1

BÜYÜK TURAN Karahanlı’nın gazetesi 1 Cemaziyûlevvel 494 | 3 Mart 1101

Bir resmi dil daha!

Ġslamiyetin, devletimiz ve halkımızca

benimsenmesinden bu yana, Türklerin

çoğunlukta olduğu Karahanlı Devleti’nde,

iĢlerin halkla daha rahat ilerlemesi ve

kolaylaĢtrılması açısından, uygur devletinin

kullandığı Türk alfabesinin karahanlılarında

da kullanılması ve resmi dil olması ,devlet

tarafından uygun görülmüĢ ve yeni resmi

dilin ''Türkçe'' olmasına karar verilmiĢtir.

İlklerin yazarı “Yusuf Has Hacip”

Balasagun Ģehrinde doğan Yusuf, devletimizin ulu hükümdarı Kara Buğra Han'a sunduğu eser bir ilklerin eseriydi. yazdığı eser '' Kutadgu Bilig '' tir. Bu eserde Yusuf, Türk tarihindeki ilk siyasetname ve ilk defa nazım Ģekli kullanan olarak bir mesnevi yazdı ve tarihe geçti. 18 aylık çabanın sonunda hükümdara kitabı verdi. Eseri çok beğenen ulu hükümdar Kara Buğra Han eseri yaratan ve bir ilk yazan Yusuf 'a '' Has Hacip '' ünvanını verdi ve Yusuf Has Hacip devletin vezir yardımcısı olarak atandı.ĠĢte onun kitabının önsözünden bir bölüm:

''Kitabıma, okuyana mutluluk getirsin, ona doğru yolu getirsin diye Kutadgu Bilig adını koydum. Ben sözlerimi söyledim, düşüncelerimi yazdım. Bu kitap her iki dünya için de doğruyu gösteren bir rehberdir, yardımcı bir eldir. Dosdoğru bir söz söyleyeyim size: Her iki dünyayı da devletle elinde tutabilecek kişiden daha mutlu kimse yoktur. Önce Gündoğdu'yu tanıtayım. O hükümdardır, doğru yasayı (töre) temsil eder. Aydoldu ile mutluluk güneşi doğar, o da mutluluğun(kut)temsilcisidir. Öğüdülmüş aklı, Odgurmuş akıbeti temsil eder. Ben sözlerimi bu dört değer (doğru yasa, mutluluk, akıl, akıbet) üzerine kurdum. Okuduğunda anlayacaksın, dikkat et.''

İlk kümbeti biz yaptık, biz kullandık

Türk - islam âleminin sentezi olarak

tasarlanan kümbetler, mimarisi kime iat

bilinmemesine rağmen, Karahan devletinin

yapılarıın çoğunda görülüyor.

Bilginlerimizin araĢtırmalarına göre bu

yapıtı ilk olarak bizler, Karahan Devleti,

kullanmıĢız. O sadece yazar değil, bilgin de…

Yazdığı eserin beğenilmesiyle vezir

yardımcısı olan Yusuf Has Hacip

astronomiyle ilginenlere önce geometri ve

hesap kapısından geçmesi gerektiğini

söyledi ve bir öneride daha bulundu

bulundu. ''Aritmetik ve cebir, insanı

kemâle ulaştırır; toplama, çıkarma,

çarpma, bölme, bir sayının iki katını,

yarısını ve karekökünü alma işlemlerini

bilen, yedi kat göğü avucunun içinde

tutar. Her şey hesaba dayanır.''

2

KARDEŞİMİZ YUSUF’TAN MUHTEŞEM BİR ESER

Balasagunlu Yusuf müslüman Türk

kardeşimiz bir ilk yaparak Kutadgu Bilig

adlı kitabını yazmıştır. Hakanımız bu

değerli eseri çok beğenmiştir ve

Balasagunlu Yusuf kardeşimize “Uluğ

Has Hacip” unvanını vermiştir.

Kardeşimizin kitabı buralarda yeni bir

şeydir. İlk kitap olduğunu tahmin

ediyoruz. Ama kardeşimiz bir ilk de olsa

çok güzel muhteşem bir kitap yazmış.

Kitabın yazılış hikayesini sorduk

soruşturduk. Kardeşimiz elli yaşlarında

iken on sekiz ayda yazmış. Kardeşimiz

pek akıl yormuş olacak ki ortaya

muntazam bir eser çıkarmış. Türklerin

ahlak hukuk ve devlet idaresi ile törelerini

pek güzel olarak dile getirmiş

olduğu eseri Hakanımız Uluğ Kara Buğra

Han sarayında okuttu. Sarayda günlerce

durmadan dinlenen kardeşimizin kitabı

Hakanımız tarafından pek beğeni

görmüştür. Hakanımız Balasagunlu

Yusufa “Uluğ Has Hacip” unvanını

vererek kardeşimizi başvezir

yardımcılığına atamıştır. Başvezir

yardımcılığı bilindiği üzere devletimizde

yüksek bir makamdır. Kardeşimiz

kitabında ahlaki değerlerimizi ele alıp

halkımızın geleceği için büyük yarar

sağlamıştır. Allah yolunu açık etsin

analar inşallah kardeşimiz gibi doğru

insanlar yetiştirsin de devletimiz zarar

görmesin.

DİVAN-I LÜGATİ’T-TÜRK

Kaşgarlı Mahmut adındaki bilginimiz bugün çok önemli bir eser vermiş durumda.

Adı da Divan-ı Lügati’t-Türk. Peki, ne bu Divan-ı Lügati’t-Türk? Bir kitap mı? Aslında

bu eserde Türkçe kelimelerimizin Arapça karşılıkları bulunuyor. Sadece kelime

çevirmekle de kalmıyor aynı zamanda Türk Dünyası Haritası da bulunuyor bu

eserde. Kaşgarlı Mahmut’a neden böyle bir eser yazdığımızı sorunca hepimizin

yüreğini kabartan bir cevap alıyoruz. Türk dilinin Arapça’dan çok üstün olduğunu

ve bunu kalıcı bir şekle sokarak yani yazıya dökerek herkesin bunu bilmesini

istediğini söylüyor. Arapların da Türkçe öğrenmesini arzu ederek şanlı dilimizi bu

kitapta kullanıyor. Dün Kaşgarlı Mahmut’u kutlayan Tigin de bu eserin farklı, bir o

kadar da yararlı ve güzel olduğunu vurguladı. Belki böyle bir eser şuan bize ilginç

geliyor. Çünkü daha önce kimse böyle bir eser vermemiş durumda. Ancak

devletimiz askeri başarılarının yanında ancak bu eserlerle üstünlüğünü

kanıtlayabilir. Bazılarınız neden Kaşgarlı Mahmut sadece dilimizin şanlılığına

değindi diye soruyor olabilirsiniz. Ancak o kahramanımıza yani Alp Ertunga’ya da

değindi bu eserinde. Bütün memleketlerimizi dolaşıp bilgiler verdi. Bütün bu

konuları aruz ölçüsüyle yazmış olması da çok dikkat çekiyor gerçekten. Ben böyle

3

bir eseri yazmış olduğu için Kaşgarlı Mahmut’a teşekkür ediyor ve devletimiz için

böyle daha çok eserlerin verilmesini diliyorum.

HATUNLARDAN MODA ve MAGAZİN

Bihter Hatun göz

kamaştırmış.

Moda olmayan

kıyafetleri tercih

ederken gösterdiği

cesareti tebrik

ediyorum, böyle

giyinmek cesaret

ister. Takıları daha

gösterişli olsaymış

gecenin en güzel

kadını olabilirmiş.

Ahsen Hatun

sezonun en moda

renklerini

kullanmış. Renk

konusu hakkında

doğru seçim yapan

Ahsen Hatun keşke

seçtiği renklere

uygun bir ceket

giymesi daha güzel

görünürdü.

Gülbahar Hatun,

lütfen bize bunu

yapmayın. Biz sizin

şık görünümlü

halinize alışmıştık.

Bu giysiyi

görmezden gelmek

isterdim ama elimde

değil. Bu elbise ile

gecenin rüküşü

seçilmeye hak

kazandınız, tebrikler.

Ayten Hatun, kusur

arıyorum ama

bulamıyorum desem

yalan olmaz. Herkes

sizin gibi şık

giyinebilse keşke. Sizi

gecenin en güzel

hatunu olarak

seçiyoruz.

Puan: 85 Puan: 70 Puan: 30 Puan: 100

BU YAZIN MODASI YİNE HİÇ DEĞİŞMEYEN İPEKLİ ELBİSELER

4

Geçmiş yıllarda olduğu gibi bu yaz da Hatun‟un giydiği ipekli elbiseler moda oldu. Geçmiş yıllardan kalmış ipekli elbiselerinizi atmadıysanız veya birine vermediyseniz ne mutlu size.

Geçenlerde Hatun Saray-ı Hatun‟da ipekli elbisesini giymiş dolaşırmış… Etrafına misk, anber kokuları saçarmış.Başındaki örtüyle elbisesin, uyumuna diyecek yokmuş.

Takındığı küpeler,kolyelerde hep takım, sarayındaki cariyelerinin bile ne giydiğine dikkat edermiş

Ama bu ille de ipek giyinelim,ille de altın takalım aman misk kokalım anlamına gelmez hanımlar.İpek pahalı olduğundan bütçenizi zorlamamıza gerek olmadığını belirtmek isterim.İpek alamayanlara bir önerim var keten giyinin.

Hatun‟u daha ketenle görmemişler ama bırakın Hatun‟un ne giydiğini, kendi giyim şeklinizi kendiniz belirleyin.Hatun gibi olmayı kötülediğimden mi haşa bana mı düştü Hatun‟un giyimini eleştirmek.

Sadece keten,ipek yetmez renklerde önemli tabi..

Bu yazın moda rengine atasözlerimizde de denildiği gibi:

„Güzel görünmek isteyen kırmızıyı,nazlanmayı bilen ise yeşili tercih etmeli‟ karar size kalmış…

Her kadın ister hatun gibi olmayı ama ulaşılacak hedefler var birde ulaşılmayacak hayaller.Yani sırf Hatun ipek giyiyor diye sizinde ipek giymeniz şart mı?

Başka bir gün başka bir yazıda görüşmek dileğiyle esen kalın…

HATUNUMUZ DEFİLEDE VATAN BÜTÜNLÜĞÜNE DİKKAT ÇEKTİ

Devlet hanedanımızda sıkça yaşanan anlaşmazlıkların son haddine gelindiği bu haftalarda Hatunumuz da bu yaşananları kendi üslübunca değerlendirdi. Saray Agıcı'sının (ipek kumaşları muhafaza eden kimse) tasarlayıp sunduğu defileye hem katılanlar hem de verilen mesaj damga vurdu. Hakanımız, Konçuy (prenses) , Tigin (Hakan'ın oğlu) , Kökyük (muhtar) ve Tamgacı (mühürdar) katılanlar arasındaydı. Defilede bayrağımızın rengi olan sarı ve

5

beyazın özellikle kullanılması bu durumun ne kadar ciddi olduğunun bir kanıtı gibiydi aslında.

Moda açısından ise bu yılın ilkbahar-yaz kreasyonunda sarı ve beyazlar muhtemel renk olacak gibi. Bu renkler haricinde ise saray kadınları arasında kutsal dinimizin rengi yeşil de büyük rağbet görüyor. Tabi defile de bunu atlamamış. Sarı, yeşil ve beyazdan güzel bir kombinasyon oluşturulmuş. Hatunumuz ise defileye her seferinde ne kadar sevdiğini belirttiği gök mavisiyle katılmış. Beyaz bir tül ile desteklenen kıyafetiyle yine göz kamaştırıyor. Başlığında da yine bu tül kullanılmış. Ayrıca başlıkta kullanılan beyaz inciler Hatunumuzun zerafetine sadelik katıyor.

Bu sene V şeklinde ğöğüse inen düğmeli boyunlara kalın ve yukarıya doğru uzayan yakalar eşlik edecek gibi görünüyor. Etekler ise daha önceki senelere göre daha da uzun, neredeyse yerde sürünüyorlar. Kollarda ise bileği kapatan geniş kolluklar tercih ediliyor. İşlemeler yine çok ince ve şık. Parlak ipliklerle işlenmeleri dikkati hemen onların üzerine çekiyor. Fakat terzileri çok zorlamış olmalı bu işlemeler. Çünkü oldukça karmaşık desenlere sahipler.

Saçlarda bu sene yukarıdan dağınık bir şekilde oluşturulan topuzlar hakim.

Hatunumuz da bu akıma kapılmış olsa gerek. Saçları başlığının altında yok

gibi. Biz onun güzel saçlarını omuzlarına salmasını tercih ederdik.

Son olarak makyaj, dikkati çeken tonlar kullanmak rağbette. Dudağa

kırmızı bir ruj, gözlere pembe renklerde far.

Erkekler de ise bu sene sadelik tek püf noktası olacak gibi. Yeşil renk ise

özellikle erkeklerde kullanılmış.

SPOR DÜNYASI

6

KAŞGAR SPOR İLE BALASAGUN SPOR TOKMAK MÜSABAKASINDA 7 ÖKÜZ ÖDÜ PATLATTI.

Balasagunlu sporcuların ayaklarına giydikleri tokmaklar çok dayanıklı

olduğu için öküz ödleri dayanamadı patladı. Kaşgar sporu destekleyen devlet

başkanı Bilge Kül Kadir Han müsabakadan üzgün ayrıldı. Balasagun Spor

başkanı Karluk kazanmalarını bölgelerinde yetiştirdikleri öküzlerin derilerinin

sağlamlığına bağladı. Sporcular patlattıları öküz ödleri karşılığında 7 öküz prim

aldılar. Divan-ı Lügatı Türk Kupası toplu sonuçlarına göre haftanın lider takımı

Buhara olurken düşme hattında Semerkantgücü ve Fergana Spor mücadeleye

devam ettiler.

KAŞGAR SPOR 3-1 BALASAGUN SPOR

Maçın üçüncü dakikasında Balasagun sporlu Yusuf Has Hacip altı adımdan

bir öküz ödünü sepete soktu. 1-0 öne geçen Balasagun üstünlüğü maçın 14’ncü

dakikasinda Kaşgarlı Mahmut’un orta işaret çemberinden attığı öküz ödünü

Balasagun sepetine sokmasıyla yitirdi. İlerleyen zamanda Ahmet Yesevi ve Edip

Ahmet’in golleriyle Kaşgar farkı ikiye çıkarıp maçı 3-1 kazandı.

F1 DEVE RALLİSİ TAŞKENT’TE KOŞULDU .

Bu yıl F1’in Karahanlılar ayağı Taşkentte yapıldı.

Müsabakayı çift hörgüçlü Deve Takımının sürücüsü

Satuk Buğra birinci gelerek tamamladı. Ancak

müsabakanın favorisi olarak gösterilen Gazneli

Mahmut son viraj devresinin kontrolünü kaybedip

seyircilerin arasına daldı. Kazada pek çok kişi aralandı.

7

TAġKENT F1 DEVE RALLĠSĠ KARAHANLILAR AYAĞI

CUMARTESĠ ANTRENMANLARI

ĠSĠMLER TAKIMLAR SÜRE

1 Satuk Buğra McLaren 1:34.921

2 Çiğil Han Mercedes Benz 1:35.106

3 Tuhsi Renault 1:35.207

4 Sagun Han Ferrari 1:35.959

5 Tugrağ Yusuf Red Bull-Renault 1:36.100

6 Kökyuk Toro Rosso-Ferrari 1:36.451

7 Alp Tegin McLaren-Mercedes 1:36.712

8 Kılıç Han Sökmen Williams-Cosworth 1:37.802

9 Atilla Lotus-Cosworth 1:38.278

10 Karabey Hispania-Cosworth 1:39.460

11 Kubilay Force India-Mercedes 1:39.755

12 Oğuzhan Renault 1:40.159

13 Tanju Virgin-Cosworth 1:40.721

14 Yusuf Has Tekin Ferrari 1:41.832

15 Gazneli Mahmut Hispania-Cosworth Kaza Divan-ı Lügat-ü Türk Kupası 840-1212 Puan Durumu

TAKIM O G B M A Y P

1 Buhara 27 21 3 3 61 18 66

2 Satuk Buğra Spor 27 19 7 1 55 23 64

3 Balasagunspor 27 14 10 3 60 20 52

4 Karlukspor 27 11 5 11 51 28 38

5 Samanoğulları 27 11 2 14 42 25 35

6 Karahitaylar 27 9 8 10 40 32 35

7 KaĢgarspor 27 7 14 6 39 36 35

8 Ġpek Yolu Spor 27 8 10 9 36 37 34

9 Yağmaspor 27 7 9 11 34 45 30

10 YurungkaĢ 27 8 5 14 27 44 29

11 TaĢrabatspor 27 5 13 9 25 55 28

12 Semerkantgücü 27 3 9 15 20 51 18

13 Fergana Spor 27 3 8 16 19 65 17

8

KARAHANLILARDA TÜRKÇE

Türkçeye en çok önem verildiği ve geliştirildiği dönem Karahanlılar

dönemidir. Karahanlılar, Orta Asya'da ilk Müslüman Türk devletidir. Türk-

İslam kültürünün temelini atıp, her açıdan İslam'a girişte köprü görevi

yapan bir devlettir. Yönetimin her kademesinde İslam öncesi yapıyı

sürdürmekle birlikte İslam müesseselerini de benimsemiştir. Bunun

yanında Ön Asya'ya geçişte ilk adım olan bu devlet her alanda Türkçeyi

kullanıp geliştirmiştir. Halkının tamamımın Türk olması ve Türk

topraklarında kurulmuş olmasından dolayı Araplaşma ve Farslaşma da

olmamıştır.

Bu dönmede Türkçeye verilen önemi Kaşgarlı Mahmut'un Divan-ı

Lügati't Türk adlı ilk Türkçe sözlüğü hazırlamasından da anlıyoruz. Arap

bilim adamlarının Türk dilini hor görmeleri, küçümsemeleri üzerine,

Kaşgarlı Mahmut Türkçe kelimeleri taramış ve 3 ciltlik bu eseri ortaya

çıkarmıştır. Eserini Araplara, Türkçenin zengin bir dil olduğunu öğretmek

için Arapça yazmıştır. 1072 yılında yazmaya başladığı eserini 1074'te

tamamlayarak Bağdat'ta Abbasi halifesi El-Muktedi Bilah'a sunmuştur.

Divan-ı Lügati't Türk, bir ön sözle sözlük kısmından meydana

gelmiştir. Ön sözde yazar Türk dilinin tarifini, lehçelerinin özelliklerini

sayar ve dilbilgisi kurallarını, Arapçadakilere kıyasla gösterip tespit eder.

Ana dilinin Arapçadan Çok üstün olduğunu söyler ve örnekler verir. Bu

arada, o bilgileri nasıl elde ettiğini, nasıl bütün memleketleri gezip

dolaştığını da anlatır. İkinci, yani sözlük bölümü, Türkçe kelimelerin

Arapça izahlarını kapsar. Bu nedenle, eser, Arapça yazılmış bir Türkçe

sözlüktür. Ya da Türkçeden Arapçaya sözlüktür. Arapça dilbilgisindeki

şekillerine göre sıralanmış 7500'den fazla kelime hakkında açıklama

yapmıştır.

Bu eser Karahanlıların Türkçeye verdiği önemin bir kanıtıdır.

9

KUTADGU BİLİG

Karahanlı yöneticiler, fakih ve âlimleri korumaya devam etmektedirler.

Karahanlı şehirleri, âlimlerin sığınağı halini almaktadır. Gerek fakihler, gerekse

âlimler, te'lif ettikleri eserlerini, yöneticilere hediye etmeye başlamışlardır. El-

Hâcibü'l-Hâs Yusuf Balasagun, Kutadgu Bilik, yani Mutluluk Kitabı'nı Kaşkar

Hakan'ı Harun Buğra Ebu Ali Hasan Han'a hediye etmiştir.

İslâmî kültür alanında Türkçe yazılmış örneklerin ilki olan Kutadgu Bilik

(Kitâbü's-Seâde=Mutluluk Kitabı) şu ana kadar yazılan edebi eserlerin ilk

örneğidir ve önemli İslâmî özellikleri, şunlardır:

a-Müellif bu kitaba, nesir halinde bir önsöz ile giriş yapmaktadır. Bu bölümde,

Allah Teâlâ'nın Kitabı'na hamd, Rasulullah'a da salât ü selam getirmektedir.

b-Kitabın üslubu, şiir şeklindedir. Dolayısıyla Arap aruz vezni üzere 654 bin

beyit içermektedir.

c-Kitap, dînî nasihatları ihtiva etmektedir. Eğer insan, bu nasihatlara uyarsa,

Allah'ın izniyle mutlu bir yaşam sürecektir. Yazar, zâhidleri, zühd elbiselerini

çıkarıp, hayatı, hem dînî, hem de uhrevî yönüyle birlikte yaşamaya ve

insanların, İslam dininin mümkün mertebe iyiliğe ve bağışlamaya çağırdığını

idrak etmelerine davet etmektedir. Kaldı ki, bunlar, İslam'ın teşvik ettiği,

övgüye değer davranışlardandır.

d-Urduca harfleriyle yazılmış bazı nüshaları bulunmasına rağmen- bu kitap

Arap harfleriyle yazılmıştır.

El-Hâcibü'l-Hâs Yusuf Balasagun'un, Kutadgu Bilik, yani Mutluluk Kitabı'nı

Kaşkar Hakan'ı Harun Buğra Ebu Ali Hasan Han'a hediye etmesi, âlimlerin

korunduğuna dair en somut delildir.

10

YİĞİT OLAN YİĞİTLERİ YARIŞTIRALIM

Karahanlı Devleti içinde gençler arasında revaçta olan oyunlar;

şahin ile kuş avlama, tazı ile domuz avına çıkma, haşarı taylara binme

biçimde görülmektedir.

Bu oyunlar genç yiğitlerin becerikli sökmenler olmasına yardımcı

olacak uğraşlardır.

Genç yiğitlerimizin kendi aralarında rekabet edecekleri oyunlar

tertip etmek onların avare dolaşmalarının önüne geçip, yararlı şeylerle

iştigal etmelerini sağlayacaktır. Karahanlı Devleti içinde her boyun her

soyun içinden seçilecek yiğitler büyük oyunlar tertip edilerek birbirleri ile

yarıştırılmalıdır.

Bunu düzenlemek için tez elden toy toplanmalıdır.

Devletin bilgeleri, aksakallı kocaları hangi oyunların oynanacağına,

oyunların kurallarının nasıl olacağına, Karahanlı Devleti‟ndeki her yiğidin

nasıl haberdar edileceğine karar vermelidirler.

Elbette yiğidin yiğitlik etmesi mükâfat gerektirir.

Mükâfat hem kendine hem de onu yetiştiren boyuna, soyuna

verilmelidir.

Her tek yarışma için ayrı ödül adil olur.

Misal;

Ok atmada hünerli olana bir koyun verilmeli.

Mızrağı en uzağa atana bir davar verilmeli.

En büyük domuzu avlayana değerli ok yay takımı verilmeli.

Şahini en avcı olana bir at verilmeli.

Mükafatlar Devletin zenginlerince bağışlanmalı.

Genç yiğitlere yiğitliklerini göstermeleri için fırsat ve mükâfat

verilerek Karahanlı Devletinin bekası için devleti sevmeleri sağlanmalıdır.

11

YENİ BİR DEVLET Mİ KURULUYOR?

Hakaniye boyu kendi başına bir devlet mi olacak? Halk arasında yayılan

bir söylentiye göre yeni bir devlet kurmak üzere Karluk yabgusu Uygur

Hakanlığı‟ndan ayrılmak için Yağma yabgusuyla ortak çalışmalara

başladı. Bu söylentinin yayılmasından bir hafta sonra Karluk yabgusunun

Çiğil yabgusuyla olan yakınlaşması da gözden kaçmadı. Uygur

Hakanlığı‟nın durumu göz önüne alınırsa, güçlü Hakaniye boyu kendi

bağımsızlığını elde edebilir. Geçen günlerde Kırgızlar tarafından

saldırıya uğrayan Uygur Hakanlığı‟nın zor günler geçirdiğini düşünürsek

Hakaniye boyu büyük bir sürpriz yapabilir.

Karluk yabgusuysa Uygur Hakanlığı döneminin en gözde gece

kulüplerinden biri olan Balasagun Club‟dan çıkarken gazeteciler

tarafından soru yağmuruna tutuldu.

“Yağma yabgusu ile aranızdaki yakınlaşmalar hakkında ne

diyeceksiniz?” sorusuna ise “Hepsi söylenti. Hiçbir şey planladığımız yok.

Sadece arkadaşça görüşmeler düzenliyoruz, aramızdaki ilişki bundan

ibaret.” diye karşılık verdi. Bu yanıt ile ilgiyi üzerine toplayan Yağma

yabgusu ise aynı soruya: “kendisi benim dostumdur. Bu yüzden onu

ağırlamayı seviyorum, başka bir amaçla görüşseydik bundan tüm ülke

haberdar olurdu.” Diye yanıt verdi.

Yağma yabgusu pazartesi günü öldürülen elçinin üzerinden Karluk

yabgusunun mektubunun çıkmasınıysa tamamen tesadüf olarak

adlandırdı.

12

GAZEL

Sabr ile gönül derdine derman ire umma

Can atma oda bi-hude canan ire umma

Gözün sedefinden nice dürdane dökersün

Şol dişi Güher dudağı mercan ire umma

Gel vasl dilersen ko bu feryadı bülbül

Gül gonca bigi ağzı gülistan ire umma

İnceldise hecr ile karınca bigi belin

Firkat nice bir ola Süleyman ire umma

Ya‟kub bigi hüzn ile katlan bir iki gün

Bir gün haber-i Yusuf-ı Ken‟an ire umma

Feryad ü figan etme ey bülbül dahi ağzın

Yum gonca gibi yine gülistan ire umma

Maksud anın kim ele düşvar irişirgil

Yırtma yakanı elüne asan ire umma

Ağyar elinden sana bil şol yar iremez

Aşkar ola bir gün deyü pinhan ire umma

Bu resme ki Dehhani dürür şem‟ bigi zar

Başdan ayağa ömrünü payan ire umma

13

HALKLA BİR ROPÖRTAJ

Merak ettim. Halktan bir kardeşimle dinimizle ilgili fikirlerini almak istedim. Çıktım Kaşgar‟ın sokaklarına. Biraz dolaştım. Birisi gözüme ilişti. Camiden çıkıyordu. Yanına gittim:

-Selamun aleyküm, biraz vaktinizi alabilir miyim?

-Aleyküm selam. Tabi gardaşım.

-İsminiz nedir?

-Saltuk Buğra, senin?

-Hasan Ceyhun. Turan gazetesinde muhabirim. Sizinle dinimiz İslam hakkında röportaj yapmak istiyorum. Mesleğiniz nedir?

-Tüccarım. İpek yolunda yeşim taşı ticareti yapıyorum.

-Doğuştan Müslüman mısınız?

-Hayır, müslümanlığı sonradan öğrendim, ticaret yaptığım bir Arap‟tan öğrendim. Ona mallarımdan satarken konu açıldı ve bana dininden bahsetti. İlgimi çekince ben de gidip evimin yakınındaki caminin imamından Müslümanlık hakkında bilgi aldım. İslam‟ı çok sevdim , benim fikirlerimle , yaşayış tarzımla örtüştüğünü anladım ve Müslüman oldum .

-Peki, Müslüman olurken hiç tereddüt ettiniz mi?

-başta ön yargılarım oldu. Ama imam efendiyi dinleyince hiç düşünmeden kabul ettim. Önceki dinimle de birbirlerine benziyorlardı.

- Peki, size o Arap‟tan önce tavsiye eden oldu mu?

-Evet, yakın arkadaşlarımdan bazıları müslümandı. Bana da Müslümanlıkla ilgili bazı şeyler anlatıyorlardı ama ilk başta ilgimi çekmemişti. Babam küçükken bana her zaman dürüst olmamı, hırsızlık yapmamamı, kötü sözlerden kaçınmamı söylerdi. İslam dini de bunları yapmamamızı söylüyor. Bunun için Müslümanlığı seçmem zor olmadı.

- Bize zaman ayırdığınız için teşekkürler. İyi günler.

14

-Ben teşekkür ederim Hasan gardaş. Hadi hayırlı günler.

DİLİN ERDEMİNİ, KUSURUNU, YARARIYLA ZARARINI SÖYLER

Anlayışla bilgiyi iletir dil,

İnsan söyleten dilin değerini bil.

Dil değerlendirir insanı; onunla mutluluğa erer,

Dil değerden düşürür insanı; dili yüzünden başı gider.

Dil aslandır, gör bak, eşikte yatar,

Ey ev sahibi, sakın ondan, senin başını yer.

Dilinin belasını çeken adam ne der işit,

Bu söze göre davran, onu hep aklında tut.

Bana çok eziyetler çektirir dilim.

Ben de keserim onu, kesilmektense başım.

Sözünü sakın, gitmesin başın,

Dilini tut, kırılmasın dişin.

Bilgin, dil için özlü bir söz söyledi,

Başını kolla sen de ey dil sahibi.

Esenlik diliyorsan eğer kendine,

Yararsız bir söz takılmasın diline.

Bilerek söylenen söz bilgi sayılır,

Bilgisizin sözü kendi başını koparır.

Çok sözden pek fazla yarar görmedim,

Yerinde konuşmaktan da zararlı çıkmadım.

Çok söz söyleme, kısa kes,

Binlerce sözün düğümünü bir sözle çöz.

Söz ile yükseldi insan, hakan oldu,

Yararı çoktur dilin, zararı da olur,

Bazen övülse de dil, bazen söğülür.

Mademki böyledir bu, sözü bilerek söyle,

Sözün göz olsun gözsüzlerle körlere.

Kuşkusuz kördür bilgisiz olan,

Yürü bilgiden nasibini al ey bilgisiz insan.

Doğanlar ölür, sözü kalır onların,

İyi sözdür kanıtı, ölümsüz olanların.

İki şeyle yaşlanmaz insan,

Biri iyi iş, öteki iyi sözle.

İnsan doğdu, öldü, sözü kaldı gör,

Kendisi gitti, adı kaldı gör.

Ölümsüz bir yaşam dilersen kendine

İşinle sözünü iyi tut ey bilge.

Dili bunca övüp arada yermem,

Sözün ne olduğunu anlatmaktı hemen.

Her sözü saklamak hoş görülmez,

İnsan gerekli olan sözü söyler gizlenmez.

Ey yiğit, sözümü ben oğluma söyledim,

O denktir bana, astımdır benim.

Sana söyledim sözümü ben ey oğul,

Sana verdim bu öğüdümü ben ey oğul.

Benden sana kalsa da gümüşle altın,

Onları bu sözümle denk tutma sakın.

15

Çok söz söyleyenin başı, gölge gibi, yerde kaldı.

Çok konuşan kimseye geveze denir,

Konuşmayan kişiyse dilsiz sayılır.

Mademki böyle bu, sen açık dil kullan,

Açık sözlü olursa yükselir insan.

Dilini gözetirsen başını gözetirsin,

Sözünü kısa kesersen ömrünü uzatırsın.

Gümüşü bir işte kullansan tükenir kalır,

Sözümü bir işte kullansan gümüş kazanılır.

Kişiden kişiye mirastır söz,

Bu sözü tutmakla kazanılır öz.

Ey bilge yargıç bugün kaşını çatma bana,

Özrümü ürkerek söylesem de sana.

EKONOMİ

Tüccarlar “OH” dedi!

İpek yolunda mutlu yüzler… Tüccarlar sevinçli. Vergiler % 10 dan %4 e indi. Kağan‟ ımız bu güzel haberi elçileri aracılığıyla tüm ülkeye duyurdu. İpek yolu hiç bu kadar canlı olmamıştı. Baharat, altın, süs eşyası, değerli taşlar, kürk ticareti… Son zamanlarda çok yoğunlaştı. Herkes Kağan‟a teşekkürlerini iletiyor. Genç tüccarlarımızın ülke ekonomisine katkılarını bekliyoruz…

Şehit yakınlarına yardım

Devlet savaşta ölen askerlere cesaretlerinin bir göstergesi olarak yakınlarına aylık 20 altın para ödeyecek bu uygulamadan tüm şehit yakınları faydalanabilecek bu sayede genç fertlerin savaşa katılımlarının artması bekleniyor

Tarım desteği

Devletin önemli gelir kaynağı olan tarıma devlet tarafından destek geldi çifçilerden ürünlerinin gelirlerinin yarısı yerine %30 u alınacak. Bu sayede çiftçiliğe yönelimin artması ve ülke ekonomisinin kalkınması bekleniyor.