Broj: 277/20 DK/DK...Broj: 277/20 Podgorica, 30. septembar 2020. godine DK/DK Na osnovu člana 41...

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, Ul. Svetlane Kane Radević br.3

Broj: 277/20 Podgorica, 30. septembar 2020. godine DK/DK

Na osnovu člana 41 Zakona o Zaštitniku/ci ljudskih prava i sloboda Crne Gore1, Zaštitnik

ljudskih prava i sloboda Crne Gore nakon završenog ispitnog postupka po pritužbi g-đe XX

daje sledeće:

M I Š LJ E NJ E

I UVOD

1. XX, iz Bijelog Polja, podnijela je pritužbu Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore, koja

se odnosi na Ministarstvo unutrašnjih poslova Crne Gore – PJ Bar, zbog diskriminacije po

osnovu pola u oblasti rada.

1.1. U pritužbi je, pored ostalog, navedeno: da je podnositeljka pritužbe bila zaposlena na

određeno vrijeme u MUP-PJ Bar i da je posljednji ugovor o radu br. 117/19-37-436/1 od 3.

decembra 2019. godine zaključila do 1. aprila 2020. godine; da je započela sa korišćenjem

porodiljskog odsustva 3. januara 2020. godine i uredno svakomjesečno dostavljala izvještaje

za obračun naknade zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad (doznake). Dalje je

navedeno da je podnositeljku tokom marta mjeseca pozvala šefica YY i ukazala da nema pravo

na porodiljsko odsustvo i da više nije službenica MUP-a i pored imperativne norme iz člana

123. stav 5. Zakona o radu kojom se predviđa da zaposlenom kome ugovor o radu na

određeno vrijeme ističe u toku trudnoće, korišćenja privremene spriječenosti za rad po

osnovu održavanja trudnoće, porodiljskog, odnosno roditeljskog odsustva, rok za koji je

ugovorom o radu zasnovao radni odnos na određeno vrijeme produžava se do isteka

korišćenja prava na to odsustvo.

1 ("Službeni list Crne Gore", br. 042/11, 032/14 i 21/17).

Kabinet Zaštitnika

020/241-642

Savjetnici 020/225-395 Centrala 020/225-395 Fax: 020/241-642

E-mail: [email protected]

www.ombudsman.co.me

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

2

II ISPITNI POSTUPAK

3. Postupajući po ovoj pritužbi, u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti,

Zaštitnik je u skladu sa odredbom člana 35 Zakona o Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne

Gore tražio izjašnjenje od Ministarstva unutrašnjih poslova Crne Gore.

4. U dostavljenom izjašnjenju ovog ministarstva je navedeno: da podnositeljka pritužbe nije

u Ministarstvu unutrašnjih poslova Područna jedinica za građanska stanja i lične isprave Bar,

bila angažovana na određeno vrijeme, kako je to navedeno u pritužbi, već po posebnom

ugovoru o radu (privremeni i povremeni poslovi) shodno članu 163 Zakona o radu („ Službeni

list CG", br.004/18), kojim je precizirano da:

„Poslodavac može, za obavljanje određenih poslova koji ne zahtijevaju posebno znanje i

stručnost, a po svojoj prirodi su takvi da ne traju duže od 120 radnih dana u kalendarskoj

godini (privremeni i povremeni poslovi), sa određenim licem koje se nalazi na evidenciji

Zavoda za zapošljavanje, odnosno agencije za posredovanje, da zaključi poseban ugovor o

radu."

5. U konkretnom, Ministarstvo unutrašnjih poslova je sa imenovanom prethodno, zaključilo

poseban ugovor o radu O1.br.113/19-15311 od 8.aprila 2019. godine (od 1. aprila 2019.

godine do 23. septembra 2019. godine) i nakon toga poseban ugovor o radu Ol.br.112/19-

37436/1 od 3. decembra 2019. godine, o obavljanju poslova u oblasti: prebivališta građana,

matičnih brojeva, lične karte, putnih isprava, ličnog imena, vozačkih dozvola, oružja i

municije, matičnih registara, građanskih stanja, državljanstva, boravka stranac i registracije

motornih vozila, preuzimanja dokumentacije i spisa predmeta, arhiviranje, vođenje

evidencije i dr., u Područnoj jedinici za građanska stanja i lične isprave Bar, koji ne mogu da

traju duže od 120 radnih dana i to za period od 10. oktobra 2019. godine do 01.aprila 2020.

godine.

6. Imajući u vidu navedeno, pomenuti ugovor se ne može podvesti pod kategoriju ugovora na

određeno vrijeme u smislu člana 25 stav Zakona o radu, koji je važio u vrijeme zaključenja

pomenutog ugovora, a kojim je propisano da zaposleni koji je zaključio ugovor o radu na

određeno vrijeme ima ista prava, obaveze i odgovornosti iz rada i po osnovu rada dok ugovor

traje, kao i zaposleni koji je zaključio ugovor o radu na neodređeno vrijeme. Dalje je u

izjašnjenju navedeno da imenovana u Ministarstvu unutrašnjih poslova nije bila zaposlena ni

shodno odredbama člana 38-48 Zakona o državnim službenicima i namještenicima (lex

specialis zakona za zasnivanje radnog odnosa), kojima je precizirano zasnivanje radnog

odnosa na određeno i na neodređeno vrijeme - putem oglasa.

Osim toga, valja istaći da će se shodno članu 218 Zakona o radu („Službeni list CG", br.74/18

koji je stupio na snagu 8. januara 2020. godine), odredbe člana 200 Zakona, koji se odnose na

privremene i povremene poslove, primjenjivati nakon šest mjeseci od dana stupanja na snagu

ovog zakona (8. jula 2020. godine), te da se prema tome navedeni Ugovor ne može produžiti,

jer nema zakonskog uporišta, a nedostaje i saglasnost Užeg Kabineta Vlade Crne Gore i


3

Ministarstva finansija, potrebna za angažovanje imenovane za obavljanje privremenih i

povremenih poslova.

7. S obzirom da imenovana nije sa Ministarstvom unutrašnjih poslova zaključila ugovor o radu

na određeno vrijeme, ista se ne može pozivati na član 123 stav 5 Zakona o radu („ Službeni

list CG", br.74/19), kojim je propisano da zaposlenom kome ugovor o radu na određeno

vrijeme ističe u toku trudnoće, korišćenja privremene spriječenosti za rad po osnovu

održavanja trudnoće, porodiljskog, odnosno roditeljskog odsustva, rok za koji je ugovorom o

radu zasnovao radni odnos na određeno vrijeme produžava se do isteka korišćenja prava na

to odsustvo.

8. Zaštitnik se obratio i Odjeljenju upravne inspekcije da, u okviru svojih ovlašćenja, izvrši

inspekcijski nadzor nad primjenom zakona u skladu sa članom 171. Zakona o radu.

8.1. Aktom broj UPINO7-700/20-427/7, od 2. jula 2020. godine, Odjeljenja Upravne

inspekcije, Zaštitnik je obaviješten o sljedećem: da je Starješina Ministarstva unutrašnjih

poslova zaključio sa XX iz Bijelog Polja, Poseban ugovor o radu 04 broj: 112/19-37436/1 od 3.

decembra 2019. godine. Uvidom u predmetni ugovor konstatuje se:

-da je XX naznačeni ugovor primila dana 18. decembra 2019. godine (izvršen uvid u PTT

povratnicu) ;

- da je predmetni ugovor zaključen retroaktivno, odnosno kasnije u odnosu na datum od kada

počinje prozvoditi dejstvo (zaključen dana 3. decembra 2019. godine a ugovoreni period

počinje od 10.oktobra 2019. godine);

-da je rok na koji je zaključen predmetni Posebni ugovor o radu istekao prije vršenja

inspekcijskog nadzora (31. marta 2020. godine).

-da je zaključen između Ministarstva unutrašnjih poslova koje zastupa Mevludin Nuhodžić,

ministra, kao naručioca posla i XX iz Bijelog Polja, kao izvršioca posla.

Ugovorom se izvršilac posla obavezuje da u periodu od 10. oktobra 2019. godine do raskida

ugovora, odnosno najduže do 120 radnih dana (1. aprila 2020. godine), obavlja poslove u

oblasti: prebivališta građana, matičnih brojeva, lične karte, putnih isprava, ličnog imena,

vozačkih dozvola, oružja i municije, matičnih registara, građanskih stanja, državljanstva,

boravka stranaca i registracije motornih vozila, preuzimanje dokumentacije i spisa predmeta,

arhiviranje, vođenje evidencije kao i druge poslove po nalogu pretpostavljenog u Područnoj

jedinici za građanska stanja i lične isprave Bar, a naručilac posla se obavezuje da izvršiocu

posla isplati naknade za izvršeni posao u mjesečnom neto iznosu od 402,85 E.

8.2. Uvidom u obrasce - Izvještaje o obavljanju poslova lica koje je angažovano po osnovu

Posebnog ugovora o radu (povremeni i privremeni poslovi) - za mjesec januar (od 31.1.2020.

godine) i mart (od 16.3.2020. godine) konstatuje se:

- da je u rublici pod tačkom 1. prisutnost na poslu navedena konstatacija da se angažovano

lice od 3. januara 2020. godine nalazi na bolovanju.


4

-predmetni obrasci su potpisani, u ime poslodavca Ministarstva unutrašnjih poslova,

Područne jedinica Bar, od strane rukovoditeljke YY, pri čemu nedostaje potpis XX.

8.3. Uz dopis 14 broj: 108/20-558 od 30.marta 2020. godine, načelnica Područne jedinice za

građanska stanja i lične isprave Bar proslijedila je Ministarstvu unutrašnjih poslova, Službi za

kadrovske i pravne poslove u Podgorici doznake- Izvještaje o privremenoj spriječenosti za rad

XX za periode: od 3. januara do 21. januara 2020. godine; od 22.januara do 31.januara 2020.

godine; 1. februara do 29. februara 2020. godine i od 1.marta do 31.marta 2020. godine.

8.4. Punomoćnica XX, advokat ZZ, obratila se Ministarstvu unutrašnjih poslova zahtjevom

evidentiranim u pisarnici Ministarstva unutrašnjih poslova pod brojem:1/5-074/20-8221/1 od

5. juna 2020. godine, kojim traži da se XX u roku od tri dana isplati zarada za april i maj 2020.

godine a ovo iz razloga što je Ministarstvo unutrašnjih poslova sa imenovanom zaključilo

Ugovor o radu, broj: 112/19-37436/1 pa je kao poslodavac dužno da XX koja se porodila dana

13. februara 2020. godine isplaćuje zaradu za vrijeme trajanja porodiljskog odsustva.

8.5. Povodom zahtjeva za isplatu zarade XX za mjesece april i maj 2020. godine,

Dopisom QQ, šefice Biroa za kadrovske poslove, Ministarstva unutrašnjih poslova, 45/1

broj:074/20-8221/2 od 17. juna 2020. godine, obaviještena je advokat QQ, pored ostalog, o

sljedećem: da je XX bila angažovana Posebnim ugovorom o radu (privremeni i povremeni

poslovi), shodno članu 163 Zakona o radu koji je važio u vrijeme zaključenja ugovor a koji

ugovori ne mogu da traju duže od 120 dana; da nije u pitanju ugovor na određeno vrijeme;

da je članom 218 Zakona o radu koji je stupio na snagu 8. januara 2020. godine, odložena

primjena šest mjeseci člana 200 kojim se definišu privremeni i povremeni poslovi pa se iz tog

razloga predmetni Ugovor ne može produžiti jer nema zakonskog uporišta. Navedeni član

počinje se primjenjivati od 8. jula 2020. godine ali da bi se imenovana angažovala za vršenje

privremenih i povremenih poslova potrebna je saglasnost Užeg kabineta Vlade CG i

Ministarstva finansija a koju Ministarstvo unutrašnjih poslova nema;

8.6. Dalje je, u obavještenju Odjeljenja Upravne inspekcije, upravna inspektorka konstatovala

da je Posebni ugovor o radu 04 broj: 112/19- 37436/1 od 3. decembra 2019. godine, zaključen

za vršenje poslova iz redovne nadležnosti Ministarstva unutrašnjih poslova, Područne jedinice

za građanska stanja i lične isprave Bar odnosno za vršenje poslova koji su sistematizovani

Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta Ministarstva unutrašnjih

poslova, 01 broj:111/19-14732 od 10. aprila 2019. godine i Pravilnikom o izmjeni i dopuni

Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta Ministarstva unutrašnjih

poslova, 01 broj:111/19-27846/1 od 19. jula 2019. godine za Područnu jedinicu za građanska

stanja i lične isprave Bar.

8.6.1. U svom izjašnjenju datom u aktu broj: 45/1 br.074/20-8221/2 od 17. juna 2020. godine,

XX, šefica Biroa za kadrovske poslove, Ministarstva unutrašnjih poslova, navodi u bitnom da

je XX bila angažovana Posebnim ugovorom o radu (privremeni i povremeni poslovi); da nije u


5

pitanju ugovor na određeno vrijeme; da je zasnivanje radnog odnosa na neodređeno i

određeno vrijeme u Ministarstvu unutrašnjih poslova regulisano odredbama člana od 38 do

48 Zakona o državnim službenicima i namještenicima; da je za dalje angažovanje imenovane

za vršenje privremenih i povremenih poslove potrebna saglasnost Užeg kabineta Vlade CG i

Ministarstva finansija a koju Ministarstvo unutrašnjih poslova nema; da je Zakonom o

obaveznom zdravstvenom osiguranju precizirano ko su osiguranici u smislu ovog zakona

odnosno članom 6 stav 1 tačka 10 jasno je navedeno da su osiguranici i lica koja obavljaju

privremene i povremene poslove kao i poslove po posebnom ugovoru o radu ali da je

odredbom člana 37 stav 1 koja se odnosi na pravo na naknade za vrijeme privremene

spriječenosti za rad nije propisano da navedena lica pored ostalih osiguranika imaju pravo na

naknade zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad.

8.7. Cijeneći odredbe člana 200 sada važećeg Zakona o radu ("Sl.i list CG", br.74/19) i odredbu

člana 218 istog zakona i utvrđeno činjenično stanje, upravna inspektorka je konstatovala da

je:

- Posebni ugovor o radu 04 broj: 112/19-37436/1 od 3. decembra 2019. godine, zaključen je

za vršenje poslova iz redovne nadležnosti Ministarstva unutrašnjih poslova, Područne jedinice

za građanska stanja i lične isprave Bar odnosno za vršenje poslova koji su sistematizovani

Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta Ministarstva unutrašnjih

poslova, 01 broj: 111/19-14732 od 10. aprila 2019. godine i Pravilnikom o izmjeni i dopuni

Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta Ministarstva unutrašnjih

poslova, 01 broj:111/19-27846/1 od 19.jula 2019. godine za Područnu jedinicu za građanska

stanja i lične isprave Bar što je protivno odredbama člana 38, člana 40 do i zaključno sa članom

52 Zakona o državnim službenicima i namještenicima, kojima je regulisan postupak zasnivanja

radnog odnosa u državnim organima.

Konstatovana je nepravilnost da je angažovanje XX po osnovu ugovora za obavljanje poslova

iz redovne nadležnosti Ministarstva unutrašnjih poslova protivno odredbama člana 38, člana

40 do i zaključno sa članom 52 Zakona o državnim službenicima i namještenicima. Međutim,

kako je protekao rok na koji je Posebni ugovor o radu zaključen, Inspektorka nije naredila

njegovo otklanjanje, već polazeći od utvrdjenog činjeničnog stanja i konstatovane

nepravilnosti, u smislu člana 36 Zakona o inspekcijskom nadzoru već je ukazano ministru

unutrašnjih poslova, kao odgovornom licu u subjektu nadzora, da je dužan obezbijediti da se

u budućem radu, popuna sistematizovanih radnih mjesta u Ministarstvu unutrašnjih poslova

vrši u skladu sa Zakonom o državnim službenicima i namještenicima.

Ukazano je i na odredbu člana 6 stav 1 tačka 10 Zakona o obaveznom zdravstvenom

osiguranju ("Sl. list CG", br. 6/16, 2/17, 22/17, 13/18 i 67/19) propisano da su osiguranici u

smislu ovog zakona lica koja obavljaju privremene i povremene poslove, kao i poslove po

posebnom ugovoru o radu, u skladu sa zakonom, ali ta lica nijesu pobrojana u osiguranike koji

imaju pravo na naknadu zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad (član 37 stav 1


6

istog zakona). Ovakvo zakonsko određenje iskazano je i kroz sudsku praksu Crne Gore, Rev.

793/18 od 25. septembra 2018. godine Vrhovnog suda Crne Gore, Rev.793/18 od 25.09.2018.

godine.

9. Za potrebe ispitnog postupka, Institucija Zaštitnika se obratila zahtjevom za izjašnjenje

Ministarstvu rada i socijalnog staranja Crne Gore, na navode iz pritužbe, a posebno na

okolnost korišćenja porodiljskog, odnosno roditeljskog odsustva obzirom na činjenicu da je

podnositeljka pritužbe poseban ugovor o radu zaključila u vrijeme važenja starog Zakona o

radu.

9.1. Aktom Ministarstva rada i socijalnog staranja, br.106-082/20-5570/1, od 18. septembra

2020. godine, Zaštitnik je obaviješten da je odredbom člana 163 Zakona o radu ("Službeni list

CG", broj 49/08, 59/11, 66/12, 31/14 i 4/18) propisano da poslodavac može, za obavljanje

određenih poslova koji ne zahtijevaju posebno znanje i stručnost, a po svojoj prirodi su takvi

da ne traju duže od 120 radnih dana u kalendarskoj godini (privremeni i povremeni poslovi),

sa određenim licem koje se nalazi na evidenciji Zavoda za zapošljavanje, odnosno agencije za

posredovanje, da zaključi poseban ugovor o radu.

10. Odredbom člana 167 propisano je da lice sa kojim je zaključen ugovor, u smislu čl. 163 i

164 ovog zakona, ima pravo na zdravstveno i penzijsko osiguranje, u skladu sa zakonom.

Poslodavac je dužan da vodi evidenciju o ugovorima iz čl. 163 i 164 ovog zakona. Odredbom

člana 108 stav 4 Zakona o radu ("Službeni list CG", br. 49/08, 59/11, 66/12, 31/14 i 4/18),

propisano je da zaposlenoj ženi kojoj ugovor o radu na određeno vrijeme ističe u periodu

korišćenja prava na porodiljsko odsustvo, rok za koji je ugovorom o radu zasnovala radni

odnos na određeno vrijeme produžava se do isteka korišćenja prava na porodiljsko odsustvo.

Odredbom člana 210 stav 1 Zakona o radu („Službeni list CG", broj 74/19) propisano je da

postupci za ostvarivanje i zaštitu prava zaposlenih započeti prije stupanja na snagu ovog

zakona okončaće se po propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu ovog zakona.

11. Dalje je, u izjašnjenju navedeno da je zaposlena shodno navedenom ugovoru imala sva

prava iz rada i po osnovu rada, a imajući u vidu karakter ugovora o privremenim i povremenim

poslovima, u smislu prethodnog Zakona o radu, odnosno da se taj ugovor smatrao posebnom

vrstom ugovora o radu na određeno vrijeme. Prema tome, zaposlena koja je zaključila ugovor

o privremenim i povremenim poslovima shodno odredbama prethodnog Zakona o radu, ima

pravo na korišćenje porodiljskog i roditeljskog odsustva, sve dok dijete na navrši godinu dana

života. Imajući u vidu činjenicu da je ugovor o privremenim i povremenim poslovima

zaključen u skladu sa propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu novog Zakona

o radu odnosno 7. januara 2020. godine, to se prava ostvaruju u skladu sa tim propisima, u

konkretnom slučaju Zakonom o radu („Službeni list CG", broj 49/08, 59/11, 66/12, 31/14 i

4/18).

III ČINJENICE I OKOLNOSTI PREDMETA


7

12. Po sprovedenom ispitnom postupku u konkretnom slučaju, utvrđeno je sljedeće

činjenično stanje:

Ministarstvo unutrašnjih poslova je zaključilo sa podnositeljkom pritužbe Poseban

ugovor o radu 01 br.113/19-15311 od 8. aprila 2019. godine;

Ministarstvo unutrašnjih poslova je zaključilo sa podnositeljkom pritužbe Poseban

ugovor o radu broj 112/19-37-436/1 od 3. decembra 2019. godine;

Uvidom u obrasce - Izvještaje o obavljanju poslova lica koje je angažovano po osnovu

Posebnog ugovora o radu (povremeni i privremeni poslovi) - za mjesec januar (od 31.1.2020.

godine) i mart (od 16.3.2020. godine) konstatovano je da je u rublici pod tačkom 1. prisutnost

na poslu navedeno je da se podnositeljka pritužbe od 3. januara 2020. godine nalazi na

bolovanju.

Iz Lista za novorođenče, proizilazi da se podnositeljka pritužbe porodila dana 14.

februara 2020. godine.

IV RELEVANTNO PRAVO

13. Ustavom Crne Gore u članu 8. stav 1 propisano je: ’’Zabranjena je svaka neposredna ili

posredna diskriminacija, po bilo kom osnovu.’’

„Porodica uživa posebnu zaštitu.“ (član 72)

„Majka i dijete uživaju posebnu zaštitu. Država stvara uslove kojima se podstiče rađanje

djece.“ (član 73)

14. Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima UN u članovima 1. i 2. svim ljudima jemči

slobodu i jednakost u dostojanstvu i pravima, bez obzira na "bilo kakvu razliku kao što je rasa,

boja kože, pol, jezik, vjera, političko ili neko drugo opredjeljenje, nacionalno ili društveno

porijeklo, vlasništvo, rođenje ili neki drugi status".

15. Međunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima UN u članu 10 u

pogledu obaveza države članice priznaje da:

„... Treba da bude pružena posebna zaštita majkama za razumno vrijeme prije i poslije

rođenja djece. Zaposlene majke treba da uživaju, za vrijeme ovog perioda, plaćeno odsustvo

ili odsustvo uz odgovarajuća davanja iz socijalnog osiguranja. „

16. Evropska Konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (1950) u članu 14.

propisuje „Uživanje prava i sloboda predviđenih u ovoj Konvenciji obezbeđuje se bez

diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik, vjeroispovest,

političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno poreklo, veza s nekom nacionalnom

manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status.“

17. Protokol broj 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda u

čl.1 propisuje opštu zabranu diskriminacije:


8

1. Svako pravo koje zakon predviđa ostvarivaće se bez diskriminacije po bilo kom

osnovu kao što je pol, rasa, boja kože, jezik, vjeroispovijest, političko ili drugo

mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom,

imovinsko stanje, rođenje ili drugi status.

18. Konvencija o eliminisanju svih oblika diskriminacija žena – CEDAW (1979) u članu 11.

st.2. propisuje:

“Radi sprečavanja diskriminacije žena zbog stupanja u brak ili materinstva i obezbjeđivanja

njihovog stvarnog prava na rad, države članice preduzimaju odgovarajuće mjere radi: (a)

zabrane, pod prijetnjom preduzimanja sankcija, davanja otkaza zbog trudnoće ili porodiljskog

odsustva i diskriminacije prilikom otpuštanja s posla zbog bračnog stanja…”

19. Sporazum o asocijaciji i stablizaciji između Evropskih zajednica i njihovih država članica

i Crne Gore (2010) u Čl.72. predviđa:

1. Ugovorne strane potvrđuju važnost usklađivanja postojećeg zakonodavstva u Crnoj Gori

sa zakonodavstvom Zajednice, kao i njegovog efikasnog sprovođenja. Crna Gora će nastojati

da osigura postepeno usklađivanje svojih postojećih zakona i budućeg zakonodavstva s

pravnim propisima Zajednice acquis. Crna Gora će osigurati adekvatnu implementaciju i

sprovođenje postojećeg i budućeg zakonodavstva.

2. Usklađivanje će započeti danom potpisivanja Sporazuma i postepeno će se proširivati

na sve elemente acquis-a Zajednice iz ovog sporazuma do kraja tranzicionog perioda

utvrđenog članom 8 ovog sporazuma.

3. Usklađivanje će, u ranoj fazi, biti fokusirano na osnovne elemente acquis-a koji se

odnose na unutrašnje tržište, uključujući zakonodavstvo u oblasti finansija, pravosuđa,

slobode i bezbjednosti, kao i na druge oblasti trgovine. U kasnijoj fazi, Crna Gora će se

fokusirati na ostale djelove acquis-a…

20. Direktiva 2006/54/EZ Evropskog parlamenta i Savjeta od 5. jula 2006. o sprovođenju

načela jednakosti i jednakih mogućnosti muškaraca i žena u pitanjima zapošljavanja i

obavljanja zanimanja u čl. 2.st.2. predviđa:

„U smislu ove Direktive, diskriminacija obuhvata:... (c) svaki nepovoljniji tretman žene u vezi

s trudnoćom ili porodiljskim odsustvom u smislu Direktive 92/85/EEZ..“

21. Zakon o zabrani diskriminacije („Sl.list CG“ br. 46/10, 18/14 i 42/17) u članu 2. propisuje:

„Diskriminacija je svako pravno ili faktičko pravljenje razlike ili nejednako postupanje,

odnosno propuštanje postupanja prema jednom licu, odnosno grupi lica u odnosu na druga

lica, kao i isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva nekom licu u odnosu na druga lica,

koje se zasniva na rasi, boji kože, nacionalnoj pripadnosti, društvenom ili etničkom porijeklu,

vezi sa nekim manjinskim narodom ili manjinskom nacionalnom zajednicom, jeziku, vjeri ili


9

uvjerenju, političkom ili drugom mišljenju, polu, promjeni pola, rodnom identitetu, seksualnoj

orijentaciji i/ili interseksualnim karakteristikama, zdravstvenom stanju, invaliditetu, starosnoj

dobi, imovnom stanju, bračnom ili porodičnom stanju, pripadnosti grupi ili pretpostavci o

pripadnosti grupi, političkoj partiji ili drugoj organizaciji, kao i drugim ličnim svojstvima.

22. Zakona o radu ("Službeni list Crne Gore", br. 049/08)

Poslodavac može, za obavljanje određenih poslova koji ne zahtijevaju posebno znanje i stručnost,

a po svojoj prirodi su takvi da ne traju duže od 120 radnih dana u kalendarskoj godini (privremeni

i povremeni poslovi), sa određenim licem koje se nalazi na evidenciji Zavoda za zapošljavanje,

odnosno agencije za posredovanje, da zaključi poseban ugovor o radu. (član 163)

Poslodavac može, radi izrade određenih predmeta i pružanja usluga iz svoje djelatnosti van

prostorija poslodavca (izrada predmeta domaće radinosti, skupljanje sekundarnih sirovina,

prodaja knjiga, brošura, novina, pružanja usluga na računaru i sl.), da zaključi poseban ugovor

o radu. (član 164)

Lice sa kojim je zaključen ugovor, u smislu čl. 163,164 i 165 ovog zakona, ima pravo na zdravstveno i penzijsko osiguranje, u skladu sa zakonom. Poslodavac je dužan da vodi evidenciju o ugovorima iz čl. 163,164 i 165 ovog zakona. (član 167)

23. Zakon o radu ("Službeni list CG", br. 74/2019):2

(1) Postupci za ostvarivanje i zaštitu prava zaposlenih započeti prije stupanja na snagu ovog zakona okončaće se po propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu ovog zakona. (Član 210 stav 1)

24. Zakon o rodnoj ravnopravnosti ("Sl. list RCG", br. 46/07 i "Sl. list Crne Gore" br. 73/10, 40/11, 35/15) u članu 4 stav 3 propisuje: … Diskriminacijom se smatra svako postupanje kojim se žena zbog trudnoće ili majčinstva,

kao i drugo lice zbog promjene pola, dovode u nepovoljniji položaj u odnosu na druga lica,

prilikom zapošljavanja, samozapošljavanja, ostvarivanja prava po osnovu socijalne zaštite i

drugih prava.

2 Zakon o radu stupio je na snagu 7.1.2020, a odredba člana 200 ovog zakona će se primjenjivati nakon šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona i odredbe čl. 11 i 115 ovog zakona primjenjivaće se od dana pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji.


10

25. Zakon o Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore (Sl.list CG br. 42/11, 32/14 i 21/17)

u članu 27. propisuju: „Zaštitnik je institucionalni mehanizam za zaštitu od diskriminacije.“

Isti Zakon u članu 41. stav 1. propisuje: „Nakon završetka ispitivanja povrede ljudskih prava i

sloboda Zaštitnik/ca daje mišljenje o tome da li je, na koji način i u kojoj mjeri došlo do

povrede ljudskih prava i sloboda.”

V OCJENA ZAŠTITNIKA

26. Razmatrajući okolnosti konkretnog slučaja, a na osnovu raspoložive dokumentacije,

Zaštitnik je ispitao činjenice i okolnosti od značaja za zauzimanje stava o tome da li je u

konkretnom slučaju povrijeđeno pravo na štetu podnositeljke pritužbe u postupku, odnosno

da li je Ministarstvo unutrašnjih poslova diskriminatorno postupilo u odnosu na podnositeljku

pritužbe po osnovu pola, odnosno porodičnog statusa (trudnoće) u oblasti rada.

27. Zaštitnik ukazuje na činjenicu da su žene ranjiva kategorija, a tim prije tokom trudnoće,

porodiljskog odsustva i odsustva sa rada, radi njege djeteta i veoma često su izložene

različitim oblicima diskriminacije, koja se ogleda u nemogućnosti da napreduju u karijeri,

premještanju na niža radna mjesta nakon povratka sa odsustva, pa sve do jednostranog

prekida radnog odnosa uslovljenog ličnim svojstvima zaposlene - pol i porodični status, pa

shodno pobrojanim činjenicama, ovim predmetima poklanja posebnu pažnju.

28. Uz prednje dodaje, da su u brojnim međunarodnim dokumentima i nacionalnom

zakonodavstvu ugrađena pravila prema kojima stavljanje žena u nepovoljniji položaj zbog

trudnoće, porodiljskog odsustva, dojenja i slično, predstavlja diskriminaciju zasnovanu na

polu. Poseban značaj ima evropsko ugovorno pravo u pogledu principa jednakosti i navedene

direktive o statusu lica na radu na određeno vrijeme, odnosno Direktive 2010/18/EU o

sprovođenju revidiranog Okvirnog sporazuma o porodiljskom odsustvu.

29. Ako bi se u postupcima za zaštitu od diskriminacije primijenilo standardno načelo

dokazivanja affirmanti in cumbit probation, diskriminisnom licu ne bi bila pružena efikasna

pravna zaštita i samim tim dokazivanje diskriminacije bi bilo otežano, pa je stoga zakonodavac

u Zakon o zabrani diskriminacije3 uveo odredbu koja odstupa od uobičajenog dokazivanja

pojedinih činjenica. U skladu sa tom odredbom, teret dokazivanja da nije bilo diskriminacije

pada na tuženu stranu, ako stranka koja se poziva na diskriminaciju učini vjerovatnim tj. pruži

prima facie dokaze da je došlo do diskriminacije pa je u konkretnom slučaju na podnositeljki

3Zakon o zabrani diskriminacije, Čl. 29. st.1. i 2. „Ukoliko tužilac/teljka učini vjerovatnim da je tuženi/a izvršio/la akt diskriminacije, teret dokazivanja da usljed tog akta nije došlo do povrede jednakosti u pravima I pred zakonom prelazi na tuženog/u. Pravilo o teretu dokazivanja iz stava 1 ovog člana primjenjuje se i u postupanju za zaštitu od diskriminacije kod Zaštitnika/ce.”


11

pritužbe bilo da dokaže porodični status koji je u korelaciji sa radnopravnim statusom što je

ista i učinila.

30. Osnov u konkretnom slučaju je pol, odnosno porodični status (trudnoća) u oblasti rada

koji su zaštićeni, Ustavom Crne Gore, Konvencijom i Zakonom o zabrani diskriminacije.

31. Zaštitnik podsjeća da član 1 Protokola broj 12 uz Konvenciju obezbjeđuje dodatni obim

zaštite od one koja je garantovana samom Konvencijom, u slučajevima kada je osoba,

odnosno podnositeljka pritužbe diskriminisana u pogledu uživanja bilo kog prava koje je

nacionalnim zakonom izričito zagarantovano svakom pojedincu. U ovom slučaju, Zaštitnik je

razmatrao da li je postojala diskriminacija u pogledu ostvarivanja prava iz člana 163 tada

važećeg Zakona o radu.

32. Evropski sud za ljudska prava je stava da različito postupanje sa osobama u relativno

sličnim situacijama je diskriminišuće ako ne postoji objektivno i razumno opravdanje; drugim

riječima ako se njime ne postiže legitiman cilj ili ako nema razumnog odnosa srazmjere

između korišćenih sredstava i cilja koji se želi postići.

33. U konkretnom slučaju, podnositeljka pritužbe je zaključila i poseban ugovor o radu

(privremeni i povremeni poslovi) sa Ministarstvom unutrašnjih poslova shodno odredbi člana

163 Zakona o radu, koji je važio u vrijeme zaključenja ugvora. Predmetni ugovor je od 3.

decembra 2019. godine. S tim u vezi, Zaštitnik podsjeća da je upravna inspektorka

konstatovala da je predmetni posebni ugovor o radu zaključen za vršenje poslova iz redovne

nadležnosti Ministarstva unutrašnjih poslova, Područne jedinice za građanska stanja i lične

isprave Bar, odnosno za vršenje poslova koji su sistematizovani Pravilnikom o unutrašnjoj

organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta Ministarstva unutrašnjih poslova, što je suprotno

odredbama člana 38, člana 40 do i zaključno sa članom 52 Zakona o državnim službenicima i

namještenicima.

34. Takođe, Zaštitnik ukazuje i na stav Ministarstva rada i socijalnog staranja da se ugovor o

privremenim i povremenim poslovima, u smislu Zakona o radu koji je važio u trenutku

zaključenja predmetnog ugovora smatrao posebnom vrstom ugovora o radu na određeno

vrijeme shodno kojem zaposleni ima sva prava iz rada i po osnovu rada. Saglasno ovom stavu

Ministarstva proizilazi da je podnositeljka pritužbe imala pravo na korišćenje porodiljskog i

roditeljskog odsustva sve dok dijete ne navrši godinu dana života.

35. U svjetlu prednjeg, Zaštitnik smatra da se ugovori o privremenim i povremenim poslovima

zaključuju izuzetno za obavljanje poslova koji nijesu iz osnovne djelatnosti poslodavca, a ne

poslova koje je obavljala podnositeljka pritužbe. Zapravo poslovi koje je podnositeljka

pritužbe obavljala odnose se na vođenje evidencija i to: prebivalište građana, lične karte,

putne isprave, lično ime, vozačke dozvole, oružje i municiju, matične registare, građanska


12

stanja, državljanstvo, boravka stranaca i registracije motornih vozila, preuzimanje

dokumentacije i spisa predmeta, arhiviranje, vođenje evidencije.

36. Zaštitnik ne spori pravo poslodavca da slobodno i na bazi važećih propisa odlučuje o

zasnivanju radnog odnosa, uključujući i pravo da ne zaključi novi ugovor o radu nakon isteka

ugovorenog perioda, a posebno ukoliko nema potrebe za daljim radnim angažovanjem.

Međutim, ova sloboda je ograničena pozitivno-pravnim normama o zabrani diskriminacije i

jednakom postupanju.

37. Pri donošenju ovog mišljenja, Zaštitnik je imao u vidu i činjenicu da je i novim Zakonom o

radu institut privremenih i povremenih poslova regulisan, pa nalazi za shodno i pozivanje na

Komentar Zakona o radu4 u kojem se navodi da ovaj ugovor predstavlja formu rada van

radnog odnosa i jedan od uslova zbog kojeg se može zaključiti ovakav ugovor je obavljanje

poslova koji ne zahtijevaju posebno znanje i stručnost (to bi trebali biti najjednostavniji

poslovi - u nivou niskokvalifikovanih poslova).

38. Polazeći od navedenog, Zaštitnik je mišljenja da je podnositeljki pritužbe postupanjem

Ministarstva unutrašnjih poslova povrijeđeno pravo iz rada i po osnovu rada, u vezi sa

diskriminacijom po osnovu pola, odnosno porodičnog statusa (trudnoće), zbog čega donosi:

P R E P O R U K E

MINISTARSTVU UNUTRAŠNJIH POSLOVA CRNE GORE

1. Da se podnositeljki pritužbe omogući ostvarivanje prava na korišćenje porodiljskog i

roditeljskog odsustva, sve dok dijete ne navrši godinu dana života.

2. Da ubuduće u ovakvim i sličnim situacijama ne zaključuje ugovore o privremenim o

povremenim poslovima za poslove iz redovne nadležnosti koji su sistematizovani Pravilnikom

o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta.

Ovaj organ je u obavezi je da u roku od 30 dana od dana prijema ovog mišljenja dostavi

izvještaj Zaštitniku o preduzetim radnjama i mjerama na izvršenju preporuke.

ZAMJENICA ZAŠTITNIKA LJUDSKIH PRAVA I SLOBODA CRNE GORE Nerma Dobardžić

4 Komentar Zakona o radu, Vesna Simović- Zvicer, 2020, str. 486;


13

Dostavljeno:

- MUP-u CG ; - Podnositeljki pritužbe; - U spise predmeta;

Broj: 277/20 DK/DK...Broj: 277/20 Podgorica, 30. septembar 2020. godine DK/DK Na osnovu člana 41...

Documents

Transcript of Broj: 277/20 DK/DK...Broj: 277/20 Podgorica, 30. septembar 2020. godine DK/DK Na osnovu člana 41...