Breviario de Eutropio - murciaeduca.es · Web viewAl día siguiente, Cicerón se enfrentó cara a...
Transcript of Breviario de Eutropio - murciaeduca.es · Web viewAl día siguiente, Cicerón se enfrentó cara a...
Breviario de Eutropio
LATÍN II
“LABOR OMNIA VINCIT”
I.E.S. RECTOR FRANCISCO SABATER
Carmen Aroca García
Departamento de Latín
ÍNDICE
0.- CONTENIDOS Y CALIFICACIÓN EXÁMENES. PÁG.3
1.- CRITERIOS DE CALIFICACIÓN Y CONTENIDOS EBAU LATÍN II. PÁG. 5
2.- MODELO DE EXAMEN EBAU LATÍN II. PÁG 7
3.- LA LENGUA LATINA: MORFOSINTAXIS. PÁG. 8
· Introducción: casos, funciones de los casos y traducción. La aposición y el complemento predicativo. PAG. 8
· Flexión nominal: declinación de sustantivos y adjetivos.PAG. 10
· Grados del adjetivo. PAG 20
· Flexión pronominal: posesivos, personales, demostrativos, interrogativos e indefinidos. PAG 23
· Complementos circunstanciales de lugar. PAG. 30
· Principales nexos: CUM, UT, NE, QUOD y QUAM. PAG 31
· Flexión verbal: verbos regulares, verbo SUM y sus compuestos, verbos deponentes y semideponentes, verbos irregulares (volo, nolo, malo, eo, fero, fio) PAG 33
· Morfología y sintaxis de las Formas nominales o no personales del verbo: participios (concertado, sustantivado, absoluto y tipo “cicerone consule”), gerundio y gerundivo, infinitivo (concertado y no concertado, construcción personal e impersonal). PAG. 44
· Sintaxis de los casos. PAG 53
· Oraciones compuestas: Coordinación y Subordinación: PAG. 53
· Sustantivas o Completivas.
· Adjetivas o de Relativo.
· Los numerales. PAG. 56
4.- ESQUEMA SOBRE HISTORIA DE ROMA, GÉNEROS LITERARIOS LATINOS Y PRINCIPALES AUTORES. PÁG.59
5.- RESUMEN DE LA HISTORIA DE ROMA. PÁG. 60
6.- TEXTO PARA ANALIZAR Y TRADUCIR: “Breviarium” de EUTROPIO. PÁG.77
7.- LA EVOLUCIÓN FONÉTICA DEL LATÍN AL ESPAÑOL. PÁG 113
· Conceptos previos.
· Reglas de evolución fonética. PÁG 116
· Listado de palabras. PÁG 117
8.- LA LITERATURA LATINA. PÁG 152
- La historiografía latina. PÁG 153
- La poesía épica latina. PÁG 156
- La mitología en la épica: La Ilíada y La Odisea de Homero. PÁG 160
CURSO 2018-19
0.-CONTENIDOS Y CALIFICACIÓN EXÁMENES.
1º EVALUACIÓN
1º Ejercicio
- LA LENGUA LATINA: MORFOSINTAXIS.
· Introducción: casos, funciones de los casos y traducción. La aposición y el complemento predicativo.
· Flexión nominal: declinación de sustantivos y adjetivos.
· Grados del adjetivo.
· Flexión pronominal: posesivos, personales, demostrativos, interrogativos e indefinidos.
· Complementos circunstanciales de lugar.
· Principales nexos: CUM, UT, NE, QUOD.
· Flexión verbal: verbos regulares, verbo SUM y sus compuestos, verbos deponentes y semideponentes, verbos irregulares (volo, eo, fero)
· Morfología y sintaxis de las formas nominales o no personales del verbo: participios de presente activo, de pasado pasivo y de futuro activo
(concertado, sustantivado, absoluto y tipo “cicerone consule”), infinitivos de presente activo y pasivo, y de pasado activo (concertado y no concertado).
· Los numerales: declinación de unus,a,um, duo, tres, tria y milia.
2 Ejercicio
TEORÍA: 3.5 PUNTOS
· Gramática.
· Fonética: palabras 1-13 ¿
· Historia: Origen de Roma hasta Rómulo
TRADUCCIÓN: 6.5 PUNTOS.
· Frases con infinitivos, participios y conjunciones.
3 Ejercicio
TEORÍA: 3.5 PUNTOS
· Gramática (LA MISMA QUE PARA LOS EJERCICIOS ANTERIORES)
· Fonética: palabras 14-24
· Historia: La Monarquía. Numa Pompilio hasta Tarquinio el Soberbio.
TRADUCCIÓN: 6.5 PUNTOS.
· Un texto de tres líneas de Eutropio.
2º EVALUACIÓN
1 Ejercicio
TEORÍA: 4 PUNTOS
· Gramática: (LA MISMA QUE PARA LOS EJERCICIOS ANTERIORES). Gerundio y gerundivo.
· Fonética: palabras 24 (damnum) – 45 (forum) (20 palabras)
· LITERATURA LATINA: La historiografía latina (la mitad)
· Esquema sobre la historia y la literatura latina.
· Historia: La República.( no incluido el final de la República)
TRADUCCIÓN: 6 PUNTOS.
· Un texto de tres líneas de Eutropio.(5 puntos)
· Comentario morfológico de 4 palabras del texto.(1 punto)
2 Ejercicio
TEORÍA: 4 PUNTOS
· Gramática. (LA MISMA QUE PARA LOS EJERCICIOS ANTERIORES).
· Fonética: palabras 46 (fricare)- 80 (novem) (34 palabras)
· LITERATURA LATINA: La historiografía latina (la otra mitad)
· Historia: La República: el final de la República.
TRADUCCIÓN: 6 PUNTOS.
· Un texto de tres líneas de Eutropio. (5 puntos)
· Comentario morfológico de 4 palabras del texto. (1 punto)
3º EVALUACIÓN.
1 Ejercicio
· Gramática.(Hay que estudiarla, pero no habrá preguntas en el examen)
· LITERATURA LATINA: La épica latina.
· Fonética: palabras 81 (nuntium)- 111 (sagittam) (30 palabras).
El examen constará de lo siguiente:
· Un texto de tres líneas de Eutropio: 6 puntos
· Evolución fonética de 4 palabras y dos derivados de cada una de ellas: 1 punto
· Literatura latina: 2 puntos.
· Comentario morfológico de 4 palabras del texto: 1 punto.
2 Ejercicio
· Gramática. (Hay que estudiarla, pero no habrá preguntas en el examen)
· Fonética: palabras: 112 (salutem)- 134 (voluntatem) (23 palabras)
· LITERATURA LATINA: La historiografía y la épica latina.
El examen constará de lo siguiente:
· Un texto de tres líneas de Eutropio: 6 puntos
· Evolución fonética de 4 palabras y dos derivados de cada una de ellas: 1 punto
· Literatura latina: 2 puntos.
· Comentario morfológico de 4 palabras del texto: 1 punto.
· Identificar en el análisis de frases y textos de dificultad graduada elementos sintácticos propios de la lengua latina.
4) Literatura:
· Describir las características esenciales de los géneros literarios latinos e identifica y señala su presencia en textos propuestos.
· Nombrar autores representativos de la literatura latina, encuadrándolos en su contexto cultural y citando y explicando sus obras más conocidas.
5) Textos:
· Utilizar adecuadamente el análisis morfológico y sintáctico de textos clásicos para efectuar correctamente su traducción.
· Utilizar con seguridad y autonomía el diccionario para la traducción de textos, identificando en cada caso el término más apropiado en la lengua propia en función del contexto y del estilo empleado por el autor.
Los autores que se ofertan para traducir en las Pruebas de Acceso a la Universidad son:
· Breviario de Historia de Roma, de Eutropio (selección) para la opción de Prosa.
· Las Metamorfosis, de Ovidio (selección) para la opción de Poesía.
III. CRI TERI OS de CALI FI CACI ÓN
Bloque 1. El latín, origen de las lenguas romances y Bloque 6. Léxico. (Evolución fonética del latín al castellano). 2 puntos.
Bloque 2. Morfología. 1 punto.
Bloque 3. Sintaxis. 1 punto.
Bloque 4. Literatura. 2 puntos.
Bloque 5. Textos. 4 puntos.
A estos criterios debemos añadir una correcta ortografía.
- Esquema de los géneros literarios latinos y autores principales en relación con las etapas de la historia de Roma. (No EBAU)
-Resumen de la historia de Roma desde la fundación de Roma hasta la muerte de Julio César, que es lo que nos cuenta Eutropio en su obra. (No EBAU)
2.- MODELO DE EXAMEN EBAU LATÍN II
3.- MORFOSINTAXIS LATINA. FRASES Y TEXTOS.
3.0.-INTRODUCCIÓN
PALABRAS VARIABLES: Se declinan: Sustantivos, Adjetivos y Pronombres.
PALABRAS INVARIABLES: No se declinan: Preposiciones, adverbios y conjunciones.
CASOS, FUNCIONES DE LOS CASOS Y TRADUCCIÓN
¡ATENCIÓN!: Solamente pueden llevar preposición el acusativo y el ablativo.
LA APOSICIÓN
Es un sustantivo que aclara el significado de otro. Esta función puede estar en cualquier caso porque concierta con la palabra a la que se refiere.
Ej; Madrid, capital de España, es una gran ciudad.
Sujeto C.N
_________________
Aposición del Sujeto
Ej; Minerva, sapientiae dea, pulcra est. Minerva, diosa de la sabiduría, es hermosa.
Non sg Gen sg non sg non sg 3 p.s. pres ind
Sujeto C.N Atributo v. SUM
_____________
Aposición del Sujeto
EL COMPLEMENTO PREDICATIVO
Completa o se refiere a la vez a un sintagma nominal (que puede ser el sujeto o el C. D.) y al verb, porque nos dice “el cómo” del verbo; por tanto el complemento predicativo sólo puede ir en latín en nominativo o acusativo. Es como una especie de atributo, pero con verbos distintos del copulativo.
Ej: El rio baja turbio - Yo iba la primera - Te veo guapo - Lo considero inteligente.
En latín rigen complemento predicativo los siguientes verbos:
1.- Verbos que significan ser hecho, resultar, convertirse en: fio, nascor (nacer). Ej: Nemo dives nascitur. Nemo bonus casu fít
2.- Verbos que significan parecer, permanecer: videor, maneo. Ej: Multi felices videntur. Félix manebo.
3.- Verbos apelativos, es decir, los que significan llamar o nombrar: voco, nomino, appello. Ej: Romam urbem aeternam vocant.
4.- Verbos estimativos, es decir, los que significan estimar, juzgar, considerar: existimo, indico, duco, babeo. EJ: Te sapientem existimavit. Socratem iustum ducunt. Ego te amicum babeo.
5.- Verbos electivos, es decir, los que significan elegir, crear, hacer. EJ: Populus Ciceronem consulem creavit. Populus Tullium Hostilium reguem creavit.
Los verbos del grupo 3,4 y 5, que en activa llevan doble acusativo (C.D. y C. Predicativo), en pasiva llevan un doble nominativo porque el C. Predicativo en acusativo se convierte en C. Predicativo en nominativo.
EJ: Roma aeterna appellatur. Cicero cónsul creatus est. Tullius Hostilius rex a populo creatur.
FRASES COMPLEMENTO PREDICATIVO
1.-Nemo fit casu bonus.
2.- Nemo nascitur dives.
3.- Munitiones integrae manebant.
4.- Tellus tibi parva videtur.
5.- Aristides iustus appellatus erat.
6.- Cicero et Antonius consules creati sunt.
7.- Populus Ciceronem consulem creavit.
8.- Senatus Catilinam et Manlium hostes iudicat.
9.- Ego te amicum duco (habeo)
10.- Is me heredem facit.
3.1.-DECLINACIONES DE SUSTANTIVOS Y ADJETIVOS
SUSTANTIVOS: Se enuncian todos en nominativo sg y genitivo sg. Ej: puella, puella
nom sg gen sg
ADJETIVOS: Se enuncian la mayoría en el nominativo singular de los tres géneros. Masculino, femenino y neutro. Ej: bonus, bona, bonum
M F N
Nom sg Nom sg Nom sg
PRIMERA DECLINACIÓN: genitivo sing. en –AE.
SUSTANTIVOS. El nominativo singular siempre termina en –A. Ej: puella, puellae: niña.
La mayoría de sustantivos son femeninos, aunque hay algunos masculinos como: nauta, ae (marinero), agrícola, ae (agricultor), etc. No hay sustantivos neutros en esta declinación.
SEGUNDA DECLINACIÓN: genitivo sing. en –I.
SUSTANTIVOS. Puede haber palabras con nominativos singulares terminados en:
-US: MASCULINOS Y FEMENINOS lupus, lupi (lobo)
-ER: MASCULINOS Y FEMENINOS puer, pueri (niño); ager, agri (campo)
-IR: MASCULINO vir, viri (hombre, varón)
-UM: NEUTROS templum, templi (templo)
Los NEUTROS tienen el nom, voc y acust singular iguales y el non, voc, y ac plural acaba en –A en todas las declinaciones.
ADJETIVOS DE TRES TERMINACIONES (= nominativos) DE LA 1º Y 2º DECLINACIÓN O DE LA PRIMERA CLASE. 2-1-2
Son adjetivos de tres terminaciones, es decir, se enuncian con los tres nominativos de cada género, el masculino, el femenino y el neutro. La diferencia con los sustantivos es que éstos se enuncian en nominativo y genitivo. El masculino se declina como los sustantivos masculinos con nominativo en –US o en –ER de la segunda, el femenino como los sustantivos de la primera y el neutro como los sustantivos neutros de la segunda
M F N
2ªdec 1ªdec 2ºdec
Bonus, bona, bonum: bueno.
Para sacar la raíz de bonus, a, um se le quita la terminación -us al masculino o la –a al femenino o –um al neutro.
M F N
2ªdec 1ªdec 2ºdec
Miser, misera, miserum: mísero
Para sacar la raíz de miser, a, um no se le puede quitar la terminación –er al masculino, sino que se le debe quitar la terminación –a al femenino o –um al neutro. Esa raíz es para los tres géneros, incluído el masculino.
SING PL
M
F
N
M
F
N
N
US/ER
A
UM
I
AE
A
V
E/ER
A
UM
I
AE
A
AC
UM
AM
UM
OS
AS
A
G
I
AE
I
ORUM
ARUM
ORUM
D
O
AE
O
IS
IS
IS
AB
O
A
O
IS
IS
IS
CONCORDANCIA DEL ADJETIVO CON EL SUSTANTIVO.
El adjetivo tiene que coincidir en caso, género y número con el sustantivo al que acompañe:
Asini pulchri: ambos van en nominativo, plural, masculino. Trad.: los asnos hermosos
Puellarum bonarum: ambos van en genitivo, plural, femenino. Trad.: de las niñas buenas.
No te dejes engañar por las desinencias, lo que tiene que coincidir es el género, número y caso. ¡OJO! Mira los siguientes ejemplos: Homo fortis: nominativo, singular, masculino. Trad.: el hombre fuerte. Nautae boni: nominativo, plural, masculino (recuerda que Nauta, -ae es masculino de la primera declinación). Trad.: los marineros buenos. Nautae bonae estaría mal concordado
3ª DECLINACIÓN: genitivo singular en –IS.
SUSTANTIVOS. En esta declinación el nominativo sg no tiene una terminación fija, por tanto se pone el nominativo y vocativo igual que se nos da en el enunciado (siempre se pone el nominativo sg y el genitivo sg). Los neutros tienen los tres primeros casos iguales y estos casos en plural terminan en –A, al igual que en la 2º declinación.
Hay tres clases:
A) IMPARISÍLABOS O TEMAS EN CONSONANTE. Tienen distinto nº de sílabas en el nominativo sg y genitivo sg.
B) PARISÍLABOS O TEMAS EN -I. Tienen el mismo nº de sílabas en el nominativo sg y genitivo sg.
C) FALSOS IMPARISÍLABOS O TEMAS MIXTOS. Tienen distinto nº de sílabas en el nominativo sg y genitivo sg, por tanto, parecen imparisílabos, pero se declinan como parisílabos. Urbs, urbis: ciudad; mens, mentis: mente; mons, montis:monte; pars, partis: parte; ars,artis:arte. Todas tienen en común que la raíz acaba en dos consonantes. No hay neutros.
MASCULINOS Y FEMENINOS
Urbs, urbis
SIG PL
N
-
ES
V
-
ES
AC
EM
ES
G
IS
IUM
D
I
IBUS
AB
E
IBUS
ADJETIVOS DE LA 3ª DECLINACIÓN
Se declinan como los sutantivos parisílabos, imparisílabos o falsos imparisílabos de la 3ª declinación. Se clasificn de la siguiente manera:
- IMPARISÍLABOS: una terminación (1 nominativo para los tres géneros). Se enuncian en nominativo y genitivo (acabado en –is). Solo hay tres: vetus, veteris; pauper, pauperis; dives, divitis. 3
- PARISÍLABOS:
a) Una terminación. (1 nominativo para los tres géneros). Se enuncian en nominativo y genitivo (acabado en –is). Sapiens, sapientis. 3
Estos en realidad serían falsos imparisílabos porque parecen imparisílabos pero se declinan como parisílabos.
b) Dos terminaciones. (2 nominativos, uno para masculino y femenino y otro para el neutro) Se enuncian en nominativo mas-fem y nominativo neutro. Terminaciones –IS, -E. Fortis, forte. 3-3
c) Tres terminaciones. (tres nominativos, uno para el masculino, otro para el femenino y otro para el neutro) Se enuncian en el nominativo masc, fem y neutro. Terminaciones: -ER, -IS, -E. Celeber, celebris, celebre.3-3-3
EJERCICIOS ADJETIVOS 3º DECLINACIÓN
1.- Escribe si los siguientes adjetivos son imparisílabos o parisílabos y las terminaciones que tienen:
· Ferox, ferocis: feroz.
· Celer, celeris, celere: rápido.
· Brevis, breve: breve.
· Dives, divitis: rico.
· Omnis, omne: todo.
· Omnipotens, omnipotentis: todopoderoso.
· Mortalis, mortale: mortal.
· Pauper, pauperis: pobre.
· Ingens, ingentis: enorme, ingente.
· Acer, acris, acre: agudo.
2.- Declina uno de cada clase del ejercicio anterior. Puedes elegir los que quieras, pero deben ser cuatro.
CUARTA DECLINACIÓN: genitivo sing. en –US.
SUSTANTIVOS. Puede haber palabras con nominativos singulares terminados en:
-US: MASCULINOS Y FEMENINOS fructus, fructus: fruto
-U : NEUTROS cornu, cornus: cuerno
No hay adjetivos en esta declinación.
QUINTA DECLINACIÓN: genitivo sing. en –EI.
SUSTANTIVOS. Sólo hay dos palabras que tienen una declinación completa: dies, diei: día; res, rei: cosa. No hay adjetivos en esta declinación.
3.2.- GRADOS DEL ADJETIVO: positivo, comparativo y superlativo.
GRADO COMPARATIVO.
Los grados de comparación son: inferioridad, igualdad y superioridad. Lo que se compara son llamados términos de la comparación.
La comparación de inferioridad e igualdad se hace en latín de forma similar al español: con un adverbio modificando al adjetivo en grado positivo y el SEGUNDO TÉRMINO (que irá en el mismo caso que el primero) introducido por quam.
Comparación de inferioridad: MINUS………….QUAM: menos…….que
Proposición principal Proposición sub adv comparativa de inferioridad
Titus minus doctus (est) / quam Mārcus est.
Nmsg adverbio nomsg nexo comp nomsg 3ªp sg
Sujeto CC Atrib Suj V
1º TÉRMINO 2º TÉRMINO
DE LA COMPARACIÓN DE LA COMPARACIÓN
Tito es menos sabio que Marco.
Comparación de igualdad: TAM………….QUAM: tan o tanto…….como
Proposición principal Proposición sub adv comparativa de igualdad
Titus tam doctus (est) / quam Mārcus est.
Nomsg adverbio nomsg nexo comp nomsg 3ªp sg
Sujeto CC Atrib Suj V
1º TÉRMINO 2º TÉRMINO
DE LA COMPARACIÓN DE LA COMPARACIÓN
Tito es tan sabio como Marco
Comparación de superioridad:
1.- MAGIS. ... QUAM : más ... que, la podemos encontrar en latín, pero en muy pocos adjetivos. El SEGUNDO TÉRMINO irá en el mismo caso que el primero poque aparece quam.
Proposición principal Proposición sub adv comparativa de superioridad
Titus magis doctus (est) / quam Mārcus est.
Nomsg adverbio nomsg nexo comp nomsg 3ªp sg Sujeto CC Atrib Suj V
1º TÉRMINO 2º TÉRMINO
DE LA COMPARACIÓN DE LA COMPARACIÓN
Tito es más sabio que Marco
2.- El comparativo de superioridad se forma regularmente con el sufijo -IOR, -IUS, añadido a la raíz del adjetivo. Este sufijo se declina por la tercera declinación, como un adjetivo de dos terminaciones de tema consonántico, teniendo en cuenta que la raíz coincide con el nominativo masc y fem completo (fortior) a la que se le añaden las terminaciones de la tercera declinación. Veamos un ejemplo con el comparativo de superioridad del adjetivo fortis, -e (positivo): fortior, fortius (comp.superioridad)
Singular
Plural
Masculino/femenino
Neutro
Masculino/femenino
Neutro
N fortior
fortius
fortiōrēs
fortiōra
V fortior
fortius
fortiōrēs
fortiōra
AC fortiōrem
fortius
fortiōrēs
fortiōra
G fortiōris
fortiōrum
D fortiōrī
fortiōribus
AB fortiōre
fortiōribus
El SEGUNDO TÉRMINO de este comparativo de superioridad puede expresarse en latín de la misma forma que en los comparativos de inferioridad e igualdad: introducido por quam y en el mismo caso que el primer término:
Proposición principal Proposición sub adv comparativa de superioridad
Titus doctior (est) / quam Mārcus est.
Nomsg nomsg nexo comp nomsg 3ªp sg Sujeto Atrib Suj V
Comparativo sup
1º TÉRMINO 2º TÉRMINO
DE LA COMPARACIÓN DE LA COMPARACIÓN
Tito es más sabio que Marco
Pero cuando QUAM no aparece en la frase, el segundo término puede expresarse también en ablativo (ablativo comparativo), sin ninguna partícula:
Proposición principal Proposición sub adv comparativa de superioridad
Titus doctior (est) / Mārco est.
Nomsg nomsg absg 3ªp sg pres ind v. SUM
Sujeto Atrib
Comparativo sup
1º TÉRMINO 2º TÉRMINO
DE LA COMPARACIÓN DE LA COMPARACIÓN
Tito es más sabio que Marco
GRADO SUPERLATIVO.
El grado superlativo de los adjetivos expresa la cualidad en alto grado. En latín se forma con los siguientes sufijos, todos declinados como adjetivos de la primera clase, es decir, por la primera y segunda declinación, añadidos a la raíz del adjetivo:
* -issimus, -a, -um: es el sufijo que utiliza la mayoría de los adjetivos.
* -errimus, -a, -um: para los adjetivos terminados en -er (pulcher, superl.: pulcherrimus).
* -limus, -a, -um: para algunos adjetivos terminados en -lis (facilis, superl.: facillimus).
El superlativo puede aparecer de forma absoluta (mons altissimus, 'una montaña altísima'), o de forma relativa (mons altissimus omnium montium, 'la más alta de todas las montañas'). La diferencia entre el superlativo absoluto y el relativo es que éste último lleva un complemento que puede aparecer en los siguientes casos:
* En genitivo: mōns altissimus omnium montium.
* Con ex + ablativo: mōns altissimus ex omnibus montibus.
COMPARATIVOS Y SUPERLATIVOS IRREGULARES.
POSITIVO
COMPARATIVO DE SUPERIORIDAD
SUPERLATIVO
Bonus,a ,um (bueno)
Melior, melius
Optimus, a, um
Malus,a, um (malo)
Pēior,peius
Pessimus,a ,um
Magnus,a, um (grande)
Māior, maius
Māximus,a ,um
Parvus,a,um (pequeño)
Minor, minus
Minimus,a, um
PRONOMBRES
PRONOMBRES-DETERMINANTES POSESIVOS
Un poseedor
Varios poseedores
1ª Persona
M F N
meus, -a, -um (mio,mia, mi)
M F N
noster,nostra,nostrum (nuestro, nuestra)
2ª Persona
M F N
tuus, -a, -um (tuyo,tuya, tu)
M F N
uester, uestra, uestrum (vuestro, vuestra)
3ª Persona
(reflexivo)
M F N
suus, -a, -um (suyo, suya, su)
PRONOMBRES PERSONALES
Número
Caso
1ª persona
2ª persona
Reflexivo
Singular
Nominat.
ego
tu
Acusat.
mē
tē
sē
Genit.
meī
tuī
suī
Dat.
mihi
tibi
sibi
Ablat.
mē, mēcum
tē, tēcum
sē, sēcum
Número
Caso
1ª persona
2ª persona
Reflexivo
Plural
Nominat.
nōs
uōs
Acusat.
nōs
uōs
sē
Genit.
nostrī, nostrum
uestrī, uestrum
suī
Dat.
nōbīs
uōbīs
sibi
Ablat.
nōbīs, nōbīscum
uōbīs, uōbīscum
sē, sēcum
PRONOMBRES-DETERMINANTES DEMOSTRATIVOS
a) hic, haec, hoc. Traducción: este, esta, esto
El plural de hic, haec, hoc tiene las terminaciones normales de la 2º (M), 1º(F) y 2º decl.(N), excepto el neutro plural.
b) Iste, ista, istud. Traducción: ese, esa, eso.
c) Ille, illa, illud. Traducción: aquel, aquella, aquello/él, ella, ello
Los pronombres iste, ista istud e ille, illa, illud se declinan por la 2º decl (M), 1º (F) y 2º(N), exceptuando el nominativo singular de cada género y el genitivo singular (-ÍUS) y el dativo singular (-I) para los tres géneros.
d) Is, ea, id. Traducción: este, esta, esto/él, ella, ello.
El pronombre is, ea, id se declina a partir del acusativo singular con la raíz-E, a la que se añaden las terminaciones de la 2º decl. (M), 1º (F) y 2º(N), exceptuando el genitivo singular (-ÍUS) y el dativo singular (-I) para los tres géneros.
e) Idem eadem, ídem. Traducción: el mismo, la misma, lo mismo.
Singular
Plural
Masculino
Femenino
Neutro
Masculino
Femenino
Neutro
Nominativo
īdem
eadem
idem
eīdem (iidem)
eaedem
eadem
Acusativo
eundem
eandem
idem
eōsdem
eāsdem
eadem
Genitivo
eiusdem
eōrundem
eārundem
eōrundem
Dativo
eīdem
eīsdem (iīsdem)
Ablativo
eōdem
eādem
eōdem
eīsdem (iīsdem)
El pronombre idem, eadem, idem se declina como is, ea, id añadiéndole la partícula –DEM al final, que no varía.
f) Ipse, ipsa, ipsum. Traducción: él mismo, él en persona, propio.
Singular
Plural
Masculino
Femenino
Neutro
Masculino
Femenino
Neutro
Nominativo
ipse
¡psa
ipsum
ipsī
ipsae
ipsa
Acusativo
ipsum
ipsam
ipsum
ipsōs
ipsās
ipsa
Genitivo
ipsīus
ipsōrum
ipsārum
ipsōrum
Dativo
ipsī
ipsīs
Ablativo
ipsō
ipsā
ipsō
ipsīs
El pronombre ipse, ipsa, ipsum se declina como iste, ista, istud o ille, illa, illud.
EL PRONOMBRE RELATIVO.
SINGULAR PLURAL
MASC
FEMEN.
NEUTRO
MASC.
FEMEN.
NEUTRO
NOM.
qui
quae
quod
qui
quae
quae
ACUS.
quem
quam
quod
quos
quas
quae
GEN.
cuius
quorum
quarum
quorum
DAT.
cui
quibus
ABL.
quo
qua
quo
quibus
TRADUCCIÓN: que, cual, quien.
EL PRONOMBRE-DETERMINANTE INTERROGATIVO.
SINGULAR PLURAL
MASC.
FEMEN.
NEUTRO
MASC.
FEMEN.
NEUTRO
NOM.
quis (qui)
quae
quid (quod)
qui
quae
quae
ACUS.
quem
quam
quod
quos
quas
quae
GEN.
cuius
quorum
quarum
quorum
DAT.
cui
quibus
ABL.
quo
qua
quo
quibus
TRADUCCIÓN:¿ qué?, ¿cuál?, ¿quién?
Las formas quis, quid del masculino y neutro singular se utilizan como pronombres interrogativos, mientras que las formas qui, quod aparecen como determinantes interrogativos:
Quis (pronombre) vēnit?, '¿Quién ha venido?' Quī (determinante) servus vēnit?, '¿Qué esclavo ha venido?' Quid (pronombre) accidit?, '¿Qué sucede?' Quod (determinante) templum ruit?, '¿Qué templo se está derrumbando?'
EL PRONOMBRE-DETERMINANTE INDEFINIDO.
MASC
FEMEN.
NEUTRO
MASC.
FEMEN.
NEUTRO
NOM.
quis (qui)
quae(qua)
quid (quod)
qui
quae
quae (qua)
ACUS.
quem
quam
quod
quos
quas
quae
GEN.
cuius
quorum
quarum
quorum
DAT.
cui
quibus
ABL.
quo
qua
quo
quibus
TRADUCCIÓN: alguien o alguno/alguien o alguna/algo
Las formas quis, quid del masculino y neutro singular se utilizan como pronombres indefinidos, mientras que las formas qui, quod aparecen como determinantes indefinidos:
Si quis( pronombre) venit, mihi dic. Si alguien viene, dímelo.
Si quam (determinante) gemmam habes, Antoniae id da!. Si alguna piedra preciosa tienes, dásela a Antonia.
El pronombre-determinante interrogativo ('quién, qué) y el pronombre indefinido ('alguien, algo') tienen idéntica declinación, con la excepción de que el indefinido añade dos formas más: qua, en el nominativo femenino singular; y el mismo qua en el nominativo y acusativo neutro plural. Excepto en algunas formas del nominativo, su declinación es exactamente igual a la del pronombre relativo.
CÓMO DIFERENCIAR EL PRONOMBRE RELATIVO, EL INTERROGATIVO Y EL INDEFINIDO.
· El pronombre relativo normalmente lleva un antecedente en la proposición principal con el que concuerda en género y en número. Pueden ir en el mismo caso, pero no necesariamente porque el caso depende de la función que cada palabra realice en su correspondiente proposición.
Templum, quod vides, magnum est (El templo que ves es grande)
· El pronombre indefinido va siempre detrás de una de las conjunciones siguientes: SI, NE o NISI.
Si quid vis, id mihi dic (Si algo quieres, dímelo)
Sī quis hoc dīcit, errat, (Si alguien dice esto, se equivoca).
· El pronombre interrogativo lleva al final de la frase el signo de interrogación.
Quis vēnit?, (¿Quién ha venido?)
OTROS PRONOMBRES-DETERMINANTES INDEFINIDOS
1.- COMPUESTOS DE QUIS (QUI), QUAE O QUA, QUID (QUOD)
A) Con prefijo invariable: el prefijo ali no varía y se declina quis, qua, quid/quod.
Alguien,alguno, alguna algo
ALIQUIS, ALIQUA, ALIQUID/ALIQUOD
B) Con sufijo invariable: se declina quis/qui, quae, quid/quod y los sufijos dam/que/quam no varían.
Un tal, un cierto
QUIDAM, QUAEDAM, QUIDDAM/QUODDAM
Cada, cada uno
QUISQUE, QUAEQUE, QUIDQUE/QUODQUE
Alquien, alguno, alguna, algo
QUISQUAM, QUAEQUAM, QUIDQUAM/QUICQUAM
C) Con reduplicación: se declinan las dos partes. Este es un pronombre relativo-indefinido.
Cualquiera que, cualquier cosa que
QUISQUIS, QUIDQUID
2. OTROS INDEFINIDOS: 2-1-2
A) UNUS, A, UM: único, solo. Se puede traducir como un adverbio: solamente.
EJ: Uni Suebi romanos vicerunt. Solamente los Suebos vencieron a los romanos
Puede ser también el numeral uno, pero en este caso sólo se declina en singular.
SOLUS,A,UM: sólo.
TOTUS,A,UM: todo
ULLUS,A,UM: alguno
NULLUS,A,UM: ninguno
Estos pronombres tienen el genitivo singular en –IUS y el dativo singular en –I
B) ALIUS, ALIA, ALIUD: EL OTRO (Se habla de más de dos personas o cosas)
Genit sg: alterius
Dativo sg: alii
ALTER, ALTERA, ALTERUM. El otro (Se habla de dos personas o cosas) Genit sg: alterius
Dativo sg: alteri
Alius …… alius……..alius. uno….otro…..otro
Alter…….alter. uno…..otro.
EJ: Consulum alter exercitum perdidit, alter vendidit
Inter senatores alius mortem, alius exilium, alius multam decernebat.
C) NEMO: nadie
N nemo
AC neminem
D nemini
D) NIHIL: NADA. Es indeclinable y se utiliza como aujeto o complemento directo.
Ej: No quiero nada. Nada me gusta.
También se puede utilizar como adverbio.Ej: Eso no me gusta nada
Ej: Hic nihil dicit
Hic a nullo auditur
Mientras que en latín aparece sólo una negación, en castellano hay que poner dos.
FRASES PRONOMBRES-DETERMINANTES INDEFINIDOS
1.- Quidam, qui se ipsi regere nesciunt, consilia dant aliis.
2.- Fortísima quaeque consilia tutissima sunt.
3.- Videant consules ne quid res publica detrimenti capiat.
4.- Nihil est detestabilius dedecore, nihil foedius servitute.
5.- Nullius rei homines cupidiores sunt quam libertatis.
6.-Ille eosdem oculos, eandem frontem in eodem capite habet.
7.- Hic vir noster magíster est, nos eius severitatem metuimus, eius aequitatem et sapientiam diligimus.
3.4.- COMPLEMENTOS CIRCUNSTANCIALES DE LUGAR
NOMBRES
LUGAR UBI
(en donde)
Ubi sum?
¿dónde estoy?
LUGAR QUO
(a donde)
Quo vadis?
¿a dónde vas?
LUGAR UNDE
(de donde)
Unde venis?
¿De donde vienes?
LUGAR QUA
(por donde)
Qua iter facis?
¿Por dónde haces el camino?
Comunes, propios de persona y paises
IN+ABLATIVO: EN
in urbe: en la ciudad
in Hispania: en España
IN, AD+ ACUSATIVO:
A , HACIA
in urbem: hacia la ciudad
in Hispaniam: hacia España
ad Caesarem: hacia César o junto a César
in hostes. contra los enemigos
DE, A o AB, E o EX+ABLATIVO:
DE, DESDE
ex urbe: desde la ciudad
ex Hispania: desde España
a Caesare: de o desde César
PER+ACUSATIVO: POR, A TRAVÉS DE
per urbem: por o a través de la ciudad
per Hispaniam: por o a través de España
Ciudades
LOCATIVO: nombres de ciudad de la 1ª y 2ª decli en sig
Romae: en Roma
Tarenti: en Tarento
ABLATIVO SIN PREPOSICIÓN:
Nombres de ciudades de la 1º y 2ª declinación en plural y otras declinaciones
Athenis: en Atenas
Carthagine: en Cartago
ACUSATIVO SIN PREPOSICIÓN
Romam: hacia Roma
Tarentum. Hacia Tarento
Carthaginem: hacia Cartago
ABLATIVO SIN PREPOSICIÓN
Roma: desde Roma
Athenis: desde Atenas.
PER+ACUSATIVO
Per Romam: a través de Roma
Per Athenas. A través de Atenas
EXCEPCIONES
Domus,i:casa
Rus,ruris. campo
Humus,i.suelo
LOCATIVOS
Domi: en casa
Humi: en el suelo
Ruri: en el campo
ACUSATIVO SIN PREPOS.
Domum: hacia la casa
Humus: hacia el humum: hacia el suelo
Rus: hacia el campo
ABLATIVO SIN PREPOSICIÓN
Domo: desde la casa
Humo: desde el suelo
Rure:
Desde el campo
ABLATIVO SIN PREPOS:con palabras que por si mismas son medios de comunicación
Porta: por la puerta/Ponte: por el puente/Itinere: /Via: por el camino
3.5. PRINCIPALES CONJUNCIONES O NEXOS
CUM
1- Preposición de ablativo = con. EJ: Dux cum tribus legionibus fugit = El general huyó con tres legiones
2- Conjunción
A) Con indicativo, valor temporal = CUANDO. Proposición subordinadas adverbial temporal. EJ: Cum Caesar venit, hostes fugerunt = cuando César llegó, los enemigos huyeron
B) Con subjuntivo, temporal -causal (cum histórico). Proposición subordinada adverbial temporal-causal.
I.- Con imperfecto de subjuntivo. EJ: Cum Caesar id audiret, in castra se recepit.
-Como + imperf.de subjuntivo: Como César oyera esto, se retiró al campamento.
-Al + infinitivo de presente: Al oír César esto, se retiró al campamento
-Gerundio simple: Oyendo César esto, se retiró al campamento.
II.- Con pluscuamperfecto de subjuntivo. EJ: Cum Caesar id audivisset, in castra se recepit.
-Como + plusc. de subjuntivo: Como César hubiera oído esto, se retiró al campamento.
-Al + infinitivo de perfecto: Al haber oído César esto, se retiró al campamento
-Gerundio compuesto: Habiendo oído César esto, se retiró al campamento.
UT. Conjunción
A) Con indicativo:
Temporal = CUANDO.EJ:Ut venit consul, milites discesserunt = cuando vino el cónsul, los soldados se marcharon. Proposición subordinada adverbial temporal.
Comparativo-modal = COMO. EJ: Ut supra diximus, dux vulnus accepit = Como hemos dicho anteriormente, el general recibió una herida. Proposición subordinada adverbial comparativo-modal.
B) Con subjuntivo:
I.- Sustantivo o Completivo = QUE. Proposición subordinada sustantiva o completiva porque realiza las funciones de sujeto, C.D, atributo o aposición.EJ: Volo ut venias = quiero que vengas
II.- Final = PARA QUE + SUBJ. O PARA + INFINITIVO.EJ: Legatos miserunt ut pacem peterent = enviaron legados para que pidieran la paz Proposición sdubordinada adverbial final.
III.- Consecutivo = QUE (Suele ir en correlación con ita, sic, tantus, talis, etc en la oración principal). EJ:Tantus pavor hostes invasit ut celeriter fugerint = tan gran pavor invadió a los enemigos que huyeron rápidamente. Proposición subordinada adverbial consecutiva.
NE. Conjunción
I.- Final = PARA QUE NO.EJ: Veni ne labores = vine para que no trabajes.
NE QUIS/QUAE: para que nadie. NE QUID: para que nada.
II.- Sustantiva o Completiva = QUE NO, que (si el verbo principal es un verbo de temor y de prohibición) EJ: Moneo ne faciatis = Os aconsejo que no lo hagáis / Timeo ne veniat = Temo que venga.
NE QUIS/QUAE: que nadie. NE QUID: que nada. Ej: Videant consules ne quid res publica detrimenti capiat.
QUOD
1- Pronombre relativo = QUE. Cuando es pronombre lleva normalmente delante el antecedente neutro.EJ: Templum quod vidimus pulchrum erat = el templo que vimos era hermoso.
2- Determinante interrogativo e indefinido: ¿QUÉ?/ALGO. EJ: Quod templum vides?= ¿Qué templo ves?; Si quod vis…….=si algo quieres…..
3- Conjunción
A) causal = PORQUE (con el verbo en indicativo o en subjuntivo). El verbo aunque vaya en subjuntivo, se traduce en indicativo. EJ: Legit quod non dormit = Lee porque no duerme.
B) completiva = QUE (con el verbo en indicativo).EJ:Accidit quod dux vulnus accepit = Sucedió que el general recibió una herida.
QUAM
1.- Prohombre o determinante interrogativo femenino singular en acusativo (¿a quién?. ¿qué...?)e indefinido femenino en acusativo singular (a alguna...).EJ: Quam amas?= ¿a quién amas?; si quam amas…=si amas a alguna…
2.- Pronombre relativo: acusativo singular femenino del pronombre qui, quae, quod. Se traduce por que, a la que, a quien.EJ: Puella, quam amas, filia mea est.= La niña que amas, es mi hija.
3.- Nexo o conjunción comparativa. Tendrá normalmente correlativos que pueden ser tam, magis, minus, el verbo malo (preferir) o cualquier adjetivo o adverbio en grado comparativo..La traducción del quam será que o como.
Marcus tam altus quam Quintus est. = Marco es tan alto como Quinto.
FRASES DE CONJUNCIONES
1ª Milites pugnant, ut suam patriam defendant.
2º Facile omnes, cum valemus, recta consilia aegrotis damus.
3ª Tanta vis probitatis est, ut eam etiam in hoste diligamus.
4ª Volo ne meus pater veniat.
5ª Stoici homini suadent ne cupiditatibus serviat.
6ª Sol efficit ut omnia floreant.
7ª Cum hostes numero praestarent, eos tamen exercitus noster profligavit
8ª Pompeius suis praedixerat ut Caesaris impetum exciperent.
9ª Ut ignis aurum probat, sic miseria probat virtutem.
10ª Non tibi obicio, quod hunc virum spoliasti.
11ª Inimicos habeo cives Romanos, quod sociorum iura defendi.
12ª Caveant consules ne quid res publica detrimenti capiat.
3.6.- VERBOS
VERBO SUM Y COMPUESTOS
Enunciado: sum, es, esse, fuī. Significado: ser, estar, haber.
Es irregular sólo en el tema de presente.
SISTEMA DE PRESENTE
INDICATIVO
SUBJUNTIVO
IMPERATIVO
Presente
Imperfecto
Futuro
Presente
Imperfecto
Presente
Futuro
sum
es
est
sumus
estis
sunt
eram
erās
erat
erāmus
erātis
erant
erō
eris
erit
erimus
eritis
erunt
sim
sīs
sit
sīmus
sītis
sint
essem
essēs
esset
essēmus
essētis
essent
es
este
esto
esto
estōte
sunto
El sistema de perfecto se construye de forma regular sobre el tema fu-:
INDICATIVO
SUBJUNTIVO
Pretérito perfecto
Pretérito pluscuamperfecto
Futuro perfecto
Pretérito perfecto
Pretérito pluscuamperfecto
fuī
fuistī
fuit
fuimus
fuistis
fuērunt (fuēre)
fueram
fuerās
fuerat
fuerāmus
fuerātis
fuerant
fuerō
fueris
fuerit
fuerimus
fueritis
fuerint
fuerim
fueris
fuerit
fuerimus
fueritis
fuerint
fuissem
fuissēs
fuisset
fuissēmus
fuissētis
fuissent
Compuestos de sum:
1.- Los siguientes verbos se conjugan cmo el verbo sum anteponiéndole la preposiciόn correspondiente: ab, ad, de, etc
· ab-sum, ab-es, ab-esse, a-fuī: estar ausente, faltar
· ad-sum, ad-es, ad-esse, ad-fui (affuī): estar presente, asistir
· de-sum, de-es, de-esse, de-fuī: faltar
· in-sum, in-es, in-esse,in-fuī: estar dentro. estar presente
· inter-sum, inter-es, inter-esse, inter-fuī: estar presente, participar, interesar
· ob-sum, ob-es, ob-esse, ob-fuī: dañar, contrariar
· prae-sum, prae-es, prae-esse, prae-fuī: presidir, estar delante
· sub-sum, sub-es, sub-esse: estar debajo
· super-sum, super-es, super-esse, super-fuī: estar encima, dirigir, sobrevivir
Salvo absum, se construyen normalmente con un complemento en DATIVO.
Adsum, ades, adesse, adfui = intr. estar presente, asistir.
Presente Ind.
adsum
ades
adest
adsumus
adestis
adsunt
Perfecto Ind.
adfui
adfuisti
adfuit
adfuimus
adfuistis
adfuerunt
Presente de Subj.
adsim
adsis
adsit
adsimus
adsitis
adsint
Perfecto Subj.
adfuerim
adfueris
adfuerit
adfuerimus
adfueritis
adfuerint
Imperfecto Ind
aderam
aderas
aderat
aderamus
aderatis
aderant
Plucuamp. Ind.
adfueram
adfueras
adfuerat
adfueramus
adfueratis
adfuerant
Imperfecto de Subj.
adessem
adesses
adesset
adessemus
adessetis
adessent
Pluscuamp. Subj.
adfuissem
adfuisses
adfuisset
adfuissemus
adfuissetis
adfuissent
Futuro Imperf.
adero
aderis
aderit
aderimus
aderitis
aderunt
2.- Lo siguiente verbo presenta algunas particularidades:
Pos-sum, pot-es, pos-se, potuī:: poder
En el tema de presente se conjuga añadiendo POT ante vocal (salvo en el pret. imper. de subj.= possem, posses, etc) y POS ante la forma de sum que empieza por consonante:
El tema de perfecto es regular sobre el tema potu-.
INDICATIVO
PRESENTE
PRETERITO PERFECTO
Yo puedo...
possum
potes
potest
possumus
potestis
possunt
Yo pude o he podido...
potui
potuisti
potuit
potuimus
potuistis
potuerunt, -ere
PRETERITO IMPERFECTO
PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO
Yo podía...
poteram
poteras
poterat
poteramus
poteratis
poterant
Yo había podido...
potueram
potueras
potuerat
potueramus
potueratis
potuerant
FUTURO SIMPLE
FUTURO ANTERIOR
Yo podré...
potero
poteris
poterit
poterimus
poteritis
poterunt
Yo habré podido...
potuero
potueris
potuerit
potuerimus
potueritis
potuerunt
SUBJUNTIVO
PRESENTE
PRETERITO PERFECTO
Yo pueda...
possim
possis
possit
possimus
possitis
possint
Yo haya podido...
potuerim
potueris
potuerit
potuerimus
potueritis
potuerint
PRETERITO IMPERFECTO
PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO
Yo pudiera o pudiese...
possem
posses
posset
possemus
possetis
possent
Yo hubiera, hubiese o habría podido...
potuissem
potuisses
potuisset
potuissemus
potuissetis
potuissent
FRASES DE COMPUESTOS DEL VERBO SUM
1.- Qui obesse non vult, cum potest, prodest tibi.
2.- Non deerunt nobis res necessariae.
3.- Spes mihi semper adest.
4.- Qui potest nocere timetur etiam cum non adest.
5.- Omnibus druidibus unus praeest.
6.- Praeterita mutare non potuimus (possumus)
VERBOS REGULARES
ENUNCIADO DE LAS CONJUGACIONES
1ªper.Sg.Pre.Ind. 2ªper.Sg.Pres.ind . Infinitivo 1º per.sg.pret.perf . supino
amo amas amare amavi amatum
1ª –o, -as, -are: amo, amas, amare, Amati, amatum. Tema de presente acabado en -a
2ª –eo, -es, -ere : video, vides, videre, vidi, visum. Tema de presente acabado en -e
3ª –o, -is, -ere: llego, legis, legere, legi, lectum. Tema de presente acabado en consonante
metuo, metuis, metiere,metui… .Tema de presente acabado en -u
4º -io, -is, ire: audio, audis, audire, audivi, auditum. Tema de presente acabado en –i
5ª o 3ª mixta : -io, -is, -ere: capio, capis, capere, cepi, captum. Tema de presente acabado en -ĭ
TEMA DE PRESENTE
Para sacar este tema se coge el infinitivo (3ª forma del enunciado) y le quitamos –re en todas las conj. menos en la 3ª que se le quita –ere.
Con este tema formamos los siguientes tiempos:
PRES, PRET IMPERF Y FUTURO IMPERF IND Y SUBJUNTIVO
TEMA DE PRESENTE VOZ ACTIVA
Modo
Tiempo
Trad
1ª conj. Tema en a
2º Conj. Tema en e
3º Conj. Tema en cons/u
4º Conj. Tema en ī
5º Conj. Tema en ĭ
INDICATIVO DE PRESENTE
PRESENTE
AMO
am(a)
ama
ama
ama
ama
ama
o
s
t
mus
tis
nt
vide
vide
vide
vide
vide
vide
o
s
t
mus
tis
nt
leg-
leg- i-
leg- i-
leg- i-
leg- i-
leg- u-
o
s
t
mus
tis
nt
audi
audi
audi
audi
audi
audi- u-
o
s
t
mus
tis
nt
capi
capi
capi
capi
capi
capi- u-
o
s
t
mus
tis
nt
PRETERITO IMPERFECTO
AMABA
ama- ba-
ama- ba-
ama- ba-
ama- ba-
ama- ba-
ama- ba-
m
s
t
mus
tis
nt
vide- ba-
vide- ba-
vice- ba-
vide- ba-
vide- ba-
vide- ba-
m
s
t
mus
tis
nt
leg- e- ba-
leg- e- ba-
leg- e- ba-
leg- e- ba-
leg- e- ba-
leg- e- ba-
m
s
t
mus
tis
nt
audi- e- ba-
audi- e- ba-
audi- e- ba-
audi- e- ba-
audi- e- ba-
audi- e- ba-
m
s
t
mus
tis
nt
capi- e- ba-
capi -e- ba-
capi- e- ba-
capi- e- ba-
capi- e- ba-
capi- e- ba-
m
s
t
mus
tis
nt
FUTURO IMPERFEC.
AMARÉ
ama- b-
ama- b-i-
ama- b-i-
ama- b-i-
ama- b-i-
ama- b-u-
o
s
t
mus
tis
nt
vide- b-
vide- b-i-
vide- b-i
vide- b-i-
vide- b-i-
vide- b-u-
o
s
t
mus
tis
nt
leg- a-
leg- e-
leg- e-
leg- e-
leg- e-
leg- e-
m
s
t
mus
tis
nt
audi- a-
audi- e-
audi- e-
audi- e-
audi- e-
audi- e-
m
t
s
mus
tis
nt
capi- a-
capi- e-
capi- e-
capi- e-
capi- e-
capi- e-
m
s
t
mus
tis
nt
SUBJUNTIVO
PRESENTE
AME
am(a) .e-
am(a) -e-
am(a) -e-
am(a) –e-
am(a) –e-
am(a) –e-
m
s
t
mus
tis
nt
vide –a-
vide –a-
vide –a-
vide –a-
vide –a-
vide –a-
m
s
t
mus
tis
nt
leg- a-
leg- a-
leg- a-
leg- a-
leg- a-
leg- a-
m
s
t
mus
tis
nt
audi- a-
audi- a-
audi- a-
audi- a-
audi- a-
audi- a-
m
s
t
mus
tis
nt
capi- a-
capi- a-
capi- a-
capi- a-
capi- a-
capi- a-
m
s
t
mus
tis
nt
PRETERÍTO
IMPERFECTO
AMARA
AMASE AMARÍA
ama –re-
ama –re-
ama –re-
ama –re-
ama –re-
ama- re-
m
s
t
mus
tis
nt
vide -re-
vide -re
vide -re-
vide –re-
vide –re-
vide –re-
m
s
t
mus
tis
nt
leg- e- re-
leg- e- re-
leg- e- re-
leg- e- re-
leg- e- re-
leg- e- re-
m
s
t
mus
tis
nt
audi- re-
audi –re-
audi –re-
audi –re-
audi –re-
audi –re-
m
s
t
mus
tis
nt
Cape –re-
Cape –re-
Cape –re-
Cape –re-
Cape –re-
Cape –re-
m
s
t
mus
tis
nt
REGLAS DE FORMACIÓN DE ESTOS TIEMPOS
PRESENTE IND:1ª y 2ª conj.TEMA DE PRESENTE+DESINENCIAS PERS. ACTIVAS 3ªconj.TEMA PRES.+VOCALES UNIÓN (-i/u)+DES. PERS. ACTIVAS
4ª y 5ªconj. TEMA PRES.+ VOCAL DE UNIÓN (-u: sólo 3ªp.pl)+DES. PERS. ACTIVAS
PRET.IMP.IND: 1ª y 2ª conj.TEMA DE PRESENTE+BA+DESINENCIAS PERS.ACTIVAS
3ª, 4ª y 5ªconj: TEMA DE PRESENTE+VOCAL UNIÓN (-e) +BA+DESINENCIAS PERS.ACTIVAS.
FUTURO IMP IND: 1ª y 2ª conj.TEMA DE PRESENTE+ BO/BIS/BIT/BIMUS/BITIS/BUNT (B/BI+DES.PERS.ACT) 3ª, 4ª y 5ªconj: TEMA DE PRESENTE+a (1ªp s)- y –e (demás personas) +DESINENCIAS PERS.ACTIVAS.
PRESENTE SUBJ: 1ª conj.TEMA DE PRESENTE+-e+DESINENCIAS PERS. ACTIVAS
2ª,3ª, 4ª y 5ªconj: TEMA DE PRESENTE+-a+DESINENCIAS PERS.ACTIVAS.
PRET IMPERF SUB: INFINITIVO DE PRES+DES PERS ACTIVAS
TEMA DE PRESENTE VOZ PASIVA
INDICATIVO DE PRESENTE
PRESENTE
SOY MADO
am(a)
ama
ama
ama
ama
ama
or
ris
tur
mur
mini
ntur
vide
vide
vide
vide
vide
vide
or
ris
tur
mur
mini
ntur
leg-
leg- e-
leg- i-
leg- i-
leg- i-
leg- u-
or
ris
turmur
mini
ntur
audi
audi
audi
audi
audi
audi- u-
or
ris
tur
mur
mini
ntur
capi
cape
capi
capi
capi
capi- u-
or
ris
tur
mur
mini
ntur
PRETERITO IMPERFECTO
ERA AMADO
ama- ba-
ama- ba-
ama- ba-
ama- ba-
ama- ba-
ama- ba-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
vide- ba-
vide- ba-
vice- ba-
vide- ba-
vide- ba-
vide- ba-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
leg- e- ba-
leg- e- ba-
leg- e- ba-
leg- e- ba-
leg- e- ba-
leg- e- ba-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
audi- e- ba-
audi- e- ba-
audi- e- ba-
audi- e- ba-
audi- e- ba-
audi- e- ba-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
capi- e- ba-
capi -e- ba-
capi- e- ba-
capi- e- ba-
capi- e- ba-
capi- e- ba-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
FUTURO IMPERFEC.
SERÉ AMADO
ama- b-
ama- b-e-
ama- b-i-
ama- b-i-
ama- b-i-
ama- b-u-
or
ris
tur
mur
mini
ntur
vide- b-
vide- b-e-
vide- b-i
vide- b-i-
vide- b-i-
vide- b-u-
or
ris
tur
mur
mini
ntur
leg- a-
leg- e-
leg- e-
leg- e-
leg- e-
leg- e-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
audi- a-
audi- e-
audi- e-
audi- e-
audi- e-
audi- e-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
capi- a-
capi- e-
capi- e-
capi- e-
capi- e-
capi- e-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
SUBJUNTIVO
PRESENTE
SEA AMADO
am(a) .e-
am(a) -e-
am(a) -e-
am(a) –e-
am(a) –e-
am(a) –e-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
vide –a-
vide –a-
vide –a-
vide –a-
vide –a-
vide –a-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
leg- a-
leg- a-
leg- a-
leg- a-
leg- a-
leg- a-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
audi- a-
audi- a-
audi- a-
audi- a-
audi- a-
audi- a-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
capi- a-
capi- a-
capi- a-
capi- a-
capi- a-
capi- a-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
PRETERÍTO IMPERFECTO
FUERA O FUESE AMADO
ama –re-
ama –re-
ama –re-
ama –re-
ama –re-
ama- re-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
vide -re-
vide -re
vide -re-
vide –re-
vide –re-
vide –re-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
leg- e- re-
leg- e- re-
leg- e- re-
leg- e- re-
leg- e- re-
leg- e- re-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
audi- re-
audi –re-
audi –re-
audi –re-
audi –re-
audi –re-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
Cape –re-
Cape –re-
Cape –re-
Cape –re-
Cape –re-
Cape –re-
r
ris
tur
mur
mini
ntur
REGLAS DE FORMACIÓN DE ESTOS TIEMPOS
La voz pasiva de los tiempos del tema de presente se forma sobre la voz activa, sustituyendo las desinencias personales activas por las desinencias personales pasivas: -or/ r
-ris/re
-tur
-mur
-mini
-ntur
La –i pasa a –e en la 2ª p s del pres ind de la 3ª y la 5º conj. También ocurre en la 2ª p s del futuro imperfecto de la 1ª y 2ª conj.
TEMA DE PERFECTO
Para sacar este tema se coge la 1ª persona del Pretérito perfecto de ind. (4ª forma del enunciado) y le quitamos la terminación –i en todas las conjugaciones. Con este tema formamos: PRET PERF, PRET PLUSC Y FUTURO PERFECTO DE IND Y SUBJ.
TEMA DE PERFECTO VOZ ACTIVA
Modo
Tiempo
Trad
1ª conj. Tema en a
2º Conj. Tema en e
3º Conj. Tema en cons/u
4º Conj. Tema en ī
5º Conj. Tema en ĭ
INDICATIVO DE PERFECTO
PRETÉRITO PERFECTO
HE AMADO AMÉ
amav
amav
amav
amav
amav
amav
i
isti
it
imus
istis
erunt
vid
vid
vid
vid
vid
vid
i
isti
it
imus
istis
erunt
leg
leg
leg
leg
leg
leg
i
ist
it
imus
istis
erunt
audiv
audiv
audiv
audiv
audiv
audiv
i
isti
it
imus
istis
erunt
cep
cep
cep
cep
cep
cep
i
isti
it
imus
istis
erunt
PRETERITO PLUSCUAMP.
HABÍA AMADO
amav-era-
amav-era
amav-era
amav-era
amav-era
amav-era
m
s
t
mus
tis
nt
Vid-era
Vid-era
Vid-era
Vid-era
Vid-era
Vid-era
m
s
t
mus
tis
nt
Leg-era
Leg-era
Leg-era
Leg-era
Leg-era
Leg-era
m
s
t
mus
tis
nt
Audiv-era
Audiv-era
Audiv-era
Audiv-era
Audiv-era
m
s
t
mus
tis
nt
Cep-era
Cep-era
Cep-era
Cep-era
Cep-era
Cep-era
m
s
t
mus
tis
nt
FUTURO PERFECTO
HABRÉ AMADO
Amav-er-
Amav-er-i
Amav-er-i
Amav-er-i
Amav-er-i
Amav-er-i
o
s
t
mus
tis
nt
Vid-er
Vid-er-i
Vid-er-i
Vid-er-i
Vid-er-i
Vid-er-i
o
s
t
mus
tis
nt
leg-er
leg-er-i
leg-er-i
leg-er-i
leg-er-i
leg-er-i
o
s
t
mus
tis
nt
audiv-er
audiv-er-i
audiv-er-i
audiv-er-i
audiv-er-i
audiv-er-i
o
s
t
mus
tis
nt
cep-er
cep-er-i
ceper-i
cep-er-i
cep-er-i
cep-er-i
o
s
t
mus
tis
nt
SUBJUNTIVO
PRETERIRO PERFECTO
HAYA AMADO
amav-eri
amav-eri
amav-eri
amav-eri
amav-eri
amav-eri
m
s
t
mus
tis
nt
vid-eri
vid-eri
vid-eri
vid-eri
vid-eri
vid-eri
m
s
t
mus
tis
nt
leg-eri
leg-eri
leg-eri
leg-eri
leg-eri
leg-eri
m
s
t
mus
tis
nt
audiv- eri
audiv- eri
audiv- eri-
audiv- eri-
audiv- eri-
audiv- eri-
m
s
t
mus
tis
nt
cap.eri
cap-eri
cap-eri
cap-eri
cap-eri
cap-eri
m
s
t
mus
tis
nt
PRETERÍTO
PLUSCUAMPERFECTO
HUBIRA/HUBIESE OHABRÍA MADO
amav-isse
amav-isse
amav-isse
amav-isse
amav-isse
amav-isse
m
s
t
mus
tis
nt
vid-isse
vid-isse
vid-isse
vid-isse
vid-isse
vid-isse
m
s
t
mus
tis
nt
leg-isse
leg-isse
leg-isse
leg-isse
leg-isse
leg-isse
m
s
t
mus
tis
nt
audiv-isse
audiv-isse
audiv-isse
audiv-isse
audiv-isse
audiv-isse
m
s
t
mus
tis
nt
cep-isse
cep-isse
cep-isse
cep-isse
cep-isse
cep-isse
m
s
t
mus
tis
nt
REGLAS DE FORMACIÓN DE ESTOS TIEMPOS
PRET PERF IND: Todas las conjugaciones: TEMA PERFECTO+ DESINENCIAS PERSONALES ESPECIALES: -i/-isti/-it/-imus/-istis/-erunt o –ere.
PRET PLUSC IND: Todas las conjugaciones: TEMA PERFECTO+- era + DESINENCIAS PERSONALES ACTIVAS.
FUTURO PERFECTO IND: Todas las conjugaciones: TEMA PERFECTO+- er (1ª p s) + DESINENCIAS PERSONALES ACTIVAS. +-eri (demás personas)
PRET PERF SUB: Todas las conjugaciones: TEMA PERFECTO+- eri + DESINENCIAS PERSONALES ACTIVAS.
PRET PLUSC SUB: Todas las conjugaciones: TEMA PERFECTO+- isse + DESINENCIAS PERSONALES ACTIVAS.
TEMA DE PERFECTO VOZ PASIVA
INDICATIVO
IMPERATIVO DE PRES.VOZ ACTIVA
PRETERITO PERFECTO
PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO
FUTURO PERFECTO
PRESENTE
AMA
AMAD
HE SIDO AMADO, FUI AMADO
HABÍA SIDO AMADO
HABRÁ SIDO AMADO
-
te
-
te
e
i-te
-
te
e
ite
PARTICIPIO DE PERFECTO +
PRES.IND.
V.SUM
PARTICIPIO DE
PERFECTO +
PRET.IMP. INDICV. V. SUM
PARTICIPIO DE PERFECTO +
FUT. IMP. INDCV. V. SUM
ama vide lege audi cape
amate videte legite audite capite
amatus,a,um +
amatus,a,aum +
amatus,a,um +
amati,ae,a +
amati,ae,a +
amati,ae,a +
sum
es
est
sumus
estis
sunt
amatus,a,um +
amatus,a,aum +
amatus,a,um +
amati,ae,a +
amati,ae,a +
amati,ae,a +
eram
eras
erat
eramus
eratis
erant
amatus,a,um +
amatus,a,aum +
amatus,a,um +
amati,ae,a +
amati,ae,a +
amati,ae,a +
ero
eris
erit
erimus
eritis
erunt
SUBJUNTIVO
IMPERATIVO DE PRES. VOZ PASIVA
PRETERITO PERFECTO
PRETERITO PLUSCUAMPERFECTO
EL PARTICIPIO DE PERFECTO
Se obtiene, quitandole al SUPINO el UM. Ej:
amat/um
se le añaden las ter. us,a,um (sig)
i,ae,a (pl)
igual para todas las conjugaciones
PRESENTE
SE AMADO/ SED AMADO
HAYA SIDO AMADO
HUBIERA/HUBIESE O HABRÍA SIDO AMADO
PARTICIPIO DE PERFECTO +
PRES.SUB V.SUM
PARTICIPIO DE PERFECTO +
PRET. IMP.
SUB.SUM
re
mini
-re
-mini
e-re
i-mini
re
mini
ere
imini
amatus,a,um +
amatus,a,aum +
amatus,a,um +
amati,ae,a +
amati,ae,a +
amati,ae,a +
sim
sis
est
simus
sitis
sint
amatus,a,um +
amatus,a,aum +
amatus,a,um +
amati,ae,a +
amati,ae,a +
amati,ae,a +
essem
esses
esset
essemus
essetis
essent
Los tiempos del tema de perfecto en voz pasiva se forman igual que en castellano, es decir, con el verbo sum (ser) y el participio de perfecto o pasado (yo he sido amado: pretérito perfecto ind pasivo). La ´diferencia en latín es el orden diferente, pues primero se pone el participio y luego el verbo Sum. Otra diferencia es que los tiempos correspondientes del verbo sum no se corresponden con el castellano:
CASTELLANO LATÍN
Pret perf v. SER…………..Pres ind v.SUM
Pret plusc v. SER…………Pret imper v SUM
Futuro perfe v. SER………Futuro imperf v. SUM
VERBOS DEPONENTES
Son aquellos que tienen formas pasivas y significado activo. Algunos de ellos son transitivos, lo que supone que pueden tener un C.D., puesto que no se traducen en voz pasiva.
Para distinguir su conjugación se le quita la terminación –RI al infinitivo de presente pasivo (3ª forma del enunciado) para los verbos de todas las conjugaciones, menos para los verbos de la 3º conj, a los que se les quita la terminación –I. En la mixta o 5ª no se le quita nada.
El enunciado es el siguiente:
1ª HORTOR, HORTARIS, HORTARI, HORTATUS SUM: exhortar
1ªp. s. pres. ind. 2º p.s.pres.ind Inf.pres, pasivo 1ªp.s.pret. perf.pasivo
2ª VEREOR, VERERIS, VERERI, VERITUS SUM: temer
3ª NASCOR, NASCERIS, NASCI, NATUS SUM : nacer.
3ª mixta MORIOR, MORERIS, MORI, MORTUUS SUM: morir
4ª ORIOR, ORIRIS, ORIRI, ORTUS SUM: nacer, surgir.
En su enunciado no aparece el supino propiamente dicho, pero podemos conocerlo por la última forma del enunciado, pues el pretérito perfecto de indicativo pasivo se forma con el participio de perfecto, formado a su vez sobre el tema de supino: HORTATUS, A, UM HORTATUM.
Sin embargo, el participio de perfecto pasivo de estos verbos tiene valor activo. Se traduce por gerundio simple o compuesto.EJ: proficiscor, proficisceris, proficisci, profectus sum. Participio perf. Pas: profectus, a, um: marchando, habiendo marchado.
FRASES DE LOS VERBOS DEPONENTES
1.- Sed magna tempestas orta est et ad Africae litora defessi venerunt.
2.- Nemo, qui famam insidiis consecutus est, laudem adeptus est.
3.- Quod natum est, moritur.
4.- Caesar milites hortabatur ut veteranorum virtutem aemularentur.
5.- Turpe est aliud loqui, aliud sentire.
6.- Hortamur fari (for, fari, fatus sum)
VERBOS IRREGULARES
VOLO, VIS, VELLE, VOLUI: querer
-Es irregular sólo en los tiempos del tema de presente. Tiene varios temas de presente:
-VOL (delante de vocal)
-VUL (delante de –t) INDICATIVO
-VI (sólo 2ª p. sg. del pres. ind.)
-VEL SUBJUNTIVO
La mayoría de estos tiempos se conjugan como si fuera de la 3º conjugación.
- Los tiempos del tema de perfecto son regulares y se forman sobre el tema: VOLU-
- Carece de voz pasiva, supino e imperativo.
INDIC SUBJ. .
PRES..
volo
vis
vult
volumus
vultis
volunt
velim
velis
velit
velimus
velitis
velint
PRET. IMPER
volebam
volebas
etc...
vellem
velles etc...
FUT.
.
volam voles
volet
etc...
-
-
-
-
-
-
FERO, FERS. FERRE, TULI, LATUM: llevar, soportar.
-Tema de presente: FER-
Se conjuga en todos los tiempos como si fuera de la 3ª conjugación menos en el presente de indicativo (no hay vocal de unión en algunas formas), en el pretérito imperfecto de subjuntivo ( no hay vocal de unión en ninguna forma) y en el imperativo (fer, ferte)
-Tema de perfecto: TULI- Es regular.
- Tema de supino: LAT-
- Tiene voz pasiva e imperativo.
- Algunos compuestos: affero, affers, afferre, attuli, allatum: traer. Aufero, aufers, auferre, abstuli, ablatum: quitar.
EO, IS, IRE, I(V)I, ITUM: ir.
-Tema de presente: Es irregular porque tiene dos temas: i- (delante de consonante), e- (delante de vocal).
-Tema de perfecto: i(v)i: A veces aparece la v- y otras veces no.
FIO, FIS, FIERI, FACTUS SUM: ser hecho (significado pasivo), llegar a ser, suceder
Tiene mezcla de formas activas y pasivas y normalmente significado pasivo: ser hecho.
-Tema de presente: FI- Se conjuga en activa como un verbo de la 4ª conjugación, pero el infinitivo de presente es pasivo y el pretérito imperfecto de subjuntivo (fierem) es especial porque no se forma con el infinitivo fieri, sino con -re.
-Tema de perfecto: no tiene formas propias y utiliza las formas pasivas del tema de perfecto del verbo FACIO
MODOS
TIEMPOS
FERO, tuli, latum
EO, ivi, itum
FIO, fieri
INDIC.
PRESENTE
ACT. PASIVA
fero feror
fers ferris,
fert fertur
ferimus ferimur
fertis ferimini
ferunt feruntur
eo
is
it
imus
itis
eunt
fio
fis
fit
fimus
fitis
fiunt
PRET.
IMPERF.
ferebam ferebar
ferebas ferebaris
etc...
ibam
ibas...
fiebam
fiebas...
FUT.
IMPERF.
feram ferar
feres fereris
etc...
ibo
ibis...
fiam
fies
SUBJUNT.
PRESENTE
feram ferar
feras feraris
etc...
eam
eas...
fiam fias...
PRET.
IMPERF.
ferrem ferrer
ferres ferreris
etc...
irem
ires...
fierem
fieres...
IMPER.
PRESENTE
fer -
ferte -
i
ite
fi
fite
FUTURO
ferto -
fertote -
ferunto -
ito
itote
eunto
-
fitote
-
FORMAS
NOMIN.
INF. PRES.
ferre ferri
ire
fieri
GERUNDIO
ferendum
ferendi
ferendo
eundum
eundi
eundo
-
-
-
PARTC.
PRESENTE
ferens -ntis
iens, euntis
-
PARTIC.
FUT. PAS.
Ferendus,a,um
Eundus,a,um
-
SUPINO
latum
itum
-
FRASES DE VERBOS IRREGULARES
1.- Habet quod vult qui potest velle quod satis est.
2.- Libenter homines id, quod volunt, credunt.
3.- Speremus quae volumus, sed quod acciderit, feramus.
4.- Quoniam non potest id fieri, quod vis, id velis quod possit.
5.- Multorum mensium labor hostium perfidia et vi tempestatis interiit.
6.- Magna fama per urbes it.
7.- Maiores nostril iis, qui ob rem publicam mortem obierant, pro brevi vita diuturnam gloriam reddiderunt.
8.- Hannibal saltum Pyrenaeum transiit.
4. 7.- FORMAS NOMINALES O NO PERSONALES DEL VERBO
Las formas nominales del verbo son aquellas que tienen características propias de los sustantivos y de los verbos. Se llaman también formas no personales porque no se conjugan, y por tanto no tienen diversas personas. En Castellano son las siguientes: infinitivo, participio y gerundio. En Latín son: infinitivo, participio, gerundio, gerundivo y supino.
Son sustantivos verbales el infinitivo, gerundio y supino porque funcionan como sustantivos y llevan complemento como los verbos. El gerundio y el supino se declinan como los sustantivos. Son adjetivos verbales el participio y el gerundivo porque funcionan y se declinan como adjetivos y llevan complemento como los verbos.
EL PARTICIPIO
Es un adjetivo verbal. Como adjetivo se declina como ellos porque tiene caso, género y número y desempeña las funciones del adjetivo porque acompaña al sustantivo concertando con él en caso, género y número. Como verbo tiene tiempo (presente, pasado y futuro), voz (activa y pasiva) y rige los complementos propios del verbo.
CLASIFICACIÓN DEL PARTICIPIO DESDE EL PUNTO DE VISTA MORFOLÓGICO.
En Castellano sólo existe un participio y éste es de pasado pasivo: cantado, amado, etc. En Latín existen tres:
A).- Participio de presente activo. Se enuncia en nominativo y genitivo
Formación: 1ª y 2ª conj: Tema de presente + -ns (nominativo y vocativo singular)
+ -nt+is (genitivo sing)
3ª, 4ª y 5ª conj: Tema de presente + e+-ns (nominativo y vocativo singular)
+ e+-nt+is (genitivo sing)
(El sufijo –nt está presente en todos los casos menos en el nominativo y vocativo singular y se le añaden las desinencias de la 3ª declinación)
Declinación: se declina como un adjetivo de 1 terminación falso imparisílabo, por tanto, como sapiens, sapientis.
1a Conjugación: amans, amantis.
2a ": monens, monentis.
3a ": dicens, dicentis.
3a mixta: capiens, capientis.
4a ": audiens, audientis
Declinación de amans, amantis
Singular Plural
Masc-Fem NeutroMasc-FemNeutro
N amans amansamantesamantia
V “ “ “ “
A amantem " “ “
Gamantis amantium
Damanti amantibus
A amante/i amantibus
Traducción:
-Gerundio simple: amando
-Proposición adjetiva o de relativo: que ama / que amaba; depende de si el tiempo del verbo regente es presente o pasado.
- Oración final: para + infinitivo.
Ejemplos:
Ille, perveniens in oppidum, interfectus est
Legati pacem petentes venerunt (Los legados vinieron para pedir la paz o pidiendo la paz).
B).-Participio de perfecto pasivo. Se enuncian en el nominativo de cada género.
Formación: tema de supino + -us, a, um. Ej: amatus, a, um.
Declinación: como los adjetivos de la 1ª y 2ª declinación, como bonus, a, um.
Traducción:
Si es un verbo normal, se traduce como el participio castellano: amatus,a, um: amado.
Si es un verbo deponente, se traduce por gerundio simple o compuesto: profectus,a, um: marchando , habiendo marchado .(proficiscor, proficisceris, proficisci, profectus sum: marchar)
C).-Participio de futuro activo. Se enuncian en el nominativo de cada género
Formación: tema de supino + -urus, ura, urum.Ej: amaturus, a, um.
Declinación: se declina como los adjetivos de la 1ª y 2ª declinación, como bonus, a, um
Traducción:
-Oración de relativo: que amará, que va a amar.
-Oración final: para amar.
Ejemplos:
Legatos petituros pacem miserunt (Enviaron legados para pedir la paz o que iban a pedir la paz)
Los verbos deponentes también tienen este participio.
El verbo SUM sólo tiene este participio: futurus, a, um: que va a ser o a suceder.
SINTAXIS O FUNCIONAMIENTO DE LOS PARTICIPIOS.
A).- Participio concertado. Un participio es concertado cuando se refiere a una palabra de la frase concertando con ella, y por tanto el participio forma parte de la frase. EJ: Caesar classem devictam cepit.
Cornelius dormiens visum amisit.
Galli egressi ex provincia in silvas se receperunt.
Urbem captam hostes deleverunt.
B).- Participio sustantivado. Se trata de un participio que aparece en la frase solo sin acompañar a ningún sustantivo y para traducirlo se le pone delante el artículo. Ej: Audentes fortuna iuvat = La suerte ayuda a los que se atreven
Part pres sustantivado
Ac pl. CD
Capti multi erant= Los capturados eran muchos
Part pas
Sustantivado
N pl. Sujeto
C) -Participio absoluto o ablativo absoluto. Un participio es absoluto cuando va en ablativo concertando con otra palabra también en ablativo que hace de sujeto de dicho participio; ambos elementos forman otra proposición distinta porque equivale a una proposición subordinada adverbial o circunstancial. En latín nunca lleva preposición.
En castellano existen construcciones parecidas: hecho esto, terminada la clase, etc.
El participio absoluto puede ser de presente o de pasado, nunca de futuro. Se traduce igual que si fuera concertado: el part. de presente como gerundio y el de perfecto como el castellano.
Ablat Abs
Ej: Rege dicente, omnes tacuerunt. Hablando el rey, todos callaron
Suj Part pres
Ablat Abs
Finito bello, milites victores redierunt. Terminada la guerra, los soldados volvieron victoriosos
Ablat Abs
Pace facta, consul triumphavit. Hecha la paz, el cónsul obtuvo el triunfo
D).- Ablativo absoluto tipo “Cicerone consule”. Cuando el participio debería ser el del verbo SUM (que sólo tiene participio de futuro y éste no puede formar construcciones de ablativo absoluto), la construcción del ablativo absoluto se hace concertando simplemente el atributo con el sujeto, que están los dos en ablativo. Para traducir este giro se sobreentiende el participio SIENDO o ESTANDO.
Esta construcción se emplea en los siguientes casos:
-Para fechar los años, indicando el nombre de los cónsules. Ej: M. Cicerone et C. Antonio consulibus, coniuratio Catilinae detecta est= Siendo Cicerón y Antonio cónsules, la conjuración de Catilina fue descubierta.
-Con nombres que indican edad o etapa de la vida: puer, senex, adulescens. Ej: Me puero, bellum civile fuit= Siendo yo niño, hubo una guerra civil
-Con nombres que indican cargos públicos y oficios: cónsul, dux, praetor. Ej: Caesare duce, milites vicerunt= Siendo César general, los soldados vencieron.
-Con adjetivos calificativos como los siguientes: vivus, mortuus, salvus, invitus (de mala gana, obligado). Ej: Hannibale vivo.=Estando Aníbal vivo. Me praesente= Estando yo presente. Me invito=Contra mi voluntad.
FRASES PARTICIPIOS
1.- Is, M. Messala et M. Pisone consulibus, coniurationen nobilitatis fecit.
2.- Hannibale vivo, Romani in magno discrimine semper versati sunt.
3.- Hannibale duce, Carthaginienses bellum Romanis intulerunt.
4.-Omnia consecutus es, virtute duce, comite fortuna.
5.- Te invito, nihil faci poterit.
6.- Te praetore, populi Romani classis a piratas victa est
7.- Caesare duce, Romani Galliam subegerunt.
8.- Cotta et Torquato consulibus, multa prodigia fuerunt.
9.- Victi Carthaginienses pacem a Romanis petiverant
10.- A Romanis capti servi facti erunt
11.- Saguntini fame victi ab Hannibale capti erant
12.- Ille, perveniens in oppidum, interfectus est
13.- Poeta Puellae, amanti sua carmina, odam scripserat.
14.- Homini, nihil agenti, dies est longus
15.- Hominibus laborantibus fortuna favet
16.- Homines orationem tuam audituri non solum amici sed etiam inimici sunt
17.-Galli pugnaturi cum Attalo aurum omne et argentum suis civitatibus tradiderunt.
18.- Oraculo auditu, multi Graeci ad terram nostram venire constituerunt
19.- Signo dato, in hostes impetum fecerunt
20.- Armis amissis, homines fortiter pugnaverunt
21.- Rege haec verba dicente nuntius intravit
EL GERUNDIO
El gerundio es una forma nominal del verbo: un sustantivo verbal. Como sustantivo tiene 4 casos (acusativo, genitivo, dativo y ablativo singular), género neutro, número singular, y desempeña las funciones de complemento del nombre, del adjetivo y del verbo. Como verbo tiene voz activa y rige los complementos propios de los verbos. Cuando lleva complemento directo el gerundio no concierta con él. A veces no lleva complemento.
Declinación: se declina como los nombres neutros de la 2ª declinación en singular.
Formación:
1ª y 2ª conj: Tema de presente + -nd+ terminaciones de los casos ac, gen, dat y ablat sg de la 2ª decl
3ª, 4ª y 5ª conj: Tema de presente + e+-nd+ terminaciones de los casos ac, gen, dat y ablat sg de la 2ª decl
1ªConjugación: amandum,i, o ,o.
2ªConjugación: monendum,i ,o ,o.
3a": regendum. i, o ,o.
3a mixta: capiendum, i, o, o.
4a" : audiendum, i, o, o.
Traducción: Se emplea en las mismas estructuras que el gerundivo y se traduce igual .(La traducción de cada caso aparece en el apartasdo siguiente)
EL GERUNDIVO
Es un adjetivo verbal. Como adjetivo tiene caso, género y número. Lleva siempre complemento y concierta con él puesto que es un adjetivo, a diferencia del gerundio. Como verbo puede llevar los complementos propios del verbo.
Formación:
1ª y 2ª conj: Tema de presente + -nd+ us,a,um
3ª, 4ª y 5ª conj: Tema de presente + e+-nd+ us,a,um
Se enuncia igual que los adjetivos de la 1ª y 2ª declinación, en el nominativo de los tres géneros y se declina como ellos; por tanto, tiene una declinación completa en los tres géneros, a diferencia del gerundio, que sólo tiene 4 casos, género neutro y singular.
1ª conj: amandus, a,um
2ª ": monendus , a , um.
3ªª ": dicendus . a , um.
3ª mixta: capiendus , a , um.
4ªª ": audiendus , a , um
Traducción:
Se emplea en las mismas estructuras que el gerundio y se traduce igual.
Ejemplos de gerundios y gerundivos
ACUSATIVO: Siempre lleva preposición y equivale a una proposición final. Se traduce para+infinitivo, por tanto funciona como un CC de finalidad
Hostes ad urbem delendum pervenerunt.
Hostes ad urbem delendam pervenerunt.
GENITIVO: Puede complementar a un adjetivo o a un sustantivo. Se traduce de+infinitivo
Cupidus urbem videndi sum
Cupidus urbis videndae sum.
Modus vivendi.
ABLATIVO:
El ablativo sin preposición se traduce como el gerundio castellano y funciona como uncomplemento circunstancial de modo. Cuando lleva preposición se traduce la preposición+infinitivo.
Docendo discitur.
Omnes curam in amicitiis parandis ponunt.
Nostri tela iacendo hostes a castris repulerunt.
FRASES GERUNDIO Y GERUNDIVO
1.- Haedui legatos Romam ad praesidium petendum miserunt.
2.- Neque consilii habendi neque arma capiendi spatium datur.
3.- Haedui legatos ad Caesarem sui purgandi gratia mittunt.
4.- Dies erat legitimus habendis comitiis.
5.- Scribere scribendo, dicendo dicere discis.
6.- Galli sunt in consiliis capiendis mobiles.
EL INFINITIVO
MORFOLOGÍA DEL INFINITIVO
LAS CINCO CONJUGACIONES REGULARES:
1ª -o, -as, -are: amo, amas, amare, amavi, amatum.(amar) Tema de presente acabado en –a.
2ª -eo, -es, -ere: moneo, mones, monere, monui, monitum.(aconsejar). Tema de presente acabado en –e.
3ª -o, -is, -ere: rego, regis, regere, rexi, rectum (dirigir). Tema de presente acabado en consonante. Metuo, metuis, metuere, metui ( no tiene supino) (temer). Tema de presente acabado en –u.
4ª -io, is, -ire: audio, audis, audire, audivi, auditum (oir). Tema de presente acabado en –i.
5ª -io, -is, -ere : capio, capis, capere, cepi, captum (conquistar, coger). Tema de presente acabado en –i. La -i del tema de presente en el infinitivo en contacto con la –r se transforma en –i.
A).- INFINITIVO DE PRESENTE
ACTIVO: Tema de presente + RE (Todas las conjugaciones menos la 3ª)
Tema de presente + ERE (3ª conjugación)
Amo: amare (amar)
Moneo: monere (aconsejar)
Rego: regere (dirigir)
Audio: audire (oir)
Capio: capere (coger)
Sum: esse (ser o estar)
PASIVO: Tema de presente + RI (1ª, 2ª y 4ª conjugación)
Tema de presente + I (3ª conjugación)
Tema de presente (5ª conjugación)
Amo: amari ( ser amado)
Moneo: moneri (ser aconsejado)
Rego: regi (ser dirigido)
Audio: audiri (ser oido)
Capio: capi (ser cogido)
Sum: no tiene.
B).- INFINITIVO DE PASADO O DE PERFECTO.
ACTIVO: Tema de perfecto + ISSE (Todas las conjugaciones)
Amo: amavisse (haber amado)
Moneo: monuisse (haber aconsejado)
Rego: rexisse (haber dirigido)
Audio: audivisse (haber oido)
Capio: cepisse (haber cogido)
Sum: fuisse (haber sido)
SINTAXIS O FUNCIONAMIENTO DEL INFINITIVO
El infinitivo es una forma nominal del verbo, concretamente es un sustantivo verbal. Como sustantivo el infinitivo tiene género neutro a efectos de concordancia y puededesempeñar las funciones de sujeto, C. D, atributo o aposición. Ej: Errare humanum est. Como verbo expresa tiempo (presente, pasado y futuro), voz (activa y pasiva) y rige los complementos propios del verbo. C.D, C.I. C.C….
Desde el punto de vista sintáctico se clasifica de la siguiente manera:
A) INFINITIVO CONCERTADO (I.C)
1.- Se corresponde con el infinitivo castellano.
2.- La traducción es la de los infinitivos castellanos:
Inf. presente activo: amare: amar.
Inf. presente pasivo: amari: ser amado.
Inf. pasado activo: amavisse: haber amado.
3.- El Infinitivo concertado funciona como SUJETO cuando el verbo principal o regente es un verbo impersonal o el verbo SUM. Ej: Errare humanum est (Errar es humano)
4.- El infinitivo concertado funciona como COMPLEMENTO DIRECTO cuando el verbo principal o regente es transitivo. Ej: Caesar bellum gerere constituit (César decidió hacer la guerra)
9.- El infinitivo concertado funciona como ATRIBUTO cuando el verbo principal es el Sum: Ej: Homini docto vivere est cogitare (Para un hombre sabio vivir es pen