ការសិក្សាសង្ខេបពីភាពជាដៃគូ

អន្តរប៉ា ស ីហ្វកិ្ស (TRANS-PACIFIC

PARTNERSHIP TPP) ន្ិខក្សម្ព ជា ង្រៀបចំង្ោយនាយក្សោា ន្អាង្ម្រកិ្ស

ក្ក្សសខួពាណិជ្ជក្សម្ម ឡូតិ៍ លេខ១៩-៦១, វថីិក្រសួងពាណិជ្ជរម្ម (ផ្លូវលេខ១១៣លេ) , ភូម្ទឹិរថ្លល , សង្កា តទឹ់រថ្លល , ខណឌ សសនសុខ, ភនលំេញ, ក្េះរាជាណាចក្ររម្ពុជា.

http://www.moc.gov.kh/

តារាខមាតកិាអតថបទ

តារាខមាតិកាអតថបទ

១. ទិៃាភាពទូង្ៅ _________________________________________________________________________________________ 1

២ .បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្ __________________________________________________________ 3

២.១. ការង្បើក្សក្ចក្ស់ទីផ្សារ (Market Access) _________________________________________________________________3

២.២. ផ្សលតិផ្សលក្សសកិ្សម្ម (Agricultural Products) __________________________________________________________4

២.៣. ផ្សលតិផ្សលក្សខ់ (Bike) ___________________________________________________________________________________6

២.៤. វាយន្ភណឌ ន្ិខសង្ម្លៀក្សបំពាក្ស់ (Textiles and Apparel) ___________________________________________7

២.៥. គយ ន្ិខក្សិចចសក្ម្ួលពាណិជ្ជក្សម្ម (Customs and Trade Facilitation) ___________________________ 10

២.៦. ឌីជ្ីថលពាណិជ្ជក្សម្ម / E-Commerce (Digital Trade/E-Commerce) ______________________________ 11

២.៧. បទបបញ្ញតតិទូង្ៅន្ិ ខបទបបញ្ញតតស្ថថ ប័ន្ (General and Institutional Provisions) _____________ 12

២.៨. លទធក្សម្មរបសរ់ោា ភិបល (Government Procurement) ____________________________________________ 13

២.៩. ក្សម្មសទិធិបញ្ហញ (IPR) ___________________________________________________________________________________ 13

២.១០. ការវិន្ិង្ោគ (Investment) ________________________________________________________________________ 15

២.១១. ពលក្សម្ម ន្ិខបរសិ្ថថ ន្ (Labor and Environment) _________________________________________________ 17

២.១៣. បទបបញ្ញតតិរនាខំពាណិជ្ជក្សម្ម ______________________________________________________________________ 18

២.១៤. ចាប់ដន្ក្បភពង្ៃើម្ (Rule of Origin) ______________________________________________________________ 20

២.១៥. ង្សវាក្សម្ម (Services) ________________________________________________________________________________ 21

២.១៦. សហ្ក្ាសរៃា (State-Owned Enterprises) _______________________________________________________ 23

៣ .ង្សចក្សតីសន្និោា ន្ _____________________________________________________________________________________ 25

ទិៃាភាពទូង្ៅ

Page 1

១. ទិៃាភាពទូង្ៅ

ភាពជាដៃគូអន្តរប៉ាស ៊ីហ្វិក (Trans-Pacific Partnership TPP) គឺជាកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពាណិជ្ជកមមពសរ ៊ី (FTA) ដៃលបន្ពសនើព ើង ពៅកន ងចំ្ពោមព្រពេសចំ្នួ្ន្ ១២ ពៅតំរន់្អាស ៊ីប៉ាស ៊ីហ្វិកដៃលព្រពេសសមាជិ្កទំងព ោះ ឆ្ ោះរញ្ច ំងថាជារេដ្ឋា ន្េូលំេូលាយ និ្ងមាន្សដង់ដ្ឋរខ្ពស់ ពដ្ឋយមាន្សារៈសំខាន់្ពសៃាកិច្ច និ្ងយ េធសាស្រសតសព្មារ់ ព្រពេសទំង ១២ (រមួទំងសហ្រៃាអាពមរកិ) ។ តាមរយៈកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពន្ោះរោត ព្រពេសដៃលចូ្លរមួដសវងរកការព្វើពសរ ៊ីភាវរូន្៊ីយកមមពាណិជ្ជកមម និ្ងការវនិិ្ពោគ និ្ងការរពងកើតច្ារ់ និ្ងវញិ្ា សាថ្ម៊ីពៅកន ងតំរន់្ពន្ោះពលើសព៊ីអវ៊ីដៃលទំងអស់ព ោះមាន្ពកើតរចួ្ជាពរសច្ពហ្ើយពៅកន ងអងគការពាណិជ្ជកមមពិភពពលាក (WTO) ។ តំរន់្ពាណិជ្ជកមមពសរ ៊ីពន្ោះ ព្តវូបន្ពមើលព ើញថាជាកិច្ចព្ពមពព្ពៀងរស់រពវ ើកមួយដៃលពរើកចំ្ហ្រៃល់សមាជិ្ក និ្ងរញ្ាថ្ម៊ីៗ ពពលអ គត និ្ងអាច្ក្ាយពៅជាកាលមា៉ាស ៊ីន្ពៃើមប៊ីជំ្រ ញតំរន់្ពាណិជ្ជកមមពសរ ៊ីពៅតំរន់្អាស ៊ីប៉ាស ៊ីហ្វិក្ំជាងម ន្មួយ។ ឥណឌូ ពន្ស ៊ី ហ្វ៊ីល៊ីព៊ីន្ និ្ងកូពរ ៉ាខាងតបូងបន្រង្ហា ញការចារ់អារមមណ៍ពពលពន្ោះកន ងការចូ្លរមួកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ររស់ខ្្ួន្ដៃរ។

េសសន្ៈសត៊ីព៊ីផលរ៉ាោះពាល់ដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ អាច្មាន្ការដព្រព្រួល។ ពយើងអាច្អោះអាងថា TPP

នឹ្ងជួ្យជំ្រ ញកំពណើ ន្ពសៃាកិច្ច និ្ងការង្ហរតាមរយៈការពព្ង៊ីកការព្វើពាណិជ្ជកមម និ្ងការវនិិ្ពោគជាមួយនឹ្ងរោត ព្រពេសសមាជិ្កដៃលពៅកន ងឆ្ន ំ ២០១៤ មាន្ចំ្នួ្ន្ ៤៦% ដន្ការ ំពច្ញសរ រររស់កមព ជា ពហ្ើយដៃលមាន្អព្តាកំពណើ ន្មិសសភាគព្រចំាឆ្ន ំដន្ការ ំពច្ញ (The compound annual

growth rate (CAGR)) ២១ .៨៨ %២០១១ពរើគិតព៊ីឆ្ន ំ មក ។ ពព្ៅព៊ីពន្ោះ នឹ្ងព្វើពអាយមាន្២០១៤ ការព្វើឱ្យស ៊ីជ្ពព្ៅការព្វើសមាហ្រណកមមការវនិិ្ពោគ ការព្វើពាណិជ្ជកមមកមព ជា និ្ងពៅកន ងអវ៊ីដៃលមន្ សសជាពព្ច្ើន្ពមើលព ើញថាជាតំរន់្ដៃលមាន្ឱ្កាសជាពសៃាកិច្ច្ំរំផ តពៅពលើពិភពពលាក។ ក៏រ៉ា ដន្ត ក៏

ទិៃាភាពទូង្ៅ

Page 2

មាន្ការព្ពួយបរមភពៅពលើការដៃលអាច្ព្វើបត់រង់ការង្ហរព្វើ និ្ងការព្រកួតព្រដជ្ងពៅកន ងវស័ិយដៃលរពសើរខ្្ោះដៃលមាន្តិច្តួច្ររស់កមព ជា តាមរយោះការ ំចូ្ល។

ការ ំពច្ញ ការ ំចូ្ល និ្ងត លយភាពពាណិជ្ជកមមររស់កមព ជាជាមួយសមាជិ្ក TPP

ផលរ៉ាោះពាល់សកាត ន្ ពលជាពសៃាកិច្ចដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP នឹ្ងអារស័យពលើកតាត មួយចំ្នួ្ន្រមួទំងវសិាលភាពដន្ការព្វើពសរ ៊ីភាវរូន្៊ីយកមមពាណិជ្ជកមមដៃលសពព្មច្បន្កន ងកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ ព្ពមទំងកព្មិតរច្ច របន្ន និ្ងសកាត ន្ ពលកំពណើ ន្ដន្ការព្វើពាណិជ្ជកមម និ្ងការវនិិ្ពោគពៅកន ងចំ្ពោមសមាជិ្ក TPP ។ ពៅពលើវធិាន្ការទំងព៊ីរពន្ោះ កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពន្ោះហាក់ៃូច្ជាបន្ផតល់ោ៉ាងសំខាន់្ថា វានឹ្ងក្ាយជាតំរន់្ពាណិជ្ជកមមពសរ ៊្ី ំជាងពគររស់កមព ជាពដ្ឋយលំហូ្រពាណិជ្ជកមម

(៤,៩៦៩,៦៥១,០០០ ៃ ល្ាអាពមរកិ កន ងការ ំពច្ញេំនិ្ញររស់កមព ជា និ្ង៤ ,០៨២,៧៦៥,០០០ ៃ ល្ាអាពមរកិកន ងការ ំចូ្លពៅឆ្ន ំ ២០១៤ )និ្ងពៅេ៊ីរំផ តនឹ្ងល ររំបត់ពន្ធ ំចូ្លទ ំំងអស់ពៅពលើផលិតផលឧសាហ្កមម និ្ងភាគពព្ច្ើន្ផលិតផលកសិកមមពៅកន ងព្រពេសសមាជិ្ក TPP ទំងអស់ ពដ្ឋយកមព ជាមិន្ចំាបច់្ជានិ្ច្ចជាកាលព្វើការពសនើស ំ ឬរង់ចំាេេួលបន្នូ្វព្រព័ន្ធ GSP សព្មារ់ផលិតផលៃូច្ជាសពម្ៀករំពាក់ររស់ខ្្ួន្ជាពៃើម។

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 3

២. បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

ពៅកន ងកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP គឺមាន្ ៣០ ជំ្ពូក ដៃលចារ់តំាង ព៊ីការពរើកព្ច្ក់េ៊ីផារ Market Access

(ៃូច្ជាការល ររ ំំបត់រ ំងពន្ធគយ និ្ងមិន្ដមន្ពន្ធគយ និ្ងកូតាពលើកសិកមម )រហូ្តៃល់ច្ារ់ពាណិជ្ជកមមជាក់លាក់ជាពព្ច្ើន្សត៊ីព៊ីរញ្ា ដៃលទក់េងនឹ្ងការព្វើពាណិជ្ជកមម (ៃូច្ជាសិេធិកមមសិេ ធំំិរញ្ា , រញ្ា រេរបញ្ាតតិ, និ្ងរេដ្ឋា ន្ការង្ហរ និ្ងររសិាា ន្)។ ពសច្កត៊ីដៃលបន្សពងេរៃូច្ខាងពព្កាម គឺជាចំ្នួ្ន្ដន្រញ្ា គន្្ឹោះកន ងកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពន្ោះ។

២.១. ការង្បើក្សក្ចក្សទ់ីផ្សារ (MARKET ACCESS) រច្ច របន្នពន្ោះ កព្មិតពន្ធ MFN សព្មារ់ព្រពេសកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ទំងអស់មាន្ជាម្យមព៊ី ០ %ពៅជិ្តៃល់ ១០ %។ ការច្រចារកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពៃើមប៊ីចូ្លពៅកាន់្េ៊ីផារដន្ព្រពេសជាសមាជិ្ក គឺឈរពលើមូលដ្ឋា ន្ពេវភាគ៊ី។ ពរើពោងតាមកាលវភិាគល ររំបត់ដៃលបន្ពច្ញផាយ ពន្ធពលើេំនិ្ញឧសាហ្កមមទំងអស់ នឹ្ងព្តូវបន្ល ររំបត់ ពហ្ើយមួយចំ្នួ្ន្ដន្ពន្ធពលើេំនិ្ញឧសាហ្កមមទំងពន្ោះ នឹ្ងព្តវូបន្យកពច្ញភ្ាម ខ្ណៈពពលដៃលពលើេំនិ្ញៃដេទំងអស់ពផសងពេៀត នឹ្ងព្តូវបន្ល រពចាលកន ងកម្ ងពពលយូរមួយដៃលអាច្រហូ្តពៅៃល់កព្មិតអតិររមាៃល់ ៣០ ឆ្ន ំ។ សព្មារ់េំនិ្ញកសិកមម ពន្ធ និ្ងកូតាពលើផលិតផលរពសើររំផ ត នឹ្ងពៅដតរកាេ កពអាយមាន្ពៅៃដៃល។ ពៅកន ងកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ព្រដហ្ល ៨៩ %ដន្រ ា ត់ពន្ធររស់ ព្រពេសដៃលជាសមាជិ្ក នឹ្ងព្តវូបន្រចួ្ពន្ធពៅពពលដៃលកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះចូ្លជា្រមាន្។ ពៅេ៊ីរំផ តពដ្ឋយគិតជាម្យម ព្រមាណជា ៩៩ %ដន្រ ា ត់ពន្ធ ទំងអស់ររស់ព្រពេសកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP នឹ្ងព្តូវបន្រចួ្ពន្ធទំងរសុង។ កាលវភិាគពន្ធដៃលបន្រមួរញ្ចូ លពៅកន ងកិច្ចព្ពមពព្ពៀង គឺមាន្លមអិតពៅតាមកព្មិត និ្ងពពលពវលាដន្ការល ររំបត់ពន្ធសព្មារ់ព្រពេសន្៊ីមួយ។

រេរបញ្ាតតិកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ដៃលរ៉ាោះពាល់ៃល់ៃំពណើ រការចូ្លេ៊ីផារសព្មារ់េំនិ្ញឧសាហ្កមម និ្ងកសិកមមដៃលមាន្សកាត ន្ ពលររស់កមព ជាព្តូវបន្រង្ហា ញៃូច្ខាងពព្កាម៖

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 4

២.២ .ផ្សលតិផ្សលក្សសកិ្សម្្ ម្ (AGRICULTURAL PRODUCTS) កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ជាកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពហ្ ភាគ៊ី។ សមាជិ្កទំងអស់ ១២ ព្តវូបន្ច្ ោះហ្តាពលខាពលើកិច្ចព្ពមពព្ពៀងជាមួយគ្នន ពផសងពេៀត។ កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP នឹ្ងមាន្ការល ររំបត់ពន្ធ ំចូ្លដៃលភាគពព្ច្ើន្ពន្ធដ្ឋក់ពៅពលើការ ំចូ្លមាូរអាហារ និ្ងផលិតផលកសិកមម ឧទហ្រណ៍ពន្ធកសិកមម មាន្អព្តាជាម្យម ១៩ ភាគរយពៅព្រពេសជ្រ៉ា ន្ និ្ង ១៦ ភាគរយពៅកន ងព្រពេសពវៀតោម។ ចំ្ពពាោះផលិតផលមួយចំ្នួ្ន្សពវដថ្ៃ មាន្ពន្ធ ំចូ្លខ្ពស់ (Tariff Peak) រហូ្តៃល់ ៣០០ ភាគរយ ឬពព្ច្ើន្ជាងពន្ោះ។ កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ផតល់នូ្វការពរើកព្ច្ក់េ៊ីផារថ្ម៊ី និ្ងមាន្អតាន័្យពាណិជ្ជកមមតាមរយៈ ការកាត់រន្ាយពន្ធ ំចូ្លសំខាន់្ៗ ឬអព្តាពន្ធកូតា។ កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ទមទរោត ព្រពេស TPP នឹ្ងមាន្ការល ររំបត់ការឧរតាមភ្ ន្ការ ំពច្ញកសិកមមទំងអស់។ វធិាន្ការធា ស វតាិភាពពសបៀងអាហារស ខ្ភាពសតវ និ្ងស ខ្ភាពររស់រ កេជាតិព្តូវបន្រពងកើត និ្ងអន្ វតតព្រករពដ្ឋយតម្ាភាពពហ្ើយកន ងលកេណៈវេិាសាស្រសតមួយដៃលមាន្មូលដ្ឋា ន្ពលើហានិ្ភ័យៃូច្ដៃលបន្ព្វើពៅសហ្រៃាអាពមរកិ។សមាជិ្កដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP បន្ពរតជាា ចិ្តតពៃើមប៊ីល ររំបត់ពចាលនូ្វឧរតាមភ្ ន្ ំពច្ញពៅពលើេំនិ្ញកសិកមមដៃលបន្លក់ពៅកន ងេ៊ីផារដន្សមាជិ្ក TPP ។ សហ្រៃាអាពមរកិ បន្ដលងពព្រើការឧរតាមភ្ន្ពៅពលើការ ំពច្ញកសិកមមររស់ខ្្ួន្ជាយូរមកពហ្ើយ។ ភាគ៊ីដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP យល់ព្ពមព្វើការរមួគ្នន ពៅកន ងអងគការពាណិជ្ជកមមពិភពពលាក ពៃើមប៊ីកំដណេព្មង់កមមវ ិ្ ៊ីពហ្ ភាគ៊ី ពលើឥណទន្ ំពច្ញ ការធា ឥណទន្ ំពច្ញ និ្ងកមមវ ិ្ ៊ីធា រ៉ា រ់រង។ ការពរតជាា ចិ្តតពន្ោះបន្ឆ្ ោះរញ្ច ំងព៊ីការង្ហរដៃលកំព ងរន្តររស់សហ្រៃាអាពមរកិ និ្ងដៃគូពាណិជ្ជកមម TPPពផសងពេៀត សត៊ីព៊ីកំដណេព្មង់វស័ិយកសិកមមពៅកន ងសពងវៀន្ពហ្ ភាគ៊ី។ ចំ្ពពាោះការរតិរន្តឹងដន្ការ ំពច្ញ មាន្កំណត់ព្តឹមព្បំមួយដខ្ជាមួយនឹ្ងការជូ្ន្ៃំណឹងជាម ន្ៃល់ភាគ៊ីកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពផសងពេៀត។ ព្រសិន្ពរើមាន្ការរតឹរន្តឹងដន្ការ ំពច្ញពៅដតមាន្ រហូ្តៃល់ពព្ច្ើន្ជាង ១២ ដខ្ ការពិពព្គ្នោះពោរល់ជាមួយដៃគូកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ដៃលមាន្ចំ្ោរ់អារមមណ៍ ព្តូវបន្ទមទរពអាយព្វើព ើង។ សព្មារ់អងករ និ្ងផលិតផលអងករ ការ ំពច្ញ មាន្ការព្រឈមម ខ្នឹ្ងពន្ធ ំចូ្លោ៉ាងសំខាន់្ពៅកន ងព្រពេសជាកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ជាពព្ច្ើន្។ ឧទហ្រណ៍ ៃូច្ជាពៅព្រពេសពវៀតោម និ្ងព្រពេស

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 5

មា៉ា ព ស ៊ី ពន្ធ ំចូ្លអងករគឺមាន្ រហូ្តៃល់ ៤០ ភាគរយ។ ពៅព្រពេសជ្រ៉ា ន្ ព្កសួងកសិកមម មាន្ការព្គរ់ព្គងោ៉ាងតឹងរងឹកន ងការេិញអងករព៊ីេ៊ីផារអន្តរជាតិតាមរយៈអព្តាពន្ធកូតា ពហ្ើយការ ំចូ្លពព្ៅព៊ីអព្តាពន្ធកូតា គឺព្តវូបន្ហាមឃាត់ និ្ងពរើមាន្ការ ំចូ្លព ោះ នឹ្ងមាន្ជារ់ពន្ធដៃលមាន្អព្តាអាច្ពលើស ៤០០% ។ ជាលេធផលដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពន្ធ ំចូ្ល នឹ្ងព្តវូបន្ល រភ្ាមកន ងព្រពេសពវៀតោម និ្ងពៅព្រពេសមា៉ា ព ស ៊ី នឹ្ងព្តូវល រកន ងរយៈពពល ១១ ឆ្ន ំ។ ពៅកន ងព្រពេសជ្រ៉ា ន្ សហ្រៃាអាពមរកិ បន្េេួលការពកើន្ព ើងជា TRQ ជាមួយនឹ្ងររមិាណជាក់លាក់។ សព្មារ់អងករពព្កាមលកេខ្ណឌ ដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ ជ្រ៉ា ន្នឹ្ងអន្ ញ្ា តឱ្យមាន្កូតាអងករ ំចូ្លពដ្ឋយមិន្មាន្ពន្ធព៊ីសហ្រៃាអាពមរកិ និ្ងអូស្រសាត ល៊ី ពហ្ើយដៃលនឹ្ងពកើន្ព ើងជារពណតើ ររហូ្តពៅៃល់ ៧៨ ,០០០ ពតាន្ពៅកន ងឆ្ន េំ៊ី ១៣ ដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ។ េិន្ន័យខាងពព្កាមជាការ ំពច្ញអងករកមព ជាពៅព្រពេសសមាជិ្ក TPP ដៃលរមួមាន្ទំងជ្រ៉ា ន្ផងដៃរ ដៃលកមព ជាអាច្ច្រចារជាពេវរភាគ៊ីជាមួយជ្រ៉ា ន្កន ងព្ករខ័្ណឌ TPP ពន្ោះ ពៃើមប៊ីេេួលបន្កូតាអងករ ំចូ្លពដ្ឋយមិន្មាន្ពន្ធៃូច្សហ្រៃាអាពមរកិ និ្ងអូស្រសាត ល៊ីដៃរ និ្ងជាមួយព្រពេសសមាជិ្ក TPP ៃដេពេៀតដៃលជាសកាត ន្ ពល ំចូ្លររស់កមព ជា ដៃលរង្ហា ញកន ងតារងខាងពព្កាម ដៃលមាន្ចំ្ដណកដន្ការ ំពច្ញ ១៩ ,១៩ %ដន្ការ ំពច្ញអងករសារ រររស់កមព ជាពៅពព្ៅព្រពេសកន ងឆ្ន ំ ២០១៤ និ្ងមាន្អព្តាកំពណើ ន្មិសសភាគព្រចំាឆ្ន ំដន្ការ ំពច្ញ ( The compound annual growth rate

(CAGR)) ៧៣ .៧២ %២០១១ពរើគិតព៊ីឆ្ន ំ មក ។ េិន្នន័្យទំងពន្ោះ នឹ្ងអាច្ទញពច្ញជាការ២០១៤វាយតដម្ដន្ការេេួលបន្នូ្វអតាព្រពោជ្ន៍្រដន្ាមពេៀតពរើពោងពៅពលើការរករសាយខាងពលើ ពៅពពលដៃលកមព ជា អាច្នឹ្ងចូ្លរមួពៅកន ងកិច្ចព្ពពព្ពៀង TPP ។

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 6

២.៣. ផ្សលតិផ្សលក្សខ់ (BIKE) េិន្ន័យខាងពព្កាមជាការ ំពច្ញកង់(HS 8712) កមព ជាពៅព្រពេសសមាជិ្ក TPP ដៃលរង្ហា ញកន ងតារងខាងពព្កាម ដៃលមាន្ចំ្ដណកដន្ការ ំពច្ញពៅច្ព ្ោះ ១៤%-១១ ,៩ %ដន្ការ ំពច្ញកង់សា

រ រររស់កមព ជាពៅពព្ៅព្រពេសកន ងច្ព ្ោះឆ្ន ំ ២០១១ -២០១៣ និ្ងមាន្អព្តាកំពណើ ន្មិសសភាគព្រចំាឆ្ន ំដន្ការ ំពច្ញ (The compound annual growth rate(CAGR)) ១៧៤ .៨៧ %២០១១ពរើគិតព៊ីឆ្ន ំ មក ២០១៣។ េិន្នន័្យទំងពន្ោះ នឹ្ងអាច្ទញពច្ញជាការវាយតដមដ្ន្ការេេួលបន្នូ្វអតាព្រពោជ្ន៍្រដន្ាមពេៀតពរើពោងពៅពលើការរករសាយខាងពលើទក់េងនឹ្ងអព្តាពន្ធពៅពពលដៃលកិច្ចព្ពពព្ពៀង TPP ចូ្លជា្រមាន្ កន ងករណ៊ី ដៃលកមព ជា អាច្នឹ្ងចូ្លរមួពៅកន ងកិច្ចព្ពពព្ពៀង TPP ព ោះ។

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 7

២.៤. វាយន្ភណឌ ន្ិខសង្ម្លៀក្សបំពាក្ស ់(TEXTILES AND APPAREL) យ៊ីពហាសពមៀ្ករំពាក់ និ្ងអនកលក់រយ នឹ្ងពមើលព ើញព៊ីអតាព្រពោជ្ន៍្ោ៉ាងសំខាន់្ពៅពព្កាមភាពជាដៃគូឆង្កាត់ប៉ាស ៊ីហ្វិគ TPP ពៅកន ងការង្ហរររស់ពួកពគ ពៅពពលដៃលកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ ព្តូវបន្អន្ វតត ពហ្ើយពៅកន ងឆ្ន ំៃូច្ខាងពព្កាម។

កន ងរយៈពពលខ្្៊ី សពមៀ្ករំពាក់ភាគពព្ច្ើន្ នឹ្ងគឺចារ់ពផតើមព៊ីសរដសអំពបោះរន្តពៅម ខ្ មាន្ន័្យថាសពម្ៀករំពាក់ នឹ្ងព្តវូផលិតព ើងពដ្ឋយពព្រើសរដសរអំពបោះររស់សហ្រៃាអាពមរកិ ឬព្រពេសកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពផសងពេៀត ពៃើមប៊ីមាន្លកេណៈព្គរ់ព្គ្នន់្សព្មារ់េេួលបន្នូ្វផលព្រពោជ្ន៍្ ដៃលកន ងព ោះ សំពលៀករំពាក់ សំពត់ និ្ងថ្ង់ដៃលព្តូវព្វើព៊ីវាយន្ភណឌ នឹ្ងព្តូវបន្េេួលនូ្វការលរ់អព្តាពន្ធពចាលទំងរសងុ គឺអព្តាពន្ធសូន្យចារ់ព៊ីដថ្ៃេ៊ីមួយដន្ការចូ្លជា្រមាន្ដន្ TPP។ ផលិតផលប៉ា ក់លប៊ីៗ និ្ងពខាតាញដៃលមាន្េំហំ្ៃ៏្ំពៅកន ងការព្វើពាណិជ្ជកមមព ោះ នឹ្ងមិន្មាន្េេួលព្រពោជ្ន៍្ពន្ោះពេ ពហ្ើយអព្តាពន្ធព្តវូល រពចាលកន ងរយោះពពល ១០-១២ ឆ្ន ំរ ា រ់ព៊ីការអន្ វតដន៍្ដន្

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 8

កិច្ចព្ពមពព្ពៀង ពព្ពាោះកន ងពគ្នលរំណងពៃើមប៊ីការពារការផលិតកមមពៅកន ងព្រពេសកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពាណិជ្ជកមម CAFTA និ្ង NAFTA។

កិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ មាន្ន័្យជា្មមតា គឺេំនិ្ញវាយន្ភណឌ និ្ងសពម្ៀករំពាក់មួយ នឹ្ងមាន្លកេណៈព្គរ់ព្គ្នន់្សព្មារ់េេួលបន្នូ្វផលព្រពោជ្ន៍្ពៅពព្កាមកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ព្រសិន្ពរើវា គឺចារ់ពផតើមព៊ីសរដសអំពបោះរន្តពៅម ខ្ៃូច្ដៃលបន្ពរៀរររ់ខាងពលើ ឬព្វើព៊ីធាត ចូ្លបន្ពរៀរររ់ពៅកន ងរញ្ជ ៊ីផគត់ផគង់ខ្្៊ី ( Short Supply List) ឬព្រសិន្ពរើវាមាន្លកេណៈសមបតតិព្គរ់ព្គ្នន់្ដៃលសាិតពព្កាមច្ារ់កាត់ និ្ងពៃរ (The Cut and Sew Rule)។ េំនិ្ញសំពលៀករំពាក់ពសាើរដតទំងអស់ គឺស េធដតជាកមមវតា ដន្ព្រពភេការទមទរសរដសអំពបោះរន្តពៅម ខ្។ ករណ៊ី ពលើកដលង គឺសព្មារ់សពម្ៀករំពាក់ និ្ងសព្មារ់អាវព្េ រ់ទរកសំពោគ និ្ងសព្មារ់វាយន្ភ័ណឌ ថ្ង់។ សព្មារ់ផលិតផលអស់ទំងពន្ោះ ពគអនកអាច្ពព្រើអំពបោះ ឬព្កោត់ព៊ីព្គរ់េិសេ៊ី ពហ្ើយកាត់ និ្ងពៃរពៅកន ងកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP។ ៃូពច្នោះវា គឺមិន្ដមន្ជាករណ៊ី សរដសអំពបោះរន្តពៅម ខ្ពេ ពហ្ើយវា គឺសាិតកន ងច្ារ់កាត់ និ្ងពៃរ។

ពលើសព៊ីពន្ោះពេៀត សពម្ៀករំពាក់ ឬវាយន្ភ័ណឌ មួយដៃលមិន្មាន្លកេណៈសមបតតិព្គរ់ព្គ្នន់្ពដ្ឋយសវ័យព្រវតតិសព្មារ់េេួលផលព្រពោជ្ន៍្ពព្កាមកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពព្ពាោះវាមិន្ដមន្សាិតពៅជាសរដសអំពបោះរន្តពៅម ខ្ ១០០ ភាគរយពេ អាច្នឹ្ងពៅដតព្តូវបន្ចាត់េ កថាពៅដតមាន្សិេធិេេួលបន្អតាព្រពោជ្ន៍្ ព្រសិន្ពរើេមៃន់្សរ រដន្អំពបោះមកព៊ីព្រពេសដៃលមិន្ដមន្ជាសមាជិ្កកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ររស់ខ្្ួន្ គឺមិន្ពអាយពលើសព៊ី ១០ ភាគរយដន្ពមព្កោត់។ សរ រចំ្នួ្ន្ ១៩៤ សរដសអំពបោះ និ្ងព្កោត់ បន្រពងកើតជារញ្ជ ៊ីផគត់ផគង់ខ្្៊ី ( Short Supply List) ដៃលមាន្ន័្យថា សរដសអំពបោះ និ្ងព្កោត់ោមួយដន្ពួកសរដសអំពបោះ និ្ងព្កោត់ពន្ោះ អាច្ព្តូវបន្មាន្ព្រភពមកព៊ីព្រពេសោមួយដៃលវាមិន្ដមន្ជាព្រពេសសមាជិ្កកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP និ្ងផលិតផលដៃលពួកសរដសអំពបោះ និ្ងព្កោត់ពន្ោះចូ្លពៅកន ងការផលិត នឹ្ងពៅដតមាន្លកេណៈសមបតតិព្គរ់ព្គ្នន់្ពៃើមប៊ីេេួលបន្អតាព្រពោជ្ន៍្អព្តាពន្ធសូន្យ ឬក៏ការកាត់រន្ាយពន្ធ ។ ពទោះរ៊ីោ៉ាងោក៏ពដ្ឋយ សរដសអំពបោះ

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 9

និ្ងព្កោត់ដៃលសាិតពៅកន ងរញ្ជ ៊ីផគត់ផគង់ខ្្៊ី ( Short Supply List) មួយចំ្នួ្ន្តូច្ពន្ោះ គឺសាិតពៅព្គ្នន់្ដតជារពោត ោះអាសន្នដតរ៉ា ពោណ ោះ។ សរដសអំពបោះ និ្ងព្កោត់ទំងពន្ោះ នឹ្ងព្តូវបន្យកពច្ញព៊ីរញ្ជ ៊ីពន្ោះ កន ងរយោះពពលព្បំឆ្ន ំរ ា រ់ព៊ីកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះព្តូវបន្ចូ្លជា្រមាន្។

សហ្រៃាអាពមរកិ និ្ងពវៀតោម ក៏មាន្កមមវ ិ្ ៊ីពិពសសផងដៃរ សព្មារ់ពខាតាញដៃលជាដផនកមួយដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ។ ពព្កាមកមមវ ិ្ ៊ីដៃលពគពៅថា ការអន្ ញ្ា តកា ំចូ្លេេួលបន្ផល(Earned

Import Allowance program )ពហ្ើយដៃល រសពៃៀងគ្នន ពៅនឹ្ងកមមវ ិ្ ៊ីដៃលមាន្រសារ់មួយចំ្នួ្ន្ររស់សហ្រៃាអាពមរកិ កំព ងមាន្ជាមួយព្រពេសដហ្េ៊ី និ្ងសាធារណរៃាៃូម៊ីន្៊ីដកន្។ កន ងកមមវ ិ្ ៊ីពន្ោះ ព្កមុហ្ ន្មួយ អាច្េេួលបន្ឥណទន្សព្មារ់ការ ំពច្ញព្កោត់ររស់សហ្រៃាអាពមរកិពៅកាន់្ព្រពេសពវៀតោមសព្មារ់ពព្រើពៅកន ងករាសតាញពខា។ ឥណទន្ទំងព ោះ រ ា រ់មកអាច្ព្តូវបន្ពព្រើពដ្ឋយព្កុមហ្ ន្សព្មារ់ការពព្រើព្បស់ពៅកន ងករាសតាញពខាពច្ញព៊ីព្រពេសពវៀតោមពដ្ឋយការពព្រើព្កោត់ព៊ីររពេសវញិ។

េិន្ន័យខាងពព្កាមជាការ ំពច្ញវាយន្ភណឌ និ្ងសពម្ៀករំពាក់កមព ជា (HS 60, HS 61, HS 62, HS 63

និ្ង HS 64) ពៅព្រពេសសមាជិ្ក TPP ដៃលសំខាន់្រំផ តពៅសហ្រៃាអាពមរកិ កាោដ្ឋ និ្ងជ្រ៉ា ន្ ពហ្ើយដៃលកមព ជា ក៏អាច្ច្រចារជាពេវរភាគ៊ីជាមួយសហ្រៃាអាពមរកិៃូច្កន ងករណ៊ី ពវៀតោមដៃរ ពៃើមប៊ីេេួលបន្នូ្វឥណទន្ ំពច្ញព៊ីសហ្រៃាអាពមរកិពៅកន ងការច្រចារពេវភាគ៊ីជាមួយសហ្រៃាអាពមរកិកន ងព្ករខ័្ណឌ TPP ពន្ោះ។ េិន្នន័្យដៃលរង្ហា ញកន ងតារងខាងពព្កាម បន្រង្ហា ញនូ្វចំ្ដណកដន្ការ ំពច្ញវាយន្ភណឌ និ្ងសពមៀ្ករំពាក់សារ រររស់កមព ជាពៅព្រពេសសមាជិ្ក TPP កន ងព ោះមាន្ចំ្នួ្ន្ចំ្នួ្ន្ ៦៦%-៥៥ .៦៨ %ដន្ការ ំពច្ញសារ រពៅពព្ៅព្រពេសររស់កមព ជាកន ងច្ព ្ោះឆ្ន ំ ២០១១-២០១៤ និ្ងមាន្អព្តាកំពណើ ន្មិសសភាគព្រចំាឆ្ន ំដន្ការ ំពច្ញ (The compound annual

growth rate(CAGR)) ១៩ .១៩ %២០១១ពរើគិតព៊ីឆ្ន ំ មក ២០១៤ ព ោះ។ េិន្នន័្យទំងពន្ោះ នឹ្ងអាច្

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 10

ទញពច្ញជាការវាយតដមដ្ន្ការេេួលបន្នូ្វអតាព្រពោជ្ន៍្ររស់កមព ជា ពរើពោងពៅពលើការរករសាយខាងពលើ ពៅពពលដៃលកមព ជា អាច្នឹ្ងចូ្លរំួមពៅកន ងកិច្ចព្ពពព្ពៀង TPP ។

២.៥. គយ ន្ិខក្សិចចសក្ម្លួពាណិជ្ជក្សម្ម (CUSTOMS AND TRADE FACILITATION) ការចូ្លពៅកាន់្េ៊ីផារររពេស គឺអារស័យពលើការជួ្យសព្មួលៃល់ច្ល ដន្េំនិ្ញ និ្ងពសវាកមមពៅពពលឆ្ងកាត់េូទំងព្ពំដៃន្។ កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP មាន្រមួរញ្ចូ លទំងការពរតជាា ចិ្តតពៅពលើព្រសិេធិភាពដន្ការរពញ្ចញេំនិ្ញ ការពដ្ឋោះរសាយដន្ការ ំពច្ញពលឿន្ ៃំពណើ រការដន្ឯកសារគយជាពអ ិច្ព្តនិូ្ក និ្ងការព្តួតពិនិ្តយដផអកពលើរពច្ចកពេសព្គរ់ព្គងហានិ្ភ័យ ព្ពមទំងរញ្ា ដៃលនឹ្ងព្វើពអាយមាន្តម្ាភាពកាន់្ដតព្រពសើរព ើង។

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 11

២.៦. ឌីជ្ថីលពាណិជ្ជក្សម្ម / E-COMMERCE (DIGITAL TRADE/E-COMMERCE) កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP មាន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀងដៃលនឹ្ងហាមឃាត់រោត ព្រពេសពច្ញព៊ីការររងំលំហូ្រឆ្ងកាត់ព្ពំដៃន្ដន្េិន្នន័្យពៅពលើអ ៊ីន្្ឺណិត ពហ្ើយពគ្នលរំណងច្មបងមួយររស់ព្កុមហ្ ន្រពច្ចកវេិាខ្ពស់ៗ បន្ព្រឆំ្ងពៅនឹ្ងតព្មូវការដន្មូលដ្ឋា ន្ន្៊ីយកមមដៃលទមទរពអាយេិន្នន័្យ ឬដសវរ័ នឹ្ងព្តូវព្វើមូលដ្ឋា ន្ន្៊ីយកមមពអាយសាិតពៅកន ងព្រពេសររស់ពគ។ ជំ្ពូក E-Commerce បន្ផតល់ជូ្ន្ជាព្រដពណ៊ី សព្មារ់ការព្រព្ពិតតកមមដន្ការមិន្ពរ ើសពអើង(Non-discriminatory treatment) ដន្ផលិតផលឌ៊ីជ្៊ីថ្ល។

រេរបញ្ាតតិ៖ បរពន្ធគយពលើផលិតផលឌ៊ីជ្៊ីថ្ល។ ព្រកាន់្ខាជ រ់ និ្ងរកាច្ារ់ការពារអនកពព្រើព្បស់ព្រឆំ្ងនឹ្ងការរន្្ំតាមព្រព័ន្ធអន្ឡាញ វធិាន្ការពៃើមប៊ីរញ្ឈរ់សារពាណិជ្ជកមមរខំាន្

(សារឥតបន្ការ)ពលើព្រព័ន្ធអន្ឡាញ និ្ងការការពារភាពឯកជ្ន្ពៅពលើព្រព័ន្ធអន្ឡាញ ។ ការហាមឃាត់ ព្តូវបន្ព្វើពៅពលើការរពញ្ចញដន្កូៃព្រភព software ជាមួយនឹ្ងរដ្ឋា ភិបល ឬគូព្រដជ្ងពាណិជ្ជកមម។ ហាមឃាត់ ព្តូវបន្ពៅពលើការព្វើមូលដ្ឋា ន្៊ីយកមមកដន្មជ្ឈមណឌ លេិន្នន័្យ ( data centers )និ្ងទមទរដៃលថាគូភាគ៊ីទំងអស់ "អន្ ញ្ា តឱ្យពផារ ឆ្ងកាត់ព្ពំដៃន្ដន្េិន្នន័្យតាមមព្ាបយពអ ិច្ព្តនិូ្ច្ ដៃលរមួទំងេិន្នន័្យផ្ទា ល់ខ្្ួន្ផងដៃរពៅពពលដៃលសកមមភាពពន្ោះ គឺសព្មារ់ការព្រព្ពឹតដដន្អាជ្៊ីវកមមររស់រ គគលព ោះដតរ៉ា ពោណ ោះ។ " ការពលើកេឹកចិ្តតឱ្យមាន្កិច្ចសហ្ព្រតិរតតិការពលើស វតាភាពដសរ័រ (cybersecurity ) និ្ងជំ្នួ្យៃល់ វស័ិយ SMEs ។

ករណ៊ី ពលើកដលង៖ អន្ ញ្ា តពអាយការទមទរដន្ការព្វើមូលដ្ឋា ន្៊ីយកមមេិន្នន័្យ និ្ងកំណត់ពលើការពផារដន្េិន្នន័្យពៅពព្កាមកាលៈពេសៈដៃលមាន្កំណត់។ ពសវាហិ្រញ្ាវតា មិន្ព្តវូបន្

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 12

ព្គរៃណត រ់ពេ រ៉ា ដន្តមាន្រេរបញ្ាតតិជាក់លាក់ពៅពលើលំហូ្រេិន្នន័្យពៅកន ងជំ្ពូកពសវាកមមហិ្រញ្ាវតា (សូមពមើលខាងពព្កាម )។

២.៧. បទបបញ្ញតតទិូង្ៅន្ិ ខបទបបញ្ញតតស្ថថ ប័ន្ (GENERAL AND INSTITUTIONAL PROVISIONS) រេរបញ្ាតតិេូពៅ និ្ងសាា រ័ន្ដៃលអន្ វតតចំ្ពពាោះកិច្ចព្ពមពព្ពៀងេូលំេូលាយពន្ោះរមួមាន្:

ៃំពណើ រការស ំចូ្ល៖ រមួរញ្ចូ លទំងភាសារដៃលមាន្ការរញ្ជ ក់ព៊ីថាពតើព្រពេស អាច្ចូ្លជាភាគ៊ីដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ។ ៃំពណើ រការស ំចូ្លពន្ោះ គឺជាការពរើកចំ្ហ្រជាសកាត ន្ ពលសព្មារ់ព្រពេសោមួយ ក៏រ៉ា ដន្តសំខាន់្រំផ ត ទមទរនូ្វការមូលមតិដន្ភាគ៊ីរច្ច របន្ននិ្មួយៗ និ្ងន្៊ីតិវ ិ្ ៊ីផ្ូវច្ារ់កន ងរសុកដៃលចំាបច់្និ្មួយៗ។

ការពដ្ឋោះរសាយជ្ពម្ាោះ៖ រពងកើតយន្តការពដ្ឋោះរសាយជ្ពម្ាោះ ពដ្ឋយតាមរយោះការសន្ាដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ោមួយ ព្តូវបន្ចូ្លជា្រម៌ាន្។ ព្គរ់េិៃាភាពទំងអស់ដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ គឺជាព្រធាន្រេពៃើមប៊ីពដ្ឋោះរសាយជ្ពម្ាោះរៃា និ្ងរៃាពេល ោះព្តាដតមាន្ការពលើកដលងពិពសសោមួយ។ ការពដ្ឋោះរសាយជ្ពម្ាោះវនិិ្ពោគិន្-រៃាដៃលដ្ឋច់្ពដ្ឋយដ កមួយ (A

separate investor-state dispute settlement ISDS) នឹ្ងព្តូវអន្ វតតដតជាមួយរេរបញ្ាតតិវនិិ្ពោគ និ្ងពសវាកមមហិ្រញ្ាវតា ៃ៏ជាក់លាក់ដតរ៉ា ពោណ ោះ។

ការចូ្លជា្រម៌ាន្៖ តព្មូវឱ្យមាន្ការផតល់សចាច រ័ន្ពដ្ឋយព្រពេសទំង ១២ ដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP កន ងរយៈពពលព៊ីរឆ្ន ំដន្ការច្ ោះហ្តាពលខាពលើកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពៃើមប៊ីចូ្លជា្រមាន្ ឬរ ា រ់ព៊ីព៊ីរឆ្ន ំពព្កាយ។ ក៏រ៉ា ដន្តអាច្មាន្ការទមទរឱ្យមាន្ការផតល់សចាច រ័ន្ដន្ព្រពេសដតព្បំមួយដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ដៃលមាន្ផលិតផលកន ងរសុកសរ រពសមើនឹ្ង ៨៥ %បន្ ពហ្ើយដៃលសព្មារ់លកេខ្ណឌ មួយពន្ោះ នឹ្ងតព្មូវឱ្យមាន្ការចូ្លរមួទំងព៊ី សហ្រៃាអាពមរកិ និ្ងជ្រ៉ា ន្។

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 13

គណៈកមាម ការដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP /កិច្ចព្ពមពព្ពៀងដៃលពៅមាន្ជ្៊ីវតិ៖ រសពៃៀងគ្នន ពៅនឹ្ង ពាណិជ្ជកមមពសរ ៊ីររស់សហ្រៃាអាពមរកិកន ងពពលកន្ង្មក ការរពងកើតគណៈកមាម ការកព្មិតជាន់្ខ្ពស់ ពៃើមប៊ីព្គរ់ព្គងៃំពណើ រការចូ្លដន្ព្រពេសសមាជិ្ក TPP ថ្ម៊ី និ្ងពិចារោព្វើវពិសា្ន្កមមៃ៏សកាត ន្ ពលសព្មារ់ពិចារោពលើកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ។ ការទមទរឱ្យមាន្ការមូលមតិគ្នន កន ងចំ្ពោមភាគ៊ីទំងអស់ និ្ងការព្រកាន់្ខាជ រ់ពៅនឹ្ងន្៊ីតិវ ិ្ ៊ីច្ារ់កន ងរសុកដៃលចំាបច់្សព្មារ់ការផ្្ទស់រតូទំងអស់ព ោះ។

២.៨. លទធក្សម្មរបសរ់ោា ភិបល (GOVERNMENT PROCUREMENT) វញិ្ា សាលេធកមមររស់រដ្ឋា ភិបល មាន្ពគ្នលរំណងពៃើមប៊ីធា ឱ្យមាន្នូ្វតម្ាភាព ការបន្ប៉ា ន់្សាម ន្បន្ ព្រព្ពិតតកមមពដ្ឋយមិន្ពរ ើសពអើង ( Nondiscriminatory) ចំ្ពពាោះព្កមុហ្ ន្កន ងរសុក និ្ងររពេសពៅពពលដៃលសាា រ័ន្ោមួយររស់រដ្ឋា ភិបលបន្ព្វើឱ្យការសពព្មច្ចិ្តតេិញ ពៅព៊ីពលើកព្មិតជាក់លាក់មួយ។ សាា រ័ន្ព ោះ នឹ្ងផតល់សព្មារ់ៃំពណើ រការពៃញដថ្មួ្យដៃលពរើកចំ្ហ្ ការវាយតដម្ពព្កាមច្ារ់ដៃលច្ាស់លាស់ និ្ងតម្ាភាព ពហ្ើយនឹ្ងផតល់នូ្វយន្តការពៃើមប៊ីពិនិ្តយព ើងវញិ ឬរតឹងឧេធរណ៍ដន្ការសពព្មច្ោមួយដថ្មពេៀត។ សាា រ័ន្ព ោះ នឹ្ងផតល់ដៃលថាលកេណៈពិពសសរពច្ចកពេសដន្អនកពៃញដថ្្មាន ក់ គឺអាច្រត់ដរន្ និ្ងមិន្ពរ ើសពអើង ( nondiscriminatory) ពហ្ើយពដ្ឋយដផអកពលើសតង់ដ្ឋរអន្តរជាតិដៃលអាច្អន្ វតតបន្ពៃើមប៊ីធា នូ្វការវាយតដម្ដន្ការពរ ើសពអើង ( nondiscriminatory) ។

២.៩. ក្សម្មសទិធិបញ្ហញ (IPR) រេរបញ្ាតតិដន្ IPR បន្ការពារនូ្វការរពងកើតថ្ម៊ីពៅកន ងសំណ ំ ដរររេពផសងៗគ្នន ។ រេរបញ្ាតតិកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP បន្ដសវងរកពៃើមប៊ីការរពងកើន្នូ្វកព្មិតដន្ការការពារដន្ IPR ពអាយពលើសព៊ីរេរបញ្ាតតិររស់អងគការពាណិជ្ជកមមពិភពពលាក ពពលរច្ច របន្នពៅកន ងេិៃាភាពដៃលទក់េងនឹ្ងពាណិជ្ជកមមឆ្ន ំ ១៩៩៤ ដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀងសិេធិកមមសិេធិរញ្ា (TRIPS) ពៅកន ងវស័ិយៃូច្ជា Patents សិេធិអនកនិ្ពន្ធ

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 14

ពាណិជ្ជសញ្ា និ្ងការសមាៃ ត់ពាណិជ្ជកមម។ ពដ្ឋយដផអកពលើការអភិវឌឍពសៃាកិច្ចដន្ព្រពេសដៃគូតំរន់្ពាណិជ្ជកមមពសរ ៊ី ការកំណត់យន្តការអន្តរៈកាលសព្មារ់ព្រពេសកំព ងអភិវឌឍន៍្តាមកាតពវកិច្ចររស់ IPR ពៅកន ង TPP ព្តូវបន្រយការណ៍ថាជារញ្ា ព្រឈមៃ៏សំខាន់្ ពហ្ើយព្រសពវគ្នន ជាមួយការព្ពួយបរមភ ឧទហ្រណ៍អំព៊ីសិេធិេេួលបន្ថាន ំពពេយ។ កំ ងពពលដន្អន្តរៈកាល គឺដព្រព្រួលតាមព្រពេស និ្ងរេរបញ្ាតតិ ពហ្ើយអាច្ចារ់ព៊ី ១០ ឆ្ន ំព ើងពៅជាមួយនឹ្ងការពន្ាររដន្ាមពេៀតដៃលអាច្ព្វើពៅបន្សព្មារ់ពវៀតោមពដ្ឋយពោងការសំពរច្ចិ្តតររស់ភាគ៊ីតាមរយៈគណៈកមមការកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ។

ផលិតផលជ្៊ីវៈ៖ ការផដល់ពអាយពៅរោត ព្រពេសសមាជិ្កនូ្វជ្ពព្មើសរវាងកំ ងពពលព្បំរ៊ីឆ្ន ំផ្ទត ច់្ម ខ្ដន្េិន្នន័្យសព្មារ់ឱ្សថ្ជ្៊ីវសាស្រសត ឬជាជ្ពព្មើសោ៉ាងពហាច្ោស់រយៈពពលព្បំឆ្ន ំជាមួយនឹ្ងវធិាន្ការរដន្ាមដៃល នឹ្ងអាច្ “ជាការផតល់នូ្វលេធផលេ៊ីផារដៃលអាច្ពព្រៀរព្ៀរបន្។ "

Patents ឱ្សថ្៖ តព្មូវឱ្យរោត ព្រពេសសមាជិ្កពៃើមប៊ីផតល់នូ្វរយៈពពលព្បំឆ្ន ំផ្ទត ច់្ម ខ្ដន្េិន្នន័្យ សព្មារ់ឱ្សថ្ ការភាជ រ់Patent និ្ងការពន្ារដន្ការកំណត់Patent ពៅកន ងច្ារ់កន ងរសុកររស់ខ្្ួន្ និ្ងរដន្ាមរយៈពពលរ៊ីឆ្ន ំដន្ការផ្ទត ច់្ម ខ្ដន្េិន្នន័្យសព្មារ់ពត៌មាន្ពាបលថ្ម៊ីសព្មារ់ការពព្រើព្បស់ថាន ំដៃលមាន្រសារ់ដៃលព្គរៃណត រ់ពដ្ឋយសញ្ា រង្ហា ញថ្ម៊ីមួយ ររូមន្ត ឬក៏រៃាបល។ ទំងពន្ោះ ក៏មាន្ការរមួរញ្ចូ លពៅកន ងរយៈពពលៃំោក់កាលសព្មារ់ព្រពេសកំព ងអភិវឌឍន៍្ពៃើមប៊ីអន្ ម័តរេរបញ្ាតតិទំងពន្ោះ និ្ងអន្ ញ្ា តឱ្យរោត ព្រពេសជាសមាជិ្កចាត់វធិាន្ការពៃើមប៊ីការពារស ខ្ភាពសាធារណៈរសរជាមួយនឹ្ងកិច្ចព្ពមពព្ពៀងTRIPS ររស់អងគការពាណិជ្ជកមមពិភពពលាក។

សិេធិថ្តច្មង្ (Copyright)៖ រពងកើន្ការកំណត់សិេធិថ្តច្មង្រហូ្តពៅៃល់ ៧០ ឆ្ន ំ ជាមួយនឹ្ងពៅកន ងរយៈពពលៃំោក់កាលសព្មារ់រោត ព្រពេសសមាជិ្កដៃលរច្ច របន្នបន្ផតល់សព្មារ់ ការពារចំ្នួ្ន្ ៥០ឆ្ន ំព ោះ។ ទំងពន្ោះ ក៏មាន្ការរមួរញ្ចូ លទំងការពិន័្យជាស ៊ីវលិ

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 15

និ្ងព្ពហ្មេណឌ ពៃើមប៊ីររងំវធិាន្ការការពាររពច្ចកវេិា (Technological protection measures

TPM) និ្ងការហាមឃាត់ការលក់ឧរករណ៍ និ្ងពសវាកមមសព្មារ់ការរំដរក TPM ពដ្ឋយមាន្ករណ៊ី ពលើកដលងសព្មារ់ការពព្រើដៃលមិន្ដមន្ជាការរពំលាភរំពាន្។ តព្មវូឱ្យមាន្ការដ្ឋក់ពទសព្ពហ្មេណឌ ចំ្ពពាោះការថ្តជាវ ៊ីពៃអូ ពៅកន ងពរងភាពយន្ដ។ ទំងពន្ោះ នឹ្ងរមួរញ្ចូ លទំងភាសារដៃលមិន្បន្ច្ងពដ្ឋយច្ារ់ពៃើមប៊ីពលើកេឹកចិ្តតរោត ព្រពេសសមាជិ្កពៃើមប៊ីសពព្មច្បន្នូ្វត លយភាពៃ៏សមរមយរវាងអនកពព្រើ និ្ងសិេធិអនកកាន់្ការ់ពៅកន ងព្រព័ន្ធសិេធិថ្តច្មង្ ដៃលបន្ពគសាគ ល់ថាជា "ការពព្រើ ពដ្ឋយព្តឹមព្តូវ "ពៅកន ងសហ្រៃាអាពមរកិ។

ពាណិជ្ជសញ្ា ៖ តព្មូវឱ្យអាជាា ្រ Ex Officio សព្មារ់ភាន ក់ង្ហរគយពៃើមប៊ីចារ់យកេំនិ្ញដក្ងរន្្ំ និ្ងលួច្ច្មង្។ ផដល់នូ្វការសំពរច្ចិ្តតពៅអាជាា ្រពៃើមប៊ីចារ់ េំនិ្ញ "ពៅកន ងការឆ ំ្ងកាត់ ( in transit) " ឬដច្ករដំលកពត៌មាន្ដៃលទក់េងនឹ្ងេំនិ្ញទំងពន្ោះ ជាមួយព្រពេសពគ្នលពៅច្ ងពព្កាយ និ្ងពៃើមប៊ីចារ់យកេំនិ្ញជាមួយពាណិជ្ជសញ្ា "រសពៃៀង ភាពមិន្ច្ាស់លាស់ confusingly similar" ។ កន ងព ោះ ក៏មាន្ការផតល់នូ្វវញិ្ា សាពលើការពព្រើព្បស់ការរង្ហា ញភូមិសាស្រសត (geographical indications)។

ការសមាៃ ត់ពាណិជ្ជកមម៖ តព្មូវឱ្យមាន្ការដ្ឋក់ពទសព្ពហ្មេណឌ ចំ្ពពាោះអនកដៃលបន្ចូ្លពៅកាន់្ព្រព័ន្ធក ំពយូេ័រដៃលគ្នម ន្ការអន្ ញ្ា ត ។ រោត ព្រពេសសមាជិ្ក អាច្រការេរបញ្ាតតិទក់េងពៅនឹ្ងច្ារ់េំនិ្ញព្តឹមព្តវូ (goods faith law) ដៃលបន្ផាយរង្ហា ញតាមរយោះ whistle-blowers។

២.១០. ការវនិ្ិង្ោគ (INVESTMENT) ពលើសព៊ីពន្ោះពៅពេៀត សព្មារ់រេរបញ្ាតតិដៃលព្គរ់ព្គងពលើេំនិ្ញ និ្ងពសវាកមម ពាណិជ្ជកមមពសរ ៊ីជាមួយអាពមរកិ ( US FTA) មាន្រមួរញ្ចូ លនូ្វរេរបញ្ាតតិដៃលព្គរ់ព្គងលំហូ្រដន្ ការវនិិ្ពោគពដ្ឋយដផអកពលើគំរសូន្ធិសញ្ា វនិិ្ពោគពេវភាគ៊ីររស់សហ្រៃាអាពមរកិ (the model US Bilateral Investment

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 16

Treaty (Model BIT)) និ្ងជា្មមតាមាន្រមួរញ្ចូ លនូ្វវធិាន្ការទក់េងពៅនឹ្ងព្រព្ពិតតកមមមិន្ពរ ើសពអើង (nondiscriminatory treatment) សតង់ដ្ឋអរបរមាដន្ព្រព្ពិតតកមម ច្ារ់សត៊ីព៊ីអសាមិករណ៍ និ្ងការហាមឃាត់ពៅពលើការទមទរដន្លេធផល (prohibitions on performance requirements) កន ងចំ្ពោមសមាជិ្កៃដេ។

អរបររមាសតង់ដ្ឋដន្ព្រព្ពិតតកមម (Minimum Standard of Treatment)៖ កំណត់សដង់ដ្ឋរអរបរមាដន្ព្រព្ពិតតកមម និ្ងរញ្ជ ក់ថាវនិិ្ពោគិន្មួយមិន្អាច្ទមទរការរពំលាភរំពាន្ោមួយដន្សតង់ដ្ឋអរបរមាដន្ព្រព្ពិតតកមមពដ្ឋយតាមរយោះការរង្ហា ញព៊ីការខ្កចិ្តតដន្ការរពឹំងេ កមួយររស់ខ្្ួន្ព ើយ។

យន្តការស្រសក៊ីន្ (Screening Mechanisms)៖ រពងកើតនូ្វកព្មិតអន្ ពព្គ្នោះដន្ការស្រសក៊ីន្ររិូយវតា សព្មារ់រោត ព្រពេសកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពៃើមប៊ីរកាបន្នូ្វរររពិនិ្តយព ើងវញិសព្មារ់ការវនិិ្ពោគសំខាន់្ៗ ឬក៏រពសើរ។ ព្រពេសមា៉ា ព ស ៊ីព្តូវបន្អន្ ញ្ា តឱ្យរកាឱ្យមាន្យន្តការស្រសក៊ីន្ដៃលមាន្រសារ់ “ផលព្រពោជ្ន៍្លអរំផ ត best interest "សព្មារ់ការវនិិ្ពោគ ពៅពលើពសវាកមមហិ្រញ្ាវតា ។

ករណ៊ី ពលើកដលង៖ រញ្ជ ក់ព ើងវញិនូ្វសិេធិររស់ព្រពេសមួយកន ងការព្គរ់ព្គងកន ងផលព្រពោជ្ន៍្សាធារណៈ រមួទំងការពលើកកមពស់សាិរភាពព្គរ់ព្គង ឬហិ្រញ្ាវតា និ្ងការការពារស ខ្ភាពសាធារណៈ ស វតាិភាពនិ្ងររសិាា ន្។ ការរមួរញ្ចូ លទំងការេេួលសាគ ល់ជាក់លាក់ដន្សិេធិររស់អាជាា ្រស ខ្ភាពសាធារណៈពៃើមប៊ីអន្ ម័តវធិាន្ការព្តតួពិនិ្តយថាន ំជ្ក់។ អន្ ញ្ា តឱ្យដ្ឋក់ដន្ការព្គរ់ព្គងមូល្ន្រយៈពពលខ្្៊ីសព្មារ់ត លយភាពដន្ពហ្ត ផលេូទត់។ អន្ ញ្ា តឱ្យរៃិពស្ដន្អតាព្រពោជ្ន៍្ ចំ្ពពាោះព្កុមហ្ ន្ដសល និ្ងព្កមុហ្ ន្ដៃលខ្វោះខាតផលព្រពោជ្ន៍្អជ្៊ីវកមមជាៃ ំកំភួន្ដៃលបន្មកព៊ីការពព្រើព្បស់រេរបញ្ាតតិដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ។

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 17

ពដ្ឋោះរសាយជ្ពម្ាោះវនិិ្ពោគិន្-រៃា (Investor-State Dispute Settlement ISDS)៖ អន្ ញ្ា តឱ្យវនិិ្ពោគិន្ររពេសឯកជ្ន្ពៃើមប៊ីដសវងរកអាជាា កោត លអន្តរជាតិតេល់នឹ្ងរដ្ឋា ភិបលពៃើមប៊ីពដ្ឋោះរសាយពាកយរណតឹ ងពលើការពចាេព្រកាន់្ដន្ការរពំលាភរំពាន្ដន្រេរបញ្ាតតិវនិិ្ពោគ។ អន្ ញ្ា តឱ្យរដ្ឋា ភិបលកន ងការេម្ាក់ច្ ោះកន ងការេេួលយករញ្ា ព្រឈម ISDS ពលើវធិាន្ការព្តតួពិនិ្តយថាន ំជ្ក់។ ផដល់នូ្វន្៊ីតិវ ិ្ ៊ីកន ងការអន្ ញ្ា តឱ្យមាន្តម្ាភាពដន្កិច្ចៃំពណើ រការន្៊ីតិវ ិ្ ៊ីអាជាា កោត ល ការដ្ឋក់សារោសពងេរទក់េងកត៊ីពដ្ឋយភាគ៊ីពាក់ព័ន្ធដៃលចារ់អារមមណ៍

ច្ងការរករសាយរមួគ្នន ពិនិ្តយឆ្រ់រហ័្សដន្ពាកយរណតឹ មិន្បន្ការ និ្ងអាច្ផតល់រងវន់្ពអាយជាដថ្្ពសវាពមធាវ ៊ីសព្មារ់រដ្ឋា ភិបលពឆ្ើយតរ ការរករសាយរមួដន្ភាគ៊ីកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP

ច្ងពៅពលើសាលាកត៊ីពន្ោះ ការពិនិ្តយរពោត ោះអាសន្នដន្ការផតល់រង្ហវ ន់្ពអាយពដ្ឋយភាគ៊ីជ្ពម្ាោះ និ្ងរញ្ា ព្រឈមកន ងការផតល់រង្ហវ ន់្សាលាកត៊ី។

២.១១. ពលក្សម្ម ន្ខិបរសិ្ថថ ន្ (LABOR AND ENVIRONMENT) រេរបញ្ាតតិការង្ហរ និ្ងររសិាា ន្ពដ្ឋោះរសាយការព្ពួយបរមភពលើការការពារសិេធិកមមករ និ្ងររសិាា ន្ដៃលអាច្ព្តវូបន្រងផលរ៉ាោះពាល់ពដ្ឋយ FTA ពន្ោះ។ រេរបញ្ាតតិដររពន្ោះបន្វវិតតពៅកន ង US FTAs។ ជាភាពពៃើមររស់វា រមួរញ្ចូ លទំងដផនកជាលិខិ្ត (a side-letter) ពៅកន ង NAFTA ជាមួយនឹ្ងយន្តការពដ្ឋោះរសាយវវិាេររស់ខ្្ួន្ផ្ទា ល់ ពហ្ើយ TPP និ្ងUS FTAs ថ្ម៊ីរដន្ាមពេៀតពន្ោះ មាន្រមួរញ្ចូ លទំងរេរបញ្ាតតិទំងពន្ោះពៅកន ងតួដន្ព្រធាន្រេកិច្ចព្ពមពព្ពៀងសព្មារ់ន្៊ីតិវ ិ្ ៊ីពដ្ឋោះរសាយវវិាេៃូច្គ្នន នឹ្ងេិៃាភាពពផសងពេៀតៗដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ។ កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP តព្មូវឱ្យភាគ៊ីទំងអស់រញ្ជ ក់ព៊ីកាតពវកិច្ច និ្ងការេេួលយក និ្ងដ្ឋក់ឱ្យអន្ វតតនូ្វច្ារ់ពដ្ឋយរសរជាមួយនឹ្ងពគ្នលការណ៍ដៃលពាក់ព័ន្ធពលកមមអន្ដរជាតិ និ្ងកិច្ចព្ពមពព្ពៀងដផនកររសិាា ន្ជាក់លាក់មួយចំ្នួ្ន្។ រោត ព្រពេសសមាជិ្ក នឹ្ងមិន្ររជ័្យកន ងការដ្ឋក់ឱ្យអន្ វតតច្ារ់ការង្ហរ និ្ងររសិាា ន្ពៅកន ងលកេណៈមួយដៃល

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 18

រ៉ាោះពាល់ៃល់ពាណិជ្ជកមម និ្ងការវនិិ្ពោគ ឬរៃិពស្ ឬក៏ង្ហកពច្ញព៊ីច្ារ់ដររពន្ោះពៃើមប៊ីទក់ទញពាណិជ្ជកមម និ្ងការវនិិ្ពោគររស់ខ្្ួន្ព ើយ។

ពលកមម៖ រញ្ជ ក់នូ្វពគ្នលការណ៍សនូលពលកមមររស់អងគការពលកមមអន្តរជាតិ (ILO) ពៃើមប៊ីអន្ ម័ត និ្ងរកាច្ារ់ពអាយរសរជាមួយនឹ្ងរេដ្ឋា ន្ការង្ហរដៃលមាន្ការេេួលសាគ ល់ជាអន្តរជាតិ។ រមួរញ្ចូ លទំងកាតពវកិច្ចពៃើមប៊ីអន្ ម័ត និ្ងរកាច្ារ់ និ្ងការអន្ វតតន៍្ដៃលទក់េងពៅនឹ្ង "លកេខ្ណឌ អាច្េេួលយកបន្ដន្ការង្ហរ acceptable condition of work "។ កំណត់ពច្ញដ្ឋច់្ពដ្ឋយដ កជាមួយនឹ្ងកិច្ចព្ពមពព្ពៀងដៃលអន្ ពលាមតាមច្ារ់ពវៀតោម មា៉ា ព ស ៊ី និ្ងព្រ យពណ និ្ងរោត ព្រពេសដន្ការព្ពយួបរមភជាពិពសសសព្មារ់សហ្រៃាអាពមរកិពៅកន ងលកេខ្ណឌ ដន្ការការពារពលកមម។ រង្ហអ ក់ការ ំចូ្លផលិតផលដៃលផលិតពដ្ឋយរងេំ ឬជាកាតពវកិច្ចការង្ហរ។

ររសិាា ន្៖ រញ្ជ ក់ការពរតជាា ចិ្តតពៃើមប៊ីអន្ វតតកិច្ចព្ពមពព្ពៀងររសិាា ន្ពហ្ ភាគ៊ី ដៃលរោតព្រពេសកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP គឺជាភាគ៊ីមួយ និ្ងរមួរញ្ចូ លទំងកាតពវកិច្ចជាក់លាក់មួយចំ្នួ្ន្សព្មារ់កិច្ចព្ពមពព្ពៀង ដៃលសព្មារ់កិច្ចព្ពមពព្ពៀងព ោះ សមាជិ្កទំងអស់ គឺជាភាគ៊ីមួយ។ កាតពវកិច្ចដន្រោត ព្រពេសសមាជិ្កកន ងការពដ្ឋោះរសាយការព្វើពាណិជ្ជកមមខ្ សច្ារ់ពៅកន ងរ កេជាតិ និ្ងសតវពៅកន ងព្រពេសផ្ទា ល់ររស់ខ្្ួន្។ ហាមឃាត់ការឧរតាមភ្ន្ដន្វស័ិយជ្លផល "ដៃលរងកពព្គ្នោះថាន ក់រំផ ត "និ្ងរមួរញ្ចូ លទំងការពរតជាា ចិ្តតពលើការពព្រើព្បស់ព្រករពដ្ឋយនិ្រន្តរភាពដន្ជ្៊ីវច្ព្មុោះ ការអភិរកស និ្ងការព្គរ់ព្គងជ្លផល និ្ងព្វើពសរ ៊ីន្៊ីយកមមពាណិជ្ជកមមកន ងេំនិ្ញ និ្ងពសវាកមមររសិាា ន្។

២.១៣. បទបបញ្ញតតិរនាខំពាណិជ្ជក្សម្ម រេរបញ្ាតតិ និ្ងរ ំងមិន្ដមន្ពាណិជ្ជកមម អាច្រ៉ាោះពាល់ៃល់សមតាភាពររស់ព្កមុហ្ ន្កន ងការចូ្លពៅកាន់្េ៊ីផារររពេស។ កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP រមួរញ្ចូ លរេរបញ្ាតតិកន ងជំ្ពូកជាពព្ច្ើន្ដៃលដសវងរក

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 19

ការពដ្ឋោះរសាយរញ្ា ទំងពន្ោះពដ្ឋយធា នូ្វៃំពណើ រការតម្ាភាពដន្រេរបញ្ាតតិតាមរយោះការជូ្ន្ៃំណឹង និ្ងរយោះពពលដន្ការអតាា ្ិរាយជាសាធារណៈពៅពលើរេរបញ្ាតតិថ្ម៊ីៗដៃលបន្ពសនើព ើង ពហ្ើយរសពៃៀងគ្នន ពៅនឹ្ងការអន្ វតតន៍្ពៅសហ្រៃាអាពមរកិ និ្ងមាន្ការធា ថាព្កមុហ្ ន្ររពេស និ្ងកន ងរសុកព្តូវបន្ព្រព្ពិតតកមមពដ្ឋយពសមើភាពគ្នន (National Treatment )។

េំ ក់េំន្ងដន្រេរបញ្ាតតិ៖ ពលើកេឹកចិ្តតៃល់ភាពសាិតពសារដន្រេរបញ្ាតតិពៅេូទំងេ៊ីភាន ក់ង្ហរនិ្ងការេេួលសាគ ល់ដន្ផលរ៉ាោះពាល់ពាណិជ្ជកមមពៅកន ងរេរបញ្ាតតិថ្ម៊ីៗ។

វធិាន្ការអ ម័យ និ្ងភូតតគ្នមអ ម័យ ( SPS)៖ សំពៅពលើវធិាន្ការពាក់ព័ន្ធនឹ្ងផលិតផលកសិកមម និ្ងសកមមភាពពៃើមប៊ីការពារស ខ្ភាពមន្ សស សតវ និ្ងរ កេជាតិ។ ការពរតជាា ចិ្តតររស់ភាគ៊ីទំងអស់សព្មារ់វធិាន្ការ SPS ឈរពលើសតង់ដ្ឋរអន្តរជាតិ ឬក៏ពផ្ទត តពលើភ័សត តាងជាវេិាសាស្រសតវធិាន្ និ្ងវធិាន្ការដន្ការព្គរ់ព្គងហានិ្ភ័យវតា ដៃល គឺមិន្ព្តវូពអាយមាន្ការរខំាន្ៃល់ពាណិជ្ជកមមពព្ច្ើន្ជាងការចំាបច់្។ អន្ ញ្ា តឱ្យសព្មារ់ការផដល់មតិពោរល់ជាសាធារណៈពលើការអភិវឌឍវធិាន្ការ SPS ពន្ោះ និ្ងផតល់នូ្វការជូ្ន្ៃំណឹងោ៉ាងឆ្រ់រហ័្សដន្េំនិ្ញៃឹកជ្ញ្ជូ ន្ដៃលកំព ងសាិតពៅកន ងការ ំចូ្ល។ ពគ្នលរំណងជាេូពៅពៃើមប៊ី ពដ្ឋោះរសាយេំ ស់ គឺជាមួយនឹ្ងការទមទរពិពព្គ្នោះពោរល់រដន្ាម និ្ងករណ៊ី ពលើកដលងជាក់លាក់ជាពព្ច្ើន្។

របំងរពច្ចកពេសចំ្ពពាោះពាណិជ្ជកមម (Technical Barriers to Trade TBT)៖ ការសំពៅពៅពលើនិ្តិវ ិ្ ៊ីកំណត់សតង់ដ្ឋពៅកន ងរោត ព្រពេសកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP។ ការផដល់សព្មារ់នូ្វភាពតម្ាភាពពៅកន ងការព្វើរេដ្ឋា ន្របំងរពច្ចកពេសចំ្ពពាោះពាណិជ្ជកមម (TBT rulemaking) ពហ្ើយជាមួយនឹ្ងការពអាយឱ្កាសសព្មារ់ការចូ្លរមួររស់អនកពាក់ព័ន្ធពៅកន ងការអភិវឌឍសដង់ដ្ឋរផលិតផល។ អន្ ញ្ា តឱ្យមាន្ការេេួលសាគ ល់ពៅវញិពៅមកនូ្វន្៊ីតិវ ិ្ ៊ីវាយតដម្ដន្ភាពរសរគ្នន (Conformity Assessment Procedures)។

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 20

តម្ាភាព និ្ងការព្រឆំ្ងអំពពើព ករលួយ៖ ផដល់នូ្វវធិាន្ការពៃើមប៊ីធា ឱ្យមាន្តម្ាភាព និ្ងការផដល់ឱ្កាសសព្មារ់ធាត ចូ្លជាសាធារណៈទក់េងពៅនឹ្ងច្ារ់ និ្ងរេរបញ្ាតតិដៃលព្គរ់ព្គងៃំពណើ រការចូ្លេ៊ីផារ។ ការសូកប៉ា ន់្ គឺជារេឧព្កិៃាកន ងរររិេដន្ការព្វើពាណិជ្ជកមមនិ្ងការវនិិ្ពោគ។ ឧរសមព័ន្ធអាសយដ្ឋា ន្ជាក់លាក់ររស់ភាន ក់ង្ហរដថ្ទំស ខ្ភាពជាតិពៅកន ងរញ្ជ ៊ីដន្ផលិតផលឱ្សថ្ ឬពវជ្ជសាស្រសតថ្ម៊ីៗ ក៏រ៉ា ដន្តគឺមិន្អាច្មាន្ជាពគ្នលពៅសព្មារ់ការពដ្ឋោះរសាយេំ ស់ពេ។

២.១៤. ចាប់ដន្ក្បភពង្ៃើម្ (RULE OF ORIGIN) វធិាន្ព្រភពពៃើម (ROO) ររស់ TPP កំណត់ថាពតើផលិតផលមួយោ គឺមាន្សិេធិេេួលបន្សព្មារ់ការអន្ ពព្គ្នោះពព្កាមកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ។ ការអន្ ពព្គ្នោះទំងពន្ោះ អាច្មាន្ភាពខ្ សគ្នន ពៅតាមផលិតផល ក៏រ៉ា ដន្ដជាេូពៅទក់េងនឹ្ងកព្មិតដន្ភាពរំដលងររស់ផលិតផលមួយដៃលព្រព្ពិតតពៅពៅកន ងព្រពេសដៃគូ FTA ឬក៏ជាចំ្ដណកដន្តដមរ្រស់ផលិតផលមួយពន្ោះ ដៃលព្តូវបន្ផលិតពៅកន ងតំរFTA ព ោះ។ វធិាន្ការតឹងរ ងឹរដន្ាមពេៀតដន្ព្រភពពៃើម ជាេូពៅធា ថារោត អតាព្រពោជ្ន៍្ដន្អព្តាពន្ធររស់ TPP គឺព្រមូលផត ំជាច្មបងសព្មារ់រោត ព្រពេសពៅកន ងកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពន្ោះ ក៏រ៉ា ដន្ដវធិាន្ការតឹងរ ងឹទំងពន្ោះ ក៏អាច្រតិតបតិនូ្វអតាព្រពោជ្ន៍្ដន្ពន្ធសព្មារ់ផលិតករររស់កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ផងដៃរតាមរយោះការកំណត់សមតាភាពររស់ពួកពគកន ងការពព្រើដខ្សសង្ហវ ក់ផគត់ផគង់ច្ព្មុោះ ( diverse

supply chains) ពដ្ឋយរមួទំងមកព៊ីព្រពេសមិន្ដមន្ជាសមាជិ្ក TPP ។

ភាពេូពៅ៖ ផដល់នូ្វសំណ ំ ដតមួយដន្ច្ារ់ព្រភពពៃើមជាមួយនឹ្ងការផសំដៃលព្តូវបន្អន្ ញ្ាត។

កាត់ពៃរ និ្ងសពម្ៀករំពាក់៖ អន្ វតតច្ារ់ដន្ព្រភពពៃើម "អំពបោះពៅម ខ្ yarn-forward "សព្មារ់ផលិតផលវាយន្ភ័ណឌ និ្ងសពម្ៀករំពាក់ ពហ្ើយទមទរពអាយសមាសភាគ ព្តូវមាន្ព្រភពពៅកន ងតំរន់្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP រមួទំងអំពបោះ ឬព្កោត់។ រញ្ជ ៊ីរយៈពពលខ្្៊ី

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 21

មួយ (a short supply list) អន្ ញ្ា តឱ្យមាន្ការពលើកដលងពច្ញព៊ីច្ារ់ពន្ោះសព្មារ់ផលិតផលព្វើព៊ីអំពបោះ និ្ងព្កោត់កន ងការផគត់ផគង់មាន្កំណត់ពៅកន ងតំរន់្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពន្ោះ។

រថ្យន្ត៖ តព្មូវឱ្យមាន្ ៤៥ %ឬ ៥៥ %តដម្ធាត ផសកំន ងតំរន់្ (regional value content) សព្មារ់រថ្យន្តដៃលព្តវូបន្រញ្ច រ់ការផលិត ពហ្ើយពដ្ឋយអារស័យពលើវ ិ្ ៊ីសាស្រសតដន្ការគណ

និ្ង ព៊ី ៣៥ %- ៤៥ %សព្មារ់ រោត ដផនកដន្រថ្យន្ត ( auto parts) ។

២.១៥. ង្សវាក្សម្ម ( SERVICES) TPP មាន្រមួរញ្ចូ លនូ្វរេរបញ្ាតតិដៃលពផ្ទត តពៅពលើពសវាកមមពៅកន ងពលខ្ពរៀងមួយដន្ជំ្ពូក និ្ងឧរសមព័ន្ធជាពព្ច្ើន្ររស់ TPP ពដ្ឋយរមួរញ្ចូ លទំងតាមរយៈការចូ្លពៅកាន់្េ៊ីផារកាន់្ដតពព្ច្ើន្ និ្ងវញិ្ា សាជាក់លាក់សព្មារ់ពាណិជ្ជកមមកន ងដផនកហិ្រញ្ាវតា ជំ្ ញវជិាជ ជ្៊ីវៈ E-Commerce េូរគម គមន៍្និ្ងពសវាកមមដច្កចាយរហ័្ស ព្ពមទំងរេរបញ្ាតតិពផសងៗពេៀត។ ការពរតជាា ចិ្តតជាេូពៅ គឺពៅពលើ មូលដ្ឋា ន្ "រញ្ជ ៊ីអវជិ្ជមាន្ negative list"។ ទំងពន្ោះ គឺមាន្ន័្យថាការពរតជាា ចិ្តតព ោះ អន្ វតតពៅពលើពសវាកមមទំងអស់ ពលើកដលងដតពសវាកមមោមួយដៃលព្តូវបន្ពលើកដលងពិពសសតាមរយៈវធិាន្ការទំងឡាយោដៃលមិន្មាន្ការអន្ ពលាមតាម។ របំងសព្មារ់ពសវាកមម គឺមិន្ដមន្ជាពន្ធគយពេ (nontariff) ពៅកន ង្មមជាតិររស់វា ពហ្ើយវា គឺជារញ្ា ៃូច្ជាការផតល់អាជាា រណណ ការរតឹរន្តឹងដន្ការវ ិនិ្ពោគ និ្ងរេរបញ្ាតតិររសិាា ន្។

ពសវាកមមឆ្ងកាត់ព្ពំដៃន្(Cross-Border Services)៖ រមួរញ្ចូ លទំងកាតពវកិច្ចសនលូដន្ព្រព្ពិតតកមមជាតិ (national treatment) ព្រព្ពិតតកមមដន្ព្រជាជាតិដៃលេេួលអន្ ពព្គ្នោះរំផ ត (most-

favored-nation treatment) ការពរើកចំ្ហ្រេ៊ីផារ (market access) (ពពាល គឺការហាមព្បមពលើការតព្មូវឱ្យមាន្ការរោត ក់េ ន្រមួគ្នន ឬការដ្ឋក់កព្មិតចំ្នួ្ន្ដន្អនកផគត់ផគង់) និ្ងវតតមាន្កន ងរសុក (ការហាមព្បមពលើ ការទមទរដន្ការសាងសង់ពៅកន ងព្រពេសពៃើមប៊ីផគត់ផគង់ពសវា

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 22

កមម )ជាមួយនឹ្ងការពរតជាា ចិ្តតរដន្ាមពេៀតពៅពលើ រេរបញ្ាតតិមិន្លំពអៀង តម្ាភាព និ្ងការពផារដន្ការេូទត់ឥតគិតដថ្។្

ការៃឹកជ្ញ្ជូ ន្រហ័្ស៖ ហាមឃាត់នូ្វដព្រសន្៊ីយ៍ផ្ទត ច់្ម ខ្មួយពច្ញព៊ីពសវាកមមដច្កចាយរហ័្សដៃលមាន្ឧរតាមភ្ ន្ឆង្ (cross-subsidizing express delivery services)។ ហាមឃាត់នូ្វលកេខ្ណឌ ជាម ន្ដន្ពសវាកមមដព្រសណ៊ី យ៍សកលសព្មារ់ការដច្កចាយរហ័្ស។ ទមទរឱ្យមាន្រេរបញ្ាតតិឯករជ្យ និ្ងមិន្លំពអៀងដន្ការដច្កចាយរហ័្ស និ្ងរកាការពរើកចំ្ហ្រេ៊ីផាររច្ច របន្ន។

ពសវាហិ្រញ្ាវតា ៖ តព្មូវឱ្យមាន្ព្រព្ពិតតកមមជាតិ (national treatment) និ្ងព្រព្ពិតតកមមដន្ព្រជាជាតិដៃលេេួលអន្ ពព្គ្នោះរំផ ត (most-favored-nation treatment) ដន្អនកផតល់ពសវាកមម និ្ងធា ការពរើកចំ្ហ្រេ៊ីផារ (ឧទហ្រណ៍ ការហាមព្បមពលើការតព្មូវឱ្យមាន្ការរោត ក់េ ន្រមួគ្នន ឬការដ្ឋក់កព្មិតចំ្នួ្ន្ដន្ការផគត់ផគង់ជាពៃើម )។ រមួរញ្ច ំូលរេរបញ្ាតតិជាក់លាក់ររស់ជំ្ពូកដន្ការវនិិ្ពោគ សព្មារ់ការពរើកចំ្ហ្រចំ្ពពាោះការពដ្ឋោះរសាយជ្ពម្ាោះវនិិ្ពោគិន្-រៃា (investor-state dispute settlement) និ្ងយន្តការររស់រៃាពៅនឹ្ងរៃាដៃលបន្ដកដព្រមួយ (a

modified state-to-state mechanism)។ ទមទរពអាយរោត ភាគ៊ីព្វើការអន្ ញ្ា តឱ្យមាន្ការពផារពត៌មាន្សព្មារ់ព្វើៃំពណើ រការេិន្នន័្យ ក៏រ៉ា ដន្ដមិន្ៃូច្ជំ្ពូក e-commerce ពេ ដៃលមិន្អន្ វតតពៅពលើការផតល់ពសវាហិ្រញ្ាវតា ពហ្ើយទំងអស់ពន្ោះ មិន្ហាមឃាត់ការព្វើមូលដ្ឋា ន្៊ីយកមមដន្ររកិាេ កំពយូេ័រព ើយ។

ពសវាកមមវជិាជ ជ្៊ីវៈ៖ រេរបញ្ាតតិសត៊ីព៊ីការេេួលសាគ ល់លកេណៈសមបតតិជំ្ ញ។

េូរគម គមន៍្៖ តព្មូវឱ្យមាន្ការពរើកចំ្ហ្រៃ៏សមពហ្ត សមផលនិ្ងមិន្ពរ ើសពអើង (nondiscriminatory) សព្មារ់ពសវាេូរគម គមន៍្សាធារណៈសព្មារ់រោត សហ្ព្គ្នសដន្ព្រពេសកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ។ ទំងអស់ពន្ោះ រមួរញ្ចូ លទំងតព្មូវការសព្មារ់ការអន្តរច្ល័ត ចំ្នួ្ន្ដន្សមតាភាពរញ្ចូ ល (number of portability) ការរំដរកដន្ធាត រោត ញ (unbundling of

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 23

network elements) ព្ពមទំងឯករជ្យភាព ភាពមិន្លពមអៀង និ្ងតម្ាភាពពៅកន ងរេរបញ្ាតតិដន្ការផតល់ពសវាេូរគម គមន៍្។

២.១៦. សហ្ក្ាសរៃា (STATE-OWNED ENTERPRISES) កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP រមួរញ្ចូ លនូ្វជំ្ពូកមួយសត៊ីព៊ីសហ្ព្គ្នសរៃា (SOEs) ជាមួយនឹ្ងរេរបញ្ាតតិទក់េងនឹ្ងសកមមភាពដៃលរ៉ាោះពាល់ពៅៃល់ពាណិជ្ជកមម ឬៃល់ការវនិិ្ពោគ។ ជំ្ពូកដន្កិច្ចព្ពរពព្ពៀង TPPពន្ោះ បន្ពផ្ទត តពលើគ ណវរិតតិជាសកាត ន្ ពលសព្មារ់រោត ព្កុមហ្ ន្ដន្វស័ិយឯកជ្ន្ ពច្ញព៊ីដៃគូព្រកួតព្រដជ្ងមួយដៃលគំ្នព្េពដ្ឋយរៃានូ្វការេេួលបន្ការព្រព្ពិតតកមមអន្ ពព្គ្នោះ (Preferential Treatment)។ ទំងអស់ពន្ោះ អាច្ព្វើពអាយមាន្ការចំាបច់្នូ្វកំដណេព្មង់ពសៃាកិច្ចពៅកន ងរោត សមាជិ្កជាមួយនឹ្ងវស័ិយរៃាជាៃ ំកំភួន្ ៃូច្ជាមា៉ា ព ស ៊ី និ្ងពវៀតោមជាពៃើម ពហ្ើយអាច្ព្វើឱ្យវាកាន់្ដតមាន្ការព្រឈមជាពព្ច្ើន្សព្មារ់អនកពផសង រមួរញ្ចូ លទំងព្រពេសចិ្ន្ជាពៃើមពៃើមប៊ីចូ្លរមួពៅដថ្ៃពព្កាយ។

និ្យមន័្យ៖ មាន្វសិាលភាពពលើភាពផ្ទដ ច់្ម ខ្ដៃលបន្កំណត់ និ្ង SOEs ដៃលមាន្ពគ្នលការណ៍ពាក់ព័ន្ធពៅកន ងសកមមភាពពាណិជ្ជកមម ព្រសិន្ពរើរដ្ឋា ភិបលមាន្កមមសិេធិពព្ច្ើន្ជាង ៥០% ដន្ពៃើមេ ន្ ព្គរ់ព្គងជាង ៥០% ដន្សិេធិពបោះពឆ្ន ត ឬក៏ពព្ជ្ើសពរ ើសបន្ភាគពព្ច្ើន្មួយដន្សមាជិ្កព្កមុព្រឹកា ។

វញិ្ា សា៖ ផដល់នូ្វតព្មូវការតម្ាភាព និ្ងពសច្កត៊ីរយការណ៍ដៃលមាន្ពគ្នលរំណងពៃើមប៊ីធា ឱ្យ SOEs ព្វើការសពព្មច្ចិ្តតដន្ការេិញ និ្ងការលក់កន ងលកេណៈមិន្ពរ ើសពអើងមួយ ( a

nondiscriminatory manner) និ្ងពៅពលើមូលដ្ឋា ន្ដន្ការពិចារោពាណិជ្ជកមម។ ហាមឃាត់ការផតល់ជំ្នួ្យដៃលមិន្មាន្លកេណៈពាណិជ្ជកមមពៅឱ្យ SOEs ដៃលថារ៉ាោះពាល់អវជិ្ជមាន្មកពលើភាគ៊ីកិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ៃដេពេៀត។ តព្មូវឱ្យត លាការរោត ព្រពេសដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP មាន្យ តាត ្ិការពៅពលើព្រតិរតដិការររស់ SOEs ររពេសដៃលកំព ងព្រតិរតតិពៅកន ងេឹក

បញ្ហា ដន្វិសយ័បញ្ហា ជាក្ស់លាក្ស់ម្ួយចំន្ួន្

Page 24

ៃ៊ី និ្ងអងគភាពរៃាបលររស់ពួកពគពៃើមប៊ីព្គរ់ព្គងលកេណៈមិន្លំពអៀងទក់េងពៅនឹ្ង SOEs

និ្ងព្កមុហ្ ន្ឯកជ្ន្។

ករណ៊ី ពលើកដលង៖ មាន្ការរមួរញ្ចូ លការពលើកដលងជាពព្ច្ើន្ររ់ចារ់ព៊ីករណ៊ី ពលើកដលងេូពៅ (ៃូច្ជា SOEs ដៃលមាន្ចំ្ណូលទរពព្កាមកព្មិតជាក់លាក់មួយ ឬសព្មារ់ការផគត់ផគង់ររស់រដ្ឋា ភិបលទក់េងនឹ្ងេំនិ្ញ និ្ងពសវាកមមពៅឱ្យភាគ៊ីផ្ទា ល់ររស់ខ្្ួន្សព្មារ់ម ខ្ង្ហររដ្ឋា ភិបល )ពៅៃល់ករណ៊ី ពលើកដលងព្រពេសជាក់លាក់ ពៅកន ងេព្មង់ដរររេដន្ការកំណត់ភាពមិន្រសរគ្នន ទំងឡាយ។

ង្សចក្សតីសន្និោា ន្

Page 25

៣. ង្សចក្សតីសន្និោា ន្

ភាពជាដៃគូអន្តរប៉ាស ៊ីហ្វិក (Trans-Pacific Partnership TPP) គឺជាកិច្ចព្ពមពព្ពៀងពាណិជ្ជកមមពសរ ៊ី (FTA) ដៃលបន្ពសនើព ើង ពៅកន ងចំ្ពោមព្រពេសចំ្នួ្ន្ ១២ ពៅតំរន់្អាស ៊ីប៉ាស ៊ីហ្វិកដៃលព្រពេសសមាជិ្កទំងព ោះ ឆ្ ោះរញ្ច ំងថាជារេដ្ឋា ន្េូលំេូលាយ និ្ងមាន្សដង់ដ្ឋរខ្ពស់ ពដ្ឋយមាន្សារៈសំខាន់្ពសៃាកិច្ច និ្ងយ េធសាស្រសតសព្មារ់ ព្រពេសជាសមាជិ្ក។

សំោកគំរជូាស ៊ីម៉ាូពលតយនិ្ (the model simulations)ព្តូវបន្ដណ ំព្បរ់ថាពៅ ឆ្ន ំ ២០៣០ TPP

នឹ្ងរពងកើន្ផលិតផលកន ងរសុកសរ រររស់ព្រពេសជាសមាជិ្ក ០ .៤%- ១០ % ។ លេធផលចារ់ពផតើមយឺតពន្ោះមកព៊ីការអន្ វតតរន្តិច្មតងដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង និ្ងព្រតិរតតិការដៃលបន្ទមទរសព្មារ់ផលព្រពោជ្ន៍្ដន្ការពព្រើព្បស់ពកើន្ព ើងពអាយពច្ញជាររូរង ។ អតាព្រពោជ្ន៍្ដន្កិច្ចព្ពមពព្ពៀង TPP ពន្ោះភាគពព្ច្ើន្នឹ្ងទញយកព៊ីការកាត់រន្ាយពៅកន ងវធិាន្ការដៃលមាន្មូលដ្ឋា ន្ជា nontariff និ្ងវធិាន្ការណ៍ដៃលផដល់ផលព្រពោជ្ន៍្ព៊ីពសវាកមម។ សព្មារ់សមាជិ្ក TPP មាន្ដត ១៥ %ដន្ការពកើន្ព ើងផលិតផលកន ងរសុកសរ រ នឹ្ងមាន្ពដ្ឋយសារដតកាត់រន្ាយពន្ធ ពហ្ើយចំ្ដណកឯការកាត់រន្ាយពៅ Non-Tariff Measures (NTMs) ពៅកន ង េំនិ្ញ និ្ងពសវាកមមនឹ្ងមាន្ចំ្នួ្ន្ ៥៣ %និ្ង ៣១% ដន្ការពកើន្ព ើងជាសរ រពៅកន ងផលិតផលកន ងរសុកសរ រពរៀងខ្្ួន្។

កមព ជា មាន្ការព្វើពាណិជ្ជកមម និ្ងការវនិិ្ពោគជាមួយនឹ្ងរោត ព្រពេសសមាជិ្កដៃលពៅកន ងឆ្ន ំ ២០១៤ មាន្ចំ្នួ្ន្ ៤៦% ដន្ការ ំពច្ញសរ រររស់កមព ជា ពហ្ើយដៃលមាន្អព្តាកំពណើ ន្មិសសភាគព្រចំាឆ្ន ំដន្ការ ំពច្ញ (The compound annual growth rate (CAGR)) ២១ .៨៨ %ពរើគិតព៊ី

២០១១ឆ្ន ំ មក ។ ររមិាណពន្ោះ ជាររមិាណៃ៏្ំដៃលរមួចំ្ដណកពៅកន ងកំពណើ ន្២០១៤ផលិតផលសារ រកន ងរសុកររស់កមព ជាជាពរៀងរល់ឆ្ន ំ។ ៃូពច្នោះពព្ៅដតព៊ីររមិាណ ំពច្ញពន្ោះដៃលអាច្នឹ្ងពកើន្ព ើងរដន្ាមពេៀត ពរើសិន្ោកមព ជាក្ាយជាសមាជិ្កដន្ TPP តាមការពាករណ៍ខាងពលើព ោះ ពព្ៅព៊ីពន្ោះកមព ជាដៃលជាសមាជិ្កដន្ TPP វាមាន្ន័្យពសមើពៅនឹ្ងថាកមព ជាបន្ព្វើ FTA ជាពេវភាគ៊ីជាមួយព្រពេស្ំៗ ៃូច្ជា សហ្រៃាអាពមរកិ កាោដ្ឋ ជារ៉ា ន្ កូពរ ៉ា ជា

ង្សចក្សតីសន្និោា ន្

Page 26

ពៃើម ពព្ពាោះ TPP ជា FTA ដៃលឈរពៅពលើមូលដ្ឋា ន្ដន្ការច្រចារពេវភាគ៊ី ពៃើមប៊ីេេួលបន្នូ្វសមាជិ្កភាព។ ឈរពលើមូលដ្ឋា ន្ FTA ពន្ោះ កមព ជា នឹ្ងព្វើពអាយមាន្ការព្វើឱ្យស ៊ីជ្ពព្ៅការព្វើសមាហ្រណកមមការវនិិ្ពោគ ការព្វើពាណិជ្ជកមមកមព ជា និ្ងការពផារដន្រពច្ចកវេិា ពៅកន ងអវ៊ីដៃលមន្ សសជាពព្ច្ើន្ពមើលព ើញថាជាតំរន់្ដៃលមាន្ឱ្កាសជាពសៃាកិច្ច្ំរំផ តពៅពលើពិភពពលាក។ ឯការចូ្លរមួកន ង TPP ក៏មិន្មាន្ន័្យថាកមព ជា មិន្អាច្នឹ្ងចូ្លរមួពៅកន ងពិភពពលាក ឬតំរន់្ ឬពវេិការពាណិជ្ជកមម វនិិ្ពោគ ឬពសៃាកិច្ចពសរ ៊ី ឬមិន្ពសរ ៊ីៃដេពេៀតព ើយពៅកន ងលកេណ:ជាពេវភាគ៊ីកត៊ី ឬពហ្ ភាគ៊ីកត៊ី។