bukme kalibi 3

7/18/2019 bukme kalibi 3

http://slidepdf.com/reader/full/bukme-kalibi-3 1/58

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİR İLMESİ PROJESİ)

MAK İNE TEKNOLOJİSİ

BÜKME KALIPLARI 3

ANKARA 2006



Milli Eğitim Bakanlığı taraf ından geliştirilen modüller;

• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Karar ı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlar ında kademeliolarak yaygınlaştır ılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlar ındaamaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretimmateryalleridir (Ders Notlar ıdır).

• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve

geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlar ındauygulanmaya başlanmıştır.

• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

• Örgün ve yaygın eğitim kurumlar ı, işletmeler ve kendi kendine meslekiyeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.

• Basılmış modüller, eğitim kurumlar ında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret kar şılığındasatılamaz.



i

AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... iiiGİR İŞ .........................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ-1 .......................................................................................................31. PRESLER ve KALIP MONTAJINI YAPMAK ....................................................................3

1.1. Pres Çeşitleri .................................................................................................................31.1.1. C Tipi Presler.........................................................................................................41.1.2. H Tipi Presler.........................................................................................................41.1.3. Pik Gövdeli Presler ................................................................................................51.1.4. Çelik Kontrüksiyon Presler....................................................................................51.1.5. Sütun Gövdeli Eksantrik Presler............................................................................5

1.2. Preslerin K ısımlar ı ........................................................................................................61.2.1. Gövde.....................................................................................................................61.2.2. Motor .....................................................................................................................61.2.3. Volan (Dişli) ..........................................................................................................71.2.4. Hareket İletme Sistemi ..........................................................................................71.2.5. Kavrama ve Frenler ...............................................................................................81.2.6. Eksantrik Mili veya Krank Mili .............................................................................91.2.7. Koç Başlığı ............................................................................................................91.2.8. Tabla ......................................................................................................................9

1.3. Preslerde Emniyet Sistemleri ve Bak ım......................................................................101.3.1. Mekanik Sigortalı Presler ....................................................................................11

1.3.2. Hidrolik Sigortalı Presler.....................................................................................111.3.3. Preslerde Günlük, Aylık, Yıllık Bak ım ...............................................................11

1.4. Hidrolik Presler...........................................................................................................131.4.1. Tek Etkili Presler .................................................................................................131.4.2. Çift Etkili Presler .................................................................................................14

1.5. Hidrolik Preslerin K ısımlar ı........................................................................................ 151.5.1. Tank.....................................................................................................................161.5.2. Pompa ..................................................................................................................161.5.3. Valfler..................................................................................................................171.5.4. Basınç Kontrol Valfleri........................................................................................171.5.5 Yön Kontrol Valfleri.............................................................................................18

1.5.6.Çek Valfler ...........................................................................................................181.5.7.Manometre............................................................................................................191.5.8. İletim Hatlar ı........................................................................................................191.5.9. Piston ve Silindirler .............................................................................................201.5.10. Sivişler ...............................................................................................................20

1.6.Preslerde Çalışanın Emniyeti ve Kullanılan Sistemler, Araçlar ..................................211.6.1.Hidrolik ve Eksantrik Preslerin Çalışma Sistemleri .............................................211.6.2. Çift El Kumanda Sistemi ..................................................................................... 211.6.3. Koruma Perdeleri.................................................................................................221.6.4. Fotosel Gözler, Uyar ıcı Işık ve Sesler .................................................................221.6.5.Çalışma Konum Seçici Anahtar ve Sistemler.......................................................22

1.7. Kalı p Parçalar ının Montajını Yapmak ........................................................................23

İÇİNDEK İLER



ii

1.7.1. Alt Grup Montajını Yapma..................................................................................24

1.7.2. Üst Grup Montajı

nı

Yapma .................................................................................27UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................30ÖLÇME DEĞERLENDİRME-1 .......................................................................................31PERFORMANS DEĞERLENDİRME ..............................................................................33

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 .....................................................................................................342. KALIPLARI PRESE BAĞLAMAK VE TEST ETMEK ....................................................34

2.1. Pres Tonajını (Bükme Kuvvetini) Hesaplama ............................................................342.2. Pres Kurs Değerini Belirleme ..................................................................................... 382.3. Pres Başlığını Alt Ölü Noktaya Alma ......................................................................... 382.4. Kalı p Üst Gurubunun Pres Koç Tablasına veya Başlığına Bağlama ..........................392.5. Alt Kalı p Gurubunu Pres Tablasına Bağlama.............................................................40

2.6. Pres Volanına Bir Tur Yaptır ılarak Kurs Kontrolü Yapmak ......................................402.7. Presi Çalıştırma ve Parça Üretme ...............................................................................402.8. Preslerde Emniyetli Çalışma Yöntem ve Kurallar ı .....................................................41UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................43ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME – 2 ..............................................................................44PERFORMANS DEĞERLENDİRME ..............................................................................46

CEVAP ANAHTARLARI.......................................................................................................47MODÜL DEĞERLENDİRME ................................................................................................48ÖNER İLEN KAYNAKLAR....................................................................................................51KAYNAKÇA...........................................................................................................................52



iii

AÇIKLAMALARKOD 521MMI150 ALAN Makine Teknolojisi

DAL/MESLEK Endüstriyel KalıpçılıkMODÜLÜN ADI Bükme Kalıpları 3

MODÜLÜN TANIMIBükme kalı plar ını ve bükme kalı plar ının kullanılmasını

anlatan öğrenim materyalidirSÜRE 40/32

ÖN KOŞUL Temel İmalat İşlemleri dersi modüllerini almış olmak

YETERLİK Kalı bın montajını yapmak ve prese bağlayı p test etmek

MODÜLÜN AMACI

Genel AmaçBu modül ile gerekli bilgileri alı p uygun ortam

sağlandığında bükme kalı plar ının montajını yapabileceksinizve prese bağlayarak tekniğine uygun olarak testedebileceksiniz

Amaçlar Bükme kalı p parçalar ının montajını yapabileceksiniz. Bükme kalı bını prese, tekniğine uygun bağlayarak test

edebileceksiniz.EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Kalı p atölyesi, el tak ım araç ve gereçleri, kalı p parçalar ı, bağlantı ve merkezleme elmanlar ı.

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Bu modül programı süresince yapmış olduğunuzöğrenme faaliyetleri ve uygulamalı faaliyetlerden başar ılı sayılabilmeniz için test ve uygulamalar ı istenilen seviyedeyapabilmeniz gerekir. Bu nedenle her faaliyet sonundakendinizi test ediniz. Başar ısızlık halinde ise faaliyetitekrarlayınız.

AÇIKLAMALAR



iv



1

GİR İŞ Sevgili Öğrenci,

Teknolojinin dolayısıyla sanayi ve üretim teknolojilerinin hıza ilerlemekte olduğugünümüzde sizlere önemli görevler düşmektedir. Sizlerin başar ısı ülkemizin başar ısıdır.Sizler başar ılı olduğunuz sürece ülkemizin rekabet gücü artacak, refah düzeyimizyükselecektir. Teknolojinin geldiği son noktada bütün imalatlar değişik kalı plar ileyapılmaktadır. Kalı pla çalışmak, rekabetin ve standardın getirdiği temel zorunluluklardan birtanesidir.

Sanayimizin daha ileriye gidebilmesi için maliyeti düşük ve kusursuz üretimleryapabilmek, rekabet gücü açısından temel hedefimizdir. Bu modül, sizlere bükmekalı plar ının kullanım amaçlar ının, üretim aşamalar ının, kalı p montajının yapılması vekalı plarla parça üretiminin yapılabilmesinde kullanıllacak preslerin tanınması aşamasında

büyük avantaj sağlayacaktır.

Modülün sonunda üretilmesi istenen parçanın teknik resmine göre gerekli bükmekalı bını üretebilecek ve bu kalı pla ihtiyaca uygun parçanın üretimini yapabileceksin.

GİR İŞ



2



3

ÖĞRENME FAALİYETİ-1

Bükme kalı p parçalar ının montajını yapabileceksiniz.

Çevrenizdeki işletmelerde kullanılan bükme kalı plar ı ve pres tezgahlar ı hakk ında bilgi toplayınız.

Bükme kalı plar ında üretilmiş değişik parçalar ı inceleyerek nasıl üretildiğikonusunda bilgi edininiz. Topladığınız bilgiler hak ında br rapor hazırlayarak sınıfta sunum yapınız.

1. PRESLER VE KALIP MONTAJINIYAPMAK

Bu bölümde pres çeşitleri, presler hakk ında ve kalı bın prese bağlanması ile ilgili genel bilgiler verilmiştir.

1.1. Pres Çeşitleri

Presler, elektrik motorundan alınan dönmehareketini mekanik enerjiye çeviren ve bu enerjiyi

kullanan makinelerdir.

Resim 1.1: Eksantrik pres


ARAŞTIRMA

AMAÇ



4

1.1.1. C Tipi Presler

Gövde yapısı (kalı p çalışma boşluğu)tek taraftan açık olan pres tezgahlar ıdır. Pikve çelik gövdeli olarak üretilirler. Geneldehafif tonajlı preslerin tasar ımında C tipigövde şekli olarak kullanılırlar.

Resim 1.2: C tipi eksantrik pres

1.1.2. H Tipi Presler

Gövde yapısı (kalı p çalışma boşluğu)kapalı olan pres tezgahlar ıdır. Genellikleçelik gövdeli olarak üretilirler. Yüksektonajlı preslerin tasar ımında H tipi gövdeşekli olarak kullanılırlar. Kendi içerisinde,dört biyelli, iki biyelli ve tek biyelli olarakçalışma hassasiyeti olarak bulunmaktadır.

Resim 1.3: H tipi eksantrik pres



5

1.1.3. Pik Gövdeli Presler

Ana gövde k ısmı ve tablası dökme demirden (pik) tek parçaolarak imal edilmiş pres tezgahlar ıdır.

Resim 1.4: Pik gövdeli eksantrik pres

1.1.4. Çelik Kontrüksiyon Presler

Ana gövde k ısmı ve tablası çelik plakalardankaynakla birleştirme yöntemiyle imal edilmiş prestezgahlar ıdır.

Resim 1.5: Çelik kontrüksiyon gövdeli eksantrik pres

1.1.5. Sütun Gövdeli Eksantrik Presler

Sütun gövdeli pesler, alt tabla ve üst plaka olmaküzere iki ana k ısımdan imal edilmişlerdir. Bu iki ana k ısımdört ana sütun ile birleştirilmiştir. Sütunlar ın k ılavuzluğundayatay olarak tasarlanmış koç başlığı alt tabla ve üst plakaarasında iş hareketini gerçekleştirir.

Resim 1.6: Sütun gövdeli eksantrik pres



6

1.2. Preslerin K ısımları

Eksantrik Presin K ısımlar ı

1. Gövde2. Motor3. Volan(dişli)4. Hareket iletme sistemi5. Kavrama ve frenler6. Eksantrik mili(krank mili)7. Koç başlığı 8. Tabla

Resim 1.7: Eksantrik presin k ısımları

1.2.1. Gövde

Preslerdeki en önemli özellik gövde biçimi, gövdenin yapıldığı malzemenin cinsi ve

kontrüksiyon şeklidir. Küçük tonajlı preslerin gövdesi döküm, büyük tonajlı preslerin gövdekontrüksiyonu çelik plakalı kaynak birleştirmedir.

Küçük tonajlı presler genellikle C gövde tipli preslerdir ve aşağıdaki gibisınıflandır ılır:

Arkası açık eğilebilen C tipi gövdeli presler. Sabit C tipi gövdeli presler. Alt tablası ayarlanabilen C tipi gövdeli presler. Boru presleri. Düz sütun gövdeli presler.

Büyük tonajlı preslerin gövde yapılar ı da genelde H tipi ve çelik kontrüksiyon olarakimal edilirler. Preslerde pik ya da çelik gövdeler olsun işlenmeden önce gerginlikleri gidermeişlemi uygulanır.

1.2.2. Motor

Motor, presin volan dişlisini çeviren elemandır. Motordan alınan yaklaşık 1400dev/dak dönme hareketini, kayış kasnak yardımı ile krank miline dakikada 20 dev/dak olacakşekilde iletilir.



7

1.2.3. Volan (Dişli)

Bu tip preslerde motor mili hareketi kayış ve kasnakla krank miline iletilir. Motor vekrank miline V tipi kasnaklar tak ılır ve kasnaklar arasındaki hareket iletimi yine V tipikayışlarla sağlanır. Krank mili muylusu üzerine kavrama ve kasnak yerleştirilmiştir.

Kalı plama yapılmadığı zaman krank mili kasnağı kavrama üzerinde serbest döner.Kalı plama yapılacağı zaman devreye girer ve kasnağın dönüş hareketini krank miline iletir.

1.2.4. Hareket İletme Sistemi

Elektrik motoru ile elde edilen dönme hareketi kayışlar vasıtasıyla volana aktar ılır.

Bunun sebebi elektrik motorunun devir sayısının yüksekliğidir (900d/dk). Preslerindakikadaki vuruş sayısının çok düşük olması gerekir (20 vuruş gibi). Bu yüzden motorundevir sayısı, aktarma organlar ında düşürülerek aktar ılır.

Volana bağlı olan milin üzerinde, kavrama ve fren grubu vardır. Kavrama ve frengrubu hidrolik, pnomatik veya mekanik kumanda sistemi ile çalışır. Volan, motordan aldığı dönme hareketi ile sürekli döner fakat volan mili dönmez. Biz parça basmak istediğimizzaman kavrama kumandasını devreye sokar ız (pedal ile) ve volan mili dönmeye başlar.Volan milindeki dönme hareketi dişliler vasıtasıyla devir sayısı küçültülerek krank(eksantrik) miline aktar ılır. Eksantrik milin görevi, dairesel hareketi doğrusal hareketedönüştürmektir. Presin krank miline biyel kolu dediğimiz kollarla bağlı bulunan hareketlikafaya (koç başlığı) krank milinin eksen kaçıklığı kadar doğrusal hareket yaptır ılır. Biz buna

presin kursu (strok) diyoruz. Her presin yapısına göre uygun kurs boyu vardır. Değişikyükseklikte kalı p bağlamak için ayr ıca koç başlığı ayar mekanizması yapılır. Mekanik presinkoç başlığının aşağıya indiği pozisyondan, geri dönüşe geçtiği en alt noktaya AÖN (Alt Ölü

Nokta), en üst noktadaki pozisyona da ÜÖN (Üst Ölü Nokta) denir.

Krank mili pres gövdesine, boyuna doğru yataklanmışsa,

hareket sevk sistemi sağdan sola doğrudur. Bu tip preslere sağdansola doğru sevkli presler denir.

Resim 1.8: Sağdan sola sevkli pres

Krank mili pres gövdesine enine doğru yataklanmış ve hareket sevk sistemi arkadanöne doğru ise bu tip preslere arkadan öne doğru sevkli presler denir.



8

Kurs boylar ı, krank mili kurs ayar bileziği ve tespit flanşı yardımı ile istenilenölçüde ayarlanabilir.

Büyük tonajlı preslerin çoğu alttan sevkli preslerdir. Hareket sevk sistemi, pres oturmatablası içerisine yerleştirilmiştir. Krank miline

bağlı biyel kollar ı, dairesel hareketi doğrusalhareket olarak pres vurucu başlığına iletir.

Resim 1.9: Arkadan öne sevkli eksantrik pres

1.2.5. Kavrama ve Frenler

Kavrama ve frenler, mekanik preslerin en önemli elemanlar ındandır. Pres tezgâhınınemniyetli ve verimli çalışması, kavrama ve frenlerin hatasız çalışmasına bağlıdır.

Krank mili kasnağının dönme hareketini doğrudan veya dişli ve kamalarla krankmiline ileten sisteme kavrama denir. Kasnak dönüş hareketinin krank miline iletilmesiistendiğinde kavrama devreye girer. Tek vuruşlu kalı plama durumunda hareket iletimisadece tek devir için söz konusudur ve hareketli başlık tek vuruş yaptıktan sonra kavramadevreden çıkar.

Hareket iletimini sağlayan kavramasistemi, belli bir dönüş açısında krank miline

maksimum değerde bir döndürme momentiiletir. Kavrama devre dışı kaldığı anda frensistemi devreye girer ve krank milinin üst ölünoktada durmasını sağlar.

Resim 1.10. Fren Sistemi



9

1.2.6. Eksantrik Mili veya Krank Mili

Krank mili, volandan aldığı daireselhareketi doğrusal harekete çeviren veeksantrik presin en önemli parçasıdır.

Krank milinin üzerinde volan,kavrama elemanlar ı, fren tertibatı, biyelkolu ve biyel koluna bağlı bulunan koç

başlığı bulunmaktadır.

Şekil 1.1: Krank mili

1.2.7. Koç Başlığı

Krank mili, dönme hareketini, biyel kolu yardımı iledüzgün doğrusal hareket olarak koç başlığına iletir. Hareketli

başlığa bağlı kalı p, başlıkla birlikte hareket eder. Alt ölü

noktaya gelmeden kalı

plama işlemini bitiren koç başlı

ğı

birmiktar daha ilerledikten sonra alt ölü noktaya gelir. Sonra, geridönüş hareketini tamamlar. Ancak, kalı plama başlangıcında

başlığı hareket ettiren açılı konumdaki biyel kolu kalı plamadirencini krank miline iletir.

Resim 1.11: Koç başlığı ve biyel kolu

1.2.8. Tabla

Pres tezgâhında tabla, iş kalı bının bağlanması amacı ilekullanılmaktadır. Tablalar presin gövdesine bitişik olarak, koç

başlığının hareket eksenine dik olarak imal edilirler. İş kalı plar ı,açılan çapraz ya da birbirine paralel T kanallar ı ile tablalar ınüzerine bağlanırlar.

Resim 1.12.: Tek kat tabla



10

Tablalar pres tezgahının bütün bask ı kuvvetini

üzerlerinde taşı

yan elemanlardı

r. Presin tonajı

na göre tablalar boyutlandır ılır. Preslerde tablalar tek kat (Resim 1.12) ve iki kat(Şekil 1.13) olarak imal edilirler.

İki kat kat tablalar, üstteki tablanın dönme ya da kaymahareketi yapabilmesinden dolayı, kalı bın prese bağlanmasındakullanıcıya kolaylık sağlamaktadır.

Resim 1.13:. Çift kat tabla

1.3. Preslerde Emniyet Sistemleri ve Bak ım

Endüstride ve okullar ımızda ister eğitim ve öğretim amacıyla, ister seri üretimi içerenimalat çalışmalar ında olsun, doğabilecek iş kazalar ı ve alınması gereken iş güvenliğitedbirleri önceden alınmalıdır.

Kaza: Emniyetsiz hareket veya şartlardan doğan, bir fonksiyon veya faaliyetikesintiye uğratan, önceden planlanmamış olaylardır. İş kazalar ı genellikle bilgisizlikten,

ilgsizlikten, bilgiçlik taslamaktan, bunlar ı

n yanı

sı

ra uygun olmayan çalı

şma koşullar ı

ndanmeydana gelir. İş kazası birinci derecede çalışan kişinin sağlığını, ikinci derecede ise tezgahı,tak ım ve avadanlıklar ını etkilemektedir.

İş güvenlği: İş kazalar ını, meslek hastalıklar ını, yangınlar ı, bunalım ve stresleriniortadan kaldırmak ya da en az düzeye indirmek amacı ile alınması gereken önlemlerin tümüolarak açıklanabilir.

İş kazalar ının nedenleri çalışma ortamına göre değişmesine rağmen , genel olarak iş kazası nedenleri aşağıda belirtilmiştir. Bunlara çalışma esnasında mutlaka dikkat edilmelidir.

Koruyucusuz tezgah ve tak ımlar Yetersiz koruyucular Hatalı araç, gereç ve teçhizatı çalıştırma İyi seçilmemiş çalışma ortamı Uygun olmayan çalışma ortamı Yetersiz havalandırma Çalışma şartlar ına uygun olmayan giyim ve benzeri sebepler olarak

sıralanabilir.

Emniyetsiz hareket: İş kazalar ına neden olabilecek veya mevcut iş güvenliğinizayıflatıcı hareketlerin tamamına emniyetsiz hareket denir. Emniyetsiz hareketler;



11

Çalıştığı işte yetersiz veya bilgi veya beceri bak ımından eksik olmak

Kendine ait olmayan işe kar ı

şmak Emniyet kurallar ına uygun olmayan hızda çalışmak Emiyet araçlar ını çalışmaz hale getirmek veya çalışır olduğu halde bu araçlar ı

kullanmamak

1.3.1. Mekanik Sigortalı Presler

Preslerde, değişik sebeplerden dolayı zamaniçerisinde aşır ı yülenmeler olabilir. Bu yüklenmenin sonucuolarak pres gövdesi, yataklar, krank mili, iş kalı bı vb zarargörebilir. Bu zararlar ı en aza indirmek ya da tamamen

ortadan kaldırmak için kullanılan yöntemlerden birisimekanik sigortalardır.

Mekanik sigorta koç başlığında, kalı p sapının tamucuna gelecek şekilde açılmış olan yatağa yerleştirilir. Aşır ı yüklenme anında, kalı p sapı sigortanın orta k ısmından bask ı yaparak sigortayı patlatır. Sigorta patladığı anda preskuvveti boşa çıkmış olur.

1.3.2. Hidrolik Sigortalı Presler

Kavrama sistemi hidrolik olan preslerde hidrolik sigortalar kullanılmaktadır.Koç başlığa tak ılan silindirin hidrolikdevresine bir emniyet valfi tak ılır. Bu valfaşır ı yüklenmede, devreye girerek hidrolikdevre içerisindeki ak ışkanı depoya gönderir.Ak ışkanın boşalması ile hidrolik kavrama

boşa çıkar ve koç başlık üzerindeki bask ı kuvveti kalkar. Sonuçta hem tezgahımız

hemde kalı

bı

mı

z korunmuş olur.

Resim 1.14.Hidrolik Sigorta

1.3.3. Preslerde Günlük, Aylık, Yıllık Bak ım

Eksantrik presler genel itibariyle mekanik çalışan makinelerdir. Çalışan k ısımlar ya birbiri üzerinde doğrusal hareket yaparak kayan yüzeyler ya da kaymalı yataklarlayataklanmış muylulardan oluşmaktadır. Sürekli çalışan yataklarda yüksek basınçlardandolayı meydana gelen gerilmeler sebebiyle, iş güvenliği açısından makinenin belli

peryotlarla bak ımlar ının yapılması gerekir. Yapılması gereken bak ımlar aşağıda belirtilmiştir.

Şekil 1.2: Mekanik sigorta



13

1.4. Hidrolik Presler

Hidrolik presler, bir hidrolik silindirin ileri geri hareket ettirilmesiyle silindirin gücüisbetinde iş yapabilen hidrolik devreli pres makineleridir. Silindir yapılar ına göre, iki gurubaayr ılırlar.

Tek etkili presler Çift etkili presler

Hidrolik preslerin diğer preslere göre kullanım avantajlar ı vardır. Bunlar aşağıda belirtilmiştir.

Vurucu başlığı hareket ettiren pistonu, istenilen noktada durdurulabilme vehareket ettirebilme özelliğinden dolayı, ihtiyaç duyulan kurs boyunun ayar ı vekalı bın bağlanması çok kolaydır.

Hidrolik devrede bulunan emniyet valfi sayesinde aşır ı yüklemelerde prestezgahı ve kalı p emniyete alınmıştır.

Çalışma basıncına ve kalı planacak malzemenin özelliklerine bağlı olarakçalışma hızı ayarlanabilmektedir.

Kurs boyu süresince pistonun her noktadaki basıncı sabittir.

1.4.1. Tek Etkili Presler

Üzerinde tek etkili bir slindir taşıyan basit yapılı preslerdir. Silindirlerin geri dönüşleri yay ile veyaağırlık ile gerçekleşmektedir.

Yay geri dönüşlü tek etkili hidrolik presler ilerihareketini hidrolik etki ile, geri dönüş hareketini yayetkisi ile yapan küçük yapılı preslerdir.

Resim 1.15: Tek etkili yay geri dönüşlü hidrolik pres



14

Ağırlık etkisi ile geri dönüşlü hidrolik preslerdesilindir makinenin taban k ısmına ters olarakyerleştirilmiştir. Silindirin ileri hareketi hidrolik güç ile,geri dönüş hareketi tabla ya da üzerinde bağlı bulunankalı bın ağırlığı ile gerçekleşmektedir.

Resim 1.16: Tek etkili ağı

rlı

k etkisi ilegeri dönüşlü hidrolik pres

1.4.2. Çift Etkili Presler

Üzerinde çift etkili silindir taşıyan preslerdir. İleri ve gerihareketi hidrolik basınçla sağlanmaktadır. Silindir ileri geri ve

bekleme hareketini yaptırabilecek yön kontrol valfleri ile kontroledilirler. Preslerde pistonun ileri hareketinin hızı kontrol edilebilir,geri hareketinin hızı ise serbest (maksimum) tir. Resim 1.17’de Çiftetkili bir presin resmi verilmiştir.

Bu makinelerde silindir sayısı artır ılarak ve silindirlerinçaplar ı büyültülerek çok büyük tonajlara sahip presler eldeedilmektedir.

Resim 1.17: Çift etkili pres tezgahı



15

1.5. Hidrolik Preslerin K ısımları

Şekil 1.3’de Hidrolik bir prese ait hüdrolik devre şeması gösterilmektedir. Bu devreyeait elemanlar aşağıda belirtilmiştir.

Şekil 1.3: Hidrolik prese ait hidrolik devre şeması

En basit şekli ile bir çift etkili hidrolik presin hidrolik devre şeması şekil 1.3’ degörülmektedir. 4 numaralı hidrolik pompa, 6 numaralı eletrik motorundan aldığı dönmehareketi ile 9 numaralı tank içerisinden ak ışkanı çekmeye başlar. Ak ışkan, 3 nolu yönkontrol valfi 0 konumunda iken valfin üzerinden tanka geri döner. Valf 1 konumunagetirildiği zaman ak ışkan P basınç hattından A iş hattına geçer ve piston ileri hareket etmeye

başlar. Bu sırada T dönüş hattında, B iş hattından gelen ak ışkan, tanka dönüş yapar. Pistonunileri hareketi sırasında silindirden çıkan ak ışkan, 2 numaralı çek valfli ak ış kontrol valfininüzerinden ak ış miktar ı, kontrollü bir şekilde tanka döner. Ak ışkanın bu kontrolü pistonunileri hareketinin hızının kontrol edilmesini sağlar. Yön kontrol valfi 2 numaralı konumagetirildiği zaman piston tersine hareket eder. Çek valfli ak ış kontrol valfi, yön kontrolvalfinin B iş hattından gelen ak ışkana doğrudan geçişini sağlar. Bu durumda pistonun ilerihareket hızı kontrol edilebilir, geri hareket hızı ise sistemin maksimum hızında gerçekleşir.Sistemde bulunan 5 numaralı emniyet valfi ise sistemin aşır ı yüklenmesi durumunda devreyegirer, devredeki ak ışkanı tanka göndererek sistemdeki basıncı düşürür.

1- Hidrolik çift etkili silindir

2- Çek valfli ak ış kontrol valfi

3- 4/3 yay geri dönüşlü, selenoitkontrollü normalde kapalı yönkontrol valfi

4- Hidrolik pompa

5- Emniyet valfi

6- Elektrik motoru

7- Filtre

8- Çek valf

9-Hidrolik tank



16

1.5.1. Tank

Hidrolik ak ışkanı depolayan, çalışmaşartlar ına uygun şekilde hazırlayan devreelemanlar ına depo (tank) adı verilir.

Isınan hidrolik ak ışkanın kolaycasoğutulması için, deponun alt k ısmı havaak ımı oluşturacak şekilde tasarlanmıştır.Depoya dönen ak ışkanın dinlenmeden

emilmesini önlemek için, tank içerisinedinlendirme levhalar ı konulmuştur.

Yağ seviyesini göstermek amacıyla,kolayca görülecek şekilde yağ göstergesiyerleştirilmiştir.

Resim 1.18: Hidrolik tank

1.5.2. Pompa

Pompa, depoda bulunan ak ışkanı istenilen basınç ve debide sisteme gönderen devreelemanıdır. Pompalar, mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye dönüştürür. Hidrolik pompa,dönme hareketini, genelde bir elektrik motorundan alır. Seyyar (taşınabilen) hidroliksistemlerde ise, içten yanmalı motorlar kullanılır.

Pompalar basınç oluşturmaz. Ak ışkan hidrolik engelle kar şılaştığı zaman basınçoluşur.

Resim 1.19:Hidrolik pompalar



17

Hidrolik Pompa Çeşitleri

• Dişli pompalaro Dıştan dişli pompalaro İçten dişli pompalaro İçten eksantrikli pompalar

• Paletli pompalar• Pistonlu pompalar

o Eksenel pistonlu pompalar• Eğik gövdeli pompalar• Eğik plakalı pompalar

o Radyal pistonlu pompalar

o Pistonlu el pompalar ı

1.5.3. Valfler

Hidrolik ak ışkanın gideceği yönü belirleyen, istenildiğinde yönünü değiştiren,ak ışkanın basıncını ve debisini kontrol eden devre elemanıdır. Valfler, basıncı yükselensistemde işini bitiren ya da sisteme gitmesi istenmeyen ak ışkanı depoya gönderir.

1.5.4. Basınç Kontrol Valfleri

Hidrolik sistemlerin basınç hatlar ındakullanılan, ak ışkanın basıncını istenen değerde tutanvalflerdir.

Resim 1.20: Basınç kontrol valfleri

Basınıç kontrol valfleri kullanım yerlerine göre dörde ayr ılır.

Emniyet Valfleri: Hidrolik sistemdeki ani basınç yükselmelerinde, sistemiyüksek basınçlardan koruyan devre elemanıdır. Normalde kapalı konumdadır.Basınç yüselmesi durumunda açık konuma geçer.

Basınç Düşürme Valfleri: Hidrolik devrelerde farklı basınçlarda çalıştır ılması istenen, birden fazla sayıdaki silindir ve motorun kullanılması gerekebilir.Özellikle sıkma, bağlama v.b. işlemlerinde basıncın sabit kalması istenir. Bugibi durumlarda basınç düşürme valfleri kullanılır. Normalde açık konumdadır.Basınç yükseldiğinde kapalı konuma geçer. İki ve üç yollu olmak üzere değişiktipleri vardır.



18

Basınç Sıralama Valfleri: Basınç sıralama valfleri bir hidrolik devrede birden

fazla sayı

daki silindir, motor gibi alı

cı

lar ı

farklı

zamanda çalı

ştı

rmak içinkullanılır. Normalde kapalı konumdadır. İstenen basınçta açılı p diğer alıcılar ı harekete geçirir.

Boşaltma Valfleri: Genelde sıkma işlemi yapan silindirlerde kullanılır. Normalde kapalıdır. Bir uyar ı geldiği zaman açılır ve basınçlı ak ışkanı depoyagönderir.

1.5.5 Yön Kontrol Valfleri

Hidrolik devrelerde ak ışkanın, ne zaman, hangi yolu izlemesi gerektiğini belirleyen

valflerdir. İstenildiğinde ak ış yolunu değiştirirler, istenildiğinde ak ış yolunu açı p kapatırlar.Çeşitleri, 2/2 yön kontrol valfi 3/2 yön kontrol valfi 4/2 yön kontrol valfi 5/2 yön kontrol valfi 3/3 yön kontrol valfi 4/3 yön kontrol valfiOlarak sıralanabilir.

Resim 1.21:Yön kontrol valfleri

1.5.6.Çek Valfler

Çekvalfler hidrolik ak ışkanın tek yönde geçmesine müsaade eder. Hidrolikte pompayı yüksek basınçlardan korumak amacıyla ,pompa çık ışından sonra ve baypaslı filtre hatlar ındaçekvalfler sıklıkla kullanılmaktadır.

Ak ış kontrol valfi, hidrolik sistemlerde debi

miktar ı

nı

ayarlamak amacı

yla kullanı

lı

r. Ak ı

ş miktar ını değiştirerek silindirlerin hızını vehidrolik motorlar ın devrini ayarlayabiliriz.

Gelişen teknoloji ile birlikte çekvalf ve ak ış kontrol valfi birleştirilerek, çekvalfli ak ış konrolvalfi adında daha sıklıkla kullanılmaktadır.

Resim 1.22:Çek valfli ak ış kontrol valfi



19

1.5.7.Manometre

Hidrolik devre içerisindeki basıncı ölçenkadranlı ya da dijital olarak yapılmış devreelemanlar ıdır. Devrenin, sürekli olarak basıncını göstererek güvenli bir çalışma ortamı oluşturur.

Resim 1.23: Manometre

1.5.8. İletim Hatları

Hidrolik Borular: Sistemde belirli noktalar arasında ak ışkanı taşıyan, ak ışkanak ılavuzluk yapan devre elemanlar ıdır. Borular sabit devre elemanlar ına gidenak ışkanlar ı taşımakta kullanılır.

Hidrolik Hortumlar: Hidrolik sistemlerde hareketli devre elemanlar ını birbirine bağlamak amacı ile kullanılan devre elemanlar ıdır.

Resim1.24: Hidrolik hortum ve borular

Hidrolik Rakorlar: Boru, hortum gibi bağlantı elemenlar ını birbirine ve diğerelemanlara bağlamak için kullanılan devre elemanlar ıdır. Rakorlar genelde vida

bağlantılıdır ama gerekli durumlarda geçmeli rakorlar da kullanılmaktadır.



20

Resim 1.25: Hidrolik rakorlar

1.5.9. Piston ve Silindirler

Hidrolik silindirler, pompalar taraf ından üretilen hidrolik enerjiyi mekanik enerjiyedönüştüren devre elemanlar ıdır. Doğrusal ve dairesel hareket elde edilmesinde kullanılırlar.

Resim 1.26: Piston ve silindirler

1.5.10. Sivişler

Sivişler hidrolik pres tezgahlar ının kurs boylar ınınayarlanmasında kullanılan elektrikli sınırlayıcılardır.Hareketin gelebileceği son noktayı belirler. Hidrolik

preslerde selenoit kontrollü yön kontrol valflerikullanıldığında siviş, doğrudan valfin konumunudeğiştirerek pistonun tersine hareket etmesini sağlamakamacı ile de kullanılabilmektedir.

Resim 1.27: Siviş



21

1.6.Preslerde Çalışanın Emniyeti ve Kullanılan Sistemler, Araçlar

1.6.1.Hidrolik ve Eksantrik Preslerin Çalışma Sistemleri

Hidrolik pres: Hidrolik preslerin çalışma sistemi, “1.5. Hidrolik PreslerinK ısımlar ı” bölümünde anlatılmıştır.

Eksantrik Pres: Eksantrik preslerin çalışma sistemi, “1.2.4. Hareket İletmeSistemleri” bölümünde anlatılmıştır.

1.6.2. Çift El Kumanda Sistemi

Preslerde iş yapılırken birinci derecede çalışanıngüvenliğini sağlamak gerekir. Bu güvenlik önlemleri içerisindemakineye monte edilmiş fiziki koruma önlemleri vardır. Resim1.28-1.31’de çift el koruma sistemleri gösterilmiştir.

Resim 1.28: Çift el koruma sistemleri

Resim 1.29: Çift el koruma sistemleri

Çift el koruma sisteminde temel amaç her iki eli de çal ışma alanından uzak tutmaktır.Sistemde tezgaha monte edilmiş kollar ı ya da butonlar ı her iki elimizle çalışma konumunagetirmedikçe makine çalışmayacaktır. Bu işlemle çalışma anında çalışanın mutlaka çalışmakonumunda olması sağlanacaktır.



22

1.6.3. Koruma Perdeleri

Çalışma esnasında, çalışma alanının fiziksel olarak dışar ı ile iletişimi kesmek amacı ile çelik perdeler yapılmaktadır. Bu

perdelerin iki amacı vardır. Birincisi çalışanın, çalışmaesnasında iş ortamına müdahalesini engelleyerek güvenliğinisağlamak. İkincisi ise iş kalı bından ya da iş ortamındançıkabilecek tehlikeli parçalar ın dışar ıya atılmasını engellemek.

Resim 1.30. Koruyucu perde

1.6.4. Fotosel Gözler, Uyarıcı Işık ve Sesler

Gelişen teknoloji ile birlikte koruma sisteleri de değişmeye başlamıştır. Elektronik bir devre ile kontrol edilen sistemlerde,

çalışma ortamına çalışma esnasında yapılacak bir müdahalede,sistem otomatik olarak çalışmayı keser ve yazılı, ışıklı veya sesliolarak ikaz verir.

Resim:1.31. Fotosel gözler

1.6.5.Çalışma Konum Seçici Anahtar ve Sistemler

Çalışma esnasında çalışan kişinin işlemi gerçekleştirebilmesi için makineninkumanda panosunu kullanması gerekir. Panonun yeri öyle seçilmiştir ki, çalışan kişi panoyageldiği zaman kalı p çalışma ortamından tamamen uzaklaşmış olur. Makinenin çalışması için

pano, çalışanı en uygun çalışma konumuna getirmiş olur.



23

Resim 1.32: Çalişma konumu

1.7. Kalıp Parçalarının Montajını Yapmak

Bir bükme kalı bı şekli ve elemanlar ı şekil 1.4’de gösterilmektedir.

1- Kalı p alt plakası

2- Dişi bükme kalı p plakası

3- Pimler

4- Cıvatalar

5- Dayama

6- Sınırlayıcı

7- Bükme zımbası

8- Zımba tutucu plakası

9- Kalı p sapı

Şekil 1.4: Bükme kalıbı ve elemanları



24

1.7.1. Alt Grup Montajını Yapma

Kalıp Alt Plakası

Kalı p alt plakalar ı, kalı bın alt k ısımelemanlar ındandır. Görevi kalı bın alt grupelemanlar ının tamamını üzerinde taşır vekalı bın prese bağlanmasını sağlamaktır.

Şekil 1.5: Kalıp alt plakası

Kolonlar

Kolonlar sütun kayıtlı veya kombinekalı plar ın bir parçasıdır. Çalışma esnasındakalı bın merkezlenmesini, yani alt ve üstgurubun aynı pozisyonda hareket etmesinisağlar.

Şekil 1.6: Kolon(führung)



25

Dişi Kalıp Bükme Plakası

Bükme kalı plar ında, erkek zımbanın bükülecek malzeme ile içini doldurup işin sonşeklini aldığı k ısmıdır. Kalı p alt plakasınamontajı yapılır. Dişi kalı plarda bükmeninmeydana geldiği kenarlara mutlaka radyüsverilmelidir. Bu radyüslerle bükme esnasında iş

parçasının kalı p üzerinde kaymasını kolaylaştır ılmış, yırtılmalar ı engellemiş olur.

Şekil 1.7: Dişi bükme kalıp pakası

Dayamalar (Yerleştirme) Elemanları

Sac metal kalı pçılığında, şerit malzemeyi kalı p içerisinde istenilen konumda tutmayayarayan kalı p elemanlar ına dayama denir.

Dayamalar üretilecek parçanın sayısına, biçimine ve ölçüsüne,üretimi yapan kalı ba,üretimde kullanılan pres tezgahı ve üretim safalar ına göre tasarlanır. Kalı plarda kullanılandayamalar ihtiyaca göre değişiklik göstermektedir. Dayama çeşitleri aşağıda belirtilmiştir.

• Basit dayamalaro Sabit pim dayamalaro Yay bask ılı pim dayamao Elle itmeli veya çekmeli parmak dayamao Manivela tipi dayamao Eksantrik muylu dayamao Yan çak ılar

• Otomatik dayamalaro Mekanik kumandalı otomatik dayamalaro Hidrolik veya pnomatik kumandalı otomatik dayamalar

Çıkarıcı Sistem ve Elemanları

Boydan boya delik olmayan kalı plarda üretilen parçalar ın kalı p içerisindençıkar ılabilmesi için çıkarma aygıtlar ı kullanılır. Bu aygıtlar ın tasar ımı, kalı planacak

parçanın biçim ve özelliğine göre yapılır. Kalı plama işleminden sonra özelliği bozulmaması gereken parçalar, tehlike olmayacak şekilde kalı p içerisinden elle çıkar ılır. Ancak, sayıcafazla olan parçalar mutlaka çıkarma aygıtlar ı ile kalı ptan çıkar ılır.



26

Yaygın kullanılan çıkarma aygıtlar ı:•

Bası

nçlı

hava ile çalı

şanlaro Doğrudan basınçlı havao Basınçlı havalı çıkarma aygıtlar ı

• Mekanik kumandalı çıkarma aygıtlar ı o Kanca ile ayırma aygıtlar ı o Yay bask ılı pimlerle ayırma aygıtlar ı o Düşürücü çubukla ayırma aygıtlar ı

Pimler

Çok sayıdaki plakalar ın merkezleme pimleri ile konuma getirme vemontajında tek veya parçalı pimler kullanılır. Tek parçalı pimler iki

plakanın, parçalı pimler ise üç ve daha fazla sayıdaki plakalar ınmerkezlenmesinde kullanılır. Eğer montajı yapılacak plakalar sertleştirilmiş ise pim deliklerinin ölçü tamlığını sağlamak amacı ile delikler taşlanmalıdır.

Pimlerin bir ucu montajda kolaylık sağlaması amacı ile 50-120 arasında konik yapılırlar (Şekil 1.8).

Şekil 1.8: Merkezleme pimi Civatalar

Kalı p elemanlar ının montajında en çok silindirik, havşa, mercimek başlı cıvatalarkullanılmaktadır(Şekil 1.9). Bu tip bağlama elemanlar ının kolay sökülüp tak ılabilir olması,kalı p parçalar ının değiştirilmesinde veya montajında kolaylık sağlar.

Şekil 1.9: Silindirik başlı altı köşe oyuklu ve tornavida başlı cıvata



27

1.7.2. Üst Grup Montajını Yapma

Üst Kalıp Plakası

Üst plakalar kalı bın üst k ısım elemanlar ıdır.Bunlar ın görevleri üst grubun diğer parçalar ını üzerinde taşıdıklar ı bağlama saplar ı ile presin üsttablasına bağlamaktır.

Bağlama sapının yeteri kadar sağlam bağlanabilmesi için üst plaka kalınlığının en az 18

mm olması gerekir. Genel olarak 18, 22, 28, 38, 42,48 mm kalınlığında yapılırlar. Özel durumlardaverilen ölçülerden daha kalın yapılabilir.

Şekil 1.10: Kalıp üst plakası

K ılavuz Kolon Burçları

Klavuz kolon burçlar ı, merkezleme milleri ile birlikte çalışır. Görevleri merkezlememillerine k ılavuzluk yapmaktır. Burç malzemeleri üretilmesi istenen parçanın hassasiyetineve üretim miktar ına göre gri döküm, prinç, dökme kalay bronzu gibi malzemelerden imaledilir.

Şekil 1.11: Klavuz kolon burçları



28

Zımba Tutucu Plakası

Müstakil bağlanmayan zımbalar ı tutma görevini yapanzımba plakalar ı, genel olarak kalı bın üst grupelemanlar ındandır. Zımba tutucular, zımbalar ı belli birkonumda emniyetle tespit etmeye yarar.

Zımbalar ı zımba plakası ile bağlamak genellikleelverişli yol olarak tanımlanır. Özellikle küçük zımbalar ın

bağlanması mutlaka bu yöntemle yapılmalıdır.

Şekil 1.12: Zımba tutucu

Bükme Zımbası

Bükme zımbalar ı dişi kalı p ile birlikte üretilen parçaya sonşeklini veren kalı p elemanıdır.Zımbalar işlemin durumuna, üretime, kullanılan prese göredeğişik şekillerde tasarlanmaktadır. Zımba çeşitleri aiağıda

belirtilmiştir.

• Düz zımbalar• Düz-kademeli zımbalar• Konik kademeli zımbalar• Kayıt plakası ile yataklanan zımbalar• Sıkma papuçlu zımbalar

Şekil 1.13: Bükme zımbası

Düşürücü Sistem ve Elemanları

Kalı planan paçalar ın erkek zımba üzerine yapışması durumunda, düşürücü pimlerdevreye girerek parçanın düşmesini sağlar.

Düşürücülerin iyi çalışabilmeleri için mutlaka parça merkezinden kaçık olarak bağlanmalar ı gerekir. Bu durumda daha iyi bir manivela kuveti temin edilmiş olur. Çeşitleri:

• İtme pimleri• Basınçlı hava ile düşürme• Yay veya lastikle hareket ettirilen çıkar ıcılar, olarak söylenebilir.



29

Kalıp Bağlama Sapı

Bağlama saplar ı, kalı bın üst grubunun presin üst tablasına (koç başlığına) bağlanmasını sağlar. Saplar ın kalı bın üst plakasına tespit edilmeleri vidalanarak, preslenerek veya perçinlenerek yapılır. Dönmeihtimalini ortadan kaldırmak için vidalanansaplar ın pimle emniyete alınma yolunagidilebilir.

Kesme işlemi tamamlanı p pres yukar ı

doğru kalkarken ayırma kuvvetinin tersinemaruz kalır. Onun için bağlama saplar ı, kalı bınüst tablasına yeteri kadar girmelidir. Bununyanısıra kuvvet etkisi ile bağlama saplar ının

presteki deliklerden çıkmamalar ı içinüzerlerine kertik açma yoluna gidilir. Büyükçaplı kalıp saplarının çevresine tüm olarakçentik açılır.

Şekil 1.14: Kalıp bağlama sapı



30

UYGULAMA FAALİYETİ

İŞLEM BASAMAKLARI ÖNER İLER

Alt kalı p plakasına kolonlartak ınız.

Kalı p alt plakasına kolonlar ı düzgün bir şekildeçok sıkmadan takmalısınız.

Üst kalı p plakasına burçlar ı bağlayınız.

Kalı p üst plakasındaki burç yuvalar ınınstandardına uygunluğunu kontrol edip burçlar ı monte etmelisiniz

Kalı p setini oluşturunuz. Alt ve üst plakalar ı bir araya getirerek kalı p setini

oluşturmalısınız.

Alt kalı p plakası üzerine dişi plakayı yerleştiriniz.

Dişi kalı bı kalı p alt plaka üzerine yerleştirerek

cıvatalar ını sıkmalısınız.

Dayamalar ı plaka üzerineyerleştirniz.

Dayamalar ı plaka üzerindeki uygun yerlerinetakarak vidalar ını sıkmalısınız.

Pimleri yerine tak ınız. Pimlerin uygunluğunu kontrol ederek yerlerine

takmalısınız.

Civatalar ı yerine tak ınız. Cıvatalar uygun anahtar ve sıkma kuvveti

uygulayarak sık ılmalı.

Zımbayı zımba tutucu plakaya bağlayınız.

Erkek zımbalar zımba tutucu üzerindeki uygunolan yerlerine tak ılmalı.

Üst kalı p plakasına zımbalar ı bağlayınız.

Zımbalar ı bağlama şekillerine göre zımbatutucuya monte etmelisiniz.

Sıyır ıcı sistem elemanlar ını yerine bağlayınız.

Sıyır ıcılar ı ve elemanlar ını yerlerine bağlamalısınız.

Düşürücü, çıkar ıcı sistemelemanlar ını yerine bağlayınız.

Düşürücü sistem ve elemanlar ını yerlerine bağlamalısınız.

kalı p bağlama sapını yerine bağlayınız.

Kalı p sapını yerine takarak kilit sisteminitakmalısınız.




31

ÖLÇME DEĞERLENDİRME-1

1. Aşağıdakilerden hangisi bir pres gövde tipi değildir?A) H TipiB) C TipiC) SütunluD) I Tipi

2. Dairesel hareketi doğrusal harekete çeviren pres elemanı hangisidir?A) Volan

B) Koç başlığı C) KrankD) Biyel kolu

3. Aşağıdakilerden hangisi hidrolik presin devre elmanlar ından değildir?A) SilindirB) Yön kontrol valfiC) Koç başlığı D) Pompa

4. Kalı bın alt k ısmını taşıyan elemanı hangisidir?

A) Bükme zımbası B) Kalı p alt plakası C) Zımba tutucusuD) Kalı p üst plakası

5. Aşağıdakilerden hagisi kolonlar ın görevlerindendir?A) Plakalar ı konuma getirirlerB) Dişi zımbayı merkezlerlerC) Kalı p sapını yerine merkezlerlerD) Kalı bı pres tezgahına merkezlerler

6. Aşağıdakilerden hangisi kalı p üst plakasına monte edilirler?A) Kalı p sapı B) Klavuz plakaC) Dişi zımbaD) Bağlama papucu

7. Üst kalı p plakasının kalınlığı en az kaç mm olmalıdır?A) 10 mmB) 18 mmC) 20 mmD) 28 mm

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME



32

8. Aşağıdakilerden hangisi zımba çeşidi değildir?

A)

Düz zı

mbaB) Düz kademeli zımbaC) Konik kademeli zımbaD) Delik kademeli zımba

9. Aşağıdakilerden hangisi ayırma aygıtı değildir?A) Kanca ile ayırma aygıtı B) Vurarak ayırma aygıtı C) Yay bask ılı pimlerle ayırma aygıtı D) Düşürücü çubukla ayırma aygıtı

10. Aşağıdakilerden hangisi bükme kalı bı elemanı değildir?A) Kalı p alt plakası B) K ılavuz kolon burçlar ı C) Yan çak ılarD) Dayamalar



33

PERFORMANS DEĞERLENDİRMEOkulunuzda yada çerenizdeki işletmelerde bulacağınız bir bağlama kalı bını sökünüz,

elemanlar ını tanıyınız, kalı bın bak ımını yaparak yeniden toplayınız.

Alan Adı: MAK İ NE TEKNOLOJİSİ Tarih:

Modül Adı: Bükme Kalı plar ı - 3 Öğrencinin

Adı Soyadı:

Faaliyetin Adı

:

ükme kalı plar ının montajını

yapmak No:

Sınıf ı:FaaliyetinAmacı:

Bükme kalı p parçalar ının montajını pabileceksiniz

Bölümü:

AÇIKLAMA:Bitirdiğiniz faaliyetin sonunda aşağıdaki performans testini

doldurunuz. (Hayır) olarak işaretlediğiniz işlemleri öğretmeninizile tekrar çalışınız.

DEĞERLENDİRME KR İTERLER İ Evet Hayır

1 Güvenlik önlemlerini aldınız mı?

2 Uygun işlemeler ile iletişime geçtiniz mi?3 Hangi preslerin inceleneceğini tespit ettiniz mi?

4Eksantrik presin parçalar ını görüp görevleriniöğrendiniz mi?

5 Eksantrik presin çalışma sistemini anladınız mı?

6Herhangibir eksantrik presi gördüğünde özelliklerinive çalışma sistemini söyleyebilir misiniz?

7 Hidrolik presi tanıdınız mı?

8 Hidrolik preste hız ayar ı yapabilirmisiniz?

9 Hidrolik presin nerelerde kullanıldığını anladınızmı?

10 Bükme kalı bını tanıdınız mı?

11 Bükme kalı bının elemanlar ını tanıdınız mı?

12 Bükme kalı bı ile yapılabilen işleri anladınız mı?

DEĞERLENDİRME

Ölçme sorular ı ve performans testi sonunda başar ısız olduğunuz k ısımlar hakk ında

yeniden konu ve uygulama tekrar ı yapınız.

PERFORMANS DEĞERLENDİRME



34


Bükme kalı p parçalar ının montajını yapı p prese bağlayarak test edebileceksiniz.

Çevrenizdeki işletmelerde kullanılan bükme kalı plar ı hakk ında bilgi toplayınız. Bükme kalı plar ının elemanlar ı ve görevleri hakk ında bilgi edininiz.

Bükme kalı plar ında üretilmiş değişik parçalar ı inceleyerek nasıl üretildiğikonusunda bilgi edininiz.

Bükme kalı bının kullanma detaylar ı ileilgili araştırma yapınız. Topladığınız bilgiler hak ında br rapor hazırlayarak sınıfta sunum yapınız

2. KALIPLARI PRESE BAĞLAMAK VETEST ETMEK

2.1. Pres Tonajını (Bükme Kuvvetini) Hesaplama

Bükme: Sac metal malzemeden kesilen parçaya arzu edilen şekli verme vemukavemet kazandırma amacı ile yapılan kalı plama işlemine bükme denir. Bükme işlemi ençok delinen boşaltılan veya kanal açılan parçalar üzerindeki bu k ısımlar ın şekildeğiştirmelerini önlemek amacı ile uygulanır.

Sac malzemelerin eğilme gerilimi kirişlerdeki eğilme gerilimlerinin bir benzeridir. Bunedenle kirişlerdeki eğilme momenti formülü sac malzemelerin bükme kuvvetinde aynenuygulanır.

Şekil 2.1: O noktasına göre eğilme momentinin uygulanması


ARAŞTIRMA

AMAÇ



35

M0= PxL…….kgcm

Kiriş atalet momenti uygulandığında:

I=12

3bxh

……..cm4 ve σ b=

I

h M o

2/...............kg/cm2 olarak yazılır.

Eğilme gerilimi formülünde yukar ıdaki değerler yerlerine konulduğunda

σ b=

12/

2/

3bh

PLh............kg/cm2 buradan P=

6

1x

2

L

bhb

σ

………kg veya

P= 0.1672

L

bhb

σ

…………kg olarak bulunur.

Bükme kuvveti (P) formülündeki kiriş genişliği (b) yerine şerit malzeme genişliği (w)kiriş kalınlığı (h) yerine şerit malzeme kalınlığı (T) konulursa bükme kuvveti formülü :

P = 0.167 L

WT b

2σ

…………….kg olarak bulunur.

Çizelge 2.1’de bükme kuvvetinin hesaplanmasında kullanılan, semboller, açıklamalar ı ve birileri verilmiştir.

Sembol İsim BirimM0 Eğilme momenti kgcmI Atalet momenti cm4 P Bükme kuvveti kgL Tatbik edilen kuvvetin destek noktasına uzaklığı cm b Kiriş genişliği cm

h Kiriş kalı

nlı

ğı

cmσ b Eğilme gerilimi kg/cm2

Çizelge 2.1: Bükme kuvveti hesaplanmasında kullanılan notasyonlar



36

Şekil 2.2: Bükme kuvvet dağılımı

Bükme kuvveti ile destek noktası arasındaki uzaklık K = R d + R z + C formülü ile mmolarak hesaplanır

Çizelge 2.2’de bükme kuvvetinin hesaplanmasında kullanılan, semboller, açıklamalar ı ve birileri verilmiştir.

Sembol İsim Birim

P Bükme kuvveti KgW Şerit malzeme genişliği mmT Şerit malzeme kalınlığı mmC Tek taraflı kalı p boşluğu mmR d Dişi kalı p kavis yar ı çapı mmRz Zımba ucu kavis yar ı çapı mmσ b Eğilme gerilimi kg/cm2

Çizelge 2.2: Bükme kuvveti hesaplanmasında kullanılan notasyonlar

Şerit malzeme kalınlığına tek taraflı kalı p boşluğu (C) çizelge 2.3’. de verilmiştir



37

Şerit malzeme kalı

nlı

ğı

T mm Tek taraflı

kalı

p boşluğuC mm--- 0. 50 (1.08 - 1.10)T

0.50 -1.25 (1.09 - 1.12)T1.25 - 3.25 (1.12 - 1.14)T

3.25 ve yukar ısı (1.15 - 1.20)T

Çizelge 2.3: Şerit malzeme kalınlığına göre tek taraflı kalıp boşluğu ( C )

Malzemenin cinsi Eğilme gerilimi σ b kg/mm2

Alüminyum ve alaşımlar ı 10-60Pirinç 20-60Çinko 15-20Bak ır 25-38Bronz 48-72Çelik 34-62

Paslanmaz çelik 30-62

Çizelge 2.4: Bazı malzemelerin eğilime gerilmeleri

Merkezler arasındaki uzaklık L nin azalması durumunda P bükme kuvveti

P = 0.333 L

WT b

2σ

…………….kg, formülü ile hesaplanı

r.

‘U’ veya kanal bükmelerde P bükme kuvveti

Pu = 0.667 L

WT b

2σ

…………….kg formülü ile hesaplanır.

V bükmelerde P bükme kuvveti hesaplanırken sabit katsayı 1.2-1.33 arasında alınır ve

Pv = 1.33 L

WT b

2σ

…………….kg formülü ile hesaplanır.

Taban (ezme) bükmelerde katsayı (1) alınır. Taban bükmede zımba ucu genişliği(taban bükme genişliği) şerit malzeme genişliği ve şerit malzemenin çekme gerilimiçarpılarak bükme kuvveti bulunur.

P = σ b W A…………….kg

formülü ile hesaplanır.

A = Taban bükme veya zımba ucu genişliği ……..mm



38

2.2. Pres Kurs Değerini Belirleme

Şekil 2.3: Bükme kalıbı kurs boyu

Bükme kalı plar ında kurs boyu belirlenirken, iş parçasının maksimum bükmeninolacağı noktalar ın arasındaki mesafe dikkate alınmalıdır. Şekil 2.3’de gösterilen D bükme

kalı

bı

nda L mesafesi bükülecek parçanı

n bükme mesafesidir. Kurs boyu belirlenirken, Lmesafesine sac kalınlığının iki katı eklenmelidir. Koç başlığı alt ölü noktaya geldiği zamanerkek ve dişi kalı p arasında sac kalınlığı kadar bir aralık kalmalıdır. Eğer kullanılan kalı psutunlu ise sütun boyu aralığında kalı p üst ölü noktası ayarlanmalıdır.

2.3. Pres Başlığını Alt Ölü Noktaya Alma

Şekil 2.4:K ırank mili alt ölü nokta Şekil 2.5:K ırank mili üst ölü nokta Eksantrik preslerin krank yapısını incelediğimizde, eksenden kaçıklık miktar ının (L)

iki katı, presin kurs boyunu verir. Krank mili alt ölü noktasında iken erkek zımba prestablasına en yak ın olduğu durumdadır (Şekil 2.4). Bu noktada erkek zımba ile dişi zımbaarasındaki mesafe bükülen malzemenin kalınlığı kadar olmalıdır. Daha az olursa iş parçası

ezilir, daha fazla olursa bükme işlemi tam olarak gerçekleştirilemez.



39

Krank mili üst ölü noktasında iken erkek zımba pres tablasından en uzak

mesafesindedir. Bu nokta aynı

zamanda krank milinin bekleme noktası

dı

r. Alt ölü nokta ileüst ölü nokta arasındaki mesafe kalı bın çalışma aralığıdır.

Kalı p prese bağlanırken krank mili mutlaka alt ölü noktada olmalıdır. Erkek zımba iledişi zımba arasındaki mesafe biyel kolu ve koç başlığı arsındaki taşıma mili çevrilerekistenilen miktar kadar ayarlanır.

2.4. Kalıp Üst Gurubunun Pres Koç Tablasına veya Başlığına Bağlama

Kalı p üst gurubunu taşıyan kalı p elemanı kalı p üst plakasıdır (Şekil 2.6.). Kalı p üst plakasına tak ılmış olan kalı p sapı, kalı bın prese bağlanabilmesi için yapılmıştır. Kalı p

bağlama sapı, koç başlığında bulunan kalı p sapı yuvasına (Resim 2.1) yerleştirilir ve bağlama tertibatı sık ılır.

Özel kalı plarda ya da çok büyük ebatlı kalı plarda, kalı p sapının yanısıra bağlama papuçlar ı ve bağlama aparatlar ı da kullanılmaktadır.

Şekil 2.6:.Kalıp üst gurubu Resim 2.1:.Koç başlığı kalıp bağlama noktası



40

2.5. Alt Kalıp Gurubunu Pres Tablasına Bağlama

Kalı p alt grubu, üzerine monte edilmiş olan kalı p alt plakası ile birlikte pres tablasına bağlanmaktadır.

Kalı p üst grubu bağlandıktan sonrakalı p alt grubu, erkek zımbaya göre uygunkonuma getirilir ve alt grup pres tablasına

bağlanır. Kalı p bağlanırken ham malzemegeliş ve mamül çık ış yönü dikkate alınarakkalı bın bağlama yönü seçilmelidir.

Kalı p alt grubunun herhangi bir bağlama sapı yoktur. Bu nedenle kalı p altgrubu bağlama papuçlar ı, bağlama civatalar ı,özel bağlama aparatlar ı gibi bağlama araçlar ı ile bağlanmaktadır.

Krank mili alt ölü noktada iken,kalı bın üst grubunun ve alt grubunun

bağlama ve sağlamlık kontrol işlemleritamamlanır.

Şekil 2.7: Kalıp alt gurubu

2.6. Pres Volanına Bir Tur Yaptırılarak Kurs Kontrolü Yapmak

Bağlama işlemi tamamlanınca, pres tezgahının büyük volanından ya da varsa tezgahınçevirme kolundan çevrilerek krank mili bir tam tur yaptır ılır. Böylece, pres çalışma kursunun

bağlanan bükme kalı bına uygunluğu kontrol edilmiş olur. Eğer, bu çevirme esnasında uygunolmayan bir durum ortaya çıkarsa, sorun giderilmeli ve volan tekrar bir tam turyaptır ılmalıdır. Bu işlem, kalı p sorunsuz çalışana kadar devam ettirilmelidir.

2.7. Presi Çalıştırma ve Parça Üretme

Kalı p bağlama işlemi tamamlanmış ise artık deneme üretimi durumuna gelinmiş demektir. Bir kez daha yapılan bütün işlemler gözden geçirilerek makinenin elektrik motoruçalıştır ılır. Tezgahta, ham malzeme kalı ba verilmeden birkaç kez basma işlemigerçekleştirilir. Sorun yoksa birkaç tane deneme parçası üretilir. Üretilen parçanın, resmegöre kontrolü yapılır. Eğer bir eksiklik varsa, kalı p sökülerek ar ıza giderilir ve yine aynı yoltakip edilerek ayarlama yapılır. Eğer denemede üretilen parçalar istenilen özelliklere uygunise, kalı bın bağlama noktalar ı kontrol edilerek istenildiği anda seri üretime geçilebilir.



41

2.8. Preslerde Emniyetli Çalışma Yöntem ve Kuralları

Pres Tezgahı ve Kalıp Emniyeti

Pres tezgahını ve kalı plar ı emniyet kurallar ına uygun olarak çalıştırabilmek içintezgahı ve ilgili kalı bı önceden emniyete almak, ayr ıca kalı planan parçanın hatalı çıkmasını önlemek amacıyla çalışma ortamına uygun ilave koruyucu tedbirler göz önünde

bulundurulmalıdır.

Bu tedbirler aşağıda belirtilmiştir.• Sınırlama anahtarlı aygıt• Kontrol sistemli otomatik dayama• Kontrol sistemli pim dayama• İtme ile çalışan kilitlemeli kontrol sistemi

Genel Emniyet Kuralları

• İyi çalışma Alışkanlığı o Makineler çalıştır ılmadan önce çalışma muhafazalar ının yerinde

olup olmadığı kontrol edilmelidir.o Bak ım ve onar ıma alınmış makinelerin koruyucu kapaklar ı

yerlerine tak ılmalıdır.

o Çalışır durumdaki bir makinenin bak ım ve onar ımı aynı andayapılmamalıdır.o Öğretmenden izin alınmadan herhangi bir makine

çalıştır ılmamalıdır.o Elektrik şalteri kapalı durumda bile olsa makine tamamen

durmadan kesinlikle terk edilmemelidir.o Çalışır durumdaki makine elle veya gövde ile durdurulmaya

çalışılmamalıdır.o Tezgah çalıştır ılmadan önce iş parçasının veya kalı bın emniyetli

bağlanı p bağlanmadığı kontrol edilmelidir.o Ara paydoslarda veya çalıştır ılmaması gerektiği zamanlarda

tezgâhlar çalıştır ılmamalıdır.o Kaldır ılması zor olan kalı plar ı bağlarken mutlaka yardım

alınmalıdır veya kaldırma araçlar ı kullanılmalıdır.o Aynı makinede birden fazla kişi çalışırken tezgâhın kontrolü

sürekli olarak bir kişide olmalıdıro Atölye çalışma düzenine uymayan davranışlardan kaçınılmalı,

diğer çalışanlar rahatsız edilmemeli veya onlar ın ilgisidağıtılmamalıdır.

o Herhangi bir yaralanma, ani rahatsızlık ve benzeri durumlarda ilkyardım istenmelidir.

o Her çalışan kişi, bulunduğu yeri ve çevresini temiz tutmalı,

tak ımlar tezgâh üzerine rastgele bırakmamalı ve artık malzemelerzamanında depoya kaldır ılmalıdır.



42

• Giyim

o

Çalı

şmaya başlamadan önce iş elbisesi giyilmeli, kravat varsagömlek içerisine konmalı ve koruyucu gözlük tak ılmalıdıro Yüzük, saat, bilezik ve benzeri eşyalar çalışmaya başlamadan önce

çıkartılmalıdır.o Bol, yırtık veya saçaklı iş elbiseleri giyilmemelidir.o Doğabilecek kazayı önlemek için vücuda uygun iş elbisesi, k ısa

kollu veya kol ağızlar ı uygun olarak kapatılmış olmalıdır.o Çalışan tezgâhtan artık parçalar için, üstübü ve bez değil, eldiven

kullanılmalı ve makine durmadıkça prese bağlı kalı bın arasına elsokulmamalıdır.

• Temizlik ve Düzeno Atelye içerisinde günlük, haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık ve

yıllık temizlik yapılmalıdır.o Çalışan tezgah ve tak ımlar ın uzun ömürlü olabilmesi için çalışma

disiplini sağlanmalı ve kaza sebepleri ortadan kaldır ılmalı,temizlik, tertip ve düzen mutlaka ön planda tutulmalıdır.

o Her alet için bir yer ayr ılmalı ve her alet kendi yerine asılmalıdır.

Bir atelyedeki emniyet tedbirlerinin varlığı düzenli ve temiz oluşuna bağlıdır.



43


İŞLEM BASAMAKLARI ÖNER İLER

Bükme kuvvetini hesaplayınız.

Bükme şeklini tespit ediniz. Bükme şekline göre bükme kuvveti formülünü

seçmelisiniz. Verilen değerlere gore bükme kuvvetini

hesaplamalısınız. Hesaplanan kuvvetin kg olarak değerini

yazmalısınız.

Pres kursunu kalı ba uygunayarlayınız.

Kalı bın çalışma aralığını tesbit etmelisiniz. Kalı bın çalışma arlığında pres kursunu

ayarlamalısınız.

Pres koç başlığını alt ölü noktayaayarlayınız.

Krank milinin konumunu değiştirerek krankmilini alt ölü noktaya ayarlamalısınız.

Kalı p üst grubunu koç başlığına bağlayınız.

Kalı p üst gurubunun bağlama şeklini tespitetmelisiniz

Kalı p bağlama sapı ile bağlanıyorsa, kalı p sapını

koç başlığındaki kalı p sapı yuvasınayerleştirmelisiniz.

Kalı p sapı sıkma vidalar ı ile sıkma işleminiyapmalısınız.

Kalı p bağlama papucu ve cıvatalar ı ile bağlanıyorsa kalı p üst gurubunu yerleştiriniz vekalı bı sabitlemelisiniz.

Kalı p alt gurubunu pres tablasına bağlayınız.

Kalı p alt gurubunu pres tablasınayerleştirmelisiniz.

Uygun bağlama cıvatalar ını seçerek kalı p altgurubunu pres tablasına bağlamalısınız.

Yapılan tüm bağlantılar ı kontrolediniz.

Yapılan tüm bağlantılar ın sağlam olupolmadığının kontrolünü yapmalısınız.

Elle ya da motor yar ım devri ileçalışma öncesi pres volanına birtur yaptırarak kontrol etme

Çalışma öncesi pres volanına elle, çevirme koluile yada motor yar ım devri ile tam bir turyaptır ınız ve kalı bın hatasız çalıştığını görmelisiniz.

Presi çalıştırma Her şey normal olarak çalışıyorsa deneme parçası

üretmek üzere presi çalıtırmalısız.

Parçayı kalı ba yerleştirme ve

basma

Ham malzemeyi kalı ba yerleştirerek denemeüretimini gerçekleştirmelisiniz.




44

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME – 21. Sac metal malzemeden kesilen parçaya arzu edilen şekli verme ve mukavemet

kazandırmak için yapılan işleme ne denir?A) KesmeB) BükmeC) SıvamaD) Sertleştirme

2. Kalı bın çalışma aralığına ne denir?A) Aralık

B) TurC) KursD) Hareket

3. Pres koç başlığı alt ölü noktada duruyorsa koç başığının tablaya göre uzaklığı nedir?A) 18 mmB) MaksimumC) MinimumD) 28 mm

4.

Kalı

p üst gurubu preste nereye bağlanı

r?A) TablayaB) Koç başlığınaC) Biyel kolunaD) Krank miline

5. Hangisi kalı p üst gurubu bağlama şekillerindendir?A) Kalı p sapı ile bağlamaB) Mors kovanı ile bağlamaC) Penslerle bağlamaD) Fır döndü ile bağlama

6. Hangisi kalı p emniyet sistemlerinden değildir?A) Sınırlama anahtarlıl aygıtB) Kontrol sistemli otomatik dayamaC) Kontrol sistemli pim dayamaD) Kamalı sistem

7. Hangisi genel emniyet kurallar ından değildir?A) İyi çalışma alışkanlığı B) GiyimC) Hareket sistemi

D) Temizlik ve düzen

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME



45

8. Hangisi iyi çalışma alışkanlıklar ından değildir?

A)

Eletrik şalteri kapalı

durumda bile olsa makine tamamen durmadan kesinlikleterk edilmemelidir.B) Çalışır durumdaki makine elle veya gövde ile durdurulmaya çalışılmamalıdır.C) Kesinlikle gözlüksüz çalışmamalıyız.D) Tezgah çalıştır ılmadan önce iş parçasının veya kalı bın emniyetli bağlanı p

bağlanmadığı kontrol edilmelidir.

9. Hangisi emniyetli giyim kurallar ından değildir?A) Emniyetli olarak hareket edilmelidir.B) Yüzük, saat, bilezik ve benzeri eşyalar, çalışmaya başlamadan önce

çıkartılmalıdır.

C) Bol, yırtık veya saçaklı iş elbiseleri giyilmemelidir.D) Doğabilecek kazayı önlemek için vücuda uygun iş elbisesi, k ısa kollu veya kolağızlar ı uygun olarak kapatılmış olmalıdır.

10. Hangisi temizlik ve düzenle ilgili emniyet kuralıdır?A) Atelye içerisinde günlük, haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık temizlik

yapılmalıdır.B) Çalışan tezgah ve tak ımlar ın uzun ömürlü olabilmesi için çalışma disiplini

sağlanmalı ve kaza sebepleri ortadan kaldır ılmalı, temizlik, tertip ve düzenmutlaka ön planda tutulmalıdır.

C) Her alet için bir yer, her alet kendi yerine asılmalıdır.

D) Mutlaka darbe emici ayakkabılar giyilmelidir.



46

PERFORMANS DEĞERLENDİRMEOkulunuzda ya da çerenizdeki işletmelerde bulacağınız bir bağlama kalı bını sökünüz,

elemanlar ını tanıyınız, kalı bın bak ımını yaparak yeniden toplayınız.

Alan Adı: MAK İ NE TEKNOLOJİSİ Tarih:

Modül Adı: Bükme Kalı plar ı - 3 Öğrencinin

Adı Soyadı:

Faaliyetin Adı

:

Bükme kalı plar ını prese bağlamak

ve test etmek No:

Sınıf ı:FaaliyetinAmacı:

Bükme kalı plar ını prese bağlayı ptest edebileceksiniz

Bölümü:

AÇIKLAMA:Bitirdiğiniz faaliyetin sonunda aşağıdaki performans testini doldurunuz. (Hayır) olarak işaretlediğiniz işlemleri öğretmeniniz iletekrar çalışınız.


1 Bükme işlemini anladınız mı

2 Bükme kuvveti etkisini anladınız mı?3

Bükme şekline göre bükme kuvveti formülünüseçebildiniz mi?

4 Tek taraflı kalı p boşluğunu anladınız mı?

5 Kurs boyunu anladınız mı?

6 Bükme kalı bı için kurs boyunu ayarlayabildinizmi

7 Alt ölü nokta konumunu anladınız mı?

8 Kalı p üst gurubunu bağladınız mı?

9 Kalı p alt gurubunu bağladınız mı?

10 Kalı bın emniyetli olarak bağlanmasını yaptınız mı?

11 Preste deneme üretimi yaptınız mı?

12 Preslerle ilgili genel emniyet kurallar ını uyguladınız mı?

DEĞERLENDİRME

Ölçme sorular ı ve performans testi sonunda başar ısız olduğunuz k ısımlar hakk ındayeniden konu ve uygulama tekrar ı yapınız.

PERFORMANS DEĞERLENDİRME



47

CEVAP ANAHTARLARIÖĞRENME FAALİYETİ CEVAP ANAHTARI-1

1 D2 C3 C4 B5 A6 A7 B8 D9 B

10 C

ÖĞRENME FAALİYETİ CEVAP ANAHTARI-2

1 B2 C3 C

4 B5 A6 D7 C8 C9 A

10 D

CEVAP ANAHTARLARI



48

MODÜL DEĞERLENDİRME

Şekilde teknik resmi verilmiş olan parça kalı planarak, seri biçimde üretilecektir. Bunagöre:

Bükülecek parça için bükme kuvvetini bulunuz?

Parça için bükme kalı bını tasarlayınız.

MODÜL DEĞERLENDİRME



49

Alan Adı MAK İ NE TEKNOLOJİSİ Tarih

Modül Adı Bükme Kalı plar ı-3 Öğrencinin

Adı Soyadı Faaliyetin Adı

Bükme kalı plar ınınmontajını yapmak prese

bağlayı p test etmek Nu

Sınıf ı

Faaliyetin Amacı

Bu modül ile gerekli bilgileri alı p uygun ortamsağlandığında bükmekalı plar ının montajını yapabileceksiniz ve prese

bağlayp tekniğine uygun olaraktest edebileceksiniz.

Bölümü

AÇIKLAMABitirdiğiniz faaliyetin sonunda aşağıdaki performans testini

doldurunuz. (Hayır) olarak işaretlediğiniz işlemleri öğretmeninizile tekrar çalışınız.


1 Güvenlik önlemlerini aldınız mı?

2 Uygun işlemeler ile iletişime geçtiniz mi?3 Hangi preslerin inceleneceğini tesbit ettiniz mi?

4Eksantrik presin parçalar ını görüp görevleriniöğrendiniz mi?

5 Eksantrik pesin çalışma sistemini anladınız mı?

6Herhangibir eksantrik presi gördüğünüzdeözelliklerini ve çalışma sistemini söyleyebilirmisiniz?

7 Hidrolik presi tanıdınız mı?

8 Hidrolik preste hız ayar ı yapabilir misiniz?

9 Hidrolik presin nerelerde kullanıldığını anladınız mı?

10 Bükme kalı bını tanıdınız mı?

11 Bükme kalı bının elemanlar ını tanıdınız mı?

12 Bükme kalı bı ile yapılabilen işleri anladınız mı?

13 Bükme işlemini anladınız mı

14 Bükme kuvveti etkisini anladınız mı?

15Bükme şekline göre bükme kuvveti formülünüseçebildiniz mi?

16 Tek taraflı kalı p boşluğunu anladınız mı?

17 Kurs boyunu anladı

nı

z mı

?



50

18 Bükme kalı bı için kurs boyunu ayarlayabildiniz mi?

19 Alt ölü nokta konumunu anladınız mı?

20 Kalı p üst gurubunu bağladınız mı?

21 Kalı p alt gurubunu bağladınız mı?

22 Kalı bın emniyetli olarak bağlanmasını yaptınız mı?

23 Preste deneme üretimi yaptınız mı?

24Preslerle ilgili genel emniyet kurallar ını uyguladınızmı?



51

ÖNER İLEN KAYNAKLAR

ER İŞK İ N Yakup, İ brahim UZUN, Sac Metal Kalı pçılığı, Milli Eğitim BasımeviAnkara 2002

ATAŞİMŞEK Sami, Sac Kalı plar ı, Bursa, Mart 1977

ÖNER İLEN KAYNAKLAR



KAYNAKÇA

ATAŞİMŞEK Sami, Sac Kalıpları, Bursa, Mart 1977.

ER İŞK İ N Yakup, İ brahim UZUN, Sac Metal Kalıpçılığı, Milli EğitimBasımevi Ankara 2002.

www.anadolu.com.tr, Anadolu Makine & Aag, Ürün Katoloğu, İstanbul 2006

www.altunel.com.tr, Altunel pres sanayi Ltd.şti. Ürün katoloğu, İstanbul2006.

www.coskunöz.com.tr, Coşkunöz Makine Ürün Katoloğu, İstanbul 2006.

www.gurmaksan.com.tr, Gürmaksan Hidrolik Devre Ürün Katoloğu,İstanbul 2006.

www.vatan.com.tr, Vatan Makine Ürün Katoloğu, İstanbul 2006.

Yiğitler Makine Sanayi Ürün Katoloğu, Konya 2006.

KAYNAKÇA

bukme kalibi 3

Documents

Transcript of bukme kalibi 3