BUGÜNKÜ TIP OLSAYDI DÜNKÜ TAR‹H OLMAZDI fileBD TEMMUZ 2011 110 arihi yaratanlar hakk›nda...
Transcript of BUGÜNKÜ TIP OLSAYDI DÜNKÜ TAR‹H OLMAZDI fileBD TEMMUZ 2011 110 arihi yaratanlar hakk›nda...
BD TEMMUZ 2011
110
arihi yaratanlar hakk›nda hü-küm verirken, gelecekteki ta-rihçilerin, geçmiflin t›bbi duru-
munu da göz önüne almalar› gerekti-¤ini biliyor muydunuz? Belki de buyüzden, günümüz tarihçileri bile birdoktora dan›flmal›lar. Tabii ki t›p ta-rihini bilen bir doktora.
Son elli y›lda t›p biliminde ulafl›lannokta gerçekten flafl›rt›c›. Öyle ki, bun-dan önceki befl bin y›l›n toplu bilgisi
bu sürede üretilen bilgiden çok amaçok daha az. Günümüz doktorlar›, ar-t›k dünün tan›lar›n› yeniden de¤erlen-direbiliyorlar. Tarihi kiflilerin hastal›kbelirtileriyle eldeki son bilgileri birlefl-tirip bu ünlü kiflilerin rahats›zl›klar›n›yeniden tan›mlayabiliyorlar. Ve konu-lan bu yeni tan›lar, tarihi yaratanlar›nkiflilikleri -ve amaçlar›, baflar›lar› yada baflar›s›zl›klar› konusunda yeni ve-rilerin oluflmas›n› sa¤layabiliyor.
BUGÜNKÜTIP OLSAYDIDÜNKÜTAR‹HOLMAZDI
Derleyen: Y‹⁄‹T EREN GÜNEY
Napoleon'un hemoroidi, VIII. Henry'nin frengisi,Kurus'un miyobu olmasayd›... Kimbilir, tarih belki debambaflka olurdu.
T
BUGÜNKÜTIP OLSAYDIDÜNKÜTAR‹HOLMAZDI
111
Fransa ‹mparatoru Napoleon Bo-naparte bu bak›mdan ilginç örnekler-den biridir. Napoleon, k›rk yafl›ndansonra zihnen ve bedenen yavafllamayabafllam›flt›. Dönemin doktorlar› bunuiki nedene dayand›r›yorlard›. Birincisi,Napoleon'un zaman zaman sanc›yayol açan mide ülseri; ikincisi ise sefer-lerinden birinde kapt›¤› bulafl›c› bircilt hastal›¤›yd›. Elbette bunlar onlar›ntahminleriydi. Ayr›ca doktorlar›, yafl-land›kça Napoleon'un fazla yemesiile antrenmans›zl›¤m›n da, enerjisinintükenmesinde rol oynad›¤› görüflün-deydiler.
Günümüz ‹ngiliz cerrahlar›ndanDr. James Kemble ise çok farkl› düflü-nüyor. Dr. Kemble'a göre, Napoleo-n'un üst idrar yolundaki fliddetli birenfeksiyon, mesane rahats›zl›¤›na yolaç›yordu. Borodino Savafl›'n›n hemenöncesinde, Napoleon'a zaman kaybet-tiren irade felci ile ruhsal ve fizikselçöküntü, Kemble'›n düflüncesine göre,bu mesane rahats›zl›¤›ndan ileri gel-mifltir. Ayr›ca doktor Kemble, impa-ratorun bir hipofiz bezi rahats›zl›¤›olan Froehlich Sendromu'na yakalan-d›¤› görüflünü de tafl›maktad›r. Bu aç›-lardan bak›nca sa¤l›¤› yerinde olanbir Napoleon'un, Waterloo Savafl›'ndabelki de yenilmeyece¤i görülebilir.Çünkü savafl öncesinde, son dereceac› veren bir hemeroid kriziyle yata¤adüflmüfl ve tarihin bu dönüm nokta-s›nda varl›¤›n› göstermekten yoksunkalm›flt›r. O devirde konulan ülser vecilt hastal›¤› teflhislerine gelince; ülserdenilen durum büyük olas›l›kla sinirselsanc›lard›.
Deri hastal›¤› ise, etkisi alt›ndaoldu¤u psiflik bask›n›n yol açt›¤› birderi enfeksiyonuydu. T›p otoritelerininsüzgecinden geçen tarihsel analizlerkuflkusuz Napoleon'la s›n›rl› de¤il.‹flte size birkaç ilginç devlet adam›daha...
Örne¤in Pers ‹mparatoru Kurus...Modern bir göz doktoruna Kurus'uns›rf Temistokles'in hilesi yüzünden,Salamis'te Yunanl›lar'a yenildi¤inikabul ettiremezsiniz. Gözbilimciler,tarihin bu en büyük deniz savafllar›n-dan birinin, Kurus'un gözleri bozukoldu¤u için kaybedildi¤ini savunuyor-lar. Kurus, Salamis bo¤az›n› mükem-
BD TEMMUZ 2011
Yaflad›¤›günlerdeülseri vecilt hastal›¤›oldu¤usöylenenNapolyoniçindoktorlarbugün farkl›tan›lar ilerisürüyorlar.
mel gören bir kaya üzerinde duruyor-du. Gözleri bozuk olmasayd›, bulun-du¤u yerden, bo¤az›n, filosunun ma-nevra yapmas›n› engelleyecek darl›ktaoldu¤unu ay›rd›na varmamas› olanak-s›zd›.
T›bb›n, hatalar›n› hofl görebilece¤ibiri de tarihin en büyük canisi olaraktan›nan Kaligula'd›r. Gençken Romaimparatorlar›n›n belki de en uysal› venazi¤i olan bu adam›n, caniyane etkin-liklerine, kar›s›n›n kendisine bir aflkiksiri içirdikten sonra bafllad›¤› san›l-maktad›r. "Cantharides" oldu¤u tah-min edilen bu zehir, Kaligula'n›n gad-darl›¤›n› aç›klayabilecek bir ç›lg›nl›kmeydana getirebilmektedir.
‹ngiltere Kral› VIII. Henry... Befl
kad›nla evlenen Henry de t›p bilimitaraf›ndan suçsuz bulunmufltur. Çünküdoktorlar, bu kral›n, haberdar olmad›¤›bir frengiye tutuldu¤u görüflüne var-m›fllard›r.
Henry'nin birçok efl almas› ve on-lar› çabucak bafl›ndan savmas›, ‹ngilte-re taht›na sa¤l›kl› bir erkek varis ver-mek telafl›yla aç›klanabilir. Fakat herdefas›nda hastal›¤›n› kar›lar›na da bu-laflt›rmakta, bunun sonucunda zavall›kad›nlar, çok defa çocuklar›n› düflür-mekteydiler. Bu olaylar›n en az iki-sinde, doktorlar, çocuklar›n do¤umdanönce frengiye yakaland›klar›ndan flüp-helenmektedirler.
Hastal›klar, büyük adamlar›n çal›fl-malar›na sekte vurmakla birlikte,
bazen de büyük adamlar yaratma-y› baflarabilirler. Örne¤in LordNelson... Bu büyük ‹ngiliz ami-ralini deniz tutard›. Asl›nda sa¤l›-¤›n›n karada da pek parlak oldu¤usöylenemezdi. On iki yafl›ndanbafllayarak çeflitli hastal›klar›npençesinde k›vranm›flt›. Haz›m-s›zl›ktan bir türlü kurtulamazd›.Hayat›n›n çeflitli devrelerinde s›t-maya ve kronik ülsere yakalan-m›flt›. Bunlar da yetmezmifl gibi,sol kolu ile baca¤›nda da siniriltihab› oluflmufltu. Savafllardaald›¤› yaralar sonucu ise bir gözü-nü ve bir kolunu yitirmiflti. fiimdidoktorlar, Nelson'un büyüklü¤ü-nün bir bak›ma bu hastal›klar›nsonucu oldu¤u düflüncesindedir-ler. Çünkü bütün ömrünce fizikidertlerle savaflmas›, askeri sahadayükselmek için gerekli çelik ira-
BD TEMMUZ 2011
Befl kad›nlaevlenen
‹ngiltereKral› VIII.Henry det›p bilimi
taraf›ndansuçsuz
bulunmufltur.
Befl kad›nlaevlenen
‹ngiltereKral› VIII.Henry det›p bilimi
taraf›ndansuçsuz
bulunmufltur.
112
deyi ve y›lmaz enerjiyi ona kazand›r-m›flt›r.
Döneminin doktorlar› taraf›ndanhastal›¤› kesin olarak anlafl›lamayandi¤er bir ünlü de Türlerin Kayna¤›adl› eserin yazar› Charles Darwin'dir.
Delikanl›l›¤›nda sa¤l›kl›, güçlükuvvetli bir genç olan Darwin, 25 ya-fl›ndan itibaren kronik bir hasta olmufl-tu. Doktorlar›ndan kimileri, onun ülseroldu¤unu ileri sürmüfller, ötekilersekendisine türlü hastal›klar konduranbir sinir hastas› oldu¤unu ileri sürmüfl-lerdir. Fakat, Kudüs'teki ‹brani Üni-versitesi'nden Dr. Adler'e göre, Dar-win, Beagel gemisiyle Amerika'yayapt›¤› yolculuk s›ras›nda, tek hücrelihayvanc›klardan protozoalar›n nedenoldu¤u bir enfeksiyona yakalanm›flt›r.Darwin'in kendisi de an›lar›nda, Pam-palar'›n iki karaböce¤i taraf›ndan ›s›-r›ld›¤›n› belirtmiflti. Dr. Adler taraf›n-dan "triatoma infestans" olarak adlan-d›r›lan bu böceklerin yüzde 101'i,"trypanasome cruzi" diye tan›nan por-tozoalar› tafl›maktad›rlar.
Veremlilerin aras›ndan ç›kan ünlü-lerin say›s› da dikkat çekicidir.
Hatip Çiçeron, besteci Chopin,flair Elizabeth Browning, Keats veRobert Louis Stevenson, bunlardanyaln›zca baz›lar›d›r. Baz› doktorlar,gerçekten de veremin kiflinin içindeuyuklayan dehay› harekete geçirebile-ce¤ine inanmaktad›r.
Bu konuda iki teori ileri sürülmüfl-tür. Bunlar›n ilki, hastal›¤›n ço¤u kezyüksek atefl yapmas›na karfl›n, vücuttazehirlenme olmay›fl›d›r. Yani hasta
ateflli olmakla birlikte, kendini hastahissetmez. Bunu bilen baz› t›p otorite-lerine bak›l›rsa, kronik atefl, anlay›fl›keskinlefltirmekte ve entellektüel ifl-leyifli oldu¤undan daha h›zl› bir duru-ma getirmektedir.
‹kinci teori ise, hastal›¤›n, oksijeneksikli¤i yaratmas›d›r. Bu durum, has-tay› uyuflturarak, bilinçsiz yarat›c›l›¤aolanak sa¤lar.
Bugün t›p bilimi, tarihi yenidensorgulayabiliyor. Bize ö¤retilen des-tans› tarihin bilinmeyenlerini önümüzesürüyor ve bize, tarihi, kaderin de¤ilinsano¤lunun yaratt›¤›n›, kahraman-lar›n da bizim gibi kifliler olduklar›n›hat›rlat›yor.
Ve belki de uyar›yor: Gelecek ku-flaklar, bugünü de insanlar›n yaratt›¤›-na emin olmal›... •
113
BD TEMMUZ 2011
Dr. Adler’egöreDarwin’intan› konamayankronik hastal›¤›nabir böcek ›s›r›¤›neden olmufltu...