Broj 5 koregiran:Layout 1.qxd

Va[

СЕПТЕМВРИ - ОКТОМВРИ 2015

БЕСП

ЛАТ

ЕН П

РИМ

ЕРОК

БРОЈ 5

ISSN 1857-971X

ww

w.v

asap

teka

r.mk

ПРЕД НОВА ЖИВОТНА КРСТОСНИЦА

ВАШЕТОПРВАЧЕ

НА УЧИЛИШНА ВОЗРАСТ

ИСХРАНАКАЈ ДЕЦАТА

ПРОБЛЕМИСО ВИДОТКАЈ ДЕЦАТА НА УЧИЛИШНАВОЗРАСТ

14.0

11

Важна напоменаДоењето е најдобро за бебето и има многубројни придобивки. Важно е додека се подготвувате, а и во текот на доењето да имате здрава и избалансирана исхрана. Комбинација од доење и хранење со шише во првите недели од животот може да го намали Вашето млеко, а одлуката да не доите потоа е тешко да ја смените. Социјалните и финансиските последици од користењето формула за доенчиња треба да се земат во предвид. Несоодветно користење на формула за доенчиња или несоодветна храна, како и несоодветни методи на хранење може да претставуваат ризик за здравјетона детето. Ако употребувате формула за доенче треба внимателно да ги следите упатствата за користење дадени од производителот. Доколку тоа не го направите може детето да се разболи. Секогаш советувајте се со Вашиот доктор, патронажна сестра или здравствен работник за исхраната на Вашето дете.

Започнете да ја градите иднината на Вашето дете денес

Аптамил 3 со Пронутра +

подржува развој на мозокот допринесува за здрав имун систем

Неговата иднина започнува денес

3

Содржина

Va[ ИздаваМакедонијалек ДООЕЛ, Скопје Боца Иванова бр.1Тел:+389 2 261 49 [email protected]

Почитувани читатели,Заедно со вас и вашата поддршка,проектот наречен Ваш aптекар имачест да се претстави со 5-тиот мини-јубилеен број. Започнавме како проекти екипа полна со ентузијазам и идеикоја влезе во еден, за нас не толкупознат, свет на уредување и изда-ваштво на списание од ваков карактер.Но денес сме повеќе од сигурни, а во-едно и горди, што вие како читателскапублика го препознавте нашиот енту-зијазам и нè поддржавте да го дефи-нираме списанието како модерно,практично и семејно списание.Можеби јубилејот на 5-тиот број е самомала симболика, но несомнено еголем поттик за нас да се развиваме ипонатаму, и заедно со вас да нижеме ида славиме нови и поголеми јубилејниизданија.Ќе се обидеме и во овој број да госледиме трендот на актуелни сезонскии животни проблематики, па така ќепонудиме интересни теми поврзани сонашите најмили, подготовките запрвиот училишен час, како да се спра-виме со новите животни навики на на-шите првачиња, каде и на што даобрнеме внимание. Секако, неизос-тавни ќе бидат и советите и рецептитеза исхраната и советите како до „совр-шена“ македонска зимница.www.vasaptekar.mk и понатаму оста-нува местото на средби со нашитетеми, а вашата најблиска аптека –место за личен контакт и совети со вашиот фармацевт.

Со почит,Ваш аптекар

Тираж:30.000Печати: Европа 92 - Кочани

ДиректорСолунка МомчиловиќУредникПанче ГелевскиРедакцијаЕлена Станојевска, Ивица Кузмоновски, Сашо Гулевски,Елена Боневска, Викторија Петровска, Марјан ЃуриќЛекторСветлана ВасевскаДизајнПредраг Андонов

фото: shutterstock

ваш аптекар септември - октомври 2015



ЗАЛЕВАЊЕ НА ФИСУРИ КАЈ ТРАЈНИТЕ

ЗАБИ

САМОЛЕКУВАЊЕна децата

Пливањетокаконачин на живот

стр.4-8

стр. 15-17

стр. 10-11

стр. 26-27

Актуелно

4

)))



Вашето мало човече наскоро ќе биде ученик,за првпат во неговиот и во вашиот живот. Ова ееден од најважните семејни животни настани. Животен период кој изобилува со радости, гордост, слатки маки, но и предизвици, како за вас така и за вашиот првоодделенец


Започнувањето на обра-зовниот процес е периодво кој се менуваат многуработи во семејното фун-кционирање. Тоа е пе-риод во кој се очекува кајдетето да се променатнекои негови навики, об-врски и одговорности.Како детето ќе ги при-фати тие промени, какоќе се адаптира и снаоѓа

во училиштето, во го-лема мера зависи од не-говиот дотогашен развоји воспитување, но и одспремноста и умешностана родителите активнода се вклучат во овојпроцес и да помагаат. Фактори за успешнаадаптација и вклопувањево образовниот процес.Физичката и психичката

подготвеност на дететоза поаѓање на училиштее сплет на сложени и ис-преплетени влијанија нанаследството и среди-ната. Но, како можете виеда му помогнете полеснода го прифати училиш-тето и што од вас се оче-кува? Каде е вашетоместо во првите деновиод школувањето на ва-

шето дете? Како да гиусогласите своите желбии постапки, за подоброда му помогнете? Какода му дадете поддршкаи како да помогнете вопроцесот на градење си-гурност и самопочит кајвашето дете? Освен генетските предис-позиции, условите во коидетето живеело, како серазвивало во предучи-лишниот период, што ина кој начин добивало одвозрасните во своето се-мејство – влијае во какваличност ќе се развие икако ќе ги прифаќа про-мените со започнувањетона образовниот процес.Детето расте во се-мејството. Тоа за него еприродно и најважно опк-ружување. Тоа е целиотсвет за голем број деца.Единствена средина вокоја растат сè до поаѓа-њето во училиште. Каквои да е семејството, мало,големо, целосно или не,среќно или не, има најго-лемо влијание во форми-рањето на личноста надетето. Со поаѓањето научилиште, детето ќе годонесе сè она што го на-учило во семејството; од-носот кон другите деца,кон наставниците и консебе. Иако идеални се-мејства нема и тешко еда се оформи средина вокоја децата ќе доживу-ваат само позитивнивлијанија, важно е вак-виот пристап да доми-нира. Ако се водите одставот дека јас и моитедеца заедно живееме,растеме, создаваме, и за-едно го креираме се-мејниот живот, виевоспоставувате активензаемен однос со вашетодете и помагате да серазвива во зрела, одго-ворна и самостојна лич-ност. Таквите личностимногу полесно минуваатниз процесот на адапта-ција во училишната ат-мосфера.

5

Сите предизвици на првиот училишен час


Гаврилоска ВИДАПсихолог, Семеен и Системски Психотерапевт

ШТО Е ВАЖНО?

За детето е неопходно дапочувствува дека е са-кано од двајцата роди-тели и дека имаатдоволно време, нежност,разбирање и поддршказа него. Колку и да ви еслаба точка вашето дете,родителската љубов несмее да биде посесивна,да го гуши детето, нитуда значи бескрајна по-пустливост или недо-следност вооднесувањето. Вашитезборови и постапки требада бидат усогласени, авие одлучни, јасни и пос-тојани во своите барањаи како мајка-татко, и какородителски пар. Преголе-мата строгост предизви-кува страв, отпор и лагикај детето. Преголематапопустливост носи разга-леност, своеволност, па-сивност. И дватаекстрема создаваат по-тенцијал за тешкотии воучилишната адаптација. Љубовта е нужен, но не иединствен услов за успе-шен развој на детето.Потребни се родителскагрижа, внимание, разби-рање и почитување. За децата е важно дајадат редовно, умерено иразлични видови храна.Вие помагате да се из-гради односот кон хра-ната. Од вас зависи којвид, која количина и накој начин детето ќе сехрани. Овозможете мудобар сон од 10-12 часа.Создадете навика заопределено времекога се оди наспиење, по цртанфилм илислично, но би-дете доследни иодлучни, сепаки доволно толе-рантни да отста-пите понекогашод договоренотовреме за спиење. Играњето носи радост,слобода, но и помага да

се испробуваат, вежбаати усовршуваат своитеспособности. Овозможетему на вашето дете штоповеќе да игра. Со тоа ќезадоволите една однајважните потреби надетето, ќе поттикнетеразвој и ќе создадетепредуслови за успешеноучење и адаптирање. Низигра детето полесно вос-поставува контакт со дру-гите деца, учи да гипочитува потребите надругите, да одложинекои свои потреби, дареагира кога ќе дојде редна него во играта. Сетоова помага низ игра де-тето да развива солидар-ност, соработка,толеранција, трпение исамоконтрола.Смејте се со вашето дете.Смеењето релаксира исмирува, а ведриот духпомага да се соочиме сотешкотите на полесен икреативен начин. Смејтесе на неговите шеги, доз-волувајте повремено даве насамари, нежно ше-гувајте се на своја и нанегова сметка. Насочу-вајте го кои шеги се при-кладни за деца, кои не. Сите активности практи-кувајте ги со многуЉУБОВ, ВНИМАНИЕ,ТРПЕНИЕ, ДОСЛЕДНОСТ,ДОВЕРБА, ПОДДРШКА.ПОТТИКНУВАЈТЕ ГИ СИТЕОСОБИНИ КОИ САКАТЕ ДАГИ ПОСЕДУВА ВАШИОТПРВООДДЕЛЕНЕЦ. Истотоќе ви помогне во адапта-

ција на првитеучи-

лишни денови.Како да му помогнете навашето дете да учи?Учењето е сложен и дол-готраен процес кој се од-вива низ целиот живот надетето, процес во кој де-тето стекнува новизнаења и искуства, про-цес со кој се поттикнуваразвој на сите негови по-

тенцијали и на целокуп-ната негова личност.Многу родители се загри-жени дали детето предпоаѓање на училиштетреба да знае да чита,пишува, да ги познавабројките.

ОНА ШТО МОЖЕТЕ ДА ГО НАПРАВИТЕ Е ДА:

� Зборувате со детето,едноставно, без предолгиреченици и апстрактнипоими.� Зборувате за работикои се блиски до детето,кое се дел од неговотоискуство.� Не брзaјте и не викајтедодека разговарате, во-едно не срамете се за ра-боти кои не ги познаватедоволно, а вашето дете ељубопитно заедно да гипобарате одговорите.� Прашувајте го дететоповремено дали и што веразбрало, имајте трпениеда ги повторувате рабо-тите кои не се доволноразбрани.�Додека детето ви збо-рува, насочете го целосновниманието кон него.� Покажете му дека вие важно и интересноона што ви го раска-жува.� Поттикнете го дететода го искажува своетомислење и своитечувства во текот на раз-говорите.

БИДЕТЕ АКТИВЕН СТИМУЛАТОРПомогнете му на вашетодете да научи подоброда ги користи своите се-тила и да ја перцепираоколината.Додека патувате, натпре-варувајте се кој прв ќе јавиди најголемата зграда,кое дрво е највисоко,колку повеќе продавнициќе види, каква боја етрговскиот центар, бол-ницата и сл.Да воочува различниформи, големини и бои(покажете му го виножи-тото, редете ги боичкитево боите на виножитото,нека се обиде да го на-црта, собирајте школки икамчиња и редете ги поголемина и сл.).Делумно да се ориентираво простор и време. Ос-новните поими за време,во овој период детето гистекнува низ активностикои само ги прави. Далисе облекло брзо илибавно, дали надвор било

6

СоветЗапознајте го детето со она што го

очекува. Прикажете го училиштето

како место во кое детето ќе стекне

нови пријатели, место каде ќе научи

да чита, црта, пишува... Избегнувајте

реченици од типот: „Кога ќе тргнеш

во училиште, готово е со играњето“,

за да не создадете погрешна

перцепција за училиштето и неговата

поврзаност со останатите активности.

Одете заедно до училиштето,

така ќе ја зголемите неговата

самодоверба.


7

за долго или за кратко. Да сеснајде подобро, научете гоколку траат неговите актив-ности (за да стигнеш до игра-лиште треба 10 минути). Да стекне одредени хигиен-ски, работни и културни на-вики. Не правете ги работитенаместо него, или ако ебавно, дозволете само да гиправи, оставете го да вежба ипофалете ги неговите веш-тини.Добро да го развие говорот иуспешно да комуницира солуѓето. Разговарајте секогашсо своето дете, секаде кадешто можете. Доколку греши,или неправилно изговара од-редени букви или зборови,поправајте го ненаметливо,без притисок и потсмевање.Користете и учете го брзоз-

борки. Проверувајте колкузборови знае и воведувајтепостепено нови зборови ипоими. Да го вежба помнењето и ме-моријата. Проверувајте ги ра-ботите кои сте ги научиле.Давајте му задачи нешто даве потсети. Да ја развива својата љубо-питност и фантазија. Пока-жете интерес и почит занеговата љубопитност и за-едно со него разбранувајте јасвојата фантазија. На оваа возраст децата по-лесно го одржуваат внима-нието и подобро паметатдоколку задачите се инте-ресни и привлечни за нив иим се од области кои им себлиски. Полесно паметат когаќе видат, допрат и слушнат.

Започнувањето на вашето дете со училиштето е уште еден предизвик вовашиот живот и вашето семејство, кој доколку дозволите, ќе ви помогне да се развивате во родител кој ќе сака, почитува, разбира, поддржува,поттикнува, ќе верува во своето дете, ќе биде доследен, трпелив родител,подобар брачен партнер, професионалец, пријател, подобар и помударчовек. А на вашето дете ќе му помогне да се развива во сè посамостоен,успешен, млад човек.


8

� Страв да се одвојат од родителите;� Недоволна психофизичка зрелост;� Неподготвеност за училиште;� Раѓање на брат или сестра;� Развод на родителскиот пар;� Постапка на наставник (викање, премес-тување на друго место, подалеку однајдоброто другарче);� Тешки задачи со кои не може да сеснајде;� Несогласувања со другарите, соучени-ците.

Доколку се случи вашето дете да почнеда се однесува на начин на кој не сте оче-кувале, кој ве изненадува, збунува, возне-мирува и плаши (почнува да пелтечи, сепојавиле тикови, често се разболува, ену-реза (мокрење во сон), агресивно е или епремногу повлечено и сл), обидете се даразговарате со него, обидете се да разбе-рете и да помогнете.Доколу забележите дека детето има теш-котии, а не умеете да ја откриете причи-ната или доколку не знаете како да гинадминете тешкотиите кои сте ги воочиле(дури иако ја знаете причината), побарајтестручна помош.

ПРИЧИНИ ПОРАДИ КОИ ДЕЦАТА НАЈЧЕСТООДБИВААТ ДА ОДАТ НА УЧИЛИШТЕ ИЛИ ПРОЈАВУВААТ ТЕШКОТИИ:


10

Што значи залевање нафисури?Забите во задната регија,односно премоларите имоларите, имаатрелјефна џвакална повр-шина. Во релјефот на за-бите, сочинет од фисурии длабоки јамички, не-ретко се задржува хранаи бактерии, кои пак сепричинители за настану-вање на кариес. За да гизаштитиме забите од ка-риес, овие јамички ги за-леваме со пластичниматеријали нанесени вомногу тенок слој. Тие ма-

теријали ги затвoраатсите дупчиња на забите исо тоа џвакалните повр-шини стануваат помазнии со помалку ретенцискиместа во кои се собираатбактерии и остатоци одхрана. Залевањето на фи-сурите на забите е пре-вентивна мерка воборбата со кариес.

Каква е постапката назалевање на фисуритена забите?Залевањето на фисуритена забите е безболенпроцес. Само оној заб, закој при прегледот ќе кон-статираме дека е апсо-лутно здрав, може даподлежи на залевање.Најпрво, забот морамеубаво механички да гоисчистиме, потоа го пре-мачкуваме со течносткоја го размастува, од-носно хемиски го чисти, ина тој начин создаваповршина на која ќе можеда се залепи тенкиот слојод пластичен материјалза залевање. Забот морасовршено да се исуши и

потоа следи апликацијатана материјалот за зале-вање. Откако ќе се залеатсите јамички, забот се ос-ветлува со светилка заполимеризирање која гостврднува материјалот.Постапката на залевање евременски релативнокуса, но за да се направидобро залевање по коево иднина нема да сепојави кариес, треба иск-лучителна прецизност воработата, како и идеалниуслови за работа, од-носно апсолутно сува сре-дина.Дали е подобро забитеда се залеани или да несе залеани?Според анатомијата назабот и нивото на хигиенаво устата на детето, мо-жеме да донесеме вис-тинска одлука дали да гизалеваме фисурите назабите или тоа не е пот-ребно. Доколку забитеимаат изразита анатомијасо длабоки и многубројнифисури и јамички, тогаше добро тие да се за-леани дури и во случај

кога детето одржувадобра хигиена. Плиткијамички и помалкурелјефни џвакални повр-шини со добра усна хи-гиена дозволуваат тие дане се залеваат. Кај паци-енти со лоша усна хи-гиена, претпочитамзалевање на фисурите,но во истата фаза и еду-кација на пациентите ипоткревање на нивнатасвест за усното здравје ихигиена, бидејќи самотозалевање не е доволнода ги заштити забите одкариес и да ги сочуваздрави. Како што веќеспоменав, изработката наквалитетно залевање назабите изискува одре-дени услови. Доколку за-левањето не е темелносработено, постои ризикза настанување на кариеспод самото залевање.Кога се дијагностицира,тој кариес неретко е вонапредна форма бидејќипациентите сметаат декасо тоа што ги залеале за-бите се заштитиле однивно расипување.

Стоматологија

ЗАЛЕВАЊЕ НА ФИСУРИ КАЈ ТРАЈНИТЕ

ЗАБИ

Ана Кртолица-Георгиев, д-р дент. мед.


11

Кој период е најпогоден за залевање на забите?Првите трајни молари, односношестките, растат помеѓу шестата иседмата година од животот и овојпериод е најпогоден за залевање.По самото изникнување на заботимаме најмногу можности тој да еапсолутно здрав и со залевањетода успееме да го заштитиме одкариес. Еден од условите за ус-пешно залевање е и тоа забот дабиде комплетно израснат во ус-ната шуплина, во спротивно ризи-куваме да направименеквалитетно залевање. За зале-вање е потребна апсолутно сувасредина, но доколку дел од забот

е сè уште под непце, сува срединае невозможна да се постигне. Се-думките и премоларите (четвор-ките и петките) се залеваат вопериодот од единаесеттата до че-тиринаесеттата година од животот.Дали доколку се залеатзабите сме заштитени од кариес?Залевањето е една од превентив-ните мерки во борбата со кариес,но со тоа што сме ги залеале за-бите не значи дека треба да забо-равиме да ги миеме баремдвапати во денот. Забите треба даги миеме со соодветна четка ипаста која содржи аминфлоридисо приспособена концентрација возависност од возраста на детето.Децата до шестата година од жи-вотот веќе треба да ја совладаатправилната техника на миењезаби. И секако, треба да ги избег-нуваме засладени пијалаци и ка-риогената храна, која се лепи назабите и долго се задржува во ус-тата. Да консумираме многусвежо овошје и зеленчук и, се-како, многу вода. Редовно да сеоди на стоматолошки прегледи ибарем еднаш годишно да се на-прави професионално флорирањена забите кај стоматолог.

Многу одродителитеденес сепрашуваатдали да гизалеат забите насвоите деца.Во текстотподолу ќе сеобидам даодговорам нанајчестопоставуванитепрашања на оваа тема

)))


12

Офтомологија

кај деца на

Проблемите со видот се чести кај деца научилишна возраст. Доколку не се трети-раат, овие деца имаат тешкотии во уче-њето, во приспособувањето воучилиштето, како и во спортско-рекреа-тивните активности.

Најчести симптоми кои укажуваат декадетето има проблеми со видот се след-ниве:�седење премногу блиску пред ТВ-екра-нот,�држење на книгата премногу блиску доочите, �поставување на главата многу блиску докнигата или до масата при читање илипишување, �често трепкање, �пречувствителност на очите на светлинаи/или солзење на очите, �затворање на едното око додека детето

ПРОБЛЕМИ со видот училишна возраст

прим. д-р сци. Емилија Ѓошевска - Даштевска, офталмолог, Клиника за очни болести, Скопје


13

гледа ТВ или чита, �избегнување активности кои бараатдобар вид – читање, пишување до-машни задачи, спортување, �детето се жали на главоболка, заматен вид, замор или болка воочите.

Доколку се забележи некој од овиесимптоми, без одлагање треба да сенаправи комплетен офталмолошкипреглед кој вклучува ширење зе-ници, преглед на очното дно и до-колку е потребно одредувањедиоптрија. Децата не треба да ги напрегааточите без потреба. Подолготрајнотогледање ТВ, играњето игри накомпјутер или на мобилен телефон,може да биде штетно за очите, би-дејќи долго време се фокусирани воедна точка, што доведува до напре-гање и ризик од прогресија на крат-ковидоста кај децата.Децата кои имаат семејна историјаза постоење на висока миопија(кратковидост), хиперметропија(далековидост), астигматизам,страбизам (кривогледост) или нис-

тагмус, треба да направатофталмолошки преглед штое можно порано. Наследниможе да бидат и катарак-тата (очното перде), глауко-мот (покачен очен притисок)и низа други очни заболу-вања. Многу е важно овиезаболувања да бидат дијаг-ностицирани што е можнопорано. Ако не се почне сонивното навремено леку-вање, тие може да доведатдо трајно редуцирање на

видната острина и до сле-пило. Оние деца кои веќеносат очила или контактнилеќи, барем еднаш годишнотреба да прават офталмо-лошки контроли, а по пот-реба и почесто. Почеститеофталмолошки прегледи севажни, бидејќи со растот надетето доаѓа и до промениво диоптријата.Видот е многу важен факторза успехот на вашето дете воучилиште!


Апимед® - висококвалитетни и ефикасни производи со мед, матичен млеч, прополис и билки.

Добредојдовте во светот на Апимед® - уметноста да лекуваш со мед!

Широката палета додатоци во исхраната и медицински помагала Апимед® ги комбинираат во себе корисните својства на пчелните производи со лековитите својства на билките. Медот, прополисот и матичниот млеч во серијата производи Апимед® се од региони со чиста и незагадена природа. При производството се избегнува хемиска обработка, при што максимално се задржува природниот карактер на најздравите состојки.

Серијата Апимед® вклучува производи за голем број тегоби кои се погодни за широк круг корисници - капсулите со витамин Ц и прополис Апимед® Имун и ампулите со матичен млеч Апимед® Витаројал. За воспалено грло и иритација во усната шуплина можете да го користите спрејот за уста Апимед® Орал, а при проблеми со непцата и афти - Апимед® Дент. За оние кои страдаат од хемороиди се препорачува Апимед® Хемопро со прополис и камилица.

Уметноста за производство на фармацевтски производи од пчелни производи и билки.

Апифарма е хрватска компанија која го започнува својот пат користејќи традиционални пчелни производи. Со многу труд, упорност, знаење и љубов, Апифарма се развива во успешна и почитувана фармацевтска компанија, која денес е еден од водечките производители на природни фармацевтски производи на хрватскиот пазар. Апифарма разви успешна дистрибуција на многу меѓународни пазари како Унгарија, Грција, Кувајт, Хонгконг, Саудиска Арабија, земјите од поранешна Југославија, Романија, Бугарија, а од неодамна и во Македонија преку својот ексклузивен претставник Ведра Интернешeнeл АД.

Искуството далекуваш со медашув

тсуедо мш с

о датвоташувк едо мш с

15

Што е самомедикација (самолекување)?Самомедикацијата (самолекување)вклучува сé што прават луѓето за даго одржат личното здравје илиздравјето на блиските. Тоа вклучуваниза терапевтски и хигиено-диететскимерки – исхрана, режим на движење,откажување од штетни и нездравинавики, земање лекови без лекарскирецепт, земање други средства заодржување на здравјето.Самомедикацијата (самолекување) сеприменува со употреба на лекови идруги медицински производи за сим-птоми кои може да ги препознае самиотпациент, како и при здравствени про-блеми кои се ограничени сами по себе.Лековите за самомедикација имаатпознат профил на безбедност – нискафреквенција и тежина на несаканидејства. Пациентите можат сами да гидозираат лековите и не постои ризикпо здравјето при нивна правилна упот-реба. Таквите лекови се издаваат на ба-рање на пациентот и со препорака нафармацевтот без лекарски рецепт. Користењето на лековите за самолеку-вање е поврзано со поголема одговор-ност на пациентот за сопственотоздравје. Доколку симптомите продол-жат повеќе од три дена, пациентот сеупатува на консултација со лекар.

Самолекување на децата Децата се меѓу најранливата попула-ција во секое општество. Децата ивозрасните се различни, не само понадворешните карактеристики, тукупостојат и физиолошки разлики вооднос на развојот и зрелоста на орга-ните и составот на телото, кои значи-телно влијаат на ефективноста исигурноста на лековите. Затоа, упот-ребата на лекови кај доенчиња идеца, со и без рецепт, претставуваголем предизвик за здравственитеработници и за родителите.Искуствата покажуваат дека децатанајчесто страдаат од мали заболу-вања.

Кога може да се примени самолеку-вање кај децата?Најчестите заболувања кај децата,како што се главоболка, настинка,грип, пролив, запек и болки во грлото,може да се третираат во домашни ус-лови. Овие најчести заболувањаможе да се третираат со лекови штосе издаваат без рецепт и без да себара совет од педијатар. Кога дететоќе се разболи, родителската загриже-ност зависи од нивното знаење воврска со заболувањето. Родителитеможе да добиваат совети од здравст-вените работници, медиумите, од се-

мејството, од пријателите и од другиизвори кои влијаат на нивното спра-вување со болеста на нивното дете.Генерално, се смета дека родителитекои имаат поголеми медицински поз-навања полесно и подобро ќе се спра-ват со симптомите на болеста нанивното дете.

Самолекувањето кај деца најчестосе применува во следните случаи:

НАСТИНКА КАЈ ДЕЦАНастинката е едно од најчестите забо-лувања; околу една третина одвкупно прегледаните деца кај мати-чен лекар се жалат на настинка. Иакообичната настинка е лесно заболу-вање, родителите сè уште имаат про-блем со справувањето со симптомитена настинка кај нивните деца. Вомногу земји лековите за намалувањена температурата и други лекови штоги ублажуваат симптомите на нас-тинка може да се користат и без пре-порака од лекар. Децата се поподложни на настинкиотколку возрасните. Фреквенцијата сенамалува со возраста, поради разви-вањето на имунолошкиот систем. Од-редени истражувања укажуваат натоа дека во просек децата под еднагодина добиваат околу 6 настинки го-


Лекови

САМОЛЕКУВАЊЕСАМОЛЕКУВАЊЕна децатаПроф. д-р Бистра Ангеловска

16

MicroSilverсо микрочестички на сребро

6м+

Инстантнаапликација 1-2 пати на ден Долготрајнанега

дишно; децата од 1 до 2 го-дини, 5-7 настинки; децатаод 3 до 4 години, 4-5 нас-тинки; децата од 5 до 9 го-дини добиваат околу 3-5настинки годишно.Производите кои се одоб-рени да се користат кајдеца на возраст под 6 го-дини се препарати коинајчесто содржат: лекови занамалување на темпера-тура, средства за искашлу-вање, средства противалергии кои го намалуваатизлачувањето на секрети,лекови што ја спречуваатсувата кашлица и капки занос што ги намалуваат сим-птомите на „затнат нос“.Овие категории на лековисе даваат за лекување наразлични симптоми на нас-тинка. Најчесто се комбини-раат едни со други и седаваат посебно или какоодобрени комбинации наготови лекови.

ГЛАВОБОЛКА КАЈ ДЕЦАРетките главоболки се воо-бичаени и не бараат допол-нителни испитувања илитретман. При почесто пов-торување на главоболкитетреба да се консултиралекар, во повеќето случаиова може добро да биденаправено во примарназдравствена заштита. Самолекувањето се спрове-

дува со и без лекови. Пот-ребно е најпрво родителитеда ја следат состојбата надетето, да ги избегнуваатсостојбите во кои детето бибило изложено на стрес,гладување, замор, ирита-ција од светлина или бу-чава. Родителите треба даводат дневник на главо-болки и да ги нотираатможните причини за нив.Редовното вежбање можеда биде од корист. Доволенсон, редовни оброци, од-бегнување на непотребнобрзање – се важни аспектина терапијата.Доколку и покрај овиемерки се појавува леснаглаво болка, може да седадат лекови против болкаво препорачана доза и вре-метраење, во консултацијасо фармацевтот и од леко-вите допуштени за изда-вање без лекарски рецепт.Такви се парацетамол, ибу-профен, напроксен и другиво форма на сирупи, све-ќички или таблети за деца.

ЗАПЕК КАЈ ДЕЦАЗапекот предизвикува низапроблеми на кои се жалидетето, поврзани со орга-ните за варење. Благиотзапек кај децата вооби-чаено може да се лекува сопромени во исхраната, од-редени вежби и физичка


ПРЕПОРАКИ ЗА РОДИТЕЛИТЕ ЗА БЕЗБЕДНО СПРОВЕДУВАЊЕ НА САМОЛЕКУВАЊЕТО КАЈ ДЕЦАТА

Светската здравствена организација, медицината бази-рана на докази и, соодветно, законодавството на на-шата земја ги дава следните општи препораки зародителите при самолекувањето на децата:� Секогаш читајте го упатството за лекот;� Знајте кој лек сте го дале на вашето дете и во којаколичина;� Немојте да си играте доктор;� Следете ги препораките кои се дадени за годините итежината;� Придржувајте се кон препораката „подалеку оддофат на деца“;� Секогаш проверете го пакувањето и самиот лек далипокажува знаци на фалсификување;� Кога сметате дека заболувањето на вашето дете елесно, доколку е потребно, најпрвин применете про-мени во исхраната или терапија со билни препарати;� Доколку е потребно, намалето го стресното влијаниекај вашето дете;� Не треба да паничите во врска со новонастанататасостојба кај вашето дете;� Доколку сиптомите на заболувањето кај вашето детепродолжат и по применетиот третман на самомедика-ција, тогаш треба да се обратите кај лекар.

17

Oglas Prenatal 1+1 i Refemin 2+1 za Semejno Zdravje MK 18.02.15 Q.ai 1 20/2/2015 12:37 PM

активност. Доколку празне-њето на цревата предизвикуваболка и страв и/или празне-њата на дебелото црево се по-ретки од еднаш на секои тридена, треба да се даде соод-ветна терапија. Значаен дел одтретманот е едукацијата и вос-поставувањето на нормалницревни навики. Во случаи когатежок запек постои неколкунедели, се препорачува апли-кација на мали клизми (миниклизми) пет последователниутра и лекови на база на лак-тулоза. Кај полесните случаи,како и кај доенчињата, до-волно е да се користат самолекови на база на лактулоза.Долготрајната употреба налаксативи треба да се избег-нува. Мора да се спроведатпромени во исхраната што еможно побргу, со цел да севклучат колку што е можноповеќе диететски влакна.Вклучувањето на педијатар,детски хирург и детски пси-хијатар треба да се бара воразрешување на тешкитеформи на запек.

ПРОЛИВПроливот кај децата најчесто епоследица од вирусно заболу-

вање на цревата, но може дабиде и од посериозни бакте-риски инфекции или од другипричини. При лесни проливисе препорачува диета со леснахрана, третман со средства занадоместување течности(орална рехидрациска солу-ција) и давање пробиотици(средства за нормализирањена цревната флора).По фазата на рехидрација сепродолжува со нормална исх-рана. Ако проливот или повра-ќањето продолжуваат,родителите треба да обезбе-дат адекватен внес на теч-ности и соли. Ова може да сепостигне преку нормална исх-рана, но ако детето одбива дајаде, треба да се поттикнувадополнителен внес на теч-ности. Не смее да се применува са-молекување за деца помалиод 6 месеци, кога е лоша опш-тата состојба, кога има тешкадехидратација, пролив штотрае повеќе од 5 дена, губењетежина, силна стомачна болкаи крвава столица. Миењетораце ги редуцира епизодитена дијареја кај децата за 30% иво богатите и во сиромашнитеземји.

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Во Република Македонија за самолекување седозволени само безбедни лекови распределенипо повеќе дозирани форми и јачини, приспосо-бени за возраста за која се наменети и местото напримена. Лековите допуштени за самолекувањена деца се внимателно одбрани и ги задоволу-ваат критериумите во однос на состојбите коиможе да бидат предмет на самолекување, фар-мацевтските дозирани форми кои може да ги ко-ристат децата и безбедноста и сигурноста насамите лекови. Современиот начин на живеење,можноста за подостапни информации и соод-ветни здравствени установи и работници, поголе-мата здравствена култура на граѓаните од еднастрана, и можноста за самолекување на полеснисостојби и симптоми без посета на лекар, би мо-жело да ги намали трошоците на здравственитефондови, да се избегне трауматизирањето на де-цата при одењето на лекар и да се заштедивреме на родителите.


БЕРОВОБИОМЕДИКА ФАРМ 070/701-913ФАРМАМЕДИКА 033/471-145

БИТОЛААДОНИС 047/612-940ВИВОФАРМ 047/609-764ВИС МЕДИКУС 047/222-127ЕМА ФАРМ 047/612-485КОРОНА ФАРМ 047/240-330МЕДИКА КАРТА 047/225-285МЕДИКА КАРТА 2 047/258-852ОРХИС ФАРМАЦИЈА 4 047/242-040ПРИМА ЛЕК 047/235-102РОСА-ВИТА 047/236-468

БОГДАНЦИБИОМЕНТ 034/221-321

БОГОВИЊЕАНАКОНДА 5 044/333-972ЕЛАРДА 044/373-490

БРВЕНИЦАДАНИ-ФАРМ 044/455-488

ВЕЛЕСФИТ ФАРМ УНИОН 043/613-037ВИВА 043/230-677ВИТА ФАРМ 043/231-003ВИТА ФАРМ 2 043/211-707ХЕРБА 043/231-807ЦИТО ФАРМ 043/228-222

ВИНИЦААЛПИ ФАРМ – 11 033/360-234ФАРМАКРИН 033/364-433

ВРАПЧИШТЕШИФА 070/910-133

ГЕВГЕЛИЈАФАРМАЦИЈА ПЛУС 034/550-201НОВАФАРМ ММ 034/213-905ПУНИКА 034/216-998

ГОСТИВАРФАРМЕД М 042/214-266ФАРМЕД М 2 042/211-383СТАР ФАРМ 042/222-133П.Р. ФАРМ 042/211-495МЕЛАНИ ФАРМ 042/221-959

ДАБИЛЕЕЛИКСИР 4 076/231-493

ДЕБАРАР-ФАРМ 046/833-007ВЕ ФАРМ 046/831-890ВЛЕР-ФАРМ 078/241-065ДО ФАРМ 046/834-938

ДЕЛЧЕВОДЕЛ-ФАРМ 033/413-413

Д. ХИСАРОЛИМПИЈА 047/276-809ОРХИС ФАРМАЦИЈА 3 047/276-004

ДОБРОШТЕПАКОМ-ФАРМ 070/629-371

ЖИТОШЕРОСА-ВИТА 048/474-500

КАВАДАРЦИАЛТЕА 043/410-940ГЛОРИЈА 043/413-088ДАЛИА-ФАРМ 043/400-070ДИАНА 043/400-330КАМЕЛИЈА 043/413-434КИАНА 043/609-607КРИСТИНА ФАРМ 043/550-145РЕМЕДИА-М 043/410-085Св. ПАНТЕЛЕЈМОН 043/550-765ФАРМАКОН-ЛЕК 043/411-891ХИГИЈА 043/400-445

КИЧЕВОАЛТЕА ФАРМАЦИЈА 045/228-663Б-1 045/223-834Б-3 045/224-340БЕЛ ЛЕК 045/225-450БЛИНА 070-651-187ЗДРАВЈЕ 045/227-301ЛИНОВА 045/222-324НИНЕКС 045/216-001ОРХИС 10 045/282-844ФАРМАЦИЈА ЕРА 1 045/222-025ФАРМАЦИЈА ЕРА 2 045/225-125ФАРМАЦИЈА ЕРА 3 045/223-318ФАРМАЦО 077/913-553

КОЧАНИАЛПИ ФАРМ – 6 033/237-060АЛПИ ФАРМ – 7 033/275-010ГАЛЕНИУМ 033/277-184ЛЕК-ФАРМ 033/276-650РОСИЦА 033/273-452

КРАНИАЛПИ ФАРМ – 13 02/2603-863

КРАТОВОЗДРАВЈЕ 031/482-832

К. ПАЛАНКАМЕЛИСА 031/374-922МЕЛИСА-ЦЕНТАР 031/372-114

КУМАНОВОАРДИ ФАРМ ЛЕА 031/419-616АХИЛЕА 031/424-648ВАВИЛОН 031/430-460ВИТАЛИКА 031/411-645ДРИТА ФАРМ 070/509-406КАРПОШ 031/445-165МАРК ФАРМ 031/430-760ОРХИС 12 031/413-593ПРО ВИТАЛИС 031/415-303ШЕНДИ ФАРМ 031/421-181ШИК-ЗДРАВЈЕ 031/414-523

ЛАБУНИШТА ХЕРБА 078/422-797

ЛЕСКОЕЦХРИСТИ-1 и ФИЛИП-2 046/257-740

ЛОЗОВОМЕДИКА ФАРМ-ЕЛ 2 072/266-679

М. КАМЕНИЦАВИВА 033/431-779

МАТЕЈЧЕПАНАКС 031/511-899

МОГИЛАРОСА-ВИТА 071/235-233

НЕГОТИНОБЕЛА ФАРМ 043/553-570

НЕРАШТЕБЛЕ-МЕДИКА 4 044/345-309

Аптека Телефон Аптека Телефон Аптека Телефон

Аптеки

18 ваш аптекар септември - октомври 2015

НОВАЦИНИДЕАФАРМ 047/511-655

ОХРИДАКВА ФАРМ 046/611-599АНГЕЛИКА 046/258-852ВИТЕЗДА 046/254-233ГАЛИУМ ФАРМ 046/250-202ДОНЕВИ 046/258-920ЗДРАВЈЕ И УБАВИНА 046/200-321ЛИСА ФАРМ 046/611-266КАМИ ФАРМ 046/258-002МАЈА ФАРМ 046/257-447МЕРИ ФАРМ 046/260-668Св. ВРАЧИ КУЗМАН И ДАМЈАН

046/260-500Св. ПАНТЕЛЕЈМОН 046/263-600ФЛОС 046/268-693

ОРИЗАРИАЛПИ ФАРМ – 14 033/511-711

ПЕХЧЕВОБЕНИ-ФАРМ 033/442-955

ПРИЛЕПАЛЕК ФАРМ 048/421-600ВЕНЕНА 048/421-372ЕУКАЛИПТУС 075/489-142ЗДРАВЈЕ ФАРМ 048/426-888ИСКРА-НАДЕЖ 048/551-257МЕЛИСА 075/353-438МИА ФАРМ 075/440-414ОЛИМПИЈА 048/424-120РЕМЕДИЈА 048/423-455РЕМЕДИЈА ФАРМ 048/550-900ТЕА 048/435-330ХЕРА 048/420-421ХЕРБА 048/420-520

ПРОБИШТИПАЛТЕА 1 071/271-029

РАДОВИШАМБРОЗИЈА 032/634-050МЕДЕА 032/635-190МЕДИКУС 032/630-808МЕЛИСА 032/635-364

РЕСЕНАЛПИ ФАРМ – 12 047/452-550

РОСОМАНХИГИЈА 2 043/441-575

РОСТУШЕВЕРА 042/222-265

СКОПЈЕАЛПИ ФАРМ – 1 02/2638-315АЛПИ ФАРМ – 2 02/2432-462АЛПИ ФАРМ – 3 02/2673-944АЛПИ ФАРМ – 4 02/3179-457АЛПИ ФАРМ – 5 02/3076-097АЛПИ ФАРМ – 8 02/3118-088АЛПИ ФАРМ – 9 02/2780-040АЛПИ ФАРМ – 10 02/2533-050АЉ-НЕ 02/2638-240БАЗИЛИКА 02/3171-313БЕРНА ФАРМ 02/2614-502БОЖИЛАК 02/2060-208ДЕРМА-ФАРМ 02/2634-071ДОНА ФАРМ 02/3068-919ЕФЕДРА 02/3067-500ЗАНА-ФАРМ 02/3223-126ИВАНДРЕЈ 02/2772-585ИВИ-ТА 02/2795-212ЈОВАНА-ФАРМ 02/2524-300ЈОВАНА-ФАРМ 2 02/2562-712КАРПЕДИЕМ ФАРМ 02/2727-759ЛИЗА-ФАРМ 02/2057-181МАРИЈА ГАЛЕН ФАРМ 02/3212-760МЕДИКО ПОИНТ-ФАРМ 02/2036-952МОЛИКА 02/2720-014МОЛИКА – 2 02/2620-785НИ-РА 02/2650-522ОРХИС ФАРМАЦИЈА 02/2658-800ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 1 02/3222-282ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 2 02/2791-445ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 6 02/2521-757ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 7 02/2573-440ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 9 02/2060-099ПЕНИЦИЛИН 02/2534-572РЕМЕДИУМ-ЛЕК 02/3071-105РЕЧИ ФАРМ 02/2640-017САРАХ 02/2617-573САРАХ 1 075/258-308ХЕДЕРА 02/3162-364

СЛАТИНОМЕГА ПАКОМ-ФАРМ 070/629-371

СТРУГААНГЕЛИКА 046/789-333МЕДИКА 046/786-790НИТА ФАРМ – 1 046/789-383НИТА ФАРМ – 2 046/787-602ОРХИС ФАРМАЦИЈА 8 046/788-533ОРХИС ФАРМАЦИЈА 11 046/846-570ПЕНТАМЕДИКА 071/390-809ПРИМАВИТА 046/786-139Св. ПЕТКА 046/520-504

ФАРМАНОВА 046/783-103ФАРМАЦИЈА ПОЛОЖАНИ

046/782-996

СТРУМИЦААЛТЕА 071/271-029АДОНИС 034/322-522БЕЛАДОНА 034/329-606ЕЛИКСИР 034/323-511ЕЛИКСИР – 2 034/330-483ЕЛИКСИР – 3 034/330-482СНЕЖАНА ФАРМ 034/344-679СНЕЖАНА ФАРМ – 2 034/320-840ЧИФЛИК 034/345-316ЧИФЛИК – 2 078/345-316

ТЕАРЦЕАГ ФАРМАЦИЈА 044/521-399ДЕА-ФАРМ 044/381-720

ТЕТОВОАНАКОНДА 044/338-689АНАКОНДА 2 044/333-972АНАКОНДА 4 044/333-972АОРТА ФАРМ 070/502-755АПОЛОН ФАРМ 070/502-755АСЛИ ФАРМ 044/338-532БЛЕ-МЕДИКА 044/339-820БЛЕ-МЕДИКА 1 044/613-410БЛЕ-МЕДИКА 2 070/565-037БЛЕ-МЕДИКА 3 044/613-508БЛИНИ 044/331-170ВАША АПТЕКА 044/332-220ВИТАЛЕК 044/331-631ВИТАЛЕК 1 044/342-511ЕКАЛЕК 044/521-507ЖАНЕ ФАРМ 044/341-115ЈЕТА-ФАРМ 070/777-120М&М ФАРМ 044/336-222МЕКА 044/616-614МЕЛ-ФАРМ 044/338-696МЕРИ 044/332-254ОЛИФАРМ 044/343-255

ЧЕГРАНЕМЕД-ФАРМ 042/321-363

ШТИПЕСКУЛАП 032/607-652МЕДИКА ФАРМ 032/389-044МОРФЕЈ 032/393-656РАДО ЛЕК 032/380-190СОФИЈА 032/388-777

Аптека Телефон Аптека Телефон Аптека Телефон

19ваш аптекар септември - октомври 2015

20

Билки

Прополисот е заедничко име замешавина на смолести супстанциикои пчелата ги собира од различнивидови билки.За лековитите својства на пропо-лисот знаеле уште старите Егип-ќани пред околу 3000 години. Низвековите науката само ги имаутврдено, откриено нови, но не идокрај испитано сите моќи на овааприродна компонента.Хемиски составВо поглед на хемискиот состав, про-полисот е многу комплексна мате-рија. Составот може да варира возависност од билките од кои се со-бира, како и од годишното време.Претставува мешавина од восок,смола, етерични масла и цветенправ, а висок процент на составотприпаѓа и на присуството на повеќевидови на флавоноиди. Составот енадополнет и со значајна содржинана минерали и витамини и преку50-тина останати материи кои имаатдиректно влијание во биолошкитепроцеси во организмот.

Симбол на снагаПрополисот е еден од лепезата на„мудри лекови“ на природата и„борец“ кој се справува со сѐ штопретставува закана за организмот.Истовремено го чува здравототкиво и помага во лекување на за-боленото.Биолошките својства и дејстватана прополисот се широкоспек-тaрни. Не случајно го носи епите-тот на лек на 21 век. Примарно инаучно е докажано неговото анти-микробно, антивирусно, антига-бично и биостимулаторно дејствопоради што листата на заболу-вања и здравствени проблеми кајкои успешно се применува прoпо-лисот е прилично голема. УпотребаКако врвен и активен биостимула-тор, прополисот придонесува заподобрување на општата состојбана организмот и за придвижувањеи активирање на природните ме-ханизми за самолекување. Дока-жано и ефикасно се употребува во

лекување, пред сѐ, на респира-торни инфекции, инфекции на уснашуплина, уринарен тракт, заболу-вања на црн дроб и инфекции наоргани за варење, без опасност одрезистенција и појава на несаканиефекти.Во случаи на тешка дијареја,онаму каде што имаат потфрленомногу класични лекарства, пропо-лисот се има покажано како ефи-касно средство. Благодарение на палетата на фла-воноиди во составот, прополисотманифестира силно антиоксидан-тно својство, па успешно се приме-нува во борбата противслободните радикали, и во заш-тита на клеточните структури одпроцес на предвремено стареење.Моќно антивирусно средство, до-кажано во ефикасен третман нахерпес на усните. Ефикасноста едотолку подобра ако употребатасе започне уште при првите сим-птоми на појава на херпес.Успешно се употребува и во леку-

ПРОПОЛИСМУДРОСТА НАПРИДОДАТАПРЕТОЧЕНА ВОУНИВЕРЗАЛЕНЛЕК


21

вање на рани, изгореници, кожнизаболувања (псоријаза, себореја,габични инфекции).Забележана е и широка применаво разни козметички препаратитокму поради изразенотоантимикробно, антигабично иантиoксидантно дејство. Во поново време се вршатмногубројни студии каде седокажува и моќта на прополисотво спречување на развојот на

Најделотворно е капките да се земат во комбинација со мед. Смесата подгответе ја на следниот начин: во шолја помешајте лажица мед и 5-10 капки прополис. Во народната медицина постојатразни рецептури за подготовка и употреба на прополисот. Прополисот е стабилен производ, но се препорачува да се чуваво темни садови, на суво и ладно место.

Напомена

Кај многу мал процент

од луѓето можна е појава на

алергиска реакција. Во ваков

случај треба веднаш да се

запре употребата сè додека

не се утврди вистинската

причина.

ПРЕПОРАКАКако за сите пчелни

производи, така и запрополисот, препо-

рачливо е да се упот-ребува најмалку 1 час пред

или 2 часа по јадење.Најдобро е да се задржи

што подолго време во ус-тата. Зошто? Усната шуп-лина е богата со сплет од

крвни садови што овозмо-жува брза ресорпција на

прополисот во крвотокот.

канцерогени клетки (цитостатскодејство) и лекување на одреденивидови тумори. Меѓу останатото,познати се ефектите и во лекувањеили ублажување на симптоми кај:хемороиди, афти, косопад, воспа-ленија на непца, кашлица, кариес,артритис, воспаленија на уво, нас-тинка, ослободување од напнатости несоница. Списокот на подрачјана ефикасна примена е дотолку по-голем ако се земе предвид и широ-ката примена во разни облици вонародната медицина.Најчести форми на употребаПрополисот најчесто се употребуваво форма на раствор и тоа алкохо-лен раствор во неколку концентра-

ции (10%, 20%...), маслени капки,спрејови за нос и усна шуплина,масти и кремови, таблети и кап-сули. Може да се најде во чистаформа или во комбинација содруги хербални компоненти сослично синергистичко дејство.Најчесто употребувана форма е вооблик на капки кои можат де сеупотребат директно или пак да серастворат на коцка шеќер.

Прва помош при крвавењаКрвавења предизвикани од по-вреди и исеченици, запрете ги брзои едноставно со помош на газа на-топена во раствор од прополис.


22

’Рбетот е стожер на целото телоДецата на училишна воз-раст нагло растат во ви-сина, а со самото тоадобиваат и во тежина. Зарастот во висина се одго-ворни коските, а муску-лите растат побавно. Сотоа се јавува релативнаслабост на мускулатурата,а за да може да ја издржитежината на детето, истататреба да се зајакнува пос-тојано со физичка актив-ност. Од друга страна, икоските треба постојанода ја одржуваат својатацврстина за да ги издржатистите оптоварувања. Ако дојде до дисбаланс нарастењето, зајакнувањетона мускулатурата и зацвр-стувањето на коските,

можно е да дојде и доискривување на ’рбетниотстолб.Нормалниот ’рбет имаоблик на двојна, издол-жена буква „С“,.При од-редени промени ’рбетотможе да биде искривенстранично (кон лево иликон десно). Овие про-мени на ’рбетот ги наре-куваме сколиоза. Когаискривувањата на ’рбе-тот се кон напред иликон назад, зборуваме закифоза. Дали тешката училишначанта е преголем допол-нителен товар за првачи-њата и колку седењето сочасови пред компјутер е„здраво“ за коските имусклулите на ’рбетниотстолб?

Постојат повеќе причиниза искривување на ’рбетот– вродени или стекнатиболести на ’рбетниотстолб, повреди, тумори,невролошки заболувања,инфекции и метаболнизаболувања. За разликаод овие, функционалнатасколиоза е многу побројнаи најчесто е последица налошо држење на телотоили заземање принуднаположба на телото порадиболки во ’рбетот.Сколиозата е двапати по-честа кај девојчињата от-колку кај машките. Многучесто е поврзана со на-глиот и брз раст во висинаво периодот од 8-16 го-дини. Околу 4% од децатаод оваа група имаат вид-ливо искривување на

’рбетот. Прогнозата зависиод повеќе фактори, новажи правилото: доколкусе јави на подоцнежнавозраст и на понизок сег-мент на ’рбетот, дотолкупрогнозата е подобра. Но,за жал, важи и обратното– ако се јави во ранатавозраст и на повисок сег-мент од ’рбетот, прогно-зата на сколиозата епотешка. Кифоза е термин кој сеупотребува за искриву-вање на ’рбетот конназад, кога пациентот сегледа од страна. Во град-ниот дел од ’рбетот и нор-мално постои ваквоискривување, но за ки-фоза зборуваме кога тоа езначително нагласено.Најчесто кифозата се

Ортопедија

Сколиоза и кифоза сè почести деформитети кај децата

на училишна возраст


23

јавува како последица налошо држење на телото.Кај момчињата и девојчи-њата во период на адолес-ценција, подвижноста на’рбетниот столб не е нару-шена и кифозата лесно секоригира со поправање надржењето на телото, софизичка активност.За секое искривување на’рбетот неопходен е ле-карски специјалистичкипреглед. Многу од слу-чаите се решаваат едно-ставно со следење и софизикална терапија.Но, запомнете: најважна е превенцијатаод искривувања на ’рбетниот столб.Редовната физичка актив-ност, правилниот став вооднос на држењето на те-лото, особено во периодотна брз раст и развој, секлучни во спречувањетона кифозата и сколиозата.Најранлива популација,секако, се децата на учи-лишна возраст и адолес-центите. За здрав и цврст’рбет се препорачуваатспортски активности штого јакнат ’рбетот – пли-вање, гимнастика, балет,како и витаминско-мине-рален додаток во исхра-ната со калциум ивитамин Д.

ЛекувањеНајчесто, поради рана де-текција на сколиотичнитедржења, кај децата научилишна возраст со неп-равилна постура (став,држење) се применувааткинезитераписки проце-дури кои се придружнатерапија и кај деформи-тети кои се со конзервати-вен третман на лекување.Преземањето на превен-тивни мерки за спречу-

вање на деформитетот на’рбетот е од суштинскозначење, особено во пе-риод на забрзан скелетенраст (адолесценција) соредовно следење одстрана на ортопед и спе-цијалист по физикалнамедицина и рехабилита-ција, со укажување корек-тивни навики восекојдневните активностии изготвување поеди-нечни вежби за зајакну-вање на ослабенатамускулатура при мускул-ниот дисбаланс.Кинезитерапевтскитетретмани покажуваатдека е можно постигну-вање на позитивен балансна мускулатурата прекуодредување индивиду-ални вежби за дишење икорекција на ставот востоење, седење, созда-вање навики за истегну-вање на скратенитемускули, вежби за јак-нење на одделни групимускули, со посебни про-грами за вежби во вода ипливање. Вежбите се од-редуваат во зависност одвозраста на пациентот, не-говата кондициона под-готвеност и, се разбира,од степенот на сколиоза. Спортувањето – прва пре-вентива. Според досегаш-ните искуства,спор ту вањето и практику-вањето на вежби се сонеспорна медицинскавредност. Спортувањето еметод на избор кон којтреба да насочуваат и ро-дителите, од рана возрасткај децата, со цел да сепревенираат состојби соискривување на рбетот.Особено што на училишнавозраст постои висок про-цент на застапеност насколиоза и сколиотичнидржења поради инактиви-тетни навики, долготрајноседење во училишнатаклупа и зголемена упот-реба на домашниоткомпјутер, што го пасиви-зира детето во седечкаположба со консеквентендисбаланс на мускулату-рата од грбот.

д-р Горан Видоевски, ортопед, ПЗУ ОРТОМЕДИКА

Долгото седење воучилишните клупи,

долготрајната употребана компјутер и други

инактивитетни навикикои го пасивизираат

детето, ги прават де-цата од училишна воз-раст особено изложени

на деформитетина ’рбетот.


Училишните екскурзии сеорганизирани со една иединствена цел–усвојување и проширу-вање на знаењата, а во-

едно и развивање и јак-нење на социјализацијатаи солидарноста. Целта на училишнитеекскурзии е преку за-

бавно-рекреативни и со-цијализирачки игри де-тето да развие позитивеноднос кон националните,уметничките, научните и

24

Активности

Посакајте им среќен пат на вашите најмили и подгответе

се да се справите со празнината од нивното отсуство!

НА ЕКСКУРЗИЈАСекое одделувањеод децата е тешко,па дури и кога тоа е за нивно добро. Најчесторазделбата е потешка за родителите и е исполнета со голема доза на загриженост. Но нема простор за паника. Ќе се изненадите од фактот колку децата се адаптaбилни иколку децата знаат и умеат дабидат самостојни

)))


25

општокултурните вред-ности, да го осознаевлијанието на човекотврз природата и објек-тите и да развие способ-ност за набљудување изапознавање на локал-ната средина. Низата активности кои сеодвиваат за време наедно или повеќеднев-ните екскурзии се мани-фестира со поттикнувањепозитивни емоции, дру-гарување и поддршка,солидарност и подоброзапознавање со соучени-ците.Училишните екскурзиидаваат можност за гра-дење и остварувањеспортска култура и на-вики за здрав живот.Што сè може да бидеместо на реализација заедна училишна екскур-зија?

Најчесто еднодневнитеекскурзии се реализи-раат во природа (посета инабљудување на раз-лични природни гео-графски објекти – извор,река, езеро, шума...), оби-колка на населбата илисамо нејзин дел (препоз-навање на разни опш-тествени објекти – пошта,амбуланта...), посета вопарк (градски парк, паркшума, помала зеленаповршина и сл.), посетана разни други објекти(фабрика, зоолошка гра-дина, супермаркет,трговски центар и сл.),посета на едукативни ус-танови (музеј, театар,балет, опера).Како да го подготвитесвоето дете за дружењена еднодневна или пове-ќедневна екскурзија?Во ранчето спакувајте им

сува храна, безслатки или сок-чиња порадиможните мач-нини. Ако плани-рате да имспакувате слаткии сокчиња, ста-вете ги во куфер,но погрижете седа има доволнои за другите де-чиња. Сепак,целта на друже-њето е и да на-учат дасподелуваат содругарчињата.Задолжителнододадете во ран-чето доволна ко-

личина вода за пиење. Проверете ја временскатапрогноза и соодветно натоа обезбедете облекаспоред условите. Плани-рајте изненадувања иставете парче облека по-веќе.Не е практично детето даноси мобилен телефон.Дополнително го оптова-рувате да се грижи занего, а воедно не му доз-

волувате да биде само-стoјно и решително, тукуза секоја ситница да вебара за совет. Имајте бројод учителката и поба-рајте го распоредот наактивности. Доколку вашето дете ко-ристи одредена терапија,координирајте се со учи-телката таа да се примина соодветен начин ивреме.Дали и колкава сумапари да му дадете на вашето дете?Дознајте кои ќе им бидатзабавните (социолошки)дружења и дајте иммалку повеќе од предви-дените трошоци (одењена пица, сладолед, пала-чинки). Преголема сумапари може да делува не-гативно, предизикувајќипостојан стрес и притисокда не им ги украдат, а во-едно и да стекнатчувство да ги планирааттрошоците. Најдобро е дасе договорите и со дру-гите родители околку ви-сината на средствата коиќе им ги дадете.

� � � � � � � � � � � � � � � � � � !

� � � � � � � � � �

� � � � � � � � �

� � � � � ��

M :� � � � � � � � � � � � � � �

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � .

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �:

ОБЕЗБЕДЕТЕ:�палома марамчиња / влажни марамчиња�гел за дезинфекција на раце�ханзапласт�слоевита и соодветна облека�доволно вода за пиење


Спорт

26

Секоја физичка актив-ност, особено пливањето,го подобрува здравјето, асо тоа го продолжува жи-вотниот век на човекот.Пливањето е базиченспорт, кој треба да гоприменува секој човек.Особено е важно да гоприменуваат децата навозраст од 5 до 15 го-дини.

Зошто е тоа така?Научно е докажано декапливањето е првиотспорт со кој децата требада се сретнат на возрастод 5 години, па нагоре.Овој спорт се изведува вовода, средина која веќему е позната на дететоуште од мајчината ут-роба. Постојат неколкукруцијални причинизошто секое дете требада научи да плива.

ПЛИВАЊЕТО КАКО ФИЗИЧКА АКТИВНОСТ:

1. Позитивно влијае врзкардиоваскуларниот сис-тем.2. Ја подобрува работатана локомоторниот апарат.3. Ја усовршува мотори-ката на движења.4. Ги активира истовре-

мено сите мускули на чо-вечкото тело.5. Овозможува социјали-зација на децата.6. Ги прави децата да сечувствуваат сигурни вовода.7. Штом ги совладаатпливачките техники, де-цата се способни сами дасе грижат за себе вовода.8. Ги ослободува родите-лите од страв дека нештонепријатно ќе му сеслучи на навното дете воводата.9. Ги релаксира и ги ос-лободува децата одкаков било стрес.10. Нема фактор од пов-реди во вода.11. Дете кое знае даплива, може да спасидруго дете кое се дави ине знае да плива.

12. Водата ги прави де-цата среќни и им будивесели емоции.

Бенефитите од плива-њето се многубројни, ноисто така има неколкуработи кои родителитене треба да ги примену-ваат на своите деца вовода:

1. Не влегувајте во улогана тренери и не терајтеги со сила децата да пли-ваат.2. Не внесувајте ги сосила децата во вода.3. Не потопувајте му јаглавата во вода, доколкудетето не го сака тоа.4. Не трауматизирајте годетето правејки споредбисо други деца кои веќезнаат да пливаат.

Пливањето

Проф. д-р Наташа Мешковска

како начин на живот


27

Спротивно на ова:1. Запишете го детето вонајблиското школо запливање каде ќе гиусоврши и ќе ги научипливачките техники.2. Дозволете му на де-тето прво да ја допреводата, да се приспо-соби на температурата,па потоа да влезе со це-лото тело.3. Бидете трпеливи до-колку детето одбива давлезе во вода.4. Бидете трпеливи до-колку детето се плаши инема желба да биде вовода.5. Најдете соодветенначин како да го прима-мите детето да ја засакаводата, а тоа значипреку игра, со топка, сопливка, со мускули, сонајразлични пластичнии гумени играчки за во

вода. Многу е важен педа-гошкиот пристап на воз-расните во овиемоменти, бидејки воспротивно може да сепостигне несакан ефект,а тоа е детето да дожи-вее траума, да се изна-голта вода и сл. иникогаш повеќе да недобие желба за пли-вање. Затоа се препорачувадецата да ги упатимекон стручно лице, про-фесор или тренер попливање, кој има ис-куство во работа содеца на базен и кој имазнаење да спроведе ме-тодологија на обука напливачки техники. Овој процес на усовршу-вање на нови навики вовода, може да трае и понеколку масеци. Тоа е

Школа за пливање Тел. 070/205-916


кај секое дете различно,бидејки е исклучителноиндивидуална проце-дура. Некои деца учатпобрзо, други пак, по-бавно.Но тоа не значи дека де-тето нема да научи даплива, напротив, децатарелативно брзо ги совла-дуваат пливачките тех-ники, во однос навозрасните. Многу е по-лесно да научите дете даплива, отколку возрасенчовек.Штом еднаш детето ќе гиусоврши пливачките тех-

ники, тие остануваатврежани во централниотнервен систем и веќе сеавтоматизирани дви-жења. Затоа, можеме до-животно да гоприменуваме пливањетокако составен дел од на-шето секојдневие. Плива-њето, генералноспортувањето, претста-вува начин на живот игрижа за сопственотоздравје.

28

Здрава храна

Капината е бобинка којарасте како дива грмушка по краевите (рабовите) на шумите, но може да сеодгледува и како питома.Дивите капини имаат поситни плодови од питомите

)))

ЛЕКОВИТИ ОСОБИНИ

Капината е добар антиок-сиданс. Содржи витаминии минерали, од кои осо-бено се истакнуваат вита-минот Ц и железото.Плодот е богат со расти-телни влакна и со ко-

рисни есенцијални кисе-лини. Добар е за намалу-вање на холестеролот.Освен што е важна воисхраната, како и секоеовошје, капината се пока-жала како моќносредство за подобрувањена крвната слика.

КАПИНборец проанемија


29

Со повеќедневна упот-реба на капината, се зго-лемува нивото нажелезото и хемоглобинот,а со тоа и црвените крвнизрнца (еритроцити). Ова емногу важно кај лицата соанемија. Во бременоста,може да дојде до нама-лување на железото, при

што капината може многуда помогне оваа појава дасе ублажи.Листовите од капина сеисто така многу лековитии може да се користат заприготвување чај. Овој чаје одличен против

дијареја, а делува икако диуретик. Истотака, чајот од лис-тови од капинаможе да се упот-ребува за гаргара(плакнење) на ус-тата во случај напарадентоза и ра-нички во устата,како и за зајакну-вање на непцето.За приготвување

на чајот се препора-чуваат млади лис-

тови од дива капина.Најдобро е капината да

се јаде свежа, но истотака е добра и смрзната,која е достапна во текотна целата година. Капината се користи какосуровина во прехранбе-ната индустрија за пра-вење џем, слатко, сок икапиново вино.

Капиново виноКапиновото вино

е одличенпроизводкој се пре-

порачуваза консуми-

рање на оние лица коиимаат проблеми со холес-терол и анемија. Се препорачува за здравосрце и крвни садови, падури и како превенција инамалување на ризик однастанување на некои ви-дови рак.Капиновото вино може дасе купи или да се направиво домашни услови.

НА отив

Рецепт за капиново вино2 кг капини,

500 г кафеав шеќер.Во поголем стаклен сад

(тегла) се ставаат претходномалку изгмечените капини и

шеќерот, и добро се промешува. Тег-лата се полни до 2/3, за да може сме-

сата непречено да врие и се покрива сочиниче или газа. Смесата се чува 20дена на топло место. Секој втор ден

смесата треба да се промеша. По 20 дена, капиновото вино се проце-дува и се полни во чисти стаклени ши-

шиња. Покриени со газа, шишињататреба да отстојат уште 7 дена. Потоа

шишињата добро се затвораат и се чу-ваат на ладно место.

Се препорачува дневно да се пие 50 до100 г од капиновото вино,

еден месец.


30

Здрава храна

Семејната храна– огледало за здрави

навикиИсхраната е од исклучи-телно значење за пра-вилниот развој на децата,како во првите години однивниот живот, така и вопериодот на училишнавозраст, како фактор заправилен психофизичкиразвој и „погонско го-риво“ за извршување научилишните предизвици.Но како ќе се храни икакви навики ќе стекневашето дете во однос наисхраната, зависи при-марно од она што ние ќеим го понудиме. Нашитемали човечиња ја консу-мираат токму нашатакујна која секојдневно имја сервираме. Нивнитенавики и нивната хранаќе бидат онакви каквишто се нашите. Затоа еважно да инвестираме восоздавање навики заздрава и правилна ис-храна кои понатаму ќебидат столб за развој наздрава и среќна личност. Секое дете е универзумза себе и секое има својразличен биоритам и си-стем на исхрана, но

својата култура околу ис-храната ја стекнувааттокму од нашите навикина исхрана на возраст не-каде од 3 до 6 години.Можеби несвесно, но се-како нашите постапки,нашето однесување, авклучително и односоткон храната се првите па-токази за нашитенајмили.

Што е најдобро?Со оглед на тоа дека ста-нува збор за еден нов пе-риод од животот навашето дете, исполнет сонови, пред сè, менталниактивности, правилната иизбалансирана исхранаќе помогне кон полесна

адаптација и секако пра-вилен развој на вашетодете. Идеален оброк мо-жеби и не постои, но тојтреба да биде доволнохранлив и со доволно ка-лории да го „нахрани“мозокот и да овозможиизвршување на мотор-ните активности на де-тето за време напрестојот во училиште,но тој не треба да бидепремногу калоричен зада не предизвикапоспаност или пак дапредизвика хипера к-тивно однесување.

Полни со енергија веќепо првиот оброк„Кралот на оброците“ –

појадокот е најважниотоброк. Многу честодецата го прескокнуваатпојадокот, што има низана несакани последиципо здравјето иоднесувањето на детето.Најчесто овие деца сепоспани, отежнато јаследат наставата и имаатпомалку концентрација.Најдобро е денот да сезапочне со чашаприродно исцеден сок одовошје и зеленчук илипак со свежо иразновидно сезонскоовошје. Со ова сигурнонема да погрешите.Појадокот нека бидекомбинација од житаркии суво овошје со јогуртили млеко, или пакедноставно понудете мупарче интегрален леб сопутер или со домашенџем. Но во НИКОЈ случајпојадокот не треба дабидат конзервирани иконцентрирани продуктикако паштети, виршли,маргарин, мајонез,слатки кремови, прженијајца и сл. Појадокоттреба да биде немасна инепржена храна, богатасо јаглехидрати.

Јадење пред телевизор или компјутер?Јадењето пред телевизор го одвлекува вниманиетои така помалку внимание обрнуваме на тоа далисме сити или не. Јадењето станува несвесно, а тоалесно може да доведе до прејадување. Докажано едека децата внесуваат многу повеќе калории од по-требните кога нивното внимание е одвлечено од те-левизиската програма. Ограничете ги местата водомот на кои е дозволено да се јаде, на пример ма-сата во трпезаријата или во кујната. Оброците требада бидат време за семејството. Исто така, децата сепосклони да прават подобар избор на храна когајадат на иста маса со целото семејство.

КАЈ ДЕЦАТА НА УЧИЛИШНА ВОЗРАСТИСХРАНА


31

ABB-MK-AD

-02-15

-GEN

-007

ABB-MK-AD

-02-15

-GEN

-007


Што за ручек?Според македонскатакујна и традиција, руче-кот се смета за главеноброк. Детската кујна нетреба да изобилува сопржени работи, брзахрана и многу зачинетиманџи. Научете ги децатада јадат свежи, домашноподготвени супи. Секако,на менито треба да бидатзастапени риба, квали-тетно месо, печурки,леќа, грав, грашок, ориз,компир, просо... Каков ида е ручекот, секогаш наменито имајте свежоприготвена салата. Сала-тите нека бидат што по-богати и поразновидни.Не изоставувајте ги коре-њата кои се извор наживот и енергија. Учетеги децата да јадат целер,цвекло, морков, пашка-нат – сè што е корен. Несекогаш салатата треба

да е од домат, пиперка икраставица. Не мора дасе придржувате кон тра-диционалните концептина ручекот дефинираникако предјадење, главнојадење и десерт. Не на-градувајте ги децата поручекот со торта, колач,сладолед и сл. Ако обро-кот бил соодветен идобро искомбиниран,нема потреба од десерт.Десертот може да бидечаша свежо цеден сокили некој друга вашакомбинација и замисла.Секако, добро е кон ручекотда се додаде и парче леб,само доколку има потребаод тоа. Добро е лебот да еинтегрален и тоа во со-одветна комбинација сохрана богата со јаглехи-драти (грав, грашок, бора-нија), но не и со хранабогата со протеини (месо,риба, јајца).

Ужинка, грицки илинешто третоУжината треба да е со-ставен дел од дневнотомени на вашиот ученик.Како најздрава алтерна-тива препорачуваме тоада биде овошје, во првред домашно јаболко. Учете ги децата наместода грицкаат смоки иличипс, да грицкаат свежибадеми, ореви, семки одтиква, сончоглед и сл.

Здрава вечераВечерата секо-гаш треба дабиде лесна иразлична од ру-чекот. Потрудетесе да му дадетенутритиви кои ќему овозможатмирен сон на ва-шето дете. Нико-гаш не давајте јахраната предспиење. Нека

бидат тоа лесно сварливинамирници на база намлеко и млечни произ-води, зеленчук без целу-лоза, умерени количинилеб и печиво. Храната вовечерните часови никаконе треба да е пржена,силно зачинета и пресо-лена. Јадете заедно инаучете храната да вибиде задоволство и ужи-вање, а не опсесија и оп-товарување.

„Излегувај, само ми правиш неред вокујната“, „Бегај, ќе се изгориш“, „Не допи-рај го ножот, ќе се пресечеш“... Звучи по-знато? Да, кујната е опасно место замалите деца, но тактиката да не му дозво-лувате на вашето малечко да учествува воприготвувањето на оброците е погрешна.

Всушност, поверојатно е вашето малечкода јаде одредено јадење или да прифатида вкуси нова храна доколку ви помогналода ја приготвите. Пазарете со вашето дете,вклучете го при избирањето намирници, апотоа вклучете го во готвењето, дури и поцена да треба да чистите поголем неред.

Здравите навики почнуваат во кујната

)))

32

Рецепти

Шарена чорба од зеленчук Потребни состојки:300 г зеленчукисечкан на коц-кички (морков, брокола, грашок,компир),1 кромид,40 г масло (путер),40 г брашно,малку сечканмагдонос и малкуароматични зачини по желба.

ПодготовкаНа масло или путер се пропржува малку сечканиоткромид. Потоа се додава зеленчукот. Се посипува собрашното и се налева со вода или бујон.Се вари околу 20-30 минути. Се посипува сечканиотмагдонос.На ова, во секоја чинија може да се додадат „прженикоцкички леб“.

Пржени коцкички лебЛебот се сече на мали коцкички. Се запржува вомалку масло или путер, за да бидат коцкичкитекрцкави. Се истураат на хартиена салфетка за да севпие маснотијата. Вака крцкави, коцкичките се дода-ваат во секоја чинија со чорба.

Запечена (потпечена) боранијаПотребни состојки600 г боранија, измиена и исечкана,2 главици кромид,2 чешниња лук,2 моркова, изрендани,2-3 јајца,магдонос,200 г млеко или пав-лака,1 лажиче црвен пипер,малку масло,сол, зачин, бибер, пожелбаПодготовкаСитно сечкан кромидот се пропржува на масло, потоасе додава боранијата, морковот, лукчето и се дин-стува за да омекне. Се додава по малку водичка. Когаборанијата е наполу динстана (зготвена), без течностасе претура во огноотпорен сад. Јајцата се матат сомлекото и се прелеваат преку боранијата. Се пече ворерна, која е претходно загреана на 200ºС.

Зелена проја со сирење Потребни состојки:3 јајца,1 чаша бело брашно,2 чаши пченкарно брашно,1 чаша јогурт,1 чаша кисела вода,1/2 чаша масло,300 г сирење (рендано или иситнето),200 г спанаќ (или друг зеленолисен зеленчук какоблитва или коприва),1 прашок за печиво,малку сол по желба.

Подготовка:Јајцата добро се матат со миксер, се додава јогуртот,потоа киселата вода и маслото. Се додава брашнотово кое е измешан прашокот за печиво. На таа смесасе додава исечканиот спанаќ. На крајот се додава си-рењето и добро се промешува. Смесата се истура воподмачкана тава за печење. Тестото треба да е житко.Рерната се загрева на 200 (220) ºС. Во така загреанарерна се пече 20-25 минути.

ПалачинкиПотребни состојки:2 јајца,250 г бело брашно,250 г млеко,250 г кисела вода,малку сол (прстофат)

Подготовка:Јајцата се матат пенестосо миксер и се додавамлекото. Се меша и седодава брашното, па ки-селата вода. Сè се проме-шува добро и се оставада отстои околу 1 час.

Во тавата во која ќе сепржат палачинките, предпржење за секоја пала-чинка се става едно ла-жиче масло. Палачинкитесе пржат во загреанатава.Потоа, испржените пала-чинки, по желба, може дасе филуваат со солен илисо сладок фил.За солен фил – иситнетосирење измешано со 1лажица павлака.За сладок фил – може дасе употреби мед, џемили друго по желба.


ваш аптекар септември - октомври 2015 33

Шарена салатаПотребни состојки:5-6 листа зелена салата (марула, ајсберг или друга)2 морковчиња, 1 мала китка карфиол (колку во една рака да собере),1 рака зрна варена пченка,1-2 лажици сок од лимон, маслиново масло, малку сол по желба.

КуглофПотребни состојки:180-200 г путер,200 г шеќер,4 јајца,250 г брашно,100 г сечкани ореви,20 сечкани суви сливиили суво грозје,2 ванилин прашок, рендана кора од 1лимон.

Подготовка: Сите состојки се мешаат, во хомогена смеса.Тавчето за куглоф се премачкува со путер и се посипувасо малку брашно. Се пече смесата 20 минути во за-греана рерна на 220 ºС, потоа се покрива со фолија и сенамалува температурата на 150 ºС, се пече уште 20 ми-нути.

Подготовка:Во подлабок сад се меша зелената салата исечкана налентички, ренданиот морков и исечканата китка карфиол(се сечка на ситно). Се додава варената пченка и сезачинува со сол, лимонов сок и маслиново масло.Состојките се промешуваат и може да се послужи.

Прелив за салатаОвој прелив за салата гозајакнува имунитетот и гоподобрува метаболизмот.Може да се прелие прекузелена салата, риба, варензеленчук или варено месо.

1 зрело авокадо (излупенои без семка),2 чешниња лук,малку магдонос, босилок, рузмарин, ситно сечкани,малку сол, маслиново масло и лимонов сок по вкус.Сето ова се миксира или се гмечи со виљушка, додекада стане густо како прелив за салата.

34

крстозбор

RAKETPA

-ÂJEPATAK-OKRIM

]IV

-DAPIRPANKIN-AKSMOR-DEAZAT

ACIN

-AKLUVNARIZINKUÛAK

-ILATIIKSNAJ,RETKAOKNARF

-UVARPUANÂVNARK

ANDE-ROPSAKTSIT

RAKETPA

-[OMOPANKINTOLIP).NM(

ANZAKOPAKNEMAZ NIVLEK KOTEÔP

AKRTAN

DODOLPNERD

-KA.REMA,AKRETINTROK---------------AKSDEV[

-EMASKE-NAKIR

IKS,RETKA

FILK

NOT-----------------

TARAPA-EVTOGAZ

ILIEWEWEERG).NM(

,LAROMENTARVZAR

IKSRUTCEMELOG---------------

INOTSMADA

SUAG

-SOS.ZUM9DOVATANEL^).NM(--------------LEDDRVTBELDO

.R.P----------

OVI]IRDNA

TOÂJEP-IHARIKSVOM

-I@ARPANLETAJILATI----------------RATSJANDOIREP-EMAKDOAHOPEAN

-@ELEB).NM(KIN

.NIDEBO"AKSPARA".BUPER-----------------AKSDEV[AKRETKA

OVOLES-VOTET

OKS

NOGRA

-[EVZIAZJAT.[RVZITSONJED----------------.SILGNALETASIP

SMASAME------------------ELABDUF

TORVETIM

AJMEZANESAVKSAR------------------------------

AGONOSRADU

-IÔVRPANEWATNETONTSKET----------------.LARTSVA-RESINETIL[E,AK

ANLEDOMLEPO

IKÎTNAANDARG.KSILBKOTSI----------------

RATEM

-MESKULGRUB

ANITSUPAN@UJOVAKIREMA----------------ONTOVI@AKLIROS

TLA-------------------

.C.O

OVAKER-NARFAJIC

-REGSKE-TERP.NAM,LETADESSENAHOJ-------------------.RACJAV[

EWERIS

DOLED-ONEDEI]ON---------------.ZARBSKE,.LABDUF

OIBAF

DIV-ETSAREOKEIN-TOPUESAVUBEROKAKNIÂZ

-ÛRTSEN).NM(KAW----------------

ICVI@

NEDEIKSIMEHTNEMELE

TOZA----------------

DIVAKÎZUM-OPMOKAJICIZ

ANAJEPOTAMONOEWAKERKOJBA@-------------------------------).NM(AMROF,DIV

-EP.REPOÂJOZURAK---------------AJIRTSVA

.A.O

AKNILAK------------------.KIREMA.NELESVOLATEL

-ERVGLODIKSNEMDOIREP---------------ANDOTEMEWETAÊP

.KIREMA,LETASIP

IVRAH

NEDEKOZILBANINDOR

OK[AMODEVOG-------------------AREPMI

ROT

.P.N------------------ALRFTO

OVEWHUDZOV-ADILIANIÊL

RATIL

-AZRVIRPANICIN-ZIFICAP

TOM-----------------AKRETKANAJARAT

-OTVAOVMORDAJILATI

ANSETAKÎLU----------------

SLRAÎLKUO

DIV-;NELEZ).MED(KU^

OKSNE@,EMIAJILITO-----------------OLSIK

DOR

TORETKAI

LETIDOV-ABMAX

VOZ

-ILBUPTOTSIC-O[REK

INAV

Д Р Е Н К АВо нашиот народ постои по-говорка “здрав како дрен”-настаната благодарение нарастението чие лековитодејство е одамна познато.Плодот содржи двапати по-веќе витамин “Ц” од порто-калот, а богат е и со танини,пектини и органски кисе-лини. Танините и пектинитедејствуваат благотворно наслузокожата на цревата ижелудникот, поради штодренката може да се упот-ребува при лекување надијареа и при проблеми соварењето.Секој дел од оваа билка елековит: плодот (свеж илисушен), листот, кората, цве-тот. Помага при лекувањена слабокрвност, болести набубрезите, хемороиди,дијабетес.

Ц И М Е Т Ароматичен и лековит, вокомбинација со медот(какопаста), циметот го јакнеимунолошкиот систем, гоодстранува хроничниотумор и го продолжува жи-вотниот век на човекот.Благодарение на антиокси-дантите содржани во дветенамирници, се уништуваатслободните радикали воорганизмот.Циметот се употребува вопревенција и лекување надијабетесот, а и како пре-венција на кардиоваскулар-ните болести.


®

120 mg 240 mg,

Òîï ôîðìà çà Âàøèîò óì.

1.

2.2.

.1

à çà Âàðìï ôîîÒ ò óì.àøèî

04-15-SIN-01-NO/04-15/04-174-15-SIN-01-NO/04-15/04-170

Broj 5 koregiran:Layout 1.qxd

Documents

Transcript of Broj 5 koregiran:Layout 1.qxd