta ölümlere neden olabilir. Özellikle ço-cuk, yafll› ve hasta insanlarda çok daha teh-likeli sonuçlara yol açarak insan sa¤l›¤›n› veyaflam kalitesini do¤rudan etkileyebilir. Bu-nu güvence alt›na almak, riskleri azaltmakiçin tedbirler almak, 5179 say›l› Kanun gere-¤ince sizin sorumlulu¤unuzdad›r.

G›da güvenli¤i yönetimi; ““TTeehhlliikkee AAnnaa--lliizzii vvee KKrriittiikk KKoonnttrrooll NNookkttaallaarr››”” ilkelerininuygulanmas›d›r. Bu ilkeleri;

- Sürekli olarak uygulaman›z,

- ‹fllemlerinizle ilgili güncel belge vekay›tlar› tutman›z,

-Ürünlerinizde veya çal›flma biçiminiz-de de¤ifliklik yaparsan›z ifllemlerinizi göz-den geçirmeniz gerekmektedir.

G›da güvenli¤inin sa¤lanmas›nda;

- G›dalar›n do¤ru s›cakl›kta depolan-mas›,

- Çapraz bulaflmalar›n önlemesi,

- Temizlik kurallar›na uyulmas›,

- Sinek, böcek, s›çan ve fare gibi zarar-l›lara karfl› mücadelenin yap›lmas›,

- Kiflisel hijyen kurallar›na uyulmas›,gerekmektedir.

BBuullaaflflmmaa NNeeddiirr??

Bulaflma ; üründe istenmeyen herhangibir zararl› maddenin bulunmas› durumudur.

Tehlike ise g›da maddesinde biyolojik,kimyasal veya fiziksel olarak ortaya ç›kabi-len her türlü zarar› ifade eder. Buna göre;bulaflma ile tehlike ortaya ç›kar. Tehlikeler4 bafll›k alt›nda incelenebilir.

11.. MMiikkrroobbiiyyoolloojjiikk TTeehhlliikkeelleerr

- Bakteri, küf ve maya, parazit veya vi-rüs bulafl›s› ve canl›l›¤›n› sürdürmesi

- Bakteri, küf ve mayan›n üremesi,

- Bakteri ve küf toksinlerinin oluflmas›,

- Çapraz bulaflma

22.. FFiizziikksseell TTeehhlliikkeelleerr

- Tafl, Cam, Metal parçalar›, Ambalajmaddeleri

33.. KKiimmyyaassaall TTeehhlliikkeelleerr

- Makine ya¤lar›, Temizlik ve dezenfek-siyon maddeleri, G›da katk› maddeleri, Bö-cek ilaçlar›

44.. AAlllleerrjjeennlleerr

BBuullaaflflmmaa NNaass››ll EEnnggeelllleenniirr??

MMiikkrroobbiiyyoolloojjiikk BBuullaaflflmmaann››nn KKoonnttrroollüü

Çapraz bulaflma; Bakterilerin çi¤ et,y›kanmam›fl sebzeler gibi çi¤ g›dalardan,piflmifl et, peynir, salatalar gibi yenmeyehaz›r, çabuk bozulan g›dalara, kirli eller,temiz olmayan alet, ekipman yoluyla geç-mesidir. Bakteriler, bir g›dan›n di¤eri birg›daya do¤rudan temas› veya damlamas›yoluyla kolayl›kla bulaflabilir. Örne¤in; el-ler, alet-ekipman, çal›flma yüzeyleri, giysi-ler, b›çak ve di¤er aparatlar ile bulaflmaolabilir. Çapraz bulaflma g›da zehirlenme-sinin bafll›ca sebeplerinden birisidir. Bu-laflman›n kontrolü ürün çeflidine göre de-¤ifliklik gösterir. Çapraz bulaflman›n engel-lenmesi için afla¤›daki hususlara dikkatedilmelidir.

11.. Aç›k sat›lan ve yüksek risk grubun-daki g›dalar için daha dikkatli olunmal›d›r.Bu tip g›dalar fiziksel olarak birbirindenayr› tutulmal›d›r.

22.. Sergilenen g›dalar uygun flekildeambalajlanm›fl veya üzeri kapat›lm›fl olma-l›d›r.

33.. Çi¤ yiyeceklerde mikroorganizmala-r›n oldu¤u unutulmamal›d›r. Çi¤ yiyecekle-rin, önceden piflirilmifl veya tüketime haz›ryiyeceklere temas etmesi halinde, bakteri-ler bu g›dalara da bulaflabilir. Bu nedenleçi¤ ve piflmifl g›dalar ayr› tutulmal›d›r.

44.. Çi¤ etin d›fl ambalaj›na, zararl› bak-teriler bulaflm›fl olabilir. Bu nedenle paket-li dahi olsa çi¤ et, di¤er tüketime haz›r g›-dalardan ayr› tutulmal›d›r. E¤er iflyerindesadece bir adet so¤utucu varsa ve piflmiflve çi¤ yiyecekler ayn› so¤utucuda saklana-caksa, çi¤ g›dalar›n ambalajlanm›fl ya dakapat›lm›fl olarak her zaman haz›r ya dapiflmifl yiyeceklerin alt›ndaki raflara konul-mas› gerekir. Böylece, çi¤ yiyeceklerin pifl-mifl yiyecekler üzerine damlamas› engel-lenmifl olur.

32

GG››ddaa GGüüvveennllii¤¤ii

G‹ ‹y yi i

h hi ij jy y

e en n u u

y yg gu ul la a

m ma al la a

r r› ›

55.. Çi¤ ve piflmifl g›dalar için ay-r› ekipmanlar kullan›lmal›d›r. E¤erayr› ekipmanlar sa¤lanam›yorsa,temizlik ve dezenfeksiyona çok dik-kat edilmelidir

66.. G›dalar›n s›cakl›k kontrolleridüzenli olarak yap›lmal›, kullan›m-dan önce ve sonra termometrelertemizlenmelidir.

77.. Çi¤ ve piflmifl g›dalar›n ayn›tezgahta haz›rlanmas› durumunda,kiflisel hijyene özen gösterilmesi ge-rekmektedir. Ayr› alet, ekipman, ha-z›rlama alan›, temizlik araçlar› (bez,sünger, f›rça vb) kullan›lmal›d›r. Bualet ve ekipmanlar›n ayr›m› farkl›renk kullanarak ya da farkl› renkleiflaretlenerek kolayl›kla sa¤lanabilir

88.. Çi¤ g›dalar›n haz›rlanmas›n-dan sonra baflka bir g›da ya da ale-te dokunmadan önce eller mutlakay›kanmal›d›r.

KKiimmyyaassaall BBuullaaflflmmaann››nn KKoonnttrroollüü

11.. Deterjan ve dezenfektanlaraç›k bir flekilde etiketlenmeli ve ay-r› alanlarda depolanmal›d›r.

22.. G›daya temas› uygun olan vemevzuatta belirtilen ambalaj mal-zemeleri kullan›lmal›d›r.

33.. Haflere, zararl› mücadelesiiçin kullan›lan ilaçlar, özellikle tu-zaklardaki yemler, g›da maddeleri-nin üretim alan›nda bulundurul-mamal› ve uzak tutulmal›d›r.

FFiizziikksseell BBuullaaflflmmaann››nn KKoonnttrroollüü

11.. Kiflisel hijyen kurallar›na herzaman uyulmal›d›r.

22.. Haflere ve zararl› mücadele-si etkin olarak yap›lmal›d›r

33.. ‹flyerinin temizli¤i etkin vesürekli olarak yap›lmal›d›r

44.. Çöp ve di¤er at›klar ortam-dan hemen uzaklaflt›r›lmal›d›r.

55.. Çöp kovalar›n›n içerisindeçöp pofletleri kullan›lmal›d›r.

66.. G›dalar›n uygun flekilde de-polanmas› ve ambalajlanmas›naözen gösterilmelidir.

77.. G›da maddeleri zeminledo¤rudan temas etmemelidir.

88.. Sergilenen g›dalar fleffaffilmlerle kaplanmal›d›r.

99.. G›dalar kapal› ambalajlardaya da kapal› kaplarda tafl›nmal›d›r.G›dalar›n ambalajlanmas› için kul-lan›lan malzemelerin g›da mevzu-at›na uygun olmas› gerekmektedir.G›dalar di¤er maddelerden ayr›olarak saklanmal›d›r.

1100.. Araçlar›n ve tafl›ma kaplar›-n›n temiz ve bak›ml› olmas› sa¤lan-mal›d›r.

1111.. G›da maddeleri yak›t, kim-yasallar gibi di¤er maddelerdenuzak tutulmal›d›r.

AAlleerrjjeennlleerriinn KKoonnttrroollüü

Baz› insanlar›n kuruyemifller,glüten ve deniz mahsulleri gibi g›damaddelerine alerjisi olabilir. Kuru-yemifllere karfl› olan alerjiler genel-de ciddidir ve az bir miktar tüketilsebile ölümcül sonuçlar do¤urabilir.

G›da sat›fl yerleri, “Türk G›daKodeksi – Genel Etiketleme ve Bes-lenme Yönünden Etiketleme Kural-lar› Tebli¤i”nde listelenen alerjenikmaddelerin etiketlemesine iliflkinhükümlerin yerine getirilmesindensorumludur.

BBuu ttiipp bbuullaaflflmmaallaarr››nn eennggeelllleenn--mmeessii iiççiinn;;

11.. Alerjik reaksiyona sebepolabilecek g›dalar di¤erlerinden ay-r› tutulmal›d›r.

22.. Ayr› ekipmanlar kullan›lmal›ve ekipmanlar›n temizli¤i uygunolarak yap›lmal›d›r.

33.. Tedarikçilerden gelen sipa-riflleri kontrol edilir.

44.. Tedarikçilerin ayn› ifllevi gö-ren farkl› hammaddeler getirmedi-¤inden emin olunmal›d›r.

55.. G›da içeriklerinden gözden ka-çabilecek olanlara dikkat edilmelidir.

66.. Personel, tüketicilere g›daiçerikleriyle ilgili kesin olmayanhiçbir bilgiyi vermemelidir.

33

GG››ddaa GGüüvveennllii¤¤ii

KKaayynnaakkllaarrwww.f4st-ec.org/site/tr/word/TKB-

gida_satis_yerleri_kilavuzu_16022007.doc (yay›mlanmam›fl)

›zartma ifllemlerinde kullan›-lan ya¤lar, bu süreçte ›s›transferi ortam› oluflturmala-

r›n›n yan›s›ra k›zart›lan g›dalar›niçine de nüfuz etme özellikleri ne-deniyle kritik bir öneme sahiptir-ler. Yüksek s›cakl›klarda tekrar tek-rar kullan›lan k›zartma ya¤lar›ndagerçekleflen çok say›da oksidas-yon, polimerizasyon ve termal bo-zunma reaksiyonlar› sonucundaya¤lar›n, fiziksel, kimyasal, besinselve duyusal özelliklerinde önemlibirçok de¤ifliklikler meydana gelir.Özellikle kalp-damar hastal›klar›,diabet, kanser ve felç gibi sa¤l›k so-runlar›, diyetteki yüksek ya¤ oran-lar›yla iliflkilendirilmektedir. Bununyan› s›ra, k›zartma ya¤lar›nda olu-flan aldehit ve ketonlar gibi ikinciloksidasyon ürünleri, baz› polar bi-leflikler ve akroleinin kanserojenikve mutajenik etkilerinin oldu¤u, di-yetle al›nan trans ya¤ asitleri mik-tar› ile koroner kalp hastal›klar›aras›nda bir iliflki bulundu¤una da-ir de baz› kan›tlar mevcuttur. Bu ça-l›flmada, k›zartma ya¤lar›n›n yuka-r›da bahsolunan özellikleri dikkateal›narak insan sa¤l›¤› üzerindekiolas› etkileri irdelenmifl ve konuyailiflkin yasal düzenlemeler özetlen-mifltir.

GGiirriiflflK›zartma ifllemi, büyük sat›fl

kapasitesi ve beraberinde getirdi¤i

ürün çeflitlili¤i nedeniyle g›da sa-nayiinde her zaman önemli bir ko-numa sahip olmufltur. K›zartma sü-recinde g›dalar s›cak ya¤ (150-190ºC) içerisine dald›r›larak arzu olu-nan renk, lezzet, doku ve kabuk ya-p›s› gibi özelliklere ulaflana kadarbu ya¤ içerisinde tutulurlar. K›zar-t›lm›fl g›dalar›n yüksek ya¤ içerikle-rine; yüksek ya¤ tüketiminin kalphastal›klar›, kanser, diabet, hiper-tansiyon gibi hastal›klar›n riskiniartt›d›¤› ve ölüme sebep olan et-kenlerle giderek daha fazla iliflki-lendirilmekte oldu¤u yönünde tü-keticilerin g›da, sa¤l›k ve beslenmekonular›nda giderek daha çok bi-linçlenmifl olmalar›na ra¤men, k›-zartma hala popülaritesini koruma-

ya devam etmekte olup Dünya ge-nelinde en çok kullan›lan piflirmeyöntemlerinden birisidir.

GG››ddaallaarr›› BBooll YYaa¤¤ddaa KK››zzaarrttmmaa--nn››nn SSaa¤¤ll››kk ÜÜzzeerriinnddeekkii EEttkkiilleerrii

K›zartmada kullan›lan ya¤›nnitelikleri ve k›zartma koflullar› sa¤-l›¤›n korunumu aç›s›ndan büyükönem tafl›maktad›r. Yüksek s›cak-l›klarda, ve defalarca kullan›lan k›-zartma ya¤lar›n›n maruz kald›¤› ok-sidasyon, hidroliz ve polimerizas-yon reaksiyonlar› ya¤da pek çokolumsuz de¤iflikli¤e sebep oldu-¤undan, bu ya¤larla k›zart›lm›flürünlerin s›k tüketimi insan sa¤l›¤›aç›s›ndan büyük risk tafl›maktad›r.Öncelikle k›zartma prosesi ya¤ içe-

34

GG››ddaa GGüüvveennllii¤¤ii

NNoott:: IIflfl››ll TTEEKKEELL‹‹OO⁄⁄LLUU,, BBeerraaaatt ÖÖZZÇÇEELL‹‹KK vvee PPrrooff.. DDrr.. AArrtteemmiiss KKAARRAAAALL‹‹ ttaarraaff››nnddaann hhaazz››rrllaannaann bbuu mmaakkaallee GG››ddaa GGüüvveennllii¤¤ii DDeerrnnee¤¤ii’’nniinn wweebb ssiitteessiinnddeenn((hhttttpp::////wwwwww..ggggdd..oorrgg..ttrr)) iizziinnllee aall››nnmm››flfltt››rr..

K

KK››zzaarrttmmaa iiflfllleemmiinniinn sa¤l›k üzerindeki etkileri vvee iillggiillii yyaassaall ddüüzzeennlleemmeelleerr

risinde yap›ld›¤›ndan k›zart›lm›fl g›-dalar do¤al hallerine oranla çok da-ha fazla ya¤ içermektedirler ve budurum tüketicilerin günlük ya¤al›m miktarlar›n› art›rmaktad›r.Özellikle, yüksek oranda kat› ya¤tüketimi söz konusu oldu¤unda,kalp hastal›klar›, diabet, kanser vefelç gibi hastal›klar›n riskinin artt›-¤› çok say›da çal›flmayla kan›tlan-m›flt›r (Gloria ve Aguilera, 1998).

Yap›lan pek çok araflt›rma, ya-¤›n oksidasyonu sonucunda oluflanürünlerin, dolay›s›yla ileri derecedeokside olmufl ya¤lar›n kanserojenve mutajen etkiye sahip oldu¤unugöstermektedir. Baz› uçucu oksi-dasyon ürünlerinin k›zartma s›ra-s›nda oluflan buharla solunmas›halinde dahi mutajenik etkilerininoldu¤u bulunmufl olup, örne¤inÇin ve Tayvan' da çok say›da kad›n-da görülen akci¤er kanseri olgusubal›k k›zart›rken a盤a ç›kan buha-r›n solunmas›yla iliflkilendirilmifltir(Gloria ve Aguilera, 1998; Saguy veDana, 2003). Yiyecek k›zartan res-toranlarda ve iflletmelerde çal›flaninsanlar›n bu tür buharl› havayamaruz kalma süresinin uzunlu¤u,k›zartma ya¤›n›n s›k yenilenmeme-si ve bozulan ya¤›n at›lmas› ifllemi-nin düzenli yap›lmamas› sa¤l›k aç›-s›ndan problemlere neden olabil-mektedir. Yap›lan bir di¤er çal›fl-mada, çeflitli restoranlardan al›nank›zartma ya¤lar›n›n polar maddefraksiyonlar› ayr›flt›r›lm›fl ve bu po-lar maddelere Salmonella Amestesti uyguland›¤›nda, mutajenik et-ki gösterdikleri gözlenmifltir (Saguyve Dana, 2003). Üç veya daha fazlaçifte ba¤ içeren ya¤ asitlerindenoluflan ve thiobarbiturik asitle re-aksiyona giren maddelerinin de

mutajenik etkiye sahip oldu¤u pekçok çal›flmayla gösterilmifltir (Sa-guy ve Dana, 2003).

K›zartma ya¤lar›nda gerçekle-flen termal ve oksidatif reaksiyonlarnedeniyle, ayn› ya¤›n uzun sürekullan›lmas›, o ya¤da k›zart›lanürünlerin kabul edilebilirli¤ini vebesinsel de¤erini olumsuz etkile-mektedir. Oksidasyonla ya¤lardaaldehidler, ketonlar, hidrokarbon-lar, alkoller, asitler, esterler ve aro-matik bileflikler gibi uçucu bozun-ma bileflikleri oluflmaktad›r. Bu bi-lefliklerden özellikle aldehitler da-ha büyük önem tafl›maktad›r çünkübu bileflikler di¤erlerine göre hemdaha fazla oluflurlar hem de k›zart-ma ya¤lar›n›n aromas›n›n karakte-rizasyonu aç›s›ndan tad›m eflikleridi¤er ikincil ürünlerinkinden dahadüflüktür (Fujisaki ve ark., 2002).Yani ya¤larda sebep olduklar› is-tenmeyen aroma de¤ifliklikleri di-¤er bilefliklere göre daha çabuk his-sedilebilmekte ve tespit edilebil-mektedir. Ayr›ca aldehitler oldukçareaktiftir ve yüksek konsantrasyon-lar› toksik etkiye sahiptir. Genellik-le, alkenal ve alkedienaller gibidoymam›fl aldehitler alkanallaragöre daha ciddi toksisiteye sahip-tirler. Alkenallerin ve hidroksialke-nallerin farelerde enzimatik aktivi-

teyi azaltt›¤› ve hemolize neden ol-du¤u bilinmektedir.Akrolein ya¤la-r›n termal bozunmas› neticesindeoluflan ve kimyasal yap›s›(CH,=CH-CH=0) olan bir di¤er bi-lefliktir (Blom ve ark.). Akrolein,1,3-konjuge çift ba¤l› bir sistemiçindeki konformasyon de¤iflimininönemli bir göstergesidir. Öte yan-dan, akroleinin, tavflanlarda düflükkalp at›fl›na ve yüksek kan bas›nc›-na neden oldu¤u belirtilmifltir (Fu-jisaki ve ark., 2002). Bu tür aldehit-ler k›zartma s›ras›nda buharlaflarakhavaya yay›l›rlar ve solunumla bir-likte aflç›lar›n sa¤l›klar› üstüneolumsuz etkiler gösterebilirler (Fu-jisaki ve ark., 2002).

Sa¤l›k üzerindeki olas› etkileriçok fazla araflt›r›lm›fl di¤er bir grupda Trans Ya¤ Asitleri (TYA)' dir. S›-v› ya¤lar›n yap›s›nda bulunan ikiçift ba¤l› linoleik asit, bu yap›s› ge-re¤i oksidasyona ve degradasyonaoldukça aç›kt›r. Yemeklik ya¤lar›nstabilitesini artt›rabilmek için gü-nümüzde doymam›fl ya¤ asitlerihidrojenle doyurularak, margarin-ler ve k›zartmada kullan›lan yar›-ka-t› ya¤lar üretilmektedir. Hidroje-nasyon ad› verilen bu ifllem ile cis-yap›s›ndaki ya¤ asitleri trans- yap›-ya dönüflebilmektedir. Yap›lan epi-demiyolojik çal›flmalar, hidrojene

35

GG››ddaa GGüüvveennllii¤¤ii

ÖÖzzeelllliikk LLiimmiitt

Polar Madde ² % 25

DumanlanmaNoktas›

> 170 °C

TTaabblloo 11:: K›zartma amac›yla kul-lan›lmakta olan ya¤lar›n fiziksel vekimyasal özellikleri.

n ssaa¤¤ll››kk üüzzeerriinnddeekkii eettkkiilleerrii er

edilmifl ya¤lar›n tüketimiyle vücu-da al›nan yüksek miktarda transya¤ asidinin, kandaki kolesterol se-viyesini ve plazmadaki düflük yo-¤unluklu lipoprotein (LDL) konsan-trasyonunu artt›rabilece¤ini gös-termifltir (Han ve ark.). Pek çokaraflt›rmac› TYA' leri tüketiminindamar t›kan›kl›¤›yla da iliflkili oldu-¤unu belirtmifltir. Yap›lan bir çal›fl-mada, linoleik asidin araflidonikaside ve di¤er çoklu doymam›fl ya¤asitlerine olan metabolik dönüflü-münün trans ya¤ asitleri taraf›ndanengellendi¤i belirlenmifltir. Bu dakoroner kalp hastal›¤›na neden ola-bilecek bir durumdur (Liu ve ark.,2007). TYA' lerinin bu etkilerinindoymufl ya¤ asitlerinin olas› etkile-rinden daha zararl› olabilece¤i dü-flünülmektedir( Kandhro ve ark.,2008). Bu zararl› etkiler nedeniyle,TYA' lerinin margarinlerde ve ye-meklik ya¤larda azalt›lmas›na yö-nelik çal›flmalar birçok ülkede yürü-tülmektedir.

KK››zzaarrttmmaa YYaa¤¤llaarr››nnaa ‹‹lliiflflkkiinn YYaa--ssaall DDüüzzeennlleemmeelleerr

Türkiye' de k›zartma ya¤lar›nailiflkin ilk düzenleme 28 A¤ustos2007 tarihli Resmi Gazete' de ya-y›nlanm›fl ve yay›nland›¤› tarihteyürürlü¤e girmifltir. Bu tebli¤deyaln›zca polar madde miktar› vedumanlanma noktas›na iliflkin li-mitler belirtilmifltir. Bu limitlerTablo 1' de gösterilmektedir (Res-mi Gazete, Say›: 26627, No:2007/41).

Ülkemiz mevzuat›nda ayr›caya¤ ürünlerinin etiketlenmesineyönelik düzenlemeler de mevcut-tur. G›dalar›n besin ögeleri içerikle-rinin etiket beyanlar›nda art›k tekliveya çoklu doymufl ya¤ asitlerininyan›s›ra, trans ya¤ asitleri ifadeleride geçmeye bafllam›flt›r. AvrupaParlamentosu, 2001 y›l›nda yay›n-lad›¤› bir direktifle kullan›lm›fl k›-zartma ya¤lar›n›n hayvan yemi üre-timinde kullan›lmas›n› yasaklaya-rak, söz konusu toksik maddelering›da zincirinden çekilmesini sa¤la-m›flt›r. Türkiye’de de 2005 y›l›ndayürürlü¤e giren Çevre ve OrmanBakanl›¤›n›n "Bitkisel At›k Ya¤lar›nKontrolü Yönetmeli¤i" uyar›nca ay-n› yasak uygulanmaya bafllanm›fl-t›r. Kullan›lm›fl k›zartma ya¤lar›nailiflkin olarak, Avrupa ülkelerininyönetmeliklerinde de baz› limitlerkullan›lmaktad›r ve bu limitlerdenbaz›lar› derlenerek Tablo 2' de gös-terilmifltir.

Di¤er taraftan, Amerikan G›dave ‹laç ‹daresi (FDA), g›dalardakidoymufl ya¤ ve kolesterol miktarla-r›n›n etiket üstünde belirtilmesi ge-re¤ini 1993' te ifade etmifl, ancaktrans ya¤ asitlerinin etikette belir-tilmesi uygulamas›n› 1 Haziran2006 itibariyle zorunlu k›lm›flt›r(FDA Reg. Say›:68, no:133). ‹nsan-lar›n fazla miktarlarda doymufl ya¤,trans ya¤ ve kolesterol tüketmelerisonucunda tafl›yacaklar› sa¤l›k risk-leri konusunda FDA sürekli olaraktüketicileri etiket yoluyla bilgilen-dirmektedir.

SSoonnuuçç vvee ÖÖnneerriilleerrSa¤l›kl› k›zartmalar için k›zart-

ma iflleminin, s›cakl›k derecesininkontrol edilebilece¤i ve ya¤›n ho-mojen olarak ›s›t›labilece¤i ekip-manlarda yap›lmas›, kullan›lacakya¤ tercihinin trans ya¤ asitleri içe-ren hidrojene yar› kat› k›zartmaya¤lar› de¤il, bitkisel s›v› ya¤lardanyana olmas› önemlidir. Her k›zart-madan sonra ya¤›n filtre edilmesi,k›zartma esnas›nda k›zart›lan g›da-n›n ya¤ emmesinden ötürü meyda-na gelen kayb›n, ya¤›n yenidenkullan›m›ndan önce %10-15 genç-lefltirme yöntemiyle telafisi ile ya¤-daki toplam polar madde miktar›-n›n afla¤›ya çekilmesi mümkündür.K›zartma sürecinde ya¤›n yüksek s›-cakl›klara maruz kalma süresininoptimizasyonu için, son kullan›msüresinin uygun h›zl› test yöntem-leri ile do¤ru tespiti gereklidir.

G›da maddeleri üretim, sat›flve toplu tüketim yerlerindeki k›zart-ma ifllemlerinde kullan›lmakta olanya¤lar›n rutin resmi kontrol ve de-netimlerinin halk sa¤l›¤› aç›s›ndanönemi elbette yads›namaz. Ancaktoplu tüketim için k›zartma uygula-yan iflyerlerinde bizzat bu kurulufl-lar taraf›ndan yürütülecek otokon-troller bu konuda kan›m›zca dahada büyük önem tafl›maktad›r.

36

GG››ddaa GGüüvveennllii¤¤ii

KKaayynnaakkllaarrKaynaklar listesi, http://www.ggd.

org.tr/makaleler.php’den temin edile-bilir.

LLiimmiittlleerr AAvvuussttuurryyaa BBeellççiikkaa FFrraannssaa AAllmmaannyyaa ‹‹ttaallyyaa PPoorrtteekkiizz

MMaakkss.. KK››zzaarrttmmaa ss››cc.. ((ººCC)) 180 180 180 180 180

DDuummaannllaannmmaa NNookk.. ((mmiinn.. ººCC)) 170 170

SSeerrbbeesstt YYaa¤¤ AAssiittlleerrii ((%%)) 2.5

AAssiitt DDee¤¤eerrii ((mmaakkss..)) 2.5 2

PPoollaarr BBiilleeflfliikklleerr ((mmaakkss.. %%)) 27 25 24 25 25

OOkkssiiddee YYaa¤¤ AAssiittlleerrii ((mmaakkss..%%)) 1 0.7

DDiimmeerrlleerr vvee PPoolliimmeerrlleerr ((mmaakkss..%%)) 25

VViisskkoozziittee 5500 ººCC ((mmaakkss.. mmPPaa..ss)) 37

TTaabblloo 22:: Baz› Avrupa ülkelerinde k›zartma ya¤lar› için limitler (Fox, 2001).

kklliimm DDee¤¤iiflfliikkllii¤¤ii HHeerrkkeessii EEtt--kkiilleemmeekktteeddiirr..

Ancak en kötü durumdaolanlar, milyonlarca küçük ölçekliiflletme ve çiftçi, bal›kç› ve ormanaba¤›ml› yaflayan, zaten daha savun-mas›z olan ve g›da güvencesi olma-yan kiflilerdir. Toprak, su ve biyolo-jik çeflitlili¤i ve g›da fiyatlar›n› etki-leyen g›da maddelerinden biyoya-k›t üretilmesi yoksullar üzerinde et-kisi olan bir baflka etmendir.

Dünya G›da Günü dünyadanormalin alt›nda beslenen 862 mil-yon kiflinin sefaletini bir kez dahavurgulamak için önemli bir f›rsatt›r.Bu kiflilerin ço¤u bafll›ca geçim yo-lunun tar›m sektörü oldu¤u k›rsalalanlarda yaflamaktad›r. 2015 y›l›nakadar bu say›y› yar›ya indirmeye he-defleyen Dünya G›da Zirvesi'ndesaptanan amaca yönelik ilerleme

duraklamaya girmifltir. Küresel ›s›n-ma ve biyoyak›t patlamas› flu andagelecek on y›llardaki durumu dahada kötülefltirmekte, açlar›n say›s›n›artt›racak gibi görünmektedir.

‹‹kklliimm ddee¤¤iiflfliikkllii¤¤iinnee uuyyuumm ssaa¤¤llaammaakk

Dünyadaki küçük ölçekli çiftçi-lerin birço¤u tropiklerdeki kenarbölgelerde çal›flmaktad›r. Bu böl-geler, daha s›k ve daha yo¤un ku-rakl›k gibi iklim de¤iflikli¤i olgusu-na karfl› en savunmas›z bölgelerdir.Bu kifliler, küçük tarlalar›ndan eldeettikleri gelirlerinde küçük bir dü-flüfle bile en az dayanabilecek olanve de¤iflen koflullarla bafla ç›kabile-cek donan›ma en az sahip insanlar-d›r. ‹klim de¤iflikli¤i farkl› ürün,canl› hayvan, bal›k ve mera tipleriiçin arazinin uygunlu¤unu etkileye-cektir. Ayn› zamanda orman sa¤l›¤›ve verimlili¤i, zararl›lar› ve hastal›kvakalar›n›, biyolojik çeflitlilik veekosistemleri de etkileyecektir. Ar-tan kurakl›k, yer alt› sular›n›n azal-mas›, tuzlaflma ve deniz seviyesin-de art›fl nedeniyle baz› çiftlikler ta-mamen haritadan silinecektir.

Geçmiflten bu yana, çiftçiler,k›rsal alanda yaflayanlar, ormandayaflayanlar iklim de¤iflkenli¤iyle ba-fla ç›kmay› ö¤renmifl ve s›kl›klamahsullerini ve tar›m uygulamala-r›n› yeni koflullara uydurmak zorun-da kalm›fllard›r. Ancak, iklim de¤i-flikli¤inin fliddeti ve h›z› yeni güç-lükler getirmektedir. Is› ve ya¤›fl de-¤ifliklikleri ile beraber afl›r› hava s›-

cakl›k ve so¤ukluklar›n›n s›kl›klagörülmesi mutlaka ki ürün ve canl›hayvan üretimi üzerinde etkili ola-cak, ortaya ç›kan azalma baflka ka-y›plar› da beraberinde getirecek,hem g›da üretimini tehdit edecek,hem de g›da kaynaklar›na eriflim,bu kaynaklar›n kullan›m› ve istikra-r› aç›s›ndan tehdit yaratacakt›r. Ba-z› bölgelerde, yaflanan de¤iflikliklerinsanlar›n uyum sa¤lama becerile-rini fazlas›yla aflabilir.

Adaptasyon önlemleri dahaçok sürdürülebilir ve ekolojik çiftçi-lik uygulamalar›, erken uyar› sis-temleri, iklim de¤iflikli¤i "s›cak böl-gelerini" belirlemeye yönelik sis-temler ve afet riski yönetimi gibimevcut önlemlerin güçlendirilme-sine odaklanm›flt›r. Di¤er önlemlerk›sa vadeli iklim de¤iflkenli¤inin g›-da güvenli¤i üzerindeki uzun dö-nemli etkisini azaltacak k›rsal yat›-r›mlara odaklanacakt›r. Bu amaçla,mahsulün sigortalanmas›ndan veçiftçilerin daha iyi tar›msal ve arazikullan›m uygulamalar› benimse-melerini sa¤layacak teflviklerdenyararlan›lacakt›r.

Tar›m, sadece iklim de¤iflikli¤i-nin kurban› de¤il ayn› zamanda birsera gaz› kayna¤›d›r. Mahsul üretimive canl› hayvanlar havaya sera gaz›salmaktad›r ve metan (büyükbaflhayvanlar ve sulak alanlar, özellikleçeltik tarlalar›ndan) ve azot protok-sid (gübre kullan›m›ndan) emisyon-lar›n›n önemli bir k›sm›ndan sorum-ludurlar. Ormanl›k alanlar›n azalma-s› ve topra¤›n bozulmas› - uygun ol-

37

DDüünnyyaa GG››ddaa GGüünnüü

‹‹kklliimm ddee¤¤iiflfliikkllii¤¤ii vvee

‹

bbiiyyooeenneerrjjiinniinnbbiiyyooeenneerrjjiinniinnyyaarraatttt››¤¤›› ggüüççllüükklleerr

mayan tar›m uygulamalar›n›n iki za-rarl› etkisi - gibi arazi kullan›m›nda-ki de¤ifliklikler atmosfere büyükmiktarlarda karbon sal›n›m› yap-makta, dolay›s›yla küresel ›s›nmayakatk›da bulunmaktad›r.

TToopprraakk

‹klim de¤iflikli¤i çok say›da k›r-sal toplulu¤u yerinden oynatacakgibi görünmektedir. Örne¤in, denizseviyesinin yükselmesi, geliflmekteolan ülkelerde alçak k›y› bölgelerin-de ve nehir deltalar›nda yaflayanpek çok toplulu¤un daha yüksekbölgelere tafl›nmas›na neden ola-bilir. Benzer flekilde, iklim de¤iflikli-¤inin neden oldu¤u artan s›kl›ktagörülen kurakl›klar mahsullerini vehayvanlar›n› yetifltirmek için ya¤›fl-lara güvenen çiftçi ve canl› hayvanyetifltiricilerini toprak ve suyla ilgilianlaflmazl›klara sokabilir.

SSuu

‹klim de¤iflikli¤inin bir sonucuolarak çiftçiler su kaynaklar›nda de-¤iflkenlik ve öngörülemezlik durum-lar› ile karfl›laflacaklar, sellerde vekurakl›kta art›fllar yaflanacakt›r. An-cak bu etkiler bir yerden di¤erinemuazzam farkl›l›klar gösterecektir.Bilim adamlar›, s›cakl›klarda l ile 3°C seviyesindeki bir art›fl›n kuzey en-lemlerinde tar›ma fayda sa¤layaca-¤›n›, fakat çorak ve yar› çorak tropik-lerin büyük k›s›mlar›n›n ya¤›flta veyüzey suyunda azalmayla karfl› kar-fl›ya kalaca¤›n› tahmin etmektedir -bu da, bu bölgede yer alan ço¤unlu-¤unun g›da güvenli¤inin olmad›¤›ülkeler için meflum bir gidiflatt›r.

‹klim de¤iflikli¤inin etkileri ül-keler ve bölgeler aras›nda eflit olma-

yacakt›r. Normalin alt›nda beslenen140 milyon insan›n oldu¤u Çin, hu-bubat üretiminde 100 milyon tonart›fl yaflayacak iken, normalin alt›n-da beslenen 200 milyon kiflinin bu-lundu¤u Hindistan'›n 30 milyon tonkaybetmesi beklenmektedir.

Daha az ya¤›fl alaca¤› öngörü-len alanlar›n su depolama, su yö-netim ve verimlili¤i artt›rmas› ge-rekmektedir. .Genifl sulama planla-r›n›n su temin rejimlerindeki de¤i-flikliklere adapte edilmesi ve küçükölçekli tarla esasl› su kontrol ön-lemlerine destek verilmesi flartt›r.

BBaall››kkçç››ll››kk vvee ssuu üürrüünnlleerrii

Bal›kç›l›k sektöründe dünyaçap›nda 200 milyon kifliden fazlas›istihdam edilmektedir. Bunlar›n %98’i geliflmekte olan ülkelerdendir.Bal›k da birçok yoksul insan›n bes-lenmesinde temel protein kayna¤›-d›r ve say›s› 2.8 milyar› aflan kiflininbeslenmesinde hayvansal protei-nin yaklafl›k % 20’sini sa¤lamakta-d›r. ‹klim de¤iflikli¤i, yoksullar içinbu önemli gelir ve beslenme kayna-¤›n› tehdit etmektedir.

‹flte iklim de¤iflikli¤inin getire-cekleri flunlar olacakt›r: su s›cakl›k-lar›nda art›fllar, deniz seviyesindekiart›fllar, buzullar›n erimesi, okya-nus tuzlulu¤unda ve asitlik oran›n-da de¤ifliklikler, baz› bölgelerde da-ha fazla siklonlar olurken di¤er ba-z› bölgelerde ya¤›flta azalmalar, ba-l›k stoklar›n›n bollu¤u ve düzenle-rinde de¤iflimler. ‹klim de¤iflikli¤ikilit önemdeki bir ekonomik ve çev-resel kayna¤›n sürdürülebilirli¤i veverimlili¤ini etkilemektedir, ancakdi¤er taraftan özellikle su ürünleriaç›s›ndan f›rsatlar sunmaktad›r.

‹klim de¤iflikli¤i bal›kç›l›k ve suürünlerine ba¤›ml› yaflayan kiflileride etkileyecektir. Çünkü üretim vepazarlama maliyetleri artt›kça al›mgücü ve ihracat azalacak ve daha serthava koflullar› tehlikeyi artt›racakt›r.

RRiisskk yyöönneettiimmii

Küresel ›s›nma kara, su, mah-suller, hayvanlar, bal›klar veya za-rarl›lar ve hastal›klar olarak neyi et-kilerse etkilesin, bunlar›n getirdi¤iriskin yönetilmesi için yeni yollarvard›r. ‹klim de¤iflikli¤inin açl›küzerindeki etkisinin asgariye indi-rilmesi için, ulusal, bölgesel veuluslar aras› seviyelerde çok yönlübir yaklafl›ma ihtiyaç vard›r.

‹klim de¤iflikli¤i ve g›da güven-li¤i riskleriyle bafla ç›kmada yeni fi-nansman yollar› araflt›r›lmal›d›r.Bunlar, topluluklar ve hane halk›için mikro finans araçlar›n›; özelsektörün rolünün geniflletilmesini;vak›flar›n rolünün artt›r›lmas›n› vek›rsal halk›n karbon kredi Pazar sis-temine erifliminin sa¤lanmas›n›içermektedir.

fifiuu aannddaa vvee öönnüümmüüzzddeekkii oonn yy››ll--llaarrddaa kküürreesseell ››ss››nnmmaann››nn eenn kkööttüü eett--kkiilleerriinnii aazzaallttmmaakk aadd››nnaa ppeekk ççookk flfleeyyyyaapp››llaabbiilliirr.. BBuu öönnlleemmlleerr;;

• ‹klim de¤iflikli¤inin çiftçilik veormanc›l›¤› yerel düzeyde nas›l etki-leyebilece¤ine dair daha iyi bir anla-y›fl›n oluflmas›na yönelik iklim ve ik-lim etki modellerinin gelifltirilmesi,

• Geçim yollar›n›n çeflitlendi-rilmesi ve daha iyi su yönetimi,toprak koruma, daha esnek mahsulve a¤aç türlerinin teflvik edilmesiy-le tar›m, bal›kç›l›k ve ormanc›l›k uy-gulamalar›n›n benimsenmesi,

• Is› ve iklim tahminlerinin da-ha iyi yap›lmas›,

38

DDüünnyyaa GG››ddaa GGüünnüü

• ‹zleme ve erken uyar› sistem-lerinin daha da gelifltirilmesi,

• Afet riski yönetiminin geliflti-rilmesi,

‹‹kklliimm ddee¤¤iiflfliikkllii¤¤iinniinn eettkkiilleerriinneeddaahhaa iiyyii aaddaappttee oollaabbiillmmeekk iiççiinn flfluunn--llaarr yyaapp››llaabbiilliirr::

• Arazi kullan›m planlan, g›dagüvenli¤i programlan, bal›kç›l›k veormanc›l›k politikalar› tamamenbirbiriyle uyumlu olmal›d›r.

• Fayda maliyet analizlerininsulama ve k›y› koruma için iklimde¤iflikli¤i risklerini dikkate almas›gerekmektedir.

• Çiftçilere yönelik en iyi uygu-lamalar kapasite gelifltirme ve a¤oluflturma yoluyla teflvik edilmelidir.

• ‹klim de¤iflikli¤i gereksinim-lerine dair Ulusal Adaptasyon Ey-lem Planlar›n›n uygulanmas› des-teklenmelidir.

• Acil durum planlar›n›n yenive geliflen risk senaryolar›n› kapsa-mas› gerekmektedir.

SSoonnuuçç;; ‹nsanl›k iklim de¤iflikli¤iile beraber yaflamay› ö¤renmelidir.Ancak iklim de¤iflikli¤inin dünyada-ki açl›¤› daha da artt›ran etmenler-den biri olmas›na izin veremeyizçünkü bu zengin ülkelerle yoksul ül-keler aras›ndaki uçurumun daha daaç›lmas›na neden olacakt›r. Bu se-neki Dünya G›da Günü herkesin kü-resel ailemizin en zay›f üyelerinin enfazla ve en kötü etkileneceklerini an-lamalar› için bir f›rsat olmal›d›r. Lüt-fen onlar› unutmayal›m.

BBiiyyooeenneerrjjii vvee gg››ddaa ggüüvveenncceessiiYüzy›llarca evlerde biyoenerji,

odun ve organik at›klardan gelenbiyokütle fleklinde kullan›lm›flt›r.S›v› biyoyak›tlar gibi modern biyo-enerji flekilleri gelifltirme iste¤i70’lerde ortaya ç›km›flt›r. Bu e¤ili-min g›da güvenli¤i aç›s›ndan hemavantajlar› hem de riskleri vard›r.Tar›m sektörünü canland›rabilir,k›rsal kalk›nmay› güçlendirebilir,yoksullu¤u azaltabilir. Ancak sür-dürülebilir flekilde yürütülmedi¤itakdirde g›da güvenli¤i için ciddibir tehdit oluflturabilir, en savun-mas›z kifliler için g›da eriflimini bileengelleyebilir.

Biyoenerji iklim de¤iflikli¤inihafifletmeye yard›mc› olabilir, an-cak fleker kam›fl› ve palmiye ya¤› gi-bi enerji hammaddeleri için or-manlar ve turbal›k alanlar›n orta-dan kald›r›lacak olursa bu mümkünolamaz. Tar›mdan ve ormanc›l›k ka-l›nt›lar›ndan veya at›klar›ndan bi-yoyak›t üretmek bir alternatif ola-rak düflünülebilir ancak teknolojihenüz ticari düzeyde kullan›labilirde¤ildir. Politika yapanlar biyoyak›-t›n getirdi¤i f›rsatlar› kullan›rkeninsanlar›n büyümeye devam etme-si veya yeterli g›da temin edebil-mesini nas›l dengeleyecekleri soru-nu ile karfl› karfl›yad›rlar.

Yüksek fiyatlar nedeniyle olufla-cak g›da güvencesi riskleri biyoener-jinin g›da mahsullerine dayanmas›veya g›da üretimi için asl›nda kulla-n›lacak olan toprak ve suyun kulla-n›lmas› durumunda çok büyüktür.Bu rekabet ›s› ve enerji için biyoküt-leden ziyade s›v› biyoyak›tlar›n üre-timinde daha yo¤undur. Mevcutteknolojiye dayanarak s›v› biyoyak›t-lar›n h›zla yay›lmas› g›da fiyatlar›n-daki art›fla önemli ölçüde katk›dabulunmaktad›r. Bu da elinde fazlamahsul bulunan k›rsal çiftçilerin ya-rar›na olmakta ancak g›da sat›n al-mas› gereken kentteki tüketicileri vek›rsaldaki yoksullar› incitmektedir.

Hammadde talebinin tar›mayat›r›m yap›lmas›n› gerektirmesi,küçük üreticiler için yeni istihdamve pazar olanaklar› yaratmas› vek›rsal ekonomiyi canland›rmas› du-rumunda g›da güvenli¤i yerel dü-zeyde iyilefltirilebilir.

Büyük ölçekli plantasyonlar ifl-çiler için istihdam sa¤layabilir an-cak küçük ölçekli iflletmeler için za-rarl› olabilir. Sistemin d›fl›nda kal-m›fl çiftçiler için arazi mülkiyetinigüvence alt›na alan yoksullar› des-tekleyen biyoyak›t politikalar› vekooperatif ve büyüme planlar›n›ndesteklenmesi olumsuz etkilerinazalt›lmas›nda yard›mc› olacakt›r.

ÇÇookklluu eettmmeennlleerr gg››ddaa ffiiyyaattllaarr››nn›› aarrtttt››rrmmaakkttaadd››rrEndiflelenmek için iklim de¤i-

flikli¤i ve biyoyak›t patlamas› yet-

mezmifl gibi 2007 - 2008'de g›da fi-yatlar› da baflka etmenlerle art›flgöstermifltir. Fiyat yükselifli, artannüfusa ba¤l› olarak tah›l talebininve yükselmekte olan ülkelerde ettüketiminin fazlalaflmas›ndan, herzaman düflük düzeyde olan g›dastoklar›ndan, iklim de¤iflikli¤i ileba¤lant›l› kurakl›k ve sellerden, yük-sek petrol fiyatlar›ndan, g›da mad-deleriyle ilgili artan spekülasyonlar-dan ve biyoyak›tlara olan talebinartmas›ndan kaynaklanmaktad›r.Afrika'daki düflük gelirli g›da a盤›bulunan ülkeler için tah›l faturas›-n›n 2007 -2008 y›l›nda uluslararas›tah›l fiyatlar›ndaki ciddi art›fl, nav-lun ücretleri ve petrol fiyatlar› ne-deniyle % 74 artaca¤› tahmin edil-mektedir. Son olarak, çat›flmalar veafetler 37 ülkede g›da krizlerinin or-taya ç›kmas›na neden olmufltur.

Haziran 2008'de dünya liderle-ri Roma'da toplanm›fllar ve krizi an-lamaya ve çözümler bulmaya çal›fl-m›fllard›r. FAO taraf›ndan düzenle-nen Dünya G›da Güvencesi: ‹klimDe¤iflikli¤i ve Biyoenerjiyle GelenGüçlükler bafll›kl› Üst Düzey Konfe-rans'da ise kat›l›mc› ülkeler, gelifl-mekte olan ülkelerde ve geçifl ülke-lerinde tar›m ve g›da üretimini ge-niflletmek ve tar›m, tar›mla ilgili ifl-ler ve k›rsal kalk›nmaya yat›r›m ya-p›lmas›n›n artt›r›lmas› konusundaanlaflm›fllard›r. Konferans'›n niha-i Deklarasyonu g›da fiyat› krizindenetkilenmifl ülkelerin mevcut g›dagereksinimlerini belirlemek için g›-da yard›m› ve güvenlik a¤› prog-ramlar›n›n derhal yayg›nlaflt›r›lma-s› için ça¤r›da bulunmaktad›r.

G›da fiyatlar› h›zla t›rman›yor.Her yerde herkes etkileniyor. Ancaken kötü durumda olanlar flüphesizki en yoksullar. De¤iflen hava duru-mu ve biyoyak›tlara olan talebinartmas› sorunun bir bölümünüoluflturuyor. Çözüm ararken flunuunutmayal›m; g›da enerjidir.

39

DDüünnyyaa GG››ddaa GGüünnüü

KKaayynnaakkllaarrKoruma ve Kontrol Genel Müdürlü¤ü

eniden Düzenlenerek Haz›rla-nan Türk G›da Kodeksi SiyahÇay Tebli¤i 12 A¤ustos 2008

tarih ve 26965 say›l› Resmi Gaze-te’de Yay›mlanarak Yürürlü¤e Gir-di. Dökme çay sat›fl›na müsaadeedilmeyen yeni tebli¤le gramaj s›-n›rlamas› da kald›r›lm›fl oldu.

Siyah çay›n tekni¤ine uygun vehijyenik flekilde üretim, haz›rlama,iflleme, muhafaza, depolama, tafl›-ma ve pazarlamas›n› sa¤lamak üze-re bu ürünün özelliklerini belirle-mektir. Bu Tebli¤ siyah çay, aroma-l› siyah çay ve kafeinsiz siyah çay›kapsar. Kurutulmufl bitki ve/veyameyve ilave edilmifl siyah çaylar›kapsamaz.

aa.. SSiiyyaahh ççaayy:: Camellia sinensistürünün farkl› çeflitlerinin genç sür-günlerinden tepe tomurcu¤u veonu takip eden taze yapraklar ve ta-ze tek yaprak, taze iki yaprak ve ta-

ze üç yaprakl› sürgünler ile bunlar›birbirine ba¤layan taze sap k›s›mla-r›n›n soldurma, k›v›rma veya kes-me, oksidasyon ve kurutma gibiüretim aflamalar› ile ifllenmesi so-nucu elde edilen ürünü,

bb.. SSüüzzeenn PPooflfleett:: Uygun boyuttaüretilmifl siyah çay, aromal› siyahçay ve kafeinsiz siyah çay› belli gra-majlarda içeren ve içerdi¤i ürününkendine has renk, tat ve aromas›n›s›cak suda ortama filtre etme özel-li¤ine sahip malzemeden üretilmifliplikli ya da ipliksiz pofleti,

cc.. KKaaffeeiinnssiizz ssiiyyaahh ççaayy:: Kafeinmiktar› kuru maddede a¤›rl›kça %0,1’yi geçmeyen siyah çay›,

çç.. YYaabbaanncc›› mmaaddddee:: Orijini siyahçay olmayan, bitki ve hayvan kay-nakl› maddeler, tafl, plastik ve ben-zeri maddeler ve yapay maddelergibi her türlü maddeyi, ifade eder.

ÜÜrrüünn öözzeelllliikklleerrii

aa.. Kendine has görünüfl, renk,tat ve kokuda olmal›d›r.

bb.. Yabanc› madde içermemeli-dir.

cc.. Afla¤›daki fiziksel ve kimya-sal özelliklere uygun olmal›d›r.

KKaattkk›› mmaaddddeelleerrii

Tebli¤ kapsam›nda yer alanürünlere hiçbir katk› maddesi kat›-lamaz.

AAmmbbaallaajjllaammaa,, eettiikkeettlleemmee vveeiiflflaarreettlleemmee

11.. Tebli¤ kapsam›nda yer alanürünler, Türk G›da Kodeksi Yönet-meli¤i’nin Ambalajlama-Etiketle-me ve ‹flaretleme Bölümü’nde ve25.8.2002 tarihli ve 24857 say›l›Resmî Gazete’de yay›mlanan TürkG›da Kodeksi-G›da MaddelerininGenel Etiketleme ve Beslenme Yö-nünden Etiketleme Kurallar› Tebli-

40

KKooddeekkss

Y

SSiiyyaahh ççaayykkooddeekkssii yyeenniilleennddii

SSiiyyaahh ççaayykkooddeekkssii yyeenniilleennddii

¤i’nde yer alan hükümlere uygunolmal›d›r. Buna ilave olarak;

aa.. Süzen poflet içinde sat›flasunulan siyah çaylar›n etiketinde,kullan›m flekline göre "demlik sü-zen poflet" veya "süzen poflet" ifa-desi ürün ismi ile ayn› yüzde yer al-mal›d›r.

bb.. Tebli¤ kapsam›nda yer alanve do¤rudan tüketime sunulanürünler, nihai tüketiciye dökmeolarak sat›fla sunulamaz.

cc.. Tebli¤ kapsam›nda yer alanürünler aroma içeriyorsa ürün ismi"… aromal› …" fleklinde ifade edil-melidir.

YYüürrüürrllüükktteenn kkaalldd››rr››llaann mmeevvzzuuaatt

13.12.1996 tarih ve 22846 say›-l› Resmî Gazete’de yay›mlanan TürkG›da Kodeksi Siyah Çay Tebli¤i yü-rürlükten kald›r›lm›flt›r.

UUyyuumm zzoorruunnlluulluu¤¤uu

Halen faaliyet gösteren veTebli¤ kapsam›nda yer alan ürün-leri üreten ve satan iflyerleri Tebli-¤in yay›m› tarihinden itibaren biry›l içinde Tebli¤ hükümlerine uy-mak zorundad›r. Bu süre içinde ge-rekli düzenlemeleri yapmayan üre-tim yerlerinin faaliyetine izin veril-

mez. Bu sürenin sonunda söz ko-nusu üretim yerleri ile bu Tebli¤hükümlerine uymayan ürünleri sa-tan iflyerleri hakk›nda, 5179 say›l›G›dalar›n Üretimi, Tüketimi ve De-

netlenmesine Dair Kanun Hük-münde Kararnamenin De¤ifltirile-rek Kabulü Hakk›nda Kanun hü-kümlerine göre yasal ifllem yap›la-cakt›r.

41

KKooddeekkss

FFiizziikksseell vvee KKiimmyyaassaall ÖÖzzeelllliikklleerrDDee¤¤eerrlleerr

SSiiyyaahh ççaayy SSüüzzeenn ppooflfleett

TTooppllaamm TToozz ÇÇaayy MMiikkttaarr›› ((gg//gg)) %% ((ttaanneecciikk bbooyyuuttuu ≤≤ 335555 µµ))

En çok 14 En çok 35

OOkkssiiddee OOllmmaamm››flfl PPaarrççaa ((gg//gg))%% En çok 8 En çok 8

TTooppllaamm KKüüll ((KKuurruu MMaaddddeeddee)),, ((gg//gg))%% En az 4 - En çok 8 En az 4 - En çok 8

SSuu EEkkssttrraakktt››((22)) ((KKuurruu MMaaddddeeddee)),, ((gg//gg)) %% En az 29 En az 32

HHaamm SSeellüülloozz ((KKuurruu MMaaddddeeddee)) ((gg//gg)) %% En çok 16,5 En çok 15,0

SSuuddaa ÇÇöözzüünneenn KKüüllddee AAllkkaalliilliikk ((KKOOHH cciinnssiinnddeenn)) %% En az 1-En çok 3 En az 1-En çok 3

%% 1100’’lluukk HHiiddrrookklloorriikk AAssiittttee ÇÇöözzüünnmmeeyyeenn kküüll ((KKuurruu mmaaddddeeddee)) ((gg//gg)) %%

En çok 1 En çok 1

KKaaffeeiinn ((KKuurruu mmaaddddeeddee)) ((gg//gg)) %% En az 1,6 En az 1,6

SSuuddaa ÇÇöözzüünneenn KKüüll ((TTooppllaamm kküüllee ggöörree)) ((gg//gg)) %% En az 45 En az 45

NNeemm OOrraann›› ((gg//gg)) %% En çok 7 En çok 7(1) : Ekte yer alan özellikler kafeinsiz siyah çay (kafein ve ekstrakt de¤erleri hariç) ve aromal› siyah çay› da kapsamaktad›r.(2) : Kafeinsiz çaylarda ekstrakt miktar› Ek’te belirtilen de¤erlerden % 1,6 daha az olmal›d›r.

42

KKooddeekkss

›da Maddelerinde Bulunmas›-na ‹zin Verilen PestisitlerinMaksimum Kal›nt› Limitleri

Tebli¤i 29.07.2008 tarih ve 26951say›l› Resmi Gazete’de yay›mlana-rak yürürlü¤e girdi. Tebli¤le; pesti-sitlerin bitkisel ve hayvansal g›da-larda bulunmas›na izin verilenmaksimum kal›nt› limitleri belir-lenmifltir. Tebli¤, pestisitlerin bitki-sel ve hayvansal g›dalarda bulun-mas›na izin verilen maksimum ka-l›nt› limitlerini ve bu limitlerin uy-gulama esaslar›n› kapsamaktad›r.

BBaakkaannll››kk:: TTaarr››mm vvee KKööyyiiflfllleerriiBBaakkaannll››¤¤››nn››,,

BBiittkkii kkoorruummaa üürrüünnlleerrii:: Tar›msalürünlerin üretimi, ifllenmesi, depo-lanmas›, tafl›nmas› ve da¤›t›lmas›s›ras›nda hastal›k, zararl›, yabanc›ot ve mikroorganizmalar›n kontro-lü, uzaklaflt›r›lmas›, imha edilmesi,önlenmesi amac›yla kullan›lan kim-yasal ve biyolojik maddeler ile bitkigeliflim düzenleyicilerini,

KKaabbuull eeddiilleebbiilliirr ggüünnllüükk aall››mmmmiikkttaarr›› ((AADDII –– AAcccceeppttaabbllee DDaaiillyy IInnttaa--kkee)):: Toplumdaki çocuk veya do¤ma-m›fl bebekler gibi hassas gruplar› dadikkate alarak, de¤erlendirme s›ra-s›ndaki mevcut bilgiler ›fl›¤›nda tü-

keticiye fark edilebilir herhangi birsa¤l›k riski teflkil etmeyen, bir bire-yin vücut a¤›rl›¤› esas al›narak tümyaflam› boyunca g›dalarla günlükolarak alabilece¤i madde miktar›n›,

MMaakkssiimmuumm kkaall››nntt›› lliimmiittii ((MMRRLL–– MMaaxxiimmuumm RReessiidduuee LLeevveell)):: ‹yi ta-r›m uygulamalar› ve ADI de¤erleritemel al›narak belirlenen en yüksekpestisit kal›nt› limitini,

PPeessttiissiitt:: Zirai mücadele uygu-lamalar›nda kullan›lan her türlükimyasal madde ve preparat›,

PPeessttiissiitt kkaall››nntt››llaarr››:: EK-1’de be-lirtilen ürünlerde bulunabilen, bitkikoruma amaçl› kullan›lan aktifmaddeler, bunlar›n metabolitlerive/veya parçalanma veya reaksiyonürünlerini, ifade eder.

PPeessttiissiittlleerriinn mmaakkssiimmuumm kkaall››nntt››lliimmiittlleerriinnee iilliiflflkkiinn uuyygguullaammaa eessaassllaa--rr›› flflööyylleeddiirr::

11.. Tebli¤de yer alan bitkisel vehayvansal ürünlere ait gruplar ve ta-n›mlamalar EK-1’de (MRL Uygula-nacak Bitkisel ve Hayvansal Ürün-ler) verilmifltir. MRL UygulanacakBitkisel ve Hayvansal Ürünlere aitkod numaralar›, MRL’nin uygulana-ca¤› ürün gruplar›, bu gruplarda yeralan ürünler, ürünlerin bilimsel ad-

lar›, benzer ürünler ve ürünlerinMRL de¤erlendirmesine tabi tutula-cak k›s›mlar› tan›mlanm›flt›r. Buürünlerin MRL’leri de¤erlendirilir-ken, ürünün teknolojisi gere¤i uygu-lanan ifllemlere ait iflleme faktörleride dikkate al›nmal›d›r. ‹flleme fak-törleri Bakanl›kça belirlenecektir.

22.. Tebli¤ kapsam›nda belirlen-mifl olan MRL’ler EK-2 (ÜlkemizdeRuhsatland›r›lm›fl Olan Bitki Koru-ma Ürünlerinin Kabul Edilebilir EnYüksek Kal›nt› Limitleri) ve EK-3’de(Avrupa Birli¤i’nin ‹lgili Mevzuat›n-da Yer Alan Ürün Gruplar›ndaki EnYüksek Pestisit Kal›nt› Limitler) yeralmaktad›r.

22..11.. Ülkemizde 17.02.1999 ta-rihli ve 23614 say›l› Resmî Gaze-te’de yay›mlanan Bitki KorumaÜrünlerinin Ruhsatland›r›lmas›Hakk›nda Yönetmelik hükümlerinegöre ruhsatland›r›lm›fl olan bitkikoruma ürünlerinin kabul edilebilirmaksimum kal›nt› limitleri bu Teb-li¤in EK-2’sinde yer almaktad›r.

22..22.. Tebli¤in EK-2’si (Ülkemiz-de Ruhsatland›r›lm›fl Olan BitkiKoruma Ürünlerinin Kabul Edilebi-lir En Yüksek Kal›nt› Limitleri) , üçbölümden oluflmaktad›r:

G

PPeessttiissiitt kkaall››nntt›› s›na dikkat!

22..22..11.. Bölüm 1, Bakanl›k tara-f›ndan de¤erlendirmeleri tamam-lanm›fl olan pestisitlerin ürünve/veya ürün gruplar›ndaki maksi-mum kal›nt› limitleri listesini,

22..22..22.. Bölüm 2, Bakanl›k tara-f›ndan gözden geçirilen ve üzerindede¤erlendirmeleri devam edenpestisitlerin ürün ve/veya ürüngruplar›ndaki maksimum kal›nt› li-mitlerine ait geçici listeyi,

22..22..33.. Bölüm 3, Bakanl›k tara-f›ndan de¤erlendirmeleri tamam-lanm›fl olan yasakl› pestisitlerinürün ve/veya ürün gruplar›ndakimaksimum kal›nt› limitlerine aitlisteyi içerir.

22..33.. Tebli¤in Ülkemizde Ruh-satland›r›lm›fl Olan Bitki KorumaÜrünlerinin Kabul Edilebilir EnYüksek Kal›nt› Limitleri Listesinde(EK-2) yer alan pestisitler sadecebu ekte belirlenen ürün ve/veyaürün gruplar› için geçerlidir.

22..44.. Tebli¤de yer alan EK-2 Bö-lüm 2’deki pestisitlere ait geçiciMRL’ler Bakanl›k taraf›ndan yap›la-cak de¤erlendirme sonucunda EK-2Bölüm 1 veya Bölüm 3’e al›nacakt›r.

33.. Tebli¤in EK-3 (Avrupa Birli-¤i’nin ‹lgili Mevzuat›nda Yer AlanÜrün Gruplar›ndaki En Yüksek Pes-tisit Kal›nt› Limitler) ’ü, Avrupa Bir-li¤i’nin ilgili mevzuat›nda yer alanürün gruplar›ndaki pestisitler içinmaksimum kal›nt› limitlerini içer-mektedir.

33..11.. Tebli¤in EK-3’ü, üç adetbölümden oluflmaktad›r:

33..11..11.. Bölüm 1, Avrupa Birli¤itaraf›ndan de¤erlendirilmesi ta-mamlanm›fl olan pestisitlerin ürünve/veya ürün gruplar›ndaki maksi-mum kal›nt› limitleri listesini,

33..11..22.. Bölüm 2, iki alt bölüm-den oluflmaktad›r. Bölüm 2A, Avru-pa Birli¤i taraf›ndan de¤erlendir-mesi devam eden pestisitlerin ürünve/veya ürün gruplar›ndaki maksi-mum kal›nt› limitlerine ait geçicilisteyi; Bölüm 2B, Avrupa Birli¤i ta-raf›ndan de¤erlendirmesi devameden pestisitlerin, Bölüm 1’de yeralmayan ürün ve/veya ürün grupla-r›ndaki maksimum kal›nt› limitleri-ne ait geçici listeyi,

33..11..33.. Bölüm 3, riskli olmad›¤›için MRL belirlenmesine ihtiyaçduyulmayan pestisitleri içerir.

44.. Ülkemizde üretilen bitkiselürünlerde EK-2’de yer alan maksi-mum kal›nt› limitleri uygulan›r. EK-2’de hayvansal ürünlere ait maksi-mum kal›nt› limitleri yer almad›¤›n-dan, bu ürünlerde sadece EK-2’dekipestisitler için EK-3’de yer alan mak-simum kal›nt› limitleri kullan›l›r.

55.. ‹‹tthhaallaatt UUyygguullaammaallaarr››

55..11.. ‹thal edilen bitkisel ve hay-vansal ürünlerde, Avrupa Birli¤i’nin‹lgili Mevzuat›nda Yer Alan ÜrünGruplar›ndaki En Yüksek Pestisit Ka-l›nt› Limitleri (EK-3) dikkate al›n›r.

55..22.. ‹thal ürünlere iliflkin uygu-lamalarda, EK-2 ve EK-3’de yer al-mayan pestisit ve ürünlere aitMRL’ler Bakanl›kça belirlenir.

66.. 11.01.2005 tarihli ve 25697say›l› Resmî Gazete’de yay›mlananTürk G›da Kodeksi G›dalarda Mak-simum Bitki Koruma Ürünleri Ka-l›nt› Limitleri Tebli¤i yürürlüktenkald›r›lm›flt›r.

77.. UUyyuumm zzoorruunnlluulluu¤¤uu

Halen faaliyet gösteren ve Teb-li¤ kapsam›nda yer alan ürünleriüreten ve satan iflyerleri bir y›l içe-risinde bu Tebli¤ hükümlerine uy-mak zorundad›r.

88.. Tebli¤ içeri¤inde 24.10.2008tarih ve 27034 say›l› Resmi Gaze-te’de yay›mlanan G›da Maddelerin-de Bulunmas›na ‹zin Verilen Pesti-sitlerin Maksimum Kal›nt› LimitleriTebli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas›Hakk›nda Tebli¤ ‘le de¤ifliklik yap›l-m›flt›r.

43

KKooddeekkss

KKaayynnaakkllaarrhttp://www.kkgm.gov.tr/TGK/Teb-

lig/2008_41.html

nt› ss››nnaa ddiikkkkaatt!!

44

DDeesstteekklleemmeelleerr

TTaarr››mm vvee KKööyyiiflfllleerrii BBaakkaannll››¤¤››’’nnddaannddeesstteekklleemmee ööddeemmeelleerriinnee ddeevvaamm

Konuya ‹liflkin Bakanlar Ku-rulu Karar› Uygulama Tebli¤i Ta-r›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›’nca ha-z›rlanarak, 25.10.2008 tarihli Res-mi Gazete’de yay›mland› ve yürür-lü¤e girdi..

DDeesstteekklleemmee pprriimmii uuyygguullaammaaaallaann››,, ööddeemmee eessaassllaarr››,, ööddeemmee yyeerrvvee zzaammaann››,, ööddeemmee flfleekkllii

Al›m sat›m ifllemlerinin belir-lenen usul ve esaslara uygun ger-çekleflmesi kofluluyla; kütlü pa-muk, ya¤l›k ayçiçe¤i, soya fasulye-si, kanola, dane m›s›r, aspir vezeytinya¤› (ham rafinajl›k veya na-türel) üreticileri ile bu ürünlerintohumluk üretici kurulufllar› ilesözleflmeli üretim yapan üreticilerde prim ödemelerinden yararla-n›r.

Tar›msal Destekleme ve Yön-lendirme Kurulu taraf›ndan, 2008y›l› ürünü destekleme primi mik-tarlar› kilogram bafl›na; kütlü pa-muk için 30 YKr (sertifikal› 36YKr), ya¤l›k ayçiçe¤i için 21 YKr,soya fasulyesi için 23 YKr (sertifi-kal› 27,5 YKr), kanola için 23 YKr,dane m›s›r için 4 YKr, aspir için 23YKr ve zeytinya¤› için 21 YKr ola-rak belirlenmifltir.

Üreticiler, istenen belgeler vefarkl› il/ilçelerde gerçeklefltirdi¤i

üretim ve sat›fllar ile ilgili tümbelgeleri sadece ÇKS’ye baflvur-du¤u ‹l/‹lçe Komisyonlar›na ibrazeder. Ayr›ca, sertifikal› tohumlukkullanarak kütlü pamuk/soya fa-sulyesi üretimi yapan ve bu duru-mu belgelendiren üreticilere, ürü-ne verilecek prim miktar›n›n %20’si oran›nda fazla ödeme yap›-l›r.

BBaaflflvvuurruu SSüürreessii::

11.. Destekleme primi ödeme-sinden yararlanmak isteyen üreti-cilerin son baflvuru tarihi kütlüpamuk, ya¤l›k ayçiçe¤i, soya fa-sulyesi, kanola, dane m›s›r ve as-pir için 03.04.2009 olarak belirlen-mifltir. Bu tarihten sonraki baflvu-rular kesinlikle kabul edilmeye-cektir.

22.. Destekleme primi ödeme-sinden yararlanmak isteyen zey-tinya¤› üreticilerinin tasiriye fatu-ralar› ile yap›lacak son baflvurutarihi 05.06.2009, ancak bu tarih-ten sonra sat›lan zeytinya¤lar›naait al›m sat›m belgelerinin sonteslim tarihi ise 02.10.2009 olarakbelirlenmifltir. Bu tarihten sonrakibaflvurular kesinlikle kabul edil-meyecektir.

22000088 YY››ll›› ÜÜrrüünnüü KKüüttllüü PPaammuukk,, YYaa¤¤ll››kk AAyyççiiççee¤¤ii,, SSooyyaa FFaassuullyyeessii,, KKaannoollaa,, DDaannee MM››ss››rr,, AAssppiirr vvee ZZeeyyttiinnyyaa¤¤›› ÜÜrreettiicciilleerriinnee

DDeesstteekklleemmee PPrriimmii ÖÖddeennmmeessiinnee DDeevvaamm

45

DDeesstteekklleemmeelleerr

5 Aral›k 2008 tarihinde yürür-lü¤e giren Bakanlar Kurulu Karar›gere¤ince; organik tar›m uygula-malar› gerçeklefltiren Çiftçi Kay›tSistemine ve Organik Tar›m BilgiSistemine kay›tl› çiftçiler ile iyitar›m uygulamalar› gerçeklefltirenÇiftçi Kay›t Sistemine kay›tl› çift-çilere dekar bafl›na 20 YTL, toprakanalizi yapt›ran Çiftçi Kay›t Siste-mine kay›tl› çiftçilere ise dekarbafl›na 2,5 YTL destekleme öde-mesi yap›lacak. Ayr›ca seralarda

do¤al polinasyonu sa¤lamakamac›yla bambus ar›s› kullananüreticilere, Tar›m ve Köyiflleri Ba-kanl›¤› ‹l ve ‹lçe Tar›m Müdürlük-lerince düzenlenecek hakediflbelgeleri üzerinden koloni bafl›na50 YTL destekleme ödemesi yap›-lacak. Destekleme ödemeleri içinal›nacak olan çiftçi müracaatlar›-na yönelik usul ve esaslar, Tar›mve Köyiflleri Bakanl›¤›nca ç›kar›la-cak uygulama tebli¤leri ile duyu-rulacak.

OOrrggaanniikk TTaarr››mm,, ‹‹yyii TTaarr››mm UUyygguullaammaallaarr›› iillee TToopprraakk AAnnaalliizzii

YYaapptt››rr››llmmaass››nnaa vvee BBaammbbuuss AArr››ss›› KKuullllaann››mm››nnaa

DDeesstteekklleemmee ÖÖddeemmeessii YYaapp››llaaccaakk

KKoonnuuyyllaa iillggiillii BBaakkaannllaarr KKuurruu--lluu KKaarraarr›› 0055 AArraall››kk 22000088 TTaarriihhlliiRReessmmii GGaazzeettee’’ddee YYaayy››mmllaanndd››..

Yurt içinde 2008 y›l›nda üreti-len bu¤day, arpa, çavdar, yulaf,çeltik, kuru fasulye, nohut ve mer-cimek üreticilerine sat›fl belgesi-

nin ibraz› flart›yla kilogram bafl›nadestekleme primi ödenmesi ka-rarlaflt›r›ld›. Prim miktar› Tar›msalDestekleme ve Yönlendirme Ku-rulu taraf›ndan belirlenecek ve ka-rar 01.05.2008 tarihinden itibarengeçerli olacak.

DDeesstteekklleemmee kkooflfluullllaarr››

Destekleme priminden kamutüzel kiflileri hariç, 2008 y›l›ndaÇiftçi Kay›t Sistemi (ÇKS)'nde öz-lük, ürün, arazi bilgileri kay›tl›olan gerçek ve tüzel kifliler yarar-lan›r. Baflvuru sahibinin toplamprim ödemesinin kontrolündeÇKS'deki bilgiler dikkate al›n›r.Prim ödemelerine esas arazi bü-yüklü¤ü, baflvuru sahibininÇKS'de kay›tl› arazisinin büyüklü-¤ünü aflamaz. Üreticiler ÇKS bel-gesini kay›tl› olduklar› il ve ilçe ta-r›m müdürlüklerinden al›rlar.

PPrriimm ööddeemmeelleerrii

Prim ödemeleri için baflvuru-lar ilgili tar›m kredi kooperatifine,tar›m kredi kooperatifinin örgüt-lenmesinin bulunmad›¤› yerlerdeTar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› il vetar›m ilçe müdürlüklerine yap›l›r.Baflvuruda bulunanlardan bu ko-operatiflere ortakl›k flart› aran-maz. ÇKS belgesi ve sat›fl belgele-ri tar›m kredi kooperatiflerine ib-raz edilir.

HHuubbuubbaatt vvee BBaakkllaaggiill ÜÜrreettiicciilleerriinnee DDeesstteekklleemmee PPrriimmii ÖÖddeenneecceekk

aarr››mm vvee KKööyyiiflfllleerrii BBaakkaannll››--¤¤››nnccaa hhaazz››rrllaannaann vvee 44 KKaass››mm22000088 ttaarriihhllii RReessmmii GGaazzee--

ttee’’ddee yyaayy››mmllaannaarraakk yyüürrüürrllüü¤¤ee ggiirreennBBiittkkiisseell ÜÜrreettiimmddee KKuullllaann››llaann KKiimmyyaa--ssaallllaarr››nn KKaayy››tt AAlltt››nnaa AAll››nnmmaass›› vvee ‹‹zz--lleennmmeessii HHaakkkk››nnddaa YYöönneettmmeelliikk’’ ggeerree--¤¤iinnccee;; üürrüünn kkiimmllii¤¤ii oollmmaayyaann bbiittkkiisseellüürrüünnlleerr ssaatt››flflaa ssuunnuullaammaayyaaccaakk,, aannaalliizzssoonnuuccuu uuyygguunn oollmmaayyaann üürrüünnlleerr iimmhhaaeeddiilleecceekk,, üürrüünnüünn iiflfllleemmee,, ttaassnniiff,, ppaa--kkeettlleemmee,, ddeeppoollaammaa,, ppaazzaarr,, mmaarrkkeettvveeyyaa iihhrraaccaatt aaflflaammaass››nnddaa tteessppiitt eeddii--lleenn oolluummssuuzzlluukkllaarrddaann;; iizzlleenneebbiilliirrllii¤¤iissaa¤¤llaannmm››flflssaa üürreettiiccii,, iizzlleenneebbiilliirrllii¤¤iinnssaa¤¤llaannmmaadd››¤¤›› dduurruummllaarrddaa iissee üürrüü--nnüünn ssaahhiibbii oollaann kkiiflflii vveeyyaa kkuurruulluuflflhhaakkkk››nnddaa yyaassaall iiflfllleemm yyaapp››llaaccaakktt››rr..

Bitkisel ürünlerin üretimindenpazarlama aflamas›na kadar geçensüreçte kullan›lan Bitki KorumaÜrününün mevzuata uygun ve kon-trollü olarak kullan›lmas›n›, TürkG›da Kodeksi ve kal›nt› de¤erlerineuygun bitkisel ürün arz›n›, tüketicisa¤l›¤› ve çevrenin korunmas› ileüründe izlenebilirli¤inin sa¤lanma-s›n› amaçlayan yönetmelik; bitkiselüretimde kimyasal kullan›m›naba¤l› sorunlar›n önlenmesi amac›ile TTaarr››mm vvee KKööyyiiflfllleerrii BBaakkaannll››¤¤›› vvee ‹‹ll//‹‹llççee TTaarr››mm MMüüddüürrllüükklleerrii,, üürreettiicciilleerr,,üürrüünnüü ttooppttaann aallaann aall››cc››,, iihhrraaccaattçç››kkiiflflii kkuurruumm vvee kkuurruulluuflflllaarr››nn görev vesorumluluklar› ile yapt›r›mlar›nailiflkin usul ve esaslar› kapsar.

BBiittkkii KKoorruummaa ÜÜrrüünnüü ((BBKKÜÜ))::Bitkileri veya bitkisel ürünleri tümzararl› organizmalara karfl› korumakveya bu tür organizmalar›n etkileri-ni engellemek amac›yla kullan›c›yabir veya daha fazla aktif madde içe-ren bir formülasyon halinde sunu-lan aktif madde ve preparatlar›,

BBiittkkiisseell ÜÜrrüünn:: Bitkisel orijinli,ifllem görmemifl veya basit bir ifl-lemden geçmifl, bitki tan›m›na gir-meyen ürünleri,

BBKKÜÜ vvee DDii¤¤eerr KKiimmyyaassaallllaarr››nn kkaa--ll››nntt››ss››:: Bitki veya bitkisel kökenliürünlerde BKÜ’nün kullan›m› so-nucu ortaya ç›kan, metabolitler iledegradasyon veya reaksiyon sonu-cunda oluflan dönüflüm ürünleri dedâhil olmak üzere bir veya birdenfazla maddeyi,

‹‹flfllleemmee,, ddeeppoollaammaa yyeerrii:: Bitkiselürünlerin temizleme, ay›klama, fen-ni temizleme, tasnif, paketleme,ambalajlama ifllemlerinin yap›ld›¤›ve muhafaza edildi¤i yerleri,

ÜÜrreettiiccii:: Bitkisel üretim faali-yetlerinde bulunan gerçek ve tüzelkiflileri,

ÜÜrreettiimm YYeerrii:: Bitkisel ürün üre-timinin yap›ld›¤› alanlar›,

ÜÜrrüünn kkiimmllii¤¤ii:: Üreticisinin kim-lik, üretim yeri ve üretim aflamas›n-

da kulland›klar› BKÜ ve di¤er kim-yasallar›n kay›tlar›n›n bulundu¤ubelgeyi (Ek-1),

BBaakkaannll››kk :: Tar›m ve KöyiflleriBakanl›¤›’n›

SSeerrbbeesstt ddaann››flflmmaann:: Bakanl›kçaveya Bakanl›k taraf›ndan dan›fl-manl›k e¤itimi vermek üzere yetki-lendirilmifl olan; üniversite, meslekkurulufllar› ve dernekler taraf›ndanverilen yetkilendirme e¤itimine ka-t›lm›fl, bitki koruma, tarla ve bahçebitkileri bölümü mezunu ziraat mü-hendisleri ile Kamu kurum ve kuru-lufllar›nda veya özel kurulufllardazirai mücadele hizmetlerinde en azüç y›l çal›flm›fl di¤er bölüm mezunuziraat mühendisleri, teknisyen veteknikerlerden e¤itim sonunda ya-p›lan s›navda baflar›l› olanlara veri-len serbest dan›flman unvan›n›, ifa-de eder.

‹‹ll vvee ‹‹llççee TTaarr››mm MMüüddüürrllüükklleerrii--nniinn ggöörreevv vvee ssoorruummlluulluukkllaarr››

aa.. Üreticilerin kimlik, üretimyeri, üretim parseli, üretim desenive iflletmeye iliflkin di¤er bilgilerinikay›t sistemine girer veya girilmesi-ni sa¤lar.

bb.. Üreticiler, serbest dan›flmanveya bünyesinde serbest dan›flmançal›flt›ran kurum ve kurulufllar tara-f›ndan tutulan kay›tlar› kontroleder, tavsiyelere uygun olanlar›

46

MMeevvzzuuaatt

T

BBiittkkiisseell üürreettiimmee s›k› kontrol,aannaalliizz ssoonnuuccuu uuyygguunn oollmmaayyaann ürünler imha edilecekBBiittkkiisseell üürreettiimmee s›k› kontrol,aannaalliizz ssoonnuuccuu uuyygguunn oollmmaayyaann ürünler imha edilecek

onaylar ve bir sonraki hasat zama-n›na kadar muhafaza eder.

cc.. Hasad› zamana yay›l›p birvejetasyon döneminde birden fazlahasat edilen ürünlerde, uygulama-lar›n devam etmesi nedeniyle herhasatta elde edilen üründe kullan›-lan BKÜ ve di¤er kimyasal tespitle-rinin sa¤l›kl› yap›labilmesi için üre-ticiyle gerekli iflbirli¤ini yapar.

çç.. BKÜ ve di¤er kimyasal uygu-lamalar›n›n denetimi amac› ileusulüne uygun olarak ürün numu-nesi al›r ve Bakanl›kça yetkilendiril-mifl labaratuvara gönderir.

dd.. Analiz ve kontrollerde beyanve tavsiye d›fl› uygulamalar›n tespi-ti halinde Türk G›da Kodeksine uy-gun olmayan ürünü imha eder veyaettirir, gerekli yapt›r›mlar› uygular.

ee.. BKÜ’lerin kay›t ifllemlerineiliflkin e¤itim, yay›m ve kontrol hiz-metlerini yürütür.

ff.. Ürün bildirimine iliflkin ka-y›tlar› her üretim sezonu için gün-cellefltirir.

gg.. Üreticinin zirai mücadeleuygulamalar›n› teknik tavsiyelereuygun yürütmesi için önder çiftçilerile e¤itimler gerçeklefltirir, gerekliuyar› ve önerilerde bulunarak çal›fl-malar› izler.

¤¤.. ‹l baz›nda etkin tan›t›m vekat›l›m kampanyalar› ve bilinçlen-dirme çal›flmalar› yapar.

hh.. Toptanc›, ihracatç› ve üreticiörgütleri ile e¤itim çal›flmalar› ya-par.

››.. Paketleme veya ambalaj ev-lerinde izlenebilirli¤in kurulup ku-rulmad›¤›n› denetler.

ÜÜrreettiicciilleerriinn ggöörreevv vvee ssoorruummlluu--lluukkllaarr››

aa.. Üretim yeri, üretim parseli,üretim deseni ve kimlik bilgileri ileiflletmeye iliflkin di¤er bilgileri kay›t

sistemine girilmek üzere ‹l/‹lçe Ta-r›m Müdürlü¤üne bildirir.

bb.. BKÜ ile di¤er kimyasallar›,Bakanl›kça belirlenen tavsiyeleregöre uygun zirai mücadele aletleriile uygular, uygulamalar›n kay›tlar›-n› tutar veya serbest dan›flman ve-ya bünyesinde serbest dan›flmançal›flt›ran kurum ve kurulufllara tut-turur.

cc.. Üretim aflamas›nda kullan-d›¤› BKÜ ve di¤er kimyasal madde-lerin faturalar›n› ve uygulama kay›t-lar›n› bir sonraki hasat zaman›nakadar muhafaza eder.

47

MMeevvzzuuaatt

me ss››kk›› kkoonnttrrooll,,an üürrüünnlleerr iimmhhaa eeddiilleecceekk

me ss››kk›› kkoonnttrrooll,,an üürrüünnlleerr iimmhhaa eeddiilleecceekk

çç.. Entegre mücadele, iyi tar›mve sözleflmeli tar›m uygulamalar›n-dan herhangi birini yap›yorsa bukonularda belirlenmifl ilke ve kural-lara uyar.

dd.. Uygulama bilgilerini talepedildi¤inde Bakanl›k görevlilerine,ürün almak isteyen kifli, kurum vekurulufllara verir.

ee.. Denetim amac› ile istenenürün numunelerini verir.

ff.. Analiz sonucu uygun ç›kma-yan ürünün imhas›n› temin eder.

ÜÜrrüünn kkiimmllii¤¤ii oollmmaayyaann bbiittkkiisseellüürrüünnlleerr ssaatt››flflaa ssuunnuullmmaazz..

BBiittkkiisseell üürrüünn aall››cc››llaarr››nn››nn ggöörreevvvvee ssoorruummlluulluukkllaarr››

Bitkisel ürünü, toptanc›, haltedarikçisi, ihracatç›, kabz›mal gibitoptan alanlar;

aa.. Üretim aflamas›nda kullan›-lan BKÜ ve di¤er kimyasal uygula-ma kay›tlar›n›n tutuldu¤u ürünkimli¤i bulunan bitkisel ürünlerial›r.

bb.. Farkl› üreticilerden alm›fl ol-du¤u bitkisel ürünlerin üreticisineulafl›labilecek bilgileri içeren, üreti-ci baz›nda ürün kay›t sisteminioluflturur.

cc.. ‹flleme, tasnif veya paketle-me yerlerinde barkot veya kimliksistemini oluflturup bu sistemiürün ambalaj›na ifller.

çç.. Bakanl›k ve Müdürlük görev-lilerinin denetim amaçl› numunealmas›n› sa¤lar, iflleme, tasnif, pa-ketleme ve depolama aflamas›ndabitkisel ürünlerde kullan›lan kimya-sal uygulamalar›n kay›tlar›n› tutarve bunlar› kimlik sistemine ifller.

BBKKÜÜ vvee ddii¤¤eerr kkiimmyyaassaall ssaatt››cc››llaa--rr››nn››nn ssoorruummlluulluukkllaarr››

Bitkisel üretimde kullan›lanBKÜ ve di¤er kimyasallar› satanlar;

aa.. Ürün, zararl› organizma vehasat zaman›n› dikkate alarak, ziraimücadele teknik talimatlar› do¤rul-tusunda BKÜ sat›fl›nda bulunur.

bb.. Sat›fllar›na ait kay›tlar› gün-cel olarak tutar ve Bakanl›k veya

Müdürlü¤ün talebi halinde bu ka-y›tlar› ibraz eder.

LLaabboorraattuuaarrllaarr››nn ssoorruummlluulluukkllaarr››

Yetkilendirilmifl laboratuarlar,Bakanl›kça belirlenmifl mevzuatlaragöre al›nan ve gönderilen numune-yi en k›sa sürede analiz ederek so-nucunu bildirmekle mükelleftirler.

ÜÜrreettiimm aaflflaammaass››nnddaann ssoonnrraaBBKKÜÜ vvee ddii¤¤eerr kkiimmyyaassaallllaarr››nn kkaall››nntt››--ss››nn››nn ddee¤¤eerrlleennddiirriillmmeessii

11.. Bitkisel ürünlerde BKÜ vedi¤er kimyasallar›n kal›nt›lar›n›nde¤erlendirilmesinde, yürürlükteolan Türk G›da Kodeksi mevzuat›esas al›n›r.

22.. Üretim aflamas›ndan sonraürünün iflleme, tasnif, paketleme,depolama, pazar, market veya ihra-cat aflamas›nda tespit edilen olum-suzluklardan; izlenebilirli¤i sa¤lan-m›flsa üretici, izlenebilirli¤in sa¤-lanmad›¤› durumlarda ise ürününsahibi olan kifli veya kurulufl so-rumludur.

33.. Bakanl›k taraf›ndan üretici-nin ürününde ikinci defa kal›nt›

tespit edildi¤inde üretici ismi top-tanc› ve ihracatç›lara duyurulur.

CCeezzaaii mmüüeeyyyyiiddeelleerr

Bu Yönetmelikte belirlenenusul ve esaslara uymayanlar hak-k›nda 6968 say›l› Zirai Mücadele veZirai Karantina Kanunu ile 5179 sa-y›l› G›dalar›n Üretimi, Tüketimi veDenetlenmesine Dair Kanun Hük-münde Kararnamenin De¤ifltirile-rek Kabulü Hakk›nda Kanunun ce-zaya iliflkin hükümleri uygulan›r.

YYüürrüürrllüükk

Yönetmeli¤in,

aa.. Ticarete konu olan taze mey-ve ve sebze ürünlerine iliflkin hü-kümleri 1.2.2009 tarihinde,

bb.. Di¤er ürünlere iliflkin hü-kümleri 1.2.2010 tarihinde,

cc.. Sera ve örtü alt› üretimineiliflkin hükümleri ise Resmî Gaze-te’de yay›mland›¤› tarihte yürürlü-¤e girer.

48

MMeevvzzuuaatt

KKaayynnaakkllaarrhttp://www.kkgm.gov.tr/yonetmelik/bi

tk_ur_kull_kimy_kayit_altina_alinmasi_yon.html

EEkk-- 11:: ÜÜrreettiiccii KKaayy››tt DDeefftteerrii

ar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›,‹çiflleri Bakanl›¤› ve Sa¤l›k Ba-kanl›¤› ile ortaklafla haz›rla-

nan G›da Güvenli¤i ve KalitesininDenetimi ve Kontrolüne Dair Yö-netmelik 26.09.2008 tarihli ResmiGazete’de yay›mlanarak yürürlü¤egirmifltir.

G›da güvenli¤inin ve kalitesi-nin temini için g›da iflyerlerinin as-gari teknik ve hijyenik flartlar› ile g›-da ve g›da ile temasta bulunanmadde ve malzemelerin Türk g›damevzuat›na uygunlu¤unun denetimve kontrol hizmetleri ile iflyeri so-rumluluklar›na dair usul ve esaslar›belirlemek amac›yla haz›rlanan yeniyönetmelik; g›da denetim ve kon-trol hizmetleri ile izlenebilirlik, iflye-ri sorumlulu¤u ve itiraz hakk›na ilifl-kin usul ve esaslar› kapsamaktad›r.

YYaassaall DDaayyaannaakk11.. 27.05.2004 tarihli ve 5179 sa-

y›l› G›dalar›n Üretimi, Tüketimi veDenetlenmesine Dair Kanun Hük-münde Kararnamenin De¤ifltirile-rek Kabulü Hakk›nda Kanunun 7nci, 10 uncu, 16 nc›, 17 nci, 18 inci,23 üncü ve 25 inci maddeleri,

22.. 10.07.2004 tarihli ve 5216 sa-y›l› Büyükflehir Belediyesi Kanunu-nun 7 nci maddesi,

33.. 03.07.2005 tarihli ve 5393 sa-y›l› Belediye Kanununun 15 incimaddesi,

44.. 22.02.2005 tarihli ve 5302 sa-y›l› ‹l Özel ‹daresi Kanununun 7 ncimaddesi,

DDeenneettiimm :: Ulusal düzeyde buYönetmelikte belirtilen kriterlereuygunluk ifllemleri aç›s›ndan Tar›mve Köyiflleri Bakanl›¤›; bunun d›fl›n-da g›da üretim, sat›fl ve toplu tüke-tim yerlerinin denetlenmesi aç›s›n-dan kendi özel mevzuat›na göreyetkili il özel idaresi, belediye ve

Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› tara-f›ndan veya mahalli mülki idareamirin koordinasyonu veya iflbirli-¤inde, g›da kontrol hizmetlerininyürütülmesi ve/veya do¤rulanmas›için yap›lan ifllemleri,

YYeettkkiillii iiddaarree:: Tar›m ve Köyiflle-ri Bakanl›¤›/özel mevzuat›na göreyetkili il özel idaresi ve belediyeyi ,ifade eder.

‹‹flflyyeerrlleerriinniinn TTaaflfl››mmaass››

GGeerreekkeenn ÖÖzzeelllliikklleerrG›da maddeleri ve g›da ile te-

masta bulunan madde ve malze-meleri üreten iflyerleri, Yönetmeli-¤in Ek-2’sinde öngörülen asgarîteknik ve hijyenik flartlara ve üret-tikleri g›da ve g›da ile temasta bu-lunan madde ve malzemelerinözelli¤ine göre Türk g›da mevzu-at›nda belirlenen kriterlere uymakzorundad›r. G›da ve g›da ile temas-ta bulunan madde ve malzemelerinsat›fl yerleri ile toplu tüketim yerle-ri Yönetmeli¤in Ek-3’ünde öngörü-len asgarî teknik ve hijyenik flartla-ra uymak zorundad›r.

G›da maddeleri ve g›da ile te-masta bulunan madde ve malze-meleri üreten iflyerleri, Türk g›damevzuat› çerçevesinde Tar›m veKöyiflleri Bakanl›¤› ve taflra teflkila-t›ndan çal›flma izni ve g›da sicil nu-maras›, ürettikleri ürünler için üre-tim izni ve yetkili il özel idaresi ve-ya belediyeden iflyeri açma ve ça-l›flma ruhsat› almakla yükümlüdür.

Ayr›ca tüm g›da ve g›da ile te-masta bulunan madde ve malze-melerin sat›fl yerleri ile toplu tüke-tim yerleri ile çad›r, büfe ve hare-ketli araçlar gibi tafl›nabilir ve/veyageçici tesislere yetkili il özel idaresiveya belediye taraf›ndan iflyeri aç-ma ve çal›flma ruhsat› verilir ve ifl-

yeri kimlik bilgileri Tar›m ve Köyifl-leri Bakanl›¤›na gönderilir.

DDeenneettiimm vvee kkoonnttrrooll uussuull vveeeessaassllaarr››

11.. Valili¤in koordinasyonundayetkili idareler il genelinde uygulan-mak üzere y›ll›k denetim program›n›haz›rlar ve günceller. Denetim vekontroller, uygun s›kl›kta ve g›damaddesinin tafl›d›¤› riskle orant›l›olur. Ayn› zamanda Tar›m ve Köyiflle-ri Bakanl›¤›nca da ürün veya risk ba-z›nda y›ll›k denetim ve izleme prog-ramlar› haz›rlan›r ve uygulanmaküzere yetkili idarelere gönderilir.

22.. Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›,‹çiflleri Bakanl›¤› ile Sa¤l›k Bakanl›-¤›n›n görüflünü alarak halk sa¤l›¤›-n› ilgilendiren g›da ve g›da ile te-masta bulunan madde ve malzemekaynakl› risklerin kontrolüne yöne-lik acil eylem planlar› ile çok y›ll›kulusal kontrol plan›n› haz›rlar.

33.. Y›ll›k kontrol programlar› ileçok y›ll›k olarak haz›rlanan ulusalkontrol plan› ve di¤er amaçlarla ya-p›lan tüm denetim ve kontrollerin

50

MMeevvzzuuaatt

YYeenniiddeenn yyeennii yönetmelikT

haz›rlanacak raporlara esas teflkileden de¤erlendirmesi yetkili idare-lerce yap›ld›ktan sonra sonuçlar,genel de¤erlendirme yap›lmak üze-re Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›nagönderilir.

44.. Gerekti¤inde yetkili idareler,g›da güvenli¤i ve kalitesi konusun-da, kontrol, denetim ve iflyeri so-rumluluklar›na dair her türlü idaritedbiri al›r; ülke genelini ilgilendi-ren konularda gerekli tedbirler Ta-r›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›nca al›n›r.

MMüüllkkiiyyeettiinn kkaammuuyyaa ggeeççiirriillmmeessii vvee iimmhhaaG›da mevzuat›na uygun olma-

yan ve 5179 say›l› Kanunun 29 uncumaddesi gere¤i el konulan ve top-lat›lan g›da ve g›da ile temasta bu-lunan madde ve malzemelerin mül-kiyetinin kamuya geçirilmesine ma-halli mülki amir taraf›ndan kararverilir.

Mülkiyeti kamuya geçen g›dave g›da ile temasta bulunan maddeve malzemelerin insan sa¤l›¤› vetüketimine uygun olmamas› duru-

munda mahalli mülki amirin izin veonay› al›nmak suretiyle yetkili ida-renin gözetiminde imha edilir vebelgelenir. Yeniden de¤erlendiril-mesi mümkün olmayan g›da ve g›-da ile temasta bulunan madde vemalzemeler, mahalli mülki amirinizin ve onay› al›nmak suretiyle yet-kili idarenin gözetiminde imha edi-lir ve belgelenir.

DDeenneettiimm vvee kkoonnttrrooll ssoonnuuççllaarr››--nn››nn ddee¤¤eerrlleennddiirriillmmeessii

II.. GG››ddaa vvee gg››ddaa iillee tteemmaass eeddeennmmaaddddee vvee mmaallzzeemmeelleerr üürreettiimm iiflflyyeerr--lleerriinnddee yyaapp››llaann ddeenneettiimm vvee kkoonnttrroollssoonnuuccuunnddaa eekkssiikklliikk tteessppiitt eeddiillmmeessiidduurruummuunnddaa;;

11.. A¤›rl›k puan› (4) olan eksik-liklerden herhangi birinin tespitedilmesi veya a¤›rl›k puan› (3) ola-rak tespit edilenlerin puan toplam›-n›n 60 ve üzeri olmas› durumunda,üretilen g›da ve g›da ile temastabulunan madde ve malzemelere elkonulur. Yetkili idarenin teklifi ile elkonulan ürünlerin mülkiyetinin ka-muya geçirilmesine ve iflyerininüretim ile ilgili faaliyetten menine5179 say›l› Kanuna göre mahallimülki amirin onay› ile karar verilir.‹flyerine eksikliklerin giderilmesiiçin en fazla 30 gün süre verilir. Ve-rilen süre sonunda yap›lan denetimve kontrol sonucuna göre eksiklikle-rin giderildi¤inin tespit edilmesihalinde faaliyetinin devam›na, ek-sikliklerin giderilmedi¤inin tespitedilmesi durumunda ise iflyeri aç-ma ve çal›flma ruhsat› ile çal›flma iz-ni ve g›da sicili iptaline karar verilir.

22.. A¤›rl›k puan› (3) olarak tes-pit edilen hususlardan puan topla-m›n›n 60’dan az olmas› veya a¤›rl›kpuan› (2) ve (1) olarak tespit edilenhususlarda eksikli¤in giderilmesiiçin ifl yerine en fazla 30 gün süretan›n›r. Verilen süre sonunda, ek-sikliklerin giderilmedi¤inin tespiti

halinde üretilen ürünlere el konu-larak yetkili idarenin teklifi üzerineiflyerinin üretim ile ilgili faaliyetin-den menine ve el konulan ürünle-rin mülkiyetinin kamuya geçirilme-sine 5179 say›l› Kanuna göre ma-halli mülki amir onay› ile karar veri-lir. Ayr›ca iflyeri açma ve çal›flmaruhsat› ile çal›flma izni ve g›da sici-li iptal edilir.

IIII.. GG››ddaa SSaatt››flfl vvee TToopplluu TTüükkeettiimm‹‹flflyyeerrlleerriinnddee yyaapp››llaann ddeenneettiimm vveekkoonnttrrooll ssoonnuuccuunnddaa eekkssiikklliikk tteessppiitteeddiillmmeessii dduurruummuunnddaa;;

11.. A¤›rl›k puan›n›n (4) olarak tes-pit edilen veya asgari teknik ve hijye-nik flartlara uygun olarak faaliyet gös-termeyen iflyerleri hakk›nda yetkiliidare taraf›ndan kendi özel mevzuat›-na göre gerekli ifllem yap›l›r.

22.. A¤›rl›k puan› (3), (2) ve (1)olarak tespit edilen hususlarda ek-sikli¤in giderilmesi için ifl yerine enfazla 30 gün süre tan›n›r. Verilensüre sonunda eksikliklerin gideril-medi¤inin tespiti halinde iflyerlerihakk›nda yetkili idare taraf›ndankendi özel mevzuat›na göre gerekliifllem yap›l›r.

DDüüzzeennlleemmee yyeettkkiissii

‹çiflleri Bakanl›¤›, Sa¤l›k Ba-kanl›¤› ve Tar›m ve Köyiflleri Bakan-l›¤› Yönetmeli¤in uygulamas›n›sa¤lamak üzere her türlü alt düzen-lemeyi yapmaya yetkilidir.

YYüürrüürrllüükktteenn kkaalldd››rr››llaann YYöönneett--mmeelliikk

9.12.2007 tarihli ve 26725 say›-l› Resmî Gazete’de yay›mlanan G›-da Güvenli¤i ve Kalitesinin Deneti-mi ve Kontrolüne Dair Yönetmelikyürürlükten kald›r›lm›flt›r.

51

MMeevvzzuuaatt

ni yyöönneettmmeelliikk

KKaayynnaakkllaarrhttp://www.kkgm.gov.tr/yonetmelik/gi

da_guvenligi_kalitesi_denetimi_yon_son.html

52

MMeevvzzuuaatt

TTaarriihh SSaayy››

Bitkisel Üretimde Kullan›lan Kimyasallar›n Kay›t Alt›na Al›nmas› ve ‹zlenmesiHakk›nda Yönetmelik

04.11.2008 27044

Meyve/Asma Fidan ve Üretim Materyali Sertifikasyonu ve Pazarlamas›Yönetmeli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Yönetmelik

04.11.2008 27044

Kanatl› Hayvan Eti ve Et Ürünleri Üretim Tesislerinin Çal›flma ve Denetleme Usul veEsaslar›na Dair Yönetmelikte De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Yönetmelik

31.10.2008 27040

K›rm›z› Et ve Et Ürünleri Üretim Tesislerinin Çal›flma ve Denetleme Usul veEsaslar›na Dair Yönetmelikte De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Yönetmelik

31.10.2008 27040

Bal›kç› Bar›naklar› Yönetmeli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Yönetmelik 28.10.2008 27038

Organik Tar›m›n Esaslar› ve Uygulanmas›na ‹liflkin Yönetmelikte De¤ifliklikYap›lmas›na Dair Yönetmelik

25.10.2008 27035

2008 Y›l› Ürünü Kütlü Pamuk, Ya¤l›k Ayçiçe¤i, Soya Fasulyesi, Kanola, Dane M›s›r,Aspir ve Zeytinya¤› Üreticilerine Destekleme Primi Ödenmesine ‹liflkin BakanlarKurulu Karar› Uygulama Tebli¤i (No: 2008/59)

25.10.2008 27035

Türk G›da Kodeksi Hindiba Ekstrakt› Tebli¤i (No: 2008/56) 24.10.2008 27034

Türk G›da Kodeksi G›da Maddelerinde Kullan›lan Tatland›r›c›lar›n Safl›k KriterleriTebli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Tebli¤ (No: 2008/58)

24.10.2008 27034

G›da Güvenli¤i ve Kalitesinin Denetimi ve Kontrolüne Dair Yönetmelik 26.09.2008 27009

Türk G›da Kodeksi Çi¤ Kanatl› Eti ve Haz›rlanm›fl Kanatl› Eti Kar›fl›mlar› Tebli¤indeDe¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Tebli¤ (No: 2008/54)

25.09.2008 27008

Ulusal Süt Konseyi Kurulufl ve Çal›flma Esaslar› Hakk›nda Yönetmelik 23.09.2008 27006

Su Ürünleri Yönetmeli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Yönetmelik 21.09.2008 27004

Türk G›da Kodeksi Yönetmeli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Yönetmelik 05.09.2008 26988

Türk G›da Kodeksi Bebek Formülleri Tebli¤i (No: 2008/52) 04.09.2008 26987

Türk G›da Kodeksi Devam Formülleri Tebli¤i (No: 2008/53) 04.09.2008 26987

Türk G›da Kodeksi Koyulaflt›r›lm›fl Süt ve Süttozu Tebli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas›Hakk›nda Tebli¤ (No: 2008/51)

03.09.2008 26986

G›da Maddeleri ve G›da ile Temasta Bulunan Madde ve Malzemelerin ‹thalat›ndaKontrol Belgesi Onaylanmas› ve ‹thalat Aflamas›ndaki Kontrol ‹fllemleri Hakk›ndaTebli¤de De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Tebli¤ (No: 2008/46)

21.08.2008 26974

Hayvansal Kökenli Yemlerde Mikrobiyolojik Kriterler Tebli¤i (No: 2008/47) 21.08.2008 26974

Türk G›da Kodeksi Siyah Çay Tebli¤i (No: 2008/42) 12.08.2008 26965

Türk G›da Kodeksi G›da Maddelerinde Kullan›lan Tatland›r›c›lar›n Safl›k KriterleriTebli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Tebli¤ (No: 2008/43)

12.08.2008 26965

Türk G›da Kodeksi G›da Maddelerinde Kullan›lan Renklendiricilerin Safl›k KriterleriTebli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Tebli¤ (No: 2008/44)

12.08.2008 26965

Türk G›da Kodeksi Renklendiriciler ve Tatland›r›c›lar D›fl›ndaki G›da Katk› MaddelerininSafl›k Kriterleri Tebli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Tebli¤ (No: 2008/45)

12.08.2008 26965

Türk G›da Kodeksi G›da Maddelerinde Bulunmas›na ‹zin Verilen PestisitlerinMaksimum Kal›nt› Limitleri Tebli¤i (No: 2008/41)

29.07.2008 26951