BI - MT VI IU CN BIT Bi l mt tp hp nhiu ht, c kch thc nh b, tn ti lu trong khng kh di dng bi bay, bi lng v cc h kh dung nhiu pha gm hi khi m.Cc loi bi ni chung thng c kch thc t 0,001 - 10 (micron) bao gm tro, mui, khi v nhng ht cht rn tn ti di dng ht rt nh, chuyn ng theo kiu Brown, hoc ri xung t vi tc khng i theo nh lut Stock. Bi thng gy tn thng nng cho c quan h hp, nht l bnh phi nhim bi thch anh (silicosis) do th ht khng kh c bi bioxyt silic lu ngy. Bi lng c kch thc ln hn 10 , thng ri nhanh xung t theo nh lut Newton vi tc tng dn. Cc loi bi ny thng gy tc hi cho da, mt, gy nhim trng, gy d ng. Phng chng bi l mt trong nhng nhim v chnh ca v sinh lao ng trong tt c cc ngnh nh khai thc m, c kh, sn xut vt liu xy dng, giao thng vn ti, lm gm, s; ngnh dt vi, si; trng v ch bin bng, ay, gai. Trong khoa hc ngi ta thng phn loi bi theo hai cch, l ngun gc v kch thc ca ht bi. Bi c th c ngun gc hu c hoc v c. Bi hu c nh bi thc vt (g, bng), bi ng vt (len, lng, tc), bi nhn to (nha ha hc, cao su). Bi v c nh bi khong cht (thch anh, aming), bi kim loi (st, ng, ch). Bi nh hn 0,1 l lng trong khng kh, khng li ph nang. Bi t 0,1 - 5 li phi, chim ti 80 - 90%. Bi t 5 - 10 vo phi nhng li c o thi ra. Bi ln hn 10 thng ng li mi. Tc hi ca bi vi c th sng. Bi gy nhim c chung (ch, thy ngn) Bi gy d ng vim mi, hen, ni ban (bi bng, gai, phn ha hc, mt s tinh du g). Bi sinh ung th (bi qung v cc cht phng x, hp cht Crm, Asen). Bi gy nhim trng (lng xng, tc) Bi gy x ha phi (bi thch anh, bi aming) phn tn ca bi trong mi trng t nhin ph thuc vo t trng ca bi (sc nng) v sc cn ca khng kh. Bi ht to ri nhanh, bi c kch thc nh l lng lu trong khng kh. Tnh cht ny s nh hng n

vic xm nhp ca bi vo h h hp v vic phng chng bi. Bi c kch thc < 5 xm nhp n tn ph nang. Kch thc v bn cht ca bi cng quyt nh n in tch ca bi khc nhau s nh hng n s di chuyn ca bi trong in trng, nn khi thit k h thng thng gi ht bi bng in, cn ch n kch thc ht bi Tnh chy n ca bi: Ph thuc tnh cht ha hc v kch thc ca bi, bi cng nh, din tip xc vi oxy cng ln, d bc chy khi c mi la. Tnh lng bi do nhit : S lng ng ca bi khi di chuyn trong mt ng dn t nng sang lnh, tnh cht ny cng c p dng thit k h thng thng gi ht bi. Thnh phn ha hc ca bi: Bi c thnh phn silic dioxyt t do cao c tc dng gy x ha phi mnh. Bi ha cht gy nhim c chung khi hp th qua da v h h hp. Tc hi ca Bi: Nh c h thng h hp m ta c th cn v loi tr c 90% bi c kch thc khong trn 5 . Cc ht bi nh di 5 c th theo khng kh th vo n tn ph nang, y cng c cc lp nim dch v i thc bo n v loi ra c khong 90% ht bi phi. S bi cn li ng ng h hp trn c th gy ra nhiu bnh. Bnh phi nhim bi L mt vn ln trong bnh l ngh nghip trong khong vi chc nm tr li y, chim khong 40-70% bnh ngh nghip ni thng. Vi s liu thng k cho ta thy r tnh cht trm trng v yu cu phng chng cp bch bnh ny. M, t 1950-1955 pht hin c 12.763 cng nhn b mc bnh phi nhim bi (silicose), c 75% bnh nhn tui hn 50. Vit Nam qua iu tra cho thy th m t l mc bnh phi nhim bi than v l 0,7-3,5%, th l gch chu la Thanh Tr v Cu ung mc silicose t 10,2-12,9%, th lm fibrocement nhim bi amiant l 5,5%. Mt s iu tra gn y cho thy t l bnh bi phi Silic min Trung l 14,08% (N. N. Cnh v ctv, 1992). Trong ngnh c c kh, t l ny Vit

nam ln n 40% (N.V. Hoi v ctv, 1992). Bnh phi nhim bi l nhm bnh do nguyn nhn ngh nghip, gy ra do ht phi cc loi ch yu l bi khong v kim loi, dn ti hin tng x ha phi, lm suy gim chc nng h hp (bnh bi phi bng l mt dng bnh l khc, bnh l ph qun). Ty theo loi bi ht phi m c cc bnh phi nhim bi mang tn khc nhau. Cc bnh khc do bi gy ra Bnh ng h hp: ty theo loi bi m gy ra cc loi bnh vim mi, hng, kh ph qun khc nhau. Bi hu c, lng, si, gai, lanh dnh vo nim mc gy ra vim ph thng, tit nhiu nim dch; bi bng, lanh, gai c th gy co tht ph qun; vim, lot trong lng ph qun. Bi v c rn, cnh sc nhn, ban u thng gy ra vim mi ph i lm cho nim mc dy ln, tit nhiu nim dch lm cho ht th khng khng kh kh khn, vi nm sau chuyn thnh th vim mi teo, gim chc nng lc gi bi, lm cho bnh bi phi d pht sinh. Loi bi crom, arsen cn gy vim lot thng vch mi vng trc sn l ma. Loi bi gy d ng: bi bt, bi len, bt thuc khng sinh c th gy ra vim mi, vim ph qun dng hen. Bi Mangan, phosphat, bicromat kali cn gy bnh vim phi do n lm thay i tnh min dch sinh hc ca phi. Mt s bi kim loi mang tnh phng x cn gy bnh ung th phi nh bi cobalt, kn, crom, nha ng. Bnh ngoi da: bi ng c th gy nhim khun da rt kh cha. Bi cn tc ng ln cc tuyn nhn, lm cho kh da, pht sinh cc bnh da nh trng c, vim da, gp cng nhn t l hi, th my, sn xut xi mng, snh s ... Bi cn kch thch ln da, sinh mn nht, l lot nh bi vi, thic, dc phm, thuc tr su, ng. Bi nha than cn c tc dng quang hc trn vng da h di tc dng ca nh sng lm da sng ty, nh bng, rt nga, cn lm cho mt sng , chy nc mt, cc hin tng ny s khng xy ra nu lm vic trong bng rm hoc lm vic v m. Bi cn gy ra chn thng mt: do khng mang knh phng h nn bi bn vo mt kch thch mng tip hp, lu dn gy ra vim mng tip hp, vim mi mt. Bi kim hoc bi axit c th gy ra bng gic mc, li so ln lm gim th lc hoc m mt. Bi kim loi nh phoi bo, phoi tin bn vo mt gy

ra cc vt thng trn mng tip hp v c th tn thng gic mc, v sau li so lm gim th lc, nng hn c th lm m mt. Bnh ng tiu ha: bi ng, bt c th lm su rng, do bi ng li trn mt rng, b vi khun phn gii thnh axit lactic lm hng men rng. Bi kim loi, bi khong to, nhn, cnh sc vo d dy c th c nh hng, gy ri lon tiu ha. Cc bin php phng chng bi Bi trong sn xut gy nhiu tc hi cho sc khe ngi cng nhn, a s cc bnh phi nhim bi u l nhng bnh nng, pht hin kh, cha c thuc cha, cho nn vn phng chng bi phng bnh phi bi l vn rt quan trng. Bin php phng tch cc l chng bi ni lm vic. Bin php k thut Gi bi khng cho lan ta ra ngoi khng kh, c gii ha, t ng ha cc qu trnh sinh bi, cng nhn khng phi tip xc vi bi. y l bin php c bn nht, V d: t ng ha trong qu trnh ng bao nguyn liu trong sn xut vt liu xy dng, xi mng, vn chuyn bng bng chuyn trong ngnh dt, ngnh than, khai thc m, dng cc tm che kn cc my mc to ra bi, km theo cc my ht bi ti ch, ch cha ch thao tc ti thiu cho nhu cu k thut (trong my mi, ca a, my nghin v.v.) Trong khai thc m ngi ta cn dng khoan t, lm m, hn ch vic sinh bi. Kt qu iu tra cho thy, nu khoan kh 1cm3 khng kh c 5983 ht bi, khi khoan t ch cn 1734 ht. Khi khai thc m bng mn, c th dng bao nc bng ni lng lm lng bi, gim nng bi ni sn xut. Thay vt liu s dng nhiu bi c bng vt liu t bi c (dng mi nhn to c t dioxit silic thay th cho mi t nhin nhiu SiO2). S dng h thng thng gi, ht bi, trong cc xng nhiu bi. phng bi chy n, cn loi tr iu kin sinh ra n: Theo di nng bi khng t ti mc c th gy n c, c bit l trong cc ng dn v my lc bi. Cch ly mi la, tia la in, n chiu sng m than, phi ht sc cn thn. Ngi ta ch ra mt loi bt chng chy (t st, vi) c mu sc

rc ln trn bi than bm vo vch v sn chng n. Bin php phng h c nhn Phng chng bi bng qun o, mt n, khu trang chng bi, ty theo iu kin tng ni, tng lc m dng. Nhng ni c bi c, qun o phi kn, may bng vi bng bi khi xm nhp vo c th, dng thm gng tay cao su chng bi. Mt loi mt n chng bi, hoc dng khu trang cng c th cn c bi ng k. Loi khu trang chng bi kiu c din tch chng bi khong 250 cm2 bng vi tng hp t gia 2 lp vi dt kim, c hiu qu lc c gn 100%. Tng cng ch v sinh c nhn thng xuyn v trit , nht l ni c bi kh c (ch, thch tn), khng c n ung, ht thuc, ni chuyn khi lm vic, lm xong phi tm ra sch s, thay qun o lao ng bng qun o sch. Bin php y t phng chng bi, cn b y t v an ton lao ng phi c trch nhim t chc khm tuyn, khm nh k, qun l sc khe cng nhn lm vic vi bi, gim nh kh nng lao ng v b tr ni lao ng thch hp cho ngi mc bnh. Khm tuyn nhm loi tr nhng ngi mc bnh lao phi v cc th lao khc, cc bnh ng h hp trn mn tnh, bnh vim xoang, cc bnh phi, c honh, c tim. Bnh van tim v cao huyt p khng c lm vi bi v bnh s nng thm. Khm nh k, mi c s sn xut vi bi 6 thng hoc 1 nm khm nh k 1 ln pht hin sm bnh phi nhim bi. Gim nh kh nng lao ng v b tr ni lao ng thch hp cho ngi mc bnh hoc cho ngh vic v mt sc v c hng cc ch n b tng xng. Qun l theo di v iu tr cho ngi mc bnh. Cc bin php khc Nghin cu ch lm vic thch hp cho mt s ngnh ngh c nhiu bi nh rt ngn thi gian lm vic trong ngy v tng thm gi ngh hng nm. Khu phn n cho cng nhn lm ni nhiu bi cn c nhiu m, nhiu sinh t, nht l sinh t C, bng cch n nhiu rau xanh, hoa qu ti.

T chc tt iu kin an dng, ngh ngi cho th tip xc vi bi. Mt s bnh bi phi quan trng 1. Bnh bi phi silic (Silicoisis) Bnh bi phi - silic l tnh trng bnh l phi do th ht bi c nhiu dioxyt silic. c im ca bnh v mt gii phu l x ha v pht trin cc ht hai phi, v mt lm sng l kh th, v X quang l c nhiu hnh nh tn thng vi cc m v nh m c bit. cc nc c nn cng nghip hin i, bnh silicosis pht trin mnh v l mt gnh nng cho x hi lm nhiu thy thuc y hc lao ng quan tm nghin cu, l mt bnh nng, hon ton do ngh nghip v c phm vi ton th gii. Vit Nam trong my chc nm gn y, cc s liu iu tra tuy cha y nhng nhiu tc gi cho thy s bnh nhn ln n hng nghn ngi. Vit Nam qua iu tra cho thy th m t l mc bnh phi nhim bi than v l 0,7-3,5%, th l gch chu la Thanh Tr v Cu ung mc silicose t 10,2-12,9%. Mt s iu tra gn y cho thy t l bnh bi phi Silic min Trung l 14,08% (N. N. Cnh v ctv, 1992). Trong ngnh c c kh, t l bnh bi phi Silic Vit nam ln n 40% (N.V. Hoi v ctv, 1992). 1.1. Nguyn nhn Nguyn nhn chnh do tip xc ngh nghip vi bi silic t do (SiO2). Cng nhn lm vic trong cc ngnh c tip xc vi bi silic. Nguy c tip xc: Lm vic trong cc hm m, nh m than, m kim loi, khai thc xy dng. Ngnh c kh luyn kim c bit cng nhn phn xng c, lm khun,lm sch bng cch phun ct. Cng nhn lm vic trong cc ngh thy tinh, snh s, gm. Trong cng nghip xi mng t l bnh bi phi - silic thp v bi xi mng c hm lng silic thp Cc yu t nh hng: Kch thc bi t 0,5 - 5 ng knh l nguy him nht v c hp th ph nang. Nng bi cng ln nguy c mc bnh cng ln, v c bit hm lng SiO2 t do c trong bi l yu t quan trng nht quyt nh tnh cht c hi ca bi. Ngoi ra yu t c nhn nh vim nhim ng h hp mn tnh, lao phi l nhng yu t thun li cho s pht trin bnh bi phi - silic. 1.2. C ch bnh sinh C nhiu gi thuyt nh thuyt c gii : bi vo phi gy kch thch c hc pht sinh phn ng x ha phi, thuyt ha hc, thuyt nhim trng, thuyt d ng. Nhng t nm 1954 l thuyt v min dch hc ca Pernis v Vigliani c nhiu ngi cng nhn. im xut pht ca qu trnh ny l s tan r cc i thc bo sau khi n nhng ht bi silic. Bi silic c tc

dng c i vi t bo khi cc i thc bo n cc ht bi ny th mng t bo b tn thng, c bit tn thng cc ti tiu thc bo lm cho nhng men thy phn thot ra v khuch tn trong t bo cht gy nn s t tiu ca i thc bo. S tiu hy i thc bo do silic gy nn mt lot cc phn ng sinh hc, dn n s hnh thnh tn thng th ht c trng cho bnh silicosis. S tan r ca i thc bo c hai tc dng chnh : Gii phng yu t sinh x, kch thch hot ng ca nguyn x bo. Gii phng cc khng nguyn b thc bo t trc v c th c c t khng nguyn, iu ny dn n s gia tng min dch v s xut hin khng th, v tip n phn ng khng nguyn khng th. C hai tc dng ny u gy x ha phi. 1.3. Gii phu bnh l Tn thng gii phu bnh l c trng ca bnh bi phi - silic l cc ht silic, tp trung vng chung quanh ph qun v chung quanh mch mu, ng knh 0,3 ( 1,5mm c th c s kt hp nhiu ht cho ht ln hn. Nhng ht silic c hnh trn hoc hnh sao th, trung tm gm c nhng b x trong c xp hng tm hoc hnh cun len, c khi ha ln thnh mt khi ng nht. Chung quanh c bao bc mt qung t bo gm nhng si li, i thc bo, nguyn bo si, tng bo. 1.4. Triu chng Lm sng : Triu chng lm sng giai on u rt ngho nn v kn o, v xut hin rt mun ch yu l kh th. Sau ho, au ngc. l nhng triu chng khng in hnh c th thy bt c bnh h hp no. Bnh silicosis khng gy ra khai huyt, nu c khi huyt l c th km thm lao phi. Th trng bnh nhn trong giai on u bnh thng, trong giai on nng th trng gim dn n suy sp, khm thc th t thy c du hiu bt thng Thm d chc nng h hp : Chc nng thng kh phi gim : Gim thng kh hn ch (FVC gim), hu qu ca nhu m phi b x ha. Trong giai on nng thng c gim thng kh phi hp (FVC gim km thm gim FEV1) do c kt hp tn thng ph qun hoc do tn

thng x ha nng gy tc nghn ng th. Cc xt nghim huyt hc v sinh ha c thay i nhng cng khng c th. X quang. Chn on chnh xc bnh silicosis ch yu da vo X quang phi, trn phim X quang ngi ta c th thy nhng hnh nh t nhng nt m kch thc v s lng khc nhau cho n nhng khi gi u to nh khc nhau v thng thy c hai bn ph trng. X quang chn on trong bnh bi phi i hi k thut chp phim c bit v liu lng tia cng nh c kinh nghim v c phim. V cn nh c khong 40 bnh c hnh nh X quang tng t nh hnh nh X quang ca bnh bi phi - silic, do X quang cha chn on. 1.5. Bin chng Bin chng xut hin trong giai on nng gm : nh dn ph nang, tm ph mn, lao phi, trn kh ph mc, bi nhim. Chn on bnh bi phi - silic da vo hi tin s ngh nghip, o chc nng h hp v hnh nh X quang phi. Tin s ngh nghip : xc nh thi gian tip xc vi bi SiO2. Phi iu tra hm lng bi v thnh phn SiO2 t do c trong bi. Khm lm sng ch yu l pht hin bnh khc hn l chnh bn thn bnh bi phi - silic. Quan trng nht l X quang, c th pht hin c bnh giai on sm, nhng ta bit c khong 40 bnh c hnh nh X quang gn ging vi bnh bi phi - silic. 1.6. iu tr Hin nay cha c iu tr c hiu ch yu l iu tr triu chng. Bnh vn tip tc tin trin mc du thi tip xc vi bi. Do iu quan trng vn l d phng v c bin php CSSKB cho cng nhn tip xc vi bi silic. 2. Bnh bi phi Asbest (Asbestosis) Bnh bi phi - asbest bnh phi ngh nghip quan trng th hai, sau

bnh bi phi - silic. Bnh gy nn do tip xc lu di vi bi amiant trong sn xut. Tn thng bnh l trong bnh ny l x ha phi, dn n gim chc nng h hp. Amiant l nguyn liu c s dng nhiu trong cng nghip do c nhng c tnh qu : khng chy, bn vi nhit cao v vi cc cht ha hc nh acid, kim, chu c lc ma st. Amiant c dng dt vi may cc loi o cch nhit, thm chng la, thng cch nhit, vt liu cch m, vt liu xy dng (gch ngi amiant, xi mng amiant), ba cc tng, m phanh -t... Cng nhn lm vic trong cc ngnh cng nghip ny v trong cc ngnh khai thc m, qung c amiant ch bin qung amiant u c th mc bnh bi phi - asbest. Nhng bnh n u tin v bnh bi phi - asbest c m t vo nm 1906 Php (Auribault), 1907 Anh (Murray), Pancoast v ctv nm 1927 m t nhng bin i v X quang ca bnh ny. Nm 1950 tr v sau, ngi ta cng nhn c bnh bi phi - Asbest. Nm 1967, Anh c tnh c khong 20000 cng nhn mc bnh. Vit nam u nhng nm 70, pht hin mt s trng hp bnh bi phi Asbest nh my fibrocement (5,5%). Ngoi ra bi amiant cng gy tn thng bnh l mng phi, mng bng: gy u trung biu m (mesothelioma). 2.1. C ch bnh sinh phi, si amiant (c ng knh < 2 ) xm nhp vo nhu m phi c c im l cm theo chiu di mt thng khng nhn thy c. Sau mt thi gian s dn n hin tng x ha phi, c ch gy x ha phi cn cha r, y cng c s thc bo i vi si c chiu di < 5 , cc si amiant qu di th c hin tng gn i thc bo (TB) vo si amiant, nhng c tnh ca amiant i vi TB thp nn khng gy s t tiu ca TB. Ngi ta cho rng hin tng x ha l do phn ng ca t bo i vi d vt, qu trnh phn ng ny hon ton khc vi phn ng ca bnh silicosis hai im chnh : Khng c hoi t ca TB v khng c phn ng min dch. 2.2. Triu chng V lm sng: Bnh xut hin rt mun thng t 7 - 10 nm tip xc. Giai on u t t v kn o biu hin bng ho, kh th, tc ngc. Ban u ho mi ch l mt hin tng phn ng ca thanh qun v kh qun (do bi kch thch) xut hin trong thi gian lm vic, sau ht ho do c s thch ng vi bi. Sau khong 4 - 5 nm tip xc ho xut hin tr li, ho thng xuyn hn, hay ti pht v ma ng, do d nghi l do thi

tit. Kh th khi gng sc, lc u nh d b qua v cho l do tui gi (v bnh asbestosis thng xuyn khng phi l bnh ca ngi tr) v thng km theo tc ngc. Khm thc th nghe thy ran n kh, khu tr y phi. Ran n l du hiu thng xuyn v c hiu ca bnh bi phi - asbest. Chc nng h hp : Cn thit cho chn on tin lng: FVC gim. Trong giai on nng FEV1 cng gim. X quang : Tn thng thng vng di 2 ph qun trng vi cc m m nh, lan ta khng u ban u gc sn honh v sau lan ra c 2 ph trng. 2 nh phi khng bao gi b tn thng. Hnh nh X quang trong bnh bi phi asbest hay thay i v khng c hiu. Soi m :

+Soi m trc tip di knh hin vi c th thy si amiant lng lnh, trong sut ng knh 0,5 - 2 , di 20 - 150 . +Th asbest: Khi si amiant cm theo chiu di vo ph nang, cc protein s n bao bc li vi s hin din ca huyt sc t, ngi ta gi l th asbest. Nhum bng ferocyanua kali s cho mu xanh v nhum bng sunfua amoni s cho mu en.

C si amiant v th asbest trong m ch c ngha l c tip xc vi bi amiant. 2.3. Bin chng Bin chng ca bnh bi phi Asbest xy ra trong giai on nng gm: Ung th phi, ri lon h thng to huyt, tm ph mn, gin ph qun, nhim trng, trn kh mng phi. 2.4. Chn on Cc triu chng ca bnh bi phi - asbest u khng c trng do chn on phi da vo tin s v tt c cc triu chng lm sng v cn lm sng nu trn.

2.5. iu tr Khng c iu tr c hiu v cng nh bnh bi phi - silic, bnh bi phi asbest vn tip tc pht trin mc du ngng tip xc vi bi. 3. Bnh bi phi bng (Byssinosis) Trong cc bnh phi do thc vt, bnh bi phi bng l mt trong nhng bnh ph bin nht. Bnh ny cn gi l bnh hen ca th dt, bnh st ngy th hai hay bnh kh th tc ngc ngy th hai. Bnh c nguyn nhn ngh nghip do tip xc vi bi bng, lanh, gai c trng bng triu chng kh th cp tnh, km theo ho, tc ngc vo mt hoc nhiu ngy trong tun lao ng, c th hi phc khi dng thuc gin ph qun. Lu ngy c th dn n hi chng nghn thng kh mn tnh thng xuyn. Bnh gp cng nhn ngnh dt, tip xc vi cc loi bi c ngun gc t bng, si, l v v cy bng. Cng nhn cn x bng, ng kin, xe si v dt, u c th mc bnh. T c xa, bng v lanh c dng dt vi, nhng n th k 17, Ramazzini l ngi u tin ni n bnh bi phi do bng hay bnh bi phi bng. nhiu nc, bnh bi phi bng pht trin mnh, t nht c 40% cng nhn tip xc vi bi bng mc bnh ny. ni no vic thc hin cc bin php phng chng bi khng tt, t l cn c th cao hn. T l bnh bi phi bng ti mt s nc nh sau: 20% Sudng (Khogaki, 1971) 38% Aicp (El Batawi, 1962). Anh, trong khong 1963 - 1966 t l bnh bi phi bng loi C1/2 - C2 l 26,9%. M, t l ny l 25% cng nhn chi bng (Zuskin, 1969). Vit nam, c mt s nghin cu cho thy c nhiu ngi lm vic cc nh my dt mc bnh ny, 18,2% (Bi Quc khnh, 1991). S ngi lao ng trc tip vi cc loi nguyn liu nh bng ay gai cng nh tnh hnh mc bnh bi phi bng Vit nam cha c s liu y . 3.1. C ch bnh sinh Ngi ta a ra nhiu nguyn nhn gy bnh nh vai tr ca vi chun nm, nhim trng ng h hp do cc vi sinh vt c trong si, nhim mi trng do cc cht c, do khi thuc l. Trong s cc nguyn nhn, ngi ta cho rng chc phi c mt cht gy co tht ph qun cha trong bi bng. Ngoi ra, bnh bi phi bng nng hay nh c lin quan n lng bi bng ni lao ng nhiu hay t, thi gian tip xc vi bi di hay ngn. C ch bnh sinh ca bnh bi phi bng cha c hiu bit y , c ch c v hp l nht l vic gii phng histamine ca mt cht no cha c bit c trong bng, lanh v gai. S c mt mt cht gy co tht

ph qun trong bi (vi hin tng gii phng histamine), khng mang tnh khng nguyn, gii thch c cc triu chng in hnh xut hin ngy th hai. Phn ln histamine trong t chc phi c gii phng, tc ng ln ng th vo ngy lao ng u tin, nhng ch mt t hoc khng cn histamine gii phng ra na cho n khi ngi cng nhn ngh vic cui tun. nhng iu ny li khng gii thch c ti sao bnh nhn b bnh bi phi bng nng li tnh trng mt kh nng lao ng vi cc triu chng tc nghn ng h hp thng xuyn v ko di. C nhiu kh nng l c hai loi yu t gii phng histamine c v khng mang tnh cht khng nguyn u c vai tr trong c ch pht sinh bnh bi phi bng. V gii phu bnh l, phi khng c bin i c hiu. Khng c x ha, cc chi tit v t chc phi tng t bnh nhn b vim ph qun mn. 3.2. Triu chng 3.2.1. Triu chng lm sng Triu chng lm sng l tc ngc v kh th khi bt u lao ng sau ngy nngh cui tun hoc nhng ngy ngh khc. giai on mun, sau nhiu nm tip xc vi bi, bnh nhn gim kh nng lao ng nghim trng vi cc triu chng ca vim ph qun mn v gin ph nang. giai on sm: cc triu chng c trng l tc ngc vo ngy lao ng u tin sau ngy ngh cui tun, thng l vo ngy th hai (nu ngy ngh l th su th ngy lao ng u tin l th by), ko di cho n ht ca lao ng v triu chng ht ngay sau khi ri v tr lao ng. Vo ngy th ba khng cn triu chng g. Trong qu trnh bnh pht trin, triu chng tc ngc c km theo kh th, tc ngc v kh th ngy cng ko di, lan sang ngy th ba ri th t v cc ngy khc na. giai on ny, cc triu chng ko di nhng nh dn vo cc ngy cui tun. Ngoi ra cn c cc triu cng khc nh ho mt mi nhc u v c bit l st, v th c tc gi gi bnh bi phi bng l bnh st ngy th hai. Trong giai on nng hn, cc triu chng xut hin trong tt c cc ngy lm vic v ngay c khi chuyn ngh khng tip xc vi bi bng na, bnh vn khng thuyn gim. Vo giai on cui, bnh bi phi bng khng phn bit c vi bnh vim ph qun mn, gin ph nang do nguyn nhn khng phi ngh nghip, tr khi khai thc tin s, thy c triu chng tc ngc xut hin mt cch c trng vo ngy lao ng u tin trong tun lm vic. Nhng thng bnh nhn li qun nhng triu chng sm, nn c chn on l bnh mn tnh ng h hp khng phi do ngh nghip. 3.2.2. Bin i chc nng h hp Cc triu chng lm sng c lin quan vi s gim r rt dung tch h hp trong sut ca lao ng. Theo di s thay i th tch th ra ti a trong giy

u trc v sau ca lao ng vo ngy th hai rt quan trng, c ngha xc nh chn on v gip chn on sm bnh bi phi bng. ngi c triu chng ca bnh bi phi bng, th tch th ra ti a trong giy u s gim nhiu c ngha sau ca lao ng so vi u ca, hn l nhng ngi khng c triu chng. 3.2.3. Phim X quang phi Khng thy bin i c hiu ca bnh bi phi bng trn phim X quang, nu c th cng ch l nhng hnh nh tn thng ca bnh vim ph qun mn, gin ph nang do nguyn nhn khng phi ngh nghip. 3.3. Chn on Chn on sm bnh phi nhim bi bng da vo: - Tin s ngh nghip: Yu t tip xc, ngi bnh lm vic cc c s sn xut nh nh my ch bin bng, ay, gai; nh my si, dt vi, dt bao b, tip xc lu nm vi cc loi bi thc vt ni trn. - Cc triu chng c nng in hnh: Tc ngc, kh th xut hin vo ngy lm vic u tin trong tun sau ngy ngh cui tun. - Chc nng h hp: C biu hin ca gim thng kh tc nghn, c bit trong ngy lao ng u tin ca tun l lm vic. 3.4. Tin trin v tin lng Cc triu chng ca bnh xut hin vi tun hoc vi thng ri c th mt hn nu cng nhn chuyn ngh giai on sm ca bnh. Thng thng bnh c th tin trin nng hn vi kh th , ho. Bnh tin trin qua giai on nng vi tnh trng suy h hp mn , c th dn n bin chng nhim trng, suy tim. ngi nghin thuc l, tin lng bnh cng nng hn. 3.5. Cc bin php d phng Khi p dng cc bin php phng chng bi ni chung cn lu mt s im: + + Thay th nguyn liu l khng thc t Cn phi c h thng thng gi ht bi, lc bi.

+ Gim st nng bi trong khng kh, nng bi ti a cho php i

vi bi bng l 1mg ( ni c nng bi cao 4mg/m3, trn 50% cng nhn mc bnh bi phi bng, ni c nng bi khong 1mg/m3 khng ai mc bnh ny). - Bin php c nhn: Cng nhn phi mang khu trang khi lm vic tip xc vi bi. Nu ni lm vic c nng bi qu cao, cn c bin php hon i v tr cng vic, cn gim thi gian tip xc vi bi. - Bin php y t: - Pht hin cc du hiu c nng c trng ca bnh bi phi bng, da vo bng cu hi. - o chc nng thng kh phi. S thay i trong ca lao ng u tin sau ngy ngh cui tun. - Qun l, iu tr ngi mc bnh - Nu c chuyn cng tc sang lm cng vic khc (khng thc t). (HSEVN tng hp)