Buffett cung khonghoanhao

Công Ty Samsung Trân trọng gửi đến bạn cuốn sách này.

Phiên bản ebook này được thực hiện theo bản quyền xuất bản và phát hành ấn bản

tiếng Việt của công ty First News - Trí Việt với sự tài trợ độc quyền của công ty

TNHH Samsung Electronics Việt Nam. Tác phẩm này không được chuyển dạng

sang bất kỳ hình thức nào hay sử dụng cho bất kỳ mục đích thương mại nào.

Original title:Even Buffett isn't Perfect: What You Can - and Can’t - Learn fromthe World’s Greatest Investorby Vahan Janjigian

Copyright © Vahan Janjigian, 2008.

Vietnamese Edition © 2010 by First News – Tri Viet.This edition is published by arrangement with Portfolio,a member of Penguin Group ( USA) Inc.All rights reserved including the right of reproduction in whole orin part in any form.

EVEN BUFFETT ISN'T PERFECT– NGAY CẢ BUFFETT CŨNG KHÔNG HOÀN HẢO –

Công ty First News – Trí Việt giữ bản quyền xuất bản và phát hành ấnbản tiếng Việt trên toàn thế giới theo hợp đồng chuyển giao bản quyềnvới NXB Portfolio, thuộc Penguin Group (USA) Inc.

Bất cứ sự sao chép nào không được sự đồng ý của First News đều là bấthợp pháp và vi phạm Luật Xuất bản Việt Nam, Luật Bản quyền Quốctế và Công ước Bảo hộ Bản quyền Sở hữu Trí tuệ Berne.

CÔNG TY VĂN HÓA SÁNG TẠO TRÍ VIỆT - FIRST NEWS

11H Nguyễn Thị Minh Khai, Q. 1, TP. Hồ Chí MinhTel: (84.8) 38227979 - 38227980 - 38233859 - 38233860

Fax: (84.8) 38224560; Email: [email protected]: www.firstnews.com.vn

Ngay cả

BUFFETTCŨNG KHÔNG

HOÀN HẢONhững bài học giá trị từ Nhà Đầu tư

Thông minh Nhất Thế giới

Người dịch:

Nguyễn Trung An (MBA)

Vương Bảo Long

First News

NHÀ XUẤT BẢN TRẺ

VA H A N J A N J I G I A N

LỜI TỰA

ahan Janjigian là người có đầy đủ các phẩm chất đặc biệt đểviết về Warren Buffett. Tuy “Nhà hiền triết xứ Omaha” đã là chủ đềcủa rất nhiều quyển sách, nhưng quyển sách của Vahan rất đặc biệt.Nó không phải là một lá thư tình cũng không phải là một sự chỉ tríchhay lăng mạ. Vahan cũng là một người lựa chọn cổ phiếu rất xuất sắc– ông quản lý hai bản tin đầu tư Forbes Special Situation Survey vàForbes Growth Investor. Ông thể hiện một năng lực thật tuyệt vời.Những người nhận hai bản tin này thu được nhiều ích lợi từ nhữngphân tích sắc bén, không cảm tính của Vahan. Do đó, Vahan có đượcnhững kiến thức sâu sắc để thực sự cảm nhận được hiệu quả phithường của Warren Buffett ở Tập đoàn Berkshire Hathaway. Ônggiải thích một cách cẩn thận và kiên nhẫn phương pháp đầu tư kỷluật cao và sự nhìn xa trông rộng của Buffett cũng như sự tiến hóacủa nó trong quá trình phát triển tài sản của Berkshire Hathaway.

Nhưng đây không phải là một bản phân tích đầy đủ về “hiệntượng Buffett” – Vahan đã khéo léo sử dụng những kiến thức sâu sắcvà sự thành công của con người vĩ đại này để dạy cho chúng ta nhữngđiều cần biết về đầu tư giá trị nhằm duy trì hiệu quả cao trên thịtrường. Vahan cũng phân tích kỹ lưỡng những chiến lược đầu tưkhác, vì Phố Wall không chỉ tồn tại một cách đầu tư duy nhất.

Rắc rối với hầu hết các nhà đầu tư là họ thường xuyên “nhảy”từ phương pháp này sang phương pháp khác. Rất ít người kiên trìnhư Buffett trong việc giữ lại cổ phiếu nhiều năm trước khi bán đi.

Và cũng có rất ít người có khả năng áp dụng một cách nhất quánnhững chiến lược khác nhau mà Vahan phân tích trong quyển sáchnày. Nếu bạn sẵn sàng dẹp bỏ cảm xúc qua một bên, quyển sách nàysẽ trở thành một kho báu kiến thức đầu tư sâu sắc dành cho bạn.

Không có nhà đầu tư nào luôn luôn đúng. Con người khôngthể làm được điều đó. Bản thân Buffett cũng có những giai đoạn khókhăn phải bán lỗ những cổ phiếu mà ông đã mua. Tuy nhiên, ôngthường nắm giữ những cổ phiếu tốt khá lâu. Nhờ áp dụng mộtphương pháp đầu tư nhất quán và an toàn – thậm chí còn được tinhchỉnh theo thời gian – Buffett đã làm được những điều kỳ diệu.

Rất may là bạn không cần phải là một Warren Buffett mới kiếmđược mức thu nhập trong mơ từ thị trường chứng khoán. Sự kỳ diệucủa lãi suất kép có nghĩa là bất cứ nhà đầu tư cẩn trọng nào cũng cóthể đạt được thành công thực sự về lâu dài.

Điều làm cho quyển sách này đặc biệt có giá trị là VahanJanjigian không phải là người mù quáng khi ông khôn ngoan nhậnra rằng hoạt động đầu tư không diễn ra trong môi trường chânkhông. Chương viết về thuế là phần mà tất cả mọi người nên đọc,đặc biệt là các chính trị gia. Đáng ngạc nhiên là một thiên tài nhưBuffett lại có cái nhìn thiển cận về vấn đề then chốt này. Khi ArnoldSchwazenegger quyết định chạy đua vào chức Thống đốc bangCalifornia, Buffett đã khuyên ông nên ủng hộ việc tăng các loại thuếđánh trên tài sản, điều này suýt kéo chân Arnold lại với thế giới điệnảnh Hollywood thay vì đưa ông vào Dinh Thống đốc.

Như nhiều người khác ở Washington, Buffett nghĩ rằng ngườigiàu nên bị đánh thuế thu nhập với thuế suất cao hơn. Ông cũng rasức ủng hộ việc áp dụng thuế tài sản thừa kế.

6 -

Buffett tin rằng người Mỹ được sống trong một đất nước tuyệtvời và những người đủ may mắn để làm ăn tốt ở Mỹ nên đóng thuếnhiều hơn. Mỉa mai thay, nếu lời khuyên của Buffett được thực hiệnthì nền kinh tế sẽ vận hành kém đi và giá trị của các khoản đầu tư củaBuffett sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề. Hãy nhìn lại hiệu quả nghèo nàncủa chứng khoán và nền kinh tế trong thời kỳ thuế cao ở thập kỷ 1970mà xem.

Điều mà “Nhà hiền triết xứ Omaha” và quá nhiều người kháckhông nhận ra là thuế cũng là một cái giá phải trả và là một gánhnặng, chứ không chỉ là một phương tiện tăng thu nhập cho ngân sáchnhà nước. Thuế thu nhập là cái giá bạn phải trả để làm việc; thuế lợitức là gánh nặng đè lên vai bạn nếu bạn kinh doanh thành công; vàmức thuế mà bạn phải trả cho những khoản lợi tức từ vốn đầu tư làcái giá bạn phải trả cho những rủi ro mà mình phải chấp nhận. Rấtđơn giản, nếu bạn giảm nhẹ gánh nặng cho những điều tích cực nhưlàm việc đạt năng suất cao, dám chấp nhận rủi ro và kinh doanhthành công thì chúng sẽ thường xuyên diễn ra hơn. Tăng giá lên thìđiều ngược lại sẽ xảy ra. Janjigian đã chỉ ra rằng 1% những người cóthu nhập hàng đầu nước Mỹ chiếm đến 21% tổng thu nhập được tạora – và họ trả đến 39% thuế thu nhập liên bang.

Buffett cũng “chậm hiểu” như vậy đối với vấn đề thuế tài sảnthừa kế (death tax). Ông ủng hộ việc thu hồi tài sản và tin rằng chínhphủ nên nhận phần lớn tài sản mà bạn để lại. Nếu không, nhữngngười thừa kế của bạn sẽ nhận được tài sản mà không phải lao độngvà “của trời cho” sẽ làm xói mòn tính cách của họ, khuyến khích họsống hưởng thụ một cách vô trách nhiệm. Trái lại, thuế tài sản thừakế lại mang tính “trừng phạt” đối với hoạt động tạo dựng vốn và tínhtiết kiệm. Tại sao lại phải tích lũy tài sản nếu phần lớn chúng sẽ rơi

7

vào tay chính phủ một cách dễ dàng? Vahan viết rằng: “Tài sản lànhững gì còn lại sau khi đã nộp tất cả các khoản thuế”. Còn các nhàlập quốc của chúng ta có thể sẽ diễn giải vấn đề này theo cách sau:“Còn sống là còn đóng thuế!”.

Thuế tài sản thừa kế có một tác động kỳ lạ mà Buffett và nhữngngười ủng hộ khác không nhìn thấy. Khi thuế suất cao, những ngườirất giàu sẽ tìm cách né tránh loại thuế này. Chính trách nhiệm đóngthuế tài sản của Buffett cũng rất thấp vì ông đang trao tặng hầu hếttiền bạc của mình cho Quỹ từ thiện Bill & Melinda Gates. Nhữngngười thực sự giàu có thiết lập những cơ chế bí mật và những mánhkhóe khác để giữ cho tài sản của mình nguyên vẹn, và điều đó thườngđồng nghĩa với việc những người thừa kế sẽ không trực tiếp chạmtay đến nó. Tài sản do đó vẫn được duy trì nguyên vẹn. Nếu khôngcó thuế tài sản thừa kế, phần lớn tài sản sẽ chuyển trực tiếp vào taycon cháu họ - hầu hết những người này không có được bản năng kinhdoanh; cho nên, số tiền sẽ nhanh chóng được luân chuyển. Đó là bảnchất của con người. Ví dụ, hãy xem xét danh sách 400 người giàunhất nước Mỹ của Forbes ngày nay, không người nào trong số họ cóhọ “du Pont” và chỉ có một người có họ “Rockefeller”, trong khi cảhai gia đình này đều kiểm soát những tài sản khổng lồ cách đây trêndưới 25 năm.

Những người tin tưởng mạnh mẽ vào thuế cao đã phớt lờ lịchsử. Những kế hoạch cắt giảm thuế thu nhập lớn thời Reagan năm1981 và 1986 đã biến một nền kinh tế Mỹ đình đốn thành nền kinhtế năng động nhất thế giới. Tỷ trọng GDP của nước Mỹ so với GDPtoàn cầu tăng mạnh mẽ, cũng như giá trị vốn cổ phần của nước Mỹso với tổng giá trị vốn cổ phần của cả thế giới.

8 -

Sự tăng thuế của Clinton năm 1993 đã làm chậm đáng kể tốc độtăng trưởng của nền kinh tế Mỹ và “góp phần làm cho” đảng Dânchủ thất bại thảm hại trong kỳ bầu cử năm 1994. Với những ngườithuộc đảng Cộng hòa thuộc phe đa số trong Quốc hội, vị Tổngthống ủng hộ tăng thuế Clinton bị dồn vào chân tường. Chươngtrình xã hội hóa y tế của bà Clinton bị thất bại. Chi tiêu bị kiểm soát.Và quan trọng nhất là có những động thái tích cực về thuế sau đó:thuế đánh trên lợi tức từ vốn được cắt giảm gần 29%. Thuế đánh trênlợi tức từ vốn cho những người sở hữu nhà gần như được loại bỏ, vàpháp lệnh dừng đánh thuế trên Internet được chuyển thành luật –điều này góp phần rất lớn vào việc phát triển nền kinh tế một cáchmạnh mẽ. Chương trình cắt giảm thuế năm 2003 của chính quyềnBush – thuế thu nhập trên vốn đầu tư tiếp tục được cắt giảm, thuếthu nhập từ cổ tức đối với cá nhân được giảm nhẹ, và những gói kíchthích doanh nghiệp đầu tư được triển khai – đã biến nền kinh tế Mỹtừ việc tăng trưởng với tốc độ thực 1% lên thành 3-4%. Từ năm 2003đến 2007, sự tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ đã vượt quy mô tổngthể của nền kinh tế Trung Quốc. Và bạn có đoán được điều gìkhông? Vốn cổ phần tăng vọt gần gấp đôi so với mức thấp nhất vàocuối năm 2002.

Vahan còn chỉ ra một khía cạnh khác mà Buffett tỏ ra thiển cận:thông tin định hướng thu nhập. Hầu hết các tập đoàn đại chúng lớnđều cung cấp cho các nhà phân tích chứng khoán ước tính thu nhậpkỳ vọng của họ cho từng quý. Nếu công ty không đạt được mức thunhập kỳ vọng – dù chỉ ít hơn một vài xu – thì cổ phiếu của họ sẽ giảmmạnh. Buffett cảm thấy những thông tin định hướng như vậy gópphần làm tăng tính thiếu ổn định của thị trường chứng khoán vàbuộc bộ máy quản lý hướng đến những hoạt động quá thiên về ngắn

9

hạn. Ông đã “thuyết phục” nhiều công ty mà ông nắm giữ cổ phiếulớn, như Coca-Cola và Washington Post, ngừng cung cấp thông tinđịnh hướng.

Vahan đã đưa ra một phản biện hết sức thuyết phục và tinh tế.Dù có hay không được cung cấp thông tin về thu nhập kỳ vọng, cácnhà đầu tư cũng tự đưa ra các ước tính của họ. Hơn nữa, bộ máyquản lý cần phải cung cấp thông tin cho nhà đầu tư nhiều hơn, chứkhông phải ít đi. Về tính không ổn định của thị trường, các nghiêncứu đã cho thấy những công ty không cung cấp thông tin định hướngthường dễ biến động hơn những công ty có cung cấp. Quan trọnghơn là những công ty không cung cấp thông tin định hướng thườngcó giá trị vốn hóa thị trường nhỏ hơn. Nói cách khác, những công tyđưa ra ước tính thu nhập thường có giá cổ phiếu cao hơn.

Vì thế, đây là một quyển sách khác thường. Tuy tập trung nóivề nhà đầu tư thành công nhất trong lịch sử hiện đại, nhưng nó cũngmang lại cho độc giả những kiến thức sâu sắc và chiến lược chắc chắnđể đầu tư. Và cuối cùng, những diễn giải của nó về thuế và sự minhbạch trong quản trị sẽ tạo ra một môi trường thuận lợi để giá trị vốncổ phần mở rộng hơn nữa.

Tóm lại, bạn đang có trong tay một quyển sách “3 trong 1”,nghĩa là bạn đang nắm giữ “một tài sản giá trị cao bị định giá thấp”.

- Steve ForbesChủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Forbes Inc.

Tổng biên tập tạp chí Forbes

10 -

GIỚI THIỆU

Ngày 26 tháng 6 năm 2006, người giàu thứ hai nước Mỹ thôngbáo rằng ông sẽ trao tặng phần lớn tài sản của mình cho người giàunhất nước Mỹ. Ngồi bên cạnh vợ chồng Bill và Melinda Gates ở Thưviện Quốc gia New York, Warren Buffett đã công bố kế hoạch hiếntặng 10 triệu cổ phiếu phổ thông loại B của Berkshire Hathaway, trịgiá ước tính vào thời điểm đó khoảng 31 tỷ USD, cho Quỹ Từ thiệnBill & Melinda Gates Foundation. Ngoài ra, ông còn dành thêm 2triệu cổ phiếu, tương đương 6,3 tỷ USD, trao tặng cho những quỹ từthiện do ba người con của ông điều hành, trong đó có một quỹ từthiện được đặt tên theo tên người vợ quá cố của ông. Chỉ bằng mộthành động, người đàn ông đã từng tạo dựng được tiếng tăm lừng lẫyvới việc xây dựng một trong những khối tài sản cá nhân vĩ đại nhấtthế giới đảm bảo rằng thế giới này sẽ nhớ mãi lòng hảo tâm của ông,cũng gần giống như cách mà ông đang ghi tên mình vào sử sách củanhân loại về tài năng làm giàu xuất chúng của mình.

Tài sản của Buffett quả thực là vô cùng to lớn. Ông đã tạo ra nóbằng cách đầu tư. Thực ra, có thể nói rằng Buffett là nhà đầu tư vĩđại nhất của mọi thời đại. Không ai có chút mảy may nghi ngờ nàovề điều này, bởi chắc chắn ông sở hữu một trong những kỷ lục kinhdoanh lâu dài tốt nhất. Vì ông lãnh đạo tập đoàn Berkshire

Hathaway, một công ty đại chúng được giao dịch trên sàn chứngkhoán, nên những quyết định đầu tư của ông đều được thể hiện hoàntoàn minh bạch, không chút giấu giếm và cũng dễ dàng theo dõi.Buffett nắm quyền điều hành Berkshire từ những năm 1960 và cuốicùng đã chuyển đổi nó từ một công ty dệt thành một công ty đầu tư.Dưới “triều đại” của ông, trong vai trò giám đốc điều hành, ông đãtạo ra một gia tài khổng lồ cho bản thân và cho tất cả các cổ đôngkhác.

Tư duy của Buffett đôi khi không mang tính truyền thống. Vídụ, hầu hết các nhà đầu tư khác thích nhìn thấy giá cổ phiếu mà họmua tăng lên nhanh chóng. Buffett không thích vậy. Ông nói rằngthời điểm duy nhất mà bạn nên thích giá cổ phiếu tăng lên là thờiđiểm bạn sẵn sàng bán chúng đi. Vì Buffett là một nhà đầu tư dàihạn, nên ông không muốn nhìn thấy giá tăng lên ngay lập tức. Thựcra, nếu ông thực sự thích một cổ phiếu nào nó, ông sẽ cảm thấy vuihơn nếu giá giảm, nhờ đó ông có thể mua thêm cổ phiếu đó và thựcsự cắt giảm được mức chi phí cơ bản. Bằng cách này, khi giá hồi phụcsau nhiều biến cố, ông sẽ nhận được những khoản lợi nhuận khổnglồ. Cách tư duy như thế này đã mang lại cho Berkshire những khoảnlợi nhuận từ vốn vào khoảng 8,5 tỷ USD từ American Express, 8 tỷUSD từ Coca-Cola, 5,5 tỷ USD từ Procter & Gamble, và 4 tỷ USDtừ Wells Fargo. Một số mã cổ phiếu trong danh mục đầu tư củaBerkshire cũng đã tạo ra những tỷ suất lợi nhuận khổng lồ. Chỉ riêngtiền lãi từ công ty chủ quản tờ Washington Post cũng đã đạt đến mức11.600%.

Một trong những tính cách đáng quý nhất của Buffett là ôngbiết rõ những điểm hạn chế của mình. Ví dụ, ông biết rằng mình

12 -

không thể trở thành chuyên gia trong tất cả các ngành kinh doanh.Nhưng bảo hiểm là một ngành mà ông hiểu rõ từng đường đi nướcbước. Ông có một kỹ năng đặc biệt trong việc đánh giá rủi ro. Ôngkhám phá ra cách đầu tư khoản tiền “chờ” của các công ty bảo hiểmvới suất thu nhập cao đủ để thanh toán những yêu cầu bảo hiểmtrong tương lai và để lại rất nhiều lợi nhuận cho cổ đông.

Buffett luôn thực hiện theo một phương pháp tiếp cận đầu tưmang tính kỷ luật. Ông đã trở nên nổi tiếng trong việc tránh nhữngphong cách và chiến lược đầu tư “nóng” (nhưng cuối cùng hóa rachẳng có ý nghĩa gì ngoài những làn sóng ảo tưởng chóng tàn). Vídụ, thị trường chứng khoán Mỹ bùng nổ từ những năm giữa và cuốithập niên 1990, chủ yếu được thúc đẩy bởi các cổ phiếu công nghệ.Buffett nổi tiếng tìm cách né tránh chính những cổ phiếu tương tựkhi chúng thúc đẩy các chỉ số thị trường lên cao chưa từng có. Thậmchí, ông còn không mua một cổ phiếu nào của Microsoft, mặc dùcông ty này được người bạn tốt Bill Gates của ông lãnh đạo.

Buffett bị nhiều người chỉ trích vì đã không tham gia vào cuộcđua do ngành công nghệ dẫn đầu đó, nhưng ông không mấy quantâm đến những người phê bình mình. Những cổ đông Berkshirecũng vậy. Họ hiểu phương pháp tiếp cận lâu dài của ông và họ tự tinrằng dưới sự dẫn dắt của Buffett, họ sẽ hoàn toàn được thỏa mãn vớinhững khoản thu nhập đạt được.

Buffett luôn gắn liền với những gì ông biết rõ nhất. Ông thíchcác công ty hoạt động trong những ngành kinh doanh đơn giản màông có thể hiểu và kiểm soát được. Ông không hiểu làm thế nào đểđịnh giá ngành phần mềm và ngành chất bán dẫn. Ông nghĩ rằngquá khó để có thể dự báo dòng tiền của những công ty này với độ

13

chính xác cao. Tuy nhiên, ông hiểu rất sâu về cách định giá ngànhnước giải khát có ga, dao cạo và ngân hàng. Ông cũng thích các côngty được quản lý bởi những người lãnh đạo trung thực và có tài năng.Và trên hết, ông muốn mua lại những công ty với mức giá thấp hơngiá trị nội tại của chúng, và sẽ nắm giữ chúng trong một khoảng thờigian rất dài. Thực tế chứng minh rằng chiến lược này đã mang lạilợi ích vô cùng to lớn cho ông và các cổ đông Berkshire Hathawaytrong hơn bốn thập kỷ qua.

Tuy nhiên, trở lại những năm 1990, có nhiều nhà đầu tư nghĩrằng Buffett đã đánh mất “cảm giác” của mình. Ông không thèmquan tâm đến sự thành công mà ông đạt được qua một thời gian dài.Họ tin rằng ông đã “lỡ chuyến đò” của xu hướng mới. Vào thời điểmđó, nhiều nhà đầu tư bắt đầu tin rằng chúng ta đã bước sang mộtthời đại mới. Thực ra, các chuyên gia gọi đó là “nền kinh tế mới”. Họcho rằng các quy luật cũ không còn áp dụng được nữa. Những nhàđầu tư này không ngần ngại thu mua vô số cổ phiếu được bán với giácao gấp nhiều lần – mà chỉ một thời gian trước đó được xem là mứcgiá cao một cách kỳ quặc.

Có lẽ cách suy nghĩ này được minh họa rõ nhất bằng một lá thưgởi cho bản tin Forbes Special Situation Survey bởi một trong nhữngngười đăng ký báo dài hạn. Nó được viết vào đầu năm 2000, ở giaiđoạn cuối của hiện tượng được gọi là thời kỳ bùng nổ “bong bóngdot-com” (lấy từ cách đọc ‘.com’ thường xuất hiện trong tên các côngty hoạt động trên nền tảng Internet), để đáp lại một sự đề xuất muacổ phiếu – nghĩa là cổ phiếu của một công ty thuộc “nền kinh tế cũ”theo khái niệm lúc đó. Chẳng có gì liên quan đến công nghệ cao đốivới cổ phiếu này. Thực ra, nó là loại cổ phiếu mà bản thân Buffett có

14 -

lẽ cũng ưa thích, nhưng tác giả lá thư nọ đã viết: “Bạn có thực sựmong tôi mua một cổ phiếu có thể tăng lên chỉ khoảng 40% trong 2năm không? Tôi đã 80 tuổi rồi. Tôi chẳng thể sống muôn đời đểkiếm được một khoản tiền ít ỏi thế đâu!”.

Lá thư có vẻ như một câu chuyện đùa, nhưng người viết thựcsự rất nghiêm túc. Những từ ngữ của bà rõ ràng chứng thực rằngmức độ bất hợp lý và khó duy trì từ những kỳ vọng của nhà đầu tưtrong những ngày tháng “bừng bừng khí thế” ấy là đúng. Bây giờ,bạn có thể dễ dàng nhìn lại những điều đã diễn ra và nói rằng lẽ ra cácnhà đầu tư lúc đó nên hiểu rõ hơn những điều mình làm. Không maylà nhiều nhà đầu tư đã để cho bản thân mình rơi vào vòng xoáy “điênloạn của đám đông”. Buffett không bao giờ bị rơi vào cái bẫy này.Ông là bậc thầy của sự điềm tĩnh. Ông luôn luôn suy nghĩ một cáchhợp lý và có phương pháp hẳn hoi. Tư duy và đầu tư theo cách củaBuffett có thể mang lại lợi nhuận đặc biệt khi tất cả những ngườikhác bị cảm xúc và sự điên loạn của đám đông dẫn dắt hành độngcủa mình.

Theo công ty nghiên cứu thị trường chứng khoán IbbotsonAssociates, tổng suất thu nhập trung bình dài hạn theo số học (nghĩalà bao gồm cả cổ tức) cho những cổ phiếu có mức vốn hóa thị trườnglớn chỉ vào khoảng 12% một năm (từ 5 tỷ USD trở lên được xem làcó mức vốn hóa lớn). Đối với những cổ phiếu có mức vốn hóa nhỏ,con số thường tốt hơn – khoảng 17% một năm.

Nhưng vào cuối những năm 1990, các nhà đầu tư lại muốn thulãi nhiều hơn. Họ luôn nghe nói đến các cổ phiếu trong lĩnh vựcInternet với những cái tên nghe rất buồn cười, dường như có mứcgiá tăng gấp đôi hoặc gấp ba sau vài tháng. Trên thực tế, nhiều công

15

ty đã thêm cái đuôi “.com” vào cuối tên công ty của mình, vì họ tinđiều này sẽ giúp họ thu hút nhiều sự quan tâm hơn từ thị trường.Hết cuộc khảo sát này đến cuộc khảo sát khác đã cho thấy nhữngnhà đầu tư suy nghĩ việc kiếm được suất thu nhập ít nhất là 20% mỗinăm trên thị trường chứng khoán là hoàn toàn hợp lý. Họ khôngquan tâm đến việc mua vào những cổ phiếu có thể tạo ra suất thunhập khiêm tốn hơn – thậm chí ngay cả khi chúng tỏ ra tốt hơn so vớimức trung bình trong lịch sử. Và dĩ nhiên, họ không quan tâm gìđến những cổ phiếu có giá trị cao.

Tuy nhiên, Buffett hiểu rõ điều này hơn ai hết. Ông là mộttrong những “học trò” sắc sảo nhất trên thị trường tài chính và luônlà người giỏi nhất trong nhiều thập kỷ qua. Ông chú ý đến nhữngkhuynh hướng dài hạn, và ông biết rằng hoạt động đầu tư hợp lý đã“chào thua” sự phấn khích của đám đông (hoặc “sự hồ hởi phi lýtrí”(1) – theo cách nói của cựu Chủ tịch Quỹ Dự trữ Liên bang AlanGreenspan).

Buffett hiểu rất tường tận báo cáo nghiên cứu của Ibbotson.Ông biết rằng những mức thu nhập cao hơn mức trung bình khôngthể tiếp diễn mãi được. Thị trường sẽ luôn sụt giảm sau thời kỳ bùngnổ những khoản thu nhập lớn chưa từng thấy nhưng không thựcchất. Cũng giống như Buffett, các nhà đầu tư có lý trí khác bị chếnhạo trên báo chí vì những quan điểm thận trọng của họ vào cuốinhững năm 1990. Ví dụ, David Dreman đã cảnh báo các nhà đầu tưtrong chuyên mục của mình trên tạp chí Forbes rằng giá cả cổ phiếuđã trở nên quá đắt để mua vào. Một độc giả sau đó đã gọi ông là một“con khủng long” ngu ngốc vì không hiểu rằng mọi việc đã khác đivào thời điểm đó.

16 -

(1) Nguyên văn: “irritional exurberance”.

Dĩ nhiên, nhiều biến cố cuối cùng cũng đã chứng minh nhữngngười như Buffett và Dreman là đúng. Nhưng vào những ngày cònsay sưa với “bong bóng dot-com”, các nhà đầu tư đã trở nên thamlam quá mức. Họ chẳng bao giờ cảm thấy hài lòng với cái gọi là tỷsuất thu nhập hợp lý. Họ muốn kiếm thật nhiều tiền, và thật nhanh.Do thị trường đang tăng lên và những cổ phiếu của họ có giá quá cao,họ tin rằng họ cũng là những chuyên gia về đầu tư. Một số ngườithậm chí còn nghĩ mình thông minh hơn cả Buffett! Khi sự thoải máivà kiên nhẫn biến mất hoàn toàn, những nhà đầu tư đó cuối cùng lâmvào cảnh phá sản. Trái lại, Buffett càng trở nên giàu hơn bao giờ hết.

Tuy nhiên, người viết lá thư trên đã nêu ra một điểm rất thúvị. Với uy tín vững chắc là một nhà đầu tư dài hạn, Warren Buffettkhông ủng hộ những người thích kiếm tiền nhanh bằng việc “lướtsóng” với những cổ phiếu ngắn hạn. Ông nói rằng khoảng thời giannắm giữ được ông ưa thích là “vĩnh viễn”. Nhưng người viết thư 80tuổi nêu trên chẳng quan tâm gì đến dài hạn nữa. Bà ấy rõ ràngluôn nghĩ đến một khung thời gian đầu tư ngắn hơn nhiều, vì lý dotuổi tác.

Không may là khi bà đang tìm cách kiếm tiền nhanh thì nhữngchỉ số chính của thị trường sắp đạt đến những mốc cao kỷ lục và bắtđầu rơi vào thời kỳ suy thoái kéo dài và đau đớn. Mọi người chỉ có thểhy vọng bà đã không đổ toàn bộ tiền tiết kiệm cả đời mình vào mộttrong những cổ phiếu công nghệ hoặc cổ phiếu công ty Internet, khicuối cùng chúng đã sụp đổ xuống chỉ còn 1 USD mỗi cổ phiếu. Láthư của bà cho thấy rõ ràng bà biết chính xác mình đang tìm kiếmđiều gì. Bà muốn có lãi lớn và thật nhanh. Tuy nhiên, có lẽ bà khônghiểu được những rủi ro kèm theo chiến lược đầu tư kiểu đó. Có lẽ, bà

17

thậm chí không quan tâm đến rủi ro. Xét cho cùng, như bà đã nói rấtrõ trong lá thư của mình, bà đang già đi và có thể bà sẽ không có đủtiền phòng khi bệnh tật. Chỉ số Dow Jones và chỉ số S&P 500 mấtkhoảng 7 năm để trở lại mức cao như năm 2000. Trong cùng thờigian ấy, chỉ số NASDAQ cũng xoay xở phục hồi được khoảng mộtnửa con số mất mát của mình. Mọi người đều có thể ước tính thờigian cần thiết để các chỉ số của các ngành công nghệ nêu trên lấy lạicác khoản sụt giảm nhưng có lẽ phải mất đến cả thập kỷ hoặc hơn đểchúng phục hồi.

Trong số rất nhiều điều mà bạn sẽ biết khi đọc hết quyển sáchnày, bạn sẽ thấy Warren thường chớp thời cơ khi thị trường bán tháo.Xét cho cùng, việc bán tháo cổ phiếu cũng giống như việc bán hàngđại hạ giá. Nếu bạn khao khát một đôi giày đắt tiền, bạn có muốnmua khi nó được bán đại hạ giá hay không? Tương tự như vậy, nếubạn thích một cổ phiếu có giá 50 USD thì bạn có cảm thấy thích thúhơn khi nó xuống mức 40 USD hay không? Dĩ nhiên, giày và cổphiếu không hoàn toàn giống nhau. Một đôi giày sẽ chẳng thay đổigì nếu nó được bán hạ giá. Nhưng giá cổ phiếu phản ánh kỳ vọng vềdòng tiền trong tương lai. Nếu giá rớt, điều đó nghĩa là tất cả nhữngnhà đầu tư trở nên ít lạc quan hơn về dòng tiền ấy. Họ đã hạ thấp kỳvọng của mình về triển vọng phát triển của công ty.

Không giống như việc hạ giá bán giày, việc bán tháo cổ phiếutrên thị trường chứng khoán có thể làm các nhà đầu tư bình thườnghoảng loạn. Cần phải có sự gan lỳ rất lớn để sẵn sàng nhảy vào muacổ phiếu khi tất cả những người khác đang bán chúng đi. Dĩ nhiên,rủi ro xuất hiện khi bạn mua quá sớm. Bởi vì, một khi cổ phiếu đãgiảm giá 20% thì không có gì bảo đảm nó sẽ không giảm thêm 20%

18 -

nữa. Một trong những câu châm ngôn đặc trưng ở Phố Wall là“Đừng bắt một con dao đang rơi.” Tuy nhiên, có nhiều cơ hội để cổphiếu của một công ty tốt cuối cùng cũng hồi phục. Chẳng ai biếtchắc chắn khi nào sự phục hồi sẽ bắt đầu. Đôi khi, có thể mất đến vàinăm. Nhưng nếu bạn là một nhà đầu tư kiên nhẫn có tầm nhìn dàihạn, bạn sẽ không cảm thấy khó chịu khi chờ đợi đâu. Thậm chí,bạn có thể sử dụng thời gian này để mua thêm nhiều cổ phiếu hơn ởmức giá thấp hơn. Dĩ nhiên, Buffett là bậc thầy trong đầu tư dài hạn.Buffett là một bằng chứng xác thực cho thấy sự kiên nhẫn có thể làcách mang lại lợi nhuận khổng lồ cho hoạt động đầu tư của bạn.

Dù sự thành công của Buffett hết sức to lớn, nhưng bạn sẽ biếtrằng cách thức của Buffett không phải là cách duy nhất để kiếm đượcmức lợi nhuận tốt trên thị trường chứng khoán. Thực ra, trong nhiềutrường hợp, đó không phải là cách tốt nhất. Có nhiều cách để đầu tư.Một số cách mang tính cờ bạc. Ví dụ, nếu bạn đến trường đua ngựavà đặt rất nhiều tiền vào một con ngựa nào đó, dĩ nhiên điều nàykhông phải là đầu tư. Để làm cho mình cảm thấy thoải mái hơn, bạncó thể gọi đó là giải trí. Tuy nhiên, nếu bạn có lý trí, bạn sẽ nhận rađó thực sự là hành vi đánh bạc. Tương tự, việc dồn một khoản tiềncực lớn vào một cổ phiếu duy nhất cũng không phải là đầu tư. Giốngnhư việc đánh cá ở trường đua ngựa, dồn tiền vào một cổ phiếu duynhất chỉ đơn giản giống như đánh bạc. Ở thái cực ngược lại, bạn cóthể làm theo cách an toàn bằng cách phân tán tiền trên một số lượngloại cổ phiếu lớn. Với tên gọi là đa dạng hóa danh mục đầu tư,phương pháp này được hầu hết những chuyên gia làm việc trong lĩnhvực đầu tư áp dụng. Tuy vậy, nếu bạn đa dạng hóa quá mức, bạnkhông thể hy vọng nhận được kết quả tốt hơn tổng thể thị trường.

19

Cũng có một câu hỏi liên quan đến thời gian. Giống nhưBuffett, bạn có thể thực hiện theo chiến lược mua và nắm giữ, đầu tưcho tương lai dài hạn. Hoặc bạn cũng có thể áp dụng chiến lược kiểmsoát thời gian thị trường, đầu tư ngắn hạn. Tuy đầu tư ngắn hạn cólợi nhuận tốt, nhưng nó đòi hỏi một tâm thế hoàn toàn khác. Chúngta sẽ xem xét một số kết quả nghiên cứu học thuật – vốn chứng minhrằng các nhà đầu tư thiếu kiên nhẫn, chỉ muốn tập trung vào thunhập ngắn hạn nên hướng đến những chiến lược nhấn mạnh sự tăngtrưởng và động lực của thị trường.

Chúng ta cũng sẽ xem xét các nghiên cứu để chứng minh rằngcổ phiếu giá trị sẽ vượt qua cổ phiếu tăng trưởng trong dài hạn. Muavào một danh mục đa dạng hóa rộng rãi gồm những cổ phiếu giá trịvà nắm giữ chúng trong thời gian dài là một cách đầu tư khá an toàn,nhưng có lẽ không thú vị. Tuy nhiên, đó cũng là một chiến lược cóthể sinh lời. Trái lại, áp dụng phương pháp đầu tư tập trung vào mộtsố lượng mã cổ phiếu nhỏ, dù là ngắn hạn hay dài hạn, có thể trở nênhấp dẫn một cách đáng kể, nhưng cách này chắc chắn sẽ có nhiềurủi ro hơn.

Buffett với sự kiên trì của một vị thánh đã trở thành bậc thầytrong hoạt động đầu tư dài hạn. Cá tính của ông rất thích hợp vớiloại chiến lược này. Tuy nhiên, trong những trang sách tiếp theo,bạn sẽ biết rằng Buffett cũng từng tham gia vào hoạt động mua báncổ phiếu tương đối ngắn hạn. Thực ra, một bài học quý giá cần đượcrút ra từ quyển sách này là những chiến lược đầu tư của Buffettkhông thể dễ dàng được phân loại như vậy. Chúng đã tiến hóa theothời gian. Ví dụ, trong buổi đầu mới bước chân vào sự nghiệp, ôngđã thể hiện sở thích chiếm lấy những vị trí sở hữu lớn trong một số

20 -

ít công ty. Mặc dù ông vẫn thiên về phương pháp tiếp cận tập trungnày, nhưng trong những năm gần đây việc đa dạng hóa đã nổi lênđóng vai trò quan trọng hơn trong phong cách đầu tư của Buffett.

Để trở thành một nhà đầu tư thành công, bạn phải là một nhàđầu tư có kiến thức vững vàng, và điểm khởi đầu tốt nhất chính làxem xét những chiến lược đầu tư của Buffett. Quyển sách này sẽtrình bày cho bạn thấy những điểm tốt và chưa tốt của những chiếnlược ấy, khi nào thì chúng đạt hiệu quả tối đa, khi nào thì không. Nósẽ dạy cho bạn rằng việc đa dạng hóa, một trong những khái niệmquan trọng nhất trong lĩnh vực tài chính hiện đại, không chỉ giúpbạn giảm rủi ro trong đầu tư; nó còn giới hạn tiềm năng lợi nhuận củabạn. Bạn sẽ thấy quan điểm của Buffett về đa dạng hóa phát triểnnhư thế nào theo thời gian.

Quyển sách này cũng giúp bạn hiểu và phân biệt sự khác nhaugiữa một cổ phiếu giá trị và một cổ phiếu bị định giá thấp. Điều nàyrất quan trọng nếu bạn muốn hiểu rõ cách đầu tư của Buffett. Quyểnsách này cũng chỉ ra cho bạn biết khi nào bạn nên hướng danh mụcđầu tư về các cổ phiếu giá trị và khi nào nên ưu tiên cho những cổphiếu tăng trưởng. Thậm chí, nó còn dạy cho bạn một chiến lược đầutư không hề mang dấu ấn của Buffett - đầu tư momentum(2) - và làmthế nào bạn có thể sử dụng nó như một lợi thế của mình.

Trong những trang sách tiếp theo, bạn sẽ biết rằng không có ailà hoàn hảo cả - kể cả Warren Buffett. Thật khó tin, nhưng ngay cảBuffett cũng phạm phải một số sai lầm. Mà trong đầu tư, sai lầm có

21

(2) Momentum investing - tạm dịch là đầu tư xung lượng hay động lượng: Là chiến lược đầutư nhắm vào việc tăng vốn dựa trên sự liên tục của các xu hướng đang tồn tại trên thị trường.Các nhà đầu tư momentum tin rằng những đợt tăng giá mạnh của một loại chứng khoán nàođó sẽ kéo theo những khoản lợi nhuận cộng thêm, hoặc ngược lại, những khoản sụt giảm giátrị tương ứng. Riêng “momentum" được gọi là “chỉ số xung lượng" dùng đo tốc độ thay đổicủa giá đóng cửa, được sử dụng để nhận diện mức suy yếu của xu thế và các điểm đảo chiều.Chỉ số này thường bị đánh giá thấp do sự đơn giản của nó.

thể gây ra những thiệt hại rất lớn. Tuy nhiên, bạn có thể học hỏi rấtnhiều từ những sai lầm của mình. Thông thường, mọi người thườngmuốn quên đi những sai lầm vì chúng gợi lại những kỷ niệm đaubuồn, nhưng nhà đầu tư cần phải ghi nhớ chúng. Bằng cách này, bạncó thể đoan chắc rằng mình học hỏi được những điều hữu ích, và bạnsẽ có thêm cơ hội tránh được vết xe đổ khi đứng trước những sai lầmtương tự về sau. Thất bại thường là người thầy vĩ đại nhất, nhưng nóchỉ đúng khi bạn rút ra được bài học cho chính mình.

Rất may cho các cổ đông của Buffett, Buffett rất ít khi phạmsai lầm và không thường xuyên. Nhưng khi nói đến sai lầm, cần lưuý một đặc điểm quan trọng giúp Buffett khác xa so với nhiều nhàđầu tư khác. Ông thể hiện một tài năng đáng kinh ngạc trong việcbiến những điều có vẻ là sai lầm hiển nhiên thành những thành cônglớn. Thực ra, đây chính là lý do giải thích tại sao Buffett lại là nhà đầutư thành công nhất – và giàu có nhất – của mọi thời đại.

Vâng, nói đến sự giàu có, mỗi năm tạp chí Forbes xuất bản mộtdanh sách 400 người Mỹ giàu nhất. Họ cũng đưa ra một danh sáchcác tỷ phú trên thế giới. Hết năm này đến năm khác, tên của WarrenBuffett luôn xuất hiện ở vị trí đầu tiên hoặc gần đầu tiên trong cả haidanh sách này. Bạn cũng sẽ biết rằng tài sản của Buffett gắn liền vớimột công ty chủ chốt. Trong trường hợp của Buffett, công ty đó làBerkshire Hathaway. Ông vừa là Giám đốc điều hành vừa là Chủtịch Hội đồng quản trị. Tuy nhiên, Berkshire là một công ty độc nhấtvô nhị trên thế giới này.

Không giống hầu hết các công ty chuyên sản xuất một số sảnphẩm chính hoặc cung cấp những dịch vụ cụ thể, Berkshire giốngmột công ty đầu tư hơn. Trong khi doanh thu và lợi nhuận của

22 -

Berkshire chủ yếu từ hoạt động kinh doanh bảo hiểm, hoạt độngkinh doanh thực sự của Berkshire là đầu tư vào các công ty khác.Phương thức kinh doanh này đã biến Berkshire thành một tổ chứcgiống như một quỹ đầu tư tương hỗ (mutual fund), và Buffett làgiám đốc của quỹ đó. Đây là điểm làm cho Buffett trở thành mộttrong số ít những tỷ phú làm giàu chủ yếu nhờ vào hoạt động đầu tư,chứ không thực sự xây dựng và điều hành một doanh nghiệp tậptrung vào một lĩnh vực kinh doanh cụ thể. Phần lớn thành công củaBerkshire là nhờ khả năng của Buffett trong việc sử dụng tiền thặngdư từ các doanh nghiệp bảo hiểm để làm nguồn tài chính cho việcthu mua lại những công ty ăn nên làm ra khác. Đây chính là lý dochủ yếu giải thích vì sao Buffett được gọi là nhà đầu tư vĩ đại, thayvì chỉ đơn giản gọi là một doanh nhân vĩ đại.

Vì đã có hơn một chục quyển sách viết về Warren Buffett vàBerkshire Hathaway, tại sao chúng ta lại cần thêm một quyển nữanhư vậy? Trong khi nhiều quyển sách trước đã thảo luận và phântích những chiến lược đầu tư của Buffett, hầu hết đều trông có vẻ là“một lá thư tình” dành cho một con người vĩ đại. Dĩ nhiên Buffettxứng đáng với tất cả những lời khen tặng mà vô số người đã và tiếptục dành cho ông, nhưng hầu hết những quyển sách viết về Buffettlại thiếu đi vế này: Chúng không chỉ ra được những sai sót trongphương pháp đầu tư của ông. Thậm chí ngay cả khi họ phân tíchcẩn thận những chiến lược đầu tư được Buffett ưa thích, họ cũngkhông giải thích được đâu là việc mà Buffett làm mà các nhà đầu tưkhác có thể hy vọng phỏng theo. Có lẽ, điều quan trọng hơn cả là cáctác giả không giải thích được những điều Buffett đã làm mà các nhàđầu tư khác không có hy vọng gì trong việc sao chép từ ông được.

23

Hơn nữa, những tác giả trước đây chỉ đơn giản là không nhìnnhận được nhiều vấn đề mà Buffett ủng hộ nhưng không có tác dụngtốt nhất đối với quyền lợi của nhà đầu tư. Chẳng hạn, Buffett tinrằng các tập đoàn nên chấm dứt việc cung cấp cho nhà đầu tư cácbáo cáo định hướng thu nhập hàng quý, như sẽ trình bày trongnhững trang sách tiếp theo. Nói cách khác, trong thời đại các cơ quanđiều hành pháp luật đang cố gắng khuyến khích các doanh nghiệpgia tăng tính minh bạch và cung cấp càng nhiều thông tin càng tốtthì Buffett lại ủng hộ một chính sách có thể dẫn đến việc các doanhnghiệp sẽ “bưng bít” thông tin hơn. Dĩ nhiên, ý định của ông là tốtnhư những gì ông đã làm, nhưng bạn sẽ thấy rằng, một chính sách“mù thông tin” không bao giờ là tốt đối với các nhà đầu tư.

Buffett cũng ủng hộ việc đánh thuế cao đối với những ngườiđược xem là giàu có. Ông thích thuế tài sản, ngay cả khi bản thânông sẽ tránh loại thuế này bằng cách hiến tặng tài sản của mình chocác quỹ từ thiện. Ông phản đối những nỗ lực cắt giảm thuế suất thuếthu nhập, ngay cả khi các chứng cứ cho thấy thuế suất thấp hơn sẽgiúp thúc đẩy nền kinh tế phát triển và giảm thất nghiệp nhờ việckhuyến khích đầu tư và cắt giảm chi phí vốn. Cũng có bằng chứngcho thấy tỷ suất thuế thấp hơn sẽ dẫn đến thu nhập của chính phủtừ thuế sẽ cao hơn. Khi cố vấn cho Arnold Schwarzenegger tranh cửchức thống đốc bang California, Buffett đề xuất Armold tăng thuếtài sản. Điều thú vị nữa bạn sẽ nhận ra là, Buffett thừa nhận rằng sựdo dự trong việc bán đi một vài công ty ở bất cứ giá nào đã ảnh hưởngđến hiệu quả tài chính của Berkshire.

Thực ra, có rất nhiều “truyền thuyết” về Warren Buffett.Quyển sách này sẽ cố gắng phân biệt đâu là những câu chuyện hoang

24 -

đường, đâu là sự thực. Chẳng hạn như, nhiều nhà đầu tư tin rằngBuffett xem thường những chiến lược đa dạng hóa, chứ không phảitập trung hóa danh mục đầu tư. Buffett từng chê bai phương phápđầu tư đa dạng hóa. Tuy nhiên, trên thực tế Buffett lại tin rằng hầuhết các nhà đầu tư nên nắm giữ những danh mục cổ phiếu tương đốiđa dạng. Thậm chí, ngày nay Berkshire còn có một danh mục đadạng hóa hơn nhiều so với chính nó trong một quá khứ vinh quangvà lâu dài.

Ngoài ra, nhiều nhà đầu tư tin rằng Buffett chỉ mua những cổphiếu giá rẻ, nghĩa là những cổ phiếu có hệ số giá trên thu nhập(P/E)(3) thấp – chúng ta sẽ đề cập sâu hơn trong những chương tiếptheo. Tuy nhiên, thực tế lại phức tạp hơn nhiều. Buffett không chúý nhiều đến các hệ số giá, mà giống như tất cả những chuyên giaphân tích tài chính có kiến thức vững chắc, ông ước lượng dòng tiềntương lai và qua chiết khấu quy chúng về hiện tại để tính toán cáigọi là giá trị nội tại (intrinsic value). Ông thích mua những công tymà ông có thể trả giá thấp hơn giá trị nội tại của nó. Nói cách khác,ông thích mua cổ phiếu với giá tốt, chứ không phải cổ phiếu rẻ tiền.Điều này nghe có vẻ như là một sự khác biệt tinh tế, nhưng đó là sựphân biệt quan trọng khi bạn đọc tới những trang sách tiếp theotrong quyển sách này.

Trái với ý kiến chung của rất nhiều người, Buffett không chốnglại việc sử dụng cổ phiếu ưu đãi cho nhân viên. Điều này chắc chắnsẽ là một sự ngạc nhiên đối với nhiều độc giả vì Buffett luôn là một

25

(3) Hệ số giá trên thu nhập (P/E) là một trong những chỉ số phân tích quan trọng trong quyếtđịnh đầu tư chứng khoán của nhà đầu tư. Thu nhập từ cổ phiếu quyết định giá thị trường củacổ phiếu đó. Hệ số P/E đo lường mối quan hệ giữa giá thị trường (Market Price - P) và thu nhậpcủa mỗi cổ phiếu (Earning Per Share - EPS) và được tính như sau: P/E = P/EPS. Trong đó, giá thịtrường P của cổ phiếu là giá mà tại đó cổ phiếu đang được mua bán ở thời điểm hiện tại; thunhập của mỗi cổ phiếu EPS là phần lợi nhuận ròng sau thuế mà công ty chia cho các cổ đôngthường trong năm tài chính gần nhất.

người lớn tiếng chỉ trích chính sách lương bổng ưu đãi dành cho cácnhà quản lý cấp cao trong các công ty. Thậm chí, Buffett còn là ngườiđi tiên phong trong những nỗ lực yêu cầu các cơ quan điều hành củanhà nước bắt buộc các doanh nghiệp thể hiện chi phí dành cho cổphiếu ưu đãi trên các bản báo cáo tài chính. Tuy nhiên, trong thựctế Buffett tin rằng quyền mua cổ phiếu ưu đãi là một công cụ vô cùngthích hợp để tưởng thưởng cho các nhà quản lý doanh nghiệp – miễnlà chúng được cấu trúc một cách hợp lý.

Bạn sẽ thấy rằng uy tín của Buffett trong vai trò là người bảo vệquyền lợi của cổ đông có thể có phần không xứng đáng. Mặc dù ônglà một trong những giám đốc điều hành có đạo đức nhất ở Mỹ và làngười thẳng thắn xem thường những nhà quản lý chỉ thích làm giàucho bản thân bằng chi phí của các cổ đông, nhưng bạn sẽ khám phára rằng Berkshire Hathaway có một lịch sử quản trị công ty khá tốităm cho đến khi nó bị Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE– New York Stock Exchange) buộc phải cởi mở và minh bạch hơn.

Một huấn luyện viên điền kinh từng nói với các vận động viênhàng đầu của mình rằng: “Nếu muốn chạy nhanh hơn, các bạn phảitập luyện cùng với những vận động viên chạy nhanh hơn bạn”.Tương tự, nếu bạn muốn trở thành một nhà đầu tư giỏi hơn, hãy họchỏi những người giỏi nhất. Điều không hay là bạn không thể xuấthiện ở văn phòng của Warren Buffett ở Omaha và thông báo rằngbạn đã sẵn sàng học hỏi. Tin tốt là bằng cách học hỏi những kỹ thuậtcủa ông, bạn có thể nắm được rất nhiều điều hữu ích trong đầu tư vàbạn có thể tự biến mình thành một nhà đầu tư giỏi hơn nhiều.

Đọc về Buffett, bạn có thể biết được điều gì có tác dụng, điềugì không trong hầu hết các trường hợp. Bạn sẽ đảm bảo rằng mình

26 -

có những thông tin cần thiết để tối đa hóa xác suất thành công, bấtkể điểm xuất phát đầu tư của bạn nằm ở đâu. Bạn cũng sẽ hình thànhmột nền tảng kiến thức vững chắc về những rủi ro gắn liền với cácloại chiến lược đầu tư đa dạng khác nhau. Và, bạn có thể trở thànhmột nhà đầu tư thực tiễn hơn. Xét cho cùng, trong mua bán cổ phiếu,không có điều gì là chắc chắn cả! Tuy nhiên, qua nhiều thập kỷnghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã khám phá ra những chiến lượcđầu tư nào có hiệu quả cao nhất trong từng môi trường đầu tư khácnhau. Nghiên cứu Buffett và nhận thức được những kết quả từ việcnghiên cứu này có thể giúp bạn đảm bảo rằng những cơ hội thànhcông trong đầu tư luôn nằm trong tầm tay của bạn.

27

1MỘT BUFFETT MỚI CỦA

“ĐA DẠNG HÓA”?

Chiến lược mà chúng tôi lựa chọn không theonguyên tắc về đa dạng hóa mà chúng tôi đang theo đuổi.

- Warren Buffett, 1993

Có lẽ hơn 99% nhà đầu tư cần phải đa dạng hóadanh mục đầu tư sâu rộng hơn nữa.


ây là hai trong số những phát biểu có vẻ rất mâu thuẫn vớinhau. Vậy thực sự quan điểm của Warren Buffett là gì đối với “đadạng hóa”? Ông ủng hộ hay chống lại phương thức đầu tư này? Ôngcó làm theo lời khuyên của mình đối với người khác hay không, haylà câu trả lời của ông quá phức tạp chứ không đơn giản chỉ là một lờikhẳng định hoặc phủ định?

Chắc chắn tất cả các nhà đầu tư đều được khuyên bảo vào mộtlúc nào đó rằng: “Không nên bỏ tất cả trứng vào một giỏ!”(4) Đa dạnghóa là một trong những nguyên tắc cơ bản nhất của lý thuyết quảnlý danh mục đầu tư hiện đại. Nó được dạy cho sinh viên tài chính ởhầu hết các trường đại học trên khắp thế giới. Nó luôn được nhồi vàođầu họ trong tất cả các khóa học tài chính mà họ tham gia, từ tài

(4) “Don’t put all your eggs in one basket!”

30 -

chính doanh nghiệp cho đến lý thuyết quản lý danh mục đầu tư. Cácchuyên viên đầu tư cũng cổ xúy cho khái niệm này. Các nhà tư vấnđầu tư cũng xem việc đề xuất chiến lược tập trung cho danh mục đầutư của khách hàng là sự tư vấn thiếu trách nhiệm.

Các sinh viên tài chính và chuyên viên đầu tư không chỉ đượcdạy cần phải đa dạng hóa bên trong các lớp tài sản, mà họ còn đượcdạy phải đa dạng hóa trên nhiều lớp tài sản. Sự đa dạng hóa trênnhiều lớp tài sản thường được gọi là phân bổ tài sản(5). Có nhiều loạilớp tài sản khác nhau. Chúng gồm có cổ phiếu, trái phiếu, bất độngsản, tiền mặt và một số thứ khác nữa. Ý tưởng ở đây là nhà đầu tưnên mua không chỉ nhiều mã cổ phiếu khác nhau, mà họ còn nênmua trái phiếu, bất động sản và các loại tài sản khác. Ngoài ra, họnên giữ một ít tiền mặt. Lý thuyết quản lý danh mục đầu tư hiện đạicho rằng bạn càng đa dạng hóa càng tốt.

Tuy nhiên, đa dạng hóa là một quy tắc mà Warren Buffett hoàntoàn không thích. Trái lại, chiến lược đầu tư của ông chủ yếu là tậptrung vào một vài cổ phiếu trong danh mục của mình – ít nhất điềunày đã diễn ra trong phần lớn sự nghiệp lâu dài của ông. Nhưngtrong thời gian gần đây, Berkshire Hathaway, công ty mà Buffett vàđối tác Charlie Munger đã điều hành nhiều thập kỷ qua, bắt đầu đadạng hóa nhiều hơn trước. Điều này có khơi dậy một khía cạnh mớitrong phong cách đầu tư của Buffett không? Hơn 10 năm trước, ôngvẫn chế nhạo các chuyên gia đầu tư và bất cứ ai khuyến nghị đa dạnghóa danh mục đầu tư một cách rộng rãi. Chẳng hạn, ông nói về đadạng hóa trong lá thư gởi cổ đông năm 1993 như sau:

Chiến lược mà chúng tôi áp dụng không đi theo lý thuyết đadạng hóa tiêu chuẩn được trình bày dưới đây. Do đó, nhiều

(5) Asset allocation.

31

chuyên gia sẽ nói rằng chiến lược này chắc chắn sẽ rủi ro hơnchiến lược được nhiều nhà đầu tư truyền thống áp dụng.Chúng tôi không tán thành. Chúng tôi tin rằng chính sách tậptrung hóa danh mục đầu tư có thể giảm thiểu rủi ro rất tốt nếunó gia tăng cả mức độ tư duy của nhà đầu tư đối với doanhnghiệp đang xét lẫn mức độ thoải mái mà họ cảm thấy từnhững đặc điểm kinh tế của nó trước khi tiến hành mua. Cùngvới phát biểu trên, chúng tôi định nghĩa rủi ro là “khả năngmất mát hoặc bị thương tích”.

Có lẽ, để đảm bảo tuyệt đối không có sự mơ hồ trong quan điểmcủa họ, Charlie Munger đã phát biểu rõ thêm một chút. Năm 1996,Barron’s đã trích lời ông nói rằng lý thuyết quản lý danh mục đầu tưhiện đại là “một dạng hội chứng mất trí mà tôi không thể phân loạiđược”. Bất kể những thành công vang dội mà họ đã đạt được, và nếuBuffett và Munger không từng là giáo sư tài chính, có lẽ sự nghiệpcủa họ đã chấm dứt từ lâu.

Dù trước đây Buffett cũng đưa ra những bình luận tốt đẹp vềviệc tập trung hóa các khoản mục đầu tư của mình, chúng ta khôngnên kết luận rằng Buffett hoàn toàn không đoái hoài gì đến cácnguyên tắc đa dạng hóa và phân bổ tài sản. Có nhiều bằng chứng chothấy ông vẫn ủng hộ việc đa dạng hóa danh mục đầu tư. Tuy nhiên,ông cho rằng lý thuyết tài chính đã đi quá xa đối với khái niệm này.

Berkshire hiện đang sở hữu hơn 70 công ty con và có nhữngkhoản đầu tư cổ phiếu lớn trong hàng tá công ty đại chúng đang đượcgiao dịch trên sàn chứng khoán. Nó nắm giữ một lượng tiền và cácloại chứng khoán mang lại thu nhập cố định có giá trị hơn 70 tỷ USD,bao gồm trái phiếu Chính phủ, trái phiếu bang, trái phiếu doanh

32 -

nghiệp và các loại chứng khoán có thế chấp bằng bất động sản khác.Điều này dường như tạo nên một danh mục đầu tư khá đa dạng. Tuynhiên, trong thực tế, ngay cả một danh mục đầu tư đa dạng như thếcũng còn tập trung hóa nhiều hơn mức lý thuyết tài chính khuyếnnghị. Chỉ mới vài năm trước đây, danh mục đầu tư của Berkshiremang tính tập trung hóa cao hơn nhiều so với hiện nay.

TĂNG THU NHẬP, GIẢM RỦI RODù Buffett có suy nghĩ ra sao về đa dạng hóa đi nữa thì lý do mà

các chuyên viên tài chính ủng hộ mạnh mẽ ý tưởng này chính là ởchỗ đa dạng hóa giúp giảm thiểu rủi ro trong đầu tư. Thực ra, danhmục đầu tư càng đa dạng thì khả năng giảm rủi ro càng lớn. Nhờ đadạng hóa danh mục đầu tư, bạn có thể giảm thiểu tác động mà mộtloại cổ phiếu nào đó có thể gây ra nếu nó bất ngờ sụt giá.

Tất nhiên còn có nhiều cách khác để giảm thiểu rủi ro. Nhưnggiảm rủi ro không phải là mục đích duy nhất của đa dạng hóa. Mụctiêu thực sự là tạo ra càng nhiều thu nhập càng tốt với rủi ro thấpnhất có thể.

Đây không phải là một ý tưởng phù phiếm tùy hứng được tạora trong tháp ngà. Đằng sau khái niệm này là một suy luận logic toánhọc vững chắc và nhiều lý lẽ xác thực. Suy luận toán học này liênquan đến một phương pháp thống kê được gọi là hiệp phương sai(covariance) – phương pháp này cho biết hai biến số, ví dụ như thunhập từ hai loại cổ phiếu, thay đổi thì có quan hệ với nhau ra sao.Hệ số tương quan (correlation coefficient) sẽ tiêu chuẩn hóa hiệpphương sai để nó luôn nằm trong khoảng giữa +1 và -1. Điều nàygiúp diễn giải nó một cách dễ dàng hơn.

33

Đến đây, bạn có thể lắc đầu nghĩ rằng: “Mình cần phải họcthêm một lớp về toán cao cấp chỉ để đọc hiểu một quyển sách vềWarren Buffett hay sao?”. Bạn hãy thở phào nhẹ nhõm vì câu trả lờilà: không cần thiết. Nhưng nếu hiểu được những khái niệm này thìbạn sẽ dễ dàng nắm bắt phương pháp tiếp cận của Buffett đối vớihoạt động đầu tư một cách đơn giản, dễ hiểu.

Nếu hệ số tương quan giữa hai cổ phiếu bằng +1 thì hai cổphiếu này được gọi là có sự tương quan thuận tuyệt đối. Ví dụ, mộtcổ phiếu tăng giá trị 10% thì cổ phiếu kia tăng giá trị 5%. Nếu cổphiếu đầu giảm 10% thì cổ phiếu sau cũng giảm 5%. Sẽ chẳng có ýnghĩa gì khi nắm giữ cả hai loại cổ phiếu này trong một danh mụcđầu tư bởi vì chúng luôn chuyển động cùng chiều và có tỷ lệ chínhxác so với cổ phiếu kia.

Ngược lại, nếu hệ số tương quan là -1 thì hai cổ phiếu được gọilà có sự tương quan nghịch tuyệt đối. Nếu một cổ phiếu tăng 10% giátrị thì cổ phiếu kia có thể giảm 8%. Nếu cổ phiếu đầu giảm 10% thìcổ phiếu sau tăng 8%. Nếu cùng được nắm giữ trong một danh mụcđầu tư, chúng sẽ tạo ra một hàng rào hoàn hảo bởi vì chúng luônchuyển động ngược chiều nhau theo tỷ lệ chính xác với cổ phiếu kia.

Còn nếu hệ số tương quan bằng 0, thì hai cổ phiếu này hoàntoàn không có liên quan gì với nhau. Điều này có nghĩa là biết đượchoạt động của cổ phiếu này cũng không rút ra được gợi ý gì về hoạtđộng của cổ phiếu kia.

Dĩ nhiên, hệ số tương quan có thể có bất kỳ giá trị nào trongkhoảng từ -1 đến +1. Vận dụng một số phương pháp toán khá phứctạp, bất cứ giáo sư tài chính nào cũng có thể chứng minh rằng miễnlà hệ số tương quan giữa hai cổ phiếu nhỏ hơn +1 thì việc sở hữu cả

34 -

hai cổ phiếu sẽ luôn có ích. Hơn nữa, hệ số tương quan càng nhỏ, lợiích thu được càng lớn. Việc giải thích tại sao điều này xảy ra lại mangtính kỹ thuật. Tuy nhiên, nền tảng cơ bản của nó được giải thích nhưsau: thu nhập kỳ vọng của một danh mục đầu tư là mức trung bìnhcó trọng số của những khoản thu nhập kỳ vọng của mỗi cổ phiếutrong danh mục, nhưng rủi ro của danh mục không phải là mứctrung bình có trọng số của rủi ro của từng cổ phiếu. Xét về mặt toánhọc, đây chính là tất cả ý nghĩa của sự đa dạng hóa.

Đúng như bạn nghi ngờ, Buffett chẳng dành nhiều thời gianđể tính toán các hệ số tương quan. Ông không cần làm vậy; bạn cũngkhông cần nếu bạn biết áp dụng những suy luận hợp lý. Vì trongthực tế, hệ số tương quan luôn nhỏ hơn +1, nên suy luận hợp lý là tấtcả những gì bạn cần quan tâm. Bạn cũng phải công nhận rằng việcđa dạng hóa danh mục đầu tư sẽ luôn mang lại lợi ích cho bạn.Những lợi ích này cụ thể là gì? Nó có thể được tóm tắt bằng nhậnđịnh sau đây:

Một danh mục đầu tư được đa dạng hóa phù hợp sẽ mang lạimức thu nhập kỳ vọng cao nhất trước bất cứ mức độ rủi ronào, hoặc mức độ rủi ro thấp nhất dành cho bất cứ mức thunhập kỳ vọng nào.

Chắc chắn một số nhà đầu tư sẽ cho rằng các giáo sư tài chính,những người nghĩ ra khái niệm này, sống trong một thế giới lý thuyếtnào đó ít có sự tương đồng với thực tế. Phải công nhận rằng, khi cácvị giáo sư thuyết giảng thì mọi người thường cảm thấy buồn ngủ.Nhưng khi Warren Buffett nói thì tất cả họ chăm chú lắng nghe. Đólà vì các giáo sư dựa vào những lý luận toán học, chứa đầy nhữngcông thức phức tạp, để đi đến nhận định của mình. Còn Buffett lại

35

nổi tiếng với việc đưa ra nhận định bằng những suy luận hợp lýthông thường. Các giáo sư thích sự phức tạp; còn Buffett thích sựđơn giản hơn.

Mặc dù nhận định nêu trên nghe có vẻ khá đơn giản, nhưngthực ra nó ẩn chứa một số khái niệm phức tạp bên trong. Trước hếtlà từ “phù hợp”. Nó ám chỉ rằng không phải tất cả các danh mục đầutư đa dạng hóa đều được đa dạng hóa một cách phù hợp. Thật ra,trên lý thuyết, danh mục được đa dạng hóa phù hợp là một danhmục bao gồm tất cả các mã cổ phiếu. Vâng, đúng vậy, tất cả các mãcổ phiếu! (Nói chính xác hơn, thực sự nó bao gồm tất cả các lớp tàisản, nhưng do quyển sách này viết về Warren Buffett, một con ngườiluôn ưu tiên cho sự đơn giản, nên chúng tôi sẽ hạn chế việc thảo luậnnhững điều khác ngoài cổ phiếu).

Hơn nữa, sự khác biệt duy nhất giữa một danh mục được đadạng hóa phù hợp này và một danh mục khác được đa dạng hóa phùhợp khác chính là tỷ lệ của quỹ đầu tư vào từng cổ phiếu. Hai danhmục đầu tư có thể có những cổ phiếu giống nhau, nhưng chúngkhông đồng nhất trừ phi mỗi cổ phiếu được đầu tư với những khoảntiền có tỷ lệ giống nhau.

Nhận định này cũng nêu ra khái niệm thu nhập “kỳ vọng”, tứckhông phải các khoản thu nhập thực tế. Điều này là do không ai biếtđược chắc chắn trước rằng mức thu nhập thực tế của một cổ phiếuhay một danh mục cổ phiếu sẽ là bao nhiêu. Do đó, thu nhập kỳvọng phải được ước tính. Sự ước tính này phần nào dựa trên mức độrủi ro liên quan là bao nhiêu. Điều này mang lại cho chúng ta mộtquy tắc căn bản khác của lý thuyết quản lý danh mục đầu tư hiệnđại: rủi ro càng lớn, thu nhập kỳ vọng càng cao. Một danh mục được

36 -

đa dạng hóa phù hợp có mức độ rủi ro cao hơn một danh mục đượcđa dạng hóa phù hợp khác, thì nó cũng được kỳ vọng sẽ mang lại thunhập lớn hơn.

Thực ra, “rủi ro” là một biến số quan trọng khác trong việc thảoluận về đa dạng hóa (và trong nhận định nêu trên). Ở đầu chươngnày, chúng ta đã biết Buffett định nghĩa rủi ro là khả năng bị mấttiền. Nhưng cũng có những cách định nghĩa rủi ro khác. Các nhànghiên cứu tài chính thường tập trung vào tính không ổn định. Thựcsự thì lý thuyết tài chính hóa ra cũng bàn về một loại rủi ro rất đặcbiệt còn là rủi ro tổng quát, được tính toán bằng một biến số toánhọc khác gọi là độ sai biệt (variance), hoặc căn bậc hai của nó, độ lệchchuẩn (standard deviation). Một lần nữa, xin lưu ý rằng bạn khôngnên sợ hãi vì những khái niệm toán học này. Bạn không cần phải cóbằng đại học toán học mới hiểu được quyển sách này. Tuy nhiên,nếu hiểu được chúng rõ ràng, bạn sẽ càng biết ơn vì phương pháptiếp cận bằng suy luận hợp lý thông thường trong đầu tư của Buffett.

Điều thú vị là lý thuyết tài chính xem một cổ phiếu có tính rủiro nếu nó thể hiện một khuynh hướng đi lên hoặc đi xuống vớikhoảng cách lớn. Buffett cho rằng điều này thật ngớ ngẩn. Xét chocùng thì tại sao một cổ phiếu tăng giá lại được xem là rủi ro? Buffettchỉ lo lắng về rủi ro rằng cổ phiếu sẽ rớt giá. Lý thuyết đầu tư thườngtập trung vào rủi ro toàn phần, nhưng Buffett chỉ lo lắng về rủi ro sụtgiảm giá.

BUFFETT DỰA VÀO SUY LÝ THÔNG THƯỜNG

Lý thuyết tài chính cho rằng đa dạng hóa là tốt vì nó giảm đimức độ rủi ro toàn phần. Hơn nữa, lý thuyết này cho rằng hệ số

37

tương quan càng nhỏ thì rủi ro càng được giảm thiểu. Buffett biếtrằng lý thuyết này còn nhiều hạn chế. Một hạn chế lớn là các hệ sốtương quan không phải là một con số tĩnh. Chúng luôn thay đổi theothời gian. Đôi khi, chúng thay đổi một cách rất nhanh chóng.

Nhiều nhà đầu tư tin rằng đa dạng hóa có thể bảo vệ danh mụcđầu tư của họ rất chặt chẽ. Một số cổ phiếu có thể xuống giá, nhưngnhững cổ phiếu khác sẽ tăng giá. Kết quả là toàn bộ danh mục đầutư được bảo vệ. Một số nhà đầu tư thậm chí còn nghĩ rằng một danhmục được đa dạng hóa phù hợp sẽ bảo vệ họ khỏi những cơn bántháo của thị trường. Không may là sự việc không phải lúc nào cũngdiễn biến giống như thế. Các nhà đầu tư thường hoảng loạn khi thịtrường bán tháo. Họ bắt đầu bán mà không cần phân biệt gì nữa.Những cổ phiếu trước đây được xem là không có tương quan với mộtcổ phiếu khác bất ngờ xuống giá. Ngay cả những danh mục bao gồmchứng khoán nước ngoài cũng gánh chịu thiệt hại trong cơn bán tháohoảng loạn. Mỉa mai thay, sự đa dạng hóa thường mang lại khả năngbảo vệ ít nhất vào lúc sự bảo vệ đó được cần đến nhất.

May mắn là những vụ bán tháo hoảng loạn cũng hiếm khi xảyra. Ngoại trừ những sự kiện khác thường như vậy, đa dạng hóa tỏ rathực sự có thể giảm mức độ rủi ro của một danh mục đầu tư. Đa dạnghóa trên thực tế có tác dụng rất tốt trong hầu hết các điều kiện thịtrường khi hệ số tương quan nằm ở mức tương đối ổn định, nó khôngbao giờ là một hằng số hoàn hảo. Đây là lý do tại sao một số nhà đầutư phức tạp săn lùng những cổ phiếu không có mối tương quan nàocả. Thực tế là, nhiều quỹ đầu tư rủi ro chuyên tìm kiếm những tàisản không tương quan, và sau đó đầu tư dài hạn hoặc ngắn hạn vàochúng. (Một khoản đầu tư ngắn hạn bao gồm cả việc mượn và bán

38 -

cổ phiếu mà bạn không sở hữu với ý định mua lại cổ phiếu ấy khi nógiảm giá sau này. Trong đầu tư ngắn hạn, giá trị của khoản đầu tưtăng lên khi giá cổ phiếu rớt xuống. Điều này hoàn toàn trái ngượcvới những gì hầu hết các nhà đầu tư mong muốn).

Tuy nhiên, đại đa số các nhà đầu tư không phải lúc nào cũng laovào tính toán hệ số tương quan trước khi quyết định tăng thêm mộtvài mã cổ phiếu nào đó vào danh mục đầu tư của họ. Buffett cũngthế. Các chuyên gia phân tích định lượng có thể làm điều này rấtthường xuyên, nhưng rất ít, nếu không muốn nói là không có nhàđầu tư bình thường nào lại đi tính hệ số tương quan trước khi raquyết định đầu tư. Họ không cần phải tính làm gì cả!

Sau đây là một ví dụ đơn giản cho thấy lý do tại sao trong hầu hếtcác trường hợp, sự suy lý thông thường – một trong những khái niệmđược Warren Buffett ưa thích – cũng có tác dụng tương tự. Giả sửbạn thích General Motors (GM) và quyết định mua một số cổ phiếucủa họ. Nếu GM là cổ phiếu duy nhất mà bạn sở hữu thì rõ ràng bạnđang có một danh mục đầu tư hết sức rủi ro. Một số rủi ro có thể ảnhhưởng đến tất cả các cổ phiếu. Tuy nhiên, một số rủi ro chỉ tác độngđến GM. Nếu nền kinh tế bắt đầu rơi vào suy thoái, xác suất lớn làtoàn bộ thị trường chứng khoán sẽ bị ảnh hưởng. Nhưng nếu GMkhông ký được một hợp đồng thuận lợi với công đoàn của mình thìđây là một rủi ro chỉ dành cho GM. Những rắc rối với công đoàn côngty khó có thể ảnh hưởng đến giá trị của nhiều cổ phiếu khác.

May mắn là bạn có thể giảm nhẹ khả năng chịu ảnh hưởng bởimột số rủi ro của riêng GM bằng cách mua thêm một loại cổ phiếukhác vào danh mục đầu tư của mình. Rõ ràng, mua cổ phiếu củacông ty Ford Motor không có nhiều ý nghĩa lắm. Xét cho cùng thì

39

Ford và GM đều hoạt động trong một ngành và cùng chịu tác độngcủa một số rủi ro giống nhau. Thực ra, Ford cũng phải thương lượngvới công đoàn tương tự như GM mà thôi. Nếu bạn thực sự muốngiảm mức độ rủi ro cho danh mục của mình, tốt hơn hết hãy muathêm cổ phiếu từ một công ty trong một ngành không có tương quanvới GM. Một ứng cử viên tốt có thể là cổ phiếu sáng giá (blue-chipstock, còn được gọi là cổ phiếu dẫn dắt) trong lĩnh vực công nghệnhư Microsoft.

Chắc chắn các chuyên viên trong ngành sẽ tán đồng, nhưngkhông phải họ dựa vào suy luận hợp lý thông thường. Họ sẽ nói rằngGM và Microsoft sẽ tạo ra một danh mục tốt hơn so với GM và Fordbởi vì hệ số tương quan giữa GM và Microsoft thấp hơn hệ số tươngquan giữa GM và Ford. Thực ra, khi bạn trả phí tư vấn, bất cứ giáosư tài chính nào cũng sẵn lòng chứng minh điều này cho bạn bằngcách thực hiện phép phân tích hồi quy và sẽ thực sự tính ra con số cụthể. Nhưng mức độ phức tạp này quả thật là không cần thiết. Thayvào đó, bạn có thể chỉ làm như Warren Buffett vẫn thường làm – sửdụng sự suy luận hợp lý thông thường.

Buffett không sở hữu GM hoặc Microsoft, nhưng trực giác choông biết rằng việc bổ sung cổ phiếu Microsoft vào danh mục có GMsẽ giảm rủi ro nhiều hơn so với việc bổ sung Ford vào danh mục đó.Xét kỹ hơn thì Microsoft và GM thuộc những ngành hoàn toàn khácnhau. Họ sẽ không bị tác động bởi nhiều yếu tố rủi ro giống nhau.Nếu giá vỏ xe tăng lên, nó sẽ tác động đến lợi nhuận của GM. Nhưnggiá vỏ xe cao hơn không thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của Microsoft!Trái lại, Ford và GM có nhiều điểm chung. Vì thế, có nhiều khảnăng một biến cố tác động đến công ty này cũng sẽ tác động đếncông ty kia.

40 -

NHIỀU HƠN = TỐT HƠN, HAY NHIỀU HƠN ĐƠN GIẢN CHỈLÀ NHIỀU HƠN?

Giả sử bạn quyết định bổ sung một số cổ phiếu Microsoft vàodanh mục đầu tư của mình. Bạn có thể giảm rủi ro hơn nữa bằngcách mua thêm cổ phiếu thứ ba không? Dĩ nhiên là bạn có thể. Lýtưởng nhất là bạn nên tìm kiếm một cổ phiếu không có sự tươngquan nào với cả GM lẫn Microsoft. Có lẽ một công ty kinh doanh cơsở hạ tầng như Duke Energy là thích hợp nhất.

Việc giảm rủi ro phụ thuộc không chỉ vào mức độ tương quanvới nhau giữa các cổ phiếu trong cùng một danh mục, mà còn dựa vàosố lượng cổ phiếu trong danh mục đó. Bạn càng bổ sung thêm nhiềucổ phiếu vào danh mục đầu tư thì bạn càng giảm thiểu được rủi ro.

Cho đến nay, Buffett và những người thích áp dụng phươngpháp thiên về toán học có rất nhiều điểm chung. Tuy nhiên, nhữngkhác biệt thường xuất hiện khi bạn đặt câu hỏi bao nhiêu cổ phiếu làđủ. Những người thực sự tin vào lý thuyết quản lý danh mục đầu tưhiện đại – chúng ta tạm gọi họ là những người cực đoan – nói rằngkhông có giới hạn nào cả. Bạn cứ việc bổ sung thêm bất cứ cổ phiếunào mà bạn thích. Càng nhiều càng vui. Bạn nên nhớ rằng, theonhững người cực đoan, mỗi cổ phiếu phải thuộc về một danh mụcđược đa dạng hóa phù hợp. Thực ra, có thể họ sẽ khuyên nhà đầu tưnên tránh mua những cổ phiếu đơn lẻ. Thay vào đó, họ sẽ cố vấncho nhà đầu tư chuyển tiền vào những quỹ đầu tư. Các quỹ đầu tư,có thể là một quỹ tương hỗ hoặc quỹ chứng khoán tổng hợp ETF(6),

(6) ETF - Exchange Traded Fund: Quỹ chứng khoán tổng hợp ETF (hay Quỹ trao đổi thị trườngETF). Đây là một quỹ do các nhà đầu tư góp vốn. Toàn bộ số tiền do các nhà đầu tư góp vốn sẽđược trải đều ra mua một loạt các cổ phiếu của một chỉ số nào đó như S&P 500 hay Nasdaq100 hoặc một mã cổ phiếu đại diện cho một loại hàng hóa nào đó. Quỹ này cấp các chứng chỉsở hữu cho các nhà đầu tư và chứng chỉ này cũng được niêm yết tại thị trường chứng khoán.Tuy nhiên, giá của các chứng chỉ này biến động liên tục và có thể được mua bán suốt ngày. Cònquỹ tương hỗ được định giá một lần trong ngày và tất cả các giao dịch trong ngày được thựchiện theo giá đó. Quỹ ETF cũng mang lại một số lợi thế về thuế so với quỹ tương hỗ.

41

thường đầu tư vào một rổ cổ phiếu lớn được bao gồm trong một chỉsố thị trường đặc biệt. Ví dụ, quỹ đầu tư theo dõi chỉ số S&P 500 baogồm tất cả 500 cổ phiếu.

Warren Buffett sẽ không chấp nhận lời khuyên kiểu này. Chắcchắn ông không sử dụng tiền của Berkshire để mua thật nhiều cổphiếu. Ông xem ý tưởng này là sự lố lăng vì hai lý do rất đơn giản.Trước hết, ngay cả khi lý thuyết là đúng và tất cả các cổ phiếu đềuthuộc về một danh mục đa dạng hóa, điều này cũng không thể thựchiện được trong thực tiễn. Thứ hai, thậm chí nếu một ai đó có thể xoayxở mua được cổ phiếu của tất cả các công ty mà họ có thể mua, thì họcũng chỉ mua những cổ phiếu tốt và tránh các cổ phiếu xấu, tất nhiêngiả sử rằng bạn có khả năng phân biệt được sự khác nhau giữa chúng.

Chúng ta hãy xem xét kỹ hơn từng lập luận này. Dĩ nhiên, sẽ vôcùng khó khăn, nếu không nói là không thể, để các cá nhân mua cổphiếu của tất cả các công ty đại chúng tồn tại trên thị trường. Nhưngngày nay, bạn có thể đạt được gần như vậy bằng cách mua cổ phiếucủa các quỹ đầu tư. Có vô số quỹ tương hỗ và quỹ ETF tồn tại trênthị trường để theo sát mọi chỉ số. Dường như mỗi ngày có một quỹđầu tư mới xuất hiện trên thị trường. Nếu bạn mua số lượng và loạichứng khoán đủ lớn từ những quỹ đầu tư này, bạn có thể thực sựtiếp cận đại đa số các cổ phiếu trên thị trường mà không cần trực tiếpmua chính các cổ phiếu này. Ngày nay, các nhà đầu tư trên khắp thếgiới hoàn toàn có thể tiếp cận hầu hết những cổ phiếu của Mỹ bằngcách này. Những người cực đoan rất ủng hộ chiến lược này.

Có lẽ bạn sẽ cảm thấy ngạc nhiên khi biết rằng Buffett cũngnghĩ vậy – ít nhất dành cho những nhà đầu tư bình thường. Hóa ralà người chọn cổ phiếu vĩ đại nhất thế giới nghĩ rằng các nhà đầu tư

42 -

bình thường không nên lựa chọn cổ phiếu. Thay vào đó, con ngườiđã làm nên một gia tài khổng lồ bằng cách chỉ nắm giữ vài cổ phiếuchọn lọc lại nghĩ rằng các nhà đầu tư bình thường chỉ nên mua cổphiếu của các quỹ đầu tư. Trong một buổi nói chuyện ở trường Đạihọc Florida năm 1998, Buffett nói rằng: “Có lẽ hơn 99% nhữngngười tham gia đầu tư nên đa dạng hóa một cách rộng rãi”. Thậm chítrong thư gởi cổ đông năm 2003, ông viết: “Những quỹ đầu tư cógiá mua rất thấp (như quỹ Vanguard’s) thường thân thiện với nhàđầu tư theo đúng bản chất của nó và là sự lựa chọn tốt nhất cho hầuhết những người muốn sở hữu chứng khoán”.

Những nhận xét trên có lẽ tạo ra cú sốc cho tất cả những fanhâm mộ Buffett vì họ luôn được giáo huấn để tin rằng chiến lược đầutư tốt nhất là chỉ mua cổ phiếu của một vài công ty tốt nhất mà thôi.Buffett và cánh tay phải của mình là Charlie Munger thậm chí cònsử dụng những từ ngữ chế nhạo sự đa dạng hóa và ca ngợi sự tậptrung hóa trong danh mục. Hầu hết những quyển sách viết vềBuffett đều nhấn mạnh đến sự xem thường của ông đối với vấn đề đadạng hóa và sở thích tập trung hóa của ông. Vậy sự thật nằm ở đâu?Điều gì có thể giải thích sự đối lập rõ ràng này? Thông điệp thực sựcủa Buffett là gì?

Buffett muốn nói rằng đa dạng hóa không dành cho ông, nhưngnó hoàn toàn có lợi cho hầu như tất cả những người khác. Như bạncó thể thấy, Berkshire Hathaway hoàn toàn không sở hữu cổ phiếucủa một quỹ đầu tư nào cả. Chắc chắn Buffett sẽ xem việc mang tiềncủa Berkshire đi mua cổ phiếu quỹ đầu tư là ngớ ngẩn. Rõ ràng ôngtin rằng các nhà đầu tư bình thường nên làm theo những gì ông nói,chứ không phải những gì ông làm.

43

Cũng trong buổi nói chuyện ấy ở Đại học Florida, ông tiếp tụcgiải thích rằng đa dạng hóa là một ý tưởng tồi đối với những ngườithực sự hiểu được cách định giá doanh nghiệp. Ông nói với khánthính giả rằng nếu họ thực sự giỏi trong kỹ năng định giá doanhnghiệp, thì sở hữu cổ phiếu của khoảng sáu công ty là mức đa dạnghóa tối đa mà họ cần có.

Như bạn có thể tưởng tượng, tài sản cá nhân của Buffett hoàntoàn không được đa dạng hóa. Thực tế, phần lớn tài sản của ông đượcđầu tư vào cổ phiếu Berkshire Hathaway. Và trong nhiều năm qua,tài sản của Berkshire chưa hề được xem là được đa dạng hóa đúngmức. Nhưng Berkshire đang trải qua một quá trình chuyển biến.Ngày nay, danh mục đầu tư của Berkshire đã trở nên đa dạng hóahơn bất cứ lúc nào trong lịch sử của công ty.

Berkshire đã trở nên quá to lớn và có quá nhiều tiền dành chođầu tư, nên họ không thể không đa dạng hóa. Sự tăng trưởng thần kỳcủa Berkshire đã buộc Buffett phải tiến hành một thay đổi chiến lượcmạnh mẽ. Những hạng mục đầu tư hiện nay của Berkshire rõ ràngđang phát đi những tín hiệu cho thấy có sự chuyển đổi trong chiếnlược từ tập trung hóa sang đa dạng hóa. Tuy phương pháp tiếp cậnnày giúp Berkshire trở thành một công ty ít rủi ro hơn, nhưng nó cũngcó thể làm giảm những khoản thu nhập trong tương lai. Thật ra, bảnthân Buffett đã cảnh báo rằng Berkshire sẽ không thể tạo ra mức thunhập trong tương lai như nó đã làm được trong quá khứ. Đơn giản chìvì Berkshire đã trở nên quá lớn để có thể làm được điều đó.

44 -

VẤN ĐỀ NẰM Ở BIÊN ĐỘ

Nếu Buffett không phản đối sự đa dạng hóa như uy tín trướcgiờ của ông buộc chúng ta tin như vậy, thì tại sao ông lại chờ quá lâunhư thế để đa dạng hóa tài sản của Berkshire? Như chúng ta đã thấy,một câu trả lời có thể là lúc trước ông không cần phải làm vậy. KhiBerkshire còn là một công ty nhỏ, việc tập trung hóa các hạng mụcđầu tư của nó rất dễ dàng. Giờ đây công ty đã trở nên quá lớn nênviệc tập trung hóa trở nên khó khăn hơn.

Nhưng còn có nhiều khía cạnh khác của câu chuyện ngoài điểmnày. Bạn hãy nhớ lại lý do tại sao các chuyên gia cho rằng đa dạng hóalà điều nên làm: vì đa dạng hóa giúp giảm rủi ro. Bạn càng đưa nhiềucổ phiếu vào một danh mục đầu tư thì rủi ro càng được giảm thiểu.Thực tế đó đã nêu lên một câu hỏi quan trọng: một nhà đầu tư cầnthực sự sở hữu bao nhiêu loại cổ phiếu?

Từ lâu Buffett đã nhận ra rằng mức độ giảm thiểu rủi ro lớnnhất đạt được khi số lượng cổ phiếu trong một danh mục không lớnlắm. Nếu bạn chỉ sở hữu một loại cổ phiếu, bạn có thể giảm rủi ro rấtlớn bằng cách chỉ cần bổ sung thêm một loại cổ phiếu khác vào danhmục của mình. Nhưng nếu đã sở hữu hàng chục cổ phiếu, thì việcmua thêm một loại cổ phiếu khác hầu như chẳng giảm mức độ rủi rothêm chút nào. Suy đi xét lại, thậm chí bạn còn có thể nhận thấy mứcđộ giảm rủi ro biên tế (marginal reduction in risk) có thêm từ việc bổsung một loại cổ phiếu khác vào danh mục đầu tư của bạn thườngkhông đáng so với những rắc rối và chi phí phải bỏ ra để theo dõithêm một công ty nữa. Ngay cả các nhà quản lý quỹ tương hỗ cũngnhận thấy chi phí sẽ tăng lên khi họ tăng thêm cổ phiếu vào danhmục quản lý của quỹ mình. Đây là một trong những khái niệm lý

45

thuyết phức tạp khác mà Buffett chỉ hiểu được bằng trực giác củamình.

Do mức độ giảm rủi ro biên tế sẽ giảm đi khi bạn bổ sung cổphiếu vào danh mục đầu tư. Bạn cũng có thể suy ngẫm một cách hợplý khi nào là đủ. Dù chẳng có một con số kỳ diệu nào cả, nhưng xétkỹ thì rõ ràng việc bổ sung nhiều loại cổ phiếu vào danh mục chỉmang lại ý nghĩa rất ít. Tuy nhiên, trong cộng đồng nghiên cứu vẫncòn nhiều sự bất đồng về số lượng bao nhiêu loại cổ phiếu là đủ.Những người cực đoan theo lý thuyết quản lý danh mục đầu tư hiệnđại cho rằng danh mục của một nhà đầu tư nên bao gồm tất cả các cổphiếu. Họ muốn nhìn thấy càng nhiều càng tốt. Những người trunglập thì cảm thấy chẳng có vấn đề gì khi sống chung với một con sốhữu hạn. Một số người thì cho rằng nên sở hữu 100 loại cổ phiếu,một số khác chỉ cần 50 loại. Thậm chí, một số người tin rằng chỉ cầnkhoảng 20 loại là đủ.

Warren Buffett nghĩ gì về điều này? Ở phần đầu chương, chúngta đã biết rằng Buffett tin tưởng việc sở hữu khoảng 6 loại cổ phiếulà đủ cho những người biết rõ mình đang làm gì. May mắn là chúngta có thể kiểm tra danh mục của Berkshire Hathaway để xem thửBuffett có làm những gì mà ông rao giảng hay không. Xét cho cùngthì Berkshire thực sự là một công ty mẹ. Nó rất giống với một quỹtương hỗ hoặc một công ty đầu tư. Berkshire là một công ty sở hữunhững công ty khác. Một số công ty được nó sở hữu toàn phần. Ởmột số công ty khác, nó nắm giữ vốn với tỷ lệ rất lớn. Berkshire làmột công ty thu mua công ty khác rất tích cực, vì thế số lượng cáccông ty mà nó sở hữu không ngừng tăng lên. Theo trang web củaBerkshire và hồ sơ đăng ký tại Ủy ban Chứng khoán Hoa Kỳ, chúng

46 -

ta có thể đếm được Berkshire sở hữu khoảng 70 công ty con và cóphần hùn đa số trong khoảng 40 công ty đại chúng khác. Bảng 1.1 và1.2 liệt kê một số công ty nổi tiếng mà Berkshire nắm sở hữu(7).

Bảng 1.1: Một số công ty con nổi tiếng của Berkshire

GEICOGeneral ReNational IndemnityBenjamin Moore & CoBorsheim’s Fine JewelryClayton HomesFruit of the LoomJohns-ManvilleJordan’s FurnitureNebraska Furniture MartNetJetsSee’s CandiesShaw IndustriesWesco Financial Corp.Intl. Dairy Queen

Do các công ty con được sở hữu toàn phần nên rất khó xác địnhgiá trị chính xác của chúng. Tuy nhiên, chúng ta dễ dàng xác địnhgiá trị thị trường của tất cả những công ty đại chúng. Ví dụ,Berkshire sở hữu 200 triệu cổ phiếu Coca-Cola vào cuối năm 2006có giá trị khoảng 9,7 tỷ USD. Ở thái cực kia, vị thế của Berkshiretrong Pier 1 Imports (không được liệt kê trong bảng trên) chỉ có giátrị khoảng 8,8 triệu USD.

(7) Lấy từ trang web của Berkshire Hathaway và bản lưu mẫu đơn 13F ở Ủy ban Chứng khoán.

47

Bảng 1.2: Giá trị thị trường của mười mã cổ phiếu đạichúng hàng đầu của Berkshire

(Tháng 12/2006)

Công ty Giá thị trường (triệu USD)Coca-Cola 9.650American Express 9.198Wells Fargo 7.758Procter & Gamble 6.427Moody’s Corp. 3.315PetroChina 3.313Tesco 1.820Anheuser-Busch 1.792Johnson & Johnson 1.409ConocoPhillips 1.291

Xét tất cả những công ty con được Berkshire sở hữu toàn phầnvà những công ty đại chúng có phần hùn của Berkshire, liệu có côngbằng không khi nói rằng Buffett giờ đây đã tin rằng việc sở hữu nhiềuloại cổ phiếu cũng rất có ý nghĩa? Xét cho cùng thì danh mục đầu tưcủa Berkshire khá đa dạng. Dĩ nhiên, ngày nay nó đã được đa dạnghóa hơn so với một vài năm gần đây. Có lẽ, cuối cùng Buffett phảithừa nhận rằng việc đa dạng hóa rộng rãi không chỉ tốt cho các nhàđầu tư, mà nó cũng tốt cho cả Berkshire nữa.

Tuy nhiên, đó sẽ là một kết luận sai lầm, bởi theo những ngườicực đoan của lý thuyết quản lý danh mục đầu tư hiện đại, danh mụccủa Berkshire vẫn còn mang tính tập trung rất lớn. Họ không chỉ nói

48 -

Berkshire không có đủ số mã cổ phiếu cần thiết, mà còn chỉ ra cáchạng mục đầu tư của nó bị mất cân đối nghiêm trọng khi xét đến giátrị. Thật ra, phần lớn danh mục của Berkshire được đầu tư vào mộtsố ít công ty, và một khoản tiền tương đối nhỏ được đầu tư vào tất cảnhững công ty khác. Ví dụ, kể từ tháng 12/2006, danh mục cổ phiếumà Berkshire nắm giữ có tổng giá trị thị trường khoảng 61,5 tỷ USD.Nhưng hơn một nửa số đó, khoảng 33 tỷ USD, được đầu tư vào 4công ty mà thôi: Coca-Cola, American Express, Wells Fargo vàProcter & Gamble. Khoảng 28 tỷ USD còn lại được đầu tư vào ítnhất 36 công ty khác.

Tuy nhiên, không thể chối cãi rằng danh mục cổ phiếuBerkshire nắm giữ ngày nay được đa dạng hóa hơn nhiều so với bấtcứ thời điểm nào trong lịch sử của nó. Trở lại những ngày đầu củaBerkshire, nó được đầu tư gần như toàn bộ vốn vào ngành dệt và bảohiểm. Ngay cả gần đây như năm 1998, khi công ty đã trở thành mộthiện tượng chấn động với giá trị vốn hóa thị trường lên đến 100 tỷUSD, các cổ phiếu được nắm giữ cũng ít được đa dạng hóa như mứcđộ hiện nay. Năm 1998, Berkshire có một số lượng các công ty conthuận lợi, nhưng nó đã tiết lộ vị thế nắm giữ vốn trong 8 công ty đạichúng: American Express, Coca-Cola, Gillette, M&T Bank Corp.,PS Group Holdings, SunTrust Banks, the Washington PostCompany và Wesco Financial Corp.

Ngay cả những người trung lập trong giới học thuật và các cộngđồng đầu tư chuyên nghiệp cũng tán đồng rằng 8 công ty là quá ít đểđược gọi đa dạng hóa phù hợp. Họ cũng chỉ ra một số công ty trongnhóm 8 công ty này hoạt động trong những ngành giống nhau, nghĩalà làm giảm thêm mức độ đa dạng hóa của Berkshire. Họ tranh luận

49

rằng Buffett đang để các cổ đông tiếp xúc với nguy cơ quá cao. Tuynhiên, cần lưu ý là giới học thuật thường tập trung vào rủi ro tổngquát. Còn Buffett tập trung vào rủi ro mất lợi thế. Giới học thuật sẽđáp lại bằng cách nói rằng đa dạng hóa sẽ mang lại sự bảo vệ tốt chonhững rủi ro mất lợi thế và sẽ ngăn ngừa phá sản. Tuy nhiên, họ lạiquên rằng đa dạng hóa cũng ngăn bạn trở nên cực kỳ giàu có.

Nếu nhìn vào danh sách 400 người Mỹ giàu nhất do tạp chíForbes bình chọn hàng năm, bạn cũng không tìm thấy nhiều ngườilàm giàu bằng cách nắm giữ danh mục đầu tư được đa dạng hóa rộngrãi. Top-10 trong danh sách năm 2007 được liệt kê trong bảng 1.3dưới đây.

Bảng 1.3: Những người giàu nhất nước Mỹ năm 2007 từ danh sách Forbes

Tên Tài sản ước tính (USD) Công ty chính

Bill Gates 59 tỷ MicrosoftWarren Buffett 52 tỷ Berkshire Hathaway Sheldon Adelson 28 tỷ Las Vegas SandsLarry Ellison 26 tỷ OracleSergey Brin 18,5 tỷ GoogleLarry Page 18,5 tỷ GoogleKirk Kerkorian 18 tỷ MGM MirageMichael Dell 17,2 tỷ DellCharles Koch 17 tỷ Koch IndustriesDavid Koch 17 tỷ Koch Industries

Bill Gates và Larry Ellison đã tạo dựng được gia sản khổng lồtrong ngành phần mềm bằng việc lập nên Microsoft và Oracle.

50 -

Sheldon Adelson và Kirk Kerkorian có được phần lớn tài sản từngành trò chơi và giải trí. Larry Page và Sergey Brin là hai ngườiđồng sáng lập của Google. Tiền của Michael Dell được tạo ra từ côngty máy tính mang tên mình. Anh em nhà Koch được thừa hưởng giasản từ cha họ, người sáng lập ra Tập đoàn Koch Industries.

Cũng như đa số những người cực kỳ giàu có khác, tài sản củaBuffett chủ yếu gắn liền với một công ty: Berkshire Hathaway.Nhưng Berkshire không hề giống hầu hết các công ty khác. Berkshirethực sự là một công ty đầu tư. Khi bạn mua một cổ phiếu phổ thôngcủa Berkshire, bạn đang thực sự mua quyền lợi ở tất cả những côngty mà Berkshire sở hữu. Tuy phần đầu tư của Buffett vào Berkshirequả thực có thể được xem là có tính tập trung hơn những gì mà lýthuyết quản lý danh mục đầu tư hiện đại đề cập, nhưng nó mang tínhđa dạng hóa cao hơn các tài sản được đại đa số các tỷ phú Mỹ nắm giữ.

Nhưng sự đa dạng hóa không phải là điều giúp Buffett giàu có.Tài sản của ông là kết quả của việc tập trung hóa trong một số ít cáccông ty. Cuối năm 2006, giá trị vốn hóa thị trường của Berkshire ởmức 170 tỷ USD. Đối với một công ty đầu tư có quy mô lớn đến nhưvậy thì ngay cả một danh mục đầu tư gồm khoảng 100 mã cổ phiếuvẫn có thể xem là quá tập trung – đặc biệt khi phần lớn tiền đượcđầu tư vào một vài công ty hoặc cổ phiếu. Như chúng ta đã thấy,Berkshire có những khoản đầu tư khổng lồ vào một số ít các công ty,và những khoản đầu tư khá nhỏ trong các công ty còn lại. Nó đặcbiệt tham gia sâu trong ngành bảo hiểm. Thực tế, các doanh nghiệpbảo hiểm của Berkshire mang về khoảng 1/4 doanh thu và 1/2 lợinhuận trong năm 2006. Có rất nhiều quỹ đầu tư tương hỗ với quymô chỉ bằng một phần nhỏ bé của Berkshire nhưng nắm giữ đến hơn

51

100 loại cổ phiếu. Nhưng rất ít, nếu có, công ty nào có thể tự hào vớimức thu nhập giống như Berkshire đã tạo ra trong một thời gian dài.

Hơn nữa, có thể lập luận rằng chiến lược tập trung hóa chọn lọccủa Buffett thực sự cho phép ông kiểm soát rủi ro. Khi Buffett muamột loại cổ phiếu (thông qua Berkshire), ông không mua chỉ vài trămcổ phiếu như hầu hết chúng ta vẫn làm. Ông thường tiến hành mộtkhoản đầu tư đủ lớn để ngay lập tức xuất hiện bản tin của công ty.Những khoản đầu tư của ông lớn đủ để mang lại cho ông khả nănggây ảnh hưởng đến các quyết định quản trị. Ví dụ, Berkshire sở hữuhơn 15% trong tổng số cổ phiếu đang lưu hành của Coca-Cola. Thựctế, Buffett đã ngồi trong Hội đồng Quản trị của Coca-Cola khoảng 17năm. Giờ đây dù ông không còn là thành viên của hội đồng quản trị,nhưng bạn có thể tin rằng ban quản trị sẽ không phớt lờ những lờikhuyên của ông, nếu ông cảm thấy cần phải lên tiếng. Bạn cũng có thểtin rằng Giám đốc điều hành Neville Isdell sẽ phải gọi lại cho Buffettcàng sớm càng tốt sau khi ông ấy nhận được lời nhắn.

Tuy nhiên, nếu chiến lược tập trung hóa có tác dụng tốt choWarren Buffett thì chưa chắc nó cũng sẽ tốt cho bạn. Ngay cả khibạn có vài triệu đô-la để đầu tư và bạn quyết định đầu tư tất cả vàomột công ty đại chúng đang được giao dịch công khai, nhiều cơ hộilà khoản tiền đó vẫn không đủ để bạn được công ty chú ý. Buffett sẽkhuyên rằng bạn nên đa dạng hóa số cổ phiếu nắm giữ của mình.Tuy nhiên, nếu bạn quyết tâm theo đuổi chiến lược tập trung hóa,bạn có thể phải xem xét một lộ trình hoàn toàn khác biệt, chẳng hạnnhư dùng tiền để khởi nghiệp. Lý do là chiến lược tập trung hóa cóthể giúp kiểm soát rủi ro chỉ khi nào bạn có quyền định hình kếhoạch kinh doanh của công ty và có sức ảnh hưởng đến các quyết

52 -

định quản trị. Buffett tin rằng nếu bạn không đầu tư đủ tiền để cótiếng nói của mình trong cách công ty triển khai nguồn vốn, thì việcđa dạng hóa danh mục đầu tư sẽ hỗ trợ bạn nhiều hơn.

CHỈ MUA NHỮNG CỔ PHIẾU TỐT

Chúng ta hãy trở lại lập luận thứ hai mà chúng ta đã nêu ở phầntrước. Đó là chống lại ý tưởng đa dạng hóa quá mức. Nếu một danhmục đầu tư được đa dạng hóa phù hợp bao gồm tất cả các mã cổphiếu, thì chắc chắn nó sẽ bao gồm cả cổ phiếu tốt lẫn cổ phiếu xấu.Chẳng phải tốt hơn khi bạn chỉ mua và nắm giữ những cổ phiếu tốthơn mà thôi? Rõ ràng câu trả lời là có. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗkhả năng nhận diện đâu là cổ phiếu tốt. Trong khi những người mớitham gia thị trường nói với bạn rằng cổ phiếu tốt là những cổ phiếutăng giá, thì điều khó thực hiện là phải tìm ra được những cổ phiếutốt trước khi chúng tăng giá. Đây chính là nơi mà những kỹ năngphân tích siêu việt có đất dụng võ, và đó chính là lĩnh vực mà Buffettvượt trội hơn tất cả.

Không thể nào viết một quyển sách về Warren Buffett màkhông nhắc đến Benjamin Graham. Graham là tác giả chính củaquyển Phân tích Chứng khoán(8) (1934) và Nhà đầu tư thông minh(9)

(1949). Ông là giáo sư của Buffett ở Đại học Columbia. Về sau, ôngđã thuê Buffett vào làm việc tại công ty đầu tư của mình. Graham đãdạy cho Buffett những giá trị và khiếm khuyết của đa dạng hóa.Graham đã dạy Buffett phân tích kỹ thuật và lựa chọn cổ phiếu.Graham đã dạy Buffett ưu tiên cho những công ty lớn, bị định giáthấp hơn giá trị thực, hoạt động tài chính thận trọng, với lịch sửthanh toán cổ tức đều đặn.

(8) Security Analysis.(9) The Intelligent Investor.

53

Philip Fisher là một thiên tài về đầu tư khác có ảnh hưởng đếntư duy của Buffett. Fisher giảng dạy ở trường kinh doanh Stanford.Ông là tác giả quyển Cổ phiếu Phổ thông và Lợi nhuận Phi thường(10)

(1958). Ông trở nên giàu có khi mua cổ phiếu của Motorola năm1955 và nắm giữ chúng cho đến khi ông qua đời năm 2004. Fisher đãdạy cho Buffett tất cả những gì cần biết về một doanh nghiệp, baogồm nhà cung cấp, đối thủ cạnh tranh và khách hàng. Fisher còndạy Buffett duy trì danh mục đầu tư một cách tập trung và chỉ muanhững doanh nghiệp mà ông hiểu rõ.

Nhờ những người dẫn dắt như Graham và Fisher, Buffett đãtrở thành một người lựa chọn cổ phiếu xuất chúng. Nhưng nhữngngười cực đoan của lý thuyết quản lý danh mục đầu tư hiện đại chorằng lựa chọn cổ phiếu chỉ là sự lãng phí thời gian. Để làm bằngchứng, họ đã chỉ ra vô số cuộc nghiên cứu đi đến kết luận rằng hầuhết các nhà quản lý tiền chuyên nghiệp không thể duy trì sự xuất sắchơn những chỉ số như S&P 500 trong một khoảng thời gian dài.

Họ cũng viện dẫn những nghiên cứu dẫn đến kết luận rằng việcphân bổ tài sản còn quan trọng hơn cả việc lựa chọn cổ phiếu. Nhưchúng ta đã biết ở phần đầu, phân bổ tài sản là quá trình quyết địnhmột nhà đầu tư nên tiếp cận từng lớp tài sản khác nhau ở mức độ rasao. Phân bổ tài sản sẽ hoạt động song song với đa dạng hóa. Phânbổ tài sản đơn giản là sự đa dạng hóa trên các lớp tài sản thay vì đadạng hóa trong từng lớp tài sản.

Một mô hình phân bổ tài sản đơn giản có thể chỉ xem xét balớp tài sản: cổ phiếu, trái phiếu và tiền mặt. Những mô hình phức tạphơn sẽ thêm vào những lớp tài sản khác như bất động sản, hàng hóa,tiền tệ, kim loại quý và những vật liệu thay thế. Còn có các lớp tài sản

(10) Common Stocks and Uncommon Profits.

54 -

con để chọn tiếp. Ví dụ, bao nhiêu tiền dành cho cổ phiếu nên dùngđể mua cổ phiếu nội địa? Bao nhiêu tiền nên dành cho cổ phiếu nướcngoài? Thị trường nước ngoài nào nên được bổ sung vào danh mụcđầu tư? Bao nhiêu tiền sẽ được dành cho những công ty có giá trị vốnhóa lớn, nhỏ và trung bình? Còn trái phiếu thì sao? Bao nhiêu tiềnnên đầu tư vào trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp, tráiphiếu địa phương và trái phiếu nước ngoài?

Bạn có thể thấy rằng việc phân bổ tài sản đòi hỏi phải ra nhữngquyết định về tỷ lệ một danh mục thuộc từng lớp tài sản. Hơn nữa,tỷ lệ đúng cho nhà đầu tư này có thể không đúng cho nhà đầu tưkhác. Một chuyên gia tư vấn đầu tư chuyên nghiệp cần phải xem xétnhững mục tiêu và ràng buộc của mỗi nhà đầu tư riêng biệt. Chúngcó thể bao gồm những yếu tố như thuế hay khả năng có thể (hoặckhông thể) chịu được rủi ro.

Ngoài ra, cần phải có những quyết định về việc tái cân bằngdanh mục đầu tư. Ví dụ, giả sử bạn quyết định dành 60% danh mụcđể phân bổ cho cổ phiếu và 40% cho trái phiếu, nếu giá cổ phiếu giatăng mạnh trong khi giá trái phiếu sụt giảm, bạn có thể nhận ra ngayrằng tỷ lệ này sẽ thay đổi thành 70% cổ phiếu và chỉ còn 30% tráiphiếu. Bạn có nên tái lập cân bằng danh mục của mình để đạt đượctỷ lệ 60%-40% ban đầu hay không? Nếu có thì bạn có nên tái lập sựcân bằng thường xuyên trong danh mục không? Hãy nhớ rằng nếubạn tái lập cân bằng thường xuyên thì chi phí giao dịch sẽ tăng cao.Nếu bạn thỉnh thoảng mới tái lập cân bằng, thì sự phân bổ danh mụccủa bạn có thể lệch khỏi mục tiêu bạn đã đặt ra.

Đây là những câu hỏi mà các nhà tư vấn đầu tư thường đặt ra.Nhiều chuyên gia tin rằng khi nói đến việc xây dựng danh mục đầu

55

tư, vấn đề phân bổ tài sản còn quan trọng hơn nhiều so với việc lựachọn cổ phiếu. Một trong những nghiên cứu đầu tiên được trích dẫnrộng rãi nhất từng được Gary Brinson, Randolph Hood và GilbertBeebower tiến hành(11). Họ đã tìm hiểu các quỹ lương hưu và kết luậnrằng hơn 90% sự biến động trong thu nhập hàng quý theo thời gianđược lý giải bằng việc phân bổ tài sản. Không đến 10% là do việc xácđịnh thời điểm của thị trường hoặc lựa chọn cổ phiếu.

Dựa vào kết quả từ những nghiên cứu như thế này, ai cũng cóthể kết luận rằng nếu nhà đầu tư thực sự muốn tự giúp mình, họ cóthể làm tốt bằng cách suy nghĩ nghiêm túc hơn về việc phân bổ baonhiêu tiền để đầu tư vào từng lớp tài sản và ít lo lắng hơn về việc lựachọn những cổ phiếu cụ thể để mua vào. Đa phần các nhà đầu tưthường dành rất ít thời gian cho việc phân bổ tài sản. Họ sẽ có lợinhiều hơn bằng cách suy nghĩ kỹ hơn về tỷ lệ tiền phân bổ cho cổphiếu, trái phiếu, bất động sản, tiền mặt và các lớp tài sản khác.

Jack Bogle, sáng lập viên của Vanguard, cũng đồng ý việc phânbổ tài sản có ý nghĩa quan trọng hơn việc lựa chọn cổ phiếu. Nhưngông chỉ ra rằng việc phân bổ tài sản không phải là một hoạt động cựckỳ khó khăn hoặc tốn nhiều thời gian. Thực ra, các quyết định phânbổ tài sản khá đơn giản đối với những nhà đầu tư dài hạn nhưWarren Buffett, người không quan tâm đến sự biến động trong thờigian ngắn, chẳng hạn theo từng quý.

“Dài hạn” chính xác là gì? Một số nhà đầu tư nghĩ đến dài hạnlà hai hoặc ba năm. Với những người khác, dài hạn có nghĩa là 5 hoặc10 năm. Khi Buffett nói về dài hạn, ông thường ám chỉ đó là vài thậpkỷ, chứ không phải vài năm. Nếu ông quyết định đầu tư hôm nay,ông thường không lo lắng quá nhiều về những gì sẽ xảy ra trong năm

(11) Gary Brinson, Randolph Hood và Gilbert Beebower, trích bài báo “Các yếu tố quyết địnhhiệu quả danh mục đầu tư" của tờ Financial Analysis Journal, tháng 7/8, 1986.

56 -

tới. Thay vào đó, Buffett tập trung vào giá trị mà khoản đầu tư đó cóthể đạt được sau 20 hoặc thậm chí 30 năm. Ông khuyên các nhà đầutư nên mua cổ phiếu như thể thị trường chứng khoán sẽ đóng cửatrong 10 năm tới. Điều này thể hiện rõ thái độ và khung thời giancủa ông. Buffett thậm chí còn nói rằng “mãi mãi” là khoảng thời gianthích hợp để nắm giữ một cổ phiếu nào đó.

Mặc dù Buffett không tham gia hoạt động tái lập cân bằng danhmục quá thường xuyên, nhưng điều đó không có nghĩa là ông luôn bịdính chặt vào sự bảo thủ của mình. Dĩ nhiên ông có thừa thông minhđể biết rằng ngoan cố hiếm khi mang lại kết quả tốt. Người ta biếtông có thể thay đổi suy nghĩ và quyết định bán sớm một cổ phiếu nàođó. Thực ra, có nhiều khoản đầu tư mà Buffett giao dịch trong thờigian chưa đầy 5 năm(12). Nhưng sự thực vẫn như cũ: Buffett hiếm khitham gia một cơ hội đầu tư và nghĩ đến chiến lược thoát ra ngắn hạn.Ông nhấn mạnh điều này trong thư gởi cổ đông năm 2005: “Khônggiống như nhiều tổ chức mua lại doanh nghiệp khác, Berkshire khôngcó ‘chiến lược thoái lui’(13). Chúng tôi mua để nắm giữ”.

Theo quyển sách kinh điển Đầu tư cổ phiếu dài hạn (Stocks forthe Long Run) của Jeremy Siegel, trọng tâm lâu dài của Buffett có rấtnhiều ý nghĩa. Siegel khám phá ra rằng từ 1871 đến 1992, tuyệt đốikhông có quãng thời gian 30 năm nào (dù bạn chọn điểm khởi đầulà lúc nào đi chăng nữa) mà cổ phiếu không mang lại hiệu quả caohơn trái phiếu. Thậm chí với khung thời gian chỉ 10 năm, cổ phiếucũng có hiệu quả hơn trái phiếu trong hơn 80% thời gian đầu tư. Vìthế, cũng như Buffett, bạn cần đầu tư cho dài hạn, bạn không cầnphải dành thời gian quá nhiều để suy nghĩ về việc phân bổ tài sản.Như Buffett, dĩ nhiên bạn nên nắm giữ một số tiền mặt và sở hữu

(12) James Altucher, Trade Like Warren Buffett (Hoboken, N.J.: John Wiley & Sons, Inc., 2005).(13) Exit strategy.

57

một số trái phiếu, nhưng nếu bạn thực sự là nhà đầu tư dài hạn, bạnnên có một danh mục gồm những cổ phiếu tốt để nắm giữ lâu dài.Trên thực tế, Buffett có lẽ đồng ý rằng ít nhất 80% lượng tiền nênđược phân bổ cho cổ phiếu khi bạn là nhà đầu tư dài hạn.

Tất nhiên, nếu bạn biết bạn sẽ cần những khoản tiền lớn trongthời gian từ 3 đến 5 năm để trả học phí đại học hoặc mua nhà mới,bạn phải tính toán cả những việc này. Bạn cũng cần chuẩn bị sẵn tiềnmặt để thanh toán các chi phí hoặc phòng trường hợp khẩn cấpkhông lường trước được, hoặc để tận dụng những cơ hội đầy hứa hẹncó thể xuất hiện bất ngờ. Giả sử bạn có kế hoạch dự phòng như vậy– nhưng không đánh bạc may rủi – thì việc phân bổ phần lớn cáckhoản đầu tư dài hạn vào cổ phiếu sẽ có ý nghĩa rất lớn.

Cũng giống như Buffett, bạn chỉ muốn mua những cổ phiếu tốt.Tuy nhiên, hãy lưu ý rằng không ai – kể cả Buffett – có một lịch sửhoàn hảo. Như nhiều nhà đầu tư khác, Buffett cũng có những quyếtđịnh đầu tư thực sự tệ hại. Tám triệu cổ phiếu Pier 1 Imports, muanăm 2004, có vẻ là khoản đầu tư tệ hại nhất của ông trong thời giangần đây. Cổ phiếu này rớt giá 70% ngay sau khi Buffett mua lần đầutiên. Nhưng Buffett không tận dụng sự lao dốc của cổ phiếu này bằngcách mua thêm để giảm chi phí mua bình quân như ông thường làmkhi một cổ phiếu được ông ưa thích bị rớt giá. Thay vào đó, ông đãchọn cách chấp nhận khoản lỗ và bắt đầu giảm lượng cổ phiếu nắmgiữ của Pier 1 Imports. Mặc dù Buffett thích đầu tư dài hạn, nhưngcó vẻ ông đã nhanh chóng đánh mất sự tin tưởng vào cổ phiếu này.

Điều quan trọng ở đây là mục tiêu của bạn không nên là kiếmđược nhiều hay ít tiền trong mỗi quyết định đầu tư riêng. GiốngBuffett, bạn nên nỗ lực tìm kiếm những khoản thu nhập tốt hơn thị

58 -

trường tính trên danh mục đầu tư toàn phần của bạn trong dài hạn.Bạn cần thường xuyên ra quyết định đúng hơn là sai. Bạn muốnkiếm đủ tiền từ những quyết định đúng hơn là phải bù trừ cho nhữngkhoản lỗ không thể tránh khỏi từ những quyết định tệ hại. Để làmđược điều này, bạn cần phải biết đâu là điều tốt nhất – và không chỉtrong dài hạn. Bạn cũng cần biết điều gì hiệu quả nhất trong ngắnhạn. Chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về đầu tư ngắn hạn và dài hạn trongnhững trang tiếp theo.

TÓM TẮT CHƯƠNG 1

• Đa dạng hóa (diversification) có lẽ là khái niệm quan trọng nhất

trong quản lý danh mục đầu tư. Tất cả các tư vấn viên tài chính

có năng lực và có trách nhiệm đều thúc giục khách hàng của

mình đa dạng hóa danh mục đầu tư. Tuy nhiên, đa dạng hóa

không nhất thiết phải là một chiến lược tất-cả-hoặc-không-có-

gì. Tài sản cá nhân của Buffett chính là kết quả của sự tập trung

hóa – không phải là đa dạng hóa. Nếu bạn có trình độ và năng

lực khá về đầu tư và phân tích tài chính doanh nghiệp, hoặc

bạn có thể tiếp cận các nhà tư vấn có những kỹ năng này, bạn

nên tránh việc đa dạng hóa quá mức. Nhưng nếu bạn thiếu thời

gian hay chuyên môn để nghiên cứu các công ty một cách sâu

sắc và nắm được tất cả các thông tin về họ, bạn nên đa dạng

hóa rộng rãi. Buffett khuyên nhiều người thực hiện đa dạng

hóa thông qua các quỹ đầu tư.

• Từ những ngày đầu thành lập, Berkshire Hathaway là một công

ty đầu tư vô cùng tập trung. Thậm chí vào cuối những năm

1990, nó có một vài công ty con và chỉ sở hữu một số loại cổ

59

phiếu mà thôi. Tuy nhiên, cuối cùng thì Berkshire đã sở hữu

hàng tá cổ phiếu và trên dưới 70 công ty con. Mặc dù Berkshire

ngày nay đã trở nên đa dạng hóa hơn bao giờ hết, nhưng sự đa

dạng hóa của nó vẫn nằm dưới tiêu chuẩn của lý thuyết tài

chính hiện đại. Thậm chí nếu bạn bắt đầu làm giàu bằng

phương pháp tiếp cận tập trung hóa, bạn cũng nên chú ý hơn

cho sự đa dạng hóa khi tài sản của bạn tăng lên.

• Mấu chốt của đa dạng hóa đầu tư là phải tìm ra những loại tài

sản không tương quan với nhau. Một phương pháp tiếp cận

đơn giản bằng suy luận hợp lý thông thường cũng có hiệu quả

tương đương một phương pháp tiếp cận định lượng phức tạp

– vốn đòi hỏi phải tính toán các hệ số tương quan. Khi bổ sung

cổ phiếu vào danh mục đầu tư của mình, bạn hãy tránh các cổ

phiếu có thể bị ảnh hưởng bởi những rủi ro giống nhau. Một

danh mục đầu tư được cấu trúc hợp lý chỉ cần một vài loại cổ

phiếu là có thể giảm rủi ro lớn so với một danh mục đầu tư

được cấu trúc kém và có rất nhiều mã cổ phiếu. Buffett cho

rằng một danh mục gồm khoảng 6 mã cổ phiếu đủ được xem

là đa dạng hóa.

• Hầu hết các nhà đầu tư tích cực dành rất nhiều thời gian để cố

gắng lựa chọn được cổ phiếu thành công. Tuy nhiên, nhiều

bằng chứng cho thấy họ nên quan tâm hơn đối với vấn đề phân

bổ tài sản thay vì lựa chọn cổ phiếu. Tuy nhiên, các nhà đầu tư

dài hạn như Buffett nhận thấy rằng duy trì một tỷ lệ phân bổ

tài sản hợp lý không nhất định là một việc quá khó. Hãy dành

đủ thời gian để suy nghĩ về tỷ lệ tiền nên phân bổ vào cổ phiếu

và những lớp tài sản khác cũng như khi bạn dành thời gian để

60 -

suy nghĩ nên mua những cổ phiếu cụ thể nào. Nhưng nếu bạn

thực sự là một nhà đầu tư dài hạn, hãy đảm bảo rằng danh mục

đầu tư của bạn có những “liều lượng” cổ phiếu khác nhau tốt

nhất.

2MỘT BUFFETT BỊ ĐỊNH GIÁ THẤP

Dù hai người, tôi muốn nói là cả Charlie Mungervà tôi, cùng xem xét những dữ kiện giống nhau, nhưng

hầu như chúng tôi không thể tránh khỏi việc xác địnhgiá trị nội tại khác nhau.


hi các phóng viên CNBC phỏng vấn một nhà quản lý tiềnmặt (money manager), hầu như lúc nào họ cũng gọi anh ta hoặc côta là một nhà quản lý giá trị (value manager) hoặc nhà quản lý tăngtrưởng (growth manager). Họ tạo ra ấn tượng rằng giá trị và tăngtrưởng là những triết lý đầu tư hoàn toàn đối lập nhau. Dù quản lýnhững tài khoản hoặc quỹ tương hỗ khác nhau, các nhà quản lý tiềnmặt hầu như lúc nào cũng được phân loại thuộc nhóm này hoặcnhóm kia. Thực tế, toàn bộ các quỹ tương hỗ cũng được phân loạitheo cách trên. Bản cáo bạch (prospectus) của một quỹ tương hỗ sẽcho bạn biết liệu họ có phải là một quỹ giá trị nội địa với mức vốn hóathị trường lớn, hay một quỹ tăng trưởng quốc tế có mức vốn hóa nhỏ,hoặc quỹ toàn cầu kết hợp giữa giá trị và tăng trưởng với mức vốnhóa trung bình, hay bất kỳ một khả năng kết hợp nào khác.

62 -

BUFFETT THÍCH CỔ PHIẾU GIÁ TRỊ, NHƯNGÔNG CŨNG MUA CỔ PHIẾU TĂNG TRƯỞNG

Người ta tin rằng Warren Buffett là một nhà đầu tư giá trị. Tuynhiên, ông có thực sự như vậy hay không còn tùy thuộc vào cáchđịnh nghĩa giá trị của bạn trên thực tế. Buffett có một lịch sử mua lạicác công ty có vẻ vô cùng rẻ sau một thời gian nhìn lại. Đôi khi, ôngtheo đuổi những công ty liên tục rớt giá khá mạnh qua một thời giandài. Chiến lược đầu tư của ông có vẻ nhất quán với khuynh hướng giátrị. Tuy nhiên, nhiều cổ phiếu mà Buffett đã mua trong nhiều nămthực sự đã thể hiện sự tăng trưởng mạnh mẽ.

Sự mơ hồ xuất hiện vì các thuật ngữ giá trị và tăng trưởng khôngphải lúc nào cũng được định nghĩa rõ ràng. Phương pháp luận truyềnthống thường tập trung vào các chỉ số giá. Các chỉ số phổ biến nhấtlà chỉ số P/E (Price to Earning - hệ số giá trên thu nhập), P/CF (Priceto Cash Flow - hệ số giá trên dòng tiền), P/B (Price to Book – hệ sốgiá trên giá trị sổ sách), P/S (Price to Sales – hệ số giá trên doanh thu).Những cổ phiếu có các chỉ số giá thấp được gọi là cổ phiếu giá trị.Những cổ phiếu có chỉ số giá cao được gọi là cổ phiếu tăng trưởng.

HÃY TÌM CÔNG TY WASHINGTON POST BẰNG GOOGLE

Để hiểu cách nghĩ của Buffett, chúng ta hãy xem xét kỹ hai mãcổ phiếu khá phổ biến. Google đã trở thành một trong những cổphiếu nóng nhất trên thị trường ngay sau khi nó lên sàn chứng khoánvào tháng 8 năm 2004 với giá chào bán 85 USD một cổ phiếu. Cổphiếu này tăng vọt 18% và đóng cửa ở mức trên 100 USD ngay trongngày giao dịch đầu tiên. Ba năm sau khi được niêm yết, cổ phiếu

63

Google đã tăng giá hơn 6 lần. Bạn sẽ phải đào tung tất cả các thịtrường mới có thể tìm được một vài cổ phiếu khác có tốc độ tăngtrưởng đáng nể như vậy chỉ trong một khoảng thời gian ngắn. Nhưng,Warren Buffett chưa bao giờ sở hữu Google, dù chỉ một cổ phiếu!

Tuy nhiên, giữa những năm 1970, Buffett đã mua cổ phiếucông ty Washington Post thông qua Berkshire Hathaway. Cũnggiống như Google, Washington Post là một công ty có hiệu quả kinhdoanh xuất sắc. Thực tế đây là một trong những hạng mục đầu tư tốtnhất mà Buffett từng thực hiện – ít nhất dựa trên cơ sở tỷ suất thunhập. Khoản đầu tư ban đầu của Berkshire vào Washington Post trịgiá khoảng 11 triệu USD, đến cuối năm 2006 con số này đã trở thành1,3 tỷ USD. Có nghĩa là, tỷ suất thu nhập lên đến 11.609%, chưa kểđến cổ tức!

Trong Hình 2.1 và 2.2, nếu bạn đặt biểu đồ biến động giá cổphiếu của Google và Washington Post cạnh nhau, bạn sẽ thấy rằngchúng trông khá giống nhau, ngoại trừ một điểm khác biệt lớn giữahai mã cổ phiếu này. Bạn hãy nhìn vào trục ngang. Mức tăng trưởngcủa Google được tạo ra trong một khoảng thời gian ngắn hơn nhiều,còn Washington Post phải mất một thập kỷ để hình thành được biểuđồ giá mà Google có thể tạo ra trong chỉ ba năm. Biểu đồ củaWashington Post cũng cho thấy rằng cổ phiếu này không tốt lắmtrong thời gian gần đây. Thực ra, nếu nhìn kỹ, bạn sẽ thấy rằng giácổ phiếu Washington Post bắt đầu yếu đi trong khoảng thời gianGoogle được niêm yết. Đây không chỉ là một sự trùng hợp.

550525500475450425400375350325300275250225200175150125100

2004 2005 2006 2007

950

900

850

800

750

700

650

600

550

500

450

400

350

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Hình 2.2: Biểu đồ giá cổ phiếu của Washington Post (nguồn: Telemet America)

Hình 2.1: Biểu đồ giá cổ phiếu của Google (nguồn: Telemet America)

65

Một số nhà đầu tư có thể không đồng tình với sự đánh giá này,nhưng xét rộng ra thì Google và Washington Post hoạt động trongcùng lĩnh vực kinh doanh. Suy cho cùng thì cả hai đều kiếm tiền từviệc bán quảng cáo. Tuy nhiên, có một số điểm khác biệt then chốtgiữa hai công ty này.

Công ty Washington Post là một công ty truyền thông truyềnthống. Nó xuất bản báo – nổi tiếng nhất là tờ Washington Post, tờbáo trên đó Buffett thường thể hiện những ý kiến của mình về cácvấn đề then chốt trong ít nhất là bốn dịp quan trọng. Nó cũng xuấtbản tạp chí Newsweek và sở hữu sáu đài truyền hình. Công ty conCable One của nó cung cấp những dịch vụ cáp cơ bản và truyền hìnhkỹ thuật số cho gần một triệu thuê bao. Công ty này thậm chí còn đadạng hóa hoạt động kinh doanh sang lĩnh vực giáo dục bằng cáchmua lại Kaplan, một công ty chuyên biên soạn tài liệu luyện thi đạihọc và những kỳ thi cấp bằng chuyên nghiệp khác.

Còn Google là một công ty hoạt động trực tuyến. Đây là mộtcông ty mới rất kỳ lạ, hoạt động dựa trên công nghệ mà những ngườisáng lập nó đã tạo ra để hỗ trợ người sử dụng tìm kiếm đủ loại thôngtin trên Internet. Công nghệ của Google thể hiện những kết quả củaviệc tìm kiếm trên mạng chỉ trong thời gian chưa đến 1 giây. Googlekhông phải là công cụ tìm kiếm duy nhất trên thế giới mạng. Nó cómột số đối thủ cạnh tranh cũng nổi tiếng không kém, trong đó cóMicrosoft và Yahoo!. Nhưng Google nhanh chóng trở thành bộ máytìm kiếm chủ đạo với thị phần lớn nhất cho đến nay. Google cònphân nhánh xâm nhập vào hoạt động phim ảnh trên mạng. Nó bắtđầu tạo ra công nghệ phim ảnh của riêng mình, cho phép người dùngđăng tải và chia sẻ phim của họ. Sau đó, Google mua lại công tyYouTube với giá 1,65 tỷ USD. Dù YouTube không có doanh thu,

66 -

nhưng cho đến nay nó vẫn là công ty dẫn đầu về không gian phimảnh trên mạng. So với các công ty truyền thông truyền thống nhưWashington Post, Google được xem như đang hoạt động trong mộtlĩnh vực kinh doanh mới mẻ và thú vị. Các nhà phân tích mạngInternet cũng như các chuyên gia công nghệ đều tuyên bố rằngGoogle đã làm một cuộc cách mạng đối với cách thức tiếp cận thôngtin của con người.

Rõ ràng, Google và Washington Post có nhiều điểm tươngđồng cũng như một số khác biệt. Như đã nêu ở phần trước, một điểmkhác biệt then chốt nữa là Washington Post là một khoản đầu tư trụcột trong danh mục của Berkshire, còn Google là một cổ phiếu màBerkshire chưa bao giờ nắm giữ. Hơn nữa, nhiều khả năng là khi cònnằm dưới sự lãnh đạo của Buffett, Berkshire sẽ không bao giờ sở hữuGoogle. Tại sao không? Mời bạn nhìn vào Bảng 2.1 để nhìn thấymột số hệ số giá của hai công ty này.

Bảng 2.1: Hệ số giá của Washington Post và Google (Tháng 9/2007)

Hệ số giá Washington Post Google

P/E 25,4 48,2P/CF 13,2 40,4P/B 2,3 9,0P/S 1,9 13,1

Cổ phiếu Google được giao dịch với giá 570 USD khi những sốliệu này được biên soạn. Còn Washington Post đang bán 800 USDmột cổ phiếu. Dựa vào giá cổ phiếu, Washington Post dường nhưđắt hơn Google, nhưng Buffett sẽ lập tức nhắc nhở chúng ta rằng

67

nếu chỉ xét riêng giá thì không thể xác định được cổ phiếu này đắthay rẻ hơn cổ phiếu khác. Mặc dù cổ phiếu của Washington Post cóthị giá cao hơn, nhưng thực ra nó là cổ phiếu rẻ hơn nhiều, bởi nhưtrong Bảng 2.1, các hệ số giá của nó đều nhỏ hơn nhiều so với các hệsố của Google.

Các hệ số giá là những thước đo hết sức quan trọng trong phântích tài chính bởi chúng đặt giá của các cổ phiếu khác nhau trên cùngmột thước đo. Các hệ số cho chúng ta biết nhà đầu tư sẵn sàng trảbao nhiêu cho một loại cổ phiếu. Như Bảng 2.1, các nhà đầu tư sẵnsàng trả giá cao hơn cho Google so với Washington Post. Thực rahọ sẵn sàng trả cao hơn 48,2 lần thu nhập để mua cổ phiếu Google,nhưng chỉ trả cao hơn 25,4 lần đối với Washington Post. Họ sẵn sàngtrả cao hơn 13,1 lần doanh thu cho Google, nhưng chỉ trả 1,9 lần choWashington Post. Là một nhà thu mua sắc sảo, Buffett muốn trảcàng ít tiền càng tốt cho bất cứ cơ hội đầu tư nào. Những cổ phiếu cóhệ số giá thấp thường dễ dàng kích thích sự quan tâm của ông.

Tại sao các nhà đầu tư lại muốn trả tiền nhiều như thế cho mộtcổ phiếu của Google hơn một cổ phiếu của Washington Post? Buffettsẽ nói rằng câu trả lời liên quan đến sự tăng trưởng. Chính xác hơn,nó liên quan đến sự tăng trưởng được kỳ vọng. Vào thời điểm nhữngsố liệu này được biên soạn, cả hai công ty đều được kỳ vọng tăngtrưởng doanh thu và thu nhập. Nhưng Google được kỳ vọng tăngtrưởng với tốc độ nhanh hơn. Thực ra, các nhà phân tích dự báo thunhập của Google có thể tăng trưởng hơn 30% một năm trong 5 nămtới, trong khi tốc độ tăng trưởng thu nhập kỳ vọng trong 5 năm tớicủa Washington Post chỉ là 8%.

Nhà đầu tư sẵn sàng trả nhiều tiền cho cổ phiếu Google hơn là

68 -

do họ sẵn sàng trả thêm tiền cho sự tăng trưởng kỳ vọng. Điều nàykhông có gì sai. Đôi khi chính Buffett cũng thể hiện sự sẵn sàng trảthêm tiền để mua lấy sự tăng trưởng. Ông có thể thích mua nhữngcổ phiếu có hệ số giá thấp, nhưng ông cũng xem xét mua những cổphiếu có hệ số giá cao nếu ông tin rằng tốc độ tăng trưởng tương laisẽ bù đắp cho mức giá cao phải trả thêm. Xét cho cùng thì một côngty có tốc độ tăng trưởng kỳ vọng cao sẽ có trị giá cao hơn một côngty tương tự nhưng có kỳ vọng tăng trưởng thấp hoặc không tăngtrưởng. Tất nhiên, nhà đầu tư có thể tranh cãi một công ty tăngtrưởng nhanh có giá trị tăng thêm bao nhiêu, nhưng chắc chắn nócó giá trị cao hơn một công ty có tốc độ tăng trưởng thấp.

Nếu bạn vẫn chưa thấy rõ điều này, hãy xem xét ví dụ cụ thểtiếp theo đây. Hai cổ phiếu A và B đều có thu nhập 2 USD một cổphiếu. Cổ phiếu A là của một doanh nghiệp tăng trưởng chậm,không có gì thú vị. Thu nhập của nó được kỳ vọng tăng 5% một năm.Vì thế, trong 5 năm, thu nhập của cổ phiếu A sẽ là 2,55 USD một cổphiếu. Nhưng thu nhập của cổ phiếu B được kỳ vọng tăng 20% mộtnăm. Trong 5 năm, thu nhập của cổ phiếu B là gần 5 USD một cổphiếu. Nếu hai mã cổ phiếu này có sự rủi ro ngang nhau và bạn cóthể mua lại trong ngày với giá giống nhau, bạn sẽ mua cổ phiếu nào?

Rõ ràng, bạn sẽ mua cổ phiếu B. Cổ phiếu B có giá trị hơn cổphiếu A vì nó có tốc độ tăng trưởng kỳ vọng cao hơn. Bây giờ, chúngta hãy đào sâu vấn đề thêm một chút. Bạn có sẵn sàng mua cổ phiếuB nếu nó được bán với giá cao hơn cổ phiếu A? Lúc này, câu trả lờicủa bạn phụ thuộc vào mức giá cao hơn là bao nhiêu? Nếu nó chỉ caohơn một chút thì bạn vẫn thích cổ phiếu B hơn. Nhưng nếu nó caohơn nhiều thì có lẽ cổ phiếu A là một khoản đầu tư hay hơn.

69

Vấn đề như Buffett nhìn thấy là những kỳ vọng dành chonhững công ty có tốc độ tăng trưởng cao thường lọt ra khỏi tầm kiểmsoát rất xa. Giá cổ phiếu của chúng đôi khi có thể trở nên quá đắt đểbù đắp cho những lợi ích mà chúng có thể mang lại. Buffett biết rằngcác nhà đầu tư có khuynh hướng ngoại suy những sự kiện diễn ragần đây cho tương lai. Khi mọi việc diễn tiến tốt đẹp, họ muốn tinrằng quãng thời gian tốt sẽ tiếp tục lâu dài. Kết quả là họ thườngphải trả quá nhiều tiền cho cổ phiếu muốn mua.

Tương tự, khi mọi việc diễn ra tồi tệ, nhiều nhà đầu tư đôi khitừ bỏ hy vọng. Họ không thể tưởng tượng rằng sự việc có thể diểntiến tốt đẹp hơn. Buffett rất thích tình huống này. Ông nhận ra rằngkhi điều này xảy ra, giá cổ phiếu có thể sụt giảm mạnh so với mứchợp lý, nhưng đây chính là điều làm cho cổ phiếu đó trở thành mộtmón hời. Một số khoản đầu tư thành công nhất của Berkshire đượcthực hiện khi các nhà đầu tư khác đã từ bỏ mọi hy vọng. Thậm chíBuffett còn nói rằng các nhà đầu tư dài hạn không nên cổ vũ cho giácổ phiếu tăng lên. Thay vào đó, họ nên mong chúng giảm xuống đểhọ có thể mua nhiều cổ phiếu hơn ở những mức giá thấp hơn. Buffettnói rằng thời điểm duy nhất mà bạn muốn cổ phiếu tăng giá là khibạn sẵn sàng bán chúng đi.

HAI MƯƠI BỐN GIỜ VÀ HAI NHÃN CẦU

Khi chương này đang được viết ra thì hoạt động kinh doanhđang bùng nổ ở Google. Doanh thu của họ vọt lên đến 10,6 tỷ USDtrong năm 2006, nghĩa là tăng 73% so với 2005. Đây là tốc độ tăngtrưởng mà nhiều nhà đầu tư sẵn sàng trả nhiều tiền để sở hữu cổphiếu của Google. Tuy nhiên, Buffett biết rằng không có công ty có

70 -

mức vốn hóa lớn nào, kể cả Google, có khả năng liên tục tăng trưởngvới tốc độ kỳ diệu như thế mãi mãi. Thực ra, tuy rất ấn tượng, nhưngmức tăng trưởng của Google cũng đang chậm lại. Mức tăng trưởngdoanh thu năm 2005 là 93%, năm 2004 là 118%. Không ai có thể biếtchính xác khi nào nó sẽ xảy ra, hoặc ở mức độ bao nhiêu, nhưng bạncó thể đánh cược rằng mọi sự tăng trưởng sẽ chậm lại cho đến khi nóđạt một ngưỡng ổn định nào đó. Xét cho cùng, nếu nó không chậmlại thì Google sẽ sở hữu mọi tài sản trên thế giới này!

Về phần Washington Post, doanh thu của họ chỉ đạt 3,8 tỷUSD năm 2006, tăng 10% so với năm trước. Tốc độ tăng trưởng kỳvọng của họ thấp hơn nhiều so với Google, nhưng đó là tốc độ có thểduy trì trong thực tế qua nhiều năm. So với Google, kỳ vọng dànhcho Washington Post ở mức hợp lý. Chúng không vượt khỏi tầmkiểm soát. Thực ra, những kỳ vọng hợp lý và tốc độ tăng trưởng thựctế như vậy là một phần của cơ hội đầu tư giúp cho Washinton Postthu hút được sự chú ý của Buffett. Dĩ nhiên, điều này không nhấtthiết có nghĩa rằng Buffett sẵn sàng mua thêm cổ phiếu của công tyở mức giá hiện tại. Trái lại, có lẽ ông không sẵn sàng mua thêm. Suycho cùng thì công ty này, và toàn bộ ngành báo chí, đang gặp phảimột số vấn đề thực sự khó khăn. Hơn nữa, Buffett có thói quen chỉmua cổ phiếu khi chúng thật rẻ, chứ không phải khi chúng được địnhgiá vừa phải. Tuy nhiên, ở mức định giá hiện tại, rõ ràng Buffett cảmthấy thoải mái hơn nhiều khi sở hữu Washington Post thay vì muaGoogle.

Không thể nghi ngờ rằng Google là một công ty vĩ đại với tươnglai cực kỳ hứa hẹn. Nó đã thực sự làm chao đảo ngành truyền thôngvà đang gia tăng áp lực cho các công ty truyền thống như

71

Washington Post. Cả lượng lưu hành hàng ngày và Chủ Nhật củaWashington Post đã bị sụt giảm gần 20% trong 10 năm qua. ChínhBuffett đã phát biểu trong một cuộc phỏng vấn của CNBC tháng 12năm 2006 rằng ngành báo chí đang ở bên kia sườn dốc, chủ yếu là dosức ảnh hưởng của mạng Internet. Buffett đã chỉ ra rằng độc giả chỉcó 24 giờ một ngày và hai mắt mà thôi.

Mặc dù sự căm ghét công nghệ của Buffett được truyền bá rộngrãi nhưng ông hẳn phải thừa nhận rằng Google là một công ty vĩ đại.Nhưng công ty vĩ đại không phải lúc nào cũng tạo ra cổ phiếu vĩ đại.Các nhà đầu tư thành công thừa nhận sự khác biệt này. Nếu bạn đầutư dài hạn, bạn luôn có kết quả tốt đẹp hơn khi mua cổ phiếu củanhững công ty vĩ đại. Nhưng bạn luôn có thể phải nhận lấy nhữngkhoản thu nhập hết sức tầm thường, hoặc thậm chí thua lỗ, nếu bạntrả quá nhiều tiền. Buffett là bậc thầy trong việc mua lại những côngty vĩ đại với mức giá tốt nhất. Có lẽ một ngày nào đó, ông sẽ xem xétmua một số cổ phiếu của Google. Nhưng bạn đừng nín thở chờ đợi.Google trước hết phải rẻ đi rất nhiều trước khi nó trở thành mục tiêutrên màn hình quan sát của Buffett.

Cũng như việc cổ phiếu có thể được định giá cao khi mọi việctiến triển tốt đẹp, Buffett biết khi nào sự việc đang xấu đi đối với mộtcông ty mà nhiều nhà đầu tư nhanh chóng từ bỏ hy vọng. Ví dụ,người ta thường thấy giá của một cổ phiếu nào đó sụt giảm mạnh chỉvì thu nhập trong một quý giảm vài xu so với ước tính được công bố.Nếu không áp dụng phép tư duy logic hiệu quả, nhiều nhà đầu tư chỉgiả định rằng thời gian xấu sẽ kéo dài mãi mãi. Họ thường phản ứngbồng bột bằng cách bán tháo cổ phiếu. Những người giao dịchchuyên nghiệp biết rằng loại phản ứng như thế này rất dễ xảy ra. Đó

72 -

là lý do tại sao họ cũng nhanh chóng bán tháo cổ phiếu. Thậm chí họcòn tiến xa hơn nữa bằng cách bán khống cổ phiếu. Tất cả những áplực bán này có thể làm cho giá cổ phiếu rớt thê thảm.

Buffett nhận thấy rằng kiểu phản ứng trên đôi khi trở nên quámức một cách hài hước. Tuy nhiên, đó là cơ hội để bạn có thể muanhững cổ phiếu vĩ đại, và những khoản lợi nhuận khổng lồ sẽ vào taynhững nhà đầu tư kiên nhẫn. Tất nhiên, bản thân sự lao dốc của giácổ phiếu không đủ để lý giải cho hành động mua vào cổ phiếu đó.Nhiều công ty đã phá sản ngay sau khi giá cổ phiếu sụp đổ. Buffett sẽkhông bao giờ mù quáng mua một cổ phiếu nào đó chỉ vì nó bất ngờđược bán với giá rẻ hơn nhiều. Nhưng giả sử hoạt động kinh doanhvẫn ổn định thì vấn đề giá cả sụt giảm cần được điều tra sâu hơn.

Chỉ vài năm ngắn ngủi sau khi Google niêm yết, các nhà đầu tưphải đưa ra giá chào mua cổ phiếu khá cao nên tổng giá trị vốn hóathị trường của Google vọt lên đến 170 tỷ USD. Con số này làm choWashington Post với giá trị vốn hóa thị trường 7,6 tỷ USD trở thànhmột chú bé tí hon. Trên thực tế, Google nhanh chóng trở thành mộttrong những công ty đại chúng lớn nhất được giao dịch công khai ởMỹ. Giá trị vốn hóa thị trường của nó bất ngờ vượt qua nhiều “đạigia” có tiếng như Intel, Coca-Cola, Goldman Sachs và Merck.Google thậm chí còn tranh đua với chính Berkshire Hathaway. Vớigiá trị vốn hóa thị trường khoảng 181 tỷ USD, Berkshire vẫn còn làmột trong số các công ty đại chúng có quy mô vốn lớn hơn Google.

Tuy nhiên, chúng ta có thể hoàn toàn sai lầm khi so sánhGoogle và Berkshire chỉ bằng giá trị vốn hóa thị trường. Xét chocùng, giá trị vốn hóa thị trường chỉ bằng giá cổ phiếu nhân với sốlượng cổ phiếu đang lưu hành. Như chúng ta đã biết từ phần trước

73

khi so sánh việc định giá Google và Washington Post, giá không cóý nghĩa gì nhiều trừ phi chúng được quy về một thước đo chung. Đểcó thể so sánh Google với Berkshire, chúng ta cần chuyển đổi giá cổphiếu của cả hai công ty theo một cách nào đó có ý nghĩa.

Như đã nêu ở đầu chương, một cách phù hợp để so sánh hai cổphiếu này là xem xét giá trị thị trường của chúng trong mối tươngquan với giá trị sổ sách. Giá trị sổ sách là một con số kế toán. Nói mộtcách đơn giản, đó là sự khác biệt giữa tài sản hữu hình ròng và nợ.Nó cũng cho chúng ta biết các cổ đông đã đầu tư trực tiếp vào côngty với số tiền bao nhiêu cộng với số tiền mà công ty đã giữ lại qua cácnăm. Trên lý thuyết, giá trị sổ sách là khoản tiền còn lại nếu công tybán đi tất cả tài sản của mình với mức mà chúng được định giá trongbảng cân đối kế toán, và thanh toán tất cả các khoản nợ của mình.

Buffett đã có một công trình vĩ đại khi phát triển giá trị sổ sáchcủa Berkshire. Vào cuối năm 2006, nó đứng ở mức 108 tỷ USD. Sosánh với con số này thì giá trị sổ sách của Google quả là tầm thườngkhi chỉ nằm ở mức 17 tỷ USD. Sử dụng những số liệu gần đây hơn,giá trị vốn hóa thị trường của Berkshire chỉ lớn hơn giá trị sổ sáchcủa nó khoảng 1,6 lần. Trong khi đó, giá trị vốn hóa thị trường củaGoogle lớn hơn giá trị sổ sách của nó tới 9 lần. Xem xét các công tytừ điểm chung như vậy, bạn có thể thấy rõ ràng cổ phiếu của Googleđắt hơn nhiều so với Berkshire, dù mỗi cổ phiếu hạng A củaBerkshire đang được bán với giá 117.000 USD mỗi cổ phiếu. Nhiềunhà đầu tư sẽ nhận thấy điều này có gì đó không bình thường. Suycho cùng thì Berkshire có những nhà quản lý khôn ngoan và kinhnghiệm là Warren Buffett và Charlie Munger dẫn dắt. Nhưng cácnhà đầu tư rõ ràng luôn sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho Google, một

74 -

công ty được thành lập bởi hai chuyên viên công nghệ bỏ học chỉ vàinăm trước đó. Tại sao? Đơn giản vì các nhà đầu tư tin Google có thểphát triển hoạt động kinh doanh của mình với tốc độ nhanh hơnBerkshire.

So với Google, cả Berkshire lẫn Washington Post đều tỏ ra lànhững cổ phiếu được định giá hời. Như đã nói, Berkshire sở hữu cổphiếu Washington Post trong hơn 30 năm nhưng không sở hữu mộtcổ phiếu nào của Google. Buffett có thể không sẵn sàng mua thêm cổphiếu của Washington Post với mức giá gần đây, nhưng bạn có thểđoan chắc ông cũng sẽ không nhảy vào Google. Buffett biết rằng đơngiản chỉ vì sự kỳ vọng dành cho Google là quá lớn. Khi các nhà đầutư lao vào mua những cổ phiếu như Google vì yêu thích công nghệhoặc cảm thấy phấn khích với những kết quả tài chính được báo cáogần đây thì giá cổ phiếu có thể tăng vọt. Trái lại, khi các nhà đầu tưné tránh một cổ phiếu nào đó vì họ nghĩ rằng lĩnh vực kinh doanh đókhông thú vị, hoặc do công ty không đạt được mức thu nhập kỳvọng, Buffett sẽ bắt đầu quan tâm đến nó. Trên thực tế, có nhiềucông ty trong danh mục đầu tư của Berkshire trước đây từng lâm vàokhó khăn và không được ưa chuộng, khi Buffett lần đầu tiên muachúng. Thành công thực sự của Buffett bắt nguồn từ việc mua lạinhững công ty khi những người khác nghĩ rằng chúng chẳng có tiềmnăng tăng trưởng gì cả.

TAY THIỆN XẠ VÀ BẬC TRƯỞNG BỐI Những hình mẫu rập khuôn thường khiến người ta lầm lẫn,

nhưng thật thú vị khi xem xét cách thức giới truyền thông phác họachân dung các nhà đầu tư giá trị và các nhà đầu tư tăng trưởng. Nhà

75

đầu tư tăng trưởng thường được xem rất hung hăng. Họ được ví nhưnhững tay súng thiện xạ vùng Viễn Tây Hoa Kỳ ngày xưa – báchphát bách trúng. Họ mua và bán cổ phiếu rất nhanh mà không suynghĩ gì nhiều về hành động của mình. Tất nhiên không phải lúc nàocũng vậy, nhưng đó là hình mẫu khá phổ biến.

Người ta tin rằng Warren Buffett là một nhà đầu tư giá trị, vàcác nhà đầu tư giá trị thường được phác họa như những người tàigiỏi và hiểu biết. Người ta ví họ như những vị trưởng bối thông tháicủa các bộ tộc thời xưa. Họ không vội vã đánh giá sự việc. Họ khôngđưa ra những quyết định hấp tấp, cẩu thả. Thay vào đó, họ được cangợi về sự kiên nhẫn khác thường của mình. Họ dành rất nhiều thờigian để nghiên cứu một công ty trước khi đặt lệnh mua – ngay cả khiđiều đó làm họ mất đi cơ hội mua giá thấp nhất. Suy cho cùng, cácnhà đầu tư giá trị mua vì mục đích đầu tư dài hạn, và họ hoàn toànkhông vội vã chia tay với tiền mặt của mình.

Nếu xem các nhà đầu tư như những người lái xe trên đường caotốc. Khi có sự tắc nghẽn giao thông nặng, các “tài xế tăng trưởng” rấtdễ cáu gắt. Họ lo lắng, chửi rủa. Huyết áp họ tăng lên. Họ không thểngồi yên mà chẳng làm gì cả. Họ luôn bị thôi thúc phải hành động.Không may là đôi khi họ lại có những hành động dại dột. Ví dụ, họcó thể bất ngờ đổi làn xe. Họ có thể lách ra lách vào dòng xe vốn đãquá đông đúc. Thường thì họ không nhận thấy rằng họ đang làmtăng nguy cơ gây tai nạn nghiêm trọng. Cuối cùng, hành động củahọ ảnh hưởng xấu đến chất lượng chiếc xe và làm cho bản thân họ,hành khách trên xe và những tài xế khác căng thẳng theo.

Trong tình huống tương tự, các “tài xế giá trị” biết rằng mìnhvà nhiều người khác đang gặp khó khăn, nhưng họ phản ứng rất khác

76 -

biệt. Trước hết, họ giữ bình tĩnh. Họ đủ thông minh để biết rằng tứctối cũng chẳng mang lại lợi ích gì. Họ biết việc đổi làn xe cũng khônggiải quyết được gì. Nhưng điều đó không có nghĩa là họ không sẵnsàng xem xét các giải pháp thay thế. Thực ra, họ sẽ cảm thấy rất hạnhphúc nếu tìm được một con đường khác tốt hơn để đi đến đích. Cólẽ họ có sẵn bản đồ, hoặc tốt hơn nữa là hệ thống dẫn đường GPS cóthể hướng dẫn họ sang một lộ trình khác bằng một con đường ítngười đi. Trong khi nhiều người cố lao về một hướng thì họ có thểthoát ra bằng lối gần nhất ở một hướng khác. Kết quả là có thể họphải chạy xa thêm vài dặm, nhưng họ đến đích với khoảng thời gianhợp lý và hầu như không căng thẳng gì. Nếu Buffett bị kẹt trongluồng giao thông, nhiều khả năng ông sẽ là một tài xế “giá trị”.

Thực ra, do khuynh hướng đi ngược đám đông, các nhà đầu tưgiá trị thường được gọi là “những kẻ đối nghịch”. Họ thường muanhững cổ phiếu mà các nhà đầu tư khác chỉ muốn bán nhanh, và bánđi những cổ phiếu mà người khác chỉ muốn mua thêm. Mặc dùBuffett không thích bán, nhưng ông cũng không đuổi theo nhữngcổ phiếu mà mọi người khác đang theo đuổi. Ông tin rằng cổ phiếucàng ít thu hút sự chú ý thì nó càng được định giá hợp lý. Buffettthích chọn con đường ít người đi.

BUFFETT THÍCH NHẤT LÀ NHỮNG CỔ PHIẾU BỊ ĐỊNH GIÁ THẤP

Warren Buffett là một trong những người giàu nhất thế giới.Nhưng ông nổi danh là một người thích giá rẻ. Có lần ông được hỏilý do tại sao ông lại mặc một bộ vest rẻ tiền như vậy. Ông trả lời vớisự hài hước thường lệ của mình, rằng bộ vest của ông không hề rẻtiền mặc dù chúng trông có vẻ rẻ tiền khi được khoác lên người ông.

77

Mặc dù ông có đủ tiền để mua bất cứ thứ gì ông muốn, nhưngBuffett thích sống một cuộc sống giản dị. Ông lái một chiếc xe khiêmtốn và sống trong căn nhà nhỏ bình dị mà ông đã mua từ vài chụcnăm trước. Nhưng “danh hiệu” người thích giá rẻ là không xứngđáng với ông. Buffett thích giá trị, tuyệt nhiên ông không thích giárẻ. Là một người tiêu dùng thông minh và một nhà đầu tư khônngoan, ông biết rằng luôn có sự khác biệt lớn giữa giá cả và giá trị.Một thứ gì đó đắt tiền không có nghĩa rằng nó sẽ mang lại giá trị tốt.Trái lại, giá trị đôi khi có thể tìm thấy trong một vật có vẻ rẻ tiền.Khi sắm xe hơi riêng, Buffett tìm kiếm giá trị, tương tự, ông cũngtìm kiếm giá trị khi mua cổ phiếu bằng tiền của Berkshire.

Tất nhiên, điều này có rất nhiều ý nghĩa, nhưng không phải aicũng hành xử theo cách này. Những người cư xử theo cách nàythường rất khó bị lợi dụng. Họ thường tìm thấy những món rất hời.Khi bạn đi sắm một bộ quần áo mới, có phải bạn thích trả càng íttiền càng tốt không? Nếu bạn biết một cửa hiệu đang bán bộ đồtương tự với giá thấp hơn những cửa hiệu khác 100 USD, liệu bạn cósẵn sàng đi thêm một quãng đường để tiết kiệm được một ít tiềnkhông? Điều này cũng đúng với cổ phiếu. Sẽ luôn là điều tốt nhấtkhi phải trả càng ít tiền càng tốt khi mua bất cứ tài sản gì. Cũng nhưBuffett không mua những bộ đồ rẻ tiền, ông sẽ không mua một cổphiếu chỉ bởi vì nó có giá thấp. Ông hiểu rằng đôi khi trả thêm tiềnđể mua được một cổ phiếu có triển vọng tốt hơn sẽ có nhiều ý nghĩahơn, thậm chí nếu khoản tiền trả thêm đó làm cho cổ phiếu có vẻ đắthơn. Điều quan trọng là Buffett thích cổ phiếu giá trị hơn cổ phiếutăng trưởng, nhưng điều mà ông thực sự tìm kiếm là những cổ phiếubị định giá thấp.

78 -

Điều này trông như một sự khác biệt khá tinh tế và không mấyquan trọng, nhưng nó là điểm mấu chốt để hiểu được triết lý đầu tưcủa Buffett. Đừng bao giờ nhầm lẫn giữa một cổ phiếu giá trị và mộtcổ phiếu bị định giá thấp. Như đã giải thích ở đầu chương, cổ phiếugiá trị thường được định nghĩa là cổ phiếu có các hệ số giá thấp. Tráilại, một cổ phiếu bị định giá thấp là cổ phiếu được bán với giá thấphơn giá trị thực của nó. Một cổ phiếu giá trị có thể bị định giá thấp,nhưng đôi khi nó cũng được định giá quá cao. Tương tự, một cổ phiếutăng trưởng cũng có thể được định giá quá thấp hoặc quá cao. Cần lưuý rằng một cổ phiếu rơi vào loại nào, giá trị hay tăng trưởng, khôngquan trọng. Điều thực sự quan trọng là cổ phiếu đó đang được bán vớigiá cao hơn hay thấp hơn so với giá trị thực của nó. Điều này xảy ravì thị trường không phải lúc nào cũng định giá đúng mọi cổ phiếu.

Như đã thấy ở Chương 1, khi nói về đa dạng hóa, Buffett hoàntoàn không đồng ý với lý thuyết tài chính. Đa dạng hóa không chỉ làlĩnh vực duy nhất mà Buffett có những quan điểm khác biệt so vớitiêu chuẩn chung. Đây là một lĩnh vực khác: Các nhà nghiên cứu vànhiều nhà đầu tư có kinh nghiệm thích tin rằng thị trường chứngkhoán luôn hiệu quả. Từ “hiệu quả” mang ý nghĩa hết sức đặc biệttrong thế giới đầu tư.

Thị trường hiệu quả là một thị trường trong đó giá cổ phiếuphản ứng nhanh chóng để phản ảnh tất cả thông tin. Giới học thuậtthường nói về ba hình thức hiệu quả, tùy thuộc vào loại thông tin cụthể nào đang được xem xét. Ba hình thức này được gọi là yếu, trungbình và mạnh. Để không làm vấn đề trở nên phức tạp quá mức cầnthiết, chúng ta chỉ cần hiểu rằng nếu thị trường thực sự hiệu quả nhưlý thuyết đặt ra, thì các cổ phiếu đều được định giá chính xác – ít

79

nhất là ở mức trung bình. Nói cách khác, trong một thị trường hiệuquả, nhà đầu tư có thể tự tin rằng giá cả thực tế trên thị trường củacổ phiếu là sự phản ánh chính xác giá trị thực sự mà cổ phiếu đó xứngđáng nhận được. Ý nghĩa quan trọng của lý thuyết thị trường hiệuquả này là nếu cổ phiếu đã được định giá đúng thì không ai có thểliên tục hưởng được những mức lợi nhuận phi thường bằng cách cốgắng nhận diện và thu mua những cổ phiếu bị định giá thấp. Thựctế là, việc này chỉ làm lãng phí thời gian. Do đó, những người tin vàolý thuyết thị trường hiệu quả thường khuyên các nhà đầu tư đừng cốgắng hạ gục thị trường. Thay vào đó, họ bảo các nhà đầu tư chỉ cầndồn tiền vốn của mình vào các quỹ đầu tư.

Tuy nhiên, Buffett là người chuyên tìm kiếm những cổ phiếubị định giá thấp. Lịch sử đầu tư của ông chứng tỏ rằng điều này hoàntoàn khả thi. Ông đã thể hiện năng lực này rất thành công và nhấtquán trong một thời gian rất dài. Nếu lý thuyết trên là đúng thì cólẽ Buffett đã không thể trở nên giàu có như ngày nay. Do đó, chỉ cầndựa vào thu nhập từ đầu tư của Buffett, chúng ta có thể kết luận theomột trong hai hướng: hoặc Buffett là một trường hợp ngoại lệ đối vớinguyên tắc đầu tư, hoặc nguyên tắc ấy chẳng có giá trị gì.

Không còn nghi ngờ gì nữa, rằng Buffett là một nhà đầu tư xuấtchúng. Nhưng ông không phải là người duy nhất có thể đạt đượcmức thu nhập vượt trội so với thị trường một cách nhất quán trongnhững khoảng thời gian rất dài. Chúng ta có thể tìm thấy những nhàđầu tư xuất sắc khác, trong đó có Peter Lynch, Bill Miller và PhilipFisher, để đặt lại vấn đề về giá trị thực tiễn của lý thuyết thị trườnghiệu quả. Bản thân Buffett cũng đề cập đến Walter Schloss, một nhàđầu tư thuộc trường phái Benjamin Graham, như một ví dụ rõ ràng

80 -

về một nhà đầu tư xuất sắc. Schloss điều hành một quỹ đầu tư vớihiệu quả hoạt động xuất sắc, luôn có mức lợi nhuận cao hơn các chỉsố của thị trường trong gần 50 năm qua. Buffett nói rằng: “Chắcchắn không thể có chuyện những thành tích mà Walter đạt đượctrong hơn 47 năm qua là do tình cờ!”. Buffett tiếp tục chỉ trích cộngđồng học thuật vì sự ủng hộ ngoan cố của họ dành cho lý thuyết thịtrường hiệu quả. Sử dụng một trong những cách so sánh hình tượngtuyệt vời của mình, ông nói thêm: “Bình thường, vị giáo sư tài chínhnào dám đặt vấn đề xem xét lại lý thuyết thị trường hiệu quả sẽ cónhiều cơ hội được thăng chức lớn, giống như cơ hội dành cho Galileođược phong làm Giáo hoàng vậy!”.

VŨ KHÍ BÍ MẬT CỦA BUFFETT

Vì có những bằng chứng xác nhận rằng Buffett và ít nhất mộtsố người khác có khả năng thu được lợi nhuận cao hơn mức trungbình của thị trường một cách thành công và liên tục bằng cách muavào những cổ phiếu bị định giá thấp, vậy có hợp lý không khi giảđịnh rằng tất cả các nhà đầu tư khác cũng có thể làm được điềutương tự? Đáng buồn là không. Họ không thể làm được điều đó.Xét cho cùng, mức lợi nhuận của toàn bộ các nhà đầu tư trên thịtrường là ở mức trung bình. Điều đó có nghĩa là một số nhà đầu tưlàm việc hiệu quả hơn, nhưng một số khác lại kém hơn. Đây chínhxác là lý do tại sao nhiều chuyên gia ủng hộ phương pháp đầu tưthông qua các quỹ đầu tư. Mua cổ phiếu của quỹ đầu tư thực sự làcách duy nhất để bạn có thể đoan chắc rằng mình đạt được mức thunhập như thị trường.

Tuy nhiên, điều đáng mừng là bạn không cần phải thỏa hiệp để

81

có được mức thu nhập trung bình. Bạn có thể cải thiện xác suất rơivào nhóm có năng lực vượt qua mức thu nhập trung bình của thịtrường. Như Buffett, bạn có thể làm điều này bằng cách chỉ muanhững cổ phiếu bị định giá thấp và tránh những cổ phiếu được địnhgiá quá cao. Làm sao bạn có thể phân biệt được hai loại cổ phiếu này?Cách duy nhất đúng đắn về mặt lý thuyết là bạn tiến hành phân tíchchiết khấu dòng tiền (Discounted Cash Flow - DCF)(14). Đây là điềumà Buffett đồng ý với lý thuyết đầu tư. Buffett tìm ra những cổ phiếubị định giá thấp bằng cách sử dụng phương pháp chiết khấu dòngtiền này.

Tuy nhiên việc phân tích chiết khấu dòng tiền không phải dễthực hiện. May mắn là nếu nó quá dễ thì tất cả mọi người đều có thểlàm được. Và nếu ai cũng có thể làm được thì bạn sẽ chẳng có đượclợi thế gì từ việc phân tích này nữa. Những người sẵn sàng tự mìnháp dụng phương pháp này và học cách tiến hành phân tích chiếtkhấu dòng tiền một cách đúng đắn sẽ mang lại cho bản thân lợi thếto lớn. Mài dũa kỹ năng này đòi hỏi bạn phải nghiên cứu và rèn luyệnrất nhiều, bởi đây là nền tảng của hoạt động phân tích chứng khoán.Nó được đề cập trong tất cả những quyển sách giáo khoa hay về tàichính ở cấp độ đại học, và những người muốn nhận bằng chuyênviên phân tích tài chính (CFA - Chartered Financial Analyst) buộcphải nắm vững phương pháp này. Nó cũng là một trong những cáchđược Buffett ưa thích nhất để xác định các cổ phiếu bị định giá thấp.

Có lẽ một số độc giả cảm thấy ngạc nhiên khi biết rằng Buffettdựa vào một phương pháp có vẻ hơi phức tạp để hỗ trợ cho các quyếtđịnh đầu tư của mình. Trên hết, điều này không nhất quán với danh

(14) Lý thuyết chiết khấu dòng tiền phát biểu rằng giá trị của toàn bộ dòng tiền tạo ra tài sản(từ những thu nhập cố định cho đến các khoản đầu tư đối với toàn bộ doanh nghiệp) chính làgiá trị hiện tại của dòng tiền được mong đợi trong tương lai, được chiết khấu về hiện tại vớimột mức chiết khấu hợp lý.

82 -

tiếng của ông là ưa thích những điều đơn giản và dễ hiểu. Tuy nhiên,mọi người thường quên rằng Buffett có năng lực trí tuệ đặc biệt đểxử lý những vấn đề khó khăn nhất. Ông có kỹ năng giỏi như bất cứchuyên gia phân tích tài chính học cao hiểu rộng nào mà bạn có thểtìm thấy trên Phố Wall. Thực ra, ông cũng được hưởng một nền giáodục đào tạo hàng đầu về kinh doanh. Sau khi học hai năm ở Đại họcPennsylvania, ông đã chuyển đến học và tốt nghiệp tại Đại họcNebraska, Lincoln. Sau đó, ông lấy bằng tốt nghiệp Đại họcColumbia - nơi ông được hướng dẫn bởi Benjamin Graham, mộttrong những chuyên gia về đầu tư vĩ đại nhất của mọi thời đại.

Nội dung cụ thể của phương pháp phân tích này nằm ngoàiphạm vi trình bày của quyển sách. Tuy nhiên, thiết nghĩ chúng tacũng nên tìm hiểu qua phương pháp phân tích chiết khấu dòng tiềnđể có thể hiểu và nắm bắt cách tư duy của Buffett. Để nghiên cứu sâuhơn, các bạn có thể tìm đọc một trong những quyển giáo trình tàichính xuất sắc ở bậc đại học: Nền tảng Tài chính: Cơ sở Lý luận vàThực hành Quản trị Tài chính (ấn bản lần 6) của Arthur J. Keown,Hohn D. Martin và John W. Petty (NXB Prentice-Hall, 2007).

CHIẾT KHẤU DÒNG TIỀN

Phân tích chiết khấu dòng tiền được căn cứ trên cơ sở rằng mộtcổ phiếu phải có giá trị bằng với giá trị hiện tại của tất cả các dòngtiền trong tương lai được kỳ vọng sẽ sản sinh cho nhà đầu tư. Tất cảcác nhà phân tích, kể cả Buffett, đều bắt đầu bằng cách ước lượngdòng tiền tương lai ấy sẽ như thế nào. Như bạn có thể tưởng tượng,việc này có khả năng sai sót rất lớn. Thật quá khó để ước lượng trongnăm tới, dòng tiền của doanh nghiệp sẽ ra sao, đừng nói đến 10 hay

83

20 năm sau. Hơn nữa, sẽ chẳng có câu trả lời đúng hoặc sai. Sự ướcđoán của nhà phân tích này cũng có giá trị như nhà phân tích khácmà thôi. Chỉ có thời gian mới trả lời phán đoán của ai là đúng.

Để có thể ước tính dòng tiền ấy sẽ ra sao, nhà phân tích cần đưara những giả định về tốc độ tăng trưởng doanh thu, khấu hao tài sản,chi tiêu tài chính, những thay đổi trong vốn lưu động, tỷ suất lợinhuận, thanh toán lãi ngân hàng, thuế và các yếu tố khác. Rõ ràng,càng ước tính nhiều hạng mục thì khả năng sai sót càng lớn. Khảnăng đưa ra những dự báo tốt chính là điều có thể phân biệt nhàphân tích này với nhà phân tích khác. Buffett là người vượt trội trongtrò chơi này.

Sau khi đã dự đoán dòng tiền trong tương lai, chúng phải đượcchiết khấu về giá trị hiện tại để xác định xem hiện nay chúng có trịgiá bao nhiêu. Việc chiết khấu là điều cần thiết do vấn đề thời giá củatiền tệ. Nói cách khác, một đồng ngày hôm nay sẽ có giá trị hơn mộtđồng trong ngày mai; và dĩ nhiên nó sẽ có giá trị lớn hơn nhiều sovới một đồng ở thời điểm 10 năm sau. Nếu bạn cho ai đó vay mộtđồng hôm nay, bạn có muốn nhận lại tiền càng sớm càng tốt haykhông? Nếu bạn không được trả tiền trong vài năm, bạn có kỳ vọngđược nhận một khoản lợi tức trên khoản cho vay này không?

Chiết khấu (discounting) là khái niệm đối nghịch với khái niệmlãi suất kép (compounding). Thay vì cố gắng xác định một khoảntiền ngày hôm nay sẽ có giá trị bao nhiêu trong tương lai, chúng tasẽ cố gắng xác định giá trị hiện tại của một khoản tiền trong tương lai.Ví dụ, để biết 100 USD sau 5 năm sẽ có giá trị bao nhiêu nếu hưởnglãi suất 8% một năm, thì chúng ta phải tính lãi suất kép. Nhưng nếuchúng ta muốn biết 147 USD ở 5 năm sau có giá trị bao nhiêu trong

84 -

ngày hôm nay, chúng ta phải chiết khấu. Giá trị được chiết khấu sẽđược gọi là giá trị hiện tại, hoặc giá trị nội tại (intrinsic value). Mộtđặc tính quan trọng của quá trình chiết khấu này là giá trị nội tại cóquan hệ ngược lại với tỷ suất chiết khấu. Nói cách khác, nếu lãi suấtđược sử dụng để chiết khấu dòng tiền tương lai càng lớn, thì giá trịnội tại của dòng tiền đó sẽ càng nhỏ.

Bản thân tỷ suất chiết khấu cũng là một hàm số tích hợp mứcđộ lãi suất tổng quát của nền kinh tế và mức rủi ro của hoạt độngđầu tư. Khi lãi suất cao, hoặc khi hạng mục đầu tư tiềm năng đặt raquá nhiều rủi ro, thì tỷ suất chiết khấu cao sẽ được áp dụng. Mộthạng mục đầu tư nhiều rủi ro chỉ đáng thực hiện trong một môitrường lãi suất cao nếu nó có thể được mua lại với mức giá rất tốt.Đây là những khái niệm mà Buffett hiểu rất rõ theo trực giác. Ôngcũng biết rằng đôi khi giá không ở mức đủ thấp để tiến hành đầu tư.Trong những trường hợp như thế, ông sẽ không mua.

Phân tích chiết khấu dòng tiền có thể sử dụng để định giá bấtcứ tài sản nào, bao gồm cả cổ phiếu, trái phiếu và bất động sản.Nhiều nhà đầu tư cảm thấy phương pháp này dễ hiểu khi áp dụngcho trái phiếu, bởi trái phiếu thường mang lại những khoản lãi đềuđặn ổn định. Những khoản lãi đó chính là dòng tiền của trái phiếu.Ví dụ, bạn đang xem xét mua một trái phiếu có giá 1.000 USD vớilãi suất 10%/ năm, kỳ hạn 5 năm. Nếu bạn mua trái phiếu đó tronghôm nay, bạn sẽ nhận được 100 USD mỗi năm trong 5 năm tới.Ngoài ra, đến năm thứ 5, bạn sẽ nhận lại được khoản tiền 1.000 USDban đầu. Vậy thì trái phiếu này có trị giá bao nhiêu trong hôm nay?

Bằng cách sử dụng phương pháp định giá được Buffett ưathích, câu trả lời có thể xác định được bằng cách chiết khấu tất cả các

85

dòng tiền được kỳ vọng trong tương lai về giá trị hiện tại. Tuy nhiên,trước khi bắt đầu, chúng ta cần quyết định sẽ sử dụng mức lãi suấtnào. Nên nhớ rằng mức chiết khấu là lãi suất phản ánh không chỉmức lãi suất hiện tại của thị trường, mà còn bao gồm cả rủi ro của tráiphiếu. Giả sử lãi suất của thị trường ngày hôm nay thấp hơn mứcmà trái phiếu được phát hành lần đầu tiên, vì thế tỷ suất chiết khấuthích hợp là 8%. Quá trình chiết khấu dòng tiền có thể được hoànthành một cách tự động bằng cách đưa tất cả các dữ liệu thích hợpvào bất cứ máy tính nào. Nó sẽ cho ra giá trị nội tại của trái phiếu là1.079,85 USD. Nếu bạn có thể mua trái phiếu ở mức giá này, bạn sẽcó thu nhập hàng năm từ khoản đầu tư của mình vào khoảng 8%.Tuy nhiên, nếu trái phiếu này được bán trên thị trường với giá 1.100USD, bạn không nên mua nó bởi vì nó được định giá cao. Nếu bạnphải trả 1.100 USD cho trái phiếu này, bạn sẽ hưởng mức lãi suấtkhông tới 8%. Ngược lại, nếu trái phiếu này được bán với giá 1.050USD, nó đã bị định giá thấp. Nếu bạn mua với giá này, bạn sẽ đạtđược mức thu nhập cao hơn 8%.

Phép phân tích này có vẻ dễ dàng đối với trái phiếu. Tuy nhiên,tiến hành phân tích chiết khấu dòng tiền cho cổ phiếu phức tạp hơnnhiều bởi ước tính dòng tiền dự kiến không phải dễ dàng như ở tráiphiếu. Như chúng ta đã biết, nhà phân tích cần đưa ra nhiều giảđịnh, và ước đoán của anh ta chưa chắc tốt hơn nhà phân tích khác.Dòng tiền kỳ vọng trong tương lai của trái phiếu thường khá chắcchắn và dễ xác định. Nhưng cổ phiếu thì khác.

Do Buffett có khuynh hướng mua cổ phiếu để hưởng cổ tức,các nhà đầu tư thường băn khoăn không biết liệu cổ tức có nên đượcchiết khấu để xác định giá trị nội tại của cổ phiếu hay không. Có thể

86 -

sử dụng mô hình chiết khấu cổ tức để định giá những cổ phiếu cómức thanh toán tốt và tăng trưởng ổn định. Nhưng mô hình này sẽkhông hữu ích khi áp dụng vào một công ty không chi trả cổ tức.Thật khôi hài là một số nhà đầu tư khăng khăng họ sẽ không mua cổphiếu không trả cổ tức, nhưng cùng lúc đó họ sẽ nói với bạn rằng họsẽ không ngần ngại khi mua cổ phiếu Berkshire Hathaway. Rõ rànglà họ không nhận ra Berkshire không trả cổ tức. Mặc dù Buffett thíchmua những cổ phiếu có trả cổ tức tăng trưởng đều, nhưng ông lại ápdụng chính sách không trả cổ tức ở Berkshire. Dù Berkshire hoàntoàn không trả một khoản cổ tức nào, nhưng cổ phiếu loại A của nógần đây được giao dịch ở mức giá gần 120.000 USD mỗi cổ phiếu.(15)

Điều quan trọng là có nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến dòngtiền, ngoài cổ tức. Dòng tiền không cần phải thực sự được trả chonhà đầu tư mới được đưa vào phân tích chiết khấu. Cổ đông cóquyền trên các dòng tiền dù họ có thực sự nhận chúng hay không.Những dòng tiền này có thể được tái đầu tư vào công ty, nhưng xétvề mặt kỹ thuật, chúng vẫn thuộc sở hữu của cổ đông. Do đó, việcphân tích chiết khấu dòng tiền hợp lý cần phải tính hết tất cả cácdòng tiền sẽ có, dù chúng được thanh toán cho nhà đầu tư dưới dạngcổ tức hay được giữ lại trong công ty để tái đầu tư.

Nên nhớ rằng phần khó nhất khi tiến hành phân tích chiết khấudòng tiền chính là việc đưa ra được dự báo chính xác về dòng tiềntrong tương lai. Quá trình tính toán thực sự rất dễ thực hiện bằngcách sử dụng một bảng tính điện tử (phần mềm Microsoft Excelchẳng hạn) hoặc một máy tính bỏ túi có các hàm tài chính. Việc dựbáo dòng tiền đòi hỏi phải đưa ra rất nhiều giả định và ước tính. Kết

(15) Nhà đầu tư đôi khi băn khoăn không hiểu tại sao cổ phiếu Berkshire được niêm yết với giácao đến vậy. Đơn giản đó là do Buffett từ chối việc chia tách cổ phiếu. Ông tin rằng việc chiatách cổ phiếu chẳng có ý nghĩa gì về mặt kinh tế. Có nhiều câu chuyện đồn thổi về Buffett,rằng đôi khi ông gởi lời chúc mừng sinh nhật đến bạn bè và chúc rằng họ sẽ sống thọ đến khiông quyết định chia tách cổ phiếu của Berkshire.

87

quả là có rất nhiều khả năng sai sót trong quá trình này. Các nhàphân tích sớm nhận ra rằng việc tiến hành phân tích chiết khấu dòngtiền thích hợp vừa mang tính nghệ thuật vừa mang tính khoa học.Thậm chí những dự báo do các nhà phân tích với nhiều năm kinhnghiệm đưa ra cũng có thể chệch hướng rất xa. Tuy nhiên, Buffettsử dụng phương pháp này bởi vì ông biết đó là cách duy nhất đúngvề mặt lý thuyết để xác định giá trị của cổ phiếu.

BUFFETT THÍCH NHỮNG CÔNG TY ĐƠN GIẢN

Dù sử dụng phương pháp phân tích chiết khấu dòng tiền,nhưng Buffett nhận ra khả năng gây lỗi của phương pháp này rấtlớn. Ông biết rằng khi tiến hành phân tích chiết khấu dòng tiền,không bao giờ có chuyện hai nhà phân tích khác nhau lại đưa ra mộtgiá trị nội tại giống nhau cho cùng một cổ phiếu. Ước tính của họnhiều khi khác xa nhau. Một người có thể kết luận cổ phiếu bị địnhgiá thấp, trong khi người kia lại kết luận rằng nó được định giá cao.Ông nói: “Dù hai người, tôi muốn nói là cả Charlie Munger và tôi,cùng xem xét những dữ kiện giống nhau, nhưng hầu như chúng tôikhông thể tránh khỏi việc xác định giá trị nội tại khác nhau.” Trừ phicác nhà phân tích sử dụng mô hình giống nhau và đưa ra những giảđịnh như nhau, họ không bao giờ có được kết quả giống nhau. Đâychính là điều đã tạo nên thị trường dành cho cổ phiếu. Cả người muavà người bán đều tự tin vào những phân tích của mình. Người muanghĩ rằng cổ phiếu bị định giá thấp, còn người bán lại nghĩ nó đãđược định giá cao.

Người ta thường nói Buffett ưa thích những công ty dễ tìmhiểu. Một số người đã diễn dịch điều đó rằng Buffett không thích

88 -

đầu tư vào những công ty công nghệ phức tạp. Dĩ nhiên điều nàycũng có nhiều phần đúng, vì dòng tiền của các công ty này rất khódự đoán. Một công ty bảo hiểm có lịch sử dòng tiền tăng trưởng đềuđặn qua một thời gian dài sẽ dễ dàng được mô hình hóa hơn mộtcông ty công nghệ mới được niêm yết và có thể vẫn chưa có lãi, thậmchí nó có những sản phẩm đột phá đầy triển vọng có thể trở thànhmột sản phẩm đỉnh cao trên thị trường vào một ngày nào đó trongtương lai. Đây chính là lý do tại sao Buffett luôn né tránh lĩnh vựccông nghệ cho đến nay.

Không may là Buffett và các cổ đông đã lỡ mất giai đoạn bùngnổ công nghệ của những năm 1990. Thời đó, các cổ phiếu khôngthuộc ngành công nghệ cũng không còn được ưa chuộng, đến mứccác nhà đầu tư cũng tránh mua cả cổ phiếu của Berkshire Hathaway.Quyết định của Buffett trong việc không tham gia đầu tư vào các côngty công nghệ làm cho các cổ đông của ông mất rất nhiều, vì cổ phiếucủa Berkshire Hathaway rớt giá gần 50% chỉ trong một năm. Nhưngcổ phiếu này lại bắt đầu hồi phục ngay sau giai đoạn thị trường tănglên bắt đầu diễn ra. Berkshire bất ngờ được xem là nơi trú ẩn an toàn.Mặc dù Buffett và cổ đông của mình bỏ lỡ giai đoạn bùng nổ côngnghệ, nhưng họ đã tránh được sự sụp đổ diễn ra sau đó.

Buffett thích kiểm soát rủi ro. Ông làm điều này chủ yếu bằngcách tránh những công ty mà ông cho rằng có quá nhiều yếu tốkhông chắc chắn về dòng tiền tương lai. Hơn nữa, do ông tin rằng córất ít rủi ro trong việc mua lại những công ty có dòng tiền dễ dự đoán,ông cảm thấy thoải mái khi sử dụng tỷ suất chiết khấu không có rủiro để chiết khấu dòng tiền của các công ty này. Cụ thể, ông bắt đầubằng tỷ suất của trái phiếu của Bộ Ngân khố Hoa Kỳ và tiến hành

89

điều chỉnh một chút trên con số này. Một cái nhìn thận trọng hơn sẽyêu cầu bạn sử dụng tỷ suất chiết khấu cao hơn trong trường hợpnày – cụ thể là tỷ suất chiết khấu phải phản ánh hợp lý rủi ro liênquan đến thị trường của cổ phiếu. Buffett tin ông không cần phảitính đến rủi ro trong tỷ suất chiết khấu ông đang áp dụng vì ông luônchủ động tránh những cổ phiếu mà ông xem là quá rủi ro.

Các nhà phân tích và giới học thuật đã chỉ trích Buffett vì điềunày. Họ nói nếu sử dụng tỷ suất chiết khấu mà không phản ánh hợplý rủi ro, ông sẽ dễ dàng đi đến kết luận sai lầm rằng một cổ phiếuđược định giá cao trở thành một cổ phiếu định giá thấp. Hơn nữa,việc bỏ qua những công ty có dòng tiền khó dự báo có thể làm ôngbỏ lỡ những cơ hội đầu tư tuyệt vời. Buffett có vẻ luôn có tội như cáobuộc, nhưng hiệu quả đầu tư thực tế của ông đã tự nói lên tất cả.

BUFFETT MUA RẺ CỔ PHIẾU, CHỨ KHÔNGMUA CỔ PHIẾU RẺ

Warren Buffett không mua cổ phiếu rẻ tiền. Bí quyết thànhcông của ông nằm ở tài năng của ông trong việc mua được cổ phiếuvới giá rẻ. Ông dựa vào phân tích chiết khấu dòng tiền để tìm ranhững cổ phiếu như vậy. Ông sử dụng phương pháp phân tích chiếtkhấu dòng tiền để xác định giá trị nội tại của cổ phiếu rồi so sánh nóvới giá thị trường. Buffett chỉ mua cổ phiếu nếu như giá trị nội tại củanó lớn hơn giá hiện hành trên thị trường. Nếu thấp hơn, ông sẽkhông quan tâm.

Tất nhiên Buffett không miệt mài phân tích mọi cổ phiếu màông biết. Ví dụ, ở đầu chương này, chúng ta biết rằng cổ phiếu củaGoogle có giá khá đắt khi so sánh với Washington Post và Berkshire.

90 -

Nhưng phân tích chiết khấu dòng tiền mới là cách tốt nhất để xácđịnh Google có thực sự được định giá cao hay không. Buffett chưabao giờ mua cổ phiếu nào của Google. Phải chăng ông đã tiến hànhphân tích chiết khấu dòng tiền của Google và kết luận rằng nó đượcđịnh giá quá cao? Có lẽ không. Theo những gì chúng ta biết vềBuffett, ông sẽ lý luận rằng dòng tiền của Google quá khó để dự báovới bất cứ độ tin cậy nào. Do đó, ông nên dành thời gian để phântích những công ty khác mà ông có thể hiểu được. Nói cách khác,ông thích tập trung vào các công ty có dòng tiền có thể dự đoán vớiđộ tin cậy cao hơn.

Nhưng ngay cả khi Buffett tìm được một cổ phiếu bị định giáthấp, ông biết không có gì đảm bảo khi nào giá cổ phiếu đó sẽ tănglên. Nó có thể tăng mạnh, hoặc chẳng bao giờ tăng. Đây chính là nơimà sự kiên nhẫn phát huy giá trị thực sự của nó. Khi Buffett muamột cổ phiếu mà ông tin nó bị định giá thấp, ông dám cược rằng cácnhà đầu tư khác cuối cùng cũng sẽ đi đến kết luận theo cách ôngnghĩ. Ông đặt cược rằng họ cũng sẽ tỉnh ra vào một ngày nào đó vànhận ra cổ phiếu đó bị định giá thấp. Ông cũng cược rằng họ sẽ bắtđầu mua cổ phiếu đó và làm cho giá của nó tăng lên đến khi nó đượcđịnh giá đúng mức. Đây không phải là sự đặt cược chắc chắn, nhưngBuffett biết ông có nhiều khả năng kiếm tiền trong dài hạn bằng cáchkiên trì mua những cổ phiếu bị định giá thấp hơn là thường xuyênmua những cổ phiếu được định giá quá cao. Buffett biết rằng đầu tưlà một trò chơi xác suất. Bằng cách mua những cổ phiếu bị định giáthấp, ông sẽ giành về mình ưu thế trong cuộc chơi.

Vì thế, nói rằng Warren Buffett là một nhà đầu tư giá trị làkhông đúng. Có thể ông thích cổ phiếu giá trị hơn cổ phiếu tăngtrưởng, nhưng đó chỉ vì cổ phiếu giá trị thường có xác suất bị định

91

giá thấp lớn hơn nhiều so với cổ phiếu tăng trưởng. Cho nên, sẽchính xác hơn khi gọi Buffett là nhà đầu tư “cổ phiếu giá thấp”.Điều quan trọng là khi ông nói rằng ông thích mua cổ phiếu giáthấp, ông không có ý nói đến các hệ số giá. Thay vào đó, ông đangnói về việc chiết khấu dòng tiền để tìm ra những cổ phiếu có giá trịnội tại lớn hơn mức giá mà ông phải trả khi mua trên thị trường. Dođó, Buffett không thực sự tìm mua cổ phiếu rẻ, đúng hơn là ôngthích mua rẻ cổ phiếu.


• Cổ phiếu giá trị theo truyền thống định nghĩa là những cổ phiếu

có các hệ số giá thấp. Cổ phiếu tăng trưởng là những cổ phiếu

có các hệ số giá cao. Buffett được nhiều người tin rằng ông là

một nhà đầu tư giá trị nghiêm ngặt. Đây chỉ là chuyện hoang

đường. Nhiều công ty mà ông đã mua qua nhiều năm cho

Berkshire thể hiện sự tăng trưởng rất mạnh mẽ. Tốt nhất là hãy

trả càng ít càng tốt cho bất cứ cổ phiếu nào. Tuy nhiên, những

công ty tăng trưởng nhanh thường có giá trị cao hơn những

công ty tăng trưởng chậm. Do đó, hoàn toàn có ý nghĩa khi

bạn phải trả thêm một khoản tiền để đạt được mức tăng trưởng

kỳ vọng. Đừng né tránh những cổ phiếu tăng trưởng chỉ bởi vì

chúng được bán với những hệ số giá cao hơn.

• Buffett sẵn sàng mua cổ phiếu tăng trưởng, nhưng ông cũng

nhận thức rằng kỳ vọng của các nhà đầu tư có thể vượt ra ngoài

tầm kiểm soát. Nhà đầu tư có khuynh hướng ngoại suy những

sự kiện xảy ra gần đây vào tương lai. Kết quả là đôi khi họ đặt

giá quá cao cho cổ phiếu tăng trưởng mạnh, làm cho chúng trở

92 -

thành những cổ phiếu được định giá cao một cách bất hợp lý.

Trái lại, họ có thể tránh những công ty có tốc độ tăng trưởng

đáng thất vọng, dẫn đến việc giá của chúng bị sụt giảm xuống

mức cực kỳ hấp dẫn. Mặc dù bạn sẵn sàng trả giá cao hơn cho

sự tăng trưởng, nhưng quan trọng nhất là không được trả quá

nhiều. Đồng thời, đừng bỏ qua những công ty tăng trưởng

chậm có cổ phiếu bán với giá thấp một cách khôi hài vì các

nhà đầu tư khác đã từ bỏ hy vọng vào nó. Chìa khóa dẫn đến

thành công trong đầu tư dài hạn nằm ở khả năng mua được

những cổ phiếu tốt với giá hấp dẫn.

• Nhà đầu tư thành công phải có khả năng phân biệt giữa công ty

vĩ đại và cổ phiếu tốt. Google là một công ty vĩ đại. Nó thống trị

không gian mạng Internet. Washington Post, từng là một công

ty tuyệt vời, giờ đây đang đánh vật với số lượng báo lưu hành

ngày càng sụt giảm. Khi nói đến cổ phiếu, giá là điều duy nhất

có ý nghĩa. Một công ty có thể là công ty vĩ đại vì nhiều lý do,

nhưng một cổ phiếu chỉ tuyệt vời khi giá của nó được định ở

mức thấp hơn giá trị thực. Mua những công ty vĩ đại thường là

một ý tưởng tốt, nhưng các nhà đầu tư thành công biết rằng mua

cổ phiếu tốt có ý nghĩa quan trọng hơn. Hãy học cách tập trung

vào giá ngay cả khi bạn có kế hoạch nắm giữ cổ phiếu dài hạn.

• Giới học thuật thường lý luận rằng thị trường là hiệu quả.

Buffett không nghĩ vậy. Có quá nhiều sự bất thường và quá

nhiều nhà đầu tư thành công nên không thể khẳng định thị

trường là hiệu quả. Đừng phạm sai lầm khi giả định rằng thị

trường luôn luôn đúng. Nếu bạn là một nhà đầu tư có kỹ năng

tốt, bạn phải luôn cảnh giác với những cơ hội mua cổ phiếu khi

chúng rõ ràng bị định giá thấp.

93

• Buffett có thiên hướng đầu tư giá trị, nhưng điều ông thực sự

tìm kiếm là những công ty bị định giá thấp. Như hầu hết các

nhà phân tích tài chính xuất sắc khác, Buffett dựa vào phương

pháp phân tích chiết khấu dòng tiền để nhận diện giá trị nội tại

của một công ty, sau đó ông so sánh với giá thị trường khi

muốn mua bất kỳ doanh nghiệp nào. Cách tốt nhất để tìm ra

những cổ phiếu bị định giá thấp là chiết khấu dòng tiền dự kiến

và so sánh giá trị nội tại thu được với giá thị trường. Bạn nên

tập trung nỗ lực vào việc mua được những cổ phiếu bị định giá

thấp, chứ không phải những cổ phiếu giá trị.

• Các nhà phân tích phải mất nhiều năm để học cách tiến hành

phân tích chiết khấu dòng tiền một cách hợp lý, nhưng quá

trình này vừa mang tính nghệ thuật vừa mang tính khoa học.

Vì nó đòi hỏi phải đưa ra những dự báo về tương lai nên không

thể có hai nhà phân tích đi đến cùng một kết luận như nhau.

Thực hành liên tục sẽ giúp bạn hoàn thiện kỹ năng này. Cách

tốt nhất để bắt đầu là bạn nên bắt tay vào một số báo cáo

nghiên cứu theo hướng bán đi và xem xét các mô hình phân

tích chiết khấu dòng tiền. Hãy cố gắng quyết định xem đâu là

những giả định của nhà phân tích quá bốc đồng hoặc quá thận

trọng. Bạn nên tự tin rằng một cổ phiếu bị định giá thấp khi các

giả định tỏ ra quá thận trọng.

3GIÁ TRỊ CHO DÀI HẠN, TĂNG

TRƯỞNG CHO NGẮN HẠN

Xu hướng là bạn của bạn.Đừng rối trí với thị trường giá lên.

- Hai câu “châm ngôn” phổ biến ở Phố Wall

húng ta đã biết ở Chương 2 rằng Warren Buffett thíchnhững cổ phiếu bị định giá thấp. Ông dựa phần lớn vào phân tíchchiết khấu dòng tiền để tìm ra chúng. Ông tính toán giá trị nội tại vàtập trung sự chú ý của mình vào những công ty và những cổ phiếucó thể mua được với giá thấp hơn. Vì cổ phiếu giá trị thường bị địnhgiá thấp nhiều hơn so với cổ phiếu tăng trưởng nên Buffett phải lựachọn chặt chẽ giữa giá trị và tăng trưởng, và trong hầu hết các trườnghợp, ông chọn giá trị. Dựa vào những kiến thức căn bản, ông biếtrằng cổ phiếu tăng trưởng thường được định giá cao. Thông thường,các nhà đầu tư thích đuổi theo sự tăng trưởng, và do cổ phiếu tăngtrưởng quá phổ biến nên giá của chúng có thể trở nên quá cao, khôngthích hợp để mua đối với các nhà đầu tư muốn nắm giữ cổ phiếu dàihạn như Buffett. Tuy nhiên, cổ phiếu giá trị lại thường không đượcưa thích trên thị trường. Do ít quan tâm đến những cổ phiếu này nêncác nhà đầu tư sắc sảo thường chọn mua những cổ phiếu giá trị vớimức giá thấp hơn giá trị nội tại của nó.

96 -

Cần lưu ý là thậm chí những cổ phiếu tăng trưởng đôi khi cũngbị định giá thấp bằng phương pháp phân tích chiết khấu dòng tiền,nhưng xác suất bị định giá thấp thường cao hơn đối với những cổphiếu giá trị. Do đó, nếu tiến hành phân tích chiết khấu dòng tiềnphức tạp không phải là việc dễ dàng đối với bạn, thì bạn không nênđi quá xa con đường của Buffett khi bạn tập trung vào những cổphiếu giá trị có hệ số thấp.

Nhưng vượt qua thị trường bằng cách theo đuổi một chiến lượcgiá trị chặt chẽ liệu có thực sự khả thi không? Mặc dù chiến lược đầutư của Berkshire Hathaway không hướng vào giá trị một cách tuyệtđối, nhưng nó hướng vào giá trị hơn là tăng trưởng. Và cổ phiếuBerkshire hàng năm đều tăng giá hơn 20% trong vài thập kỷ qua. Rõràng, thiên hướng giá trị đã mang lại những lợi ích tuyệt vời choBuffett và các cổ đông của Berkshire. Hiệu quả của Berkshire quảthực là hết sức xuất sắc, nhưng đó chỉ là một ví dụ mà thôi. Có bằngchứng nào khác thuyết phục hơn có thể chứng minh rằng chiến lượcđầu tư hướng vào giá trị sẽ tốt hơn chiến lược đầu tư hướng vào tăngtrưởng không?

Câu trả lời là có. Giá trị thường xuyên cho hiệu quả vượt trộihơn tăng trưởng – nhưng chỉ đúng trong dài hạn. Thực sự, để trởthành một nhà đầu tư giá trị thành công, bạn cần phải có sự kiênnhẫn ít nhất cũng như sự kiên nhẫn của Warren Buffett. Buffettthường xuyên nhấn mạnh đến giá trị của hoạt động đầu tư dài hạn.Ông không bằng lòng với việc mua bán cổ phiếu ngắn hạn, mangtính “lướt sóng”. Buffett không quan tâm đến việc kiếm tiền nhanh.Ông biết rằng đầu tư giá trị không thể làm cho bất kỳ người nào trởnên giàu có chỉ sau một đêm. Nếu đó là điều bạn đang tìm kiếm, bạnsẽ thất vọng. Để trở thành nhà đầu tư giá trị thành công, bạn cần có

97

mục tiêu nắm giữ cổ phiếu ít nhất là 5 năm, hoặc lâu hơn. Thực ra,bạn càng sẵn sàng chờ đợi thì xác suất thành công của chiến lược giátrị của bạn càng lớn.

TĂNG GẤP 7 LẦN TIỀN CỦA BẠN TRONG 10 NĂM

Hình 3.1 được lấy từ những dữ liệu được xuất bản trong mộtcuộc nghiên cứu học thuật nổi tiếng do Eugene Fama và KennethFrench tiến hành. Các tác giả đã kiểm tra hiệu quả hoạt động dàihạn của những cổ phiếu giá trị và cổ phiếu tăng trưởng. Trước hết,họ lấy tất cả những cổ phiếu trên Sàn Giao dịch Chứng khoán NewYork, Sàn Giao dịch Chứng khoán Mỹ, và NASDAQ để có đượcnhững dữ liệu đáng tin cậy. Sau đó, họ chia chúng thành 10 nhómdựa vào tỷ số giá trên giá trị sổ sách (P/B). (Thực ra, các tác giả đãsử dụng tỷ số giá trị sổ sách trên giá, đơn giản là nghịch đảo của tỷsố P/B). Nhóm 1 bao gồm những cổ phiếu thiên về giá trị cao nhất.Nhóm 10 bao gồm những cổ phiếu thiên về tăng trưởng nhất.

Hình 3.1: Giá trị tốt hơn tăng trưởng sau 10 năm876543210

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Nhó

m g

iá

Giá trị sổ sách

Nhóm 1 gồm những cổ phiếu có tỷ số P/B thấp nhất. Nhóm 10 gồm những cổ

phiếu có tỷ số P/B cao nhất. Cổ phiếu nhóm 1 có giá trị tăng lên gần 7 lần sau

10 năm. Cổ phiếu nhóm 10 chỉ có giá trị tăng lên gần 2 lần.

98 -

Fama và French đã phân tích một khoảng thời gian 27 năm,bao gồm cả những thị trường giá lên lẫn thị trường giá xuống(16). Họtính toán thu nhập trung bình hàng tháng cho từng nhóm, và nhữnggì họ khám phá ra là cả một sự kinh ngạc. Những cổ phiếu giá trịmang lại kết quả vượt trội nhiều lần so với những cổ phiếu tăngtrưởng. Trung bình, các cổ phiếu thuộc nhóm thiên về giá trị nhất –Nhóm 1 – tăng giá gần 7 lần sau 10 năm. Điều này có nghĩa là tỷ suấtthu nhập trung bình hàng năm là khoảng 21%. Một cách trùng hợp,con số này rất gần với hiệu quả hoạt động dài hạn thực tế củaBerkshire. Tuy nhiên, những cổ phiếu thiên về tăng trưởng nhất –những cổ phiếu thuộc nhóm 10 – chỉ tăng giá khoảng gấp đôi trong10 năm. Con số này dẫn đến mức tỷ suất thu nhập trung bình hàngnăm dưới 8% - một con số đáng thất vọng.

Theo những kết quả này, Buffett tỏ ra hoàn toàn đúng đắn, dùông chỉ dựa vào bản năng và sự suy luận hợp lý thường tình. Cácnhà đầu tư dài hạn nên tập trung vào giá trị, không nên hướng vàotăng trưởng.

Tuy nhiên, phương pháp của Fama và French không thể sosánh một cách tương đồng với chiến lược đầu tư của Buffett. Buffettkhông ra quyết định đầu tư chỉ dựa vào hệ số giá trên giá trị sổ sách.Ông xem xét tất cả các yếu tố khác, bao gồm giá trị nội tại, tỷ suất thunhập trên vốn chủ sở hữu, tỷ suất lợi nhuận, và có lẽ quan trọng nhấtđối với ông, là chiến lược kinh doanh của bộ máy quản lý (như chúngta sẽ thấy trong Chương 5).

Ngoài ra, khi Buffett thực hiện một quyết định đầu tư, ông cókhuynh hướng nắm giữ cổ phiếu trong một khoảng thời gian rất dài.Phương pháp của Fama và French không đi theo một phương pháp

(16) Bull market: thị trường giá lên; Bear market: thị trường giá xuống.

99

mua và nắm giữ đơn giản. Nó thực sự đòi hỏi nhiều nỗ lực giám sátvà tái lập cân bằng. Xét cho cùng, cổ phiếu giá trị trong năm nay cóthể trở thành cổ phiếu tăng trưởng trong năm tới, trong trường hợpnày nó sẽ rời khỏi nhóm này mà rơi vào nhóm khác. Nhưng Buffettkhông thường xuyên tái lập cân bằng cho danh mục của mình nhưvậy. Ông không loại bỏ một cổ phiếu và mua một cổ phiếu khác chỉvì giá và hệ số giá của chúng vừa thay đổi. Với một vài ngoại lệ, khiBuffett mua một mã cổ phiếu, ông thường kiên trì nắm giữ nó trongthời gian rất dài. Điều này vẫn đúng ngay cả khi giá cổ phiếu bất ngờsụt giảm hoặc giá cổ phiếu tăng lên nhanh hơn mức độ mà ông đánhgiá ban đầu. Thực ra, như chúng ta sẽ biết trong Chương 4, Buffettthích nghĩ đến khía cạnh mua lại doanh nghiệp, chứ không phải muacổ phiếu. Nếu bạn sở hữu một doanh nghiệp, có lẽ bạn chỉ xem xétbán nó đi bởi vì bạn có thể nhận được mức giá thật cao. Tuy nhiên,Buffett không làm như vậy. Buffett thích mua. Bán doanh nghiệpkhông phải là điều bình thường đối với ông.

CÓ CHUYỆN GÌ VỚI NƯỚC Ý THẾ?

Trong nhiều năm, Buffett không quan tâm đến các thị trườngquốc tế. Ông chỉ tập trung vào các công ty và cổ phiếu Mỹ. Tuynhiên, trong thời gian gần đây, ông đã bắt đầu chú ý đến những thịtrường khác trên thế giới. Ví dụ, ông đã mua lại Iscar Metalworking,một công ty Israel (được thảo luận trong Chương 5) vào năm 2006.Ông cũng mua cổ phiếu PetroChina (nhưng ông đã bán PetroChinanăm 2007). Xét đến sự quan tâm ngày càng tăng của Buffett đến việcđầu tư ra nước ngoài, sẽ hợp lý hơn khi đặt câu hỏi liệu cổ phiếu giátrị cho mức thu nhập cao hơn mức trung bình của thị trường ở tất cảcác nước hay chỉ ở Mỹ mà thôi.

100 -

May mắn là Fama và French cũng tự hỏi điều tương tự. Họ mởrộng cuộc nghiên cứu của mình để gộp luôn dữ liệu từ 12 thị trườnglớn ngoài Mỹ. Họ đã kiểm tra một giai đoạn 20 năm và phần lớnnhững gì họ khám phá ở những nước khác cũng giúp xác nhậnnhững kết quả ban đầu của họ đối với nước Mỹ. Cổ phiếu giá trịmang lại hiệu quả vượt trội so với cổ phiếu tăng trưởng ở 11 trên 12thị trường ngoài Mỹ. Vì một số lý do nào đó, Ý là nước duy nhất đingược lại xu hướng trên. Chiến lược đầu tư dài hạn hướng vào giá trịcủa Buffett tỏ ra có hiệu quả ở hầu hết mọi nơi trên hành tinh này.

GIÁ TRỊ ĐÃ LÀ TỐT, GIÁ TRỊ VỚI MỨC VỐN HÓA NHỎCÀNG TỐT HƠN

Berkshire Hathaway đã mang lại thu nhập đặc biệt xuất sắctrong nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, Buffett đã cảnh báo rằng Berkshirecó thể không duy trì được sự xuất sắc đó trong tương lai. Bởi vì côngty đã trở nên quá lớn để duy trì hiệu quả hoạt động như cũ theo cáchthức cũ. Thực ra, các nhà quan sát thị trường từ lâu đã lưu ý rằng tốcđộ tăng trưởng thường chậm lại khi một công ty phát triển lớn hơn.Họ nhận thấy những công ty nhỏ thường tạo ra thu nhập lớn nhất.

Nghiên cứu của Fama và French đã thuyết phục nhiều nhàquản lý tài chính rằng giá trị mang lại hiệu quả vượt trội hơn tăngtrưởng trong dài hạn. Nhưng các nhà nghiên cứu cũng muốn biếtliệu quy mô doanh nghiệp có ý nghĩa gì không. Buffett có đúngkhông khi nghĩ rằng Berkshire sẽ ít có khả năng mang lại nhữngkhoản thu nhập vượt trội bởi vì nó đã trở nên quá lớn?

Như đã làm trước đây, Fama và French lấy tất cả các cổ phiếumà họ có thể nhận được dữ liệu đáng tin cậy và chia chúng thành 10

101

nhóm. Nhưng thay vì phân nhóm chúng dựa trên tỷ số P/B, lần nàyhọ phân nhóm các cổ phiếu dựa trên giá trị vốn hóa thị trường.Nhóm 1 trong Hình 3.2 bao gồm những cổ phiếu có giá trị vốn hóathị trường nhỏ nhất. Nhóm 10 bao gồm những cổ phiếu có giá trịvốn hóa thị trường lớn nhất. Kết quả trung bình cho thời gian nắmgiữ 10 năm được thể hiện trong sơ đồ: cổ phiếu có mức vốn hóa nhỏtăng giá gần 6 lần sau 10 năm, cổ phiếu có mức vốn hóa lớn nhất tănggiá chưa đến 3 lần.

Hình 3.2: Quy mô nhỏ vượt trội quy mô lớn trong 10 năm

Nhóm 1 gồm những cổ phiếu có mức vốn hóa thị trường nhỏ nhất. Nhóm 10

gồm những cổ phiếu có mức vốn hóa lớn nhất. Cổ phiếu nhóm 1 tăng giá trị

gấp 6 lần sau 10 năm. Cổ phiếu nhóm 10 tăng giá chưa đến 3 lần trong 10 năm.

Như chúng ta đã biết trong Chương 1, Buffett sẽ hối thúc hầuhết các nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư của mình một cáchrộng rãi. Ông khuyến nghị họ nên sử dụng các quỹ đầu tư để đạtđược mục tiêu này. Vì thế, vì mục đích đa dạng hóa, Buffett có thểnói rằng các nhà đầu tư nên sở hữu cả cổ phiếu của công ty có mứcvốn hóa nhỏ lẫn công ty có mức vốn hóa lớn. Tất nhiên, nếu muốnthực sự đa dạng hóa, họ cũng nên sở hữu cả cổ phiếu giá trị lẫn cổphiếu tăng trưởng.

76543210

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Hệ

số

Nhóm theo quy mô

102 -

Nhưng dựa trên những kết quả của Fama và French, rõ ràng cácnhà đầu tư dài hạn muốn tối đa hóa thu nhập của mình cần xây dựngdanh mục đầu tư hướng về cổ phiếu giá trị của những công ty có mứcvốn hóa nhỏ. Sở thích của Buffett dành cho những cổ phiếu giá trị đãrất nổi tiếng. Tuy nhiên, những cổ phiếu có mức vốn hóa thị trườngnhỏ lại không phải là điều ông hay làm. Với ông, việc này không cótính thực tiễn dù ông thích sở hữu chúng đến mức nào đi nữa. Đó làdo Berkshire Hathaway đã trở thành một tập đoàn khổng lồ vớinhững khoản tiền rất lớn để đầu tư. Thật sự không khả thi đối vớiBuffett nếu ông chỉ muốn tập trung vào những công ty và cổ phiếu cómức vốn hóa thị trường nhỏ, vì chắc hẳn ông sẽ phải mua với một sốlượng rất lớn. Mặc dù Buffett nghĩ ra việc đa dạng hóa rộng rãi là tốtcho hầu hết các nhà đầu tư và Berkshire ngày nay đã đa dạng hóa hơntrước, nhưng sự thực là Buffett vẫn thích duy trì danh mục đầu tưcủa Berkshire ở mức tập trung tương đối. Để đạt được điều này, ôngphải tập trung vào những công ty và cổ phiếu có mức vốn hóa lớn.Xét về lượng tiền mặt mà Buffett đang nắm giữ, thực sự ông chẳng cólựa chọn nào khác!

Buffett thể hiện sở thích thu mua những công ty lớn một cáchrất rõ ràng trong các báo cáo thường niên của Berkshire, được phátbiểu rõ trong phần “Các tiêu chí thu mua”. Vào tháng 5 năm 2007,Buffett nói ông đang tìm cách chi 40 đến 60 tỷ USD vào một vụ thumua duy nhất. Mặc dù Buffett nổi tiếng là người chống lại việc bánbất cứ thứ gì, nhưng lúc đó ông nói sẽ xem xét bán đi một thứ gì đóđể giúp tạo nguồn tài chính cho vụ thu mua này.

103

CÁC NHÀ GIAO DỊCH TẠO TÍNH THANH KHOẢN

Kết quả đã đủ sức thuyết phục. Giá trị quan trọng hơn so vớităng trưởng, và giá trị có mức vốn hóa nhỏ đánh bại giá trị có mứcvốn hóa lớn. Hầu hết các cuộc nghiên cứu về đề tài này có khuynhhướng xác định dài hạn ở mức độ ít nhất là 5 năm. Nhiều chuyên giacũng nghĩ đến dài hạn theo cách tương tự. Warren Buffett nghĩ dàihạn là 10 năm. Thời gian đầu tư càng dài thì giá trị càng có nhiềukhả năng mang lại kết quả vượt trội so với tăng trưởng. Mặc dù ôngthể hiện sở thích rõ ràng đối với giá trị hơn là tăng trưởng, nhưngchúng ta cũng đã thấy đôi khi Buffett cũng mua cổ phiếu tăngtrưởng. Buffett nhận ra rằng các cổ phiếu tăng trưởng có thể bị địnhgiá thấp khi phân tích bằng phương pháp chiết khấu dòng tiền.

Hơn nữa, sự thật là cổ phiếu tăng trưởng thực sự mang lại hiệuquả cao hơn cổ phiếu giá trị trong ngắn hạn. Tuy nhiên, những ngườiủng hộ Buffett thường chỉ trích ý tưởng đầu tư ngắn hạn. Thực tế,các nhà đầu tư giá trị dài hạn thậm chí còn từ chối công nhận nhữngngười nghĩ đến ngắn hạn là “nhà đầu tư”(17). Thay vào đó, họ gọinhững người này là “người giao dịch”(18).

Có lẽ Warren Buffett là nhà đầu tư dài hạn, mua và nắm giữthành công nhất, nhưng ông không phải là người duy nhất đề xướngchiến lược đầu tư này. Sáng lập viên quỹ Vanguard Jack Bogle là ngườiủng hộ nhiệt tình nhất cho ý tưởng đầu tư dài hạn thông qua các quỹđầu tư. Những nhà đầu tư thành công khác đã áp dụng quan điểmđầu tư dài hạn trên thị trường bao gồm Peter Lynch, người điều hànhquỹ Fidelity’s Magellan trong hơn 10 năm, và John Templeton,người sáng lập công ty Franklin Templeton Investments.(17) Investors.(18) Traders.

104 -

Buffett nói rằng thời gian nắm giữ được ông ưa thích là mãi mãi,mặc dù ông cũng tham gia vào một số giao dịch tương đối ngắn hạn.Vậy, sai lầm khi nghĩ về ngắn hạn là gì? Xét cho cùng, các nhà đầutư ngắn hạn, hay người giao dịch, hoặc bất cứ từ ngữ nào bạn muốngọi họ, không phải là người xấu. Cũng như tất cả các nhà đầu tư kháctrên thị trường, họ cũng đơn thuần là cố gắng kiếm tiền. Sự khác biệtduy nhất là thời gian họ dự định nắm giữ cổ phiếu. Hơn nữa, nỗ lựcvà quyết tâm của các nhà giao dịch ngắn hạn nhằm đạt mức thu nhậpcao hơn thị trường đã mang lại tính thanh khoản quý giá, có lợi chocả những nhà đầu tư dài hạn. Hãy tưởng tượng thị trường sẽ ra saonếu tất cả đều là những nhà đầu tư dài hạn. Sẽ có rất ít sự linh hoạtbởi có rất ít cổ phiếu được giao dịch thường xuyên. Khi đó Buffett vànhững người khác muốn mua cổ phiếu cho dài hạn sẽ gặp rất nhiềukhó khăn trong việc tìm ra người bán.

Còn những người muốn bán thì sao? Nhiều nhà đầu tư dài hạncần phải bán cổ phiếu một cách thường xuyên – đặc biệt là sau khihọ nghỉ hưu – nhằm tạo ra ngân quỹ cần thiết để thanh toán các hóađơn định kỳ. Nếu không có đủ người giao dịch trên thị trường sẵnsàng mua lại cổ phiếu, những người bán cổ phiếu dài hạn sẽ khôngcòn may mắn nữa. Và nếu cổ phiếu không được giao dịch trong vàituần hoặc thậm chí vài ngày, thì làm sao chúng ta biết được chúngthực sự có giá trị như thế nào? Chúng ta cũng không thể tin tưởnghoàn toàn vào những mức giá tham chiếu cũ rích được. Cổ phiếucủa bạn thực sự có giá trị bao nhiêu nếu bạn không thể bán chúng đimột cách nhanh chóng khi cần?

Dù Buffett nghĩ như thế nào về hoạt động đầu tư ngắn hạn nhưmột chiến lược có khả năng thành công, thì ít nhất ông cũng nhìn

105

nhận sự thanh khoản quý giá mà những người giao dịch ngắn hạncung cấp cho thị trường. Buffett biết rằng tính thanh khoản mang lạilợi ích cho tất cả những nhà đầu tư tham gia thị trường. Nó cũng cóích đối với các công ty. Xét cho cùng thì nếu nhà đầu tư không thểmua và bán khi họ muốn, thì các công ty sẽ phải đối mặt với mức chiphí tài chính cao hơn nhiều.

TẠI SAO CÁC NHÀ GIAO DỊCH NGẮN HẠN LẠI THÍCHTĂNG TRƯỞNG?

Nên nhớ rằng cách định nghĩa giá trị hoặc tăng trưởng theotruyền thống là tập trung vào các hệ số giá. Những sản phẩm có cáchệ số giá thấp được gọi là cổ phiếu giá trị. Những cổ phiếu có các hệsố giá cao là cổ phiếu tăng trưởng. Nhưng có nhiều cách khác để địnhnghĩa tăng trưởng. Ví dụ, một cổ phiếu tăng trưởng có thể là một cổphiếu có tốc độ tăng trưởng kỳ vọng cao đối với doanh số hoặc thunhập. Nó cũng có các hệ số giá cao, nhưng không nhất thiết phải nhưvậy. Tuy nhiên, khi được định nghĩa theo cách truyền thống, hóa ralà cổ phiếu tăng trưởng thường thể hiện đà tăng trưởng(19) cao hơn.

Hiện nay, đà tăng trưởng là một từ khá nặng nề. Đó là vì cácnhà đầu tư giá trị rất ghét các nhà đầu tư theo đà tăng trưởng(20), thậmchí họ còn bị xem thường hơn cả những nhà đầu tư tăng trưởng(21).Bạn có thể đoan chắc rằng Warren Buffett không phải là người ủnghộ cách đầu tư theo đà tăng trưởng. Đáng tiếc là, do từ chối thamgia vào chiến lược đầu tư đã được kiểm chứng qua thời gian, ông vàcác cổ đông Berkshire đã bị lỡ mất một số cơ hội tuyệt vời trong giaiđoạn bùng nổ công nghệ vào những năm 1990.

(19) Momentum.(20) Momentum investors.(21) Growth investors.

106 -

Không nên nhầm lẫn giữa đầu tư theo đà tăng trưởng với đầutư “lướt sóng” trong ngày. Mặc dù cả hai chiến lược này đều dựa vàocâu châm ngôn lâu đời: “Xu hướng là bạn của bạn”, nhưng chúngkhông giống nhau. Sự khác biệt chủ yếu là những người giao dịch“lướt sóng” tìm cách kiếm tiền trong những quãng thời gian cực kỳngắn. Họ có thể nắm giữ cổ phiếu của một công ty nào đó chỉ trongvài giờ - thậm chí ngắn hơn. Còn các nhà đầu tư theo đà tăng trưởngtìm kiếm lợi nhuận tốt qua thời gian nắm giữ lâu hơn. Thực tế, họkhông có được sự kiên nhẫn của Buffett, nhưng thời gian nắm giữđiển hình của họ nằm trong khoảng từ 6 tháng đến 18 tháng. Trongnhiều trường hợp, quãng thời gian đó đủ dài để cho phép họ tậndụng việc xử lý thu nhập từ vốn dài hạn được nhiều người ưa thích.

Đúng là đầu tư theo đà tăng trưởng có rủi ro cao hơn đầu tư giá trịdài hạn và nó đòi hỏi mức độ giám sát cũng như mức độ giao dịch caohơn, nhưng cũng có những bằng chứng xác đáng qua kinh nghiệm chothấy sử dụng chiến lược này có thể là một cách đầu tư mang lại lợinhuận lớn. Một trong những cuộc nghiên cứu nghiêm túc đầu tiên vềđà tăng trưởng đã được Narasimhan Jegadeesh và Sheridan Titmantiến hành. Họ khám phá ra rằng thực ra các nhà đầu tư có thể tạo rađược những khoản lợi tức to lớn bằng cách bán đi những cổ phiếu cóhiệu quả kém trong sáu tháng trước đó và mua lại những cổ phiếu cóhiệu quả cao trong cùng thời gian này. Những khoản lợi nhuận phátsinh từ việc vận dụng chiến lược này không thể giải thích được bằng yếutố rủi ro. Hơn nữa, những khoản lợi nhuận ấy đủ lớn để có thể gánhđược các chi phí giao dịch. Kết quả cho thấy, chiến lược đầu tư dựa vàođà tăng trưởng có hiệu quả tốt nhất trong khung thời gian 12 tháng.Thực ra, các nhà nghiên cứu khám phá ra rằng đến tháng thứ 24, gầnmột nửa khoản lợi nhuận đã tích lũy sẽ biến mất (xem hình 3.3).

107

Hình 3.3: Đỉnh đà tăng giá trong 12 tháng

Hình trên cho thấy các mức thu nhập tích lũy trung bình cho những danh mục

duy trì theo dài hạn và ngắn hạn. Các vị trí dài hạn thuộc về những cổ phiếu

thể hiện đà tăng giá dương trong sáu tháng trước đó. Các vị trí ngắn hạn thuộc

về những cổ phiếu có đà tăng giá âm. Chiến lược này tạo ra những khoản lợi

nhuận đạt đỉnh cao trong khoảng thời gian 12 tháng.

Một vài năm sau, Jegadeesh kết hợp cùng với hai nhà kinh tếkhác, Louis Chan và Josef Lakonishok, để tiến hành và công bố mộtnghiên cứu khác về đà tăng trưởng với tính chất toàn diện hơn. Mộttrong những khám phá thú vị hơn của họ là những cổ phiếu có hiệuquả nhất theo chiến lược đà tăng trưởng này cũng là những cổ phiếumà các nhà lý thuyết truyền thống định nghĩa là cổ phiếu tăngtrưởng. Nói cách khác, những cổ phiếu có hiệu quả cao nhất lànhững cổ phiếu có tỷ số P/B cao nhất. Hóa ra, chúng cũng là nhữngcổ phiếu mang lại chỉ số SUE cao nhất.

Chỉ số SUE được viết tắt từ tiếng Anh Standardized UnexpectedEarnings (Thu nhập Kỳ vọng Quy chuẩn). Đây là cách rất phù hợp đểxác định tầm quan trọng mà nhà đầu tư nên gán cho những khoảnthu nhập đáng ngạc nhiên. Chỉ số SUE được định nghĩa là sự chênhlệch giữa thu nhập trên cổ phần (EPS) thực sự của công ty và mức

10

8

6

4

2

0

-21 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23

Tháng

Phầ

n tr

ăm

108 -

ước tính thống nhất được chia bằng độ lệch chuẩn của tất cả nhữngước tính của các nhà phân tích. Nếu các nhà phân tích có sự đồngthuận lớn về mức thu nhập kỳ vọng của công ty, thì độ lệch chuẩn sẽrất nhỏ. Trong trường hợp này, công ty sẽ thành công lớn nếu có thunhập thấp hơn mức ước tính thống nhất một hoặc hai xu(22). Chỉ sốSUE sẽ lớn (nhưng âm) bởi vì mẫu số nhỏ. Việc không hoàn thànhkế hoạch thu nhập khá nhỏ có thể dẫn đến việc cổ phiếu bị bán tháo.

Ngược lại, nếu các nhà phân tích không thể thống nhất đượcmức thu nhập mà công ty có thể đạt được và sự ước tính của họchênh lệch rất lớn, thì độ lệch chuẩn sẽ lớn. Khi điều này xảy ra, sẽchẳng có gì ngạc nhiên nếu thu nhập trên cổ phần (EPS) thực sựchênh lệch so với mức ước tính thống nhất chỉ vài xu. SUE sẽ nhỏ vìmẫu số lớn hơn. Giá cổ phiếu sẽ không phản ứng dữ dội so với trườnghợp trên.

Nhiều nhà đầu tư không quen với chỉ số SUE bởi nó thườngkhông được tính sẵn trên những trang web tài chính mà họ thườngtruy cập. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư chuyên nghiệp rất thích chỉsố này và sẵn sàng trả nhiều tiền để có thông tin này.

Chắc hẳn Warren Buffett cũng biết tất cả về chỉ số SUE. Tuynhiên, Buffett cực lực chỉ trích những thước đo tập trung vào thunhập hàng quý. Ông nghĩ rằng các nhà quản lý đã dành quá nhiềuthời gian để suy nghĩ về những kết quả ngắn hạn và không đủ thờigian suy nghĩ về chiến lược hoạt động trong dài hạn. Chúng ta sẽthấy trong Chương 10 rằng nếu làm theo Buffett thì các tập đoàn sẽchấm dứt việc cung cấp những báo cáo hướng dẫn thu nhập hàngquý rất quan trọng.

Buffett có thể bỏ qua nó, nhưng nhiều nhà đầu tư chuyên

(22) 1 USD = 100 cents (xu).

109

nghiệp chú ý rất nhiều đến chỉ số SUE. Thú vị thay, những bằngchứng học thuật chỉ ra rằng họ đúng khi làm như vậy. Điều cơ bảnlà các cổ phiếu thể hiện đà tăng trưởng, và cổ phiếu tăng trưởng nàocó chỉ số SUE lớn nhất sẽ thể hiện đà tăng trưởng lớn nhất. Tuynhiên, cũng như bất cứ chiến lược đầu tư nào khác, bao gồm cả chiếnlược của Buffett, đầu tư theo đà tăng trưởng chỉ có hiệu quả trungbình. Nó chắc chắn không có hiệu quả trong từng trường hợp đơn lẻ.Không thể nghi ngờ rằng trọng tâm mua và nắm giữ cổ phiếu dàihạn của Buffett đã mang lại những lợi ích rất lớn cho BerkshireHathaway và các cổ đông. Nhưng cách thức của Buffett không phảilà cách đầu tư duy nhất mang lại lợi nhuận. Thực tế, việc Buffett từchối xem xét những chiến lược thay thế nhiều khi đã làm cho tậpđoàn của ông lỡ nhiều cơ hội tốt.

ĐẦU TƯ THEO ĐÀ TĂNG TRƯỞNG VÀ BONG BÓNG DOT-COM

Các giao dịch “lướt sóng” trong ngày diễn ra khá phổ biếntrong thời kỳ bùng nổ công nghệ vào cuối thập niên 1990. Nhưng nónhanh chóng đánh mất sự hấp dẫn khi bong bóng dot-com nổ tungvà tất cả các loại cổ phiếu sụt giảm mạnh. Tất nhiên, ngành côngnghệ, nơi phần lớn sự quan tâm hướng vào đó, chính là khu vực chịumất mát nhiều hơn cả. Chắc hẳn sự thật này đã mang lại cho Buffettít nhiều thỏa mãn. Suy cho cùng, ông đã không ngừng bị chỉ trích bởirất nhiều người vì đã bỏ lỡ làn sóng công nghệ. Nhưng một khi sựbùng nổ chấm dứt, phương pháp giá trị dài hạn của ông lại một lầnnữa trở thành khuynh hướng được ưa thích. Thực tế, giá cổ phiếuBerkshire Hathaway rớt mạnh năm 1999 và bắt đầu tăng vọt lại năm

110 -

2000 trong khi phần còn lại của thị trường rơi vào giai đoạn bán tháokéo dài.

Nhiều nhà đầu tư giá trị hỉ hả khi nhìn thấy bong bóng dot-com nổ tung. Trên hết, tất cả đều luôn nói rằng: “Đừng nhầm lẫn trítuệ với thị trường giá lên”. Mặc dù đầu tư theo đà tăng trưởng khônggiống như các giao dịch “lướt sóng” trong ngày, nhưng những ngườiáp dụng chiến lược đà tăng trưởng vào cuối thập niên 1990 và muanhững cổ phiếu có mức tăng trưởng cao với chỉ số SUE lớn trước khichúng không còn được ưa thích đã gánh chịu những khoản lỗ khổnglồ. Điều này không có gì ngạc nhiên. Xét cho cùng, cũng như tất cảmọi chiến lược đầu tư khác, đầu tư theo đà tăng trưởng chỉ có hiệuquả ở mức trung bình – không phải lúc nào cũng tốt. Có nghĩa là,không có chiến lược đầu tư nào hoàn hảo cả. Ngay cả đầu tư giá trịcũng không đảm bảo mang lại hiệu quả cao.

Tuy có những khoản lỗ, không nên đánh giá đầu tư theo đàtăng trưởng một cách quá gay gắt. Bạn có thể ngạc nhiên khi biếtrằng chiến lược đà tăng trưởng chặt chẽ lẽ ra đã trở nên có lợi nhuậntrở lại sau khi bong bóng dot-com bị nổ tung. Điều này là do mộtvài tháng sau khi bán tháo, phương pháp đà tăng trưởng đã nhắc nhởcác nhà đầu tư cần bán đi chính những cổ phiếu công nghệ đang laodốc. Do những cổ phiếu này tiếp tục lao dốc đến hết năm 2002 nênlợi nhuận thu được từ việc bán sớm chúng là rất lớn.

Tuy nhiên, không thể chối cãi rằng đầu tư theo đà tăng trưởngđòi hỏi phải làm việc nhiều hơn và làm cho nhà đầu tư gặp nhiều rủiro hơn phương pháp giá trị đơn giản của Buffett, tức mua và nắmgiữ cổ phiếu dài hạn. Như đã nêu, đầu tư theo đà tăng trưởng đòihỏi sự giám sát không ngừng và xoay vòng cổ phiếu nhanh. Sự giao

111

dịch với cường độ lớn hơn dẫn đến việc công nhận mức thu nhập từvốn thường xuyên hơn và nghĩa vụ thuế gắn liền với nó, cũng như chiphí giao dịch tăng cao hơn. Tuy nhiên, nhờ mạng Internet, chi phígiao dịch ngày nay có thể duy trì ở mức rất thấp. Những ngày thángmà bạn phải chi hơn 100 USD tiền hoa hồng cho người môi giớichứng khoán chuyên nghiệp chỉ để thực hiện một giao dịch đơn giảnnay đã qua rồi. Giờ đây, nhiều công ty môi giới chứng khoán trênmạng tính tiền không đầy 10 USD cho một giao dịch, hầu như bấtkể lượng cổ phiếu được mua hoặc bán. Một công ty lớn thậm chí đãbắt đầu quảng cáo về những giao dịch miễn phí môi giới.

Tóm lại, đầu tư theo đà tăng trưởng không dành cho tất cả mọingười. Dĩ nhiên nó cũng không dành cho Warren Buffett, và có thểkhông thích hợp đối với bạn. Tuy nhiên, sẽ sai lầm khi tin rằng chỉcó những nhà đầu tư giá trị mới kiếm được tiền. Một sai lầm khác làcho rằng đầu tư giá trị luôn vượt trội hơn so với những chiến lượcđầu tư khác, bao gồm cả phương pháp dựa vào đà tăng trưởng. Giátrị chắc chắn vượt trội so với tăng trưởng xét trong dài hạn, nhưng córất nhiều bằng chứng cho thấy tăng trưởng và đà tăng trưởng có hiệuquả hơn so với chiến lược mua và nắm giữ hướng vào giá trị trongnhững khung thời gian ngắn hơn.

Phương pháp giá trị dài hạn của Buffett dễ hiểu và thậm chí rấtdễ thực hiện bởi nó không đòi hỏi nhiều nỗ lực. Thậm chí bạn có thểgọi đó là phương pháp tiếp cận đầu tư dành cho người lười biếng.Những người theo chiến lược giá trị chỉ cần mua một danh mục cổphiếu rồi bỏ đi tắm biển hoặc chơi golf và tận hưởng cuộc sống. Thựcchất, đầu tư giá trị có thể mang lại lợi nhuận rất lớn.

Nhưng đầu tư theo đà tăng trưởng cũng có thể mang lại lợi

112 -

nhuận lớn. Phương pháp này không dễ hiểu như phương pháp đầutư giá trị, và việc thực thi cũng khó hơn. Nó đòi hỏi bạn phải bỏ ranhiều công sức hơn. Tuy nhiên, không giống như giao dịch “lướtsóng”, đầu tư theo đà tăng trưởng không buộc bạn phải luôn dánmắt vào màn hình máy tính suốt ngày.

Tuy nhiên, phương pháp đầu tư tốt nhất dành cho bạn do bạnquyết định. Nó tùy thuộc vào mục tiêu mà bạn đang cố gắng hoànthành. Nếu bạn là một nhà đầu tư kiên nhẫn với khung thời gian đầutư dài hạn và bạn không thích phải giám sát các hạng mục đầu tưcủa mình quá thường xuyên, thì phương pháp đầu tư giá trị dài hạncủa Buffett chính là cách tốt nhất. Nhưng nếu bạn muốn nhìn thấythu nhập tăng lên nhanh hơn và có thể chịu được rủi ro nhiều hơn,và nếu bạn sẵn sàng dành nhiều thời gian để giám sát các khoản đầutư của mình, thì phương pháp đầu tư đà tăng trưởng sẽ làm bạn hàilòng hơn. Dù bạn chọn bất cứ phương pháp nào, thì ít nhất bạn cũngcần nhận thức được phương pháp nào có hiệu quả - và phương phápnào không hiệu quả - trong dài hạn cũng như ngắn hạn. Chỉ biếtđược một nửa câu chuyện có thể dẫn đến những kỳ vọng phi thực tế,thậm chí nó có thể làm cho một nhà đầu tư có ý định tốt gặp phảinhững rắc rối khó giải quyết.

113


• Buffett là nhà đầu tư dài hạn. Nếu ông buộc phải chọn một

cách chặt chẽ giữa giá trị và tăng trưởng, chắc hẳn ông sẽ

nghiêng về giá trị. Các bằng chứng thực nghiệm cho thấy ông

đúng khi làm như vậy. Những cổ phiếu giá trị sẽ vượt trội so với

những cổ phiếu tăng trưởng trong dài hạn. Một cuộc nghiên

cứu đã khám phá ra rằng với thời gian nắm giữ 10 năm, cổ

phiếu giá trị mang lại hiệu quả cao hơn cổ phiếu tăng trưởng

hơn ba lần. Nếu bạn muốn mua cổ phiếu và nắm giữ dài hạn,

hãy hướng danh mục đầu tư của mình về các cổ phiếu giá trị

và tránh xa những cổ phiếu tăng trưởng.

• Do Berkshire Hathaway đã phát triển quá lớn, Buffett buộc phải

chọn những cổ phiếu và công ty có giá trị vốn hóa lớn để đầu

tư. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy cổ phiếu của các công ty có

giá trị vốn hóa nhỏ tỏ ra vượt trội hơn các cổ phiếu có giá trị

vốn hóa lớn trong dài hạn. Những người mua và nắm giữ cổ

phiếu dài hạn nên hướng danh mục đầu tư của mình về các cổ

phiếu có giá trị vốn hóa nhỏ.

• Các nghiên cứu cũng chứng minh cổ phiếu thể hiện đà tăng

trưởng. Những cổ phiếu trong quá khứ gần có hiệu quả tốt

thường có khuynh hướng tiếp tục có hiệu quả cao trong tương

lai gần. Những cổ phiếu có hiệu quả thấp trong quá khứ gần

cũng có khuynh hướng kém hiệu quả trong tương lai gần. Đà

tăng trưởng có vẻ duy trì trong khoảng thời gian 12 tháng.

Ngoài ra, những cổ phiếu tăng trưởng có mức thu nhập ngoài

kỳ vọng lớn nhất cũng thể hiện mức độ đà tăng trưởng lớn

nhất. Việc Buffett từ chối xem xét đầu tư theo đà tăng trưởng

114 -

đã làm cho các cổ đông của ông mất mát nhiều trong thời kỳ

bùng nổ công nghệ của thập niên 1990. Song, điều này góp

phần cách ly họ khỏi làn sóng bán tháo cổ phiếu bắt đầu từ năm

2000. Mặc dù cổ phiếu giá trị thể hiện sự vượt trội hơn cổ phiếu

tăng trưởng trong dài hạn, nhưng rõ ràng cổ phiếu tăng trưởng

mang lại kết quả tốt hơn cổ phiếu giá trị trong những kỳ hạn đầu

tư ngắn hơn. Các nhà đầu tư tìm kiếm thu nhập lớn hơn trong

kỳ hạn đầu tư ngắn hơn nên tập trung vào những cổ phiếu tăng

trưởng có đà tăng trưởng mạnh. Tuy nhiên, họ cần nhận thức

rằng chiến lược này cũng gắn liền với rủi ro lớn hơn.

• Trọng tâm hướng vào dài hạn của Buffett giúp ông giảm chi

phí giao dịch và thuế. Đầu tư theo đà tăng trưởng đòi hỏi nhiều

nỗ lực giám sát, tần suất giao dịch cao và dẫn đến mức thuế lớn

hơn. Những người theo phương pháp mua và nắm giữ cổ phiếu

dài hạn có thể dành nhiều thời gian để hưởng thụ cuộc sống

hơn. Những người thiên về phương pháp đầu tư theo đà tăng

trưởng phải làm việc chăm chỉ hơn và họ cũng phải gánh chịu

chi phí cao hơn.

4ĐỪNG BAO GIỜ KẾT HÔN

VỚI CỔ PHIẾUBất kể mức giá bao nhiêu, chúng tôi hoàn toàn

không quan tâm đến việc bán bất cứ doanh nghiệp nàolàm ăn hiệu quả mà Berkshire đang sở hữu. Chúng tôi

cũng rất ngần ngại khi bán bất cứ doanh nghiệp kém cỏinào miễn là chúng tôi vẫn còn kỳ vọng nó có thể tạo ra ít

nhất một khoản thu nhập nào đó, và miễn là chúng tôicảm thấy các nhà quản lý và quan hệ lao động của nó

vẫn tốt đẹp.

- Warren Buffett

hi bạn hỏi các nhà đầu tư về Warren Buffett, bạn sẽ nghethấy những câu nói đại loại như: “Buffett là một thiên tài!”, “Buffettlà nhà đầu tư vĩ đại nhất của mọi thời đại!”. Cũng có người bảo ônglà nhà chọn cổ phiếu vĩ đại.

Tuy nhiên, Buffett có lẽ sẽ không đồng tình với những nhậnxét đó – ít nhất là với những người nói ông là người chọn cổ phiếugiỏi. Điều này không phải vì sự lựa chọn cổ phiếu của ông không tốt.Thực ra, những lựa chọn của ông rất xuất sắc. Sự phản đối của ôngcũng không liên quan gì đến tính khiêm nhường của ông, vốn đượcnhìn nhận rộng rãi. Lý do thực sự mà Buffett không tán đồng đơn

116 -

giản là vì ông không tin rằng việc lựa chọn cổ phiếu có liên hệ lớnđến đầu tư. Trên thực tế, Buffett tin rằng hoạt động đầu tư thực sựchỉ liên quan đến việc mua bán doanh nghiệp, chứ không phải chỉ ởviệc lựa chọn cổ phiếu của doanh nghiệp đó.

BUFFETT “KẾT HÔN” VỚI DOANH NGHIỆPKết hôn là một sự ràng buộc quan trọng. Tình yêu là điều kiện

cần thiết để tạo ra cuộc hôn nhân bền vững, nhưng tình yêu khôngphải là yếu tố duy nhất. Cần phải có thêm nhiều điều kiện thuận lợikhác nữa. Trước khi cùng nhau bước lên sân khấu, bạn cần phải tìmhiểu càng nhiều càng tốt về người mà bạn sắp cưới. Sự tương hợp, tincậy, thân thế gia đình, giáo dục, tôn giáo, sự trưởng thành, nghềnghiệp và điều kiện tài chính – tất cả đều cần phải được xem xét. Suycho cùng thì hôn nhân đòi hỏi một ràng buộc lâu dài. Trong khichẳng có gì đảm bảo và bạn không bao giờ có thể đoan chắc 100%mình sẽ thành công.

Hơn nữa, một khi bạn đã quyết định ràng buộc vào một cuộchôn nhân, bạn không thể hủy bỏ nó một cách dễ dàng chỉ vì mộtkhuôn mặt dễ thương hơn xuất hiện. Bạn không thể chấm dứt ngaychỉ vì bạn gặp phải một số bất đồng. Tất nhiên, nếu có những khácbiệt cơ bản và không thể dung hòa xuất hiện một cách tuyệt đối rõràng thì chia tay là một lựa chọn có thể nghĩ đến. Nhưng điều đó sẽrất rắc rối và tốn kém. Bạn đừng bao giờ quyết định một cách khinhsuất và đó chỉ là biện pháp cuối cùng. Bạn đừng để ý nghĩ này xuấthiện trong tâm trí mình khi bạn đang suy nghĩ một cách nghiêm túcvề việc kết hôn.

Trong tâm trí của Warren Buffett, mua lại một doanh nghiệp

117

cũng giống như kết hôn. Tất nhiên, điều khác biệt là trong khi ôngchỉ có thể cưới một người thì ông có thể sở hữu vô số doanh nghiệp,miễn là ông có đủ tiền mua chúng. Nhưng trong mọi trường hợp,khi Buffett mua lại một doanh nghiệp, ông biết mình đang có một sựràng buộc quan trọng. Đây là lý do tại sao ông cố gắng chỉ mua lạinhững doanh nghiệp tốt mà ông dự định sẽ nắm giữ trong dài hạn.Tất cả những người yêu thích Buffett nghiêm túc đều biết rằng đâylà một phần trong sự thú vị của ông.

Thực ra, Buffett thường phân biệt rất rõ việc mua lại doanhnghiệp và mua cổ phiếu. Ông khuyên các nhà đầu tư suy nghĩ nhưnhững người mua lại doanh nghiệp, chứ không phải như nhữngngười mua bán cổ phiếu ngắn hạn. Ông cũng tin rằng nhà đầu tưnên gắn bó với những doanh nghiệp tốt thậm chí khi họ đang gặpkhó khăn, cũng giống như họ gắn bó với một cuộc hôn nhân khi tốtđẹp cũng như lúc khó khăn. Tương tự, Buffett nói ông sẽ không bánmột doanh nghiệp tốt chỉ đơn giản bởi vì ông có thể nhận được mộtcái giá lớn hơn giá trị nội tại nhiều lần. Tuy nhiên, điều đáng ngạcnhiên nhất có lẽ là thái độ của ông đối với các doanh nghiệp hoạtđộng kém hiệu quả mà ông hiện đang sở hữu. Ông sẽ không rót thêmtiền vào những doanh nghiệp này và ông có thể hối tiếc vì mình đãmua chúng, nhưng ông cũng hết sức miễn cưỡng trong việc bánchúng đi. Ông phát biểu điều này rất rõ ràng qua Nguyên tắc số 11trong “Cẩm nang Chủ sở hữu”(23) trong báo cáo thường niên củaBerkshire:

Các bạn nên nhận thức đầy đủ về một thái độ mà Charlie vàtôi cùng chia sẻ nhưng có thể ảnh hưởng xấu đến hiệu quả tàichính của chúng ta: Bất kể mức giá là bao nhiêu, chúng tôi

(23) Owner's Manual.

118 -

hoàn toàn không quan tâm đến việc bán bất cứ doanh nghiệpnào đang làm ăn hiệu quả mà Berkshire sở hữu. Chúng tôicũng rất ngần ngại khi bán bất cứ doanh nghiệp kém cỏi nàomiễn là chúng tôi vẫn còn hy vọng nó có thể tạo ra ít nhất mộtkhoản thu nhập và miễn là chúng tôi cảm thấy các nhà quảnlý và mối quan hệ lao động bên trong nó vẫn tốt đẹp. Chúngtôi hy vọng không lặp lại những sai lầm trong hoạt động phânbổ vốn có thể dẫn chúng ta đến với những doanh nghiệp kémhiệu quả như vậy. Và chúng ta sẽ phản ứng một cách hết sứccẩn trọng với những đề xuất rằng các doanh nghiệp hoạt độngkém của chúng ta có thể được khôi phục về mức lợi nhuận đạtyêu cầu bằng những khoản chi tiêu vốn lớn. (Những dự báo sẽrất to tát, và người chủ xướng cũng thành thật, nhưng cuốicùng, các khoản đầu tư lớn bổ sung vào một ngành tệ hại sẽchỉ mang lại những kết quả tương tự như việc vùng vẫy trongmột vùng cát lún mà thôi). Tuy nhiên, hành vi quản trị nhẫntâm (loại bỏ doanh nghiệp ít hứa hẹn nhất sau mỗi thời kỳ) lạikhông phải là phong cách của chúng tôi. Chúng tôi thà nhậnkết quả tổng hợp bị ảnh hưởng một chút còn hơn là thực hiệnnhững hành động như thế.

Đây là điều rất thú vị đối với các chuyên gia đầu tư bởi việckhông bán các doanh nghiệp yếu kém không được xem là quyết địnhhợp lý. Nó trái ngược hoàn toàn với nguyên tắc tối đa hóa tài sản.Một nhà đầu tư có lý trí sẽ cảm thấy phấn khích nếu bán được mộtthứ gì đó ở mức cao hơn giá trị thực của nó. Anh ta cũng sẽ cảm thấyhạnh phúc khi thoát được một điều gì đó không mang lại thu nhậpphù hợp. Điều đáng ngạc nhiên là Buffett hoàn toàn nhận thức đượcđiều này và thẳng thắn thừa nhận rằng các chính sách của ông có

119

ảnh hưởng không tốt đến cổ đông của mình. Nhưng đồng thời, có lẽkhông có cá nhân đơn độc nào trong lịch sử hoạt động đầu tư có thểlàm một công việc tốt hơn Warren Buffett trong việc tối đa hóa tàisản của cổ đông trong dài hạn.

Điều gì giải thích cho hành vi có vẻ phi lý trí này? Đó là do sựphân biệt của Buffett giữa việc mua doanh nghiệp và mua cổ phiếu.Hầu hết những nhà đầu tư không thực sự cảm nhận được sự khácbiệt then chốt này. Hành vi đó nghe có vẻ bất hợp lý, vì rằng để sởhữu doanh nghiệp, bạn phải thu gom cổ phiếu của nó. Nắm cổ phiếulà nắm vốn cổ phần. Ai sở hữu vốn đa số cổ phần, người đó sở hữudoanh nghiệp.

Nhưng trong tâm trí của Buffett, sự khác biệt liên quan đến sựcam kết. Mua lại doanh nghiệp đòi hỏi phải có sự cam kết nghiêmtúc. Mua cổ phiếu không cần sự cam kết nhiều. Đây là một cách cảmnhận sự khác biệt. Nếu khoản đầu tư của bạn vào một doanh nghiệpđại diện cho một phần lớn tài sản ròng của bạn, dù bạn mua lại toànbộ doanh nghiệp hoặc chỉ một phần nhỏ của nó, bạn sẽ tập trung hếtsức và ràng buộc với thành công của doanh nghiệp đó. Trái lại, nếuphần vốn sở hữu của bạn chỉ chiếm một phần nhỏ trong tài sản ròngcủa bạn, mức độ cam kết của bạn sẽ không nghiêm túc bằng. Nếubạn không hài lòng với cách thức công việc diễn tiến, bạn chỉ cầnchấp nhận thua lỗ, bán tháo và thoát ra. Thậm chí bạn còn có thểnhận được lợi ích từ thuế khá tốt khi bạn bán nó đi.

Berkshire Hathaway có thói quen mua lại toàn bộ doanh nghiệp– hoặc ít nhất cũng là một phần chiếm tỷ lệ lớn trong doanh nghiệpđó. Buffett nói rằng thậm chí nếu bạn không có đủ tiền để làm nhưvậy, thì ít nhất bạn cũng nên nghĩ rằng mình là người mua lại doanh

120 -

nghiệp, chứ không phải người mua cổ phiếu. Bạn nên nhận thấy rằngmình đang đầu tư tiền vốn thực; và trước khi đầu tư bất cứ khoảntiền nào, một người mua doanh nghiệp trước hết sẽ tiến hành một sốhoạt động nghiên cứu – trong đầu tư thường được gọi là “sự chú tâmxác đáng”(24). Hơn nữa, một người mua doanh nghiệp thông minh sẽkhông đầu tư vốn với ý định chuyển chủ sở hữu trong thời gian ngắn.Thực ra, Buffett nói rằng khi ông quyết định đầu tư, thậm chí ôngkhông nghĩ đến chiến lược thoát ra(25). Nhưng ngay cả những ngườimua doanh nghiệp có sẵn một chiến lược thoát ra rõ ràng trong kếhoạch của mình cũng có ý định gắn bó với nó trong ít nhất cũng mộtvài năm.

Cũng như khi bạn kết hôn, trước khi mua doanh nghiệp, bạnnên tìm hiểu càng nhiều càng tốt về doanh nghiệp. Nó sản xuất sảnphẩm gì, dịch vụ gì? Ai là khách hàng và nhà cung cấp quan trọngnhất của nó? Thị trường của nó lớn đến mức nào? Thị trường nàyđang tăng trưởng hay đình trệ? Thị phần của công ty lớn đến mứcnào? Bộ máy quản lý có năng lực, đáng tin cậy, và sẵn sàng ở lại điềuhành doanh nghiệp sau khi bạn mua nó không? Những nhân viênchính là ai? Họ có tài năng, có hài lòng với công việc và trung thànhvới công ty không? Công ty có tình hình tài chính ổn định không,hay nó đang có những khoản nợ quá khả năng chi trả? Đâu là nhữngthước đo chính của ngành này? Tỷ suất lợi nhuận, thu nhập trên vốnchủ sở hữu và giá trị sổ sách ra sao?

Đây là những câu hỏi thường xuất hiện trong tâm trí Buffett,bởi khi ông ra một quyết định đầu tư, ông thường cam kết bằng mộtsố tiền rất lớn. Buffett sẽ nắm giữ doanh nghiệp trong dài hạn. Câutrả lời cho những câu hỏi này không có ý nghĩa gì nhiều đối với

(24) Due diligence.(25) Exit strategy.

121

những người chỉ nghĩ đến một giao dịch theo kiểu “lướt sóng”,nhưng chúng rất quan trọng đối với các nhà đầu tư dài hạn. Cũngnhư trong hôn nhân, những người mua lại doanh nghiệp thường cókế hoạch gắn bó với doanh nghiệp trong một mối quan hệ khó có thểtháo gỡ được.

Khi bạn ra quyết định đầu tư và bạn suy nghĩ như một ngườimua doanh nghiệp, bạn nhận thấy rằng mình đang trở thành chủ sởhữu với ý nghĩa thực sự của nó. Một người mua doanh nghiệp (tráivới một người giao dịch cổ phiếu) sẽ không cắt đứt và tháo chạy chỉvì thu nhập có vẻ không đạt mức kỳ vọng trong quý và cổ phiếu cóthể sẽ mất một vài điểm. Tương tự, một người mua doanh nghiệp sẽkhông bán và nhanh chóng hiện thực hóa lợi nhuận chỉ bởi vì giá cổphiếu bất ngờ tăng vọt với tốc độ nhanh hơn kỳ vọng ban đầu. Đâylà lý do tại sao Buffett nói ông không bán một doanh nghiệp tốt nàodù thậm chí ông nhận được nhiều tiền hơn giá trị thực của nó, cũnglà lý do tại sao ông không bán đi một doanh nghiệp làm ăn khônghiệu quả miễn là nó còn có khả năng tạo ra thu nhập, dù nhỏ.

HẦU HẾT CÁC NHÀ ĐẦU TƯ ĐỀU “HẸN HÒ”VỚI CỔ PHIẾU

Hẹn hò rất khác so với hôn nhân. Bạn có thể nghĩ rằng bạn đangyêu, nhưng bạn không thực sự chắc chắn về điều này. Các bạn muốndành một ít thời gian ở cùng với nhau, tìm hiểu nhau, nhưng khôngnhất thiết phải quan tâm đến mối quan hệ lâu dài. Bạn sẵn sàng chấpnhận một số trách nhiệm, nhưng bạn chưa sẵn sàng cho một cam kếtlớn và lâu dài. Quan trọng nhất là bạn vẫn muốn để ngỏ các phươngán lựa chọn của mình phòng khi xuất hiện đối tượng khác tốt hơn.

122 -

Nếu chỉ hẹn hò, bạn sẽ dễ dàng hơn rất nhiều để chia tay nếu mọiviệc không diễn tiến tốt đẹp.

Nếu người mua lại doanh nghiệp nghĩ đến hôn nhân, thì ngườimua cổ phiếu chỉ nghĩ đến hẹn hò. Thật ra, có một câu châm ngônở Phố Wall rằng: “Đừng bao giờ kết hôn với cổ phiếu.(26)” Nhữngngười mua cổ phiếu luôn giữ trong đầu mình câu châm ngôn đầy“hương vị đầu tư” này.

Người mua cổ phiếu không sẵn sàng đưa ra sự cam kết mạnhmẽ mà những người mua doanh nghiệp thường thể hiện; và mua cổphiếu, trái với mua doanh nghiệp, có liên quan chủ yếu đến sự giaodịch. Người mua cổ phiếu thường không sẵn sàng mạo hiểm với mộtkhoản vốn lớn trong bất kỳ giao dịch đơn lẻ nào, và họ gần như chắcchắn không nghĩ đến việc nắm giữ hạng mục đầu tư đó một cáchvĩnh viễn. Người mua cổ phiếu thường rất vui mừng bán cổ phiếu đingay khi cơ hội tốt đến với họ. Buffett có thể phản đối, nhưng sự thậtlà nhà đầu tư trung bình phải suy nghĩ theo cách của người mua cổphiếu hơn là người mua doanh nghiệp. Xét cho cùng, nhà đầu tưtrung bình chỉ có đủ tiền để mua vài trăm hay vài ngàn cổ phiếu củamột doanh nghiệp. Điều đó không đủ mang lại cho nhà đầu tư khảnăng gây ảnh hưởng đến việc điều hành doanh nghiệp mà nhữngngười mua doanh nghiệp như Buffett có thể làm được. Hơn nữa, nhàđầu tư trung bình có thể không đủ khả năng để duy trì lựa chọn củamình qua những giai đoạn khó khăn kéo dài của doanh nghiệp.

Khi mua cổ phiếu thay vì mua doanh nghiệp, giá cả là mộttrong những yếu tố quan trọng nhất cần xem xét. Rõ ràng, tốt nhấtlà mua được giá thấp, nhưng một người mua cổ phiếu cũng khôngphản đối việc mua giá cao và bán với giá cao hơn nữa. Tất cả những

(26) Never marry a stock.

123

yếu tố thực sự quan trọng cần quan tâm khi mua một doanh nghiệpcho dài hạn, như thị phần, chất lượng bộ máy quản lý, tỷ suất lợinhuận, thu nhập trên vốn chủ sở hữu thường không quan trọng khimua cổ phiếu trong ngắn hạn. Tuy việc nắm vững các yếu tố căn bảnnày lúc nào cũng là điều nên làm, nhưng chúng sẽ không thúc đẩyhoặc ngăn chặn quyết định đầu tư của bạn.

Một người mua cổ phiếu biết rằng nếu một cổ phiếu đang đượcbán dưới giá trị nội tại, thì nó trở thành một ứng viên sáng giá để bạnmua lại. Thậm chí Buffett cũng tán thành điều này. Tuy nhiên,những người mua cổ phiếu thay vì mua doanh nghiệp cũng đang suynghĩ về việc bán nó đi. Hãy nhớ Buffett không có chiến lược thoát ra.Tuy nhiên, đối với người mua cổ phiếu, việc thoát ra cũng quantrọng không kém việc mua vào. Người mua cổ phiếu biết rằng nếucổ phiếu có thể bị định giá thấp thì chúng cũng có thể được định giácao. Họ biết nếu mua những cổ phiếu bị định giá thấp là điều có ýnghĩa lớn thì nó cũng có ý nghĩa tương tự khi bán những cổ phiếuđược định giá cao. Buffett cũng biết điều này. Nhưng Buffett thích“kết hôn” hơn. Ông không thích bán. Như chúng ta đã biết từ đầuchương, Buffett nói rằng ông sẽ không bán đi một doanh nghiệp tốtthậm chí nếu ông nhận được nhiều tiền hơn giá trị thực của nó.Nhưng những người mua cổ phiếu thường sẵn sàng bán đi – đặc biệtlà khi họ thấy rõ ràng mức giá mà họ nhận được cao hơn so với giá trịthực của cổ phiếu. Xét cho cùng, tại sao họ lại nắm giữ cổ phiếu đượcđịnh giá cao trong khi có vô số những cổ phiếu bị định giá thấp màhọ có thể mua lại?

124 -

TẤT CẢ ĐỀU LIÊN QUAN ĐẾN SỰ KIỂM SOÁTThông qua Berkshire, khi Buffett mua lại một doanh nghiệp,

ông thường mua toàn bộ doanh nghiệp. Ngay cả khi ông chỉ mua cổphần trong một công ty đại chúng được giao dịch công khai trên sànchứng khoán, ông cũng mua với tỷ lệ khá lớn để Berkshire cuối cùngtrở thành một trong những cổ đông lớn nhất của doanh nghiệp đó.Khi Berkshire tiến hành đầu tư, ngay lập tức nó thu hút sự chú ý củacông chúng.

Một khi Berkshire mua lại toàn bộ doanh nghiệp, nó sẽ nắmquyền kiểm soát hoàn toàn doanh nghiệp đó. Buffett thường nói rằngông sẽ không bảo các nhà quản lý giỏi của doanh nghiệp đó phải làmđiều gì theo ý ông cả. Thật ra, một lý do mà ông thích mua nhữngcông ty được quản lý bài bản đó là ông không thích tham gia vàonhững hoạt động thường ngày của công ty. Ông thích để nhữngngười hiểu doanh nghiệp điều hành nó với hiệu quả cao nhất. Tuynhiên, vẫn có một điểm khác biệt rất lớn giữa Buffett và hầu hếtnhững người khác. Do quyền sở hữu của Buffett thường quá lớn nênông có thể tham gia với mức độ rất lớn vào các quyết định quản trị,nếu muốn. Nếu Buffett không thích cách điều hành công ty, ông sẽcó phương án can thiệp và tiến hành những sự thay đổi cần thiết.Tương tự, nếu ông thấy kế hoạch kinh doanh của công ty không khảthi, ông sẽ chỉnh sửa nó lại. Nếu ông không nhìn thấy sự tin cậy ở cácnhà quản lý công ty, ông có thể sa thải họ và đưa vào một đội ngũquản lý mới. Đây là điều mà các nhà đầu tư trung bình không cáchnào làm được. Buffett có thể không làm như vậy thường xuyên,nhưng ông áp dụng một phương pháp tiếp cận chủ động trong mộtsố trường hợp ông cho là cần thiết.

125

Ở Chương 6, các bạn sẽ thấy ông triển khai các thay đổi khi xửlý vấn đề của General Re. Thậm chí ông sẵn sàng đảm nhiệm chứcvụ giám đốc điều hành của Salomon Inc. để cứu công ty này. Tỷ lệsở hữu vốn lớn của Berkshire trong các công ty đại chúng cũng chophép Buffett ngồi vào hội đồng quản trị. Thực tế, ông có chức vụtrong hội đồng quản trị của hơn 20 công ty khác nhau. Điều cơ bảnlà khi Berkshire mua toàn bộ một công ty nào đó, hoặc thậm chí chỉmua một số cổ phiếu trong các công ty đại chúng, công ty đó sẽ đượchưởng lợi thế lớn. Điều này cho phép Buffett quyết định vốn củacông ty đó sẽ được phân bổ như thế nào.

Có bao nhiêu nhà đầu tư khác có thể làm được những điều màBuffett đang làm? Bạn có thể không? Khi bạn ra một quyết địnhđầu tư, bạn có thực sự suy nghĩ giống như Buffett không? Bạn cóthực sự nghĩ đến việc kiểm soát các quyết định phân bổ nguồn vốnkhông? Mức đầu tư của bạn có thể mang lại cho bạn quyền canthiệp và tiến hành những thay đổi mà bạn cho là cần thiết không?Nếu câu trả lời đều là có, thì bạn quả thực rất may mắn. Bạn cónhững phương tiện để trở thành người mua doanh nghiệp. Nhưngnếu câu trả lời là không, bạn chỉ đơn thuần là người mua cổ phiếucủa các công ty mà thôi.

Thực tế là hầu hết các nhà đầu tư đều không thể làm nhữngđiều mà Berkshire và Buffett thường làm. Hầu hết họ không thể mualại toàn bộ doanh nghiệp. Thậm chí, họ còn không có đủ tiền để mualại một tỷ lệ sở hữu lớn trong một công ty đại chúng. Để có tỷ lệ sởhữu 1% trong một công ty có mức vốn hóa thị trường 1 tỷ USD thìbạn cần có 10 triệu USD – một con số không nhỏ. Ngày nay, mộtcông ty có giá trị 1 tỷ USD được xem là nhỏ. Thậm chí những người

126 -

có số tiền trên cũng không dễ dàng đổ tất cả tiền vào một cổ phiếuduy nhất. Kết quả là hầu hết các nhà đầu tư sẽ không bao giờ có đượcvị trí đủ quyền lực để ra những quyết định phân bổ tài chính giúp tốiđa hóa thu nhập của công ty. Dù họ sẵn sàng chấp nhận nó haykhông, nhưng sự thực vẫn là hầu hết các nhà đầu tư đều không mualại doanh nghiệp. Đơn giản vì họ không có đủ tiền để làm điều đó.

Đa phần các nhà đầu tư sẽ mua cổ phiếu. Và thậm chí nếu họcó khả năng mua cổ phiếu với giá trị vài triệu đô-la, thì chắc là nócũng không đủ để mang lại cho họ một vị thế có thể xuất hiện ở tổnghành dinh của công ty và đề xuất một sự thay đổi trong chiến lượckinh doanh. Khoản đầu tư của họ không đủ để giành được một ghếtrong hội đồng quản trị. Nó thậm chí không đủ để họ thay đổi ngườiđiều hành phòng hành chính, đừng nói đến giám đốc điều hành.Trong trường hợp tốt nhất, hầu hết các nhà đầu tư chỉ có thể hy vọngtrở thành người hưởng lợi đi kèm. Điều này có nghĩa là họ có thểmua một số cổ phiếu và hy vọng rằng có một người nào đó nhưBuffett tham gia và mua một tỷ lệ sở hữu đủ lớn để buộc bộ máyquản lý phải trung thực. Hoặc phương án khác là họ có thể thuêBuffett làm việc trực tiếp cho họ bằng cách mua cổ phiếu củaBerkshire Hathaway.

Vì thế, khi mua cổ phiếu, hẳn bạn sẽ rất thú vị khi nghĩ về mìnhnhư một người đầu tư theo kiểu Warren Buffett. Bạn có thể tưởngtượng một cách hào phóng rằng bạn đang thực sự mua lại một doanhnghiệp giống như cách Buffett thường làm. Nhưng nếu thành thậtvới bản thân, bạn sẽ thừa nhận mình chỉ đơn thuần đang mua cổphiếu mà thôi. Buffett có thể lập luận rằng nắm lấy những vị thế cóý nghĩa trong những công ty nhỏ có thể giúp kiểm soát được rủi ro,

127

nhưng chiến lược này không dễ dàng thực hiện đối với nhà đầu tưtrung bình. Thậm chí nếu họ cực kỳ khôn ngoan và biết chính xácmình đang làm gì, thì họ vẫn không bao giờ có đủ nguồn lực để nắmlấy vị thế có ý nghĩa trong một công ty duy nhất. Hầu hết các nhà đầutư chỉ có thể kiểm soát rủi ro bằng cách đa dạng hóa hợp lý mà thôi.Buffett cũng nhận ra điều này. Đó là lý do tại sao ông khuyên nên đadạng hóa rộng rãi.

Buffett có thể tin tưởng rằng ông đang “kết hôn” với doanhnghiệp mà ông mua lại, nhưng “kết hôn” với cổ phiếu chắc hẳnkhông phải là một chiến lược thích hợp cho mọi người. Đại đa số cácnhà đầu tư không có đủ nguồn lực để “kết hôn” với cổ phiếu. Họ chỉcó đủ tiền để “hẹn hò” với những hạng mục đầu tư của mình màthôi. Buffett có thể tự hào mình không cần chiến lược thoát ra, nhưngnhà đầu tư trung bình không thể khóa mình mãi mãi với một loại cổphiếu nào đó – đặc biệt là những cổ phiếu chỉ có khả năng mang lạinhững khoản thu nhập quá khiêm tốn.

Tất cả những điều này không có ý muốn nói các nhà đầu tư bìnhthường không nên đầu tư dài hạn. Chúng ta đã thấy phương phápđầu tư giá trị dài hạn có hiệu quả khá tốt. Tất nhiên, nó cũng sẽ cóhiệu quả đối với bạn giống như đối với Buffett. Tuy nhiên, biên tậpviên Ken Fisher của tạp chí Forbes đã chỉ ra rằng chỉ có Buffett mớicó thể là Buffett. “Đừng cố gắng trở thành Phil Fisher, hoặc WarrenBuffett, hay Peter Lynch, hoặc bất kỳ người nào khác. Hãy là chínhmình…”. Fisher chắc hẳn biết rõ mình đang nói gì. Cha ông, PhilFisher, là một trong những người hướng dẫn có ảnh hưởng nhất củaBuffett. Bạn không phải là Buffett và bạn không nên tự nhận mình cóthể đầu tư giống Buffett. Như Ken Fisher nói, bạn hãy là chính mình.

128 -

Điều này có nghĩa là bạn phải hiểu được bạn là ai trong vai trò nhàđầu tư. Bạn có những mục tiêu gì? Bạn có những ràng buộc gì? Bạnsẵn sàng và có khả năng chịu đựng rủi ro ở mức độ nào? Hãy tìm hiểunhững chiến lược đầu tư nào có hiệu quả nhất đối với bạn. Đảm bảorằng bạn biết lý do tại sao mình đang đầu tư và cách bạn muốn đầutư trước khi cam kết đưa ra một phần lớn tài sản của mình vào bất cứcổ phiếu, ngành hay lớp tài sản nào.

GIẤC MƠ PIPESau đây là một điều khác nữa mà hầu hết các nhà đầu tư không

thể làm được. Họ không thể thực hiện các khoản đầu tư tư nhân vàotài sản công (PIPE – Private Investments in Public Equity). Đây làmột chiến lược thú vị thường được các quỹ đầu tư thanh khoản linhhoạt (hedge fund(27)) sử dụng. Thực tế, công ty Friedland GlobalCapital Markets ước lượng rằng “hàng trăm, nếu không phải hàngngàn, quỹ đầu tư chứng khoán tư nhân hoặc quỹ đầu tư thanh khoảnlinh hoạt đã được thành lập trong vài năm qua để đầu tư vào PIPE”.Berkshire Hathaway cũng là một nhà đầu tư vào PIPE rất năng động.

Như tên gọi của nó, PIPE cho phép các nhà đầu tư lớn mua cổphiếu hoặc chứng khoán liên kết vốn (equity-linked securities) từcác công ty công thông qua giao dịch tư nhân. Cách sắp đặt này giúpngười phát hành tiết kiệm thời gian và tiền bạc. Do nó được xem làgiao dịch tư nhân nên công ty không cần phải đăng ký với Ủy banChứng khoán Nhà nước trước khi giao dịch. Hơn nữa, chi phí phát

(27) Hedge Fund là loại quỹ đầu tư có tính đại chúng thấp và không bị quản lý quá chặt. Kháiniệm “Hedge Fund" không ám chỉ một loại pháp nhân riêng biệt của thị trường vốn, mà chỉlà cách gọi nhằm phân biệt các quỹ ít bị quản lý chặt chẽ. Thường các quỹ loại này chỉ giao dịchvới một số lượng hạn chế các nhà đầu tư, vì thế mỗi nhà đầu tư phải góp vào những khoảntiền rất lớn theo phương thức “gọi vốn không đại chúng" (private placement). Ngược với cácHedge Fund là các quỹ “Mutual Funds" (thường gọi là quỹ tương hỗ) có tính đại chúng cao,hầu như mọi người đều có thể tham gia. Do không bị quản lý chặt, Hedge Fund thường rấtlinh hoạt trong các chiến lược đầu tư.

129

sinh thường ít hơn mức mà nhà phát hành sẽ phải trả trong một giaodịch phát hành thứ cấp điển hình khác. PIPE cũng cho phép nhàphát hành huy động một khoản tiền nhỏ hơn mức mà giao dịch pháthành thứ cấp yêu cầu. Kết quả là PIPE thường được sử dụng khicông ty phát hành cần tiếp cận nhanh một lượng vốn lớn. Người muathường nhận được chiết khấu tốt và nhà phát hành cam kết sẽ nhanhchóng đăng ký chứng khoán với Ủy ban Chứng khoán, nhờ đó làmcho chúng có tính thanh khoản. Thường mất không quá sáu thángđể quá trình đăng ký được phê chuẩn, cho phép người mua bán lạichứng khoán cho công chúng.

Một giao dịch đầu tư PIPE có thể gắn liền với việc phát hànhcổ phiếu phổ thông với giá thấp hơn giá thị trường, hoặc có thể gắnvới việc phát hành trái phiếu hoặc cổ phiếu ưu đãi có thể chuyển đổi.Trong trường hợp phát hành giấy tờ có giá có thể chuyển đổi, ngườimua nhận được mức giá tốt và có quyền chuyển đổi chứng khoánthành cổ phiếu phổ thông. Giá chuyển đổi thường được đặt ở mứcưu đãi, có thể cố định hoặc có thể được điều chỉnh. Ví dụ, nếu giá cổphiếu của nhà phát hành giảm xuống, giá chuyển đổi có thể đượcgiảm theo. Điều này cho phép nhà phát hành tăng thêm cổ phiếuqua quá trình chuyển đổi. Sự sắp đặt này mang lại cho người muamột lớp bảo vệ bổ sung, nhưng nó cũng mang lại cho họ một độngcơ thái quá trong việc làm cổ phiếu giảm giá bằng cách mua bán

Hedge Fund có thể bỏ tiền vào đầu tư các loại chứng khoán phát sinh và chỉ bị chế tài bởi cácđiều khoản trong hợp đồng kiểm soát quỹ. Tùy thuộc vào “Chỉ dẫn đầu tư" và “Phương thức",Hedge Fund có thể mua hay bán trên thị trường và tham gia các hợp đồng future, swap hoặccác phát sinh chứng khoán khác. Vì thế, Hedge Fund có thể tiến hành các chiến lược đầu tưphức hợp, có thể thu lợi tại các thời điểm thị trường dao động mạnh, hoặc khi thị trường đangbán tháo tài sản tài chính. Hedge Fund thích hợp với các nhà đầu tư chuyên nghiệp, hoặc cáctổ chức có trình độ cao.Hedge Fund ra đời năm 1949 tại Mỹ. Một trong những người phát minh ra quỹ này là AlfredW. Jones. Loại quỹ đầu tư này chỉ thực sự bùng phát trên quy mô toàn cầu từ sau Cuộc khủnghoảng tài chính - tiền tệ châu Á 1997. Nếu năm 1990 cả thế giới chỉ có khoảng 500 Hedgefund với tổng trị giá khoảng 40 tỷ USD thì đến năm 2007, tổng số quỹ này đã vượt hơn 9.500với tổng trị giá tài sản quản lý vào khoảng 2.000 tỷ USD.

130 -

khống. Trong giao dịch PIPE, người mua cũng có thể nhận được sựđảm bảo cho phép được mua thêm một lượng cổ phiếu phổ thôngvới một mức giá ưu đãi nào đó.

PIPE thường là những giao dịch tuyệt vời dành cho người mua,nhưng chúng không chắc hẳn đã tốt cho những cổ đông hiện hữu củacông ty phát hành. Điều này là do chúng có thể dẫn đến một sự phaloãng đáng kể. Kết quả là, khi thị trường biết được giao dịch PIPEđang treo, giá cổ phiếu của công ty phát hành thường giảm xuống đểphản ứng với tin tức này. Trên thực tế, Ủy ban Chứng khoán đã phạtmột số hedge fund vì thu lợi nhuận không chính đáng từ việc bán đicổ phiếu ở các công ty chuẩn bị thông báo phát hành PIPE.

Berkshire Hathaway đã tham gia một số giao dịch PIPE trongvai trò nhà đầu tư. Có lẽ Salomon là trường hợp nổi tiếng nhất.Chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về khoản đầu tư của Berkshire vàoSalomon trong Chương 6. Tuy nhiên, theo tài liệu của JamesAltucher, Salomon không phải là giao dịch PIPE duy nhất củaBerkshire. Những giao dịch tương tự khác gồm có nhà sản xuất daocạo Gillette, công ty gỗ Champion International, công ty viễn thôngLevel 3 Communications (được một giám đốc của BerkshireHathaway là Walter Scott thành lập), và nhà sản xuất khí tự nhiênWilliams Companies. Một số công ty này có tình hình tài chính khỏemạnh khi Berkshire tiến hành khoản đầu tư ban đầu. Một số đanggặp khó khăn. Nhưng, có một điểm mà các công ty này có vẻ nhưcùng chia sẻ là khuynh hướng bán công ty. Salomon cuối cùng đượcTravelers (nay có tên là Citigroup) mua lại. Gillette sau đó đượcProcter & Gamble thâu tóm. Champion được International Paperthu mua. Ít nhất cho đến nay Level 3 và Williams vẫn còn xoay xởđược để duy trì sự độc lập của mình.

131

PIPE tỏ ra có khả năng mang lại lợi nhuận lớn cho nhiều nhàđầu tư ở tầm mức doanh nghiệp, và Berkshire không phải là mộtngoại lệ. Tuy nhiên, đối với nhà đầu tư cá nhân, PIPE vẫn chỉ là mộtgiấc mơ. Những cá nhân muốn tham gia vào thị trường này có thể hyvọng làm được điều đó một cách gián tiếp thông qua các hedge fundhoặc mua cổ phiếu của những công ty như Berkshire Hathaway, khihọ chứng minh được thành tích tốt từ các giao dịch PIPE.

HÃY TÌM HIỂU KỸ BUFFETT, NHƯNG PHẢITHỰC TẾ

Warren Buffett nổi tiếng về hoạt động đầu tư vào doanh nghiệpthay vì mua cổ phiếu. Ông tin rằng mọi nhà đầu tư nên làm như vậy.Về cơ bản, ông phản đối lối tư duy ngắn hạn trong việc mua cổphiếu. Xét trên quy mô lớn, ông rất đúng. Nhiều nghiên cứu chothấy các nhà đầu tư suy nghĩ quá nhiều về ngắn hạn thường có kếtcục không tốt do mình tự gây ra. Ví dụ, khi giao dịch quá nhiều họcó thể mang lại lợi nhuận lớn cho công ty chứng khoán thay vì manglại lợi nhuận cho mình. Với việc thường xuyên hiện thực hóa cáckhoản thu nhập từ vốn, họ còn có thể chỉ nhận được những khoảnthu nhập tầm thường sau thuế, ngay cả khi họ xoay xở để tạo ra đượcnhững khoản thu nhập xuất sắc trước thuế.

Tuy nhiên, “kết hôn” với doanh nghiệp không phải là chiếnlược phù hợp cho những nhà đầu tư trung bình. Thực tế, đa dạnghóa mới là lựa chọn tốt nhất đối với họ. Như Buffett, tất cả các nhàđầu tư nên có đủ thông minh để mua những cổ phiếu bị định giáthấp. Tuy nhiên, không giống Buffett ở chỗ họ nên sẵn sàng bán cổphiếu khi chúng được định giá cao. Họ cũng nên nhận thức rằng

132 -

những công cụ đầu tư không điển hình như PIPE là ngoài tầm vớicủa họ. Nhà đầu tư nên tìm hiểu càng nhiều càng tốt về những chiếnlược được Buffett ưa chuộng, nhưng họ cần phải thực tế để đánh giáđiều gì có hiệu quả, điều gì không đối với họ.


• Buffett đưa ra một sự phân biệt rõ ràng giữa việc mua doanh

nghiệp và mua cổ phiếu. Ông tin rằng đầu tư thực sự phải gắn

liền với việc mua doanh nghiệp. Những người suy nghĩ giống

như người đi mua doanh nghiệp sẽ cam kết đầu tư vốn đáng kể

trong dài hạn. Những người suy nghĩ như người mua cổ phiếu

không cảm thấy sự ràng buộc với khoản đầu tư của mình. Họ

hài lòng bất cứ khi nào bán được với giá tốt. Buffett tránh việc

mua cổ phiếu thay vì mua doanh nghiệp. Trừ phi bạn tiếp cận

được những nguồn lực như Buffett, tốt hơn hết bạn hãy nghĩ

rằng mình là người mua cổ phiếu chứ không phải người mua

doanh nghiệp.

• Buffett ngần ngại trong việc bán đi một doanh nghiệp trong

hầu như bất cứ hoàn cảnh nào. Điều này có nghĩa là ông sẽ

không bán một công ty nào cả thậm chí khi nó được định giá

cao trên thị trường; và ông cũng sẽ không bán một công ty có

hiệu quả hoạt động kém miễn là nó còn có thể mang lại chút ít

thu nhập. Ông kiên quyết áp dụng chiến lược này ngay cả khi

ông biết rằng nó sẽ có ảnh hưởng xấu đến hiệu quả tài chính

của Berkshire. Mặc dù Buffett ghét phải bán cổ phiếu trong hầu

như bất cứ tình huống nào, nhưng bạn nên sẵn sàng bán cổ

phiếu khi giá thị trường của nó cao hơn giá trị nội tại. Tương

133

tự, đừng cảm thấy nghĩa vụ cầm giữ một cổ phiếu chỉ tạo ra

một khoản thu nhập kém cỏi.

• Khi Buffett mua một công ty trên danh nghĩa của Berkshire,

ông mua lại toàn bộ công ty đó. Khi ông có vị thế tốt trong

một công ty đại chúng, Berkshire thường trở thành một trong

những cổ đông lớn nhất của công ty. Chiến lược tập trung này

mang lại cho Buffett một mức độ ảnh hưởng và kiểm soát mà

những nhà đầu tư bình thường không bao giờ có thể hy vọng

có được. Nếu bạn không có sự nhạy bén của Buffett hoặc có

thể tiếp cận những nguồn lực như Buffett, đa dạng hóa là chiến

lược tốt nhất để bạn kiểm soát rủi ro.

• Buffett thích đầu tư vào các công ty tốt với những nhà quản lý

tài giỏi. Ông không thích tham gia vào hoạt động quản lý công

ty thường ngày, nhưng ông không hề ngần ngại làm điều đó

khi cần thiết để bảo vệ các cổ đông. Một nhà đầu tư trung bình

sẽ không bao giờ có thể gây ảnh hưởng đến những quyết định

quản trị.

• Đầu tư tư nhân vào cổ phiếu công (PIPE) là một chiến lược khác

mà Buffett thường vận dụng trong khi nhà đầu tư trung bình

không thể áp dụng được. Nhờ sử dụng PIPE, Berkshire thường

mua được chứng khoán với mức thu nhập tốt, có thể chuyển

đổi thành cổ phiếu phổ thông với mức giá hợp lý. Nếu bạn

thích ý tưởng áp dụng PIPE, bạn hãy đầu tư vào một công ty

như Berkshire Hathaway hay một hedge fund có chuyên môn

sâu và khả năng tiếp cận thị trường PIPE cao.

5MỤC TIÊU THU MUA

CỦA BUFFETT

Công ty càng lớn, chúng tôi càng quan tâm:Chúng tôi thích tiến hành một vụ thu mua trong tầm giá

từ 5 đến 20 tỷ USD.(28)

- Warren Buffett

erkshire Hathaway là một công ty thích mua lại các công tykhác. Trên thực tế, Berkshire là một công ty mẹ. Nó sở hữu hơn 70công ty con và cổ phiếu của hàng tá công ty đại chúng. Một số côngty con của nó có quy mô khá lớn như GEICO và General Re. Tráilại, cũng có những công ty nhỏ hơn nhiều, như Fruit of the Loom vàJordan’s Furniture.

Mặc dù Buffett rất thích mua lại các công ty khác, nhưng ôngkhông dành thời gian quá nhiều để săn lùng chúng. Trái lại, ôngthích ngồi chờ những giao dịch thú vị đến với mình. Thực tế, ôngluôn mời gọi một cách cởi mở các lãnh đạo doanh nghiệp liên hệ vớiông nếu họ muốn xem xét bán công ty của mình cho Berkshire. Ôngđặc biệt quan tâm đến việc mua lại các công ty lớn, có hoạt động kinh

(28) Câu này xuất hiện đều đặn hàng năm kể từ năm 1998 trong phần “Tiêu chí Thu mua"trong các báo cáo thường niên của Berkshire Hathaway. Con số này trước năm 1998 nhỏ hơncon số trên. Như chúng ta đã thấy trong chương 3, hiện nay Buffett đang tìm kiếm nhữngthương vụ mua lại công ty có thể có quy mô lên đến 60 tỷ USD.

136 -

doanh đơn giản và thu nhập ổn định, ít nợ nần và có bộ máy quản lýtốt. Nhưng bạn cũng đừng mất công viết thư giới thiệu cho Buffettvề công ty của bạn nếu bạn không sẵn sàng nêu ra một mức giá cụthể. “Chúng tôi không muốn lãng phí thời gian của chúng tôi và củangười bán bằng việc bàn thảo, dù là sơ bộ, về một giao dịch khi giámua bán chưa được xác định”.

Ngoài ra, Buffett thường nói về những vụ thu mua công ty củaBerkshire bằng những từ ngữ rất ư là giản dị. Ông để lại ấn tượngrằng ông ra quyết định mua lại một công ty nào đó một cách nhanhchóng và không cần phải nghiên cứu hay dành quá nhiều thời gianđể suy nghĩ. Thực tế, những đánh giá có phần “cưỡi ngựa xem hoa”của ông đôi khi mời gọi sự chỉ trích của người khác đối với phươngpháp của mình. Các nhà phê bình thường nói rằng Buffett ra quánhiều quyết định mang tính cảm tính. Một số người thì cho rằngông không tiến hành xem xét xác đáng ở mức cần thiết. Tuy nhiên,nhiều bằng chứng thực tế cho thấy Buffett rất cẩn trọng với mục tiêuthu mua của mình. Hầu hết các công ty mà ông mua lại choBerkshire trong nhiều năm qua đã trở thành những tài sản quý giá.Hơn nữa, Buffett không lao vào tất cả các cơ hội mà ông nhận được.Ví dụ, năm 2004 Buffett không tiến hành vụ thu mua lớn nào cả.Buffett nói: “Hy vọng của tôi là tiến hành những vụ thu mua có giátrị vài tỷ đô-la trở lên, những thương vụ có thể bổ sung nguồn thunhập mới đáng kể vào nhiều nguồn mà chúng tôi đang có. Nhưng tôiđã không làm được”.

Một khía cạnh mà Buffett luôn dành sự quan tâm sâu sắc là conngười. Ông rất xem trọng chất lượng bộ máy quản lý của doanhnghiệp mà ông muốn mua. Những nhận xét thường xuyên của ông

137

về tầm quan trọng của các nhà quản lý giỏi đôi khi còn tạo ra ấntượng rằng những yếu tố còn lại đều không có ý nghĩa lớn đối vớiông. Thực ra, hầu như mọi vụ thu mua đều có vẻ là câu chuyện vềmột cá nhân nào đó – thường là người sáng lập công ty hoặc giámđốc điều hành đương nhiệm. Sau khi đọc những đánh giá của ông,bạn có thể nghĩ: Buffett tin tưởng rằng một khi bộ máy quản lý có thểtin cậy được, thì tất cả mọi điều khác sẽ tự động khớp vào vị trí hợplý của chúng. Đúng là Buffett ca ngợi các nhà quản lý giỏi, nhưngđiều đó không có nghĩa là ông bỏ qua tất cả những điều khác. Hầunhư chắc chắn Buffett cũng chú ý kỹ lưỡng đến khía cạnh tài chính.Ông sẽ không để Berkshire mua lại một công ty hoạt động trong mộtlĩnh vực kinh doanh đang lâm vào ngõ cụt chỉ bởi vì ông nghĩ bộ máyquản lý là những người tuyệt vời. Ông có thể thích tạo ấn tượng rằngông ra những quyết định nhanh chóng nhờ trực giác, nhưng bạn cóthể đoan chắc ít nhất có vài người ở Berkshire đang nghiền ngẫmnhững con số ở sau hậu trường trước khi bất cứ thương vụ nào đượcbật đèn xanh.

FOREST RIVERBerkshire đã mua Forest River, một công ty nắm 19% thị phần

thiết bị xe kéo giải trí, vào tháng 8 năm 2005. Thật là khôi hài, cơnbão Katrina dù làm các doanh nghiệp bảo hiểm của Berkshire chi rakhá nhiều tiền, nhưng cuối cùng lại là nguồn lợi của Forest River.Công ty giành được nhiều hợp đồng chế tạo hàng ngàn xe kéo cho Cơquan Phụ trách Thảm họa Liên bang (FEMA – Federal EmergencyManagement Agency). Những thùng xe kéo này được sử dụng đểlàm nhà ở tạm cho những người mất nhà cửa trong cơn bão khủngkhiếp đó. Tuy nhiên, giao dịch với FEMA lại gắn liền với một rắc rối

138 -

khác. Chẳng bao lâu sau khi mua tất cả các thùng xe kéo đó, FEMAbắt đầu bán chúng trên thị trường thứ cấp. Kết quả là Forest Rivervà những nhà sản xuất thùng xe kéo khác rơi vào tình trạng cạnhtranh trực tiếp với FEMA.

Sau khi đọc mô tả của Buffett về cách mà ông đã đi đến giaodịch mua lại công ty này, có thể dễ dàng hiểu được lý do tại sao đôikhi các nhà phê bình lại quy kết rằng ông quyết định quá bồng bột.“Vào ngày 21 tháng 6, tôi nhận được một bản fax dài hai trang giảithích rõ từng điểm một lý do tại sao Forest River đáp ứng các tiêu chíthu mua mà chúng tôi đặt ra ở trang 25 của báo cáo này. Trước đây,tôi chưa hề nghe nói đến công ty này, một nhà sản xuất phương tiệngiải trí với doanh thu hàng năm 1,6 tỷ USD. Tôi cũng chưa từng biếtPete Liegl, chủ sở hữu kiêm giám đốc công ty. Nhưng bản fax đãcung cấp thông tin rất tốt và tôi ngay lập tức yêu cầu cung cấp thêmsố liệu. Sáng hôm sau, tôi nhận đầy đủ các con số và đến chiều tôi đãđưa ra với Pete đề nghị mua lại công ty”.

Có thể nào Buffett quyết định mua Forest River, một công tymà trước đó ông không hề biết gì về nó, chỉ trong vòng 24 giờ haykhông? Điều này nghe có vẻ như ông là một nhà giao dịch “lướtsóng” bốc đồng chứ không phải của một nhà đầu tư giá trị dài hạncẩn trọng như chính con người ông. Buffett mà chúng ta đọc đượcqua những quyển sách và tạp chí sẽ nghiên cứu tình hình rất cẩnthận trước khi bước vào một giao dịch. Forest River có thể thực sựlà một công ty tuyệt vời, nhưng thật khó mà tưởng tượng rằng nhàđầu tư vĩ đại nhất của mọi thời đại lại thực hiện một quyết địnhdường như vô cùng cẩu thả. Sự suy xét xác đáng đâu rồi? Tại saophải gấp rút? Phải chăng Buffett lo rằng có một ai khác đang tranh

139

mua Forest River với ông? Buffett không nghĩ đến những câu hỏinày. Ông xem Liegl là một “doanh nhân xuất sắc” và đính kèm mộtbài báo vào báo cáo thường niên viết về Forest River từ một ấn phẩmcó tên là RV Business.

Mặc dù giá mua không được tiết lộ, nhưng RV Business nóirằng ước tính giá mua Forest River vào khoảng 800 triệu USD, hoặcchỉ hơn một nửa doanh số của công ty. Để so sánh, Thor Industries,một nhà sản xuất xe kéo giải trí đã niêm yết, gần đây được bán với giávào khoảng 0,7 lần doanh số của họ. Winnebago được bán với giákhoảng 1,2 lần doanh số. Không ngạc nhiên lắm khi Berkshire mualại Forest River với mức giá có thể được xem là tốt. Liegl, chủ sở hữuduy nhất của Forest River trước khi nó bị thu mua, tiếp tục ở lại điềuhành công ty. Thực ra, đây là một điều mà hầu như tất cả các vụ thumua của Berkshire đều giống nhau. Buffett đặc biệt quan tâm đếnviệc mua lại những công ty tốt với những nhà quản lý giỏi sẵn sàngở lại điều hành hoạt động của nó sau khi giao dịch đã được ký kết.

BUSINESS WIRELorry Lokey thành lập Business Wire năm 1961 chỉ với bảy

khách hàng trong tay. Phải mất bốn tháng sau ông mới bắt đầu cóchút lợi nhuận. Công ty chuyên phân phối tin tức cho các công ty vàtổ chức có nhu cầu. Họ đã trải qua sự tăng trưởng đều đặn kể từ đó.Không đầy 10 năm sau khi Business Wire được thành lập, Lokeytuyển dụng 15 nhân viên làm việc toàn thời gian để phục vụ cho hơn300 công ty khách hàng. Đến năm 1990, 150 nhân viên ở 16 vănphòng giúp tạo ra doanh thu khoảng 14 triệu USD một năm. Mườinăm sau nữa, Business Wire có 26 văn phòng, 400 nhân viên và

140 -

doanh thu hàng năm đạt 40 triệu USD. Đến 2005, số lượng nhânviên tăng lên thành 500 người và doanh thu đạt mức 125 triệu USD.

Business Wire hiện nay có một danh mục khách hàng gồm25.000 công ty và tổ chức. Nó phân phối đủ loại thông tin và tin tứcđến hầu như mọi nơi trên thế giới. Có lẽ quan trọng nhất là nó giúpcác công ty đại chúng thông báo những kết quả tài chính hàng quý.Business Wire truyền tải những tin tức này đến nhà đầu tư, nhà báo,nhà điều hành pháp luật và công chúng. Thực ra, Ủy ban Chứngkhoán Nhà nước và các cơ quan điều hành khác quy định cách thứccác tập đoàn phải phổ biến những thông tin không được công bốrộng rãi như các báo cáo về thu nhập. Dịch vụ của Business Wiretình cờ phát đi một phần báo cáo thu nhập của ngân hàngWashington Mutual trước khi thị trường đóng cửa ngày 18/4/2006.Điều này làm cho Sở Giao dịch Chứng khoán New York phải tạmngừng giao dịch cổ phiếu của quỹ này.

Sau 45 năm là một công ty độc lập, Business Wire cuối cùngcũng được Berkshire Hathaway mua lại vào năm 2006. Như Buffettgiải thích, giám đốc điều hành mới được bổ nhiệm Cathy BaronTamraz đã đọc được về vụ thu mua Forest River của Berkshire trêntờ The Wall Street Journal và nghĩ rằng Buffett cũng có thể quan tâmđến Business Wire. Buffett nói: “Khi tôi đọc xong lá thư dài haitrang của Cathy, tôi cảm thấy rằng Business Wire và Berkshire thậtlà phù hợp với nhau”.

Một lần nữa, sự mô tả này lại không nhất quán với những gìcác nhà đầu tư theo kiểu Buffett nghĩ rằng họ biết. Nhưng điều làmBuffett trở thành huyền thoại nằm ở chỗ ông làm cho tất cả mọi việctrở nên thật đơn giản. Dường như ông đang nói với chúng ta rằng

141

mua lại Business Wire thì không cần phải động não làm gì. Đó làmột quyết định rõ ràng, xuất phát từ trực giác của ông. Tất cả nhữnggì còn lại là bắt tay đối tác và ký kết một số giấy tờ pháp lý cần thiết.

Ở cương vị giám đốc điều hành của Berkshire Hathaway,Buffett là người đứng đầu được công ty ủy thác. Ông thay mặt chotất cả các cổ đông ra những quyết định quan trọng liên quan đếnhàng trăm triệu đô-la – đôi khi nhiều hơn nữa. Ông có nghĩa vụ làmnhững gì tốt nhất cho họ. Lẽ nào Buffett để Berkshire mua lại mộtcông ty chỉ đơn thuần dựa vào bản năng – thậm chí là bản năng củachính ông – hay không? Ít có khả năng này. Chắc hẳn phải có nhữngnghiên cứu nghiêm túc về các “mục tiêu” cần thu mua. Buffett phảichắc chắn rằng sự suy xét xác đáng cần được tiến hành đầy đủ. Tấtnhiên, mọi sự nghiên cứu trên đời này đều không thể loại bỏ hoàntoàn rủi ro. Nhưng Buffett không thể có đủ tiền để quyết định mộtcách bồng bột. Có thể đúng như ông tuyên bố: Business Wire vàBerkshire rất phù hợp với nhau, nhưng ắt là còn nhiều điều khác phíasau câu chuyện này. Bạn có thể đoan chắc rằng có rất nhiều yếu tốkhác tham gia vào quyết định mua Business Wire hơn là một quyếtđịnh đơn giản của Buffett.

Buffett và Tamraz kỷ niệm vụ Berkshire thu mua lại BusinessWire vào ngày 20 tháng 3 bằng cách rung chuông báo hiệu bắt đầugiao dịch trên Sở Giao dịch Chứng khoán New York. Lokey kỷ niệmbằng cách tặng 12,5 triệu USD cho Đại học Oregon. Mặc dù tất cảcác lễ hội vẫn tiếp diễn, nhưng cần phải chỉ ra rằng ít nhất cũng cóchút hài hước trong quyết định mua Business Wire của Buffett. Xétcho cùng, Buffett đã nói một cách chỉ trích về sự phản ứng của giá cổphiếu thường diễn ra khi một tập đoàn đại chúng công bố kết quả tàichính hàng quý. Nhưng Berkshire hiện đang tự hào là người sở hữu

142 -

một công ty có lợi nhuận từ việc giúp những công ty khác công bốloại thông tin có tác dụng như chất xúc tác cho tất cả những sự biếnđộng đó.

ISCAR METALWORKING COMPANIESĐến năm 2006, Buffett chỉ để Berkshire đầu tư vào các công ty

Mỹ. Nhưng vào ngày 5 tháng 7, Berkshire đã mua lại một công tynước ngoài lần đầu tiên trong lịch sử của nó. Bạn có thể đã kỳ vọngmột người xem thường rủi ro như Buffett sẽ hoàn thành vụ thu muađầu tiên ở nước ngoài cho Berkshire ở một quốc gia phát triển ở TâyÂu hoặc Bắc Á. Bạn cũng có thể hy vọng ông phải tiến hành việcsuy xét xác đáng với mức độ chặt chẽ hơn bình thường trước khiđồng ý tiến hành giao dịch. Nếu vậy thì bạn hẳn đã sai trong cả haitrường hợp.

Buffett tiến thẳng đến trung tâm vùng Trung Đông. Berkshiređã trả 4 tỷ USD để mua lại Iscar, một nhà sản xuất thiết bị cắt bằnghợp kim có trụ sở ở Tefen, Israel. Iscar có hơn 6.500 nhân viên vàhoạt động ở 61 quốc gia. Mặc dù các chỉ số tài chính của Iscar khôngđược công bố, nhưng có ước lượng cho rằng doanh thu hàng năm ởmức 1,4 tỷ USD và lợi nhuận vào khoảng 440 triệu USD. Nếunhững số liệu này đúng, thì giá mua của Berkshire định giá cho Iscarở mức gấp 3,6 lần doanh thu và 11 lần thu nhập – không đắt quámức, nhưng không rẻ như biếu không.

Để giúp bạn hiểu rõ hơn, Tefen là vùng lãnh thổ phía bắc củaIsrael, không xa biên giới Li-băng là mấy. Chỉ một tuần sau khiBuffett hoàn tất giao dịch, lực lượng quân du kích Hezbollah đã vượtbiên giới Li-băng vào Israel, bắt cóc 2 binh sĩ Israel và giết một số

143

người khác. Israel trả đũa bằng cách ném bom Li-băng. Hezbollahtrả lời bằng cách nã pháo không phân biệt vào những khu vực rộnglớn ở miền Bắc Israel, bao gồm cả Tefen.

Nhiều doanh nhân Mỹ sẽ nghĩ rằng họa có điên mới đầu tư vàohầu như bất cứ nơi nào ở vùng Trung Đông. Trong khi họ đều biếtrằng chẳng có khu vực địa lý nào có thể chắc chắn miễn nhiễm vớinạn khủng bố, hoặc tình trạng bạo lực có thể chấm dứt hoạt độngkinh tế, hầu hết đều muốn xem xét cơ hội ở những khu vực khác antoàn hơn. Tuy nhiên, Buffett là một người thích làm ngược lại sốđông. Nhưng tại sao ông lại chọn Israel để tiến hành vụ phiêu lưuđầu tiên của Berkshire ở nước ngoài, và Iscar có gì đặc biệt đến mứccó thể cuốn hút sự chú ý của Buffett?

Đến nay, sẽ chẳng có gì đáng ngạc nhiên khi vụ giao dịch Iscarcũng bắt đầu bằng một lá thư ngắn, như nhiều vụ thu mua khác củaBerkshire. Buffett nói rằng chín tháng trước khi giao dịch hoàn tất,“Tôi nhận được một lá thư dài hơn một trang từ Eitan [Wertheimer]– người mà lúc đó tôi chẳng biết là ai cả”. Buffett tiếp tục giải thích:lá thư của vị chủ tịch Iscar Wertheimer đã giới thiệu Iscar và mô tảđó là một công việc kinh doanh đa quốc gia. Một tháng sau, Buffetttiếp những nhân vật quan trọng nhất của Iscar ở Omaha. “Một vàigiờ cùng thảo luận với họ thuyết phục tôi rằng nếu chúng tôi tiếnhành giao dịch, chúng tôi sẽ có thêm những nhà quản lý cực kỳ tàinăng gia nhập vào đội ngũ của mình. Họ đáng tin cậy để điều hànhdoanh nghiệp sau vụ mua bán với tất cả sinh lực và sự cống hiến màhọ đã thể hiện trước đó”.

Berkshire đã mua lại một số công ty xuất sắc trong nhiều nămqua. Chúng bao gồm GEICO, National Indemnity và See’s Candies.

144 -

Nhưng sau khi đến thăm Iscar cùng với cộng sự Charlie Munger vànăm nhà quản lý của Berkshire sau khi hoàn tất vụ giao dịch hai tháng,Buffett nói: “Chúng tôi – tôi muốn nói rằng tất cả từng người trongchúng tôi – chưa bao giờ cảm thấy ấn tượng hơn từ bất cứ hoạt độngnào khác.” Lời khen ngợi của Buffett không thể hùng hồn hơn nữa.

PACIFICORPVậy chúng ta biết gì về việc bán doanh nghiệp cho Buffett?

Trước tiên, nếu bạn nghiêm túc về việc bán công ty của mình choông, thì hãy đảm bảo rằng lá thư đầu tiên gởi cho ông đừng dài quáhai trang. Buffett ưa thích sự đơn giản và chỉ thích sở hữu một doanhnghiệp dễ hiểu. Bạn cũng cần có một đội ngũ quản lý xuất sắc có ýđịnh ở lại tiếp tục làm việc và điều hành công ty sau khi giao dịchđược hoàn tất.

PacifiCorp, một vụ thu mua khác của Berkshire, không phải làkết quả của một lá thư dài hai trang. Giao dịch này diễn ra tương đốiphức tạp hơn. Thực tế, PacifiCorp không phải là vụ mua bán trựctiếp. Công ty này được mua lại bởi một công ty con của Berkshire.

PacifiCorp là một công ty dịch vụ tiện ích công cộng, cung cấpđiện cho khoảng 1,7 triệu khách hàng ở các bang Utah, Oregon,Wyoming, Washington, Idaho và California. Nó hoạt động dưới tênRocky Mountain ở Utah, Wyoming và Idaho và sử dụng tên PacificPower ở Oregon, Washington và California. Công ty tự sản xuất ragần 80% sản lượng điện mà họ bán ra, chủ yếu từ 11 nhà máy nhiệtđiện dùng than đá. 20% sản lượng còn lại được mua từ thị trườngbán sỉ thông qua các hợp đồng ngắn hạn và dài hạn với những nhàcung cấp khác.

145

Công ty con của Buffett là MidAmerican Energy đã mua lạiPacifiCorp vào tháng 3 năm 2006 với giá 5,1 tỷ USD, hay 1,25 lầngiá trị sổ sách của nó. MidAmerican mua lại công ty này từ công tyScottishPower, nhà cung cấp tài chính cho giao dịch này bằng 1,7 tỷUSD từ tiền mặt của nó. Nó huy động 3,4 tỷ USD còn lại bằng cáchbán cổ phần bổ sung gồm các cổ phiếu phổ thông cho Berkshire. Kếtquả của giao dịch này là Berkshire đã tăng tỷ lệ sở hữu của mình trongMidAmerican lên 87% từ mức 81%. Khoảng 11% của MidAmericanđược Walter Scott sở hữu – ông được xem là một thành viên độc lậptrong hội đồng quản trị của Berkshire. Thực ra, Scott kiểm soát đến86% số cổ phiếu có quyền bầu cử trước khi Berkshire chuyển đổi cổphiếu ưu đãi của nó thành cổ phiếu phổ thông vào tháng 2 năm 2006,chỉ một tháng trước vụ mua lại PacifiCorp. Thực tế, mối quan hệkinh doanh được đan kết chặt chẽ một cách không bình thường giữaBerkshire và Scott làm cho một số nhà quan sát Buffett cảm thấy khóchịu về thái độ của ông đối với vấn đề quản lý doanh nghiệp – chúngta sẽ xem xét điều này kỹ hơn trong Chương 7.

PacifiCorp là một công ty lớn và làm ăn có lợi nhuận tốt – cũngchính là loại công ty mà Buffett rất thích nắm quyền sở hữu. Trongnăm tài chính kết thúc vào tháng 3 năm 2006, trước khi bị mua lại,PacifiCorp đã báo cáo những khoản thu nhập lên đến 358,6 triệuUSD trên doanh thu 3,9 tỷ USD. Tỷ suất thu nhập trên vốn chủ sởhữu vào khoảng 9,7%. Nó thực sự đóng góp lớn vào thu nhập củaMidAmerican và Berkshire Hathaway. Theo báo cáo thường niêncủa Berkshire, PacifiCorp chiếm khoảng 28% tổng doanh thu củaMidAmerican năm 2001 và 21% thu nhập (trước thuế và lãi vay).Buffett đã nói rất rõ ràng ông thích hoàn tất những vụ mua lại cáccông ty có quy mô như vậy hoặc lớn hơn trong tương lai gần.

146 -

RUSSELL CORPRussell Corp được thành lập năm 1902 và kể từ đó đến nay đã

trở thành một tên tuổi được công nhận rộng rãi trong ngành hàngthể thao. Công ty nổi tiếng với trang phục thi đấu điền kinh, đồ thểthao và áo thun. Tuy nhiên, nhiều vận động viên điền kinh chuyênnghiệp hoặc những người chỉ tập luyện vào cuối tuần không nhậnbiết rằng Russell còn sở hữu một số thương hiệu phổ biến khác, baogồm Spalding, nhà sản xuất găng tay bóng chày, bóng bầu dục vàbóng rổ; Moving Confort, nhà sản xuất áo ngực thể thao và nhữngphụ kiện điền kinh khác cho phụ nữ; và Brooks, chuyên sản xuấtgiày và các trang phục chạy bộ.

Ngành may mặc đã trở nên vô cùng khó khăn trong những nămgần đây khi sự cạnh tranh khốc liệt buộc các công ty phải giữ giá bánvà tỷ suất lợi nhuận thấp. Russell đáp lại bằng cách triển khai mộtchương trình cắt giảm chi phí khá thành công năm 2003. Đó cũng lànăm họ mua lại Spalding và Bike Athletic, có lẽ nổi tiếng đối vớinhững phụ tùng hỗ trợ các vận động viên điền kinh. Nhờ các vụ thumua, doanh số năm 2005 tăng 10% so với năm trước đó lên mức 1,4tỷ USD. Không may là họ không có sự tăng trưởng nội bộ. Ngoại trừviệc mua lại công ty, doanh số thực sự bị giảm 2%. Lợi nhuận cũnggiảm 28% so với 2004, xuống còn 34,4 triệu USD trong năm 2005.

Như PacifiCorp, Russell là một vụ thu mua gián tiếp. Nó đượccông ty con của Berkshire là Fruit of the Loom mua lại vào tháng 8năm 2006 với giá 600 triệu USD(29). Với mức giá không bằng một nửadoanh thu thì giá này dường như quá tốt. Nhưng nó không quá rẻnhư bề ngoài của nó. Russell là một công ty sử dụng nhiều vốn vaykhi nó được Fruit of the Loom mua lại. Ngoài giá mua, Berkshire

(29) Fruit of the Loom cũng đã đồng ý mua lại công ty kinh doanh hàng may mặc riêng của VFCorp với giá 350 triệu USD.

147

cuối cùng phải gánh thêm khoảng 600 triệu tiền nợ bổ sung. Tuynhiên, Buffett yêu thích những công ty đơn giản có các thương hiệunổi tiếng. Russell phù hợp để ông mua lại ở khía cạnh này.

CÁC CỔ PHIẾU NIÊM YẾTNgoài việc mua lại một số công ty con, Berkshire cũng tăng tốc

trong việc mua lại cổ phiếu phổ thông. Công ty có vị thế khá lớntrong bộ tứ hàng đầu (American Express, Coca-Cola, Procter &Gamble và Wells Fargo) và những công ty đã nắm giữ từ lâu (M&TBank Corp, SunTrusts Bank, The Washington Post và WescoFinancial Corp). Mặc dù Berkshire chỉ liệt kê tám cổ phiếu niêm yếttrong hồ sơ đăng ký 13F ngày 31 tháng 3 năm 1999, nhưng nhữnghồ sơ gần đây liệt kê gần 40 cổ phiếu như thế.

Berkshire nắm giữ những vị trí khá quan yếu trong một số côngty có giá trị vốn hóa thị trường lớn nổi tiếng trong thời gian gần đây,Đầu năm 2005, Berkshire mua 40 triệu cổ phiếu của Anheuser-Busch với giá khoảng 2 tỷ USD. Công ty này chuyên sản xuất mộtsố nhãn hiệu bia nổi tiếng như Michelob và Bud Light, đã mang lạikhoảng 2 tỷ USD lợi nhuận năm 2006. Mặc dù Berkshire đã rút luisố lượng cổ phiếu nắm giữ của mình một ít, nhưng họ vẫn cònkhoảng 36 triệu cổ phiếu của công ty này.

Berkshire sở hữu khoảng 18% cổ phần của ConocoPhillips, mộttrong những tập đoàn năng lượng tích hợp lớn nhất thế giới, chuyênthăm dò và khai thác dầu khí tự nhiên. ConocoPhillips tạo ra doanhthu khoảng 190 tỷ USD một năm. Thu nhập ròng năm 2006 đạt15,5 tỷ USD. Berkshire bắt đầu mua lại ConocoPhillips từ quý 4năm 2005. Do cổ phiếu đã tăng giá 140% từ đầu năm 2003 đến cuối

148 -

năm 2005 nên thời gian gia nhập của Berkshire có phần chậm trễ.

Johnson & Johnson là một trong những công ty lớn nhất thếgiới trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Nó sản xuất hàng tiêu dùng,thuốc theo toa và thiết bị y khoa. Johnson & Johnson và BostonScientific đã vướng vào một vụ tranh chấp cay đắng vào cuối năm2005 đầu năm 2006, khi cả hai công ty cố gắng mua lại Guidant, mộtnhà sản xuất thiết bị y khoa khác. Boston Scientific cuối cùng đãthắng, nhưng có lẽ là kẻ thua cuộc thì đúng hơn, vì họ đã trả mộtmức giá quá cao để có được Guidant. Berkshire bắt đầu đầu tư vàoJohnson & Johnson bằng việc mua lại hai triệu cổ phiếu trong quý 1năm 2006. Theo hồ sơ gần đây nộp cho Ủy ban Chứng khoán, hiệnBerkshire sở hữu đến 25 triệu cổ phiếu của Johnson & Johnson, trịgiá khoảng 1,5 tỷ USD.

Berkshire bắt đầu mua Dun & Bradsteet vào tháng 9 năm 1999.Giao dịch mua ban đầu tương đối nhỏ, chỉ khoảng 355.000 cổ phiếutrị giá khoảng 10 triệu USD tại thời điểm đó. Dun & Bradsteet sau đóthành lập công ty Moody’s Corp., chuyên về đánh giá xếp hạng tíndụng cho những người đi vay là doanh nghiệp hoặc các hội đồngthành phố. Moody’s cạnh tranh trực tiếp với Standard & Poor’s.Trong quý 4 năm 2000, Berkshire tiết lộ họ sở hữu 24 triệu cổ phiếuphổ thông của Moody’s trị giá khoảng 615 triệu USD. Nó cũng sởhữu khoảng 12 triệu cổ phiếu Dun & Bradsteet, trị giá 310 triệu USD.Berkshire hiện không còn vị thế lớn trong công ty Dun & Bradsteet,nhưng sau khi tiến hành chia tách cổ phiếu theo tỷ lệ 2:1, 48 triệu cổphiếu của Moody’s gần đây có giá trị khoảng 3 tỷ USD.

Những công ty có mức vốn hóa thị trường lớn và nổi tiếng đượcghi lại trong các báo cáo của Berkshire Hathaway bao gồm General

149

Electric, Lowes Companies, Nike, Sanofi-Aventis, TycoInternational, United Parcel Service, Wal-Mart Stores, BurlingtonNorthern Santa Fee và PetroChina(30). Hầu hết các nhà đầu tư đềukhông ngạc nhiên khi nhìn thấy những tên tuổi này, vốn là nhữngcông ty dẫn đầu thị trường trong ngành của mình.

Một công ty nhỏ hơn nhưng phù hợp với tiêu chí của Buffett làH&R Block, một công ty cung cấp dịch vụ khai thuế hàng đầu. Trởlại năm 1997, H&R Block ký kết một thỏa thuận với Berkshire nhằmcung cấp cho khách hàng của họ thông tin về công ty bảo hiểm xe hơiGEICO. Vào quý 4 năm 2000, Berkshire đã có vị trí đáng kể trongH&R Block nhờ việc mua lại 7,7 triệu cổ phiếu trị giá khoảng 319triệu USD. Cổ phiếu này quả là một cổ phiếu có hiệu quả cao, hai lầnđược chia tách theo tỷ lệ 2:1. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây,Berkshire đã thu hẹp tỷ lệ của mình. H&R Block đang đối mặt vớisự cạnh tranh hết sức gay gắt trong lĩnh vực kinh doanh cốt lõi củamình từ những công ty bán phần mềm khai thuế. Cuối cùng,Berkshire chỉ sở hữu khoảng 4 triệu cổ phiếu sau chia tách, trị giávào khoảng 86 triệu USD.

Có lẽ tên tuổi gây ngạc nhiên nhất trong danh mục đầu tư củaBerkshire là Comdisco Holding Co.. Sự nắm giữ cổ phiếu này đángngạc nhiên với hai lý do: nó liên quan đến công nghệ, và phá sản.Hai từ này hiếm khi được thấy đi chung với Warren Buffett.Berkshire sở hữu 1,5 triệu cổ phiếu Comdisco Holding, công ty đượcthành lập năm 2002 với mục đích thanh lý tài sản còn lại củaComdisco Inc. – một công ty cho thuê thiết bị công nghệ đã nộp đơnxin phá sản năm 2001. Berkshire công bố vị trí của nó trong

(30) Kể từ đó, Berkshire đã bán phần nắm giữ của mình trong PetroChina. Buffett tuyên bốquyết định bán cổ phần của mình chỉ được dựa trên việc định giá mà thôi, chứ không liên quangì đến việc cổ đông gây áp lực đòi hỏi phải rút vốn đầu tư vì mối quan hệ của PetroChina vớichính quyền Sudan, khi họ bị cáo buộc phạm tội diệt chủng ở Dafur.

150 -

Comdisco Holding vào cuối năm 2002. Đầu năm 2003, cổ phiếu nàyđược bán đi ở giữa mức 80, mang lại cho Berkshire khoảng 120 triệuUSD. Tuy nhiên, gần đây hơn, cổ phiếu Comdisco Holding đượcbán với giá 12 USD một cổ phiếu. Lượng cổ phiếu của Berkshire lúcđó chỉ còn lại 18 triệu USD.

Hầu hết các nhà đầu tư sẽ vô cùng ngạc nhiên với doanh thu từdanh mục đầu tư của Berkshire kể từ năm 2000. Tất nhiên, Buffettvẫn là người, như thường lệ, được các nhà đầu tư nghĩ rằng thích sởhữu vĩnh viễn cổ phiếu. Ông là người đã nói rằng bạn nên đầu tưgiống như người mua lại doanh nghiệp, chứ không phải là người giaodịch cổ phiếu. Nhưng trong những năm gần đây, Berkshire đã muathêm nhiều cổ phiếu với số lượng khá lớn, sau đó nhanh chóng bịloại bỏ khỏi danh mục của Berkshire. Một số tên tuổi nổi tiếng baogồm Citigroup, Walt Disney, Best Buy, Gap Inc., Duke Energy vàCadbury Schweppes. Bảng 5.1 có thêm một số công ty khác nữa.

Bảng 5.1: Một số cổ phiếu được thêm vào và loại rakhỏi danh mục đầu tư của Berkshire Hathaway

kể từ năm 2000

Liz Claiborne OmnicomJones Apparel Best BuyCitigroup Gap Inc.Walt Disney Level 3 CommunicationsGATX Corp. Duke EnergyLa-Z-Boy HCA Inc.Sealed Air Cadbury SchweppesMueller Industries Dean FoodsDover Corp Lexmark International

151


• Buffett rất thích mua các công ty, nhưng ông không hề vội vã

mua chúng. Ông thích chờ đến khi có cơ hội thích hợp, và ông

không ngần ngại nắm giữ tiền nếu không có công ty nào thu

hút được sự chú ý của ông. Tiền sẽ không đốt thành lỗ thủng

trong túi bạn được. Đừng nên mua một cổ phiếu nào đó chỉ vì

bạn đang có tiền để đầu tư. Hãy chờ đợi đến khi cơ hội tốt nhất

xuất hiện.

• Do ông thường nói về những vụ thu mua của Berkshire bằng

những từ ngữ hết sức đơn giản nên các nhà phê bình đôi khi nói

rằng ông không thực hiện đủ sự suy xét xác đáng. Tuy nhiên,

hãy an tâm: Buffett và đội ngũ của mình làm việc rất chi tiết và

cẩn trọng trước khi thực sự sử dụng tiền của các cổ đông. Nếu

bạn định đầu tư dài hạn như Buffett, hãy đảm bảo rằng bạn

nghiên cứu kỹ công ty trước khi tiến hành mua cổ phiếu của nó.

Việc suy xét xác đáng phù hợp trong hôm nay có thể ngăn ngừa

được sự hối tiếc trong tương lai.

• Buffett rất hào hứng mua lại những công ty có đội ngũ quản lý

giỏi. Đây là do ông không muốn tham gia vào hoạt động quản

trị thường ngày. Ông thích tích tụ dòng tiền mà những công ty

tốt có thể mang lại, và sau đó ra quyết định tái đầu tư số vốn

đó ra sao. Các nhà đầu tư dài hạn nên dành sự chú ý đặc biệt

cho chất lượng của đội ngũ quản lý. Hãy đảm bảo đội ngũ quản

lý cấp cao dành sự quan tâm thích đáng đến hoạt động của

công ty. Và hẳn bạn cũng không muốn đầu tư vào một công ty

với những người trụ cột đang tìm cách rút lui hoặc nghỉ hưu.

152 -

• Iscar là vụ thu mua công ty đầu tiên của Berkshire bên ngoài

nước Mỹ. Buffett tuyên bố ông “chưa bao giờ cảm thấy ấn

tượng hơn với bất cứ hoạt động nào khác”. Trong tương lai,

phần lớn sự tăng trưởng kinh tế của thế giới sẽ diễn ra bên

ngoài nước Mỹ. Hãy xem xét mua những cổ phiếu ở nước ngoài

(tốt hơn hết là thông qua các quỹ tương hỗ quốc tế hoặc quỹ

ADR(31) trên thị trường chứng khoán Mỹ), và đừng sợ khi phải

đầu tư một khoản tiền nào đó vào những công ty ở những khu

vực không ổn định trên thế giới.

• Mặc dù các công ty cung cấp tiện ích công cộng luôn là đối

tượng điều chỉnh đầu tiên của chính phủ, nhưng Buffett lại là

người rất thích các công ty này. Năm 2006, khoảng 900 triệu

USD từ khoản thu nhập thuần 11 tỷ USD của Berkshire đến từ

công ty con MidAmerican. Một công ty cung cấp tiện ích công

cộng được điều hành tốt có thể tạo ra dòng tiền ổn định. Các

công ty như thế nên là những hạng mục nắm giữ chủ chốt trong

danh mục đầu tư của bạn.

• Mặc dù Berkshire duy trì quyền sở hữu các công ty con của

mình trong dài hạn, nhưng danh mục đầu tư vào các cổ phiếu

niêm yết thể hiện sự gia tăng số lượng lớn trong những năm

gần đây. Những cổ phiếu nổi tiếng đã có mặt trong danh mục

đầu tư của Berkshire trong thời gian ngắn ngủi bao gồm

Citigroup, Duke Energy, Best Buy, Gap và PetroChina. Những

cổ phiếu được mua gần đây hơn bao gồm Burlington Northern

(31) Hầu hết các công ty nước ngoài niêm yết trên thị trường chứng khoán Mỹ sử dụng mộtcông cụ tài chính gọi là ADRs - American Depository Receipts. Cổ phiếu của các doanh nghiệpnày không được bán trực tiếp cho các nhà đầu tư Mỹ mà do một số ngân hàng (gọi làdepository bank) nắm giữ. Các ngân hàng này sau đó phát hành các ADRs và bán cho các nhàđầu tư. Mỗi ADRs tương đương với một giấy chứng nhận sở hữu một số lượng cổ phiếu nhấtđịnh. Như vậy thực chất các nhà đầu tư không mua cổ phiếu mà chỉ mua các chứng chỉ sở hữucổ phiếu của các doanh nghiệp nước ngoài.

153

Santa Fe, Anheuser-Busch, ConocoPhillips, Johnson & Johnson,

General Electric, Wal-Mart và Tyco International. Nếu việc nắm

giữ một cổ phiếu trong danh mục đầu tư của bạn không còn

nhiều ý nghĩa thì đừng ngần ngại bán chúng đi. Trái với những

ý kiến phổ biến rằng Buffett là nhà đầu tư dài hạn, hiện nay,

đôi khi Buffett cũng giao dịch cổ phiếu trong thời gian ngắn.

6KHI CÁC KHOẢN ĐẦU TƯ “TỐT”

TRỞ THÀNH KÉM

Tôi đã phạm sai lầm chết người!

- Warren Buffett, 2002, 2005

ếu làm theo Buffett thì đầu tư là một trò chơi đòi hỏi sựkiên nhẫn rất lớn mà kết quả hiếm khi xuất hiện ngay và không phảilúc nào chúng cũng luôn rõ ràng. Lịch sử đầu tư của Buffett cho thấyrằng có những vụ đầu tư nhanh chóng trở nên xấu đi và có vẻ giốngnhư một thất bại nhưng cuối cùng lại có thể trở thành sự thành cônglớn nhiều năm sau đó. Trái lại, một vụ đầu tư lúc đầu trông như làmột thành công lớn nhưng rút cục kết thúc là một sai lầm nghiêmtrọng. Tất nhiên, bạn sẽ không muốn ăn mừng quá sớm.

Nói theo thuật ngữ bóng chày, Warren Buffett đã có rất nhiềucú đánh thành công. Nhiều thương vụ cuối cùng mang lại những kếtquả xuất sắc. GEICO, National Indemnity, See’s Candies,Borsheim’s Fine Jewelry, Coca-Cola, Wells Fargo, AmericanEpress, Washington Post và Gillette (được Procter & Gamble mualại năm 2005) là những hạng mục đầu tư tốt nhất của ông. Tuy

156 -

nhiên, cũng thật khó tin, Buffett đã phạm phải nhiều sai lầm gây tổnthất lớn. Điều này cho thấy ông cũng là con người, cũng mắc sai lầmnhư người khác. Nhưng rất may cho các cổ đông của BerkshireHathaway, sai lầm của Buffett rất ít và thỉnh thoảng mới xảy ra.Nhưng chúng cũng nhắc nhở chúng ta rằng không có nhà đầu tưnào, kể cả Buffett, có một lịch sử đầu tư hoàn hảo cả.

Buffett là một nhà đầu tư chứ không phải là nhà quản lý. Thựctế, ông rất ghét tham gia vào hoạt động quản trị ở những công ty màông đã mua. Đây là lý do tại sao ông nhấn mạnh đến việc mua lạinhững công ty có sẵn bộ máy quản lý giỏi. “Ở Berkshire, chúng tôikhông chỉ dẫn cho những tay vụt bóng chày cấp .400 cách vungchày.” Nhưng Buffett cũng có lần phải can thiệp và nhúng tay vàoviệc quản lý khi có rắc rối phát sinh. Ông nói ông ghét phải sa thảinhân viên, nhưng như tất cả những nhà quản lý giỏi khác, ông sẽlàm mọi thứ cần thiết để bảo vệ cổ đông của mình.

Buffett cũng nghi ngờ những vụ mua bán được tài trợ bằngchính vốn chủ sở hữu. Ông nghĩ nếu việc mua lại một công ty có ýnghĩa nào đó, thì người mua lại nên sẵn sàng thanh toán bằng tiền.Năm 1998 ông đã thanh toán cho việc mua lại hai công ty với ít nhấtlà một số cổ phiếu của Berkshire. Cả hai cuối cùng trở thành nhữngkhoản đầu tư đầy rắc rối.

Dù Buffett nổi tiếng là một nhà đầu tư dài hạn, nhưng ông biếtkhi nào cần cắt lỗ và thoát ra. Ông không chống lại việc chấp nhậnlỗ và thoát khỏi một khoản đầu tư nào đó nếu ông tin không có nhiềuhy vọng để lật ngược tình thế.

Thành công của Buffett đã được phân tích kỹ lưỡng trongnhiều ấn phẩm viết về ông; và việc nghiên cứu sự thành công của

157

ông dĩ nhiên có nhiều ý nghĩa. Trong chương này, chúng ta sẽ xemxét bốn trong số các vụ đầu tư rắc rối của Buffett. Mục đích của việcxem xét này không nhằm làm ông bối rối. Thực ra, xét đến lịch sửđầu tư của ông, việc làm ông bối rối gần như là bất khả thi. Ông cũngkhông có gì phải xấu hổ cả. Tuy nhiên, các bạn nên hiểu đôi khi córất nhiều bài học quý từ những sai lầm và thất bại của một nhà đầutư xuất sắc. Ngoài ra, khi biết rằng ngay cả nhà đầu tư vĩ đại nhấtcũng phạm sai lầm, bạn sẽ định ra những kỳ vọng hợp lý hơn về nănglực đầu tư của chính bạn.

SALOMON INC.Salomon Inc. là ví dụ hiển nhiên nhất về việc Buffett can thiệp

và thực hành quản lý doanh nghiệp. Khởi đầu là một quỹ hợp doanhnăm 1910, Salomon Brothers là một trong những ngân hàng uy tínnhất ở Phố Wall. Trong thập niên 1980, có lẽ nó là nhà băng có thunhập cố định ưu việt hàng đầu thế giới, với uy tín lớn trong việc pháttriển những sản phẩm đầy sáng tạo như chứng khoán có thế chấpbằng tài sản. Salomon là một công ty vô cùng thành công, nhưngmột số người cho rằng nó quá hãnh tiến. Tom Wofle, tác giả quyểnThe Bonfire of the Vanities, được cho là đã xây dựng nhân vật chínhSherman McCoy – người mà ông gọi là Chúa tể của Vũ trụ – theotính cách của những người giao dịch trái phiếu ở Salomon.

Khoản đầu tư ban đầu của Berkshire vào Salomon không chỉđơn thuần bắt đầu với việc Buffett mua một số cổ phiếu phổ thông.Thay vào đó, ông đã thương thảo một giao dịch đặc biệt. Ông đồngý mua một lượng cổ phiếu ưu đãi chuyển đổi trị giá 700 triệu USD.Như chúng ta đã biết trong Chương 4, hình thức đầu tư của tư nhân

158 -

vào các tài sản công được gọi tắt là PIPE. PIPE đã trở thành cách làmviệc đặc trưng của Berkshire trong nhiều vụ đầu tư lớn. Nó trở thànhmột ví dụ hoàn hảo cho những gì mà Buffett và Berkshire có thể làm,nhưng các nhà đầu tư bình thường khác không thể làm được.

Salomon đồng ý giao dịch với Berkshire vì nó cần tiền mặt đểmua lại một số cổ phiếu phổ thông của mình từ một nhóm cổ đôngđang xem xét bán cổ phiếu lại cho Ronald Perelman. Ban quản trịxem Ronald Perelman là một người thu mua cổ phiếu thù địch,nhưng họ xem Berkshire Hathaway của Buffett là một thế lực thânthiện hơn nhiều. Cùng với khoản đầu tư của mình, Buffett được traomột ghế trong hội đồng quản trị của Salomon.

Ban đầu, mọi việc diễn ra rất suôn sẻ. Khoản đầu tư củaBerkshire thể hiện sự khôn ngoan vì cổ phiếu của Salomon tăng giá.Nhưng sau đó, mọi thứ trở nên xấu đi. Hóa ra, Salomon có mộtngười giao dịch tay trong – hắn đã cố gắng qua mặt các quy tắc củaBộ Ngân khố nhằm ngăn chặn bất cứ tổ chức nào kiểm soát thịtrường trái phiếu chính phủ. Tệ hơn nữa, khi bộ máy quản lý pháthiện vấn đề, họ không báo cáo ngay lập tức cho các cơ quan có thẩmquyền hoặc cho hội đồng quản trị. Buffett đành phải miễn cưỡngđảm nhận vai trò giám đốc điều hành năm 1991 để cứu Salomon.Quan trọng nhất là ông đã có khả năng thuyết phục Bộ Ngân khốđảo ngược quyết định mà họ đã ban hành, vốn sẽ cấm Salomon thamgia đấu giá bất cứ trái phiếu nào của chính phủ trong tương lai. Lệnhcấm đó nếu được thực thi sẽ chấm dứt hoạt động kinh doanh củaSalomon và có lẽ đưa Salomon vào phá sản. Nó cũng sẽ hủy diệt giátrị khoản đầu tư khá lớn của Berkshire vào công ty này. Tệ hơn nữa,nó có thể gây ra cơn khủng hoảng toàn diện trên thị trường tài chínhthế giới.

159

Điều thú vị là John Meriwether, người bước vào nghề kinhdoanh chứng khoán dựa trên sự chênh lệch giá trái phiếu năm 1975khi làm việc ở Salomon, là một trong những người bị phát hiện gianlận trong vụ Salomon. Nếu cái tên Meriwether nghe có vẻ quenthuộc thì đó là vì Meriwether đóng một vai trò lớn hơn nhiều trongmột vụ tai tiếng về tài chính khác có khả năng gây ra hậu quả nghiêmtrọng cho thị trường thế giới. Meriwether là sáng lập viên quỹ Long-Term Capital Management, một hedge fund đầy tai tiếng đã sụp đổnăm 1998 và phải được bảo lãnh vào phút chót bởi các chủ nợ đượcNgân hàng Dự trữ Liên bang tại New York sắp xếp.

Nhờ Buffett, Salomon đã được giải cứu. Năm 1992, ông thôigiữ chức giám đốc điều hành. Năm năm sau, Salomon bị TravelersGroup mua lại, giờ là một phần thuộc Citigroup. Có lẽ điều đángngạc nhiên là nó đã tạo ra 2,5 lần giá trị đầu tư ban đầu trong 10 năm.Vì thế, có thể xem Salomon thực sự là một khoản đầu tư đầy rắc rốihay không? Xét trên quan điểm thu nhập từ đầu tư, Salomon quảthực là một sự thành công. Tuy nhiên, không thể tin được rằngBuffett sẽ đầu tư vào Salomon nếu ông biết được bất cứ dấu hiệu nàocủa vụ khủng hoảng mà công ty này sắp trải qua. Mặc dù Salomoncuối cùng trở thành một vụ đầu tư có lợi nhuận, nhưng nó đã đẩyBuffett vào một hoàn cảnh mà chắc chắn ông luôn muốn tránh xa.

GENERAL REGeneral Re là một công ty tái bảo hiểm, nghĩa là một công ty

bảo hiểm dành cho các công ty bảo hiểm. Cũng giống như việc bạnmua bảo hiểm để tự bảo vệ mình khỏi mất mát tài sản, công ty màbạn có hợp đồng bảo hiểm cũng có thể mua bảo hiểm để tự bảo vệ họ

160 -

khỏi phải gánh chịu tổn thất trong trường hợp số vụ đòi bồi thườngquá khả năng của họ.

Berkshire đã mua lại General Re vào cuối năm 1998 với giá 22tỷ USD, một khoản tiền vô cùng khổng lồ vào thời điểm đó, cũngnhư bây giờ. Các cổ đông General Re được nhận tiền bán công tyvới hình thức phối hợp giữa tiền mặt và cổ phiếu Berkshire. Bản thânđiều này cũng đã lạ thường với Buffett. Ông luôn chống lại việcthanh toán cho các vụ thu mua bằng cổ phiếu công ty. Thực ra, năm1996, ông đã phát hành cho cổ đông một quyển sổ tay liệt kê“Những nguyên tắc kinh doanh liên quan đến chủ sở hữu”. Ôngthường gọi quyển sổ tay này là “Cẩm nang Chủ sở hữu”. Nguyên tắcsố 10 nói về sự ngần ngại của ông trong việc phát hành cổ phiếu phổthông của Berkshire cho bất cứ mục đích gì. Tuy nhiên, Buffett nóirằng Berkshire “sẽ xem xét phát hành cổ phiếu khi chúng tôi nhậnđược giá trị kinh doanh nội tại tương xứng với khoản tiền chúng tôichi ra”.

Buffett rất thích các doanh nghiệp bảo hiểm. Thực ra, sự thànhcông vang dội của Berkshire những năm qua phần lớn là nhờ sự tậptrung của ông vào ngành này. Lý do chính làm cho Buffett yêu thíchngành này là ở khả năng tiếp cận “lượng tiền tự do”. Lượng tiền tự dolà sự chênh lệch giữa các khoản lệ phí bảo hiểm mà công ty nhậnđược và những khoản yêu cầu bảo hiểm mà họ sẽ phải thanh toán.Do các khoản thanh toán bảo hiểm thường không được chi trả nhiềunăm sau khi các khoản phí bảo hiểm được nộp vào, nên lượng tiền tựdo là rất lớn. Tất nhiên, các công ty bảo hiểm không dại gì mà giữlượng tiền tự do không sinh lời. Họ sẽ sử dụng nó vào kinh doanh.Họ sẽ mua các loại chứng khoán tài chính như cổ phiếu và trái phiếu

161

để có thể kiếm được những khoản thu nhập kha khá. Nhờ vụ mua lạiGeneral Re, lượng tiền tự do trung bình của Berkshire tăng vọt từ 7tỷ USD năm 1997 lên gần 23 tỷ USD năm 1998.

Tuy nhiên, mặc dù có lượng tiền tự do lớn như vậy nhưng mọiviệc cũng không có sự khởi đầu thuận lợi. Trong thư gởi cổ đôngnăm 1999, Buffett nói: “Chúng ta gánh chịu một khoản lỗ khổng lồ- tôi tin là bất thường - ở General Re”. Buffett quyết định rằngGeneral Re đã không tính đủ chi phí cho các hợp đồng bảo hiểmnhận được. Do sự cạnh tranh gay gắt, các doanh nghiệp thườnggiảm giá để giành lấy thị phần và gia tăng doanh số. Nhưng cácchiến lược định giá quá tay cuối cùng lại xâm phạm đến chi phí cơbản của công ty. Qua việc định giá thấp các hợp đồng bảo hiểm,General Re đã tự cắt đi lợi nhuận của mình. Buffett quyết định côngty cần tăng tỷ suất lợi nhuận lên. Ông biết thu nhập từ các hợp đồngbảo hiểm sẽ giảm đi, nhưng ông nói “nếu không có thảm họanghiêm trọng nào trong năm 2000, thì khoản thua lỗ của công ty sẽgiảm xuống đáng kể”.

Như trình bày trong Bảng 6.1, doanh thu bảo hiểm của GeneralRe thực sự đã giảm xuống như ước đoán của Buffett – có lẽ còn mạnhhơn một chút. Doanh số bảo hiểm đã giảm 30% trong 6 năm với thờigian kết thúc là tháng 12 năm 2006. Phần lớn sự sụt giảm diễn ra ởchi nhánh bảo hiểm nhân thọ Bắc Mỹ. Thú vị là có một điểm cần lưuý về General Re trong thư gởi cổ đông năm 1999: dù hiệu quả tàichính đáng thất vọng, nhưng Buffett vẫn bày tỏ sự tin tưởng vào RonFerguson, giám đốc điều hành của General Re. Đây là một lời nhậnxét mà chắc chắn ông phải hối tiếc.

162 -

Bảng 6.1: Doanh số bảo hiểm của General Re (triệu USD)

Năm Doanh số

2000 8.6962001 8.3532002 8.5002003 8.2452004 7.2452005 6.4352006 6.075

Mặc dù mọi việc đã trở nên sáng sủa hơn trong năm 2000,Buffett đã thể hiện sự quan ngại đối với chi phí cho lượng tiền tự do.Nhưng ông dường như rất tự tin chi phí này sẽ sớm giảm xuống. Ôngnói vẫn còn nhiều việc cần phải làm ở General Re, nhưng ông tỏ ra hàilòng với các hợp đồng bảo hiểm giờ đây đang được định giá một cáchhợp lý. Ông cũng hài lòng khi lợi nhuận của General Re đang quaytrở lại những tiêu chuẩn trong quá khứ. Và như ông thường làm mọinăm, ông lại bắt đầu nói với những thuật ngữ tiên tri về tai họa: “Nếuchẳng có thảm họa lớn nào trong năm 2001, chi phí cho lượng tiền tựdo của General Re sẽ giảm đáng kể”.

Không may là thảm họa mà Buffett luôn sợ hãi đã thực sự diễnra khi bọn khủng bố tấn công nước Mỹ vào ngày 11 tháng 9 năm2001. Trong khi những người khác đang điếng người tự hỏi ai có thểnhìn thấy trước một tai họa thảm khốc như vậy, thì Buffett lại tựtrách mình theo một cách rất đặc trưng: “Tôi đã để cho General Retiếp nhận hoạt động kinh doanh mà không có phương tiện bảo vệmà tôi biết là rất quan trọng, và vào ngày 11 tháng 9, sai lầm này đãbuộc chúng ta phải trả giá”.

163

Buffett tiếp tục giải thích ba nguyên tắc then chốt trong ngànhbảo hiểm: (1) Chỉ chấp nhận những rủi ro mà bạn có thể đánh giámột cách hợp lý; (2) Đảm bảo rằng những rủi ro mà bạn có thể chấpnhận không có mối quan hệ tương quan với nhau để một sự kiện đơnlẻ không thể đe dọa đến khả năng thanh toán, và (3) Dù lợi nhuận caođến mức nào đi nữa cũng không làm ăn với người xấu.

Ông nói ông đã thất bại trong việc triển khai một cách thíchhợp hai nguyên tắc đầu tiên ở General Re. Ông cũng nói General Ređã tỏ ra quá hăng hái trong hoạt động kinh doanh của mình. Điềunày ý muốn nói là các hợp đồng bảo hiểm vẫn chưa được định giátương xứng. Ông hứa sẽ khôi phục lại kỷ luật trong hoạt động bảohiểm. Berkshire ước tính thiệt hại bảo hiểm trước thuế do vụ tấncông khủng bố 11 tháng 9 ở mức 2,4 tỷ USD (riêng General Re phảigánh 1,9 tỷ USD), làm giảm thu nhập ròng của công ty 1,5 tỷ USD.Điều khôi hài là chỉ một thời gian ngắn sau khi vụ tấn công khủngbố xảy ra, Ron Ferguson, người được Buffett khen ngợi trước đó chỉhai năm, đã từ chức giám đốc điều hành. Thay ông là Joe Brandon.

Buffett cũng tiết lộ trong lá thư đó rằng chi phí 800 triệu USD đượckhấu trừ vào thu nhập năm 2001 bởi quỹ dự phòng của General Retrong những năm trước đó đã thể hiện không đầy đủ mức trách nhiệm.Mặc dù ông cam đoan với các cổ đông rằng đây chỉ là một sai lầm trungthực, nhưng ông nói nó đã sỉ nhục những mức lợi nhuận được công bốquá lố và mức tiền thưởng quá cao trong những năm trước.

Có một chi tiết khác rất thú vị trong thư gởi cổ đông năm 2001.Lá thư tiết lộ một quyết định “sự khởi đầu của một hoạt động bổsung dài hạn GRS”. GRS là viết tắt của General Re Securities, mộtđơn vị của General Re tham gia vào việc giao dịch những chứng

164 -

khoán phái sinh có lẽ vì mục đích ngăn ngừa rủi ro. GPS sau đó trởthành một trong những vấn đề nhức nhối nhất của Buffett.

Trong báo cáo thường niên năm 2002, Buffett khen ngợi JoeBrandon vì đã khôi phục được kỷ luật trong hoạt động bảo hiểm ởGeneral Re. Nhưng dường như Buffett cũng bày tỏ sự hối tiếc vì đãtiến hành thu mua lại công ty này. Khi Buffett quyết định mua GeneralRe, ông nghĩ công ty đang thực hành kỷ luật bảo hiểm thích đáng vànhững chính sách dự phòng đó là thận trọng. Tuy nhiên, trong thư gởicổ đông năm 2002, ông nói: “Tôi đã phạm sai lầm chết người”.

Tuy nhiên, Buffett dường như tin rằng điều tệ hại nhất đã trôiqua và General Re đang chuyển biến mạnh mẽ như mong đợi. Sauđó ông khám phá thêm một vấn đề khác. Ông nói GRS đã thua lỗ173 triệu USD ở mục lợi nhuận trước thuế do hoạt động giao dịchchứng khoán phái sinh. Mặc dù Buffett thừa nhận, “Đôi khi tôi thamgia vào những giao dịch chứng khoán phái sinh có quy mô lớn để tạođiều kiện cho một số chiến lược đầu tư”. Nhưng ông dành ra ba trangđể xem xét những nguy cơ khổng lồ do chứng khoán phái sinh đặt ra.Đây cũng là lá thư chứa một tuyên bố nổi tiếng của Buffett dành chochứng khoán phái sinh, rằng đó là “công cụ tài chính có sức hủy diệthàng loạt.”(32)

Một năm sau, Buffett tuyên bố các vấn đề của General Re đãđược giải quyết. Như thể hiện trong Bảng 6.2, General Re báo cáolợi nhuận từ hoạt động bảo hiểm lần đầu tiên kể từ khi Berkshire mualại vào tháng 12 năm 1998. Trong khi các khoản thua lỗ bảo hiểm làđiều không bình thường trong ngành bảo hiểm, thì chúng càng khôngphải là điều bình thường đối với những công ty bảo hiểm do Berkshiresở hữu. Buffett đã khen ngợi Joe Brandon và đối tác Tad Montross vì

(32) “Financial weapons of mass destruction".

165

họ đã làm một việc rất tuyệt vời để đưa General Re trở lại đúng quỹđạo của nó. Tuy nhiên, ông cũng đồng thời nói rằng chứng khoánphái sinh xâm phạm mức lợi nhuận trước thuế của General Re tới 99triệu USD năm 2003. Một lần nữa, ông tự trách mình đã khôngchuyên tâm hơn, rằng lẽ ra ông có thể giữ lại cho các cổ đông ít nhấtlà 100 triệu USD nếu ông hành động khẩn trương hơn nhằm hủy bỏcác hợp đồng chứng khoán phái sinh và đóng cửa GRS.

Bảng 6.2: Lãi/(lỗ) bảo hiểm trước thuế của General Re(triệu USD)

Năm Lãi/(lỗ)

1999 (1.184)2000 (1.254)2001 (3.671)2002 (1.393)2003 1452004 32005 (334)2006 526

Bảng 6.3: Lỗ từ chứng khoán phái sinh của GRS

Năm Giá trị

2002 1732003 992004 442005 1042006 5

166 -

Mọi việc tiếp tục được cải thiện trong năm 2004. Dù các khoảnlỗ liên quan đến các thảm họa mưa bão lên đến 1,25 tỷ USD, nhưngGeneral Re vẫn có thể báo cáo lợi nhuận bảo hiểm, dù là một khoảnnhỏ bé. Ngoài ra, các khoản lỗ từ chứng khoán phái sinh ở GRS giảmxuống chỉ còn 44 triệu USD. Nhưng năm 2004 chỉ là một khoảnglặng trước cơn bão. Cũng tệ hại như mùa bão năm 2004, năm 2005tình hình còn tệ hại hơn nữa. Đó là năm mà cơn bão Katrina nhấnchìm New Orleans. Tổng cộng, Katrina và những cơn bão khác làmBerkshire mất 3,4 tỷ USD trong năm 2005. Tuy nhiên, phần lớn cáckhoản lỗ thuộc về các đơn vị kinh doanh bảo hiểm khác củaBerkshire.

Nhờ sự kiên trì của Buffett đòi hỏi General Re phải hình thànhmột phương pháp thận trọng hơn trong hoạt động bảo hiểm, cáckhoản lỗ liên quan đến thảm họa do bão lũ gây ra năm 2005 chỉ ởmức 685 triệu USD. Trong khi đây là một dấu hiệu đáng khích lệcho thấy General Re cuối cùng đã giải quyết được vấn đề, thì GRStiếp tục báo cáo lỗ từ hoạt động giải quyết các hợp đồng chứng khoánphái sinh, thua lỗ 104 triệu USD trong năm 2005. Tuy nhiên, tin tốtlà 95% các rủi ro chứng khoán phái sinh của nó đã được loại bỏ.Buffett tự tin rằng những khoản lỗ trong tương lai của đơn vị này sẽkhông còn đáng kể nữa.

Ông đã đúng. Các khoản lỗ từ chứng khoán phái sinh của GRSchỉ ở mức 5 triệu trong năm 2006. Có lẽ điều quan trọng hơn là vàocuối năm đó, chỉ còn có 197 hợp đồng cần phải giải quyết. Khi quátrình giải quyết bắt đầu vào năm 2002, có đến 23.218 hợp đồng cầnđược xử lý. Nói chung, năm 2006 đã trở thành một năm kỷ lục chotất cả các đơn vị bảo hiểm của Berkshire. Thu nhập trước thuế từhoạt động bảo hiểm của General Re đã nhảy vọt mạnh mẽ.

167

Tất nhiên, General Re đã mang lại cho Buffett nhiều nỗi nhứcnhối về tài chính. Không may là nó cũng đã mang lại cho ông một sốvấn đề về pháp lý. Ví dụ, công tố viên vùng Đông Virginia ra tráthầu tòa cho General Re và một số nhân viên của họ liên quan đếncuộc điều tra về Reciprocal of America, khi tổ chức này buộc phảiphá sản. Reciprocal là một công ty tái bảo hiểm chuyên về các rủi rotrách nhiệm trong ngành y dược.

Hai đơn vị của General Re, General Reinsurance Australia(GRA) và Kölnische Ruckversicherungs-Gesellschaft (KR) bị cáobuộc đã giúp đỡ công ty FAI Insurance Limited giải trình các giaodịch tái bảo hiểm một cách không thích hợp. Sự việc được lý giải là:với các hợp đồng tái bảo hiểm, FAI có thể chuyển các khoản lỗ thànhkhoản lãi trên giấy tờ, điều này đã lừa HIH Insurance Limited phảitrả một mức giá quá cao năm 1998 khi họ thu mua lại FAI.

Tập đoàn American International Group (AIG), trước đâyđược điều hành bởi Maurice “Hank” Greenberg, thừa nhận đã sửdụng những hợp đồng tái bảo hiểm để nhào nặn các khoản thu nhậpthay vì cho mục đích quản lý rủi ro hợp pháp. AIG đã trả 1,64 tỷUSD để giải quyết các vụ án gian lận dân sự. Không may choBuffett, General Re đã tham gia những hợp đồng tái bảo hiểm đó.Bốn cựu giám đốc General Re, bao gồm Ron Ferguson, bị truy tốvới tội tham gia vào kế hoạch của AIG. Mặc dù Ferguson đã thôichức giám đốc điều hành năm 2001, nhưng ông vẫn cung cấp dịchvụ tư vấn cho General Re. Tuy nhiên, dịch vụ của ông đã bị GeneralRe chấm dứt năm 2005, ngay sau khi Ferguson viện dẫn đến cácquyền của mình theo Tu chính luật số 5 thay vì trả lời những câuhỏi được nhà chức trách đặt ra liên quan đến vụ AIG.

168 -

Tháng 11 năm 2006, Cơ quan Dịch vụ Tài chính Anh Quốcđã phạt General Re 1,2 triệu bảng Anh (tương đương 2,3 triệu USD)vì đã sắp xếp những hợp đồng tái bảo hiểm không phù hợp. Mộttrong những hợp đồng này rõ ràng đã giúp một công ty bảo hiểmĐức trốn thuế bằng cách chuyển quỹ cho một công ty con ở Ireland.

Điều quan trọng cần lưu ý là nhiều vấn đề tài chính và pháp lýcủa General Re đều bắt nguồn từ trước khi Berkshire mua lại côngty này. Dưới sự quan sát của Buffett, General Re đang tự làm trongsạch hoạt động của mình. Có lẽ một ngày nào đó, General Re sẽ trởthành một trong những vụ đầu tư thành công của Berkshire, thậmchí là thành công rực rỡ. Nhưng không còn nghi ngờ gì nữa, đây cóthể được xem là một trong những vụ thu mua đầy rắc rối của Buffett.Thật khó tin rằng Buffett mua General Re năm 1998 nếu lúc đó ôngbiết những điều giờ mới biết.

NETJETSBerkshire mua lại NetJets (trước đây có tên gọi là Executive Jet)

với giá 725 triệu USD vào năm 1998. Đó cũng là năm họ muaGeneral Re. Cũng như vụ thu mua General Re, Berkshire thanhtoán tiền mua NetJets bằng tiền mặt và cổ phiếu. Xét đến sự chốngđối nổi tiếng của Buffett đối với việc sử dụng cổ phiếu để thanh toáncho các vụ thu mua, có lẽ chúng ta cũng không cần phải ngạc nhiênkhi biết rằng NetJets cuối cùng cũng là một vụ thu mua rắc rối, giốngnhư General Re.

NetJets là một doanh nghiệp có tính đổi mới đầy thú vị. Họbán những “gói sở hữu” một phần những chiếc máy bay của mình.Khách hàng mua những “gói” này được hưởng một lượng thời gian

169

bay nhất định trong năm. Ngoài việc mua một phần chiếc máy bay,khách hàng phải thanh toán thêm theo thời gian bay thực cũng nhưchi phí quản lý hàng tháng. Bay cùng NetJets đắt hơn khá nhiều sovới việc bay cùng các hãng hàng không thương mại, nhưng nó rẻ hơnnhiều so với việc mua và duy trì một chiếc máy bay và đội bay để sửdụng riêng.

Khách hàng phổ biến của NetJets là các tập đoàn hay những cánhân có tài sản lớn, thường xuyên di chuyển và cần phải bay với thờigian báo trước rất ngắn. Trên thực tế, NetJets đòi hỏi chỉ cần báotrước bốn tiếng để họ chuẩn bị máy bay và sẵn sàng bay đến bất kỳsân bay nào trên thế giới. Buffett đã từng là khách hàng của NetJetstrong nhiều năm trước khi Berkshire mua lại công ty này. Phi côngcủa NetJets được huấn luyện ở FlightSafety International, một trongnhững công ty con của Berkshire.

Mọi việc khởi đầu rất tốt đẹp với việc ngay lập tức NetJets đónggóp vào tổng doanh thu và lợi nhuận của Berkshire. Tuy nhiên,Buffett đã sớm cảnh báo rằng tỷ suất lợi nhuận trong công ty nàyquá mỏng manh. Cụ thể, những nỗ lực mở rộng kinh doanh sangchâu Âu và trọng tâm ngày càng đặt nặng vào an toàn bay làm choNetJets cảm thấy khó khăn để tăng trưởng vượt trội. NetJets khôngthể chuyển tốc độ tăng trưởng doanh thu mạnh mẽ ở châu Âu thànhlợi nhuận được. Và ngay từ đầu, cả Buffett và giám đốc điều hànhNetJets là Rich Santulli nhấn mạnh rằng an toàn bay là mối quanngại cốt lõi nhất. Họ luôn thể hiện sự sẵn sàng chi tiêu bất cứ khoảnnào cần thiết để bảo đảm an toàn bay cho khách hàng. Ví dụ, phicông phải trải qua hai đợt huấn luyện nặng hàng năm. Họ được huấnluyện còn nhiều hơn mức mà Cơ quan Hàng không Liên bang yêucầu. Và không giống các công ty cạnh tranh, NetJets huấn luyện

170 -

từng phi công để bay chỉ một loại máy bay. Nhưng đồng thời,NetJets lại cho khách hàng lựa chọn rất nhiều loại máy bay. Phi độibay của công ty gồm rất nhiều máy bay của nhiều hãng khác nhau.Các công ty sở hữu một phần khác thường chỉ gắn liền với một hãngsản xuất máy bay mà thôi, và điều này giúp việc huấn luyện phi côngđược dễ dàng hơn và giữ được mức chi phí thấp hơn.

Do NetJets và FlightSafety International có quan hệ chặt chẽvới nhau nên đến năm 2005, Berkshire đã gộp kết quả của chúng lạithành một nhóm gọi là Dịch vụ Bay. Kể từ khi NetJets được mualại, nó là động lực tăng trưởng doanh thu lớn nhất của nhóm này.Như thể hiện trong Bảng 6.4, doanh thu nhóm này tăng 12% hàngnăm trong 6 năm tính đến 2005. Không may là, NetJets cũng chínhlà lý do cơ bản giải thích tại sao lợi nhuận giảm 47% trong cùng thờikỳ này. Năm 2001, NetJets thậm chí còn góp phần vào gánh nặng nợlớn hơn của Berkshire khi nó mượn tiền để “chi cho việc mua hàngtồn kho máy bay và đội bay chính”.

Bảng 6.4: Doanh thu và lợi nhuận từ hoạt động kinh doanhcủa Dịch vụ Bay của Berkshire (triệu USD)

Năm Doanh thu Lợi nhuận

1998 858 1811999 1.856 2252000 2.279 2132001 2.563 1862002 2.837 2252003 2.431 722004 3.244 1912005 3.660 120

171

Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh của nhóm này tăng trưởngtốt năm 2002. Nhưng sự gia tăng không phải là kết quả của việc cảithiện hoạt động. Thay vào đó, nó đến từ khoản thu một lần duy nhất60 triệu USD từ việc bán đi một phần liên doanh với hãng Boeing.Tương tự, lợi nhuận giảm mạnh trong năm 2003 là kết quả của việcgiảm giá trị tài sản một lần của máy giả lập điều kiện bay và phụ tùngtồn kho máy bay. Hóa ra ngay cả FlightSafety cũng trải qua nhữngtác động do sự suy thoái của ngành. Nhưng FlightSafety là công tytốt đối với NetJets. Ngay cả khi NetJets đang kiếm tiền ở Mỹ, họvẫn báo cáo một khoản lỗ trước thuế 41 triệu USD năm 2003 bởinhững rắc rối liên tục ở châu Âu. Việc này đánh dấu năm thứ ba liêntục thua lỗ của NetJets.

Năm 2004, mọi việc được cải thiện hơn, NetJets tạo ra lợinhuận trước thuế khoảng 10 triệu USD. Tuy nhiên, họ vẫn tiếp tụcthua lỗ ở châu Âu. Một lần nữa Buffett lại nhấn mạnh tầm quantrọng của thị trường châu Âu đối với sự thành công trong tương laicủa NetJets. Mặc dù ông thừa nhận hoạt động ở châu Âu là “tốnkém hơn rất nhiều so với dự kiến của tôi”, nhưng ông vẫn tỏ ra lạcquan rằng đà tăng trưởng đang tích tụ và những khoản mực đỏ (thualỗ) sẽ sớm chuyển lại thành mực đen (lợi nhuận).

Năm 2005, Buffett nói: “Tôi đã phạm sai lầm chết người”. Đâycũng là những từ ngữ mà ông đã sử dụng vào năm 2002 khi nói về kỷluật kinh doanh bảo hiểm và chính sách dự phòng của General Re.Nhưng đó không phải là những từ ngữ mà cổ đông của Berkshirethích nghe. FlightSafety vẫn hoạt động có hiệu quả và hồi phục từ sựsuy thoái của ngành hàng không. Tuy nhiên, NetJets vẫn đang phảivật lộn. Buffett đã tiên đoán đúng khi hoạt động của hãng ở châu Âutrở nên tốt hơn. Điều không may là lợi nhuận ở Mỹ lại chuyển thành

172 -

thua lỗ. Do thiếu máy bay, NetJets buộc phải dựa vào những dịch vụthuê chuyến đắt tiền để đáp ứng các nghĩa vụ theo hợp đồng. Kếtquả là công ty lỗ 80 triệu USD trong năm 2005.

Trong thời kỳ bùng nổ Internet cuối thập niên 1990, các nhàphân tích thường nói đùa về những nhà bán lẻ trên mạng có doanhsố bùng nổ nhưng chẳng có lợi nhuận. Có người vui miệng nói họđang bán những món hàng có giá vốn 1 USD để nhận lấy 90 xu,nhưng họ hy vọng sẽ bù vào khoản chênh lệch này nhờ vào số lượnglớn (!). NetJets dường như cũng rơi vào tình thế tương tự. Doanhthu của họ tăng trưởng khá ấn tượng, nhưng đáng buồn là các khoảnlỗ cũng tăng lên tương ứng.

Trong báo cáo thường niên năm 2006 của Berkshire, Buffettcho rằng tình hình tài chính của NetJets “được cải thiện đáng kể”.Ông nói nhu cầu cuối cùng cũng bùng nổ ở châu Âu và hoạt động ởMỹ đã cải thiện hơn mức năm 2005. NetJets đã tạo ra lợi nhuận trướcthuế 143 triệu USD trong năm 2006, tăng một cách ngoạn mục sovới khoản lỗ trước thuế 80 triệu USD của năm 2005. Do công ty đãký hợp đồng mua 483 chiếc máy bay mới cho đến năm 2015, nên đólà dấu hiệu rất tích cực khi thấy rằng cuối cùng NetJets cũng thoátkhỏi “rừng già”.

Công bằng mà nói, đối với Buffett và Berkshire, NetJets dù cóthị phần lớn nhất nhưng không phải là doanh nghiệp bán quyền sởhữu một phần máy bay duy nhất phải vật lộn trong những năm qua.Flexjet, do nhà sản xuất máy bay Bombardier sở hữu, cũng thua lỗcả thập kỷ trước khi có được lợi nhuận tượng trưng vào năm 2006.Nhưng Bombardier không quan tâm nhiều đến việc kiếm tiền từhoạt động của Flexjet. Thực ra, họ có vẻ quan tâm nhiều hơn đến

173

việc sử dụng doanh nghiệp này để tạo tiếng vang cho những chiếcmáy bay do họ sản xuất. Điều này cũng đúng với Flight Options,do công ty Raytheon sở hữu.

Cho đến thời gian rất gần đây, Berkshire không gặp nhiều maymắn trong hoạt động hàng không. Trong thập kỷ 1990, nó có phầnhùn trong hãng hàng không yếu kém US Airways. Hoạt động kinhdoanh bán quyền sở hữu một phần máy bay cũng là một lĩnh vựcđầy khó khăn. Xét cho cùng, khi nhiều khách hàng đồng sở hữu mộtchiếc máy bay và mỗi khách hàng đều có quyền sử dụng nó mà chỉbáo trước vài giờ, thì chắc chắn sẽ có nhiều vấn đề phát sinh. Điềugì xảy ra khi ai cũng muốn bay vào chiều thứ Sáu hoặc sáng thứ Hai?Sẽ cực kỳ đắt đỏ khi thuê chuyến với thời gian thông báo ngắn nhưvậy để đáp ứng yêu cầu của từng “thượng đế”. Ngoài ra, sẽ có trườnghợp máy bay phải bay những chặng đường không có khách. Chẳnghạn, nếu một khách hàng muốn có một máy bay ở Albuquerque sau4 giờ nữa, nó phải có mặt ở đó từ một nơi khác. Nếu tổng đài có mộtkhách hàng khác tình cờ muốn đến Albuquerque với thời gian tươngtự như vậy thì thật là tuyệt. Nếu không, công ty phải gánh chịu chiphí điều máy bay không hành khách đến Albuquerque. Việc quản lýmột cách hợp lý những chuyến bay không hành khách như vậy đóngvai trò hết sức thiết yếu trong việc tạo ra lợi nhuận cho công ty.

Sự thực là NetJets dường như không phù hợp với khuôn khổcủa Buffett. Thứ nhất, nó là một công ty siêu thâm dụng vốn. Mặcdù chiếc máy bay lớn nhất của phi đội NetJets có thể chở được 18người, nhưng ngay cả một chiếc phản lực nhỏ 7 chỗ cũng mất vàitriệu USD. Hơn nữa, công ty còn phải chi trả các chi phí bảo trì vàđiều hành, huấn luyện phi công và tiền lương cho phi hành đoàn.

174 -

Thật khó có thể tưởng tượng được làm sao để công ty này có lợinhuận nếu không có các mối quan hệ khăng khít với một hãng sảnxuất máy bay hoặc một công ty hàng không thương mại nào đó.

Doanh nghiệp bán quyền sở hữu một phần máy bay khônggiống như những doanh nghiệp khác của Berkshire. Dường như nóchẳng có gì chung với ngành bảo hiểm, bánh kẹo, nước giải khát hoặcdao cạo râu. Đây quả thật là một ngành rất khó kiếm tiền. Tuynhiên, nếu có ai đó có được lợi nhuận trong ngành này, thì đó phảilà Buffett. Xét lịch sử đầu tư chuẩn mực của ông, nhiều khả năng làmột ngày nào đó, ông sẽ có cách làm cho NetJets kinh doanh hiệuquả. Nhưng trong tình hình này, thật khó lý giải vì sao Buffett lạirất quan tâm đến việc mua lại công ty này.

PIER 1 IMPORTSPier 1 Imports về cơ bản là một nhà bán lẻ đồ gỗ. Thực ra, đồ

gỗ chỉ chiếm khoảng 40% doanh số của công ty. Pier 1 còn bán nhữngvật phẩm gia dụng như đèn, bình hoa, đồ sứ, sản phẩm phòng tắm,nến, sản phẩm phòng ngủ và nhiều vật phẩm có tính mùa vụ kháccho ngôi nhà.

Trở lại thập niên 1990, Pier 1 là một cổ phiếu rất được ưa thích.Nó tăng giá rất mạnh từ 3,5 USD một cổ phiếu năm 1994 lên 20USD một cổ phiếu năm 1998. Tuy nhiên, các nhà đầu tư bắt đầubán tháo cổ phiếu này giữa năm 1998 vì những quan ngại rằng tốc độtăng trưởng đang chậm lại. Cuối cùng, cổ phiếu này rơi xuống đáycòn 5,5 USD một cổ phiếu sau đó một năm. Một đợt tăng giá mạnhkéo dài trong bốn năm liên tục sau đó đã đưa giá cổ phiếu này lênđến 25 USD vào cuối năm 2003. Trong năm tài chính 2003, kết thúc

175

vào ngày 1 tháng 3, Pier 1 đã mở thêm 90 cửa hàng mới. Tổng sốcửa hàng đã tăng lên đến 1.074 từ con số 763 trước đó 5 năm. Cũngtrong năm này, Pier 1 báo cáo tăng trưởng doanh thu mạnh mẽ 13%,tương đương 1,7 tỷ USD. Thu nhập ròng tăng vọt 29% lên 129 triệuUSD, tương đương 1,36 USD một cổ phiếu. Lúc đó, Pier 1 thực sựtrở thành một cổ phiếu tăng trưởng.

Bất cứ lúc nào một công ty hay một ngành báo cáo mức tăngtrưởng mạnh mẽ và kết quả tài chính xuất sắc, thì nó sẽ nhanh chóngthu hút sự chú ý của mọi người – không chỉ các nhà đầu tư. Tỷ suấtlợi nhuận cao mời gọi cả sự cạnh tranh. Thực ra, đó chính là tất cả ýnghĩa của cạnh tranh. Trừ phi có những rào cản gia nhập ngành đángkể, các đối thủ sẽ săn lùng những mức lợi nhuận cao cho đến khi họxóa bỏ nó, hoặc ít nhất làm cho nó giảm xuống mức trung bình. Tấtnhiên, Pier 1 cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt trên thịtrường của mình, Ngoài các nhà bán lẻ sản phẩm chuyên biệt nhưBed Bath & Beyond, Williams-Sonoma, Restoration Hardware,Pottery Barn và Cost Plus, nó còn phải chống chọi với những ngườikhổng lồ trong lĩnh vực bán lẻ giá thấp như Wal-Mart, Target vàCostco.

Tăng trưởng doanh thu do đó chậm lại nhanh chóng. Năm tàichính 2004, doanh thu chỉ tăng 6% lên 1,8 tỷ USD. Doanh số củaSame-store thực ra giảm 2,6%. Thu nhập ròng giảm 9% còn 118 triệuUSD, nhưng công ty vẫn đạt được mức thu nhập đáng nể 1,29 USDmột cổ phiếu. Không may là mọi việc tiếp tục trở nên tệ hại hơn.Tổng doanh số không tăng trong năm 2005, nhưng doanh số các cửahàng cũ giảm hơn 6%. Thu nhập ròng “lao dốc” 49% còn 60,5 triệuUSD. Cổ tức giảm xuống chỉ còn 71 xu một cổ phiếu.

176 -

Dù những vấn đề này xuất hiện, nhưng Pier 1 vẫn có gì đó bắtmắt Buffett. Berkshire Hathaway đã mua 8 triệu cổ phiếu trong quý2 năm 2004. Không rõ chính xác Berkshire phải trả bao nhiêu cho cổphiếu này, nhưng trong quý đó, giá cổ phiếu Pier 1 nằm trongkhoảng 17 USD đến 23 USD. Giả sử Berkshire trả trung bình 19USD một cổ phiếu thì có lẽ họ đã đầu tư khoảng 150 triệu USD vàocổ phiếu phổ thông Pier 1.

Cũng không rõ lý do tại sao Buffett quan tâm đến Pier 1. Phảichăng ông nghĩ rằng nó phù hợp về mặt chiến lược với nhóm côngty con của Berkshire, trong đó có Jordan’s Furniture và NebraskaFurniture Mart. Doanh số đồ gỗ thường rất tốt khi thị trường nhà ởtăng mạnh, và chúng ta biết Buffett đang đầu cơ giá lên vào thời điểmđó vì ông vừa mua Clayton Homes. Cũng có thể Buffett chỉ nghĩrằng cổ phiếu Pier 1 đã bán quá mạnh. Nếu ông tin sự sụt giảm thunhập gần đây của Pier 1 chỉ là do khó khăn tạm thời, thì việc bắt đầutích lũy cổ phiếu này là rất có ý nghĩa.

Thị trường biết được việc Berkshire mua 8 triệu cổ phiếu củaPier 1 vào ngày 17 tháng 8 năm 2004, thông qua hồ sơ đăng ký 13Fvới Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Trong ngày hôm đó, giá đóngcửa của Pier 1 ở mức cao hơn 8,7% (xem hình 6.1). Loại phản ứngnhư thế này thường được gọi là “Hiệu ứng Buffett”. Khi những ngườikhác biết Buffett đang mua cổ phiếu nào thì họ thường nhảy vào muatheo làm giá cổ phiếu bị đẩy lên. Trong trường hợp cụ thể này, có lẽhọ đang đánh cược rằng nếu một người thông minh như Buffett muaPier 1, thì chắc hẳn những người khác đã không biết điều gì đó về nórồi. Có lẽ Pier 1 thực sự là một cổ phiếu bán rất mạnh.

177

Hình 6.1: Biểu đồ giá cổ phiếu của Pier 1 Imports (nguồn: Telemet America)

Không may là “cuộc đua Buffett” chỉ tồn tại một thời gianngắn. Hoạt động kinh doanh của Pier 1 tiếp tục sa sút. Tổng doanhsố giảm 2,7% trong năm tài chính 2006. Doanh số của Same-store lạigiảm mạnh thêm 7% nữa. Các số liệu cơ bản trở nên báo động khicông ty lỗ 39,8 triệu USD, hay 32 xu một cổ phiếu. Cổ phiếu giảmgiá còn 10,5 USD một cổ phiếu. Những người hâm mộ Buffett tinrằng Buffett hiếm khi bán đi. Họ nghe nói thời gian nắm giữ đượcông ưa thích là vĩnh viễn. Họ biết khi giá cổ phiếu sụt giảm, Buffettthường tận dụng cơ hội để mua thêm cổ phiếu và giảm giá mua trungbình của mình.

Nhưng lần này thì không. Rõ ràng Buffett nhận ra rằng muathêm cổ phiếu Pier 1 cũng giống như ném tiền vào nơi không sinh lợi.

178 -

Thay vào đó, vào quý 3 năm 2005, chỉ một năm sau khi bắt đầu muacổ phiếu Pier 1, ông đã giảm khoản đầu tư của Berkshire vào cổ phiếunày. Trong quý đó, ông bán đi 4,71 triệu cổ phiếu. Khi đó, giá cổ phiếuPier 1 nằm trong khoảng 11 USD và 14,5 USD một cổ phiếu. Điềunày có nghĩa là Berkshire có thể đã thua lỗ ít nhất 20 triệu USD từ sốcổ phiếu mà họ đã bán đi. Mặc dù 20 triệu USD chỉ là sự thay đổikhông có ý nghĩa gì đối với Berkshire, nhưng Buffett có thể đã khônghài lòng. Berkshire tiếp tục giảm phần nắm giữ Pier 1 và không còn sởhữu bất kỳ một cổ phiếu Pier 1 nào nữa. Gần đây nhất, Pier 1 có giáchỉ còn 1 con số. Như đã nói ở phần trước, không hiểu tại sao Buffettlại mua Pier 1. Cũng không rõ cuối cùng điều gì đã thuyết phục ôngtừ bỏ và bán đi tất cả cổ phiếu này. Tuy nhiên, rõ ràng Pier 1 là mộttrong những sai lầm hiếm hoi của Buffett. Cuối cùng, nó là một khoảnđầu tư thua lỗ của Berkshire và cổ đông của mình.

ĐÔI KHI CHANH CHỈ LÀ CHANH(33)

Cũng như mọi người trong chúng ta, Buffett rất ghét phạm sailầm. Tuy nhiên, không giống những người khác, ông có biệt tài thựcsự trong việc làm nước chanh từ quả chanh. Khi Salomon Inc. tiếnđến bờ vực đổ vỡ, Buffett nhảy vào can thiệp và cứu được công ty.Khi General Re bắt đầu gây thất vọng, Buffett tiến hành chấn chỉnhbộ máy quản lý để đưa công ty trở lại đúng con đường của nó. Ngàynay, General Re dường như đã biến chuyển tốt. Thậm chí NetJetssau nhiều năm vật lộn cuối cùng cũng thể hiện là một sự thành côngrực rỡ. Đơn giản là Buffett không bao giờ chịu đầu hàng một cách dễdàng trước những công ty này.

Trong số những hạng mục đầu tư rắc rối mà chúng ta đã xem

(33) Nguyên văn: Sometimes a lemon is just a lemon.

179

xét trong chương này, Pier 1 là vụ “xương xẩu” nhất. Buffett bắt đầubán phá giá cổ phiếu này sớm sau khi ông mua chúng. Có điều gì đóthuyết phục ông rằng Pier 1 không đáng để ông nắm giữ lâu dài. Tấtnhiên, Buffett không phải đợi lâu để rút lui trong vụ này. Tuy ông vàcác cổ đông Berkshire mất tiền, nhưng ít nhất ông cũng đã nhanhchóng nhận ra sai lầm của mình và thoát khỏi nó một cách nhanhchóng và hợp lý.


• Buffett đã thực hiện nhiều quyết định đầu tư xuất sắc qua nhiều

năm kinh doanh Berkshire, nhưng lịch sử đầu tư của ông không

tuyệt đối hoàn hảo. Tuy nhiên, có thể mất nhiều năm để khám

phá liệu một khoản đầu tư cụ thể nào đó là một quyết định

thông minh hay chỉ là một sai lầm kém may mắn. Nếu đầu tư

dài hạn, bạn đừng vội khui sâm-banh chỉ vì một khoản đầu tư

mới đây đã ngay lập tức tăng vọt. Tương tự, cũng không nên

thất vọng nếu nó nhanh chóng trở nên kém đi. Nếu doanh

nghiệp khỏe mạnh, nó sẽ có nhiều cơ hội tốt để hồi phục và

mang lại lợi nhuận cho bạn.

• Buffett không thích tham gia vào hoạt động quản lý thường

nhật, nhưng ông sẵn sàng làm những điều cần thiết để bảo vệ

cổ đông của mình. Ví dụ rõ ràng nhất là khi ông đảm nhiệm

chức vụ giám đốc điều hành của Salomon Inc. vào năm 1991.

Sự can thiệp của Buffett đã cứu Salomon, và Berkshire kiếm

được khoản lợi nhuận khá lớn khi cuối cùng Salomon được bán

lại cho Travelers Group. Nếu bạn sở hữu cổ phiếu của một công

ty gặp khó khăn, khoản đầu tư của bạn có thể mang lại hiệu

180 -

quả tốt hơn nếu có một hoặc nhiều nhà đầu tư năng động sẵn

sàng đảm nhiệm vị trí quản lý và củng cố hoạt động.

• Buffett không thích tài trợ cho các vụ thu mua công ty bằng cổ

phiếu, nhưng ông đã để Berkshire trả 22 tỷ USD cho General Re

vào năm 1998 vừa bằng tiền mặt, vừa cổ phiếu. Trước tiên, vụ

thu mua này trông có vẻ quá dễ dàng, tăng gần gấp ba lượng

tiền tự do của Berkshire. Nhưng General Re không ngừng gánh

chịu những khoản thua lỗ từ hoạt động bảo hiểm. Buffett sớm

phát hiện ra sự bất thường và các vấn đề về kế toán với các

hợp đồng chứng khoán phái sinh. General Re thậm chí còn bị

vướng vào một số vấn đề pháp lý, bao gồm vụ AIG sử dụng các

hợp đồng tái bảo hiểm để “chế biến” các khoản thu nhập.

Thậm chí khi các vấn đề của General Re cuối cùng có vẻ cũng

đã trôi qua, nhưng chắc chắn Buffett sẽ thích mọi việc diễn tiến

một cách trôi chảy hơn. Việc thu mua công ty có thể vô cùng

rủi ro. Người thu mua nên luôn nhớ cụm từ tiếng Latin “caveat

emptor” (người mua tự chịu trách nhiệm kiểm tra món hàng

mình mua). Hãy cẩn thận nếu bạn sở hữu cổ phiếu của một

công ty có thói quen tài trợ cho các vụ thu mua bằng cổ phiếu

thay vì tiền mặt.

• Cũng năm 1998, Berkshire đã mua NetJets trả bằng tiền mặt

lẫn cổ phiếu. Mức tăng trưởng doanh số ngay từ đầu rất ấn

tượng, nhưng NetJets không ngừng báo cáo lỗ trong nhiều

năm. Buffett và giám đốc điều hành Rich Santulli đã quyết tâm

mở rộng hoạt động sang châu Âu, nhưng chi phí cao hơn dự

kiến. Họ phải mất 8 năm để bình ổn mọi thứ trước khi công ty

có thể kiếm được khoản lợi nhuận khiêm tốn. Bạn nên tránh các

181

doanh nghiệp thâm dụng vốn trừ phi họ có những lợi thế rõ

ràng so với đối thủ cạnh tranh, như những rào cản gia nhập thị

trường không thể xâm phạm hoặc sự hợp lực với các đối tác

khó có thể bị sao chép.

• Pier 1 Imports là một nhà bán lẻ đồ gỗ được niêm yết. Nó đã

trải qua sự tăng trưởng mạnh mẽ trước năm 2004. Berkshire

bắt đầu mua lại cổ phiếu phổ thông sau khi Pier 1 báo cáo

những kết quả tài chính đáng thất vọng và cổ phiếu rời bỏ đỉnh

giá của nó. Không may là hoạt động kinh doanh tiếp tục sa sút.

Chỉ hơn một năm sau khi mua Pier 1, Berkshire bắt đầu loại bỏ

cổ phiếu này. Nếu chỉ vì cổ phiếu của một công ty tăng trưởng

mạnh đang “lao dốc”, bạn cũng không nhất thiết phải mua.

7SỰ CAI QUẢN VÀ NGƯỜI KẾ

NGHIỆP BUFFETT

Các giám đốc ít độc lập nhất dường như là nhữngngười có thu nhập chủ yếu từ phí quản lý do ngồi ghếhội đồng quản trị (và cũng là những người mong được

đề cử vào các hội đồng quản trị của các công ty khác,qua đó mà thu nhập của họ tăng thêm). Tuy nhiên, đâychính là những thành viên hội đồng quản trị được xem

là “độc lập” nhất.


ác nhà đầu tư thường tin rằng Warren Buffett là người luônbảo vệ quyền lợi của cổ đông. Ông thường xuyên chỉ trích gay gắtnhững giám đốc điều hành và các nhà quản lý chỉ quan tâm đến việclàm giàu cho bản thân họ, thay vì làm những điều tốt nhất cho cổđông. Tuy không ai có thể cáo buộc một cách hợp lý Buffett cũng làmnhư thế, nhưng các nhà phê bình cho rằng quyền cai quản và kế hoạchtìm người người kế nhiệm của Buffett còn rất nhiều điều đáng bàn.

Việc cai quản và lựa chọn người kế nhiệm luôn là hai trong sốnhững vấn đề sống còn của các doanh nghiệp và chúng trở thànhưu tiên số một sau khi một số vụ bê bối doanh nghiệp được đưa lên

184 -

trang nhất của các báo trong thời gian gần đây. Tyco Internationaltừng được điều hành bởi một giám đốc điều hành luôn nghĩ đến việc“cướp tài sản” của công ty trong khi các thành viên hội đồng quảntrị khác hoặc không biết điều gì đang diễn ra, hoặc làm ngơ. Enron,Worldcom, Adelphia và một số công ty khác bị tan vỡ một phần vìnhững thông lệ quản trị kém cỏi, họ cho phép giám đốc điều hànhquá nhiều quyền hạn nhưng quá ít sự giám sát. Nhà đầu tư hiệnđang kêu gào đòi hỏi hội đồng quản trị phải độc lập hơn và có tráchnhiệm hơn. Các nhà làm luật nhanh chóng trả lời bằng những quyđịnh mới hơn.

Cai quản không phải là vấn đề lớn đối với một doanh nghiệpnhỏ, được sở hữu và điều hành bởi một người chủ duy nhất. Xét chocùng, nếu một người chủ sở hữu duy nhất làm giám đốc điều hànhthì ông ấy chỉ làm hại mình nếu ông lấy tiền từ ngăn kéo của mình,hoặc ra những quyết định không khôn ngoan. Nhưng sự việc thayđổi hoàn toàn khi một công ty trở nên thuộc quyền sở hữu của côngchúng. Thực tế, vấn đề cai quản doanh nghiệp phát sinh từ việc phânchia quyền sở hữu và quyền kiểm soát trong các công ty đại chúng.Nếu vị giám đốc điều hành sở hữu một nửa số cổ phiếu và biển thủ1.000.000 USD thì hành vi ăn cắp này làm ông ta mất đi 500.000USD. Nhưng nếu ông ta chỉ sở hữu 1% số cổ phiếu, thì việc ăn cắp1.000.000 USD chỉ làm ông ta mất 10.000 USD mà thôi. Phần cònlại được lấy từ túi của những cổ đông khác.

Các công ty đại chúng thường được điều hành bởi những nhàquản lý chuyên nghiệp, là người được hội đồng quản trị tuyển dụng– bản thân hội đồng quản trị chính là những cổ đông được bầu. Hộiđồng quản trị và bộ máy điều hành được ủy quyền làm những điều

185

tốt nhất cho cổ đông. Họ có nghĩa vụ phải đặt quyền lợi của cổ đônglên trước quyền lợi của bản thân. Điều này thường đồng nghĩa vớiviệc ra những quyết định giúp tối đa hóa tài sản của cổ đông. Điềunày nghe khá đơn giản, nhưng sự việc không phải lúc nào cũng diễnra thuận lợi. Ngay cả khi họ là những người trung thực và thẳngthắn, hội đồng quản trị đôi khi cảm thấy một mức độ trách nhiệmnào đó với giám đốc điều hành. Giám đốc điều hành thậm chí có thểlà người chịu trách nhiệm đưa họ vào hội đồng quản trị trước đó.Vấn đề nảy sinh khi hội đồng quản trị thường nghe theo giám đốcđiều hành hơn là ý muốn của cổ đông. Khi điều này xảy ra, hội đồngquản trị có thể sẽ né tránh trách nhiệm của mình.

Do quyền sở hữu của những công ty đại chúng bị phân tán rộngnhưng mỏng nên có rất ít – nếu không muốn nói là không – cổ đôngnào có đủ sức mạnh để giám sát hội đồng quản trị và bộ máy quảnlý một cách phù hợp. Nếu khoản đầu tư của bạn vào một công ty chỉcó giá trị vài ngàn đô-la và chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng tài sảnròng của bạn, thì bạn sẽ chẳng dành nhiều thời gian, công sức và tiềnbạc để đảm bảo rằng nhà quản lý sẽ phải làm những điều tốt nhất chobạn và tất cả những chủ sở hữu khác. Ngoài ra, công việc này chínhlà trách nhiệm của hội đồng quản trị đối với bạn. Bạn và tất cả nhữngcổ đông khác dựa vào hội đồng quản trị để thực hiện công việc giámsát giúp bạn. Trách nhiệm của hội đồng quản trị là kiểm soát và đảmbảo rằng mọi hoạt động quản lý đều vì lợi ích của cổ đông. Ngoài ra,ở quy mô lớn, bạn có thể giảm rủi ro do gặp phải những nhà quản lýtồi tệ bằng cách đa dạng hóa danh mục đầu tư của bạn.

186 -

TÍNH ĐỘC LẬP CỦA HỘI ĐỒNG QUẢN TRỊĐể ngăn ngừa những vấn đề này, những người ủng hộ hoạt

động quản trị doanh nghiệp tốt lý luận rằng các công ty phải có mộtloạt các thành viên hội đồng quản trị độc lập và giữ vai trò thực sựquan yếu. Tính độc lập của hội đồng quản trị thậm chí đã trở thànhmột vấn đề lớn ở Ủy ban Chứng khoán Mỹ. Dưới thời Chủ tịchWilliam Donaldson, Ủy ban Chứng khoán đã cố gắng thông quamột nguyên tắc đòi hỏi ít nhất 75% thành viên hội đồng quản trị củamột quỹ tương hỗ - bao gồm cả vị trí chủ tịch – phải là thành viênđộc lập. Cho đến nay đề xuất này vẫn chưa được thông qua. Tuyviệc đặt ra một con số cụ thể nghe có vẻ khôi hài, nhưng nhiềuchuyên gia về quản trị doanh nghiệp tin rằng khi xem xét các tậpđoàn đại chúng, số lượng thành viên hội đồng quản trị càng lớn vàmức độ độc lập của họ càng cao thì hiệu quả quản lý doanh nghiệpcàng tốt.

Các chuyên gia này lập luận: các thành viên hội đồng quản trịđộc lập thường có khuynh hướng hành động vì lợi ích của cổ đônghơn các thành viên không độc lập. Ví dụ, họ tin những thành viênđộc lập có thể áp dụng việc giám sát phù hợp, như ngăn công ty trongviệc trả lương quá cao cho giám đốc điều hành, hoặc chi tiêu phungphí vào những chương trình bổng lộc chẳng mang lại ích lợi gì chocổ đông. Ngoài ra, các thành viên độc lập có thể xem xét kỹ lưỡngnhững sự phối hợp kinh doanh được đề xuất như các vụ sáp nhậphoặc thu mua. Họ thường xem xét phương án đề xuất một cáchkhách quan hơn. Và có lẽ quan trọng nhất là họ có thể đặt vấn đề đốivới những thông lệ kế toán quá mập mờ.

Tất nhiên, có vô số ví dụ về các tập đoàn được điều hành rất

187

tốt mà không cần đến một hội đồng quản trị độc lập. Cũng có vô sốnhững ví dụ về các hội đồng quản trị độc lập nhưng không ngăn chặnđược tình trạng công ty lâm vào rắc rối. Hơn nữa, nghiên cứu tronglĩnh vực này lại đặc biệt không có tính chất kết luận. Khi xem xét vấnđề, hai nhà kinh tế Sanjai Bhagat và Bernard Black kết luận: “Khôngcó bằng chứng thuyết phục nào cho thấy tính độc lập cao hơn của hộiđồng quản trị sẽ tạo ra lợi nhuận lớn hơn hoặc tăng trưởng nhanh hơncả. Cụ thể, không có bằng chứng thực nghiệm nào ủng hộ những đềxuất cho rằng các công ty nên có hội đồng quản trị với thành viên độclập chiếm đa số, còn những thành viên khác có thể là người bên trongcông ty. Trái lại, có một số bằng chứng cho thấy các công ty có thànhviên hội đồng quản trị độc lập chiếm đa số lại tạo ra ít lợi nhuận hơnnhững công ty khác”. Nghiên cứu cũng cho thấy mối tương quangiữa hiệu quả hoạt động của cổ phiếu và sự độc lập của hội đồng quảntrị tốt nhất chỉ nên ở mức độ vừa phải. Tuy nhiên, các nhà quan sáthoạt động quản trị doanh nghiệp khẳng định những vấn đề nghiêmtrọng như sự gian lận kế toán thường ít xảy ra trong các công ty cóhội đồng quản trị thực sự độc lập.

Các chuyên gia về quản trị doanh nghiệp cũng lý luận rằng vịtrí giám đốc điều hành và chủ tịch hội đồng quản trị nên được táchrời và phân biệt rõ ràng. Họ nói: việc để một người nắm giữ cả hai vịtrí là một sai lầm. Xét cho cùng, giám đốc điều hành phải báo cáocho hội đồng quản trị, và nếu ông ấy cũng là người lãnh đạo nhómmà ông phải báo cáo thì đây quả không phải là một ý kiến hay. Ngoàira, các chuyên gia nói điều quan trọng là các thành viên hội đồngquản trị cần phải tổ chức một số cuộc họp định kỳ mà không có sựtham gia của giám đốc điều hành. Họ cho rằng các cuộc thảo luậnthường cởi mở và trung thực hơn khi không có giám đốc điều hành.

188 -

Điều này đặc biệt quan trọng khi mục đích của cuộc họp là đánh giáhiệu quả của giám đốc điều hành, hoặc quyết định mức lươngthưởng của ông ấy.

Những người ủng hộ quan điểm hoạt động quản trị doanhnghiệp hiệu quả (good corporate governance) rất ngần ngại trongviệc đóng dấu “bảo chứng” của họ cho trường hợp của BerkshireHathaway, một công ty mà Buffett vừa là giám đốc điều hành vừa làchủ tịch hội đồng quản trị trong nhiều thập niên qua. Hơn nữa, tronggần như toàn bộ lịch sử của mình, hội đồng quản trị của Berkshirechưa bao giờ có tính độc lập. Tuy một vài người cho rằng ngày nayhội đồng quản trị của Berkshire đã độc lập hơn trước, nhưng như thếvẫn chưa đủ.

Một hội đồng quản trị độc lập phải có các thành viên độc lậpchiếm đa số. Theo định nghĩa của Hội đồng các nhà đầu tư là tổ chức(CII – Council of Institutional Investors), “một thành viên độc lậplà người không có quan hệ đặc biệt về nghề nghiệp, gia đình hoặc tàichính với công ty, với chủ tịch hội đồng quản trị, giám đốc điều hànhhoặc những giám đốc khác trong phạm vi lãnh đạo của mình”. Quantrọng nhất, theo CII, là một thành viên không thể được xem là độclập nếu trong vòng 5 năm trước đó, người thân của họ từng đượccông ty tuyển dụng hoặc làm ăn với công ty.

Tính độc lập “thực sự” là một điều lý tưởng không thể nào đạtđược. Xét cho cùng, các công ty đều muốn và cần có các nhà quản lýcó năng lực. Điều này đồng nghĩa với việc họ sẽ tuyển hoặc hợp tácvới những nhà quản lý cấp cao có kinh nghiệm. Nhiều khả năng lànhững cá nhân như thế có quen biết lẫn nhau. Thậm chí họ có thểtừng làm ăn với nhau trong quá khứ. Tuy nhiên, dù cho việc tạo ra

189

một hội đồng quản trị thực sự độc lập gần như bất khả thi, cácchuyên gia về quản trị doanh nghiệp vẫn yêu cầu các tập đoàn ít nhấtcũng nên cố gắng duy trì sự độc lập tối thiểu.

Tuy nhiên, cho đến rất gần đây, Berkshire Hathaway vẫn chưachứng minh được các thành viên hội đồng quản trị của họ là độc lập– ít nhất là không cần theo những tiêu chuẩn khắt khe do những tổchức như CII đặt ra. Dù vậy, cổ đông của Berkshire Hathaway vẫnkhông phàn nàn gì về điều này. Cổ phiếu của họ mang lại kết quảtuyệt vời trong nhiều thập niên qua. Tuy nhiên, cần phải nói rằngBuffett và công ty của ông đang phớt lờ một trong những tiêu chíquan trọng nhất trong hoạt động quản trị doanh nghiệp – ít nhất làtheo quan điểm của những người được gọi là chuyên gia.

Khoảng năm 2002, hội đồng quản trị của Berkshire chỉ gồm bảycá nhân. Ba người có họ Buffett gồm Chủ tịch kiêm Giám đốc điềuhành Warren, vợ ông Susan, và con trai Howard. Phó Chủ tịchCharles Munger cũng ngồi trong hội đồng quản trị. Ngoài ra còn cóRonald Olson, một đối tác trong công ty luật Munger, Tolles &Olson – một công ty chuyên tư vấn luật cho Berkshire. Chủ tịch củaLevel 3 Communications Walter Scott, Jr., cũng là một thành viênhội đồng quản trị của Berkshire. Ông cũng có một khoản đầu tư lớncùng với Berkshire vào công ty MidAmerican Energy Holdings.Người cuối cùng trong hội đồng quản trị là Malcolm Chace, chủ tịchcủa BankRI. Ông là thành viên gia đình sở hữu nhà máy dệt màBuffett đã mua lại năm 1962. Đây là giao dịch dẫn đến sự thành lậpcủa Berkshire Hathaway ngày nay. Scott và Chace là những thànhviên duy nhất trong hội đồng quản trị của Berkshire có thể gây ra mộtvài tranh cãi khi xét đến tính độc lập. Chẳng hạn, trong trường hợpcủa Scott, có thể bạn phải mở rộng định nghĩa độc lập thêm một chút.

190 -

Tuy nhiên, Buffett không quan tâm nhiều đến cách CII địnhnghĩa tính độc lập. Ông đã trình bày rất hay trong báo cáo thườngniên năm 2004 của Berkshire như sau: “Các thành viên ít độc lập nhấtthường là những người nhận được phần lớn thu nhập quan trọng củamình từ khoản thù lao quản lý với tư cách là thành viên hội đồng quảntrị. Nhưng đây chính là những thành viên hội đồng quản trị đượcxem là ‘độc lập nhất’”. Buffett tiếp tục giải thích rằng những thànhviên độc lập như thế có thể ra những quyết định có lợi cho bản thânhọ với chi phí cổ đông phải gánh chịu. Ví dụ, một thành viên độc lậpnhận được phần lớn thu nhập của mình từ sự phục vụ trong hội đồngquản trị có thể phản đối việc bán công ty với giá trị cao nhất nếu giaodịch này có thể làm mất vị trí của mình cùng với những khoản phí đikèm với nó. Nhưng Buffett chỉ thích các thành viên hội đồng quản trịcó những khoản đầu tư lớn vào công ty bởi suy nghĩ của họ giống suynghĩ của một cổ đông hơn. Nói cách khác, ông muốn có những thànhviên có thực chất trong hoạt động của công ty. Ông cũng muốn cácthành viên hiểu rõ công ty và có khả năng đóng góp những ý kiếnquan trọng trong các cuộc họp của hội đồng quản trị, bất kể họ cóđáp ứng được định nghĩa về tính độc lập mà một số chuyên gia tự đặtra hay không.

Tuy Buffett có thể đúng trong cách nghĩ của ông, nhưng cầnphải nói rằng những việc đang xảy ra ở Berkshire ngày nay rất khácso với vài năm ngắn ngủi trước đây. Đây không phải là do Buffettbất ngờ nhìn thấy ánh sáng và khám phá ra nhu cầu cần phải có hoạtđộng quản trị doanh nghiệp hiệu quả hơn ở Berkshire. Và dĩ nhiênkhông phải vì ông kết luận rằng những tiêu chuẩn của CII là chínhxác hơn của ông. Thay vào đó, năm 2003 Sở Giao dịch Chứng khoánNew York (NYSE – New York Stock Exchange) đặt ra những quy

191

định cho tất cả các công ty niêm yết – bao gồm cả Berkshire. Cụ thể,Điều 303A trong Cẩm nang Công ty Niêm yết của NYSE quy địnhrằng đa số thành viên hội đồng quản trị phải là người độc lập. Quyđịnh của NYSE trong việc xây dựng tính độc lập không quá chặt chẽnhư CII đề xuất, nhưng cũng gần như thế. Các quy định mới này đãbuộc Berkshire – và nhiều công ty niêm yết trên sàn NYSE – phảithay đổi mạnh mẽ cấu trúc hội đồng quản trị của mình.

Trước quy định mới, Berkshire gia tăng số lượng thành viênhội đồng quản trị của mình lên thành 11. Đáng buồn là SusanBuffett, một thành viên hội đồng quản trị, đã qua đời vào tháng 7năm 2004; Malcolm Chace cũng quyết định rút lui khỏi hội đồngquản trị Berkshire vào năm 2007. Năm thành viên còn lại của hộiđồng quản trị 2002 vẫn tiếp tục tại vị. Người giàu nhất nước Mỹ,Bill Gates của tập đoàn danh tiếng Microsoft là thành viên thứ sáuđầy thú vị. Tất nhiên, Gates và Buffett trước đó đã xác lập một tìnhbạn nổi tiếng. Thậm chí bạn có thể nói họ là những thành viên củahiệp hội những người ngưỡng mộ lẫn nhau bởi họ thường nói rất tốtvề nhau. Cả hai đều là những người thích chơi bài bridge và thườngxuyên gặp nhau. Nhưng không có gì thể hiện rõ ràng hơn sự ngưỡngmộ mà Buffett dành cho Gates bằng quyết định hiến 31 tỷ USD tàisản của mình cho quỹ Bill & Melinda Gates, một cử chỉ cao thượngvà bác ái vượt trên tất cả mọi tiêu chuẩn đạo đức. Nhưng nó cũngđưa ra ánh sáng bản chất của mối quan hệ khiến những người kêu gọinâng cao tính độc lập của hội đồng quản trị cảm thấy hết sức khóchịu. Dù họ có lo ngại đi nữa thì có thể vẫn công bằng khi nói BillGates hoàn toàn phù hợp với các quy định của NYSE về tính độclập của một thành viên hội đồng quản trị, như Berkshire thường lýluận trong các báo cáo thường niên của họ.

192 -

Susan Decker, chủ tịch của Yahoo!, là thành viên mới nhất vàtrẻ nhất trong hội đồng quản trị Berkshire. Thú vị thay, ngay saukhi Decker được công bố sẽ trở thành thành viên của Berkshire, tinđồn lan truyền rằng Microsoft quan tâm đến việc mua lại Yahoo!.Decker được chọn để thay cho Malcolm Chace. Chace, lúc đó 72tuổi, đề nghị Berkshire thay thế mình bằng một người trẻ hơn.Nhưng đến hôm nay, hội đồng quản trị của Berkshire vẫn có sáungười lớn tuổi hơn Chace, tất nhiên trong đó có cả Warren Buffett.

Berkshire tuyên bố trong hồ sơ nộp Ủy ban Chứng khoán rằng7 trong số 11 thành viên hội đồng quản trị là độc lập, Scott nằmtrong nhóm này, mặc dù ông vẫn là thành viên của MidAmericanEnergy Holdings. Tuy nhiên, những người chủ trương hoạt độngquản trị doanh nghiệp hiệu quả thừa nhận cấu trúc hiện nay củaBerkshire là một sự cải thiện rất lớn so với sự thiếu độc lập chỉ vàinăm trước đó. Dù họ có định nghĩa độc lập là thế nào đi nữa, họcũng phải công nhận hội đồng quản trị của Berkshire ngày nay độclập hơn bao giờ hết.

Đây là một điểm quan trọng khác cần suy ngẫm: tất cả cácthành viên hội đồng quản trị đòi hỏi phải có một lượng vốn đáng kểđầu tư vào Berkshire. Mặc dù từ “đáng kể” không được xác định rõràng, nhưng hẳn Buffett đang nghĩ đến giá trị tuyệt đối – chứ khôngphải tỷ lệ tương đối. Ví dụ, khoản đầu tư của Bill Gates vào Berkshiregần đây được ước tính trị giá khoảng 500 triệu USD. Mức này thựcsự đạt tiêu chuẩn của bất cứ quy định nào, mặc dù chỉ tượng trưngcho không đến 1% giá trị tài sản ròng của Gates.

Những thay đổi gần đây trong phòng họp hội đồng quản trị củaBerkshire không phải là duy nhất. Spencer Stuart, một công ty việc

193

làm lớn chuyên giúp đỡ các tập đoàn tìm kiếm thành viên hội đồngquản trị đủ năng lực nói rằng họ đã nhìn thấy một khuynh hướngchung hướng đến tính độc lập cao hơn trong hội đồng quản trị. Phầnlớn khuynh hướng này là phản ứng lại những vụ bê bối doanhnghiệp, dẫn đến đủ thứ quy định mới, bao gồm Đạo luật Sarbanes-Oxley năm 2002 và những quy định đã nêu ở phần trước của NYSE.

Thú vị thay, Spencer Stuart cũng báo cáo: gần 80% các công tyS&P 500 đặt ra độ tuổi bắt buộc nghỉ hưu cho các thành viên hộiđồng quản trị, thường là 70. Tuy nhiên, do thiếu hụt các thành viênđộc lập có phẩm chất và điều kiện nên một số công ty đã gia tăng độtuổi bắt buộc nghỉ hưu lên hơn 72 tuổi. Một số chuyên gia về quảntrị doanh nghiệp ủng hộ quy định về tuổi nghỉ hưu. Họ lý luận rằngquy định bắt buộc sẽ giúp ngăn chặn các thành viên hội đồng quảntrị “bám ghế” quá lâu và buộc công ty phải tìm kiếm những ngườimới có khả năng mang lại những góc nhìn khác biệt và ý tưởng mớimẻ vào phòng họp hội đồng quản trị.

Tuy nhiên, thật khôi hài khi các công ty tùy tiện đưa ra một độtuổi nghỉ hưu làm một số thành viên hội đồng quản trị tuy “có tuổi”nhưng vẫn còn rất năng động và có giá trị buộc phải rút lui. Nhiềungười vẫn mẫn tiệp cho đến tuổi 80, thậm chí 90. Việc định ra tuổinghỉ hưu của từng thành viên hội đồng quản trị sẽ có ý nghĩa hơnviệc ấn định một tuổi nghỉ hưu nào đó.

Berkshire không có tuổi nghỉ hưu bắt buộc. Thực ra, so với hầuhết các tập đoàn lớn khác ở Mỹ, độ tuổi quá cao của nhiều thành viênhội đồng quản trị là điều hết sức không bình thường. Thậm chí vớiviệc Decker thay thế Chace, đa số thành viên hội đồng quản trị củaBerkshire vẫn lớn hơn 70 tuổi. Việc này hoàn toàn không có nghĩa là

194 -

Berkshire đang gây hại cho cổ đông. Tuy nhiên, việc phụ thuộc nặngnề vào những cá nhân có kinh nghiệm lãnh đạo và điều hành là điềukhông bình thường theo các tiêu chuẩn ngày nay.

NGƯỜI KẾ NHIỆM BUFFETTWarren Buffett là người khiêm tốn, nhưng ông cũng là một

ngôi sao sáng. Các cuộc họp thường niên của công ty diễn ra nhưnhững bữa tiệc bạn bè thân mật. Cổ đông không ngại di chuyểnnhững quãng đường rất xa chỉ để gặp thần tượng của mình. Họ nhưnuốt lấy từng lời ông nói. Họ vây quanh ông hy vọng được bắt tayông, được ông tặng chữ ký, hoặc được chụp hình với ông. Một sốngười chỉ muốn cảm ơn ông vì chính ông đã giúp họ trở nên cực kỳgiàu có.

Dĩ nhiên, Buffett xứng đáng với tất cả sự khen tặng có phầntâng bốc ấy. Ông thực sự đáng được tôn vinh vì đã tạo ra một sốlượng lớn các nhà triệu phú ở Mỹ. Hãy nhìn Hình 7.1 và bạn sẽ hiểutại sao các nhà đầu tư của ông lại yêu thích ông đến vậy. Ngoại trừthời gian khó khăn trong giai đoạn bùng nổ và bong bóng công nghệcuối thập kỷ 1990 và đầu năm 2000, giá cổ phiếu Berkshire nằm trênmột quỹ đạo tăng khá ổn định. Thực ra, trong thời gian 20 năm tínhđến năm 2006, cổ phiếu tăng giá khoảng 40 lần. Điều này có nghĩalà một khoản đầu tư trị giá 25.000 USD lúc ấy sẽ là 1 triệu USD 20năm sau. Thậm chí học phí đại học cũng không thể tăng nhanh nhưgiá của cổ phiếu này.

Đôi khi Buffett lên tiếng phê phán những người nhầm lẫn việcmua cổ phiếu của Berkshire là mua cổ phiếu của ông. Nhưng trongsuy nghĩ của nhiều nhà đầu tư, Berkshire và Buffett là một. Buffett

195

không tán thành, nhưng các nhà đầu tư và giới truyền thông cũngkhông sai khi nghĩ như thế. Xét cho cùng, Buffett điều hànhBerkshire. Ông cũng từng nói rằng gần 99% giá trị tài sản ròng củaông được đầu tư vào cổ phiếu của Berkshire. Do Buffett là chìa khóadẫn đến thành công của công ty, nên thật dễ hiểu khi giới truyềnthông đôi khi dùng từ “Buffett” và “Berkshire” như một sự thay thếlẫn nhau. Cũng dễ hiểu khi các cổ đông của Berkshire lo lắng vềtương lai của công ty khi Buffett đang bước vào tuổi 80. Tuy ôngtuyên bố sức khỏe của mình rất tốt (theo ông là nhờ chế độ ăn vớihamburger và Cherry Coke), mọi người đều biết rằng thời giankhông chờ một ai cả.

Hình 7.1: Biểu đồ giá cổ phiếu của Berkshire Hathaway(nguồn: Telemet America)

196 -

Nhiều nhà đầu tư cảm thấy rất khó tưởng tượng ra mộtBerkshire không có Buffett. Nhưng mỗi năm trôi qua, vấn đề kếnhiệm ngày càng trở nên thúc bách hơn. Buffett có vai trò và tầmảnh hưởng lớn đến mức khó tìm được người nào có thể thay thế ôngmột cách hoàn chỉnh. Nhà đầu tư đều muốn biết ai sẽ điều hànhBerkshire khi Buffett không còn nữa.

Nhiều năm qua, Buffett và Berkshire đều không nói gì đến kếhoạch kế nhiệm. Nhưng lại một lần nữa, Sở Giao dịch Chứng khoánNew York (NYSE) đã buộc Buffett nghĩ đến điều này. Mục 303Atrong Cẩm nang Công ty Niêm yết của NYSE quy định các công typhải có “chính sách liên quan đến việc kế nhiệm trong trường hợpkhẩn cấp hoặc về hưu của giám đốc điều hành”.

Ngày nay, Berkshire Hathaway có những hướng dẫn rất rõ ràngvề hoạt động quản trị doanh nghiệp, bao gồm cả việc hoạch địnhngười kế nhiệm. Theo những hướng dẫn này, Buffett thường xuyênthảo luận kế hoạch kế nhiệm với hội đồng quản trị và đưa ra nhữngtiến cử cho người có khả năng thay thế ông trong trường hợp ôngkhông còn khả năng hoàn thành trách nhiệm CEO(34) của mình.Những hướng dẫn này cũng nói rằng hội đồng quản trị cần thườngxuyên đánh giá “những điểm mạnh và điểm yếu của một số giámđốc đang làm việc tại Berkshire, những người có khả năng kế nhiệmBuffett trong trường hợp ông qua đời hoặc mất khả năng điều hành”.

Thư gởi cổ đông năm 2005 của Buffett còn đi xa hơn thế. Trongđó, ông nói: Berkshire có ba nhà quản lý khá trẻ và đủ điều kiện để cóthể đảm nhận vị trí giám đốc điều hành. Hội đồng quản trị củaBerkshire đã đánh giá từng người trong số họ và nhất trí quyết địnhngười sẽ kế nhiệm ông ngay lập tức nếu cần. Tuy nhiên, hội đồng

(34) CEO - Chief Executive Officer: Giám đốc điều hành.

197

quản trị có thể thay đổi ý định bất cứ lúc nào, nhưng ít nhất cổ đôngcũng biết rằng đã có một kế hoạch cụ thể cho việc này.

Việc đoán ai sẽ trở thành một Buffett tiếp theo của Berkshiređã trở thành một cuộc vận động nơi phòng khách. Các nhà phân tích,báo chí và cổ đông Berkshire đọc những báo cáo thường niên củaBerkshire một cách cẩn thận, tỉ mỉ để tìm kiếm manh mối. Buffett cóthói quen khen ngợi các nhà quản lý của mình trong thư gởi cổ đông.Các nhà đầu tư tìm kiếm những cá nhân được nêu tên nhiều lần nhấttrong những lá thư này. Họ cũng lưu ý đến cả những người khôngcòn được nêu tên nữa. Ajit Jain là một cái tên thường xuyên xuấthiện. Trong nhiều năm qua, Jain điều hành công ty bảo hiểmNational Indemnity của Berkshire. Gần đây, ông nắm quyền kiểmsoát hoạt động đầy rắc rối của nhóm công ty tái bảo hiểm củaBerkshire Hathaway. Joe Brandon và Tad Montross cũng thườngxuyên được nêu tên. Buffett khen ngợi họ vì công lao xoay chuyểntình thế khó khăn ở công ty con General Re. Mặc dù Buffett thíchmột người nào đó trẻ tuổi hơn, nhưng Tony Nicely của GEICOcũng là người thường xuyên được nêu tên.

Thư gởi cổ đông năm 2005 của Buffett cũng tiết lộ một kế hoạchthú vị khác. Trong vai trò giám đốc điều hành, Buffett đưa ra nhữngquyết định kinh doanh lẫn những quyết định đầu tư. Nhưng ông nóirằng chưa có một người nào khác có “kinh nghiệm đan xen để có thểcảm thấy thoải mái khi ra những quyết định kinh doanh lẫn quyếtđịnh đầu tư như tôi”. Kết quả là người thay thế ông sẽ chỉ tập trungvào kinh doanh, còn các quyết định đầu tư sẽ do một người khác thựchiện, tùy vị giám đốc điều hành mới lựa chọn. Người đó sẽ là ai?Trong nhiều năm, những người khôn ngoan đều đặt cược vào LouSimpson ở GEICO. Buffett khen ngợi Simpson về việc đã đưa ra hầu

198 -

hết các quyết định đầu tư của Berkshire: “Lou là người chắc chắnđược đưa vào Nhà Danh vọng(35) dành cho các nhà đầu tư vĩ đại”.Nhưng Simpson về sau không phải là một lựa chọn sáng giá nữa.Buffett đã nói rõ điều này chỉ hai năm sau đó: “Lou là nhà đầu tư ưutú với bề dày thành tích trong việc quản lý danh mục đầu tư một cáchxuất sắc. Nhưng ông ấy chỉ nhỏ hơn tôi sáu tuổi mà thôi. Nếu tôi quađời, ông ấy cũng chỉ thay thế hoàn hảo trong một thời gian rất ngắn.Tuy nhiên, trong dài hạn chúng tôi cần một câu trả lời khác”.

Buffett tiếp tục giải thích rằng ông có thể tuyển thêm vài ứngviên trẻ và huấn luyện để họ nhận lấy trọng trách của ông. Ông đangtìm kiếm “một người mà bản năng có thể nhận diện và tránh đượcnhững rủi ro nghiêm trọng, bao gồm cả những rủi ro chưa bao giờgặp trước đây”. Ứng viên thành công cần phải thể hiện “tư duy độclập, sự ổn định về cảm xúc và sự thấu hiểu sâu sắc hành vi của conngười và của tổ chức”. Yêu cầu tuyển dụng của Buffett làm cho hàngngàn người tới tấp gởi hồ sơ dự tuyển để trở thành một Buffett tiếptheo, và để được nhà đầu tư vĩ đại nhất thế giới huấn luyện rồi cuốicùng nhận lấy công việc từ tay ông.

Không ai biết rõ người kế vị Buffett là ai, nhưng hội đồng quảntrị đã chuẩn bị sẵn người để sẵn sàng đảm nhận trọng trách đó trongtrường hợp cần thiết. Berkshire cũng đang triển khai các kế hoạchtìm kiếm và huấn luyện một giám đốc đầu tư. Ngoài ra, Buffett nói:hội đồng quản trị sẵn sàng hành động nếu năng lực tinh thần củaông bắt đầu suy giảm – thậm chí bản thân ông cũng có thể khôngnhận ra điều đó. Buffett đã trấn an cổ đông của mình rằng hội đồngquản trị của Berkshire sẵn sàng “đuổi” ông khi cần thiết. Ông cũngđang vỗ về họ: Berkshire thời “hậu Buffett” cũng sẽ lành mạnh vàđược quản lý tốt ít nhất như hiện nay.

(35) Hall of Fame.

199


• Các tập đoàn có các thành viên hội đồng quản trị độc lập chiếm

đa số thường ít xảy ra xì-căng-đan. Tuy nhiên, nhiều nghiên

cứu cho thấy không có mối liên hệ nào giữa cơ cấu hội đồng

quản trị và diễn biến giá cổ phiếu. Nếu bạn lo ngại rằng bạn sẽ

nắm giữ những cổ phiếu như của Enron trong danh mục đầu tư

của mình thì hãy tránh xa những công ty có hội đồng quản trị

thiếu sự độc lập. Nếu bạn quan tâm nhiều hơn đến việc tạo ra

lợi nhuận cao trong dài hạn, sự độc lập của hội đồng quản trị

không nhất thiết là yếu tố chính trong quyết định mua cổ phiếu

của bạn.

• Qua nhiều thập kỷ, hội đồng quản trị của Berkshire không có

tính độc lập. Nhưng Berkshire là một trong những cổ phiếu có

hiệu quả cao nhất trên thị trường. Hội đồng quản trị của

Berkshire hiện nay độc lập hơn trước rất nhiều, nhưng một số

chuyên gia về quản trị doanh nghiệp cho rằng như vậy vẫn

chưa đủ. Buffett có những chuẩn mực đạo đức rất cao. Nhưng

không phải tất cả các tập đoàn khác đều được điều hành bởi

những CEO có tính cách như Buffett. Cổ đông của Berkshire

không cần thiết phải bận tâm nhiều đến vấn đề quản trị doanh

nghiệp, nhưng đối với những công ty khác, đây là một sự lo

ngại sâu sắc.

• Những người ủng hộ hoạt động quản trị doanh nghiệp tốt luôn

đòi hỏi số thành viên hội đồng quản trị độc lập phải chiếm đa

số. Họ không được có quan hệ nghề nghiệp, gia đình hay tài

chính với công ty, giám đốc điều hành và những nhân sự điều

hành khác theo nghĩa có thể gây ảnh hưởng đến các quyết định

200 -

quản trị. Buffett không đồng tình với điều này. Ông nói rằng

một thành viên độc lập thực sự là người suy nghĩ như một cổ

đông và có cam kết tài chính đáng kể trong công ty. Hơn nữa,

thu nhập mà họ kiếm được từ các khoản phí trả cho hội đồng

quản trị chỉ nên là một phần rất nhỏ trong tổng thu nhập của

họ. Hãy đọc bản ủy quyền để xem mỗi thành viên hội đồng

quản trị nắm giữ bao nhiêu cổ phiếu. Những người được gọi là

thành viên độc lập nhưng đầu tư rất ít vào công ty sẽ khó có

thể mang lại nhiều giá trị cho công ty và cổ đông của mình.

• Kế hoạch kế nhiệm có vai trò đặc biệt quan trọng khi sự thành

công của công ty chỉ gắn với một cá nhân duy nhất. Quả là

chính đáng khi các nhà đầu tư lo lắng về tương lai của Berkshire

thời hậu Buffett. Nhưng Berkshire đã có một kế hoạch kế nhiệm

chắc chắn trong tay. Hãy cẩn thận khi quyết định đầu tư vào

một công ty có CEO thuộc hàng “siêu sao”, trừ phi hội đồng

quản trị có một kế hoạch kế nhiệm thật minh bạch.

8KHÔNG CÓ QUYỀN CHỌN MUA

CỔ PHIẾU CHO BUFFETT

Người kế nhiệm tôi ở Berkshire có thể nhận phầnlớn lương của mình qua quyền chọn mua cổ phiếu.


hính do những vụ bê bối và phá sản doanh nghiệp rùm bengtrên báo chí như vụ Enron và WorldCom mà việc chi trả lươngthưởng bằng quyền chọn mua cổ phiếu trở thành một đề tài tranhluận nóng bỏng. Trên thực tế, có rất ít vụ bê bối liên quan đến quyềnchọn mua cổ phiếu. Hầu hết các vụ này đều mang dấu ấn của sự gianlận kế toán. Nhưng các nhà đầu tư và các nhà làm luật lại cho rằngquyền chọn mua cổ phiếu, vốn đẩy mức bổng lộc của nhà quản lý lêncao ngất ngưởng, là biểu tượng của lòng tham. Warren Buffett là mộttrong những người chỉ trích mạnh mẽ nhất chế độ lương cao bổnghậu của các CEO.

Để cảm nhận được sự thay đổi của chế độ lương bổng dành chocác CEO trong những năm qua, tất cả những gì bạn cần làm là sosánh thu nhập của họ với mức lương trung bình của công nhân.

202 -

James Reda là nhà tư vấn lương bổng và quản trị doanh nghiệp độclập hàng đầu, là tác giả quyển Sổ tay Hội đồng Lương bổng(Compensation Committee Handbook), một cẩm nang được các giámđốc ở một số tập đoàn lớn nhất ở Mỹ sử dụng trong việc xác địnhcách thức và các khoản lương phải trả cho các CEO. Theo Reda, trởlại thập niên 1970, một giám đốc điều hành trung bình có thu nhậpcao từ 20 đến 25 lần mức lương của một nhân viên có mức thu nhậptrung bình. Tuy nhiên, đầu thập niên 2000, con số này vọt lên hơn400 lần. Chênh lệch đó xuất phát từ các quyền chọn mua cổ phiếu vànhững khoản tiền thưởng dài hạn.

Rất ít cổ đông phàn nàn về chế độ lương bổng của các CEO khigiá cổ phiếu tăng vọt ở thập niên 1990, chừng nào giá cổ phiếu còntăng mạnh. Nhưng khi sự bùng nổ của thị trường chứng khoán chấmdứt và những khoản lãi khổng lồ trên sổ sách chuyển thành nhữngkhoản lỗ nghiêm trọng, các nhà đầu tư chỉ muốn hạ lương các CEO.Họ đặc biệt khó chịu khi các CEO kiếm được hàng chục triệu đô-lakể cả khi giá cổ phiếu sụt giảm mạnh. Thậm chí các tổ chức phi lợinhuận cũng không thoát khỏi phản ứng ngược này.

Richard Grasso, CEO của NYSE (lúc bấy giờ là tổ chức phi lợinhuận), được xem là người hùng sau khi nhanh chóng đưa bảng giaodịch chính trở lại hoạt động bình thường sau vụ tấn công khủng bốđẫm máu 11/9. Tuy nhiên, sau đó ông phải hứng chịu sự chỉ tríchnghiêm trọng khi có nguồn tin tiết lộ rằng ông đã nhận được một góilương bổng trả chậm trị giá xấp xỉ 140 triệu USD. Tuy nhiên, nhờvào quyền chọn mua cổ phiếu, một số người khổng lồ hàng đầu trongkhu vực doanh nghiệp còn kiếm được nhiều hơn. Thậm chí một sốnhà quản lý kém cỏi bị buộc phải nghỉ việc cũng ra đi với nhữngkhoản đền bù lên đến 8, 9 con số.

203

Không thể chối cãi rằng quyền chọn mua cổ phiếu bị lạm dụngnghiêm trọng trong thời kỳ bùng nổ thị trường chứng khoán. Một sốcông ty đưa những khoản ưu đãi bằng cổ phiếu như cho kẹo – đặcbiệt là các nhà quản trị cấp điều hành như CEO hay CFO(36). Cáccông ty khác hủy bỏ các quyền chọn mua cổ phiếu đang tồn tại khigiá cổ phiếu sụt giảm và ngay lập tức thay thế chúng bằng nhữngquyền chọn mới với mức giá áp dụng thấp hơn nhiều – một thông lệthường được gọi là tái định giá (repricing). Tệ hơn nữa, một số côngty gian dối về ngày cấp quyền ưu đãi. Thay vì trung thực về ngàycấp quyền thực tế, họ lại chọn một ngày trong quá khứ khi giá cổphiếu ở mức rất thấp và thuận lợi cho họ - thông lệ này được gọi làghi lùi ngày (backdating). Tuy nhiên, việc ghi lùi ngày không bị lộtrong nhiều năm sau khi sự bùng nổ chấm dứt. Trong khi một sốchuyên gia tuyên bố rằng việc ghi lùi ngày cấp quyền chọn chỉ là mộthình thức thưởng hợp lệ khác, cựu Chủ tịch Ủy ban Chứng khoánHarvey Pitt gọi đó là hành vi gian lận.

Một số nhà bình luận kêu gọi cấm hoàn toàn việc thưởng bằngquyền chọn mua cổ phiếu. Những người khác, trong đó có WarrenBuffett, thì cho rằng sự bắt buộc tính chi phí đối với quyền chọn muacổ phiếu chính là giải pháp phù hợp cho những trường hợp lợi dụngquyền hạn. Hầu hết các công ty không đưa chi phí ngầm của việcthưởng cổ phiếu ưu đãi vào hạng mục chi phí trong thuyết minh thunhập của họ. Đó là do họ không bị bắt buộc phải làm như thế. Trởlại năm 1994 khi Quốc hội tranh luận về vấn đề này, họ đã quyếtđịnh để cho các công ty tự quyết định. Công ty có thể tính chi phí đốivới cổ phiếu thưởng dành cho nhân viên vào thuyết minh thu nhập,hoặc họ chỉ cần ghi chú giá trị ước tính của những cổ phiếu ưu đãinày ở cuối trang trong báo cáo tài chính. Do việc tính chi phí đối với

(36) CFO - Chief Financial Officer: Giám đốc tài chính.

204 -

cổ phiếu thưởng sẽ làm giảm thu nhập báo cáo nên không cần đếnmột nhà khoa học tên lửa mới biết được rằng các CEO hay CFO sẽchọn phương án nào.

Để hiểu rõ những rắc rối của vấn đề này, trước hết cần phải hiểurõ quyền chọn (option) thực sự là gì. Nó thực chất chỉ là một loạiquyền. Cụ thể, nó cho người sở hữu quyền (không phải là nghĩa vụ)mua cổ phiếu với mức giá định sẵn ở một thời điểm cụ thể nào đó.Quyền mua cổ phiếu ưu đãi niêm yết cũng được giao dịch trên sànchứng khoán. Bất cứ nhà đầu tư nào cũng có thể mua hoặc bán quyềnmua cổ phiếu ưu đãi. Tuy nhiên, quyền mua cổ phiếu thưởng củanhân viên không được chấp nhận cho giao dịch. Chúng được cấpcho một cá nhân cụ thể và quyền sở hữu của họ không được chuyểnđổi. Quyền mua cổ phiếu thưởng của nhân viên cũng có ngày hếthạn dài hơn nhiều (10 năm) so với quyền được giao dịch trên sànchứng khoán.

Ai cũng đồng ý rằng quyền mua cổ phiếu thưởng dành chonhân viên chỉ có giá trị khi chúng được cấp. Nhưng vấn đề phát sinhkhi bạn cố gắng xác định chính xác quyền mua cổ phiếu ưu đãi có giátrị bao nhiêu. Đó là vì không ai biết giá cổ phiếu của công ty sẽ tănghay giảm và biến thiên ở mức độ nào. Thậm chí nếu rào cản địnhgiá này có thể vượt qua thì vẫn có sự bất đồng về thời gian hạch toánchi phí cho những cổ phiếu ưu đãi này.

QUYỀN MUA CỔ PHIẾU ƯU ĐÃI CÓ TRỊ GIÁ BAO NHIÊU?

Vài thập kỷ trước, ba học giả Fischer Black, Myron Scholes vàRobert Merton bắt tay vào một công trình nghiên cứu nhằm xác

205

định quyền mua cổ phiếu có trị giá bao nhiêu. Tất nhiên, giá thịtrường của một quyền mua được phép giao dịch trên sàn chứngkhoán có thể tính được. Đó chính là mức giá mà người mua cuốicùng chấp nhận để mua nó, hoặc mức giá mà người bán cuối cùngsẵn sàng chấp nhận. Nhưng các nhà kinh tế học này muốn biết về lýthuyết thì quyền mua cổ phiếu ưu đãi có trị giá bao nhiêu. Côngtrình của họ đòi hỏi phải hiểu được các thuật toán cao cấp. Ngạcnhiên thay, họ rút ra được một công thức tương tự với lời giải chomột đẳng thức trao đổi nhiệt trong môn vật lý. Với tên gọi là Mô hìnhđịnh giá quyền chọn mua Black-Scholes(37), đây là một công trình xuấtsắc về định giá quyền chọn mua các cổ phiếu được phép giao dịchtrên sàn chứng khoán bằng tiền mặt, được giao dịch thường xuyênnhưng trong những quãng thời gian tương đối ngắn.

Tuy nhiên, các mô hình định giá lý thuyết như Black-Scholeskhông thể áp dụng một cách phù hợp khi cần định giá quyền mua cổphiếu không được phép giao dịch vì chúng chưa đến hạn trong nhiềunăm. Hơn nữa, mô hình Black-Scholes đòi hỏi phải sử dụng độ lệchchuẩn tức thời(38) của cổ phiếu (một thước đo tính chất dễ biến thiên).Biến số này rất khó hiểu, chưa nói đến việc ước tính nó. Thực ra, đôikhi các nhà phê bình cáo buộc một số tập đoàn cố ý hạ thấp giá trịước tính của họ đối với biến số này để tối thiểu hóa giá trị thu đượctừ quyền chọn và giảm tác động của nó đến thu nhập trong báo cáo.

Các tập đoàn công bố giá trị tính toán của quyền chọn mua cổphiếu ưu đãi dành cho nhân viên của mình theo Mẫu 10-K mà họphải nộp hàng năm cho Ủy ban Chứng khoán. Họ cũng mô tả cáchtính toán của mình. Tuy nhiên, các thuyết minh này vô cùng rắc rốivà khó hiểu. Ví dụ, Mẫu 10-K của Honeywell nói về mô hình Black-

(37) Black-Scholes option pricing model.(38) Instantaneous standard deviation.

206 -

Scholes, giả định tính chất dễ biến thiên, giả lập Monte Carlo, vàđường cong lợi tức của Bộ Ngân khố Mỹ. Nhưng chẳng có điều gìđặc biệt bất thường về Honeywell cả. Những cách mô tả như vậy cóthể tìm thấy trong Mẫu 10-K của bất cứ tập đoàn lớn nào có pháthành quyền chọn mua cổ phiếu ưu đãi của nhân viên viên.

Vấn đề cần nói là việc định giá quyền mua cổ phiếu ưu đãi củanhân viên là cực kỳ phức tạp. Dù gần như không thể nào tính ra đượcgiá trị chính xác của nó, nhưng Buffett lập luận trong một bài xã luậntrên tờ Washington Post năm 2002 rằng sự khó khăn trong việc xácđịnh giá trị của quyền mua cổ phiếu ưu đãi không thể ngăn chặnchúng ta đưa ra ước tính hợp lý. Ông chỉ ra rằng các kế toán viên ướctính chi phí của đủ mọi thứ, bao gồm cả vòng đời hữu dụng của máymóc thiết bị cho mục đích tính khấu hao.

Tuy nhiên, khấu hao không phải là một sự so sánh tương đồngthích hợp. Khi một doanh nghiệp mua tài sản cố định, họ biết chínhxác chi phí đến từng xu. Có thể có một số điểm không chắc chắn vềviệc chi phí đó nên được ghi nhận bao nhiêu trong từng năm, nhưngchẳng có gì mập mờ về chi phí thực tế của nó.

Còn với quyền chọn mua cổ phiếu ưu đãi, các công ty chỉ đơnthuần phỏng đoán chi phí mà thôi. Khi quyền chọn được cấp chonhân viên, chi phí của nó không thể xác định với bất cứ mức độ chắcchắn nào cả. Trên thực tế, chi phí thực của quyền chọn không thểtính cho đến vài năm sau, khi nhân viên thực sự sử dụng quyền chọnmua cổ phiếu của mình. Và nếu vì một lý do nào đó, quyền nàykhông được hiện thực hóa – chẳng hạn do giá cổ phiếu không tăng –thì lúc đó cũng không có chi phí gì cả!

Nhưng Buffett lập luận hùng hồn trong bài xã luận trên báo

207

Washington Post rằng quyền chọn là một hình thức chi tiền thưởng,rằng đó là một khoản chi phí và chi phí đó nên được đưa vào khi tínhtoán thu nhập. Lập luận này đúng chất Buffett cổ điển – nó đơn giản,đi thẳng vào vấn đề và rất thuyết phục. Tuy nhiên, thực tế lại phứctạp hơn nhiều.

Hãy xem xét ví dụ này: giả sử bạn chấp nhận công việc ở mộtcông ty nhỏ có tương lai đầy hứa hẹn. Mức lương hàng năm cho vịtrí này là 100.000 USD. Tuy nhiên, giám đốc nhân sự giải thích rằngdo tiền mặt của công ty quá eo hẹp, cho nên thay vì được trả toàn bộmức đó, bạn sẽ chỉ được nhận 90.000 USD. Phần còn lại bạn sẽ đượcnhận quyền chọn mua 1.000 cổ phiếu mà giá thị trường hiện hành là20 USD một cổ phiếu.

Chủ yếu nhờ công của Buffett và các đồng minh của ông trongviệc kiến nghị thành công Quốc hội sửa đổi luật sau khi thị trườngchứng khoán suy sụp mạnh năm 2000, các quy định về kế toán đãđược thay đổi. Kết quả là các công ty phải ước tính quyền chọn muacổ phiếu thưởng có trị giá bao nhiêu khi chúng được cấp ra, và họphải ghi nhận đầy đủ chi phí của nó trong thuyết minh thu nhập khiquyền mua cổ phiếu được thực hiện. Việc chỉ thông báo ước tính giátrị ở cuối trang trong các báo cáo thu nhập hiện nay là chưa đạt yêucầu. Giả sử bằng cách sử dụng mô hình Black-Scholes hoặc bất cứphương pháp lý thuyết nào khác, mỗi cổ phiếu bạn được quyền muatrong số 1.000 cổ phiếu có giá 5 USD một cổ phiếu, kết quả là côngty phải ghi nhận chi phí 5.000 USD trong báo cáo lãi lỗ của họ.

Giả sử nhờ bạn và tất cả những nhân viên khác làm việc cật lựcvà công ty trở nên rất thành công, khi đó giá cổ phiếu của công tytăng vọt lên 100 USD một cổ phiếu chỉ vài năm sau khi bạn bắt đầu

208 -

làm việc và nhận quyền mua cổ phiếu của mình. Do quyền mua cổphiếu ưu đãi cho phép bạn mua với giá 20 USD một cổ phiếu nênquyền này quả là đáng ganh tỵ. Khi bạn thực thi quyền mua này,bạn phải trả công ty 20.000 USD và nhận được 1.000 cổ phiếu phổthông. Với thị giá 100 USD một cổ phiếu, bạn có thể bán ngay số cổphiếu vừa nhận này với tổng giá trị 100.000 USD. Lợi nhuận trướcthuế của bạn là 80.000 USD, một khoản đền bù cho mức lương thấpmà bạn đã chấp nhận khi bước vào công ty này. Quả là một vụ rấthời, phải không nào?

Nhưng có một số vấn đề với phương pháp này. Trước hết, mứcchi phí công ty ghi nhận và mức chi phí thực sự của quyền mua cổphiếu là hai điều khác nhau. Giá trị kinh tế thực sự của các quyềnmua cổ phiếu này là sự chênh lệch giữa thị giá cổ phiếu và mức giámà bạn thực sự trả. Công ty cũng có thể bán 1.000 cổ phiếu đó ra thịtrường chứng khoán cho người khác và thu về 100.000 USD, nhưnghọ chỉ bán cho bạn với giá 20.000 USD. Do đó, khoản lợi nhuận80.000 USD của bạn chính là chi phí cơ hội cho công ty và tất cảnhững cổ đông khác. Tất nhiên, điều này được bù đắp một phầnbằng những khoản tiết kiệm mà công ty nhận được khi trả lươngthấp cho bạn trong từng ấy năm.

Hơn nữa, thậm chí khi tính đến chi phí cơ hội, không nhất thiếtđó phải là chi phí bằng tiền. Nếu công ty cho bạn trái phiếu của BộNgân khố, hoặc cổ phiếu được cấp phép nhưng chưa phát hành, thìkhông có khoản tiền mặt nào rời khỏi công ty cả. Trên thực tế, điềungược lại đã xảy ra. Dòng tiền của công ty tăng 20.000 USD khi bạnthực thi quyền của mình. Tuy nhiên, nếu công ty phải mua cổ phiếutrên thị trường tự do với giá 100 USD một đơn vị trước khi chuyểncho bạn với giá 20 USD một đơn vị, thì lúc đó họ mới thực sự cần

209

một khoản tiền mặt để chi, trị giá 80.000 USD. Trong bất cứ trườnghợp nào, nếu giá cổ phiếu tăng lên đáng kể thì việc định giá của côngty đối với quyền mua cổ phiếu ưu đãi vào thời điểm được cấp có thểđược ước tính thấp đi so với chi phí thực sự của các quyền mua cổphiếu ưu đãi đó.

Một vấn đề hoàn toàn khác cũng phát sinh nếu quyền mua cổphiếu ưu đãi không bao giờ được thực thi. Giả sử bạn nghỉ việc saukhi quyền mua của mình đến hạn nhưng vì một lý do nào đó, bạnkhông thực hiện quyền mua này. Hoặc giả định bạn vẫn tiếp tục làmviệc nhưng công ty làm ăn kém hiệu quả và giá cổ phiếu rớt mạnh vìthế quyền mua cổ phiếu của bạn trở nên vô giá trị. Mặc dù công tyđã tính chi phí 5.000 USD khi cấp quyền mua này cho bạn, nhưngcuối cùng quyền này không làm công ty tốn một khoản nào cả. Dođó, có thể lý luận rằng công ty đã tiết kiệm được 10.000 USD mộtnăm vì bạn đồng ý làm việc với mức lương 90.000 USD thay vì100.000 USD. Nhưng theo các chuẩn mực kế toán hiện hành, côngty không thể đảo ngược khoản chi phí 5.000 USD đã ghi nhận. Cụthể trong trường hợp này, mức chi phí mà công ty ghi nhận đã đượcước tính cao hơn so với chi phí thực của việc cấp quyền này.

Điều mỉa mai là khi giá cổ phiếu sụt giảm, chi phí thực củaquyền mua cổ phiếu ưu đãi sẽ thấp hơn chi phí đã được ghi nhận.Nhưng khi giá cổ phiếu tăng, chi phí thực sẽ cao hơn nhiều. Tuynhiên, khi cổ phiếu tăng giá thì tất cả các cổ đông đều hưởng lợi – chứkhông chỉ riêng các nhân viên được cấp quyền mua cổ phiếu ưu đãi.

Điều thực sự làm nhà đầu tư nhức đầu xảy ra khi các nhà lãnhđạo doanh nghiệp thực thi quyền mua cổ phiếu của mình ngay saukhi giá cổ phiếu tăng vọt và sau đó bán đi ngay trước khi cổ phiếu rớt

210 -

giá trở lại. Đây là một mô hình diễn ra thường xuyên, lặp đi lặp lạitrong suốt thời kỳ bùng nổ và đổ vỡ của thị trường chứng khoán cuốithập niên 1990 và đầu thập niên 2000. Cũng có những người kịch liệtphản đối việc sử dụng quyền mua cổ phiếu ưu đãi bởi vì họ tin rằngquyền này mang lại động lực cho nhà quản lý trong việc “làm giá”cổ phiếu hoặc tiến hành những dự án đầy rủi ro. Ví dụ, các nhà điềuhành có thể cố tình giấu thông tin xấu nhằm duy trì quyền mua cổphiếu ưu đãi của mình một cách thuận lợi. Hoặc họ có thể vận dụngnhững thủ thuật kế toán để thúc đẩy tăng giá cổ phiếu một cách giảtạo – ít nhất là cho đến khi họ thực hiện quyền mua bán cổ phiếu vàgặt hái những khoản lợi nhuận xấu xa về cho mình.

VẤN NẠN THỰC SỰ NẰM Ở SỰ LẠM DỤNGTrong ví dụ nêu trên, công ty hạch toán ghi nhận chi phí 5.000

USD. Nhưng như chúng ta đã thấy, nếu giá cổ phiếu tăng lên 100USD thì chi phí thực của quyền mua này cao hơn nhiều. Kinh tế giaBurton Malkiel và William Baumol lý luận trên tờ Washington Postnăm 2002 rằng ngay cả khi công ty có thể ghi nhận chi phí chính xáccủa quyền chọn mua cổ phiếu khi chúng được thực hiện, thì chúngcũng không hợp lý, bởi vì giá cổ phiếu càng tăng thì thu nhập càngcao. Điều này không phải để nói Malkiel và Baumol ủng hộ ghi nhậnchi phí đối với quyền mua vào ngày quyền mua được cấp. Họ khôngủng hộ điều đó. Họ nhấn mạnh rằng vấn nạn thực sự chính là việclạm dụng quyền mua ưu đãi, vấn đề mà việc ghi nhận chi phí khônggiải quyết được. Họ bày tỏ sự quan ngại việc ghi nhận chi phí choquyền chọn mua sẽ chỉ ngăn cản việc sử dụng chúng mà thôi. Makielvà Baumol đề nghị sử dụng quyền mua ưu đãi dựa vào hiệu quả côngviệc, vốn được tính toán hợp lý hơn.

211

Tương tự, các doanh nhân John Doerr và Frederick Smith lậpluận trong một bài xã luận trên tờ New York Times năm 2002 rằngquyền chọn mua không nên được ghi nhận như một khoản chi phí.Họ lý giải: các tập đoàn đã báo cáo thu nhập trên mỗi cổ phiếu bịpha loãng(39). Con số này được tính toán bằng cách chia thu nhậpròng theo số cổ phiếu đang lưu hành, với giả định rằng quyền chọnmua được thực thi. Do đó, ghi nhận chi phí cho quyền chọn muangoài việc xem chúng như những cổ phiếu đang lưu hành sẽ gây rasự tính trùng, làm cho các báo cáo thu nhập bị sai lệch do thể hiện kếtquả thấp hơn giá trị thực. Doerr và Smith cũng lập luận rằng việcghi nhận chi phí đối với quyền chọn mua sẽ hạn chế việc sử dụngchúng, đồng thời làm cho các tập đoàn khó khăn hơn trong việc giữnhân tài và cân đối lợi ích của nhân viên và của cổ đông.

Tuy nhiên, Buffett không ủng hộ những lập luận này. Ông tinviệc ghi nhận chi phí cho quyền chọn mua cổ phiếu thưởng sẽ có hiệuquả lâu dài trong việc giải quyết nhiều vấn đề liên quan đến sự lạmdụng nó, và sẽ hạn chế việc sử dụng chúng. Tuy nhiên, do Buffettphát biểu quá hùng hồn nên cộng đồng đầu tư cảm nhận rằng ôngxem thường quyền mua cổ phiếu ưu đãi. Nhiều nhà đầu tư tin mụctiêu thực sự của Buffett là loại bỏ hoàn toàn việc sử dụng quyền chọnmua cổ phiếu thưởng trong các doanh nghiệp. Là giám đốc điều hànhcủa một trong những công ty lớn nhất nước Mỹ, nhưng bản thân ôngchưa bao giờ nhận quyền chọn mua cổ phiếu thưởng cho mình. Hơnnữa, giới truyền thông hiếm khi trích dẫn bất cứ bình luận tốt đẹpnào của ông đối với quyền mua cổ phiếu ưu đãi.(39) Pha loãng cổ phiếu là việc phát hành thứ cấp thêm cổ phiếu phổ thông của một công tycổ phần dưới nhiều hình thức khác nhau theo quy định của pháp luật. Các hình thức pháthành thứ cấp của pha loãng cổ phiếu như sau: Chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu; Cổ phiếuưu đãi, cổ phiếu thưởng; Phát hành thêm cổ phiếu. Pha loãng cổ phiếu sẽ làm cho (1) Thu nhậptrên đầu cổ phiếu sẽ giảm xuống do số lượng cổ phiếu tăng lên; (2) Tỷ lệ sở hữu cổ phiếu củacác cổ đông hiện hữu bị thay đổi (số phần trăm sở hữu hay quyền bỏ phiếu của các cổ đônghiện hữu giảm xuống); (3) Giá trị đơn vị cổ phiếu bị tăng lên hoặc giảm xuống căn cứ vào giáphát hành đợt cổ phiếu mới.

212 -

Thế nhưng thực tế lại rất khác biệt. Buffett không chống đốiviệc sử dụng quyền chọn mua này. Thực ra, ông nói: “Do những nỗlực cố ý gây hiểu lầm đối với vấn đề quyền chọn mua vẫn còn tiếpdiễn, nên có lẽ phải chỉ ra rằng không ai – kể cả Hội đồng Tiêu chuẩnKế toán Tài chính lẫn những nhà đầu tư bình thường, cả bản thân tôi– nên nói đến việc hạn chế sử dụng quyền chọn mua theo bất cứ cáchnào”. Ông nói tiếp: “Người kế nhiệm tôi ở Berkshire hoàn toàn cóthể nhận phần lớn tiền lương của mình bằng quyền chọn mua cổphiếu thưởng”.

Nhiều nhà quan sát ngạc nhiên khi nghe thấy điều này. Sự thựclà Buffett tin rằng quyền chọn mua cổ phiếu có thể là một hình thứckhen thưởng vật chất thích hợp, miễn là chúng được xây dựng mộtcách phù hợp. Tuy ông phản đối việc sử dụng quyền chọn mua cógiá cả thực hiện cố định, nhưng ông không hề chống lại việc sử dụngquyền chọn mua có giá thực hiện được điều chỉnh định kỳ nhằmphản ánh những thay đổi trong lợi nhuận giữ lại. Nếu giá thực hiệncố định, các nhà quản lý có thể chỉ còn động lực làm việc trongnhững thị trường giá lên mà thôi. Tuy nhiên, giá thực hiện linh hoạtlại tưởng thưởng một cách hợp lý cho các nhà điều hành đã tạo ra giátrị tăng thêm cho công ty.

Buffett cũng muốn nhìn thấy sự ràng buộc được áp đặt đối vớithời điểm các nhà quản lý có thể bán cổ phiếu của mình. Ông nóirằng thật sai lầm khi cho phép họ lập tức bán ngay sau khi mua cổphiếu thông qua việc thực hiện quyền chọn mua. Xét cho cùng, saukhi đã bán đi cổ phiếu mà họ nắm giữ thì họ cũng mất đi động lực đểsuy nghĩ và hành động như một chủ sở hữu. Buộc nhân viên phảinắm giữ cổ phiếu sau khi họ thực hiện quyền mua của mình mới

213

nghe thì hoàn toàn hợp lý, nhưng lại là một vấn đề phức tạp hơnnhiều. Đó là do việc thực hiện quyền mua ưu đãi sẽ lập tức kích hoạtnghĩa vụ thuế. Nhân viên thường bán cổ phiếu đi để lấy tiền đóngthuế. Nếu chúng ta áp đặt việc giới hạn khả năng bán ra của họ, thìsự việc chỉ công bằng khi IRS (Internal Revenue Service – Cục ThuếLiên bang Mỹ) điều chỉnh cách tính thuế cho trường hợp này. Trướchết, họ cần hoãn thuế cho đến khi cổ phiếu được bán thực sự. Thứhai, họ nên xem xét bất cứ khoản lãi hoặc lỗ nào từ giá cổ phiếu saukhi quyền mua được thực hiện. Trên thực tế, nhiều nhân viên trungthành có ý định tốt đã học được một bài học đắt giá đầu những năm2000 khi giá cổ phiếu tụt dốc thê thảm. Họ nắm giữ cổ phiếu củamình sau khi thực hiện quyền chọn mua, đúng như cách Buffett đềxuất. Nhưng họ bị thiệt hại nặng nề khi giá cổ phiếu giảm mạnh.Một số thậm chí còn phải gánh chịu những khoản thuế vượt còn caohơn cả giá trị cổ phiếu của họ.

Đề xuất của Buffett về cách xây dựng quyền mua ưu đãi mộtcách hợp lý có ý nghĩa rất lớn. Hội đồng quản trị các công ty tốt nhấtnên lắng nghe ý kiến của ông. Nhiều khuyến nghị của ông chắc chắncó tác dụng trong dài hạn nhằm giảm việc lạm dụng công cụ này.Tuy nhiên, sự nhấn mạnh của ông rằng quyền mua ưu đãi cần đượcghi nhận chi phí khi phát hành lại không hợp lý. Như chúng ta đãthấy ở đầu chương, nhiều chuyên gia tin việc ghi nhận chi phí choquyền chọn mua khi nó được cấp ra không chỉ làm giảm tính chínhxác của các khoản thu nhập báo cáo, mà nó còn làm nản lòng nhữngngười muốn sử dụng nó.

Như Buffett giải thích, không có gì sai trong việc thưởng chonhân viên bằng quyền chọn mua cổ phiếu bởi đó là một hình thức

214 -

khen thưởng hoàn toàn thích hợp và hiệu quả. Thực sự chúng có thểduy trì lâu dài sự cân bằng lợi ích của nhân viên và cổ đông. Xét chocùng, nhân viên càng nhận được phần thưởng trong trò chơi thì họcàng có suy nghĩ như một cổ đông, và họ sẽ càng tập trung làm việchiệu quả để đảm bảo thành công của công ty và nhìn thấy giá cổ phiếucủa họ tăng lên – không chỉ trong ngắn hạn, mà cả trong dài hạn.

Buffett cũng đúng khi than phiền về sự lạm dụng liên quan đếnquyền mua ưu đãi. Cấp quyền mua quá nhiều cho các nhà quản lýđược ưu ái, tái định giá quyền mua sau khi cổ phiếu sụt giá, ghi lùingày thực hiện quyền mua nhằm kiếm được mức giá thuận lợi, và rấtnhiều cách lạm dụng khác chưa được nói ra – tất cả đều sai, trong đócó một số bất hợp pháp.

Buffett cũng chỉ trích một hình thức lạm dụng khác thường ítđược chú ý: mua lại cổ phiếu. Điều này chắc chắn sẽ gây ngạc nhiêncho nhiều nhà đầu tư vì họ thường ủng hộ việc thu mua lại cổ phiếu.Nói chung, Buffett đồng ý công ty nên trả tiền mặt cho cổ đông khicác nhà quản lý không tìm được những dự án nhằm tối đa hóa giá trịđể đầu tư vào đó. Trả lại tiền mặt cho nhà đầu tư có thể được thựchiện thông qua việc chi trả cổ tức hoặc mua lại cổ phiếu. Khi bộ máyquản lý tin cổ phiếu đang được bán dưới giá trị nội tại của nó, việcmua lại cổ phiếu là rất có ý nghĩa. Tuy nhiên, Buffett cảnh báo: việcsử dụng quyền mua ưu đãi để bổ sung lương bổng cho nhân viên sẽlàm cho nhà quản lý có động lực sai lầm trong việc ủng hộ mua lại cổphiếu khi cổ phiếu bị đẩy lên cao. Điều này là do việc mua lại cổphiếu đẩy giá cổ phiếu tăng cao hơn bằng cách giảm số lượng cổphiếu đang lưu hành và tăng tỷ lệ thu nhập trên mỗi cổ phiếu. Vớiviệc khởi động chương trình mua lại cổ phiếu, các nhà quản lý có thểthực sự thúc đẩy giá trị quyền chọn mua của họ.

215

Nhưng Buffett sai lầm về tác động của việc ghi nhận chi phícho quyền mua ưu đãi đến tần suất sử dụng của chúng. Sự thực là cáccông ty bắt đầu phát hành ít quyền chọn mua hơn sau khi các cơquan điều hành yêu cầu ghi nhận chi phí cho quyền này, như nhiềunhà kinh tế học đã dự báo. Chắc chắn một số nhà quan sát sẽ hoannghênh kết quả này. Nhưng họ đừng vội mừng, bởi đối với các côngty lớn có lợi nhuận cao, việc ghi nhận chi phí đối với quyền chọnmua chẳng phải là vấn đề khó khăn. Hoặc giả nó chỉ làm giảm vài xumột cổ phiếu trong các báo cáo thu nhập. Hơn nữa, các công ty lớncó thể sử dụng những công cụ khác để khen thưởng bổng lộc chonhân viên. Thực sự họ có thể chi nhiều tiền mặt thưởng cho nhânviên và giảm bớt quyền chọn mua đi. Tuy nhiên, việc ghi nhận chiphí đối với quyền chọn mua là vấn đề rắc rối đối với các công ty nhỏ,đặc biệt là những doanh nghiệp mới đi vào hoạt động chưa có lợinhuận và chỉ có mức lưu chuyển tiền tệ thấp. Trong quá khứ, cáccông ty nhỏ như thế này thường dùng quyền chọn mua để thu hútvà giữ chân nhân tài. Giờ đây, nếu quyền này bị xem là chi phí thì họsẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc tìm ra những nhân sự giỏi nhất.

Tòa án vẫn chưa tham gia vấn đề này. Việc bắt buộc ghi nhận chiphí đối với quyền chọn mua cổ phiếu thưởng có vẻ đã giảm được sựlạm dụng, nhưng nó cũng làm cho quyền này trở thành một hình thứckhen thưởng kém phổ biến hơn. Ngày nay, cả công ty lớn lẫn công tynhó đều đang tìm kiếm những phương cách thay thế nhằm kích thíchvà khen thưởng nhân viên. Chỉ có thời gian mới trả lời được liệu việc ghinhận chi phí đối với quyền mua có phải là thuốc trị bá bệnh như nhữngngười ủng hộ đã quảng bá hay không, hay chỉ là một giải pháp khônghiệu quả cho một rắc rối thực sự nào đó mà cuối cùng lại giết chết sựnhiệt tình của các doanh nhân có đầu óc cách tân nhất nước Mỹ.

216 -


• Chế độ lương bổng quá cao dành cho các nhà quản lý là một

vấn đề nóng bỏng. Nhiều khoản thu nhập khổng lồ đang được

các CEO và những nhà quản lý cao cấp khác “gặt hái” từ quyền

chọn mua cổ phiếu ưu đãi và những hình thức thưởng khác.

Bạn nên tránh đầu tư vào những công ty dành những khoản

lương thưởng quá cao cho các nhà điều hành hàng đầu của họ.

• Mô hình định giá quyền chọn mua Black-Scholes là một công

cụ rất hay để tính toán giá trị lý thuyết của những quyền chọn

mua được giao dịch trên sàn chứng khoán bằng tiền mặt vốn

tồn tại ngắn ngủi. Nhưng nó không có hiệu quả tốt trong việc

định giá quyền chọn không chuyển nhượng được trong nhiều

năm. Dù có điểm yếu, song mô hình này vẫn thường được sử

dụng cho mục đích đó. Hãy tránh các công ty có chi phí hàng

quý liên quan đến quyền chọn mua có giá trị chỉ một vài xu

trên một cổ phiếu.

• Sau vụ sụp đổ của bong bóng dot-com, Buffett và liên minh

của ông đã thuyết phục các nhà điều hành thị trường chứng

khoán ra quy định bắt buộc ghi nhận chi phí đối với quyền chọn

mua khi chúng được cấp. Buffett hy vọng sự bắt buộc đó sẽ

giúp chấm dứt việc lạm dụng này. Thực ra, vấn đề lạm dụng

quyền chọn mua ưu đãi để trả thưởng có phần giảm đi trong

những năm gần đây. Tuy nhiên, sự đánh đổi là quyền này ít

được sử dụng hơn. Khuynh hướng này gây khó khăn lớn cho

những doanh nghiệp mới đi vào hoạt động vì dòng tiền không

đủ lớn để thu hút những người giỏi nhất. Các quy tắc kế toán

đòi hỏi phải ghi nhận chi phí đối với quyền mua ưu đãi đã

217

mang lại cho những công ty lớn và làm ăn hiệu quả một lợi thế

so sánh lớn so với các doanh nghiệp nhỏ, mới được thành lập.

Để tận dụng lợi thế này, hãy xem xét gia tăng tỷ trọng phân bổ

vốn trong danh mục đầu tư của bạn vào những cổ phiếu có

mức vốn hóa thị trường lớn.

• Ngày nay, các công ty phát hành ít quyền chọn mua cổ phiếu

ưu đãi hơn, nhưng đó không phải là ý định của Buffett. Thực ra,

Buffett tin rằng quyền mua ưu đãi là một công cụ vô cùng thích

hợp để trả lương thưởng cho các nhà điều hành cao cấp, miễn

là chúng được xây dựng hợp lý. Hơn nữa, ông ủng hộ việc hạn

chế bán cổ phiếu có được do thực thi quyền mua ưu đãi. Hãy

tìm kiếm những công ty phát hành quyền chọn mua ưu đãi với

giá thực hiện linh hoạt và những đặc điểm khác có thể tưởng

thưởng nhà quản lý một cách thích hợp vì họ đã tạo ra giá trị.

Đồng thời, nên hướng đến các công ty có biện pháp hạn chế

việc bán cổ phiếu có được từ quyền chọn mua ưu đãi.

9BUFFETT: NGƯỜI ỦNG HỘ

THUẾ CAO

Tôi được ban cho tài năng bẩm sinh trong việcphân bổ vốn.


arren Buffett đã nhiều lần chứng minh khả năng của mìnhtrong việc tạo ra những khối tài sản khổng lồ – không chỉ cho bảnthân ông, mà còn cho tất cả những cổ đông của Berkshire. Thực tế,chính ông là người đã tạo ra nhiều triệu phú hơn bất cứ người nàokhác. Như chúng ta đã biết, Buffett cũng là người lớn tiếng chỉ tríchlòng tham của các CEO và rất có uy tín trong việc bảo vệ quyền lợicủa cổ đông. Nhưng chúng ta cũng thấy rằng đôi khi Buffett lại chọncách hành xử có thể mang lại thiệt hại cho nhà đầu tư. Có lẽ ví dụhiển nhiên nhất là sự kêu gọi đánh thuế cao hơn. Buffett ủng hộ thuếthu nhập, cũng như thuế tài sản, cao hơn đối với những người đượcxem là giàu.

220 -

MỘT ĐIỀU XẤU CẦN LÀM NGAY(40)

Một nhà nước hoạt động hiệu quả luôn dựa vào các khoản thutừ thuế để thanh toán cho tất cả mọi thứ mang lại lợi ích cho công dâncủa nó. Thuế chi trả cho quân đội để bảo vệ tổ quốc, cảnh sát để bảovệ an ninh đường phố, rồi hệ thống y tế, giáo dục công, cầu đường,v.v. Thuế cũng chi trả cho tất cả những chương trình xã hội nhằm hỗtrợ người nghèo, người khuyết tật và những người cần đến các dịchvụ này.

Bất kể quan điểm chính trị ra sao, tất cả mọi người (trừ nhữngngười theo chủ nghĩa vô chính phủ) đều đồng ý thuế là khoản thu rấtcần thiết. Họ cũng đồng ý rằng tất cả mọi người đều phải đóng thuếvới mức hợp lý. Nhưng vấn đề phát sinh là đóng thuế như thế nàomới công bằng? Thuế suất nên nằm ở mức nào? Những đối tượng,tài sản, thu nhập nào cần phải đánh thuế?

Xét đến thu nhập, những người theo chủ nghĩa tự do lý luận:những người kiếm được nhiều tiền hơn không chỉ đóng thuế nhiềuhơn; họ còn cần phải đóng thuế với tỷ lệ cao hơn. Nói cách khác,những người có thu nhập cao hơn phải đóng thuế với thuế suất ởmức cao hơn. Những người theo chủ nghĩa tự do ủng hộ thuế suấtlũy tiến.

Những người theo chủ nghĩa bảo thủ phản ứng rằng nếu thuếsuất thu nhập bằng nhau, những người kiếm nhiều tiền hơn sẽ đóngthuế cao hơn. Những người này phản đối mạnh mẽ thuế suất lũytiến, mà họ cho rằng có bản chất không công bằng và có thể gây táchại cho nền kinh tế vì nó làm giảm động lực làm việc chăm chỉ vàhiệu quả. Họ cũng lý luận rằng thuế suất lũy tiến sẽ không khuyến

(40) Nguyên văn: A necessary evil.

221

khích đầu tư. Tuy những tác động gây hại này có thể không nổi bậtlắm nếu thuế suất chỉ có tính lũy tiến nhẹ nhàng, nhưng thuế suấtlũy tiến quá mạnh có thể làm chậm sự tăng trưởng kinh tế, dẫn đếnít có việc làm mới và tạo ra ít thu nhập hơn cho chính phủ.

Nhiều kinh tế gia, doanh nhân và chính trị gia bảo thủ nổi tiếng,trong đó có Milton Friedman, Steve Forbes và Dick Armey từ lâuluôn ủng hộ hệ thống thuế đơn giản với thuế suất cố định. Họ cũngủng hộ việc loại bỏ những lỗ hổng và những khoản giảm trừ giúpnhiều người có thể thuê những kế toán viên “cao tay” tìm cách tránhthuế. Họ tin rằng luật thuế đơn giản và thuế suất cố định sẽ thúc đẩyhoạt động kinh tế đồng thời gia tăng thu nhập của chính phủ.

Có rất nhiều bằng chứng cho thấy nền kinh tế sẽ tăng trưởngmạnh khi thuế suất thấp. Ví dụ, Nga từng trải qua một giai đoạntăng trưởng kinh tế mạnh mẽ và tổng thu từ thuế tăng vọt sau khitriển khai luật thuế đơn giản với thuế suất cố định. Thậm chí ở Mỹ,tăng trưởng kinh tế cũng tăng tốc và tổng thu từ thuế tăng đến mứckỷ lục ngay sau khi chính sách cắt giảm thuế của chính quyềnGeorge Bush có hiệu lực.(41)

Những người theo trường phái tự do phàn nàn rằng nhữngngười có thu nhập cao nhất cần phải đóng thuế nhiều hơn vì họ nhậnđược phần tổng thu nhập lớn. Những người bảo thủ phản công rằnghọ đã đóng phần lớn các loại thuế rồi. Theo Cục Thuế Liên bangMỹ, 1% những người có thu nhập cao nhất đóng góp 21% trong tổngsố thuế thu nhập điều chỉnh năm 2005, nhưng họ cũng phải đóng39% tất cả các khoản thuế cá nhân được thu vào năm đó. Một phầntư những người có thu nhập cao nhất, chiếm 68% tổng thu nhập điều

(41) Tất nhiên, những người tự do sẽ chỉ ra những khoản thâm hụt ngân sách của chính quyềnBush. Tuy nhiên, thâm hụt là kết quả của việc gia tăng chi tiêu, chứ không phải là do giảm ngânsách thu từ thuế.

222 -

chỉnh, đóng đến 86% tất cả các loại thuế thu nhập cá nhân. 50% cóthu nhập thấp nhất chỉ nhận 13% tổng thu nhập và hầu như khôngđóng bất cứ khoản thuế nào cả! Tỷ lệ đóng tất cả các loại thuế của họchỉ chiếm khoảng 3%. Đối với những người bảo thủ, điều này chứngtỏ rằng luật thuế có số lũy tiến quá cao. Đối với những người tự do,điều này là chưa có sự lũy tiến đúng mức.

THUẾ SUẤT 3% CỦA BUFFETTĐiều lạ lùng là Warren Buffett, một trong những nhà tư bản

lớn nhất mà thế giới từng biết đến, lại theo quan điểm của nhữngngười tự do khi nói đến vấn đề thuế. Buffett ủng hộ việc đánh thuếcao lên cả thu nhập lẫn tài sản. Ông từng có những bài viết kêu gọiáp dụng các mức thuế cao hơn đối với cả thu nhập doanh nghiệp vàtăng thuế suất lũy tiến cao hơn nữa đối với thu nhập cá nhân.

Trong thư gởi cổ đông năm 2003, Buffett phát biểu rằngBerkshire sắp thực hiện việc thanh toán một khoản thuế lên đến 3,3tỷ USD, hoặc 2,5% toàn bộ các khoản thuế thu được của Bộ Ngânkhố Hoa Kỳ trong năm đó. Buffett nói rằng Berkshire là “một trong10 công ty đóng thuế cao nhất nước Mỹ”. Ông tiếp tục giải thích: donhiều lần gián đoạn thuế, các công ty chỉ nộp 7,4% tổng các khoảnthu về thuế của nước Mỹ trong năm 2003. Ông cũng chỉ ra rằng trởlại năm 1952, phần ngân sách thu từ thuế của các doanh nghiệp lênđến 32%. Điều Buffett muốn nhấn mạnh là nói chung các công tyđang hưởng các mức thuế suất rất nhẹ nhàng trong khi các cá nhânlại phải gánh chịu những mức thuế cao hơn nhiều. Buffett cũng đưara một ví dụ rất hùng hồn - nhưng có lẽ không cố ý – cho việc cầnphải đơn giản hóa các thủ tục thuế, rằng hồ sơ khai thuế củaBerkshire của năm 2002 lên đến 8.905 trang.

223

Đến 2006, nợ thuế liên bang của Berkshire đã tăng lên 4,4 tỷUSD. Hồ sơ khai thuế của họ năm đó dài đến 9.386 trang. Bạn có thểdễ dàng thấy rằng cần phải có bộ máy hành chính nhân sự khổng lồmới xử lý hết từng ấy giấy tờ. Nhưng như Buffett đã chỉ ra, Berkshirechỉ có 19 nhân viên trong bộ máy công ty làm việc ở tổng hành dinhcó diện tích khoảng 930 mét vuông mà thôi. Tổng quỹ lương hàngnăm, bao gồm cả tiền thưởng, là 3,5 triệu USD. Con số này bao gồmcả lương của Buffett và Munger, mỗi người 100.000 USD.

Tất nhiên, chính phủ hẳn rất biết ơn Berkshire vì đã đóng thuếnhiều như vậy. Tuy nhiên, cổ đông của Berkshire chí ít cũng cầnđược quan tâm đến quyền lợi. Như Buffett đã nói, tiền thuế liên bangcủa Berkshire chiếm khoảng 2,5% tổng thu các loại thuế năm 2003.Nhưng Berkshire chỉ tạo ra khoảng 1,2% tổng thu nhập của doanhnghiệp trong năm đó. Nói cách khác, Berkshire dường như đã đóngthuế quá nhiều so với phần hợp lý mà họ phải đóng góp.

Nhưng Buffett có vẻ rất tự hào khi Berkshire đóng góp nhiều tiền– và rất hiệu quả – cho chính phủ. Mặc dù ông nghĩ rằng những cánhân đóng thuế phải chịu quá nhiều gánh nặng thuế, trong bài xã luậntrên tờ Washington Post ngày 20 tháng 5 năm 2003, Buffett chỉ tríchThượng viện Mỹ vì đã thông qua một đạo luật nhằm loại bỏ các sắcthuế cá nhân đánh vào cổ tức. Đạo luật này không làm lợi cho ai ngoàinhững người giàu có. Dù Berkshire không trả cổ tức, nhưng Buffett chỉra rằng nếu thuế đánh trên cổ tức bị loại bỏ và Berkshire tiến hành chiacổ tức 1 tỷ USD thì bản thân ông sẽ nhận được 310 triệu USD màkhông phải đóng một đồng thuế nào! Ông nói điều này sẽ đẩy thuếsuất cá nhân của ông giảm mạnh xuống chỉ còn 3%. Ông cũng cảnhbáo việc ban hành ngày hiệu lực trong đề xuất của Thượng viện sẽkhuyến khích “các hoạt động kế toán theo kiểu Enron”, nghĩa là người

224 -

ta sẽ giữ lại cổ tức cho đến khi nào thuế này bị loại bỏ, và dễ hiểu làngay sau đó sẽ là những “cơn lũ” cổ tức tuôn ra.

Tất nhiên các tập đoàn có thể làm nhiều thứ với tiền mặt củamình. Họ cũng có thể chỉ giữ nó trong tay hay đầu tư vào nhữngchứng khoán có mức sinh lợi thấp nhưng tính thanh khoản cao. Tuynhiên, đây không phải là một ý tưởng hay vì nó sẽ kìm hãm giá cổphiếu. Họ có thể tái đầu tư tiền mặt vào những dự án nhằm đạt đượctỷ suất thu nhập cao hơn để thúc đẩy giá cổ phiếu. Họ có thể mua lạicổ phiếu, đồng nghĩa với việc trả lại tiền mặt dưới hình thức tiền lãitrên vốn cho những cổ đông chọn cách bán cổ phiếu của mình. Hoặchọ có thể trả cổ tức, đồng nghĩa với việc trả lại tiền mặt cho tất cả cáccổ đông dưới hình thức thu nhập bình thường.

Lý thuyết tài chính nói rằng khi bộ máy quản lý không tìmđược những dự án có khả năng tối đa hóa tài sản để đầu tư thì côngty nên trả lại tiền mặt cho cổ đông. Cách này – thông qua việc mualại cổ phiếu hoặc trả cổ tức – có thể bị tác động bởi một số yếu tố,bao gồm cả thuế suất hiện hành. Nếu thu nhập bình thường bị đánhthuế với thuế suất cao hơn nhiều so với lợi tức từ vốn, như trườnghợp xảy ra trước những đợt cải cách thuế của chính quyền Bush, thìviệc mua lại cổ phiếu là con đường được ưa chuộng hơn. Nhưng nếuthuế suất đánh vào cổ tức thấp hơn thuế đánh vào lợi tức từ vốn, cổtức sẽ là lựa chọn tốt hơn cho các cổ đông.

Dù Thượng viện Mỹ đã rất nỗ lực, nhưng thuế đánh vào cổ tứcvẫn không được loại bỏ. Tuy nhiên, khi Tổng thống Bush ký Đạoluật Miễn giảm Thuế Hỗ trợ Tăng trưởng và Việc làm năm 2003 thìthuế suất tối đa đánh trên cổ tức và các khoản lợi tức dài hạn (hơn 1năm) đều được giảm xuống mức 15%. Những người như Buffett,

225

chống lại mức thuế suất thấp hơn đánh trên cổ tức, đã không nghĩđến việc cổ tức đã bị đánh thuế ở cấp độ doanh nghiệp. Đây chínhlà việc đánh thuế trùng mà nhiều nhà đầu tư và kinh tế học thườngphàn nàn. Nhiều kinh tế gia lý luận rằng thu nhập của doanh nghiệpchỉ nên bị đánh thuế một lần mà thôi. Nếu doanh nghiệp đã đóngthuế, thì cá nhân không phải đóng thuế thêm một lần nữa. Và, nếucá nhân đóng thuế thì doanh nghiệp không cần đóng thuế trước đócho khoản lợi tức này.

Hội đồng quản trị Berkshire đã có quyết định khôn ngoan khiquyết định không chi trả cổ tức năm 2003. Không giống tiền lãi phảitrả cho các khoản nợ được miễn thuế, việc thanh toán cổ tức phải lấytừ thu nhập sau thuế của doanh nghiệp. Luật thuế Hoa Kỳ khôngcho phép các tập đoàn khấu trừ các khoản thanh toán cổ tức trước khiđóng thuế. Do đó, nếu Berkshire trả cổ tức năm 2003 thì việc nàyhoàn toàn không có tác động gì đến khoản thuế 3,3 tỷ USD cần phảithanh toán. Tuy nhiên, nếu trả cổ tức thì Berkshire phải buộc cổđông của mình thanh toán thêm một phần thuế nữa. Nếu vì một lýdo nào đó họ thực sự muốn trả lại tiền mặt cho nhà đầu tư, tốt hơnhết là họ tiến hành mua lại cổ phiếu. Mặc dù cổ đông sẽ bị đánh thuếtrên lợi tức vốn của mình, nhưng mức thuế suất sẽ nhẹ hơn trườnghợp họ nhận cổ tức. Tuy nhiên, thuế suất cho cá nhân trên cả cổ tứclẫn lợi tức từ vốn kể từ đó đã giảm xuống còn 15%. Kết quả là việc trảlại tiền mặt cho cổ đông hiện nay sẽ ít gây thiệt hại cho họ, xét vềkhía cạnh thuế, so với năm 2003. Hơn nữa, do thu nhập từ cổ tức vàlợi tức từ vốn hiện đang được đánh thuế với mức thuế suất ngangnhau nên chẳng có phương pháp nào thuận lợi hơn phương phápnào.(42)

(42) Có thể lý luận rằng việc mua lại cổ phiếu vẫn là sự lựa chọn tốt hơn bởi chúng mang lạiquyền quyết định cho nhà đầu tư. Xét cho cùng, nếu bạn không bán cổ phiếu đi thì bạn khôngphải gánh chịu một khoản thuế nào cả.

226 -

BUFFETT ỦNG HỘ THUẾ TÀI SẢN THỪA KẾ,NHƯNG LẠI CỐ TRÁNH NÓ

Không giống như thuế thu nhập, thuế này đánh trên sự giàu cócủa bạn. Những người tự do gọi nó là “thuế gia sản”(43). Họ cho rằngchính phủ nên tịch thu tài sản của những người giàu có ở một mứcđộ nào đó ngay sau khi họ qua đời. Vì rằng, xét cho cùng đặc quyềnđược sống trên đất Mỹ là điều đã giúp họ trở nên giàu có. Thay vì đểlại tài sản cho con cháu, họ nên bị bắt buộc phải từ bỏ phần lớn tàisản của mình cho chính phủ sau khi họ qua đời.

Cách nghĩ này đánh đồng sự giàu có với sự may mắn. Nhữngngười suy nghĩ kiểu này tin rằng may mắn là yếu tố có ý nghĩa nhất đểgiải thích cho sự khác biệt giữa người giàu và người nghèo. Ngay cảBuffett cũng công nhận sự may mắn đối với phần lớn thành công củaông. Ông nói ông đã gặp may khi được sinh ra ở Mỹ, và còn may mắnhơn khi “tôi được trời phú tài năng bẩm sinh trong việc phân bổ vốn”.

Trái lại, những người bảo thủ xem thuế tài sản là “thuế quađời”(44). Họ phản đối chính phủ thu hồi tài sản của một người nàođó chỉ bởi vì họ qua đời. Họ chỉ ra rằng tài sản là những gì còn lại saukhi đã đóng thuế đầy đủ. Nếu lại đánh thuế tiếp thì chắc chắn đó làmột điều sai. Những người bảo thủ nhấn mạnh rằng “thuế qua đời”mang tính trừng phạt đối với sự lao động chăm chỉ và tính tiết kiệm,và khuyến khích sự lãng phí và hoang phí. Suy cho cùng, nếu bạnbiết chính phủ sẽ lấy đi phần lớn những gì bạn để lại, thì tại sao bạnkhông cố chi tiêu càng nhiều càng tốt trước khi bạn ra đi? Tại saobạn phải mang tài sản của mình đi đầu tư và cố gắng kiếm thêmnhiều tiền? Tại sao bạn cần phải tiết kiệm nếu bạn biết mình khôngthể dành tặng cho những người thân yêu của bạn?(43) “Wealth tax".(44) “Death tax".

227

Ngoài ra, phe bảo thủ còn lý luận rằng tài sản không phải lúcnào cũng có tính thanh khoản. Chỉ vì ai đó có thể có một lượng tàisản lớn không có nghĩa tất cả đều là tiền bạc trong tủ hoặc trong tàikhoản tiết kiệm. Một phần tài sản có thể dưới dạng cổ phiếu và tráiphiếu, nhưng một phần rất lớn có thể được đầu tư dưới dạng tài sảncố định cần thiết cho hoạt động của doanh nghiệp. Đánh thuế tàisản có thể buộc doanh nghiệp phải đóng cửa bởi vì họ phải bán tàisản, lấy tiền mặt để trả cho chính phủ. Người nông dân có thể phảibán nông trại để lấy tiền nộp thuế tài sản. Những người bảo thủ nóirằng khôn ngoan nhất là cứ để cho người thừa kế tiếp tục điều hànhdoanh nghiệp. Cuối cùng, chính phủ cũng sẽ nhận được phần củamình từ việc đánh thuế trên thu nhập mà doanh nghiệp tạo ra.

Chủ nhân giải Nobel Kinh tế Milton Friedman(45) đã lên tiếngchỉ trích thuế tài sản. Ông gọi đó là một sắc thuế phi đạo đức nhằmtrừng phạt đức hạnh, không cổ vũ tiết kiệm và khuyến khích tiêu xàihoang phí. Thậm chí, ông còn nghi ngờ giá trị của nó trong việc đemlại nguồn thu cho chính phủ. Ông cho rằng chi phí mà chính phủphải bỏ ra hàng năm để thu loại thuế này còn nhiều hơn cả số tiềnthuế mà nó thực sự mang về cho ngân sách. Lý do là các nhà tư vấntài chính sẽ nghĩ ra vô vàn cách thức nhằm giúp những khách hànggiàu có của mình tránh phải trả khoản thuế này. Bằng cách loại bỏthuế tài sản – và tất cả những lỗ hổng đi kèm với nó – Friedman tinrằng chính phủ sẽ thực sự có được những khoản thu nhập thuần lớnhơn nhiều.

(45) Milton Friedman (1912 - 2006): Nhà kinh tế học người Mỹ đoạt giải Nobel Kinh tế năm1976 vì những đóng góp trong lĩnh vực phân tích tiêu dùng, lịch sử và lý thuyết tiền tệ cũngnhư vì công lao của ông trong việc chứng minh tính phức tạp của chính sách ổn định kinh tếvĩ mô. Ông đã có những đóng góp quan trọng trong các lĩnh vực kinh tế học vĩ mô, kinh tếhọc vi mô, lịch sử kinh tế và thống kê. Theo tờ The Economist, Friedman là nhà kinh tế có ảnhhưởng lớn nhất nửa sau thế kỷ 20.

228 -

Ca sỹ Pat Boone, phát ngôn viên của Hội 60 Plus, thậm chí cònbuộc tội Buffett trên tờ The Washington Times rằng bản thân ôngđược hưởng lợi từ thuế tài sản. Ông nói Berkshire đã mua lại mộtdoanh nghiệp kiếm lời từ việc bán bảo hiểm thuế tài sản. Loại bảohiểm này đảm bảo những người thừa kế có đủ tiền để thanh toánthuế tài sản mà không cần phải thanh lý tài sản. Thực tế, có một ướctính cho rằng “khoảng 10% doanh số bảo hiểm nhân thọ liên quanđến dịch vụ tư vấn thuế tài sản”.

Một số người trong nhóm cực giàu, bao gồm Buffett, GeorgeSoros và William Gates Sr. (cha của Bill Gates) đã phản đối những nỗlực của chính phủ Bush năm 2001 nhằm bãi bỏ thuế tài sản. Gates đãra điều trần trước Quốc hội và thể hiện sự quan ngại rằng việc bãi bỏthuế tài sản sẽ làm giảm các khoản hiến tặng nhân đạo. Xét kỹ thìdường như ông đang lý luận rằng nếu không có thuế tài sản, thì khôngcó nhu cầu “tẩu tán” tài sản bằng cách cho đi tiền của của mình.

Mặc dù có ít bằng chứng thực nghiệm liên quan đến các khoảnđóng góp nhân đạo với mục đích né thuế, nhưng việc cho tặng tài sảntrước qua đời chắc chắn là một cách để tránh thuế tài sản. Năm 2004,tờ Wall Street đề nghị với Buffett rằng ông nên đảm bảo tiền của mìnhđược chuyển cho chính phủ nếu ông cảm thấy nhất thiết phải banhành và áp dụng thuế tài sản. Tờ báo thách thức ông không lợi dụngnhững lỗ hổng trong luật thuế tài sản bằng cách hiến tặng tài sản củamình cho một quỹ từ thiện trước khi ông qua đời. Tuy nhiên, giờ thìai cũng biết đây chính là điều Buffett đã làm khi ông tuyên bố traotặng 31 tỷ USD cho Quỹ từ thiện Bill & Melinda Gates, và 6 tỷ USDcho các quỹ từ thiện do các con của ông điều hành.(46)

(46) Buffett không hiến tặng tất cả số tiền này trong một lúc. Ông sẽ cho đi khoảng 5% mộtnăm. Chính phủ sẽ thu nếu Buffett chết trước khi toàn bộ số tiền được chi trả.

229

Buffett cho rằng người giàu phải đóng thuế nhiều hơn. Vậy tạisao ông lại chọn cách tặng phần lớn tài sản của mình cho các quỹ từthiện này thay vì để chính phủ thu hồi chúng sau khi ông về thế giớibên kia? Lời giải thích hợp lý duy nhất là Buffett tin rằng các quỹnày sẽ chi tiêu tiền của ông khôn ngoan hơn chính phủ.

Nhiều người cực giàu khác cũng ủng hộ thuế tài sản. Nhưnghọ tiếp tục lợi dụng những lỗ hổng pháp luật để tránh thuế bằng cáchhiến tặng tiền của mình cho người khác trước khi chết. Điều gì giảithích nghịch lý này? Có lẽ câu trả lời nằm đâu đó giữa tội lỗi và lòngvị tha. Họ có thể cảm thấy có tội khi có quá nhiều tiền, nhưng họkhông tin chính phủ sẽ tiêu tiền của họ một cách khôn ngoan.Nhưng như những người bảo thủ đã chỉ ra, chúng ta không cần thuếtài sản mới có được kết quả tương tự. Những ai cảm thấy tội lỗi cóquyền tự do cho tặng tiền của của mình cho bất cứ người nào họthích – thậm chí kể cả chính phủ, nhưng họ không nên buộc nhữngngười khác phải làm như họ.

230 -


• Trong những năm gần đây, một số cơ hội đầu tư tốt nhất đã

xuất hiện ở những quốc gia đang chuyển đổi nền kinh tế của

họ. Ví dụ, Nga và Trung Quốc đang chuyển hướng theo chủ

nghĩa tư bản thị trường tự do và thoát khỏi thị trường do nhà

nước kiểm soát. Hãy phân bổ một phần danh mục của bạn vào

những nền kinh tế đang nổi lên. Cách tốt nhất để làm điều này

là thông qua các quỹ tương hỗ và quỹ EFT.

• Mặc dù thuế là cần thiết, nhưng cách đánh thuế có ý nghĩa rất

quan trọng đối với sức khỏe của nền kinh tế. Những mức thuế

quá cao hoặc lũy tiến quá mức sẽ làm nản lòng các nhà đầu tư.

Hãy phân bổ phần lớn danh mục đầu tư của bạn vào những cổ

phiếu trong khi các mức thuế đang được cắt giảm. Hãy phân bổ

vốn ít hơn khi Quốc hội quyết định tăng thuế.

• Khi nói đến thuế, Buffett theo những người tự do. Ông chống

lại nỗ lực của Quốc hội trong việc loại bỏ thuế đánh trên thu

nhập từ cổ tức. Tuy nhiên, Quốc hội đã quyết định giảm thuế

suất đánh lên cả cổ tức lẫn lợi tức từ vốn dài hạn xuống còn

15%. Trừ phi những khoản giảm thuế này có hiệu lực vĩnh viễn,

thuế suất sẽ trở lại các mức cao như cũ kể từ năm 2011. Mặc

dù Buffett ủng hộ thu thuế cao, nhưng ông cũng cho rằng bãi

bỏ thuế đánh trên cổ tức là điều ngớ ngẩn. Trừ phi có lý do

chính đáng để hy vọng rằng thuế suất sẽ không tăng trở lại,

hãy sẵn sàng giảm mức phân bổ danh mục của bạn vào cổ

phiếu khi chúng ta đến gần năm 2011. Đặc biệt, hãy chuẩn bị

bán những cổ phiếu có thu nhập cao từ cổ tức vì chúng sẽ bị

đánh thuế với mức cao nhất.

231

• Buffett cũng chống lại những nỗ lực loại bỏ thuế tài sản. Ông

sát cánh cùng phe tự do khi cho rằng được sống ở Mỹ là điều

giúp nhiều người giàu trở nên giàu có. Do đó, khi họ qua đời,

tài sản của họ nên thuộc về chính phủ. Tuy nhiên, phe bảo thủ

chỉ ra rằng tài sản được tạo dựng từ sự lao động chăm chỉ và

tính tiết kiệm. Đó là những gì còn lại sau khi thanh toán mọi

khoản thuế. Do đó, không nên đánh thuế chồng lên thuế. Việc

miễn thuế tài sản hết hiệu lực vào năm 2010, sau đó trở lại với

mức cao trong năm 2011. Nếu bạn sắp để lại tài sản trị giá ít

nhất là 1 triệu USD trong năm 2011 hoặc sau đó, hãy đảm bảo

rằng bạn đã tìm hiểu kỹ qua một dịch vụ tư vấn tài sản tốt.

Đồng thời, hãy xem xét cách làm của Buffett. Hãy tận dụng

những lỗ hổng cho phép bạn tránh hoặc tối thiểu hóa mức thuế

tài sản phải nộp bằng cách hiến tặng phần lớn tài sản của mình

cho các quỹ từ thiện mà bạn chọn trước khi qua đời.

10HÃY ĐƯA RA THÔNG TIN

ĐỊNH HƯỚNG

Từ bằng chứng thu thập được, chúng tôi khôngthể đồng ý với những khuyến nghị rằng các công ty cần

ngừng việc cung cấp thông tin định hướng hàng quý.

- Joel Houston, Baruch Lev, Jenny Tucker, 2007

rong Chương 4, chúng ta đã biết Buffett thừa nhận côngkhai việc ông từ chối bán đi một doanh nghiệp tốt với bất cứ giá nàođã gây tổn hại về mặt tài chính của Berkshire. Trong Chương 9,chúng ta thấy phản đối của Buffett đối với vấn đề giảm thuế đánhvào những người được xem là giàu có không phục vụ lợi ích tốt nhấtcủa nhà đầu tư. Trong chương này, chúng ta sẽ khám phá Buffettcũng là một người chỉ trích việc cung cấp thông tin định hướng vềthu nhập. Trên thực tế, ông đã khuyến khích nhiều công ty trongdanh mục đầu tư của Berkshire, bao gồm Coca-Cola, WashingtonPost và Gillette, chấm dứt việc cung cấp thông tin định hướng. Sựphản đối của ông đối với hoạt động cung cấp thông tin là một ví dụkhác cho thấy quan điểm của ông có thể gây thiệt hại cho nhà đầu tư.

234 -

Cung cấp thông tin thu nhập định hướng là một hoạt độngthường xuyên trong đó nhà quản trị thông báo cho các nhà đầu tư vàcác nhà phân tích biết họ nên kỳ vọng công ty (của nhà quản trị) sẽđạt thu nhập ở mức nào trong kỳ báo cáo tiếp theo. Thông tin địnhhướng thường được chuyển tải qua một cuộc họp báo hoặc bằng mộtthông cáo báo chí. Qua nhiều năm, Buffett dần dần tin rằng thôngtin định hướng là một thông lệ xấu. Ông cho rằng nó khuyến khíchmột cách không thích hợp các nhà quản lý và đầu tư tập trung vàolợi nhuận ngắn hạn thay vì hiệu quả dài hạn. Thay vì cung cấp thôngtin thu nhập định hướng cụ thể, các tập đoàn nên cung cấp nhiềuthông tin chi tiết hơn nữa về hoạt động kinh doanh của mình. Họnên cho nhà đầu tư biết thêm về những chỉ số then chốt có ý nghĩaquan trọng trong ngành và công bố thêm thông tin về chiến lược dàihạn của công ty, Buffett và những người ủng hộ ông nói.

Để thực sự hiểu rõ tại sao thông tin định hướng lại trở thànhđiểm gây tranh cãi, trước hết cần phải hiểu cách thức báo cáo thunhập ở Mỹ. Ủy ban Chứng khoán yêu cầu tất cả các công ty đạichúng phải nộp báo cáo thu nhập hàng quý bằng mẫu 10-Q, và báocáo thu nhập thường niên theo mẫu 10-K. Các báo cáo thường niênphải được kiểm toán bởi một công ty kiểm toán độc lập, trong khibáo cáo hàng quý không cần thiết phải qua kiểm toán. Mục đích củabáo cáo quý là cung cấp cho cổ đông – là các chủ sở hữu công ty –thông tin về hiệu quả hoạt động của công ty. Báo cáo 10-K được kiểmtoán để cổ đông tin tưởng rằng bộ máy quản lý không tạo ra số liệugiả trên báo cáo của mình.

Các công ty phải báo cáo thu nhập thực tế, nhưng không cóđiều khoản buộc họ phải cung cấp thông tin định hướng về thu nhập

235

trong tương lai. Nói cách khác, bộ máy quản lý phải cho nhà đầu tưbiết chính xác công ty đã có bao nhiêu thu nhập trong quá khứ,nhưng họ không bắt buộc phải thảo luận về mức thu nhập công ty cóthể đạt trong tương lai. Tuy nhiên, hầu hết các công ty đều tựnguyện chọn cách đưa ra bình luận về các kỳ vọng trong tương lai vàcung cấp những dự báo thu nhập cụ thể trong tương lai. Lý do họlàm việc này rất đa dạng, nhưng cơ bản, điểm cốt lõi là vì nhà đầu tưyêu cầu cung cấp thông tin. Đây cũng là lý do nhiều công ty chọncách tự nguyện báo cáo kết quả tài chính thực sự hàng quý. Họ đãlàm điều đó từ rất lâu trước khi Ủy ban Chứng khoán yêu cầu họphải làm như vậy.

Nếu một công ty đạt lợi nhuận lớn trong quý gần nhất thì điềuđó rất tuyệt vời. Nhưng điều mà nhà đầu tư thực sự muốn biết là họcó thể đặt kỳ vọng gì cho tương lai. Xét cho cùng, giá cổ phiếu chínhlà sự chiết khấu của những kỳ vọng trong tương lai – chứ không phảinhững kết quả trong quá khứ. Quá khứ là lịch sử. Quá khứ có thể thúvị và mang lại cho chúng ta cảm giác thoải mái, nhưng quá khứ chỉthích hợp nếu nó “nói” cho chúng ta biết những điều hữu ích củatương lai. Đặc biệt, những kết quả quá khứ chỉ ra các khuynh hướngmới nổi có tiếp diễn hay không, hay cho chúng ta lý do để nghĩ rằngmọi việc sẽ thay đổi hoàn toàn?

Các nhà đầu tư mua cổ phiếu hôm nay không có quyền hưởngdòng tiền được phân phối trong quá khứ, họ chỉ có quyền hưởngdòng tiền trong tương lai. Đây là lý do tại sao các nhà đầu tư muốnlắng nghe về tương lai và tại sao họ cần biết họ nên kỳ vọng vào điềugì. Tuy nhiên, những người theo chủ nghĩa hoài nghi nói rằng cácnhà đầu tư cá nhân không phải là những người yêu cầu thông tin

236 -

này. Họ nói chính các nhà phân tích và các nhà đầu tư tổ chức mớithực sự yêu cầu cung cấp thông tin định hướng. Họ trích dẫn nhữngsố liệu chỉ ra rằng các nhà đầu tư cá nhân đang trở thành những phầntử nhỏ bé trong thị trường tổng thể, trong khi các tổ chức như quỹtương hỗ, quỹ hưu bổng, công ty bảo hiểm và các quỹ thanh khoảnlinh hoạt đang ngày càng lớn mạnh trong việc sở hữu doanh nghiệpvà tiến hành hoạt động mua bán chứng khoán. Họ nói rằng thật ngâythơ khi ai đó cho rằng các nhà đầu tư đơn lẻ bình thường muốn cóthông tin định hướng.

Cũng có một phần sự thật trong lập luận này, nhưng lại hoàntoàn không thích hợp, rằng chỉ có các nhà đầu tư cá nhân mới nên lolắng về vấn đề này. Có nghĩa là chúng ta không nên quan tâm đến lớpnhà đầu tư tổ chức, vốn được xem là phức tạp hơn. Tuy nhiên, cáctổ chức là đại diện cho các cá nhân. Phía sau mỗi nhà đầu tư tổ chứclà một nhóm nhà đầu tư cá nhân. Tại sao phải quan tâm liệu bạn sởhữu cổ phiếu General Electric trực tiếp, hoặc gián tiếp thông quamột quỹ tương hỗ hay quỹ hưu bổng? Dù trực tiếp hay gián tiếp thìsự thịnh vượng tài chính nói chung của bạn đều phụ thuộc vào hiệuquả hoạt động kinh doanh của GE. Do đó, chẳng có ý nghĩa gì khicho rằng các nhà đầu tư tổ chức và các nhà đầu tư cá nhân là nhữngthực thể hoàn toàn khác biệt với những lợi ích đầu tư khác nhau.

QUẢN LÝ DÀI HẠNNhưng thậm chí khi không giận dữ chỉ trích các tổ chức thì các

nhà phê bình cũng cho rằng thông tin thu nhập định hướng buộccác nhà quản trị điều hành doanh nghiệp một cách không thích hợpnhắm vào các mục tiêu ngắn hạn thay vì dài hạn. Họ lập luận rằngthông tin định hướng làm cho nhà quản trị tập trung xử lý thông tin

237

thu nhập thay vì quan tâm đến hoạt động sản xuất kinh doanh.Dường như họ tin bằng cách loại bỏ thông tin định hướng, bộ máyquản lý sẽ chuyển trọng tâm sang những hoạt động mang lại lợi íchcho cổ đông trong dài hạn một cách thần kỳ, thay vì chỉ cố gắng vượtqua những kỳ vọng về thu nhập hàng quý trong hiện tại.

Chắc chắn rằng việc quản lý một tương lai dài hạn sẽ tốt hơnnhiều. Việc xử lý thu nhập ngắn hạn rõ ràng là một ý tưởng tồi. Vídụ, bộ máy quản lý có thể dễ dàng thúc đẩy thu nhập trong quý hiệntại bằng cách loại bỏ chi tiêu cho hoạt động nghiên cứu và phát triển.Tuy nhiên, nếu làm như thế họ có thể bóp nghẹt thu nhập của nămtiếp theo, hoặc vài năm tiếp theo. Rõ ràng, đây không phải là mộtquyết định khôn ngoan, dù nó có thể mang lại một đợt gia tăng mạnhnhưng tạm thời trong giá cổ phiếu.

Những mánh khóe xử lý thu nhập như vậy có thể là kết quả từáp lực phải “đạt con số mục tiêu”. Nhưng áp lực đó không do thôngtin định hướng gây ra. Dù ban quản trị có cung cấp thông tin địnhhướng hay không thì nhà đầu tư và nhà phân tích vẫn cứ tiếp tụchình thành những kỳ vọng đối với doanh nghiệp. Do Ủy ban Chứngkhoán yêu cầu phải có báo cáo thu nhập hàng quý, nhà đầu tư sẽhình thành kỳ vọng theo quý. Nếu Ủy ban Chứng khoán yêu cầucác tập đoàn báo cáo thu nhập tài chính hàng tháng, các nhà đầu tưsẽ đặt kỳ vọng theo tháng. Chắc chắn không có lời giải thích nào kháccho thực tế hết sức cơ bản và đơn giản này.

Do thông tin định hướng không phải là điều làm cho nhà đầutư hình thành kỳ vọng, nên sẽ chẳng có ý nghĩa gì khi khuyến khíchcác công ty ngừng cung cấp thông tin định hướng. Trái lại, việc loạibỏ thông tin định hướng có thể làm vấn đề trở nên tồi tệ hơn. Xét

238 -

cho cùng, thông tin định hướng từ bộ máy quản trị có lẽ là nguồnthông tin đáng tin cậy nhất về kỳ vọng thu nhập trong tương lai màcác nhà đầu tư có thể nhận được. Thông tin định hướng cần đượcđưa ra bởi những người đang thực sự điều hành công ty. Có lẽ khôngai có thể biết rõ hơn họ về khả năng thu nhập của công ty. Việc loạibỏ nguồn thông tin quan trọng này sẽ chỉ làm gia tăng sự hoài nghivà không chắc chắn về hoạt động của các công ty mà thôi.

TÍNH DỄ BIẾN ĐỘNGBuffett và những người phản đối thông tin định hướng chắc

hẳn tin rằng họ đang làm những điều tốt nhất cho các cổ đông.Nhưng dường như điều mà họ cảm thấy vô cùng thất vọng là tính dễbiến động lớn trong giá cổ phiếu, thường xảy ra sau những lần côngbố thông tin thu nhập của doanh nghiệp. Ví dụ, không lạ lùng gì nếubạn nhìn thấy cổ phiếu một công ty sụt giảm vài đô-la chỉ vì họkhông đạt được lợi nhuận kỳ vọng một vài xu. Những người phảnđối thông tin định hướng thích tập trung vào dài hạn nói rằng cáchthức phản ứng này quả là buồn cười. Có lẽ họ đúng. Nhưng thay vìnghĩ rằng một đợt bán tháo cổ phiếu không hợp lý là cơ hội để muathêm cổ phiếu giá rẻ, thì họ lại cố gắng loại bỏ tính dễ biến động bằngcách loại bỏ thông tin định hướng. Nhưng chẳng có lý do chính đángnào để tin việc loại bỏ thông tin định hướng sẽ giảm được tính dễbiến động một cách tối đa. Sẽ hiệu quả hơn nhiều nếu tiến hành loạibỏ hoàn toàn việc công bố thông tin thu nhập hàng quý. Tuy nhiên,không ai nghiêm túc đề nghị chúng ta làm điều đó cả.

Tính dễ biến động trong ngày công bố thông tin định hướng làmột vấn đề đặc biệt khó chịu đối với những nhà đầu tư cá nhân trướctháng 10/2000. Trở lại thời điểm đó, các tập đoàn thường loại trừ

239

nhà đầu tư cá nhân khỏi những thư mời dự hội nghị. Họ thường tổchức hội nghị khi có một thông tin quan trọng cần công bố, chẳnghạn như thu nhập trong quý. Họ cũng thường cung cấp thông tinđịnh hướng doanh số và thu nhập trong những cuộc họp này. Ủyban Chứng khoán bắt đầu nhận được những lời phàn nàn từ nhữngngười không được mời tham dự về việc công bố các thông tin có chọnlọc này. Ủy ban Chứng khoán cũng nhận thấy giá cổ phiếu thườngtăng hoặc giảm đột ngột trong khi cuộc họp đang diễn ra. Đây là donhững người nắm thông tin “tay trong” đang tiến hành giao dịch cổphiếu hoặc thông báo cho những khách hàng “ruột” của họ trướckhi toàn bộ thị trường biết tin.

Để tạo ra một sân chơi công bằng hơn, Ủy ban Chứng khoán đãban hành quy định công bố thông tin công bằng, trong đó các côngty cung cấp thông tin một cách công bằng và đúng thời điểm. Thôngtin này giờ đây phải được công bố đồng thời cho tất cả những ngườicó nghĩa vụ và quyền lợi liên quan. Họ không được phép công bốthông tin bí mật cho một nhóm nhà phân tích hoặc nhà đầu tư tuyểnchọn. Hầu hết các tập đoàn hiện nay gởi thông báo mời họp quamạng Internet. Ngày nay, bất cứ người nào cũng có thể theo dõi cáccuộc họp này khi chúng đang diễn ra. Mọi nhà đầu tư đều có thể tiếpcận những thông tin giống nhau ở những thời điểm giống nhau nhưcác nhà chuyên môn trong ngành. Thậm chí, bạn không cần phải làcổ đông công ty mới được mời. Mặc dù các tập đoàn vẫn được phépgặp nhà phân tích và nhà đầu tư tổ chức riêng rẽ, nhưng họ bị cấmcung cấp bất cứ thông tin nào có thể được xem là thông tin quantrọng và chưa tiết lộ công khai. Nếu họ vô ý làm như vậy, họ sẽ phảinhanh chóng công bố ngay thông tin và nộp báo cáo về Ủy banChứng khoán trong vòng 24 giờ sau đó.

240 -

Bất kể quy định công bố thông tin công bằng và mang lại chomọi nhà đầu tư quyền tiếp cận các thông tin quan trọng tại cùng mộtthời điểm, giá cổ phiếu vẫn phản ứng một cách mạnh mẽ trước mọicông bố thông tin thu nhập. Điều này khó có thể thay đổi nếu thôngtin định hướng bị loại bỏ. Hơn nữa, nếu ban quản trị ngừng cungcấp thông tin định hướng, có thể một số nhà phân tích sẽ ngừng quantâm đến cổ phiếu. Điều này có thể không là gì đối với những công tylớn như Coca-Cola, nhưng sự quan tâm của nhà phân tích khôngphải là điều mà các công ty nhỏ muốn là có được. Đối với một côngty có mức vốn hóa nhỏ, việc giảm cường độ xuất hiện của thông tincó thể làm giảm sự quan tâm của công chúng, đồng nghĩa với chi phívốn tăng lên. Còn những nhà phân tích tiếp tục quan tâm đến cổphiếu sau khi ban quản lý chấm dứt việc cung cấp thông tin địnhhướng thì sao? Họ sẽ không chấm dứt việc ước lượng thu nhập củacông ty. Đó là một phần quan trọng trong công việc của họ. Hãy thửtưởng tượng khách hàng sẽ phản ứng ra sao nếu nhà phân tích đưara báo cáo nghiên cứu mà không kèm theo dự báo thu nhập. Nhàphân tích ước tính thu nhập bởi vì khách hàng yêu cầu phải có thôngtin đó. Nhưng nếu công ty ngừng cung cấp thông tin định hướng thìước tính của nhà phân tích nhiều khả năng bị sai lệch. Nhiều nhàđầu tư phàn nàn rằng chênh lệch giữa thu nhập thực tế và ước tínhdo các nhà phân tích đưa ra là quá lớn. Nếu không có thông tin địnhhướng, các khoản chênh lệch đó còn lớn hơn nhiều.

Hơn nữa, việc chấm dứt cung cấp thông tin định hướng khôngngăn cản nhà quản trị tự hình thành các kỳ vọng vì mục đích quảntrị nội bộ. Tất cả những công ty được quản lý tốt đều phải tạo ranguồn ngân sách ngắn hạn. Họ phải ước tính doanh thu và chi tiêucho những tuần, tháng và quý tiếp theo. Ngay cả khi họ ngừng cung

241

cấp thông tin định hướng cho nhà đầu tư, họ vẫn phải đưa ra nhữngsố liệu ước tính về thu nhập và dòng tiền cho mình. Khác biệt duynhất là họ sẽ không cho tất cả chúng ta biết họ kỳ vọng như thế nào.Điều này xem ra không phải là một ý tưởng hay. Ít thông tin hơn sẽtạo ra sự mập mờ lớn hơn, và sự mập mờ càng lớn thì rủi ro càng cao.Nhà đầu tư có thể vẫn mua cổ phiếu của các công ty không còn cungcấp thông tin định hướng nữa, nhưng họ muốn mua với giá thấphơn. Kết quả không thể tránh khỏi đối với công ty là chi phí vốn sẽlớn hơn.

BẰNG CHỨNGNếu bạn cho rằng những ý kiến được trình bày ở đây chỉ là sự

phỏng đoán mà thôi, bạn hãy suy nghĩ lại. Có vô số bằng chứng chothấy việc loại bỏ thông tin thu nhập định hướng là một ý tưởng tồi.Những khám phá từ cuộc nghiên cứu của Đại học Washington xemxét 96 công ty chính thức công bố ngừng cung cấp thông tin địnhhướng thu nhập hàng quý từ năm 2000 đến 2006 sẽ khiến mọi nhàđầu tư quan tâm. Việc loại bỏ thông tin thu nhập định hướng dẫnđến tổn thất về tài sản của cổ đông một cách đáng kể.

Các nhà phê bình đôi khi lý luận rằng những con số thống kêchưa hẳn có ý nghĩa về mặt kinh tế. Vậy đây là một cách nhìn khácđối với kết quả nghiên cứu: trung bình, một công ty có giá trị vốnhóa thị trường 10 tỷ USD sẽ mất đi khoảng 480 triệu USD trong giátrị tài sản trong thời gian ba ngày sau khi ban quản trị quyết địnhkhông công bố thông tin thu nhập định hướng nữa. Con số này có lẽđủ ý nghĩa về mặt kinh tế để mọi người chú ý.

Hơn nữa, việc bán tháo cổ phiếu trong ngày công bố thông tin

242 -

không phải là kiểu giao dịch chỉ xảy ra một lần. Hóa ra, các công tychấm dứt công bố thông tin định hướng cũng tiếp tục làm ăn kém đitrong năm tiếp theo. Ngoài ra, ước tính thu nhập của nhà phân tíchdành cho những công ty này cũng trở nên kém chính xác hơn. Vìphỏng đoán nên quả thực là sự chênh lệch giữa thu nhập thực tế vàmức phỏng đoán trở nên lớn hơn đối với những công ty ngừng cungcấp thông tin định hướng.

Các tác giả của cuộc nghiên cứu tin rằng việc loại bỏ thông tinthu nhập định hướng đưa ra tín hiệu cho nhà đầu tư biết ban quảntrị công ty cảm thấy ít lạc quan hơn về dòng tiền tương lai. Đâykhông phải là sự trùng hợp khi nhiều công ty quyết định chấm dứtcung cấp thông tin định hướng lại gặp rắc rối trong việc đạt đượcnhững số liệu ước tính thống nhất cho những quý trước đây. Cáccông ty này cảm thấy tốt hơn nên im lặng về những kỳ vọng thu nhậphơn là thẳng thắn trình bày tương lai một cách định lượng.

Nghiên cứu thứ hai của Đại học Florida và Đại học New Yorkkiểm tra tác động của việc ngừng và tiếp tục cung cấp thông tin thunhập định hướng. Các nhà nghiên cứu đã nhận diện ra trong 222 côngty chấm dứt cung cấp thông tin định hướng từ năm 2002 đến 2005 có26 công ty chính thức công bố chấm dứt cung cấp thông tin địnhhướng và 196 công ty quyết định chấm dứt cung cấp thông tin màkhông công bố công khai. Những công ty này đang trải qua thời gianhết sức khó khăn trong việc đáp ứng hoặc vượt qua những ước tínhthu nhập. Họ chấm dứt cung cấp thông tin định hướng bởi vì hoạtđộng kinh doanh diễn ra không tốt đẹp, chứ không phải vì họ thực sựtin rằng việc chấm dứt cung cấp thông tin định hướng là điều tốt đẹpcho cổ đông. Thật thú vị là các nhà nghiên cứu cũng khám phá ra

243

rằng nhiều công ty trên thực tế đã tiếp tục thông lệ cung cấp thông tinthu nhập định hướng khi các điều kiện kinh doanh được cải thiện.

Hơn nữa, các tác giả của cuộc nghiên cứu này nhận thấy sựquan tâm của các nhà phân tích giảm xuống đối với những công tyngưng cung cấp thông tin, điều này lý giải tại sao nhiều công ty ngầnngại việc chấm dứt thông lệ này dù ngày càng có nhiều áp lực từnhững tổ chức như Phòng Thương mại và Công nghiệp. Họ cũngnhận ra ước tính thu nhập của các nhà phân tích trở nên ít chính xáchơn khi thông tin định hướng không được cung cấp. Và trái với niềmtin phổ biến, các tác giả còn nhận thấy rằng các công ty chấm dứthoạt động cung cấp thông tin cũng không cung cấp những loại thôngtin khác. Về cơ bản, ít thông tin định hướng hơn đồng nghĩa với ítthông tin hơn ở các mặt khác. Có lẽ điều gây thất vọng nhất mà họkhám phá ra là các công ty ngừng cung cấp thông tin định hướngcũng ít hành động để nâng cao giá trị dài hạn. Ví dụ, họ không giatăng chi phí tài chính hoặc đầu tư cho hoạt động nghiên cứu và pháttriển. Các tác giả kết luận: “Chúng tôi không thể chứng thực chonhững khuyến nghị thường được nêu ra, rằng các công ty nên ngừngcung cấp thông tin định hướng hàng quý”. Dựa trên những nghiêncứu sâu sắc và toàn diện, thật khó có thể tìm ra điều gì hay ho một khiviệc cung cấp thông tin định hướng bị chấm dứt.

KHÔNG CÓ THÔNG TIN ĐỊNH HƯỚNG Ở BERKSHIRE

Warren Buffett là một nhà đầu tư cực kỳ thành công với uy tínlớn và xứng đáng với những thành tích mà ông đã đạt được vì lợi íchcao nhất của cổ đông. Kết quả là khi ông mạnh dạn bảo vệ một quan

244 -

điểm nào đó, phần lớn những người còn lại trong cộng đồng đầu tưđều có khuynh hướng ủng hộ. Không ai muốn bị xem là một ngườichống Buffett. Vì Buffett ghét việc cung cấp thông tin định hướng,nên việc này cũng trở thành “trào lưu” đối với nhiều nhà đầu tư khácđi theo quan điểm của Buffett.

Berkshire Hathaway không cung cấp thông tin định hướng, vàcổ đông của Berkshire dường như rất hài lòng với quyết định này.Xét cho cùng, tại sao bạn nhất quyết phải đòi thông tin định hướngmột khi bạn có Warren Buffett điều hành công ty của mình? Cổđông của Berkshire không cần đến thông tin định hướng vì họ tintưởng Buffett. Buffett cũng thuyết phục một số công ty trong danhmục đầu tư của Berkshire ngừng cung cấp thông tin định hướng. Họcảm thấy an toàn khi sở hữu những cổ phiếu giống với Berkshire.Nhưng không phải công ty nào cũng có Warren Buffett tham giađiều hành hoặc ngồi trong hội đồng quản trị. Không phải công tynào cũng hưởng lợi từ kiến thức đầu tư xuất sắc và tầm nhìn xa củaBuffett. Chính sách không cung cấp thông tin định hướng có thể cóhiệu quả tốt ở Berkshire và một số công ty khác mà Berkshire sở hữu,nhưng không có nghĩa là nó cũng đúng cho mọi tập đoàn khác.

Để thực sự cảm nhận được tầm ảnh hưởng mạnh mẽ như thếnào của Buffett, hãy so sánh AT&T và Coca-Cola. Khi AT&Tthông báo, sau khi thị trường đóng cửa ngày 23/01/2003, rằng họ sẽchấm dứt cung cấp thông tin định hướng, giá cổ phiếu lập tức laodốc. Ngày tiếp theo, giá đóng cửa của cổ phiếu này mất đi 19%, hay4,83 USD một cổ phiếu. Nhưng khi Coca-Cola đưa ra thông báotương tự chỉ một tháng trước đó, giá cổ phiếu vẫn duy trì ổn định.Trong hai ngày giao dịch tiếp theo, Coca-Cola chỉ mất khoảng 2%,

245

hay 93 xu một cổ phiếu. Tất nhiên, có nhiều sự khác biệt quan trọnggiữa hai công ty này tại thời điểm đó, bất cứ sự khác biệt nào cũng cóthể giải thích được phản ứng giá cổ phiếu khác nhau quá xa này.Nhưng có một điểm khác biệt then chốt không thể bỏ qua: Buffettngồi trong hội đồng quản trị Coca-Cola khi họ thông báo chấm dứtcung cấp thông tin định hướng. Trong khi đó, AT&T không cóBuffett trong hội đồng quản trị để đảm bảo độ tin cậy cho cổ đôngcủa mình.

Bằng chứng đã rất rõ ràng. Việc khuyến khích các công tyngừng cung cấp thông tin định hướng thu nhập không phải là mộtý tưởng thật hay. Khi thông tin định hướng bị loại bỏ, cổ đôngthường gánh chịu một khoản lỗ khá lớn, ít nhà phân tích quan tâmđến công ty và ước tính thu nhập kỳ vọng trở nên thiếu chính xác.Hơn nữa, không có gì bảo đảm rằng các công ty chấm dứt cung cấpthông tin về hoạt động của họ sẽ cung cấp thông tin bổ sung về cáckế hoạch chiến lược dài hạn, và không có bằng chứng nào cho thấyhọ gia tăng mức độ đầu tư để tối đa hóa giá trị dài hạn. Tuy các côngty có quyền sở hữu mở rộng có thể nhận được nhiều sự quan tâm vàcó thể hoạt động tốt mà không cần cung cấp thông tin định hướng,nhưng những công ty nhỏ có thể phải trả giá đắt nếu họ chấm dứtthông lệ này.

Có lẽ điều đáng lo ngại nhất là nhiều người nghĩ rằng chỉkhuyến khích các công ty chấm dứt cung cấp thông tin định hướnglà chưa đủ, họ muốn nhìn thấy lệnh cấm được ban hành. Nhưngtrong kỷ nguyên hồi phục sau các vụ bê bối doanh nghiệp thì nhữngngười quản lý nhà nước đang làm tất cả những gì có thể để thúc đẩydoanh nghiệp cung cấp thêm thông tin, chứ không phải hạn chế

246 -

thông tin. Việc cấm cung cấp thông tin định hướng bằng pháp luậtcũng sai lầm như việc bắt buộc phải thực hiện nó. Quyết định cungcấp hay không nên thuộc về quyền của các nhà quản trị công ty. Mặcdù bằng chứng từ các cuộc nghiên cứu cho thấy cổ đông sẽ đượcphục vụ tốt hơn khi nhận được thông tin nhiều hơn, nhưng cũng cólúc quyết định giữ im lặng lại là chiến lược tốt nhất. Ví dụ, các nhàquản trị có thể lo sợ chính đáng rằng việc cung cấp những thông tinthu nhập định hướng cụ thể có thể mang lại lợi thế cho đối thủ cạnhtranh. Tất nhiên, nếu nhà đầu tư không đồng ý với quyết định củaban quản trị, họ sẽ bày tỏ phản ứng bằng cách bán cổ phiếu đi. Nóitóm lại, quy định bãi bỏ cung cấp thông tin định hướng – hoặc bắtbuộc phải cung cấp – sẽ gây tổn hại cho cổ đông hơn là giúp đỡ họ.

247


• Buffett tin rằng thông tin định hướng sẽ khuyến khích tư duy

ngắn hạn và làm cho các nhà quản trị tác động đến kỳ vọng thu

nhập thay vì tập trung vào hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên,

thông tin định hướng không phải là điều làm cho nhà đầu tư

hình thành kỳ vọng của mình. Nguyên nhân thực sự là do Ủy

ban Chứng khoán, họ yêu cầu các công ty báo cáo kết quả tài

chính hàng quý. Ngay cả đối với các công ty đã chấm dứt cung

cấp thông tin định hướng, nhà đầu tư vẫn tiếp tục hình thành

kỳ vọng vào thu nhập hàng quý. Hãy tránh đầu tư vào những

công ty từ chối cung cấp thông tin định hướng, đặc biệt nếu họ

cũng không cung cấp những thông tin cụ thể khác giúp nhà

đầu tư hiểu doanh nghiệp sẽ hoạt động ra sao trong tương lai.

• Phần lớn sự chống đối cung cấp thông tin định hướng bắt

nguồn từ tính dễ biến động của giá cổ phiếu, thường xuất hiện

vào thời điểm công ty công bố thu nhập. Giá cổ phiếu có thể

biến động mạnh, thậm chí khi thu nhập trên mỗi cổ phiếu

không đạt được mức kỳ vọng chỉ một vài xu. Nếu bạn thực sự

tin rằng việc bán tháo cổ phiếu có liên quan đến thu nhập kỳ

vọng là điều không hợp lý, bạn nên chào đón nó như là một cơ

hội để mua thêm cổ phiếu với giá rẻ hơn.

• Nhiều nhà nghiên cứu chỉ ra các khoản thua lỗ có ý nghĩa về

mặt thống kê lẫn kinh tế trong tài sản của cổ đông khi thông

tin định hướng bị loại bỏ. Ngoài ra, việc chấm dứt cung cấp

thông tin định hướng cũng dẫn đến việc các nhà phân tích ít

quan tâm hơn và những ước đoán thu nhập kỳ vọng cũng kém

chính xác hơn. Hơn nữa, không có bằng chứng nào cho thấy

248 -

những công ty chấm dứt cung cấp thông tin định hướng có

động thái cải thiện giá trị dài hạn của cổ đông. Nếu bạn sở hữu

cổ phiếu của một công ty mà bạn nghi ngờ rằng họ sắp chấm

dứt cung cấp thông tin định hướng, hãy xem xét bán nó thật

nhanh. Đừng quay lại mua cổ phiếu này cho đến khi bạn tin

rằng các điều kiện kinh doanh được hồi phục.

• Một số công ty trải qua những đợt bán tháo cổ phiếu nặng nề

khi họ chấm dứt cung cấp thông tin định hướng. Các công ty

khác hoàn toàn không có những phản ứng như vậy. Sự khác

biệt đôi khi nằm ở sự tín nhiệm mà các cổ đông đặt vào bộ máy

quản lý. Sự tín nhiệm của bộ máy quản lý đặc biệt quan trọng

nếu bạn đầu tư dài hạn. Tất cả các công ty sẽ trải qua những

giai đoạn khó khăn, nhưng những công ty có các nhà quản trị

uy tín lãnh đạo sẽ có nhiều cơ hội hồi phục nhanh hơn, ngay

cả khi họ quyết định chấm dứt cung cấp thông tin thu nhập

định hướng hoặc thực hiện những hành động khác không nhất

thiết vì lợi ích tốt nhất của nhà đầu tư trong ngắn hạn.

KẾT LUẬN

arren Buffett là một huyền thoại sống ngay trong chínhthời đại của mình. Chắc chắn ông là nhà đầu tư vĩ đại nhất còn sốngtrên thế giới này. Ông cũng là người được viết sách nhiều nhất. Gầnđây, khi tìm chữ “Warren Buffett” trong phân mục “sách” trênAmazon.com, có gần 3.000 kết quả xuất hiện, trong đó có ít nhất100 quyển có từ Buffett trong tựa sách. Việc xuất bản quyển sáchnày cũng làm dài thêm danh sách ấy.

Các nhà đầu tư hết sức hâm mộ Warren Buffett. Phần lớn sự catụng của họ là kết quả trực tiếp của sự thành công và giàu có của ông.Dù gì đi nữa thì ông cũng là một trong những người giàu có nhất thếgiới. Cách đây không lâu, ông đã đồng ý hiến tặng phần lớn tài sảncủa mình cho quỹ từ thiện do Bill Gates điều hành. Nhưng khôngphải túi tiền khổng lồ hoặc sự hào phóng kỳ lạ của ông làm cho ôngtrở thành tâm điểm của quá nhiều sự chú ý đến như vậy. Người tacũng rất thích thú với tính cách của ông. Dù là người hết sức giàu cóvà thông minh, ông thường xuất hiện như một người bình dị. Mọingười yêu thích khả năng phi thường của ông trong việc thực hiệnnhững đánh giá bằng lý trí thông thường, óc khôi hài và hoàn toànkhông có cái tôi tồn tại trong ông. Buffett có đủ tính cách của AlbertEinstein và Cảnh sát trưởng Taylor trong loạt phim truyền hình thờithập niên 1960 của Andy Griffith. Bạn không thể nào không ngưỡngmộ, tôn trọng và yêu quý ông. Trước hết, bạn muốn dùng đến trí

250 -

tuệ của ông trong hầu như bất cứ chủ đề gì. Sau đó, bạn muốn ngồiở ngoài hiên nhà ông, cùng ăn bánh táo với ông.

Có lẽ, điều thú vị nhất về Warren Buffett là không ai có thể“phân loại” ông thuộc dạng người nào. Thực tế, việc cố gắng phânloại các chiến lược đầu tư của Buffett là một sai lầm thường mắc phảiở nhiều tác giả và nhà nghiên cứu. Các chuyên gia về đầu tư cũngthường thích đặt đồng nghiệp của mình vào một nhóm rồi dán nhãncho họ. Họ thích nói những điều đại loại như: “Đây là nhà đầu tư giátrị” hoặc “Kia là nhà đầu tư tăng trưởng”. Tuy nhiên, đối với Buffettthì không thể có những cái nhãn tiện dụng như vậy. Buffett là mộtnhà đầu tư giá trị nhưng ông cũng mua cả những cổ phiếu tăngtrưởng. Buffett là một nhà đầu tư mua và nắm giữ, đồng thời cũngbuôn bán cổ phiếu. Buffett thích đầu tư vào những công ty có mứcvốn hóa lớn, nhưng cũng không bỏ qua các công ty trung bình vànhỏ. Buffett chỉ mua các công ty và cổ phiếu của Mỹ, nhưng gần đâyông bắt đầu mua lại các doanh nghiệp ngoài nước Mỹ. Buffett đượcbiết đến nhiều nhất như một người mua các cổ phiếu cá nhân hoặctoàn bộ công ty, nhưng ông cũng mua cả chứng khoán có thu nhậpcố định như trái phiếu. Thực tế, Buffett còn tham gia cả vào tiền tệ,hàng hóa, và chứng khoán phái sinh. Thật sự không ai có thể phânloại Buffett một cách rõ ràng được. Không có cái nhãn phù hợp nàođể gắn cho ông. Một khi bạn nghĩ rằng mình đã xác định được phongcách của ông thì ông lại thay đổi.

Ngoài ra, nhiều nhà quan sát tin rằng Buffett là người sắt đá.Nói cách khác, họ nghĩ rằng ông tuân theo một số nguyên tắc nào đóvà không bao giờ rời xa chúng. Họ tin rằng ông đã thành công bằngcách thực thi những chiến lược cơ bản giống nhau hết lần này đến lần

251

khác, Họ cũng tin rằng ai cũng có thể trở thành một nhà đầu tư thànhcông, miễn là họ hiểu được một số bí quyết ưa thích của Buffett vàlàm theo ông.

Giá như mọi thứ đều dễ dàng đến thế! Tuy vậy, phong cách đầutư của Warren Buffett hoàn toàn không vững chắc như họ nghĩ. Nếuphải so sánh, nó giống như một dòng dung nham nóng chảy. Đó là doông thường xuyên thay đổi và tinh chỉnh các chiến lược đầu tư củamình. Buffett biết rõ rằng không có nhà đầu tư nào có thể hy vọng trởnên cực kỳ thành công chỉ bằng cách lặp đi lặp lại những bước đi theocùng một công thức. Để thực sự thành công, nhà đầu tư phải sẵn sàngđiều chỉnh phong cách và chiến lược của mình theo từng điều kiện,hoàn cảnh cụ thể. Buffett luôn là một cậu học trò của thị trường, ôngkhông ngừng học hỏi dù ông đã tốt nghiệp các trường kinh doanh nổitiếng nhất của Mỹ. Nền tảng giáo dục của Buffett chưa bao giờ đi đếnhồi hết, và bạn cũng nên như vậy.

Nhưng mặc dù ông sẵn sàng thay đổi và thích ứng với môitrường, vẫn có ba điều mà Buffett luôn nhất quán. Trước hết, ông rấtyêu thích ngành kinh doanh bảo hiểm. Tài sản cá nhân của Buffettlà kết quả trực tiếp của chỉ một cổ phiếu – Berkshire Hathaway – vàthành công của Berkshire phần lớn là nhờ một ngành – bảo hiểm.Lèo lái Berkshire tiến vào ngành bảo hiểm, Buffett có thể chạm tayvào khối lượng vốn khổng lồ chờ phân bổ của ngành này. Ông nhậnthấy từ lâu rằng Berkshire có thể kiếm được cả gia tài bằng cách nhậncác khoản phí bảo hiểm từ các hợp đồng bảo hiểm và đầu tư chúngvới tỷ suất thu nhập cao hơn đủ để thanh toán những vụ đòi bảohiểm trong tương lai mà vẫn còn nhiều khoản lợi nhuận còn lại chocổ đông.

252 -

Điều thứ hai không thay đổi ở Buffett là ông luôn đặt nặng tầmquan trọng của một bộ máy quản lý xuất sắc. Bộ máy quản lý tốtthực sự rất quan trọng để tạo ra giá trị dài hạn. Điều này nhất quánvới lý thuyết tài chính, vì rằng một công ty có bộ máy quản lý yếukém nếu được một bộ máy quản lý khác tốt hơn kiểm soát và điềuhành thì sẽ có giá trị cao hơn. Đây là một lý do thường được tríchdẫn trong các vụ thu mua công ty một cách thù địch. Tuy nhiên,Buffett hoàn toàn không thích thu mua công ty theo cách này. Ônghoàn toàn không quan tâm gì đến những công ty được quản lý kémbởi ông không quan tâm đến việc điều hành chúng. Thay vào đó,ông mời những nhân vật hàng đầu của những công ty được điềuhành tốt trực tiếp liên lạc với ông nếu họ sẵn sàng bán doanh nghiệpcủa mình. Nhưng ông không muốn các nhà quản lý này nghỉ hưuhay ra đi sau vụ mua bán công ty. Buffett chỉ quan tâm đến việc mualại những công ty tốt có sẵn các nhà quản lý giỏi và sẵn sàng ở lại tiếptục điều hành công ty.

Buffett cũng nổi tiếng ở khía cạnh đạo đức. Cụ thể, ông muốncác nhà quản lý làm việc cho mình phải hiểu rằng cổ đông là số một.Ông không quan tâm đến việc các nhà quản lý giỏi của ông kiếmđược rất nhiều tiền, miễn là cổ đông của ông được giàu lên. Ông rấtghê tởm trước sự tham lam quá độ xuất hiện ở các tập đoàn lớn trongnhững năm gần đây. Buffett đã nhìn thấy quá nhiều CEO đượchưởng quá nhiều quyền mua cổ phiếu ưu đãi và các gói thưởng cựclớn trong khi công ty hoặc cổ phiếu của họ thì chẳng có gì tốt đẹp cả.Ông cũng đã chứng kiến quá nhiều công ty phải viện đến những thủthuật kế toán và các mánh khóe khác như mua lại cổ phiếu quỹ (ít cóý nghĩa về mặt kinh tế nhưng có thể thúc đẩy giá cổ phiếu) ít nhất làtrong một khoảng thời gian đủ dài để những nhà quản lý thực hiện

253

quyền mua cổ phiếu ưu đãi và nhanh chóng bán chúng đi với giácao. Nói chung, Buffett đã chứng kiến quá nhiều nhà quản lý hưởnglợi cá nhân bằng tiền của cổ đông công ty của họ.

Thứ ba, Buffett chủ yếu dựa vào phân tích chiết khấu dòng tiềnđể tìm kiếm các cổ phiếu và các công ty có khả năng mua lại với giáthấp hơn giá trị nội tại. Lý thuyết tài chính cho chúng ta biết rằng giátrị của bất cứ tài sản nào cũng chỉ đơn giản bằng với giá trị hiện tạicủa tất cả các dòng tiền tương lai mà tài sản đó tạo ra theo kỳ vọngdành cho nó. Mặc dù Buffett không phải lúc nào cũng thích các lýthuyết tài chính khó hiểu và thường xuyên bày tỏ sự bất đồng vớigiới học thuật, nhưng phân tích chiết khấu dòng tiền là đề tài màBuffett và giới học thuật có sự đồng thuận rất cao. Tuy những nhàđầu tư bình thường đôi khi cảm thấy sợ hãi khi nói đến phương phápchiết khấu dòng tiền, nhưng phương pháp phân tích này không có gìlà phức tạp như vẻ bề ngoài của nó. Nghiên cứu một vài báo cáo từPhố Wall và xem xét một vài bảng tính là bạn có thể có được kỹ năngvà tự tin sử dụng phương pháp này để nhận diện những cổ phiếuđang được bán với giá thấp hơn giá trị thực của nó.

Điều quan trọng cần nhấn mạnh là phân tích chiết khấu dòngtiền được sử dụng để tìm ra những cổ phiếu bị định giá thấp – chứkhông phải cổ phiếu giá trị. Đây là sự khác biệt thường không đượccảm nhận đầy đủ. Một cổ phiếu bị định giá thấp là một cổ phiếu cóthể được mua lại với giá thấp hơn giá trị nội tại của nó. Còn một cổphiếu giá trị chỉ đơn giản là một cổ phiếu có các hệ số giá thấp. Tuycó vô số ví dụ cho rằng cổ phiếu giá trị thường mang lại hiệu quả caohơn cổ phiếu tăng trưởng (là những cổ phiếu có các hệ số giá cao)trong khung thời gian đầu tư dài hạn, nhưng các cổ phiếu giá trị

254 -

không phải lúc nào cũng bị định giá thấp, còn cổ phiếu tăng trưởngkhông phải lúc nào cũng được định giá cao. Buffett dựa vào phântích chiết khấu dòng tiền để nhận diện những cổ phiếu bị định giáthấp. Tốt nhất hãy mua những cổ phiếu đang được bán với giá thấphơn giá trị thực của chúng. Tuy nhiên, cũng có vướng mắc trongcách tư duy này. Khi bạn kết luận một cổ phiếu bị định giá thấp, bạnđang giả định rằng bạn đúng theo phân tích của bạn, còn tất cảnhững người khác trên thị trường là sai. Suy cho cùng, nếu mọi ngườiđều đồng ý rằng cổ phiếu đó thực sự bị định giá thấp thì họ hẳn đãbắt đầu mua và đẩy giá nó lên cao từ lâu.

Điều này đưa chúng ta đến một vấn đề quan trọng khác. TuyBuffett đồng ý với giới học thuật về giá trị lý thuyết của việc phântích chiết khấu dòng tiền, ông vẫn bất đồng với họ ở một số điểmkhác. Ví dụ, nhiều học giả (và một số lượng lớn những người thựchành) tin rằng thị trường có tính hiệu quả, nghĩa là giá cả cổ phiếuphản ánh chính xác giá trị thực của chúng. Do đó, họ không tin ai đócó thể thường xuyên thu được kết quả tốt hơn chỉ số của thị trườngtrong thời gian dài bằng cách lựa chọn cổ phiếu để mua vào. Tuy họthừa nhận các nhà đầu tư siêu hạng như Buffett thực tế có tồn tại,nhưng họ sẵn sàng loại bỏ điều này bằng cách xem đó là nhữngtrường hợp ngoại lệ. Tuy nhiên, Buffett không sử dụng lý thuyếtquản lý danh mục hiện đại và giả thuyết thị trường hiệu quả. Ôngcho rằng có quá nhiều cái gọi là “ngoại lệ” trên thị trường, nên nhàđầu tư thông minh cần xem xét lại hiệu lực của lý thuyết quản lýdanh mục hiện đại. Buffett tin rằng các nhà đầu tư thông minh biếtnghiên cứu, chỉ mua những cổ phiếu bị định giá thấp và nắm giữtrong dài hạn để có thể nhận được những kết quả vượt trội so vớimức trung bình của thị trường. Tuy các nhà đầu tư thần tượng hóa

255

Buffett và xem ông như một bằng chứng cho thấy thị trường khônghiệu quả, bản thân Buffett lại thích trích dẫn Walter Schloss, mộtbậc thầy về đầu tư thường xuyên vượt trội thị trường trong sự nghiệpđầu tư hơn 47 năm của mình.

Đa dạng hóa là một khái niệm được giới học thuật ưa thích.Tuy nhiên, thông điệp của Buffett về vấn đề này có phần pha trộn.Giới học thuật nói rằng mọi người nên nắm giữ một danh mục đầutư đa dạng hóa rộng. Họ thường khuyến nghị đầu tư vào các quỹtương hỗ hoặc quỹ chứng khoán tổng hợp hoạt động theo những chỉsố có nền tảng rộng. Theo giới học thuật, đa dạng hóa sẽ đảm bảo chonhà đầu tư nhận được thu nhập cao nhất cho bất cứ mức độ rủi ronào. Tuy nhiên, đa dạng hóa lại kìm hãm nhà đầu tư với tỷ suất thunhập trung bình của thị trường. Những người nắm giữ một danhmục đầu tư đa dạng hóa rộng không có nhiều hy vọng vượt trội so vớithị trường.

Cho đến khá gần đây, danh mục đầu tư của Berkshire vẫn rấttập trung. Hiện nay Berkshire đang sở hữu hơn 70 công ty con, hàngtá mã cổ phiếu của các công ty đại chúng và đủ loại chứng khoán cóthu nhập cố định. Berkshire đã trở nên đa dạng hóa hơn lúc nào kháctrong lịch sử của mình. Berkshire tăng trưởng quá nhanh và có quánhiều tiền để đầu tư nên không thể không đa dạng hóa được. Tuynhiên, công ty vẫn chưa đa dạng hóa đến mức lý thuyết tài chính yêucầu. Dưới sự lãnh đạo của Buffett, Berkshire đã chuyển hóa từ vị thếcực kỳ tập trung sang đa dạng hóa sâu rộng hơn. Buffett cũngkhuyến nghị đa dạng hóa nhiều hơn đối với những người khác. Ôngnói rằng đại đa số các nhà đầu tư bình thường nên đa dạng hóa rộng.Tuy nhiên, ông cũng lý luận rằng chỉ cần khoảng 5-6 mã cổ phiếu

256 -

trong danh mục cũng mang lại mức độ đa dạng hóa đầy đủ chonhững nhà đầu tư biết mình đang làm gì và thực sự hiểu cách đánhgiá doanh nghiệp.

Xin nhắc lại, có ba điều có thể nói một cách chắc chắn về Buffettlà (1) ông có sự khao khát kinh doanh trong ngành bảo hiểm, (2) ôngđặc biệt nhấn mạnh đến chất lượng của bộ máy quản lý, và (3) ôngthích mua công ty hoặc cổ phiếu với giá thấp hơn giá trị nội tại củanó theo mô hình chiết khấu dòng tiền.

Chúng ta cũng đã học được một số điều hữu ích khác. Ví dụ,nghiên cứu học thuật cho thấy cổ phiếu giá trị sẽ vượt trội cổ phiếutăng trưởng trong dài hạn, nhưng cổ phiếu tăng trưởng lại có hiệuquả tốt hơn đối với các nhà đầu tư ngắn hạn. Chúng ta biết rằngnhững cổ phiếu có giá trị vốn hóa thị trường nhỏ sẽ có hiệu quả caohơn những cổ phiếu có giá trị vốn hóa lớn trong dài hạn. Ngoài ra,đầu tư theo đà tăng trưởng thực sự có tác dụng. Cụ thể, những cổphiếu có đà tăng trưởng giá và thu nhập mạnh mẽ thường có kết quảtốt hơn những cổ phiếu khác trong thời gian đầu tư từ 6-8 tháng.Mặc dù nhiều nhà đầu tư không thích các chiến lược đầu tư dựa vàođà tăng trưởng nhưng các nghiên cứu cho thấy đầu tư theo đà tăngtrưởng là cách đầu tư chính đáng và mang lại lợi nhuận tốt.

Tuy nhiên, đầu tư theo đà tăng trưởng không phải dành cho tấtcả mọi người. Dù không giống như việc mua bán cổ phiếu hàngngày, nhưng đầu tư theo đà tăng trưởng đòi hỏi sự luân chuyển vốnnhiều hơn đáng kể so với chiến lược mua và nắm giữ đơn thuần. Kếtquả là các nhà đầu tư theo đà tăng trưởng phải gánh chịu chi phí giaodịch lớn hơn các nhà đầu tư giá trị dài hạn. Tuy nhiên, chi phí giaodịch hiện này có thể giảm xuống mức tối thiểu nhờ tiện ích giao dịch

257

qua mạng của các công ty chứng khoán. Nhưng phí môi giới giaodịch không phải là loại chi phí duy nhất cần phải lo lắng. Thuế làmột yếu tố khác nữa. Các nhà đầu tư mua và nắm giữ không cần phảichú ý nhiều đến việc nộp thuế. Xét cho cùng, nếu bạn không bán đithì bạn không hiện thực hóa lợi nhuận. Nếu bạn không hiện thựchóa lợi nhuận, bạn chẳng phải lo lắng gì về việc nộp thuế cho nhữngkhoản thu nhập ấy. Tuy nhiên, các nhà đầu tư tăng trưởng thườnghiện thực hóa lợi nhuận của mình thường xuyên. Sở thuế khôngthích các nhà đầu tư mua và nắm giữ, nhưng họ rất “yêu mến” cácnhà đầu tư theo đà tăng trưởng.

Chúng ta cũng biết rằng Warren Buffett vận dụng một số chiếnlược mà hầu hết những nhà đầu tư bình thường không có đủ điềukiện để áp dụng. Ví dụ, thay mặt Berkshire, ông thường mua lại toànbộ một công ty nào đó. Thậm chí khi ông chỉ mua lại một số cổ phiếucủa một công ty niêm yết, cuối cùng Berkshire vẫn trở thành mộttrong những cổ đông lớn nhất. Thực tế, ông đã ngồi trong hội đồngquản trị của ít nhất là 20 công ty. Có lúc, ông còn đảm nhận vị trígiám đốc điều hành của Salomon Inc. Dù không thích, nhưng ôngphải tính đến việc thay thế các nhà quản lý kém cỏi. Trong bất cứtrường hợp nào, có thể nói một cách công bằng rằng Buffett là ngườimua lại doanh nghiệp chứ không phải là người mua cổ phiếu. Tuynhiên, mua cổ phiếu lại là điều phổ biến nhất mà hầu hết các nhàđầu tư bình thường có thể làm được. Đó là do họ không thể có đượcmột vị thế đủ lớn trong bất cứ một công ty nào để vận dụng sứcmạnh của sự ảnh hưởng mà Buffett thường có. Nói một cách đơngiản, nhà đầu tư bình thường không thể làm những việc đã giúpBerkshire và Buffett thành công đến thế.

258 -

Đầu tư tư nhân vào cổ phần đại chúng (PIPE - PrivateInvestments in Public Equity) cũng là một ví dụ hoàn hảo khác chothấy những gì Buffett có thể làm được nhưng các nhà đầu tư bìnhthường lại không thể. PIPE cho phép Berkshire chiếm lấy những vịthế lớn trong các công ty niêm yết trên một nền tảng thuận lợi.Những công ty niêm yết đôi khi sử dụng công cụ PIPE để giànhquyền tiếp cận những lượng vốn lớn một cách nhanh chóng màkhông cần phải đăng ký với Ủy ban Chứng khoán. Sử dụng PIPE, họcũng có thể giảm thiểu phí bảo lãnh. Công cụ PIPE thường bắt đầubằng một loại chứng khoán có thể chuyển đổi và thanh toán chongười mua một dòng tiền lãi hoặc cổ tức. Tuy nhiên, vào một thờiđiểm nào đó trong tương lai, chứng khoán này có thể được chuyểnđổi thành cổ phiếu phổ thông, mang lại cho nhà đầu tư quyền lợi lớntrên vốn chủ sở hữu trong công ty phát hành. Nếu được cơ cấu hợplý và phát hành hoàn chỉnh, không có gì phải giấu giếm về công cụPIPE. Tuy nhiên, chúng cũng là một ví dụ khác cho thấy cáchBerkshire và Buffett đôi khi có thể triển khai những chiến lược đầutư mà một nhà đầu tư bình thường không thể vận dụng được. Nếubạn nhận thấy ý tưởng đầu tư thông qua công cụ PIPE thú vị, hãyxem xét mua cổ phiếu của Berkshire hoặc đầu tư vào một hedge fundthường khai thác chiến lược này.

Có lẽ, một số độc giả cảm thấy ngạc nhiên khi đọc thấy trongquyển sách này rằng không phải tất cả những khoản đầu tư củaBuffett đều mang lại cho ông thành công to lớn. Trên thực tế, chúngta cũng đã xem qua một vài hạng mục đầu tư “có vấn đề” củaBerkshire. Tuy nhiên, điều thú vị là Buffett có tài năng thiên bẩmđáng kinh ngạc trong việc biến những thương vụ rắc rối thành nhữngkết quả có lợi. Điều đó thường phải đòi hỏi sự kiên nhẫn rất lớn. Ví

259

dụ, Berkshire đã mua lại cả General Re và NetJets năm 1998, nhưngmãi đến năm 2006 hai công ty này mới bắt đầu có lợi nhuận. Ngaysau khi mua lại General Re, Buffett đã gặp đủ thứ rắc rối, bao gồmcả những thông lệ bất thường trong kế toán, những hợp đồng bảohiểm được định giá quá thấp, và những khoản lỗ khá lớn liên quanđến chứng khoán phái sinh. NetJets cũng gánh chịu những khoảnchi phí khổng lồ khi cố gắng thâm nhập thị trường châu Âu. Sau khibắt đầu trụ được ở châu Âu, hoạt động kinh doanh của nó tại Mỹ lạitrở nên khó khăn. Tuy nhiên, Buffett chưa bao giờ đầu hàng ở nhữngcông ty này. Ông tin tưởng rằng cuối cùng chúng cũng sẽ thành côngvà đóng góp những khoản lợi nhuận lớn vào tỷ suất lợi nhuận chungcủa Berkshire. Trọng tâm dài hạn cho phép ông gắn bó với nhữngcông ty này dù trong thời khó khăn hay thuận lợi. Điểm cần lưu ý làviệc đầu tư dài hạn đôi khi đòi hỏi phải có sự kiên nhẫn rất lớn. Nếubạn không có lý do gì để tin rằng công ty sẽ xuống dốc, và miễn là bộmáy quản lý có đủ năng lực, bạn chỉ cần “ngồi yên và chờ đợi”.

Chúng ta cũng biết về tầm quan trọng của hoạt động quản trịdoanh nghiệp tốt và kế hoạch kế nhiệm tại Berkshire. Berkshire cóquá khứ không tốt ở những mặt này trong nhiều năm, nhưng hầuhết các nhà đầu tư đều không quan tâm. Xét cho cùng, nhà đầu tưthường không phàn nàn gì về hoạt động quản trị doanh nghiệp vàvấn đề kế thừa khi cổ phiếu đang hoạt động tốt. Tuy nhiên, trongnhững năm gần đây, nhiều nhà đầu tư đã phải nếm mùi khi nhận ranhững điều này có ý nghĩa quan trọng như thế nào. Những thất bạiở Tyco, Enron, WorldCom, Adelphia và hơn mười công ty nổi tiếngkhác đã xảy ra phần lớn vì thông lệ quản trị doanh nghiệp yếu kém.

Warren Buffett là một giám đốc điều hành xuất sắc. Ông cũnglà một trong số những giám đốc điều hành có đạo đức nhất trong

260 -

giới kinh doanh. Không may là không phải tất cả các công ty đềumay mắn khi có một người như Buffett dẫn dắt. Thậm chí có tốt nhưBuffett đi nữa thì ông cũng không phải là người bất tử. Một ngàynào đó, Buffett sẽ không còn có thể dẫn dắt Berkshire được nữa. Đâychính là lý do Berkshire phải coi trọng hoạt động quản trị doanhnghiệp và kế hoạch kế nhiệm. Cổ đông cần có một hội đồng quản trịđủ mạnh để giữ cho giám đốc điều hành không đi quá quyền hạn. Họcũng phải cảm thấy an toàn khi biết rằng luôn có kế hoạch dự phòngđể Berkshire tiếp tục hoạt động tốt nếu có điều không hay xảy ra choBuffett. Nhờ vào các quy định mới của Sàn Chứng khoán New York,các công ty niêm yết không thể nào ngoảnh mặt làm ngơ trước nhữngvấn đề này. Nhưng một số công ty thực hiện tốt hơn những công tykhác. Hơn nữa, nhiều công ty có cổ phiếu được giao dịch ở sàn khôngchính thức (OTC) lại không mấy quan tâm đến hoạt động quản trịdoanh nghiệp và sự kế thừa. Các nhà đầu tư dài hạn đã có một bàihọc đắt giá trong những năm gần đây khi một số công ty nổi tiếng đổvỡ, một phần do các thông lệ quản trị doanh nghiệp yếu kém. Trướckhi đặt tiền của mình vào bất cứ công ty nào, hãy đảm bảo rằng nóđược quản trị tốt.

Quyền mua cổ phiếu ưu đãi cũng thu hút sự chú ý của các nhàđầu tư trong những năm gần đây. Trái với luồng thông tin phổ biến,Buffett không phản đối việc sử dụng quyền mua ưu đãi. Thực ra,ông tin rằng quyền mua ưu đãi là một công cụ hữu ích để thưởngcông cho các nhà điều hành doanh nghiệp. Thậm chí ông còn dựđoán người kế nhiệm ông ở Berkshire sẽ nhận phần lớn bổng lộc củamình từ quyền mua ưu đãi. Tuy nhiên, Buffett phản đối mạnh mẽviệc lạm dụng quyền mua ưu đãi. Ông nghĩ rằng các giám đốc cầnphải cố gắng cơ cấu quyền mua ưu đãi theo cách có thể tưởng thưởng

261

thực sự cho những nhà quản lý có đóng góp giá trị gia tăng và khôngchỉ xuất hiện trong thời kỳ thị trường tăng trưởng. Ông tin quyềnmua cổ phiếu ưu đãi không phải là thứ miễn phí. Buffett là một trongnhững người lớn tiếng ủng hộ yêu cầu phải ghi nhận chi phí cho cácquyền mua ưu đãi trong các thuyết minh thu nhập doanh nghiệp khichúng được cấp đi. Nhưng thực tế là thực sự chưa phát sinh khoảnchi phí nào cho một quyền mua ưu đãi cho đến khi nó được hiện thựchóa. Kế toán thuế công nhận sự thật đơn giản này, nhưng kế toán tàichính lại không. Kết quả là, vì những mục đích của kế toán tài chính,quyền mua ưu đãi được định giá khi chúng được cấp và được ghinhận chi phí khi chúng được hiện thực hóa. Nhưng vì mục đích củakế toán thuế, quyền mua ưu đãi chỉ được ghi nhận chi phí khi chúngđược sử dụng. Ghi nhận chi phí cho quyền mua ưu đãi trước khichúng được hiện thực hóa cũng sai lầm như việc hoàn toàn khôngghi nhận chúng. Hơn nữa, những cách thức xử lý kế toán và thuếkhác nhau sẽ làm cho các nhà đầu tư thêm bối rối. Trong bất cứ tìnhhuống nào, nhà đầu tư nên cẩn thận với việc đầu tư vào một công tynếu chi phí quyền mua ưu đãi trong quý tăng lên nhiều hơn mức vàixu một cổ phiếu.

Một số độc giả có thể cảm thấy ngạc nhiên khi biết rằng Buffettphản đối mạnh mẽ thế nào đối với những nỗ lực cắt giảm thuế. Ví dụ,Buffett ủng hộ thuế tài sản. Ông tin rằng mọi người chỉ nên kiếmtiền để sở hữu cho riêng mình, và từ lâu ông đã thể hiện quan điểmrõ ràng: những người thừa kế của ông chỉ có thể hy vọng nhận đượcrất ít tài sản thừa kế từ ông. Những người như Buffett sợ rằng nếuthiếu các sắc thuế cao đánh vào tài sản, các cá nhân đã tích lũy đượclượng tài sản khổng lồ sẽ chỉ chuyển giao tài sản của mình cho ngườithừa kế của họ, tạo ra những thế hệ con cái kém cỏi và hư hỏng,

262 -

không đóng góp hay mang lại lợi ích gì cho xã hội cả. Nhưng sự thậtlà những người phải đối mặt với các loại thuế tài sản quá lớn có thểsẽ lên kế hoạch trước và chuyển gánh nặng này bằng cách mua bảohiểm thuế tài sản (có lẽ từ một trong những công ty của Berkshire)hoặc khai thác những lỗ hổng về thuế, lỗ hổng lớn nhất cho phépngười giàu hiến tặng tài sản của mình cho một tổ chức trước khi quađời. Quả thực, đây chính là điều mà Buffett đang làm. Tuy ông đángđược khen ngợi vì tính hào phóng phi thường của mình, nhưngquyết định cho đi tiền bạc của mình đã đẩy tài sản của ông khỏi bàntay của chính phủ.

Buffett cũng ủng hộ đánh thuế cao hơn vào thu nhập từ đầu tư.Ông đã chủ động đề nghị chống lại những nỗ lực nhằm giảm thuế cánhân đánh vào cổ tức, mặc dù cổ tức được trả cho cổ đông chỉ sau khicông ty đã thanh toán hết các khoản thuế liên quan. Nói cách khác,tình trạng này dẫn đến việc đánh thuế hai lần. Tuy vậy, Buffett tinrằng cắt giảm thuế thu nhập từ đầu tư sẽ chỉ mang lại lợi ích chonhững người giàu có. Thực tế cho thấy thuế suất thấp hơn sẽ manglại lợi ích cho tất cả mọi người bằng cách kích thích tăng trưởng kinhtế và gia tăng thu nhập từ thuế của chính phủ liên bang. Tăng trưởngkinh tế mạnh mẽ hơn đồng nghĩa với việc tạo ra nhiều cơ hội việclàm tốt hơn cho tất cả mọi người trong xã hội. Đánh thuế vào cáchạng mục đầu tư với thuế suất cao hơn có lẽ sẽ gây hại hơn là có lợi.Khi các chính trị gia bắt đầu bàn về việc tăng thuế đánh vào ngườigiàu, thì đó cũng thường là thời điểm tốt để rút tiền ra khỏi thịtrường. Khi họ bắt đầu nói đến việc giảm thuế suất, bạn nên xem xétmua thêm cổ phiếu.

Cuối cùng, Buffett muốn nhìn thấy các tập đoàn chấm dứt việccung cấp thông tin thu nhập mang tính định hướng. Ông tin rằng

263

việc cung cấp thông tin định hướng sẽ khuyến khích tư duy ngắnhạn về phía các nhà đầu tư và nhà quản lý công ty. Buffett khôngphải là người duy nhất cảm nhận theo hướng này. Một số nhà bìnhluận và tổ chức đã áp dụng thông lệ này. Tuy nhiên, việc tin rằngthông tin định hướng chịu trách nhiệm cho tư duy ngắn hạn là mộtnhận thức sai lầm. Không ai tranh cãi việc điều hành một tập đoànvới tầm nhìn dài hạn không phải là một phương pháp ưu việt, nhưngsẽ sai lầm khi tin rằng thông tin định hướng tạo nên tư duy ngắn hạn.Chắc chắn nhà đầu tư tập trung vào các số liệu thu nhập hàng quý,nhưng không phải là do các tập đoàn cung cấp thông tin định hướng.Nhà đầu tư chú ý đến kết quả kinh doanh hàng quý chỉ vì một lý do- Ủy ban Chứng khoán yêu cầu các tập đoàn phải báo cáo kết quảhàng quý. Chính yêu cầu này của Ủy ban Chứng khoán đã làm chonhà đầu tư tạo ra kỳ vọng hàng quý cho mình. Nếu Ủy ban Chứngkhoán yêu cầu các công ty báo cáo kết quả hàng tháng thì nhà đầu tưcũng sẽ có kỳ vọng hàng tháng. Điều này không hề liên quan gì đếnthông tin định hướng cả. Việc loại bỏ thông tin định hướng sẽ khôngchấm dứt được việc các nhà đầu tư tự hình thành kỳ vọng cho chínhmình.

Hơn nữa, thông tin định hướng cung cấp những thông tin quýgiá. Có ít nhất hai cuộc nghiên cứu chứng minh rằng ước tính thunhập sẽ trở nên thiếu chính xác khi thông tin định hướng không đượccung cấp. Trong một kỷ nguyên mà các cơ quan quản lý nhà nướcđang ra sức thúc đẩy sự minh bạch trong công bố thông tin, thì việckhuyến khích các công ty ngừng cung cấp thông tin định hướng quảkhông phải là một ý kiến hay.

Có một số công ty chưa bao giờ cung cấp thông tin định hướng.Điều này không có nghĩa là nhà đầu tư nên tránh mua cổ phiếu của

264 -

họ. Berkshire Hathaway chưa bao giờ cung cấp thông tin, nhưng họtỏ ra là một trong những hạng mục đầu tư dài hạn tốt nhất trên thịtrường. Tuy nhiên, cần phải “tuýt còi” những công ty trước kia cócung cấp thông tin định hướng bỗng nhiên quyết định chấm dứtthông lệ này.

Hàng năm tạp chí Forbes đều công bố danh sách xếp hạng cáctỷ phú trên khắp thế giới. Chỉ một vài người leo được lên bậc thangcao nhất trong danh sách danh giá này bằng cách đầu tư. Hầu hếthọ, như Bill Gates - sáng lập viên của tập đoàn Microsoft, đều kiếmđược gia tài khổng lồ chỉ từ một công ty. Trái lại, Warren Buffett làmột nhà đầu tư thực sự. Mặc dù tài sản của ông cũng bắt nguồn từchỉ một công ty, nhưng công ty đó, Berkshire Hathaway, lại rất độcđáo. Berkshire thực sự là một công ty đầu tư. Buffett xây dựngBerkshire bằng cách tái đầu tư các dòng tiền từ lĩnh vực bảo hiểmsang các doanh nghiệp khác. Ông cũng đã giàu lên trong quá trìnhnày. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là ông đã làm cho các cổ đôngcủa mình thịnh vượng trông thấy. Có lẽ không có cá nhân nào kháccó thể tạo ra nhiều triệu phú như ông. Dựa trên bằng chứng này, hẳnlà sẽ công bằng khi kết luận rằng Warren Buffett là một trong nhữngnhà đầu tư vĩ đại nhất – nếu không muốn nói là nhà đầu tư vĩ đạinhất – của mọi thời đại.

LỜI CẢM TẠ

háng 9/2006, trong khi trên đường đến trường quay để làmmột cuộc phỏng vấn về nền kinh tế, tôi nhận được một thư điện tửtrên máy điện thoại di động BlackBerry từ Jeffrey Krames, mộtngười tôi chưa từng được biết đến trước đó. Bức thư mời tôi liên hệvới ông ấy để thảo luận viết một quyển sách. Ban đầu, tôi nghĩ đó chỉlà một thư rác. May thay, tôi đã làm theo thư mời của Jeffrey trongngày hôm sau. Trước khi tôi biết chuyện xảy ra, tôi đã nghiền ngẫmtrong cả năm trời. Tôi cảm ơn Jeffrey và người trợ lý biên tập đầynăng lực Courtney Young của ông đã khuyến khích và định hướngcho tôi trong suốt quá trình viết quyển sách này.

Tôi rất biết ơn các đồng nghiệp trước và nay ở Forbes Inc, đặcbiệt là những thành viên trong gia đình Forbes. Tôi xin cảm ơnWally, Tim và Steve, trong năm 1997 đã quyết định tuyển một giáosư tài chính không tên tuổi (là tác giả - ND) làm biên tập viên mớicho Forbes Special Situation Survey, một ấn phẩm cung cấp thông tinvề đầu tư được người cha và người anh quá cố Malcolm của họ khởi

đầu từ năm 1954. Gia đình Forbes đã trao cho tôi rất nhiều cơ hộituyệt vời trong thập kỷ vừa qua. Làm việc với họ đã mang lại niềmvui rất lớn cho bản thân tôi. Tôi cũng xin cảm ơn Leonard Yablon,người tiếp tục liên hệ với tôi cho đến ngày nay, để đảm bảo rằng tôiluôn suy nghĩ về thị trường chứng khoán.

Tất cả những cơ hội tuyệt vời ở Forbes Inc, đều đến cùng vớinhững trách nhiệm nghiêm túc. Xuất bản hai bản tin về đầu tư đượctạp chí Hulbert Financial Digest đánh giá cao, sản xuất một chươngtrình video phát trên Internet hai tuần một lần, và đều đặn cung cấpnhững lời bình luận về nền kinh tế và thị trường cho vô số đài phátthành và truyền hình là những việc đủ sức làm tôi bận rộn. Tôi hẳnkhông thể nào làm hết những việc này, cộng với việc viết sách, nếukhông có sự hỗ trợ xuất sắc mà tôi nhận được hàng ngày từ hai nhàphân tích chứng khoán Taesik Yoon và Samuel Ro. Tôi không thểnào tìm ra những cộng sự giỏi hơn họ.

Tôi phải nêu tên những người thầy tuyệt vời của mình, nhiềunăm về trước đã truyền cảm hứng cho tôi ở trường Lower MerionHigh School, Đại học Villanova, và Đại học Kỹ thuật Virginia Tech.Tôi đặc biệt cảm ơn Robert Hansen, Art Keown và John Pinkertonlà những thành viên trong hội đồng chấm luận văn của tôi, họ đãchứng tỏ rằng tôi có khả năng làm việc tốt hơn mức mình nghĩ.

Cuối cùng, nhưng quan trọng nhất, tôi vô cùng cảm ơn toànthể gia đình tôi. Warren Buffett nói rằng ông may mắn được sinh raở Mỹ. Còn tôi may mắn khi cha mẹ tôi cảm thấy cần phải di cư sangMỹ từ lúc tôi và chị tôi, Kayane, còn rất nhỏ. Tôi cũng cảm thấy maymắn rằng mẹ tôi đã giúp tôi quan tâm đến lĩnh vực đầu tư từ khi cònlà một cậu thiếu niên. Tôi nợ những lời cảm ơn đặc biệt cho Nooné,

266 -

người vợ tuyệt vời của tôi và ba con gái dễ thương của chúng tôi.Nooné không chỉ đóng vai là người phỏng vấn tôi ban đầu mà cònđảm nhận nhiều nhiệm vụ ở nhà để tôi có thể dành thêm thời giancho việc viết cuốn sách này. Lori, Luciné và Lily đã thể hiện sự kiênnhẫn và sự cảm thông lớn lao trong suốt quá trình ấy. Tôi thườnglàm việc rất khuya và đã không dành cho các con đủ thời gian củamột người cha. Nào, các con, cuối cùng thì mọi việc đã xong. Chúngta cùng đi chơi bóng nào!

267

Mục Lục

Lời tựa 5

Giới thiệu 11

1. MỘT BUFFETT MỚI CỦA “ĐA DẠNG HÓA”? 29

2. MỘT BUFFETT BỊ ĐỊNH GIÁ THẤP 61

3. GIÁ TRỊ CHO DÀI HẠN, TĂNG TRƯỞNG CHO NGẮN HẠN 95

4. ĐỪNG BAO GIỜ KẾT HÔN VỚI CỔ PHIẾU 115

5. MỤC TIÊU THU MUA CỦA BUFFETT 135

6. KHI CÁC KHOẢN ĐẦU TƯ “TỐT” TRỞ THÀNH KÉM 155

7. SỰ CAI QUẢN VÀ NGƯỜI KẾ NGHIỆP BUFFETT 183

8. KHÔNG CÓ QUYỀN CHỌN MUA CỔ PHIẾU CHO BUFFETT 201

9. BUFFETT: NGƯỜI ỦNG HỘ THUẾ CAO 219

10. HÃY ĐƯA RA THÔNG TIN ĐỊNH HƯỚNG 233

Kết luận 249

Lời cảm tạ 265

Ngay cả

BUFFETTCŨNG KHÔNG

HOÀN HẢOFirst News

Chịu trách nhiệm xuất bản:

Nguyễn Minh Nhựt

Biên tập : Thành NamTrình bày : Văn Đông

Bìa : Nguyễn HùngSửa bản in : Thanh BìnhThực hiện : First News - Trí Việt

NHÀ XUẤT BẢN TRẺ161B Lý Chính Thắng - Quận 3, TP. Hồ Chí Minh

ĐT: 39316211 - Fax: 38437450 In 3.000 cuốn, khổ 14,5 x 20,5 cm tại Công ty TNHH một thành viên InPhương Nam (160/13 Đội Cung, Q. 11, TP. HCM). Giấy ĐKKHXB số 92-2010/CXB/02-280/Tre ngày 22/01/2010 - QĐXB số 197B/QĐ-Tre cấp ngày17/05/2010. In xong và nộp lưu chiểu quý I/2011.

VA H A N J A N J I G I A N

Buffett cung khonghoanhao

Documents

Transcript of Buffett cung khonghoanhao