Bor Çaliştayi

8/18/2019 Bor Çaliştayi

1/180

TMMOB

MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI

BOR ÇALIŞTAYI

EDİTÖRLER

Ümt Ragıp ÜNCÜ

İsmal Fath ÖZKAN

19 ARALIK 2014 - ANKARA

ATO MECLİS SALONU


2/180

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI

44. DÖNEM YÖNETİM KURULU

Başkan Ayhan YÜKSELII. Başkan Hüseyn Can DOĞAN

Yazman Necm ERGİN

Sayman Mehmet ÖZYUR

Üye Emre DEMİR

Üye Mehmet ZAMAN

Üye Emra ERGÜZELOĞLU KARAAŞ

BOR ÇALIŞTAYI DÜZENLEME KURULU

Başkan Muammer ÖCAL ETİBANK Esk Genel Müdürü

Üye Ayhan YÜKSEL Maden Mühendsler Odası Başkanı

Üye Ümt Ragıp ÜNCÜ ETİ PAZARLAMA Esk Genel Müdürü

Üye Ayşen ERTEN Maden Mühendsler Odası

Tüm Hakları Saklıdır. TMMOB Maden Mühendsler Odası’nın yazılı zn olmak-sızın bu ktap ya da ktabın br kısmı herhang br bçmde yayınlanamaz.

ISBN: 978-605-01-0707-4

eknk Hazırlık : Maden Mühendsler Odası

Baskı : ÖNKA Kağıt Ürün İml. Matb. Yay. Ltd. Şt.

Büyük Sanay 1. Cad. 80/32 İsktler/ANKARA

el / Fax : 312 384 26 85 / 312 341 64 08

İsteme Adres : MMOB Maden Mühendsler Odası

Selank Caddes No: 19/4 Kızılay / ANKARA

el : 0312 425 10 80 Faks : 0312 417 52 90

İnternet Adres : www.maden.org.tr

E-Posta : [email protected]


3/180

3

BOR ÇALIŞTAYI PROGRAM

AÇILIŞ 09.30-10.15

1. OTURUM 10.15-11.15 TÜRKİYE’NİN BOR SERÜVENİ

MODERATÖR Tacidar SEYHAN 22.23. Dönemler Adana Milletvekili

Bor Madenlerinin

1970’lerdeki Durumu

Murat TURAN 20.21.22.23. Dönemler MadenMühendisleri Odası YönetimKurulu Başkanı

Bor Madenlerinin

1980’lerdeki Durumu

Asım KUTLUATA 33.34.35.36. Dönemler MadenMühendisleri Odası YönetimKurulu Başkanı

Küreselleşme Döneminde

Bor

Aşkın SÜZÜK Petrol-İş Sendikası

ÇAY ARASI 11.15-11.30

2. OTURUM 11.30-12.45 SANAYİNİN TUZU BOR

MODERATÖR İlker ERTEM Maden Mühendisleri Odası

Bor Ürünlerinin Kullanım

Alanları ve Günümüz

Teknolojilerinde Bor

Ümit Ragıp ÜNCÜ ETİ PAZARLAMA Eski GenelMüdürü

22. Yüzyıl Enerji Sisteminde

Bor

Dr. Serdar ERKAN ERDES Teknoloji

Etimaden Ar-Ge Çalışmaları Dr. Murat BİLEN ETİ MADEN TeknolojiGeliştirme Daire Başkanı

Bor Ürünleri Potansiyel

Gelişim Alanları

Ayşen ERTEN Maden Mühendisleri Odası

Bor Sağlık ve Çevre Prof. Dr. Yalçın DUYDU A.Ü. Eczacılık Fakültesi

YEMEK ARASI 12.45-13.453. OTURUM 14.00-17.00 BOR POLİTİKALARI VE STRATEJİSİ

MODERATÖR Muammer ÖCAL ETİBANK Eski Genel Müdürü

Dr. Erdemir KARAKAŞ ETKB Eski Müsteşarı

Prof. Dr. Nusret BULUTÇU İTÜ Kimya Metalurji Fakültesi

Dr. Sedat SÜRDEM BOREN Grup Koordinatör V.

Dr. Orhan YILMAZ ETİ MADEN İşletmeleri Genel Müdürü

Ayhan YÜKSEL Maden Mühendisleri Odası Başkanı

FORUM 17.00-18.30

KOKTEYL 18.30-20.00


4/180

4


5/180

5

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ .................................................................................................................. 7 AÇILIŞ KONUŞMALARI .................................................................................... 11

SAYIN MUAMMER ÖCAL’IN AÇILIŞ KONUŞMASI .................................. 12

SAYIN AYHAN YÜKSEL’İN AÇILIŞ KONUŞMASI: ..................................... 16

SAYIN KEMAL DEĞİRMENDERELİ’NİN AÇILIŞ KONUŞMASI ............22

I. OTURUM

TÜRKİYE’NİN BOR SERÜVENİ .............................................................25BOR MADENLERİNİN 1970’LERDEKİ DURUMU: Murat TURAN ........27

BOR MADENLERİNİN 1980’LERDEKİ DURUMU: Asım KUTLUATA ... 32

KÜRESELLEŞME DÖNEMİNDE BOR: Aşkın SÜZÜK ................................ 35

II. OTURUM

SANAYİNİN TUZU BOR ..........................................................................45

BOR ÜRÜNLERİNİN KULLANIM ALANLARI veGÜNÜMÜZ EKNOLOJİLERİNDE BOR: Ümt Ragıp ÜNCÜ .................. 47

“22. YÜZYIL ENERJİ SİSEMİNDE BOR: Dr. Serdar ERKAN .................. 58

Eİ MADEN AR-GE ÇALIŞMALARI: Dr. Murat BİLEN ............................64

BOR ÜRÜNLERİ POANSİYEL GELİŞİM ALANLARI: Ayşen ERTEN ... 68

BOR SAĞLIK VE ÇEVRE: Prof.Dr. Yalçın DUYDU .................................... 107

III. OTURUMBOR POLİTİKALARI VE STRATEJİSİ PANELİ ...................................117

Dr. Erdemr KARAKAŞ .................................................................................... 118

Prof. Dr. Nusret BULUTÇU ..............................................................................120

Dr. Orhan YILMAZ ........................................................................................... 131

Dr. Sedat SÜRDEM ............................................................................................136

Ayhan YÜKSEL ................................................................................................... 143

FORUM ...........................................................................................153

BOR ÇALIŞTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ ................................................169


6/180

6


7/180

7

SUNUŞ

Blndğ üzere Dünya üzernde bulunan doğal kaynaklarının dengesz br şekl-

de dağılmış olması, bu kaynaklar üzerndek uluslararası arası çekşmey de be-rabernde getrmştr. Doğal kaynaklara sahplk ülkelern stratejk konumlarınıda ortaya çıkartmaktadır. Madenclk ve madenclk le lgl poltkalar geleceknesllern haklarını da kollayacak bçmde tayn edlmeldr. Şayet br ülke kendkaynaklarının yurt çnde şlenmesne yönelk poltkalar gelştrp uygulayamı-yorsa; bu ülke sanayleşmş ülkelere ucuz hammadde sağlamakla kalır, dğer brdeymle ülke zengnlklern yurt dışına aktarmaktan başka br şey yapamaz.21.yüzyılın en öneml yer altı kaynaklarından br olarak tanımlanan bor ma-denne olan talep ve bor ürünlernn kullanımı gün geçtkçe artmaktadır. Dün-

ya’da brkaç ülkede bulunması, yen teknolojlerle brlkte kullanım alanlarınınçeştlenmes, özellkle enerj ve savunma sanaynde ön plana çıkması “stratejk”olma özellğn de berabernde getrmektedr. Ekonomlern küreselleşmes, kt-sad kalkınma çn stratejk doğal kaynaklar ve enerj kaynaklarına olan htyacıöneml ölçüde arttırmıştır. Dolayısıyla 21. yüzyılda küreselleşen dünyada ülke-lern htyaç duyduğu enerj kaynaklarını temn edeblmes veya sahp olduklarıkaynakları koruyablmes ancak ulusal enerj stratejlernn olmasıyla mümkün-dür. Bu nedenle, enerj kaynakları uluslararası lşklern yoğunluğunu ve şeklndaha azla belrleyen br ntelk kazanmıştır. Bu bağlamda ürkye, stratejk öne-

m olan bor madenn taktksel br öngörüyle planlanmalı ve şletmeldr.Bor maden günümüzde endüstrde, tarımda ve teknolojde çok yoğun kullanılanbr maden özellğ taşımaktadır. ürkyè de bu madene sahp olan br ülke olarakkarşılaştırmalı üstünlük avantajını elnde bulundurmaktadır. Ancak uluslararasıaktörler ve ürkye`nn çnde bulunduğu syasal koşullar bu madenler egemenülke olarak kullanma şansını vermemektedr. Oysa ürkye`nn bor maden vebor ürünler pyasasından, sahp olduğu bor maden rezervlerne uygun orandapay alması gerekmektedr. ürkye`nn, başta rezerv açısından Dünya’da lderolduğu bor maden olmak üzere, tüm doğal kaynaklarından daha azla yarar-lanması ve elndek bu stratejk hammadde kaynakları le lgl geleceğe dönükstratejler üretmes çn doğal kaynak ulusalcılığı stratejsn ssteml br bçmdeuygulamalıdır. Br ülkede doğal kaynak ulusalcılığının amacı; bu yolla ülkenndoğal sermayesn şleyp bunu ekonomk, toplumsal ve nsan sermayeye çevr-


8/180


9/180

9

Odamız yıllardır ısrarla vurgulamıştır,

• Bor Madenler Özelleştrlemez,

• Borlar ek Elden Yönetlmeldr,• AR-GE Faalyetlerne Önem Verlmeldr,

• Ülkemzde Bor Sanayler Kurulmalıdır,

• Bor Master Planı Yapılmalıdır,

• Cdd Br Madenclk Poltkası Uygulanmalıdır.

Enerj ve ab Kaynaklar Bakanlığınca hazırlanan ve Bakanlar Kurulu taraın-dan mzalanarak 5 Mart 2012 tarhnde Başbakanlığa letlen 2840 sayılı Kanun-

da değşklk yapılması Başbakan‘ın mzasıyla ürkye Büyük Mllet Mecls Baş-kanlığı‘na gönderlmştr. 2840 sayılı Kanunda yapılmak stenen bu değşklk lebor, toryum ve uranyum madenlernn üretmnn özel sektörce yapılmasınınönünde hçbr engel kalmayacaktır. Bu tasarı yasalaşırsa, madenclkte br özel-leştrme yöntem olan “şletme hakkının devredlmesnn” bor madenmz çnyolu açılacak ve yıllardır yapılamayan “borların özelleştrlmes” başarılacaktır.Hükümet yetkllernden gelen tüm aks ddalara karşın ve gerekçes ne olursaolsun bu değşklk, 2840 sayılı Kanunla Devlet elyle şletlmes gereken bor ma-dennn özelleştrlmes demektr.

Odamızca, 19 Aralık 2014 tarhnde düzenlenmş olan “Bor Çalıştayı”nda bormadenlermzn dünü bugünü ele alınmış ve Dünya’dak gelşmeler ışığında ül-kemzde yapılması gerekenler kamuoyu le paylaşılmıştır. Çalıştayımızın düzen-lenmesnde emeğ geçen düzenleme kuruluna, odamız çalışanlarına, tüm üyele-rmze ve katılanlara teşekkür ederz.

Saygılarımızla,

TMMOB

MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI

YÖNETİM KURULU


10/180

10


11/180

11

AÇILIŞ KONUŞMALARI

Hcran YAMAN: Hepnz saygı ve sevg le selamlıyoruz. Maden Mühendsle-r Odası taraından düzenlenen Bor Çalıştayı’na hoş geldnz. Çalıştayda emeğgeçen herkese teşekkürlermz sunarız. Öncelkle geçtğmz günlerde Soma’daErmenek’te ve dğer madenlerde maden kazalarında hayatını kaybeden çok kıy-

metl meslektaşlarımıza ve şçlermze Allah’tan rahmet dlyoruz. Çalıştayı-mıza geçmeden önce szler Ulu Önder AAÜRK ve hayatını kaybeden bütünemektar meslektaşlarımız ve şçlermz çn br dakkalık saygı duruşu ve ardın-dan İstklal Marşına davet edyorum.

Şmd esk EİBANK Yönetm Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü, esk Başbakan-lık Devlet Planlama eşklatı Koordnasyon Başkanı Sayın Muammer ÖCAL’ıaçılış konuşmasını yapmak üzere kürsüye davet edyorum.


12/180

12

ÇALIŞTAY BAŞKANI

SAYIN MUAMMER ÖCAL’IN AÇILIŞ KONUŞMASI

Sayın Msarler, Sayın Mlletveklm,Hanımeendler, Beyeendler, Değerl Meslektaşlarım,

Bu çalıştayı zyaretnz le onurlandırdığınız çn teşekkür ederm. Hoş geldnz.

Umarım teknk konuları ağırlıklı olan bu günü sıkılmadan geçrrsnz.

Eşsz dah Gaz Mustaa Kemal AAÜRK br vesle le yaptığı söyleşde yürü-tülen Kurtuluş Savaşı çn “Bz burada Dünya’nın en haklı davası çn mücadeleedyoruz” demş. Şmd bz de burada buna benzer br ruh le ülkemzdek bor

mnerallernn, Dünya pazarında alması gereken yer çn mücadele ettk ve ed-yoruz. Bu da bzm en haklı mücadelemzdr.

Ülkemzdek bor mneraller yatakları, Dünya rezervlern %72’sn oluşturmuş,kalte bakımından olablecek en yüksek oranı haz, şletmeclk açısından enuygun jeolojk yapıda oluşmuş, her çeşt bor mneral bulunan bu rezervlerdenazam aydayı sağlamamıza yıllarca engel olunmak stend. Bu engeller kısmenaşıldı akat engellemeler şekl değştrerek devam edyor. ekrar edyorum, buengellemeler şekl değştrerek devam edyor.

1970’l yıllardan ber zamanın Maden Mühendsler Odası yönetcler, Eİ-BANK’ın ceakâr mühendsler ve Enerj ve ab Kaynaklar Bakanlığı yetkllerbu mücadelenn çnde olmuştur ve bugün Eİ MADEN’n bulunduğu konumaulaşılmasını sağlamışlardır.


13/180


13

Bu mücadelenn lk adımı bor mneraller yataklarına at şletme ruhsatlarınınEİBANK’a verlmesyle atılmıştır. Bunu Sayın Denz BAYKAL sağlamıştır. Ogüne kadar tonu 50 dolar cvarında olan kolemant hracat yatı br haa çer-

snde 200-250 dolara ırlamıştır. Buradan anlaşılacağına göre daha önce arklırmalar taraından yapılan hracatta rekabet mantığı le yat kırılmıştır. Demekk kolemantn tek elden çıkarılması ve hracatın tek elden yapılması gerekmek-tedr.

Bundan sonra EİBANK kolemant tüvenan olarak belrtlen bedelden hraçedlmeye başlanmıştır. Yan hracat 4 kat artmıştır. İknc aşama tüvenan vekonsantre olarak yapılan üretmden rane bor ürünlerne geçş olmuştur. İkncadımın oluşumunu önlemek çn, bazı mhraklar akıl ve mantığın almayacağı

ölçüde grşmlerde bulunmuştur. O sıralar ben, Kırka Boraks İşletmes müdürüdm. Amerka’dan genel müdür yardımcılarından brsnn hocası olan br m-neraloj proesörü şletmey zyarete geld ve ben bu zyaret garpsedm ve açıkşletme sahasına grmesne zn vermedm. Adamın canı sıkılmasın dye Eskşe-hr’dek lüle taş rezervn görmesn önerdm. Dünya’da benzer bulunmayan lü-letaşı şantyesne eln kolunu sallayarak gtt. Daha sonra Genel Müdürlük banamsare yardımcı olmamı söyled ve ben de hocayı açık şletmeye çıkardım. Lü-letaşı yataklarına el boş gden adam açık şletmeye k otoğra maknes le çıktı.Adamı etklemek çn şçlere hemen orayı kazmalarını söyledm o bölge doğal

Boraks olan tnkanın krstalze olduğu yan hemen hemen sa olarak bulunduğunokta d. O sıralar dekapaj yen başladığı çn rezervnn yapısı görünmüyordu.O akşam hoca bana, yurtdışında okumuş olmamdan dolayı, Güney Arka’daş tekl ett. Çünkü Kırka’da her gün br gelşme oluyor ve bu mneraln hraçedlmes kend ürünlernn aleyhne ortam yaratacaktı.

Bu süreç yan tüvenan üründen rane ürüne geçş sürec, 1-2 yıl süreblecek kengecktrlmş ve 10 yıl sonra sonlanmıştır. Bu sonlandırma; yan rane boraks-pentahdratın Kırka’da kurulması rahmetl Orhan SORGUÇ’un Genel Müdürlü-ğü ve Sayın Süleyman DEMİREL’n Başbakanlığı dönemnde olmuştur.

Kırka’da yılda 160.000 ton üretm kapastes le başlayan, beş sulu lk rane bo-raks tessne zaman çersnde aksaklıklar gderlerek yenler eklenmş ve bugünyılda 840.000 tonluk üretme ulaşılmıştır. O zaman 80 mlyon dolar olan hraçse 2013’te 800 mlyon doları bulmuştur. Bütün engellemeler EİBANK’ın ele-manları aşmış, teknoloj genşlemş ve 150 yıllık brkme sahp rakp rmayıgerde bırakablmştr.

Brnc rane bor tess yapılırken, tessn çalışmayacağını bldren raporlar yaz-dırılmış, tess çn gerekl maknelern getrlmes engellenmş, tessn montajıesnasında yanlış bağlantılar yaptırılmıştır.

Bu sıkıntıları aşmak çn edakârca çalışanlara saygılarımı sunuyor ve veat eden-lere Allah’tan rahmet dlyorum.


14/180

BOR ÇALIŞTAYI 2014

14

İznnz le sz 1970 yılına götürmek styorum. Sodyum tuzu adı le ruhsatı alın-mış, tnkal rezervnn bulunduğu Seydgaz’nn br köyü olan Kırka’ya Ağustosayında şantye müdürü olarak tayn edldm. Yanımda Almanya’dan gelen eşm

ve 2 yaşındak kızım vardı. Maden sahasında se 1 baraka, 1 jeneratör bulunuyor-du. 1 ay sonra se Sayın Sedat İLBAŞI teknk müdür yardımcısı olarak tayn edl-d. İşletmede elektrk, teleon, lojman ve çme suyu dah yoktu. İşçler le berabertoplam 50 kadar nsan önce lojman yaptı, soğuk Şubat ayında teleon drekler d-kld, EK elektrğ getrd ve bu arada açık maden ocağından muntazam üretmyapıldı ve konsantratör tess btrld. Bu süreç 4 yıl almıştır. Emeğ geçenlereburada teşekkür edyor ve hayatta olanları saygı le selamlıyorum.

Hanımeendler, Beyeendler,

Bugün ürkye 100 dolarlık hracat çn 156 dolarlık thalat yapmaktadır ve kısa vade de sıcak paraya enjekte edlerek ekonom çarkı döndürülmektedr.

Dğer yandan maden ürünlernn hracatında thal edlmes gereken hçbr ka-lem yoktur. Bu endüstrnn hracatı doğrudan kazanç hanesne yazılablecektürdendr. Ayrıca maden üretmnn katma değer katsayısı bre karşılık yedle dokuz arasında değşmektedr. Bu sektör maalese ocaklarda meydana gelenölüm haberler vesles le basında ve dolayısı le kamuoyunda kendnden bah-settrmektedr. Bu kazaların büyük ölçüde hmalden, teknoloj yoksunluğundan

ve tedbrszlkten oluştuğunda taraımızca blnmektedr. Kazalardan sonra çareolarak ş saatlern azaltılması, erken emekllk, ücret zammı gb hususlar elealınmaktadır. Baylar ve bayanlar bu önlemler yarayı yleştrmez. O yaradan kanakmaya devam edecektr.

Bor mnerallernn hak ettğ ölçüde kazanılmasının üçüncü aşaması se özel borürünler le bora dayalı sanay ürünler yatırımlarını başlatmak ve bora dayalı sa-nay teşvk etmek olacaktır. Bunların tcar hacmnn 60 mlyar olduğu söylen-mektedr.

Bu şeklde çıkarılan rane ürünlernn ürkye’de değerlendrlmes mümkünolacak ve rane bor ürünler hracatı dışarıdak dalgalanmalardan daha az etk-lenecektr. Şmd büyük ölçüde Çn’n alımlarına bağımlıyız.

Bu yatırımlar, özel bor ürünler ve bora dayalı sanay ürünler başlıkları altındatoplanablr. Çnko borat, sodyum bor hdrt, bor karbür, bor ntrür, dsodyumoktaborat tetrahdrat, amonyum penta borat özel bor ürünlern oluşturur.

Bora dayalı sanay ürünler olarak da; tekstl berglas, boroslkat camlar, sır sır-ça, sabun, deterjan belrtleblr. Bu yatırımların yapılması halnde tonu 400-700

dolar olarak hracatı yapılan ürünler, arklı ürün olarak tonu bn dolarla adeeden değerler bulablecektr.

Yen br saya açmak steyen genç grşmclern bu konulara yoğunlaşmalarınıbeklyoruz. Kat satarak para kazanmak br devamlılık arz etmez. Yen konularayönelmek ve var olan br değern devamlılık sağlayarak yatırıma dönüştürmek


15/180


15

hem kendler ve hem de ülke çn yapablecek en kutsal hzmettr.

İznnz le konunun br başka boyutuna değneceğm. Basından öğrendğmzegöre, Brleşmş Mlletler klm uzmanları, petrol ve doğalgaz gb osl yakıtlarınkullanımına 90 yıl çn de son verlmemes halnde “Dünya’nın ger dönülmezbçmde zarar göreceğ” uyarısında bulunmuştur.

Bu nedenle 2100 yılına kadar osl yakıtların kullanımına son verlmes gerektğ vurgulanmış, bu görüşler Brleşmş Mlletlere bağlı hükümetler arası klm değ-şklğ (IPCC) raporunda dle getrlmştr.

Dğer yandan Sayın ABAKOĞLU, KURULUŞ ve ÜRE taraından kalemealınan br yazıda, “Bor mneral petrol doğalgaz kadar SRAEJİK ÖNEME sa-hptr” denlmş ve hdrojen taşıyıcısı olan bor hdrürün satış yatının, toz haln-de şmdlk 50 dolar/kg olduğu belrtlmş. Ancak bazı araştırmacıların önümüz-dek 5 yılda yatın 1 dolar/kg hatta 0,55 dolar/kg gerleceğn öne sürdüklernedeğnlmştr. Böylece bor hdrürün osl yakıtların yerne geçebleceğ belrtl-mektedr. Sodyum bor hdrürün çözeltlernden hdrojen üretm avantajları seşu şeklde sıralanmıştır:

- Sodyum bor hdrür çözeltlernn uzun süre kararlıdır.

- Sodyum bor hdrür çözeltler yanmaz.

- Sodyum hdrürün volümetrk ve gravmetrk hdrojen depolama kapastesyüksektr.

- Hdrojen üretm hızı kolaylıkla kontrol edleblr.

- Reaksyon yan ürünü sodyummetaborat ger dönüşümlüdür.

Bu blgler bor mneraller üzernde daha çok durulması gerektğn ve gelştrl-mes çn her düzeyde teşvk edlmesnn önemn vurgulamaktadır ve tekrardandyorum k “BOR MİNERALLERİ SRAEJİK BİR ÖZELLİĞE SAHİPİR.”

Genç meslektaşlarım, szlern her br pırlanta değerndedr. Temennm bu pır-lantaları fark eden, şleyen ve gelştren yönetclern emrnde çalışmanızdır. Bendnleme nezaketnde bulunan herkese saygı ve sevg le kucaklıyor, teşekkür ed-yorum.

Hcran YAMAN: Yne açılış konuşmasını yapması çn Maden MühendslerOdası Başkanı Sayın Ayhan YÜKSEL’ kürsüye davet edyorum.


16/180

16

ODA BAŞKANIMIZ SAYIN AYHAN YÜKSEL’İN

AÇILIŞ KONUŞMASI:

Sayın Vekllerm,Sayın Genel Müdürlerm,

Saygıdeğer Başkanlarım, Meslektaşlarım,

Değerl Konuklar ve Basın Mensupları,

Yarın 20 Aralık 2014 Odamızın kuruluşunun 60. yıldönümü olup dolu dolu 60onurlu yılın onurunu ve gururunu yaşamaktayız. Odamızın kuruluşunun 60.yılı nedenyle yönetm kurulumuz taraından düzenlenen Bor Çalıştayı’na hoş

geldnz. Hepnz Yönetm Kurulu ve şahsım adına saygı le selamlıyorum.Saygıdeğer Konuklar;

Blndğ üzere Dünya üzernde bulunan doğal kaynaklarının dengesz br şekl-de dağılmış olması, bu kaynaklar üzerndek uluslararası arası çekşmey de be-rabernde getrmştr. Doğal kaynaklar ülkelern stratejk konumlarını da ortayaçıkartmaktadır.

Bor, stratejk br madendr. Bor mnerallernn, son derece özel kmyasal yapılarınedenyle, hammadde, rane ürün ve nha ürün şeklnde, büyük çoğunluğundaalternatsz olmak üzere, sayısız kullanım alanı mevcuttur. Bor mneraller, laveedldkler malzemelern katma değerlern olağanüstü yükseltmekte, bu nedenlesanaynn tuzu olarak adlandırılmaktadırlar. Gelşen teknolojler, bor kullanı-mını ve bor mnerallerne olan bağımlılığı artırmaktadır. Hammadde, yarı ma-


17/180


17

mul ve mamul madde olarak, cam, porselen, seramk, ber glass, metalurj, elekt-ronk, tıp, enerj, tarım, havacılık, savunma gb çok arklı sektörlerde kullanılanbor mneraller sanaynn vazgeçlmez hammaddelerndendr. Özellkle uçak ve

uzay sanaylernde, yapı elemanı ve yakıt olarak kullanımları söz konusudur. Bormnerallernn, dğer yakıtlarla karşılaştırıldığında yüksek yoğunlukta enerjyesahp olmaları nedenyle, yakıt olarak da kullanımları konusunda yapılan araş-tırmalar bütün hızıyla sürdürülmektedr ve uygulamaları da günümüzde ortayakonmaktadır.

Ülkemzn, başta rezerv açısından Dünya’da lder olduğu bor maden olmak üze-re, tüm doğal kaynaklarından daha azla yararlanması ve elndek bu stratejkhammadde kaynakları le lgl geleceğe dönük stratejler üretmes ve ssteml br

şeklde uygulaması gerekmektedr. Bu stratejnn amacı; ülkenn doğal sermaye-sn şleyp bunu ekonomk, toplumsal ve nsan sermayeye çevrmek; kalkınma-yı bu tarzda gerçekleştrmek ve daha yüksek br gelr düzey sağlamak olmalı-dır. Bu nedenle; kalkınma modellern, öncelkle öz kaynaklarına dayandıran veeksklern dış kaynaklarla destekleyeblen ülkeler; kalkınma sürecn stkrarlı

ve güvenl br şeklde aşablmektedrler. ürkye‘den bor alan ülkeler, bundankatma değer yüksek bor ürünler üretmekte ve bu ürünler ler teknolojk ürün-lern üretlmesnde kullanarak, ürettkler katma değer yüksek teknolojk ürün-lern ürkye‘nn de dâhl olduğu pazarlara satmaktadır. Dolayısıyla ürkye‘de

bulunan bor maden yabancı ülkelere satılmakta ve bu durum da kaynak akta-rımına neden olmaktadır. Oysa dğer ülkeler çn hammadde kaynağı olan bormadenlernn Dünya pazarında hak ettğ konumu ele geçreblmes, ürkye‘nnancak katma değer yüksek çeştlendrlmş bor ürünler üreten teknolojler ge-lştrlmes ve bunların ler teknolojk ürünlern üretlmesnde kullanması lemümkündür.

ürkye Dünya bor maden rezervnn %72‘sne sahptr. Bu özellğ le Dünyaham bor maden üretmnde brnc sırada yer almaktadır. Öte yandan, tek başı-na Dünya bor talebn 500 yıl karşılayablmes söz konusudur. Dünya bor madenrezervnn %7‘sne sahp olduğu yazılıp çzlen ABD se yakın gelecekte bor re-zervlernn tükenmes le karşı karşıyadır. Öz olarak 2020‘l yıllarda ürkye‘nnbor rezervler ve üretm potansyel karşısında pazarı belrleme açısından karşı-sında lobler dışında herhang br uluslararası şrket kalmayacaktır. Bu bağlamdaürkye stratejk önem olan bor madenn taktksel br öngörüyle planlanmalı

ve şletmeldr. Ülkemzn sahp olduğu yüksek bor rezervnn stratejk br önemkazanması, bu rezervlerden elde edlecek ulusal aydanın yükseltlmes le müm-kündür.

Saygıdeğer Katılımcılar;2172 sayılı Kanun le üretme, şletme ve pazarlama tekelnn elde edldğ 36 yıl-dan bugüne kadar devlet kamu el le üzerne düşen görev yerne getrmş, pa-zarda bell br noktaya ulaşmış ve ham-rane ve kmyasal bor ürünler üretm


18/180


18

konusunda ulaşması gereken noktaya yaklaşmıştır. İçnde bulunduğumuz Dün-ya brnc bor türevler pyasasının bugün çn toplam 2-2,5 mlyar AmerkanDoları olduğu düşünüleblr. ürkye‘nn bugün çn bu pazardak payı 2013 yılı

tbar le 850 mlyon dolar cvarında seyretmektedr. Bor Madenlern şletenEİ MADEN “altın yumurtlayan br tavuktur.”

Kamu tekelnden vazgeçlmes durumunda özel rmaların daha rasyonel çalı-şacağı ve kazancın artacağı varsayımı hç br şeklde doğru değldr, çünkü borşletmeclğnde ortalama malyetler ve ortalama satış yatları arasındak orankamu lehne çok y br orandadır. Özel sektör şletmeclğnn bu oranı yan karpayını arttırmak çn şçlkten kısma yan emek sömürüsü yapma dışında yapa-bleceğ herhang br şey yoktur çünkü taşeronlaşma yöntem le şçlk malyet-

ler %8 sevyelerne kadar düşürülmüştür.Bor özelleştrldğ takdrde özel şrketler arasındak rekabet 1978 öncesnde ol-duğu gb yatların ve toplam ülke kazancının 10 kat düşmesne neden olacaktır.Kaldı k, yerl madenclk şrketlernn uluslararası maden tekellernn karşısın-da tutunablecek güçler bulunmadığından, bor rezervlernn kısa sürede söz ko-nusu tekellern elne geçmes de kaçınılmazdır.

Bor konusunun ürkye‘de br tabu halne getrldğnden bahsedlerek, bu yüz-den “bor”lu sanaylern gelşmnn devlet taraından engellendğn savunanlar

lle de bor madenlernn özelleştrlmesn, esk sahpler se ruhsatlarının gerade edlmesn steye gelmşlerdr. Dünya’dak en büyük bor rezervne sahpülke olmamıza rağmen 1980 öncesne kadar dzgnlermz hep yabancıların eln-de kalmış, hep onların oynadıkları oyunlarda bze verlen roller üstlenlmştr.

21. yüzyılın başında yne aynı durumdayız değşen br şey yok. Ümdmz “Bormadenlermzn özel sektör mü devlet sektörü mü şletsn?” konusundak kısırtartışmaların bze değl yabancılara yaradığı herkes taraından br kez daha an-laşmasıdır. Konu borların özelleştrlp özelleştrlmemes noktasında tıkatılmasıyerne, ürkye’de bor teknolojlernn ve sanaynn gelşmnn nasıl sağlanaca-

ğı olmalıdır.

Bor mneraller; çok yaygın kullanılan ler teknoloj hammaddes olması ne-denyle, ulusal sanaymzn gelştrlmesnde lokomot olablecek özellkte brhammaddedr. Ulusal sanaymzle şeffa şbrlkler yapılarak, bor madenlernnçekrdek sanay olduğu uç ürünlern üretlmes ve dolayısıyla daha azla katmadeğer yaratılması ülkemz açısından yararlı görülmektedr. Borlara dayalı, yenürün ve teknolojlern üretlmes çn; daha azla AR-GE çalışmasının destek-lenmes ve borlar çn özel br EKNOKEN‘n kurulması ülkemze daha azla

katma değer yaratılması çn acl htyaç görülmektedr. Ulusal sanaymzle gelş-trlecek gerçekç, blmsel ve teknolojye dayalı Ulusal Bor Poltkaları çn dahaazla zaman kaybedlmemeldr. Dolayısıyla; bor ürünlernde buluşların artırıl-ması ve teknolojk novasyonların gelştrlmes çn gerekl teşvk verlmeldr.


19/180


19

İler teknoloj malzemelernn pek çoğu ya bor esaslıdır ya da bor katkılıdır. Sözkonusu malzemelern üretmyle elde edlen katma değer ham veya rane bortuzlarının yatını yer yer 10‘a, 100‘e ve hatta 1000‘e katlamaktadır. Bor cevher,

konsantres veya rane ürünler satarak zengn ülke olamayacağımız apaçıktır.ürkye‘de pek çok bor uç ürününün üretm şrelernn çözüleblmes çn devletmülkyetndek bor madenlernn devlet elyle çıkarılıp satılmasıyla sağlanılankamu gelrlernn öneml br kısmının bor uç ürünlerne yönelk araştırma-ge-lştrme projelerne aktarılması, katma değer yüksek ürünler hraç edeblmennen rasyonel ön adımı olacaktır.

Değerl Konuklar;

Sonuç olarak;

• Gelşen teknolojler, bugün sanaynn tuzu olarak adlandırılan “bor”un kul-lanımını ve bağımlılığını artırmakta ve borun stratejk mneral olma özellğgderek daha da belrgnleşmektedr.

• Ülkemzn gelşmesnde, doğal kaynaklarımızın ekonomk katkısını vermlşeklde sağlayacak cdd, tutarlı br sanay, teknoloj, enerj ve bunlara bağlıolarak madenclk poltkasının uygulanmasına htyaç vardır.

• Büyük rezervlere sahp olmak kend başına br anlam ade etmemektedr,

asıl olan bu rezervlerden sağlanacak aydanın en üst sevyeye çıkartılablme-snn şartlarını oluşturmaktır. Bu noktada, sahp olduğumuz yüksek mktar ve kaltedek rezervlerden sağlanacak aydanın en üst düzeye çıkarılablmesçn katma değerler daha yüksek ürünlere yönelmek ve ülkemzde borlu sa-nayler kurmak büyük önem taşımaktadır. ABD, Avrupa, Japonya, Çn gbülkeler çn bor stratejk br öneme sahptr. O halde, ürkye bu güç odak-larının duyarlılığını y analz edp, stratej ve taktklern planlarken ortakçıkarlar çerçevesnde kend çıkarlarını koruyan en uygun kesşm alanlarınıbulup uygulamaya koymak durumundadır.

• Gelşmek ve reah sevyesn yükseltmek çn, ürkye‘nn ulusal novasyonkonusunda yetknleşmesnden başka çözümü yoktur.

• Hdrojen taşıyıcısı olmasının yanı sıra ve br enerj hammaddes olan bormadenler, 1950 yılından bu yana üzernde en yoğun çalışma yapılan maden-dr. Bu bağlamda, hdrojen taşıyıcısı, enerj hammaddes ve üzyon reaktör-lernde yakıt olarak kullanımı hususlarında gelşmş ülke laboratuarlarındabrçok çalışma yürütülen bor madennn, 22. yüzyılda önem daha da arta-caktır. Bu konuda ünverstelern çalışmasını hızlandırmak gerekmektedr.

1978 yılına kadar yerl ve yabancı özel şrketler elyle şletlen bor madenler, butarhte 2172 sayılı Kanun le EİBANK‘a (bugün Eİ MADEN) devredlmştr.1983 yılında se, 2840 sayılı Kanun le bor tuzlarının aranması ve şletlmesnndevlet elyle yapılacağı hükme bağlanmıştır. 2004 yılında 3213 sayılı Maden Ka-nununun 49. Maddesnde yapılan br değşklk le “Kanunun yürürlük tarhn-


20/180


20

den önce bulunmuş ve sonra bulunacak bor madenlernn aranması ve şletlmes2840 sayılı Kanun hükümlerne tâbdr” denlerek bor madenlernn yasal yapısıtamamlanmıştır. Enerj ve ab Kaynaklar Bakanlığınca hazırlanan ve Bakan-

lar Kurulu taraından mzalanarak 5 Mart 2012 tarhnde Başbakanlığa letlen2840 sayılı Kanunda değşklk yapılması Başbakan‘ın mzasıyla ürkye BüyükMllet Mecls Başkanlığı‘na gönderlmştr. 2840 sayılı Kanunda yapılmak s-tenen bu değşklk le bor, toryum ve uranyum madenlernn üretmnn özelsektörce yapılmasının önünde hçbr engel kalmayacaktır. Bu tasarı yasalaşırsa,madenclkte br özelleştrme yöntem olan “şletme hakkının devredlmesnn”bor madenmz çn yolu açılacak ve yıllardır yapılamayan “borların özelleştrl-mes” başarılacaktır. Hükümet yetkllernden gelen tüm aks ddalara karşın vegerekçes ne olursa olsun bu değşklk, 2840 sayılı Kanunla devlet elyle şletl-

mes gereken bor madennn özelleştrlmes demektr. 1800‘l yılların sonların-dan tbaren bor madenler üzernde oynanan oyunlar bugünde sürmektedr.Halen yürürlükte olan 2840 sayılı Kanun ve Maden Kanunu‘nun 49. maddesndebelrtlen koşullar çerçevesnde ruhsat hakkı kamu kuruluşumuz olan Eİ MA-DEN’e at olan bor rezervler üzernde yıllardır oyun oynanmak stenmektedr.Ancak, svl toplum örgütlermzn ve kamuoyunun duyarlılığı sayesnde henüzstedklerne ulaşamayan bell kesmlern vazgeçmedkler bu talepler le lglolarak 2840 sayılı Kanunda yapılması stenlen değşklklern br kanun teklolarak BMM başkanlığında bekledğ unutulmamalıdır.

Devletçe şletlen bor madenlernn özelleştrlerek parçalanması rekabet doğu-racak ve bu parçalara sahp olacak şrketlern Dünya pazarlarında geçmşte oldu-ğu gb brbrler le rekabete grmeler sonucu satış yatlarında öneml düşüşlergörülecektr. Bu anlamda ülkemzn bor hracat gelrler de aynı ölçüde gerle-yecektr. Her hang br tasarı le adı ne olursa olsun br şeklde bor abrkalarını

ve madenler le lgl 2840 sayılı Kanunda değşklk yapmak, üçüncü şahıslaraşlettrmek, ülkemzn bu değerl kaynağının şletme, üretm ve pazarlama hak-kının şu veya bu şeklde arklı şrket smler ve kmlkler ardında ulus ötes ser-

maye taraından kullanılmasını ve kontrol edlmesn kaçınılmaz br son olarakkarşımıza getrecektr.

Özellkle borlar, kar payı çok yüksek madenlermz olduğundan günlük ve darçerçevede ele alınmamalı, ülkemz ve ulusumuzun çıkarları ön planda tutulma-lıdır. Bu bağlamda bor madenlermz bast oyunlara alet edlmemel ve borlarınözelleştrlmes kesnlkle düşünülmemeldr. 2840 sayılı Kanundak «Bor Ma-denler Devletçe şletlecektr» hükmü asla değştrlmemeldr. Ruhsatlar, yat-ları belrleme ve pazar poltkaları kamuda kalmakla brlkte yne de özel sektörle şbrlğ yapmaya çatlak aramak özelleştrmenn ve kaynakları aktarmanınbr dğer bçm olacağından bu yollara müsaade edlmemeldr.

Saygıdeğer Katılımcılar, Değerl Konuklar,

MMOB ve Brlğmze bağlı 24 Oda le brlkte MADEN MÜHENDİSLERİ


21/180


21

ODASI olarak 60 yıldır olduğu gb bundan sonra da doğruları, doğru bldk-lermz ve nandıklarımızı söylemeye devam edeceğz. 2840 sayılı Kanunda ya-pılmak stenen değşklklere ve oynanan oyunlara karşı nasıl mücadele ettysek

MMOB‘u parçalama yasasına karşı da aynı mücadeley vermekten ger kalma-yacağız.

Dama blmden, emekten, halktan ve hukuktan yana olacağımızı ve bu alandamücadele edeceğmz br kez daha deklere etmenn mutluluğunu ve onurunu ya-şarken çalıştayımızın ülkemze, sektörümüze, mesleğmze ve meslektaşlarımızakatkı sağlaması dleğyle çalıştayımızın düzenlenmesnde emeğ geçen düzenlemekuruluna, odamız çalışanlarına ve tüm üyelermze teşekkür ederm. Saygılarımla.

Hcran YAMAN: Yne açılış konuşmasını yapması çn Cumhuryet Halk Part-

s Edrne Mlletvekl, Maden Mühends, Sayın Kemal DEĞİRMENDERELİYİdavet edyorum.


22/180

22

EDİRNE MİLLETVEKİLİ KEMAL DEĞİRMENDERELİ’NİN

AÇILIŞ KONUŞMASI

Sayın Başkan, Mesleğmzn Değerl Duayenler, Değerl Katılımcılar, hepnzsaygı le selamlıyorum. 2014 yılı madenclk mesleğ çn maalese tarhe de sa-nıyorum kara yıllardan br olarak yazılacak. Brçok şey çok üst üste geld. İşç-snden, şverennden, bürokratından, syasetçsne kadar herkes madenclktenkorkar hale geld. Oysa braz önce k değerl konuşmacının da ade ettğ gbbzm kend öz kaynaklarımıza dayalı büyüme stratejmzn en temel odağı olanbu sektörü bzm yenden ayağa kaldırmamız esk, hatırlıyorum, Sayın ÖCALEİBANK’ın coşkulu büyük yatırımlar yaptığı dönem anlattığı gb dğer sek-törlerde, şte kömürde, aynı şeklde büyük projelern hayata geçrdğ yılları

yaşamamızı dlerm. Bu noktada ben arkadaşlarımla da konuşuyorum, sektö-rün braz soğukkanlılığa htyacı olduğunu düşünüyorum. Hep brlkte pankyapmamamız gerektğn düşünüyorum. Yne en başta yönetcler olmak üzerehepmzn yaşadığımız olaylara daha soğukkanlı yaklaşma, eksklermz hızlagderme yönünde sektörü sarıp sarmalama ve sektöre motvasyon sağlama göre-

vmzn olduğunu düşünüyorum. Burada da tab yaşadığımız olayların detayınagrmek stemyorum ama en temel sorunlar yan br çalışan nsanlarımızın eğ-tm konusu, k ş güvenlğ kültürünün gelşmemş olması, bunu gelştrmemzçok öneml, üçüncü br konu sektörün br kabuk değştrmeye htyacı olduğunudüşünüyorum. Yan, konuda brçok sektöre teşvk verlyor. Bzm gerek ş gü-

venlğ önlemlernn alınması gerek se madenclkte teknolojnn yenlenmesanlamında, bunu ben meclste de dllendryorum, madencn önünün açılmasıgerekyor. Arkadaş yan gümrük vergs m almayacaksın? Alma! KDV m alma-


23/180


23

yacaksın? Alma! ÖV m almayacaksın? Alma! Yeter k sektörde br kabuk de-ğşklğne, yen br sürece grme konusunda braz önce de yne hocamız anlattı,ne büyük mücadelelerle gelnen bu noktada, sektörü sıkıntılı süreçten br kabuk

değşklğ le yen br atağa geçrmemz gerektğn düşünüyorum.Değerl Arkadaşlar, bugün Bor Çalıştayı neden le buradayız. Her k konuşmacıda olağanüstü detaylı bordak mkânlarımızı ve bu yapacağımız bor sektörün-de yapılması gerekenler gayet net olarak ortaya koydular. Ben de buraya çıkmışken braz brkaç blgy de paylaşmak styorum. Poltkacılar mkroonu bulun-ca böyle konuşurlar. Dün meclste bütçe veslesyle patent ensttüsü üzerne brkonuşma yapmıştım, daha önce de bor ensttüsü üzerne br konuşma yapmıştım.Şmd bzm y nyetlerle kurulmuş bor ensttümüz yan burada tam söylenenler

lerye götürmek üzere o nyetler le kurulmuş yan bor ürünlermzden uç ürünşte bordan uç elde edlecek bunları tcar ürüne dönüştürülüp daha yüksek kat-ma değerler elde edeceğmz ürünler elde etmeye yönelk, bu amaçla kurulmuşensttümüz. Fakat ensttüye ayrılan bütçe çok mnck yan daha önce 9 mlyonolarak belrlenmşt bakıyorum bu sene 11 mlyon ayrılmış. Ya zaten bunun br-çoğu da personel gderlerne gdyor. Ama öbür taraan bordan para kazananEİ MADEN hazneye yüzlerce mlyon dolar transer yapıyor. Onu da sordum“Nereye gdyor bu para yan Eİ MADEN’n verdğ vergler şte devlet haklarıonlar nereye gdyor?” dye. Sonuçta bütçeye gdyor, arklı yerlerde kullanılıyor.

Hâlbuk bu sektör çersnde hem böyle kend kendn üretme mkânımız varken onu maalese değerlendrmyoruz ama yne hocam söz ett. Yan o da Kır-ka’ya gelen Amerkalı proesörün Güney Arka’dan ş tekl yaptığı gb bu seerde arklı argümanlarla bu şler oyalanıyor. BOREN bldğm kadarı le 8-9 patentüretmş ve bunların ürünler de yeternce tcarleşmemş blgs var bende yansanıyorum bu çalıştay süresnce de daha genş blglere sahp olacağız.

Br konu bor le lgl olarak çok öneml gerçekten, braz önce denldğ gb, ür-kye’nn elnde olan doğal kaynaklarından da aydalanarak br AR-GE’y gelştr-me htyacı AR-GE le yen uç ürünler veya yen teknolojler yen ürünler üretmehtyacı tab çok öneml. Yan bzm dyorum, Rusya gb, Suud Arabstan gbbzler abad edecek yeraltı zengnlklermz yok. Esas tbar le en büyük zen-gnlğmz gelşmş nsan gücümüz. Dün de söyledm mesela 2012 yılında 4500patent başvurusu olmuş, yerl patentten söz edyorum. 2013’te bu braz düşmüş,aynı yerde de seyredermşz. Ama bzm kategormzde olarak gördüğümüz ül-kelerde, mesela Güney Kore’de, 138 bn patent başvurusu 223 bne çıkmış, bryılda, 2013 yılında. Arkadaşlar Çn’de 415.000’den 650.000’e çıkmış. Şmd bzdyoruz, “2023’de Dünyanın lk 10 ekonoms arasına greceğz” dyoruz. Benbzm önümüzdek 17. ekonomyz 16. ve 15. ekonomlern AR-GE’ye yaptığı har-camalara bakıyorum, bzm 5 mslmz. Yan bz nasıl, nereden, ne bulacağız dabüyük br sıçrama yapacağız? Aslında sıçrama yapacağımız konuların başındada şte kaynağı bzde olan gerçekten borda yapacağımız bor ürünler le lglAR-GE aalyetler ve bunların sadece 4.000 tane olması patentn öneml değl,


24/180


24

öneml olan da bunların ürün halne dönüşmesn sağlayacak teşvkler alt ya-pıyı oluşturmamız. Bu anlamda da “car açığımız var” dyor sek, eendm “dışabağımlılığımız her gün artıyor” dyor sek, bunların gderlmesnde en öneml

katkıyı sağlayacak bor ürünümüzün üzernde yapılacak çalışmalarda belk bu-gün değl ama önümüzdek dönemlerde önümüzdek 10 yıllarda, bze çok dahanees aldıracak br alt yapıyı oluşturacaktır. Ben de bu çalıştayın bu anlamdaçok aydalı olacağını ve yen br soluk getreceğn bor le lgl gelecek vzyondayen br soluk getreceğne nanıyor bu duygu ve düşünceler le hepnz saygı leselamlıyorum.


25/180

25

I. OTURUM

TÜRKİYE’NİN BOR SERÜVENİ

MODERATÖRTacdar SEYHAN

22.23. Dönem Adana Mlletvekl

Murat TURAN 20.21.22.23.Dönem

Maden Mühendsler Odası Yönetm Kurulu Başkanı“Bor Madenlernn 1970’lerdek Durumu”

Asım KUTLUATA33.34.35.36. Dönem

Maden Mühendsler Odası Yönetm Kurulu Başkanı“Bor Madenlernn 1980’lerdek Durumu”

Aşkın SÜZÜK Petrol-İş Sendkası

“Küreselleşme Dönemnde Bor”


26/180


26

Hcran YAMAN: Çalıştayımız üç oturumdan oluşmaktadır. Brnc oturumu-muzun konusu “ürkye’nn Bor Serüven” 22. ve 23. dönem Adana mlletveklSayın acdar Seyhan’ı moderatörlük yapmak üzere brnc oturumumuza davet

edyorum.Çalıştay konuşmacılarımızdan 20-23. dönemler arası Maden Mühendsler Oda-sı Yönetm Kurulu Başkanı Sayın Murat URAN’ı davet edyorum.

Konuşmacılarımızdan 33-36. dönemler arası Maden Mühendsler Odası Yöne-tm Kurulu Başkanı Sayın Asım KULUAA’yı davet edyorum.

Konuşmacılarımızdan Petrol-İş Sendkası Yönetmnden Sayın Aşkın SÜZÜK’üdavet edyorum.

Tacdar SEYHAN: Sayın Başkan, Sayın Mlletveklm, Çok Değerl Oda emsl-cler, Syas Part emslclermz, Sendka emslclermz, Bor Çalıştayı’mızahoş geldnz. Böylesne öneml br konuda hepnz destek vermek üzere buradabzmle berabersnz. Bu edakârlığın hepmz çn ülkemzn geleceğnde çocuk-larımıza bırakacağı çağdaş br ürkye’ye katkı vereceğnze nanıyorum. Bu ne-denle buraya katılan bütün arkadaşlarıma en çten duygularımla selamlıyorum,hoş geldnz dyorum.

Değerl arkadaşlarım süremz kısa ben bu kend çmde bulduğum bu serüven

çok uzun anlatmak sterm ama bu kısa sürede br grş konuşmasını kısa tutarakanlatmak styorum. Yne de değerl arkadaşlarım blndğ üzere bunu başkanı-mız da söyled lk kamulaştırma Sayın Denz BAYKAL dönemnde geld, 50 do-larların altına düşmüştü tonu ve gderek düşmeye devam edyordu düşüneblyormusunuz? Yan 1 klo maden hraç edeceğnze aynı paraya 5 klo maden hraçedldğ br yere gelyorsunuz ürkye’de syaslern kılı ble kıpırdamıyor. Kendkaynaklarına bu kadar kör bakmak ne syasete ne de br kamu kuruluşuna ya-kışmazdı ve gereken yapıldı. O dönemdek arkadaşlarımıza teşekkür edyorum.

Ben meseleye şöyle bakıyorum değerl arkadaşlar, madende öneml olan sürdüre-

blrlk. Sürdüreblrlkte tek amacımız bzden sonra çocuklarımızın hakkı olanmadenler verml doğal kaynakları kend çersnde şleyerek uç ürüne dönüştü-ren akılcı blme dayalı br maden poltkasını aktfleştrmektr. Bz bunu yapa-bldk m? Zannedyorum dönemm çersnde özellkle 22.dönemde br MadenKanunu geld önüme, büyük br özelleştrme çabası vardı, her taraan sarılmışkuşatılmıştı. Brkaç neden söylüyorlar denlyordu k arkadaşlarım da bunu ce-

vaplayacak. “Bu bor madenne eş değer br maden bulunursa elmzdek bor ma-denlern satacak yer bulamayız, kame maden bzm korkumuzdur” dyorlardı,özelleştrme taraarları. “Bzm önümüzü açın kame br maden çıkmadan bunu

özelleştrelm ve Avrupa’ya satalım.” İknc öneml savunmaları değerl arkadaş-lar dyorlardı k” Borun %73’ü bzde, Amerka’nın payı çok düşük ama Dünyadabor pyasasını Amerka Brleşk Devletler tutuyor.” Arkadaşlarım bunu cevapla-yacaklar ama yne de ben söylemek styorum değerl arkadaşlar, bor pyasasını


27/180

I. OTURUM TÜRKİYE’NİN BOR SERÜVENİ

27

değl Dünyayı ele geçryorlar zaten. Öneml olan szn kend kaynaklarınızı ve-rml kullanıp ona sahp çıkarak sürdürüleblr madenclk ve yaşama anlayışınıhâkm kılan br rade le syas olarak buna sarılmanız bz de öyle yaptık. Burada-

k değerl arkadaşlarım çersnde çalıştıklarım vardır. O dönemn maden odasıbaşkanı ve yönetm kurulu üyeler çok cdd katkı verd, Petrol-İş çok cdd katkı

verd değerl arkadaşlarım ve bunun dışında brçok sendkadan öneml destek al-dık. Bu sendkacı arkadaşlarımızdan da br kısmı burada, Kamu-Sen’e bağlı sen-dkalar da çok cdd destek verdler ve özelleştrmeden 2005 yılında kurtardık.

Denlyordu k “kanunda bugüne kadar bulunmuş madenler 2840 kapsamınaalalım,” arkadaşlar sırada bulunmuş 10 ayrı bor maden sahası vardı. “Bunlardevlete bldrlecek ve kanun onu çermedğ çn özel sektör vasıtası le satıla-

caktır.” Oraya br “bulunmuş olan ya da bulunacak olan” baresn ekletmek çnnanın bz 6 ay boyunca uğraştık, hep beraber. Partde de çok cdd çalışmalarda yapılıyordu Cumhuryet Halk Parts de meseleye çok cdd baktı. Burada okomsyona gayret veren değerl oda ve sendka temslclermz var, Sayın NecdetPAMİR var, çok değerl katkıları olmuştur, ona çok teşekkür edyorum. SayınÜmt Ragıp ÜNCÜ var Ayşen EREN Hanım var, hep brlkte çalıştık, hepmzülke çn çalıştık. Eğer borların kamuda kalması konusunda büyük br günahşlend se bunda bzm katkımız olmuştur. İnsanın günahından gurur duyacağıbr dönem var se ben o dönemdeym. Hepnze geldğnz çn teşekkür edyo-

rum. Sırasıyla konuşmacılarımıza 15’er dakkalık süre vereceğm. Bu sürenn b-tmnde 2’şer dakkalık tamamlama konuşmaları yapacaklar, zamanımız kalırsa6-7 dakkalık soru cevap bölümünü de süremz kısa olduğu çn akt tutmakstyorum. Solumda da değerl arkadaşlarımız var.

Sayın Murat URAN 21. 22. ve 23. dönemler Maden Mühendsler Odası Başkan-lığımızı yaptı. Ben dönemsel olarak değerl arkadaşım Asım KULUAA’danönce olduğu çn lk sözü Sayın Murat URAN’a vermek styorum. Buyuruneendm.

Murat TURAN: eşekkür ederm Sayın Başkan. Değerl zleyenler, her konudaolduğu gb, sektörümüzün geçmşn yeternce rdeleyp değerlendrmezsek, ge-lecek çn alacağımız kararların sağlıklı olableceğn söyleyemeyz. Burada öz-nel br konuyu BOR madenn tartışacağız. Ümt edyorum k bu çalıştayda bormadenler üzernde yaratılan ss perdes kaldırılır ve doğrular ortaya konarakolumlu sonuçlar alınır.

Çalıştay oturumlarında konu arklı boyutları le ele alınacağından ben buradasadece 70’l yıllardan söz edeceğm. Br başka ade le borun ülke gündemne vekamuoyunun blg ve lgsne sunulduğu yıllardan söz edeceğm. 1970 yılı Mayısayı ve Maden Mühendsler Odasının “NEDEN BOR” sml özel yayını. Bu yayınbor madenn dar br çerçeveden çıkarıp bu maden üzernde oynanan oyunları,genş halk ktlelernn blgsne sunan lk çalışmaydı. Elbette 70 yılı öncelerndede bor le lgl çalışmalar ve gelşmeler olmuştur.


28/180


28

Bor madenlernn bugünkü sevyeye gelmesne çabalarıyla katkı koyan brçoksmsz kahramandan söz edeblrz. Özellkle benm brebr çalıştığım ve şahtolduğum ve şu anda aramızda olmayan Sayın ahsn YALABIK, Sayın Kadr

YERSEL, Sayın Muammer AKSOY’a topluluğumuz adına mnnet ve şükranla-rımı arz etmek sterm. İsmlere azla grmek bazı dostlarımızı ve smsz kah-ramanlarımızı kırablr. Bu nedenle kısa kesmek styorum. Ancak bu konudaMaden Mühendsler Odası’nı ve Odanın 1969-1970 yılları yönetm başta olmaküzere tüm yönetmn saygı le anmadan geçmek haksızlık olur nancındayım.

Evet, şmd 1978’l yıllara dönelm: Dünya pyasasında brbr le alabldğne kı-rıcı rekabet çnde olan yerl bor üretcler var. İsm sayalım. EİBANK, ŞayakçıMadenclk, Yakal Madenclk, Yırcalı Madenclk vs. Dğer taraa Ro nto,

Borax Consaldated, ürk Borax. 1800’lü yıllardan günümüze uzanan bor serü- vennn çersnde hep bu smlerle karşılaşacağız. Yıkıcı rekabet ortadan kaldır-mak amacıyla Bakanlık bor üretcler le br toplantı düzenlemş ve br konsors-yum oluşturarak borların tek elden pazarlanması önersn getrmş ama ne yazıkk Bakanlığın bu öners kabul görmemştr. 1978 yılındak 2172 sayılı Devletleş-trlme Yasası (Aslında söz konusu olan devletleştrme olmayıp, devletn vermşolduğu şletme hakkının ger alınmasıdır) dönemnden başlayarak günümüzekadar belrl çevrelerce eleştrlmş gerekçe olarak da devletn özel sektörden al-dığı bor sahalarına htyacının olmadığı, zaten toplan rezervn %85’nn devlet

elnde olduğu ade edlerek yapılan uygulamanın özel sektör düşmanlığı olduğuade edlmştr. Nedense ger almaya neden olan yıkıcı rekabet hep göz ardı edl-mştr. Örneğn EİBANK’ın 52dolara antlaşma yaptığı yabancıbr rmaya bor üretcs yerl brrma gderek 48 dolar tekl et-tğ ve sürekl yatların kırıldığıdkkate alınmamıştır.

1978 yılı Ocak ayında Enerj veab Kaynaklar Bakanı SayınDenz BAYKAL’dan aldığımızbr yazı le Odamız kurulacakkomsyona davet edlmş veOdamız 22 Ocak 1978 yılında buçalışmanın çnde görev almıştır.Komsyon göreve başladığın-da Odamız kapsam belrtlmesgereğn dle getrmş, şletmehakkının ger alınışında sınır-ların açıklıkla belrtlmesndeyarar olacağı savıyla syas erknkomsyonca bu konuda aydınla-


29/180


29

tılmasının yararlı olacağıade edlmştr. Yapılangörüşmede özellkle kö-

mür sahalarında kaosameydan vermemek çnküçük kömür sahalarınındkkate alınmaması özel-lkle termk santral talep-ler çn havza madencl-ğne esas olacak alanlarındkkate alınması gereğkararlaştırılmıştı. Sonuç-

ta Ocak ayında komsyonçalışmalarına başlamış

ve sanırım 45 günlük brsürede çalışmalarını bt-rerek raporunu EKB’nasunmuştur. Komsyonçalışmaları sırasındameydana gelen gelşmelerlgnç, lgnç olduğu ka-dar da düşündürücüdür.

Örneğn 1978 yılına kadar ortalama 40-50 dolar arasında seyreden bor yatla-rı komsyon çalışmaya başlayınca 78 dolara çıktı. Bu arada İngltere KralçesELİZABE’n ürkye zyaret çok lgnçt. Bu zyaretn Borax Consoldated lebaşka ade le Borax le lgl olablr myd? Perde gersnde neler vardı ble-myoruz. Komsyon raporu Bakanlığa verldğnde bor yatı 120 dolar, ürkyeBüyük Mllet Meclsne geldğnde se 245 dolara çıkışı neyn şaretyd? Sonuçta2172 sayılı Yasa çıkınca bor yatı 300 doları aşmıştı.

Evet. Amaca ulaşılmıştı. Yapılması gereken ger alıma esas olan Bor, Kömür, De-mr sahalarının süratle ve planlı br şeklde uygulamaya konmasıydı. Komsyonger alımın nasıl yapılacağını tartışırken 28 adet komsyonun kurulmasına vebu komsyonlarda maden ger alacak kamu kurumu temslcsnn (EİBANK,Kİ, DÇİ), ruhsat sahbnn veya temslcsnn, caret veya Sanay Odası, Ma-lye temslcsnn bulunması kararlaştırılmış, bağımsız kş olarak da Ünversteönerlmşt. Ben komsyonda Oda temslcs Maden Mühends bulunmasınınyararlı olacağını önermştm. Sayın Muammer AKSOY’un önery destekleme-syle Oda temslcs komsyonda görev almıştır. Ntekm çalışmalar sırasında

Oda temslcsnn ne kadar doğru br karar olduğu kanıtlanmıştır. 28 uygulamakomsyonunun yanı sıra EKB’nda komsyon çalışmalarını değerlendrecek brde üst komsyon vardı. Sonuç olarak; 16 bor sahasından 9’u ger alındı ve bu 9bor sahası çn 38 mlyon, 238 kömür sahasının 85’ ger alındı ve bunlar çn 440mlyon, 117 demr sahasının 84’ü ger alınarak bunlar çn 74 mlyon olmak üze-


30/180


30

re toplam 552 mlyon para ödend. Ödenen bu para şletmeclern yapmış olduğuyatırımın karşılığı olarak hesaplandı. Blndğ gb Anayasamızın 130.maddesgereğ madenler devletn hüküm ve tasarruu altında bulunduğundan rezervler

dkkate alınmamış ve rezerv çn para ödenmemştr.Başlangıçta da değndğm gb bu br devletleştrme operasyonu değld. Olaydevletçe verlmş olan şletme hakkının ger alınmasıydı. Oysa madenlermzdebundan önce 3 devletleştrme operasyonu daha yapılmıştı. Bunları sırasıyla şöy-lece sıralayablrz.

• İlk devletleştrme ya da mllleştrme operasyonu 11 Mayıs 1936 tarhndeErgan Bakır Maden hsselernn yabancılardan ger alınması yan ErganBakır’ın devletleştrlmes

• İknc olarak Ereğl Kömürler hsse senetlernn 31 Mart 1940 tarhndeZonguldak havzasındak ger kalan hsselern tümünün alınarak Zonguldakhavzasının tamamen devletleştrlmes olayıdır.

Burada devletleştrme operasyonlarının tarhlerne dkkatnz çekmek ste-rm. 1936, 1937 ve 1940. Savaştan çıkmış br ülke düşünün nanç ve ülküsünündışında hçbr varlığı yok. Hazne bomboş, üstüne üstlük duyunu umumyeyeolan Osmanlı borçlarının tamamını ödemey onur meseles yapıp üstlenmş brülke yokluk, yoksulluk çersnde bunu yapablmektedr. Satmıyor, özelleştrm-

yor, devletleştryor. Kısacası çıkarlar yok dealler vardı. Günümüzde bunlar çokdaha anlamlı, anlamlı olduğu kadar da bret vercdr.

Yapılan operasyon ve uygulamaların hç m yanlış ve eksğ yoktur? Yapılan ça-lışmalarının eleştrlecek yanları yok muydu? Elbette vardı. İstenen ve arzu edlenhedeflere varılmıştı. Ancak bütün bunlara rağmen özeleştrmemz de yapmalıyız.

1. Sahaları alacak kurumlar (EİBANK, Kİ, DÇİ) hazırlıklı değld ve ken-dlern yen organzasyon çn hazırlayamamışlardı.

2. Ger alınacak saha şletmecler ellernden alınacak sahayı adete yağmala-mışlar, bunlar çn br önlem alınmamıştı.

3. Syas hemen hemen tüm gruplar bu uygulamaya karşı olduklarını ade ede-rek operasyonun sağlıklı yürümesne engel olmuşlardır.

4. Yasal düzenlemede müeyydeler öngörülmedğnden sahalar süratle üretme verlememş, bu da üretm kayıplarına neden olmuştur.

5. Bütün bunlardan daha önemls 1979 sonunda yapılan seçmler sonucu kt-dar değşmş, yen gelen hükümet başlangıçtan bu yana söyledğ gb uygu-

lamaları askıya almış ve durdurmuştur.Bu eleştry yapmak durumundayız.

1979 yılı ktdar değşmş ve lk craatı 19 Kasım 1979 tarhl Başbakanlık genel-ges le Bor İşletmelerndek tüm uygulamalar durdurulmuştur. Başbakanlığın bu


31/180


31

genelges Anayasa mahkemesnce durdurulmuştur. Arkasından 10 Ocak 1980 ta-rhnde Bakanlar Kurulu uygulamanın tamamının durdurulmasına ve sahalarınesk sahplerne adesne karar vermş, bu grşm de Danıştay’ca reddedlmştr.

Sanıyorum en azından şu soruyu syaslermze sorma hakkına sahbz.

Başından ber borların devletleştrmesne karşıydınız ve her ortamda ktdaragelnce bu sahaları esk şletmeclerne ade edeceğnz sürekl yenlednz. Pek,35 yıldır (Kmler geld, kmler geçt) neden ade etmednz? Edemezsnz çünküçok büyük rant var.

Şöyle br örnekle konuyu açmak sterm. Yıllar önce EİBANK Genel MüdürüSayın İsmal Hakkı ARSLAN Beyle (kends şu an salonda aramızda bulunuyor)Dünya gazetesnde br Ekonomk Forum’a katılmıştık. Ben kendsnden Eİ-BANK olarak ham boru kaça mal ettklern sordum. Genel Müdürün verdğcevap 19 dolardı. Yan EİBANK 19 dolar/ton üretm malyetne sahpt. Herhal-de özel sektör bunun altında br malyetle ürett. Şmd düşünelm. Bugün 250-300 dolar/ton olan satış yatlı br mal 19 dolara mal edyorsunuz ve 50 dolarlıktalep gelyorsa ster tcaretn ster kaptalst modelde olsun %200 karlı bu tcaretrahatlıkla yapılır. Kısacası Bor sahalarını özel sektöre açtığınız andan tbarenkarşılaşacağınız manzara bundan öte olamaz.

Sayın Başkan ayrılan kısa süreye uyduğumu sanıyorum. Detaylara grmeden

70’l yılları özetle aktarmaya çalıştım. Sze ve dnleyenlermze ben sabırla dn-ledğnz çn teşekkür edyorum.

Tacdar SEYHAN: Sayın Murat URAN’a çok teşekkür edyorum. Sayın U-RAN kamulaştırmanın lk kez yapılmadığını daha önce de kamuda öneml ka-mulaştırmalar yapıldığını hatta ürkye’nn kaynağa htyacı olduğu dönemlerdedah stratejk gördüğü alanlarda kamulaştırmaya gttğn anlattı ve kamulaş-tırma önces 45-50 dolarlar arasında olan bor rezervnn kamulaştırma sonrasısatış yatının 300 dolara ulaştığını malyetnn çok üzernde kaynağının değer-

lendrldğn söyled. Ve bunun dışında öneml olanın kaynakların br an öncesatılması değl verml doğru yerde, doğru alanda kullanılması olduğunu bzebelrtt.

Değerl arkadaşlarım buradan zannedyorum arkadaşlarım da bende bunu çı-karmıyorum elbette ürkye’de özel sektör olacak, özel sektör çalışacaktır. Ama odönemler ben hatırlıyorum emn olun ben devletten bor alıp ham olarak şleyenbr abrkaya grdm, devlete bldrm 5 bn tondu ve stedğ 250 bn tondu akatgttğmzde abrkanın kapastesnn 5 bn ton şleme kapastesnde olduğunugördük ve ben yurtdışında açılmış kuyulara borları stoklayan devletler gördüm.

Bu, borun ne kadar stratejk olduğunu hssetmemde daha büyük br dönemselaşama oldu benm çn bu nedenle ben stratejk alanlarda kamunun doğru, araş-tırmaya dönük bunlardan daha azla yaralanmaya dönük ama çocuklarımızı dageleceğ de doğru planlayan br yerde olmasını çok arzu edyorum. Şmd sözü


32/180


32

değerl arkadaşım 33 34 35 ve 36. Dönemlerde Maden Mühendsler Odası Baş-kanlığımızı yapmış olan Asım KULUAA’ya veryorum. Buyurun eendm.

Asım KUTLUATA: eşekkür ederm Başkan, Değerl Meslektaşlarım, DeğerlKatılımcılar, hepnz saygı le selamlıyorum. Panelmzn başlığı bor serüvenolarak geçmektedr. Bor serüven derken serüven kelmesnn sözlük anlamı;“başa gelen heyecan verc hadse, avantür br kmsenn başından geçen veya ç-ne atılmış olduğu heyecanlı olay, macera tedrcen avantür” olarak tanımlanmak-tadır. Buradan yola çıkarak, bor özelnde, ürkye’nn madenclk sektörünün debr serüven olduğunu tartışacağız. Bu aslında madenlermzn 1800’lü yıllardasanay devrmn kaçırmış olan Osmanlı İmparatorluğunun gelşmş ülkeler kar-şısındak dz çöküşüdür.

Hepmzn bldğ gb sanay devrm, 1750-1850’l yıllar arasında İngltere’debaşlıyor ve gerçekleşyor. 1850’l yıllarda, sanayleşmey gerçekleştren ülkelerham madde kaynaklarına sahp olma anlayışı le Osmanlı İmparatorluğu da dâ-hl olmak üzere az gelşmş ülkelere yönelmşlerdr.

Osmanlı İmparatorluğunda lk maden kanunu, 1858 yılında Fransız kanunun-dan alınan ve 1861’de yürürlüğe gren Maden Nzamnamesdr. Bu nzamname-nn yürürlüğe grmesnden kısa br süre sonra (1865) Fransız br madenc ürk-ye’de bor maden ruhsatı alıyor. Bu dönem çersnde Osmanlı İmparatorluğu da

borçlanmış ve brçok kaynağını da bu borçlara potek etmek zorunda kalmıştır.1867, 1886 ve 1901 yıllarında Maden Nzamnameler (Maden Kanunları) genel-lkle gelşmş ülkelern stekler doğrultusunda değştrlyor.

İşte bu serüven böylece başlamış oluyor. Cumhuryetn kuruluşundan sonra dö-nemn ürkye yönetc kadroları sanayleşememenn ağır sonuçlar doğurduğu-nu görüyorlar. Bu doğrultuda 17 Şubat - 4 Mart 1923’de İzmr İktsat Kongresyapılmış, Sanay eşvk Kanunu çıkarılmış ve 1935’de yeraltı kaynaklarının re-zervlernn tespt edlmes amacıyla Maden etkk Arama Ensttüsü (MA) vetespt edlen rezervlern şletlmes amacıyla da EİBANK kurulmuştur. Fakat

nedense bora dokunulmamıştır ve US BORAX 1950’llere kadar Ülkemzde borüretmne devam etmştr.

Bor madenlernn üretm ve pazarlanması le lgl tartışmalar 1950’lerde baş-lamıştır. Murat Abnn de belrttğ gb, Odamız taraından çıkarılan 1970 Ma-yıs ayındak derg “Neden Bor” gerçekten çerk olarak çok önemldr. Bu sayıdahem bor hem de ülkedek madenclğn serüven en nce detayına kadar anlatıl-maktadır.

1980’de hükümet taraından, 2172 sayılı “Devletçe İşletlecek Madenler Hakkın-

da Kanun”, kanun hükmünde kararname le durdurulmuştu. O zamanlar Oda-mızın, dğer meslek örgütlernn ve sendkaların grşmler le bu Kanun Hük-münde Kararname ptal ettrld.

Daha sonra Danışma Mecls taraından 13 Hazran 1983 tarhnde çıkarılan


33/180


33

2840 sayılı Yasa le bor tuzları devlet el le şletlecek madenler arasına alındı.Bu danışma mecls üyelernden Paşa SARIOĞLU ve Ayhan FIRA, bor maden-lernn EİBANK’ın bünyesnde kalması çn çok mücadele verdler. O dönem

Odamızın Başkanı olan Mustaa KAVRUK’un da çalışmalara öneml katkılarıolduğunu belrtr, kendsn saygı le yâd ederm.

1983 Hazran’da 2840 sayılı yasa çıkarıldı ve borlar EİBANK’ın bünyesndekaldı. 6309 sayılı Maden Kanunun yerne, 1985 de 3213 sayılı Maden Kanunuçıkarıldı. Bu yasanın 49. maddesnde, “daha önce bulunmuş ve sonra bulunacakbor madenlernn aranması ve şletlmes 2840 sayılı Kanun hükümlerne tab-dr” denld.

Daha sonra özelleştrmenn ürkye’de hızla altyapısının oluştuğu 1980’l yıl-

larda, borların da bu kapsam çersne alınması yönünde grşmler oldu. An-cak gerek kamuoyunun gerekse bu konuda duyarlı olan kuruluşların tepklersonucu borlar devletn uhdesnde kaldı. 2004’de Maden Kanununda değşklkyapan 5177 sayılı Yasa çıkarılırken bor madenlernn yasa kapsamından çıka-rılması gündeme geld ve o da sonuçsuz kaldı. 2010’da 3123’ün bazı maddelerndeğştren, 5995 sayılı Yasa çalışmalarında ve 2012 yılında 2840’ın kaldırılmasıle lgl br grşmde bulunulmasına rağmen bor madenler Maden Kanunun 49.maddes ve 2840 sayılı Yasa kapsamında yer almaktadır. Ve doğrusu da budur.

Neden bor madenlern özelleştrlmes çn çok ısrar edlyor? Özel sektörün, borsanaynn gelşmesnde, bora bağlı ürünlernn üretlmesne yönelk hammaddetemnnde br sıkıntısı mı var? Herhang br sıkıntı olduğunu düşünmüyorum.Varsa da gderlmeldr. Az önce Murat Abnn söyledğ gb bor madennn tonu,ortalama 19 dolara mal edlyor. Bu gerçekten, çok düşük br rakam. Yan Türk-ye’dek borlar hem çok ucuza mal edlyor, hem de kaltel. Bu özellkler le Dün-ya pyasalarında oldukça cazp ve talep de fazla. Herhalde nha ürünler, tekno-lojk yatırımlar çn değl de bu rantı paylaşmak çn bu hassasyet gösteryorlar.

Bor madenler le lgl tartışmalar 1950’ler başlamış günümüzde de bu “serüven”

devam etmektedr. Stratejk madendr, tüm borçlarımızı öder gb çok da ger-çekç olmayan söylemlerle güncelğn muhaaza edyor. Bugün Dünya pyasası1,5 mlyar dolarlık br pazardır. İşte bu pazarın 700-800 mlyon dolarını ürk-ye hraç edyor. ürkye ç pyasaya da 30 mlyon dolar düzeynde bor satıyor.Ürettğmz boru ülkemzde komk oranda tüketyoruz. Suud Arabstan’ın pet-rolü çıkarıp satmasından çok da arklı olmadığını düşünüyorum. Söylenenler”Dünya rezervlernn %72’s ülkemzde” doğru bu rakam da 3 mlyar tonluk brrezervdr. Bunun dışında Dünya’da 1 mlyar ton rezerv, Amerka Brleşk Dev-letler, Sırbstan, Arjantn, Bolvya, Kazakstan, Hndstan, Çn ve Rusya gbülkelern elnde olduğu blnmektedr. Dünya yılda 5 mlyon ton bor tüketyor.Bunu da ürkye’nn dışında k ülkelern rezervne böldüğümüzde, 200 yıllıkbr rakam ortaya çıkıyor: yan gerçekten ürkye’dek borların dışında Dünya-da üretleblr 200 yıllık bor var. Ne kadar stratejktr tartışılır. Stratejk maden


34/180


34

kelmesnn anlamı “Genel olarak Dünyada ya da br ülkede az bulunan, oluşumtbarı le br bölgede, br ülkede yoğunlaşmış, kullanımı dğer sanay dallarınıdoğrudan lglendren, kame edlme olanakları az, br ülke ya da br bölge çn

özel ekonomk önem taşıyan, asker amaçlar çn kullanım özellğ olan maden-ler” olarak tanımlanablr. Bor ne kadar bunun çndedr tartışılablr, ama bukaynağın %72’snn ülkemzde olması çok önemldr. Bu ülkemz çn her şeydrgb yaklaşımın çok da doğru br yaklaşım olduğunu düşünmüyorum. Önem-l br avantaja sahbz ancak akıllı poltkalarla değerlendreblrsek k maalesedeğerlendremedk/değerlendremyoruz. Çünkü gerekenler dğer madenclkalanlarında da yapıldığı gb borda da yapılmamıştır şte hepmz blyoruz.

Az önce Başkanımızın da söyledğ gb Soma ve Ermenek kazaları gerçekten ol-

maması gerekl olan kazalardır. Madenclk sektörümüzün geldğ nokta çok yyer değl. Osmanlı İmparatorluğunda teknk / teknoloj ve mühends yok, ür-kye’de bugün 15 bn maden mühends var, brçok ünverste var: BOREN var,ÜBİAK var ama bz hala konsantre cevher ve rane bor ürünlern hracatı le800 mlyon dolar elde edyoruz. ürkye sanays bor madenn hala tüketem-yor/kullanamıyor. Bu gerçekten düşünülmes gereken br durum. Bundan önceksempozyumlarda da dle getrld ve ürkye bor ürünlern sanaysnde nasılkullanablr? Ancak yıllardır azla br yol alındığı söylenemez. Sanaynn tuzuolarak ntelendrlen bor, deterjan, cam gb brçok sektörde tüketlmektedr. En

son da yakıt alanında tüketlmes doğrultusunda çalışmalar devam etmektedr.Üzülerek belrtmek gerekr k ülkemz sanays bor ürünlern tüketecek sevyeyegelememştr.

BOREN, destekledğmz akat Maden Mühendsler Odası olarak eleştrlerm-zn de olduğu br kuruluştur. Ne kadar destek verld. Ne kadar patent alındı.Bu Çalıştayda değerlendrlecektr/değerlendrlmeldr. Öğleden sonrak otu-rumlarda konuşmalarda dle getrleceğne düşünüyorum. Eİ MADEN İşlet-melernn sanaymzn htyacı olan hammaddenn karşılanmasında br sorunolableceğn düşünmüyorum. Maalese ürkye sanays ve ürkye ekonomsborun kend öz kaynakları kend sanays çersnde değerlendrecek düzeyde ol-madığını düşünüyorum. Sadece hraç edyoruz ve bu hracattan elmze geçenkaynak bell. Madenlern üretlmes madenlern pazarlanması madenlern sana-yde kullanılması ürkye çn gerçekten öneml br sorun. Bu sadece bor çngeçerl değl, kromda da geçerl. Bz hala kromları konsantre ürün olarak hraçedyoruz. Bu konuda yen br değerlendrmeler yapılmalı.

ürkye’dek madenclk sektörü çok cdd sıkıntılar yaşıyor. Gördüğüm kadarıy-la br yerde br maden bulunduğunda geçmşte o yörenn nsanı sevnlrd ama

bugün büyük tepkler oluşmakta. Bu noktaya neden geldk. Çevre le barışık veyöre nsanın benmsedğ üretm nasıl gerçekleştreblrz. Bunun cdd şekldetartışılması lazım. Yıl çersnde meydana gelen maden acalarının yarattığı etkle denetmler artırılmış ve brçok maden sahası kapatılmaktadır. Ancak kaza ol-duğunda değl, projeye uygun olmayan üretmler yapılıyorsa y br denetm ya-


35/180


35

pılarak üretme zn verlmemeldr. Geçenlerde 68 tane kömür ocağı kapatıldı.Nye 2013 yılında, 2011 yılında kapatılmıyordu da günümüzde kapatılıyor. Böylebr noktada madenclğn çnde bulunduğu durum sıkıntılı br durum bunu hep

beraber madenclk sektörünün bleşenler kamu, kamu çndek dğer kuruluş-lar yenden gözden geçrlerek yen br anlayışla ve cdd br bakış açısıyla hareketetmemz gerektğne nanıyorum sözüm btmş, teşekkür ederm sağ olun.

Tacdar SEYHAN: Sayın KULUAA’ya çok teşekkür edyoruz. Sayın KULU-AA kamulaştırma dönemn hemen hemen benzer ntelklerde anlattı. oplambor pazarının br buçuk mlyar dolar olduğunu beltt. Dünya bor pazarında700-800 mlyon dolarlık kısmının ürkye’den hracat edldğn söyled. İçer 30mlyon dolarlık bor satıldığını ürkye sanaysnn de boru şlemek stedğnde

onlara yeterl mktarda borun verldğn bu konuda br engel olmadığını belrtt.Ancak tüm bunların üstüne bzm çn her şeymz mantığında olmak yernedaha azla çözüm bulan, sektörde yenlkler ve atılımları hmal etmeden leryegötüren br anlayışa sahp olmamız gerektğn belrtt kendsne çok teşekküredyorum. Ben de ürkye sanaysnde borun kullanılmasından yanayım hattaAR-GE’nn br tekel gb kullanılmasından değl özel sektörde AR-GE’nn yay-gınlaştırılmasından yanayım hatta ama devlet denetmnden uzaklaştırmadanpatent hakkın da devlet çn br hak kaybetmeye gtmeden bunların yapılma-sı çok önemldr. Bzm buradak en büyük amacımız br ülkenn kurtuluşunu

sadece br madene bağlamak değl arkadaşlar ya da ruhsatlarına el koyarak n-sanların hak gaspını meşru saydığımızdan değl ama gerekrse ülkenn çıkarlarıçocuklarımızın geleceğ söz konusuysa bzm seve seve bunların daha vermlüretlmesnden yana olacağımızı bütün arkadaşlarımın da düşündüğü kanaa-tndeym. Şmd sözü değerl arkadaşım Petrol-İş Sendkası temslcmz AşkınSÜZÜK’e veryorum, buyurun eendm.

Aşkın SÜZÜK: acdar Beye teşekkür edyorum, hepnz saygı ve sevg le se-lamlıyorum. Ben bugün sunumumda, küreselleşme dönemnde ürkye’nn borserüvenn anlatmaya çalışacağım. Küreselleşme dönemnde ürkye’nn borserüvenne damgasını vuran gelşmelern, özel olarak ısrarlı br şeklde bor ma-denlernn yerl ve yabancı sermayeye açılması grşmler olduğunu göreceğz.Üstelk bu grşmler, daha öncek konuşmalarda bahsedld, 1978 yılında bormadenlernn kamulaştırılmasından sonra bor madenclğ ve bora dayalı sana-ymzn kamulaştırma hamles le cdd ölçüde gelşmes br vaka ken yapıldı.Bu özelleştrme grşmlernn, 1980’l yıllardan sonra sürekl ve stsnasız brşeklde bütün hükümetler taraından gündeme getrlmş olmasını hepnzntakdrne bırakıyorum.

Blyorsunuz, ürkye’nn küreselleşme sürecnde Dünya ekonoms le entegras-yonunda 24 Ocak Kararları öneml br mlat oldu. Hemen arkasından bu karar-ların uygulanması çn 12 Eylül Darbes yapıldı. 24 Ocak Kararlarının en önemlunsurları, yabancı sermayenn teşvk edlmes, dış tcarette serbestleşme ve dahaönemls ekonomde devletn rolünün küçültülmesyd. Küresel pyasalara enteg-


36/180


36

rasyon sürecne damgasını vuran se özelleştrme ve serbestleştrme poltkalarıoldu. Aynı süreç, bor varlıklarımız çn de söz konusuydu.

1980’l yıllardan bugüne bor varlıklarımız açısından sürec karakterze eden kolgu vardı, bunların altını br kez daha çzmek gerekyor. Konuşmamın başındasöylemştm, bor madenler yerl ve yabancı sermayeye açılmaya çalışıldı, bununçn Eİ MADEN’n (daha önce EİBANK ve Eİ HOLDİNG A.Ş. adıyla aalyetgösteryordu) özelleştrlmes çn sayısız grşmde bulunuldu. Öte yandan, bormadenlernn 1978 yılında kamulaştırılmasının ardından kamu elyle şletldğdönemde, üretm, yatırım, kârlılık ve pazar payında Dünya pyasalarında çokhızlı br şeklde yükseld. Bu durum, br tezatlığa şaret edyor ve borlarda özel-leştrmenn hçbr haklı gerekçesnn olmadığını gösteryor.

MMOB’nn 2003 yılında çıkarmış olduğu br rapordan yararlanarak, Pet-rol-İş’n 2012 yılında yayınladığı raporda da yer verdğm tabloda, kamulaştır-madan önce ve sonra bor madenclğnde aalyetlerde cdd br sıçrama oldu-ğunu görüyoruz. Kamulaştırmadan önce Dünyada pazar payımız %11’lerdeykenbugün %40’ın üzerne çıktı. Eİ MADEN’n pazar payı, 2013 yılında %47 düze-ynde. Ham borun ton yatı kamulaştırmadan önce 50 dolarlar cvarındayken,şmd 300 dolar dolayında. Rane ürün kamulaştırmadan önce üretlmyordu,kamulaştırmadan sonra yapılan yatırımlar le brlkte ve yernde üretm kararla-rı le üretme başlandı, bu ürünlern ton başına yatı halen 600 doların üzernde.

Eİ MADEN’n hracat gelr, o yıllardan bugüne 10 katına çıkmış durumda.oplam bor rezervlermz, yen keşfler le beraber 2,5 mlyar tona kadar ulaştı.Şmd şu soru sorulablr, bor madenler kamulaştırılmasıydı, devlet elyle şle-tlmeseyd, benzer br gelşm bor madenclğmzde yaşanır mıydı? Yaşanablrdyenler elbette olacaktır k var. Ama bu noktada üzernde durulması gerekenşey Dünya bor pyasasının yapısı, çünkü bor pyasası olgopol pyasa özellğ ta-şımaktadır. Yan az üretc var, daha az sayıda satıcı var. İkncs Dünyada borrezerv sorunu yok. Dğer taraan rane ürün kapastelernn artırılması çnbağımsız ve büyük yatırım kararlarının verlmes gerekmektedr. Şmd bu üç ol-guyu yan yana düşündüğümüzde şu sonuç ortaya çıkıyor. Eğer bor madenlermzkamusallaştırılmasaydı, özel sektör yerl ve yabancı sermaye arklı gerekçeler lebenzer yatırımları yapmayablrd. Çünkü Dünyada dedğm gb rezerv sorunuyok ve pazarın olgopol pyasa özellğ nedenyle arklı yat poltkaları uygula-nıp, ürkye’dek üretm özel sektör ve/veya yabancı tekeller taraından sınırlıtutulablrd, yatırım yapmayablrlerd.

Örneğn, 1950’l yıllarda ülkedek ruhsatları elnde bulunduran Borax Consol-dated Ltd. ürkye’dek üretm, Dünyanın başka yerlerndek yatakların kulla-

nılma durumu le çıkarlarına uygun yat ve satış koşulları uyarınca önce düşür-müş, sonra durdurmuştu.

Buradan hepmzn bldğ ama sıralamak stedğm bazı gerçekler var. Bor ma-denlermzn Eİ MADEN el le yan kamu el le şletlmes sonucunda Dünya


37/180


37

bor pazarında geldğmz yern altını br kez daha çzmek styorum.

ürkye bor rezervlernde Dünyada %73’lük br pay le tartışmasız lk sıradadır.Dünya bor üretm kapastesnde ürkye 1,1 mlyon ton (B

2

O3

) le %45’lk brüretm kapastesne sahp. Dünya l bor üretm 2013 yılında yaklaşık 2 mlyonton (B

2O

3) gerçekleşmş, ürkye bu üretmn tek başına %47’sn gerçekleştr-

mştr. Dünya bor pazarında, %47’lk pay le Eİ MADEN yne tartışmasız lderdurumda. İknc sırada R Borax %25 pay le Eİ MADEN’ zlyor. Görüyor-sunuz, k şrket dünyada toplam %72 paya sahp. Bu da bor pazarının ntelğnortaya koymaya yetyor.

Kamu elnde Eİ MADEN’n hızlı br yükselş olduğunu söylemştk, kapaste ve üretm açısından baktığımızda, bu grakte 2000’l yıllardan tbaren yaşanan

yükselş görünüyor. 2000’l yılların başında kapaste 570 bn ton düzeylerndenbugün 2,1 mlyon ton düzeyne çıkmış durumda. Üretm hakeza benzer şekldesürekl artıyor. 2013’te 1,8 mlyon tona kadar ulaştı. Satılan ürünlern dağılımı-na baktığımızda, lgnç ve öneml br gelşme gözleyeblyoruz. Eİ MADEN’n2000’l yılların hemen başından tbaren konsantre bor satışlarını cdd ölçüdedüşürdüğünü görüyoruz. Bunun yerne bor kmyasallarının satışını yapıyoruz

ve bu ürünler hraç edyoruz. Bu özel br gelşme, daha önceler bu ks arasın-dak makas arklıydı tersne açılmış durumdaydı. Bu nedenle, cdd br katmadeğer kaybı yaşanıyordu, akat bugün süreç tersne döndürülmüş durumda. 2013

yılında satışların çnde konsantre borun payı %5, bor kmyasallarının oranı se%95 düzeynde. Aynı yıl Eİ MADEN’n satış gelrler 826 mlyon dolara ulaştı.Kuruluşun satış gelrler, 2000’l yılların başında 200 mlyon dolar sevyesndey-d. Satışların çersnde hracatın payı %97’y buluyor. Son yıllarda, Dünya eko-nomsndek durgunluk nedenyle hracat sabt kalsa da, normal koşullarda boraolan talep dünyada az da olsa artmaktadır. Eİ MADEN’n hracatı da buna pa-ralel olarak yükselmektedr. Eİ MADEN’n kârlılığında da herhang br sıkıntıyok aksne hızlı br şeklde artıyor. 2013 yılında brüt kâr 429 mlyon dolar, Ha-zne’ye ödenen temettü de 209 mlyar dolar olmuştur. 2013 yılında 2014 yılındabunun daha da arttığı tespt edlyor.

Bor pyasasında bor pazarında Eİ MADEN’n en büyük rakb R Borax. Ver-ler, 2005 yılından tbaren Eİ MADEN’n Dünya pazarında lderlğ elne geçr-dğn gösteryor ve Eİ MADEN’n satışları artış eğlmndeyken R Borax’ınpayı sürekl düşüyor. Hal böyleyken, ürkye’de hükümetler bor madenlernözelleştrmeye çalışıyor!

Bor madenlerne lşkn, 1980’l yıllardan tbaren gündeme gelen özelleştrmegrşmlern satır başlarıyla aktarmak styorum. 1978’de çıkarılan 2172 sayı-lı Yasa uyarınca özel sektörün elndek 55 bor sahasından 9’u devlete geçmş,7’snn şlem tamamlanamamış ve 39’u üzernde hçbr şlem yapılmamıştır. 24Ocak Kararlarının ardından 5 Hazran 1980 tarhnde alınan Bakanlar KuruluKararı le öncek devletleştrme kararları yürürlükten kaldırılmaya ve ruhsat sa-


38/180


38

haları esk sahplerne devredlmek stenmştr. MMOB ve 9 demokratk ktleörgütünün açtığı dava sonucu Danıştay’ın verdğ görüş doğrultusunda bu karar1981 yılında ptal edlmştr. Darbenn ardından gözden geçrlmes düşünülen

yasalardan brs de 2172 sayılı Yasa’dır. Ancak 1983 yılında Danışma Mecls’ndekabul edlen yasa le bor sahaları üzerndek devlet kontrolü br kez daha güven-ceye alınmıştır.

Blndğ gb, 2840 sayılı “Bor uzları, rona ve Asaltt Madenler le Nükle-er Enerj Hammaddelernn İşletlmesn, Lnyt ve Demr Sahalarının Bazıla-rının İadesn Düzenleyen Kanun” borların özel sektöre devredlmes ve/veyaEİ MADEN’n (EİBANK) özelleştrlmesnn önündek temel engeldr. Bunedenle dğer madenler de şleten EİBANK’ın özelleştrmeye hazırlanması çn

öncelkle kuruluşun yenden yapılandırılarak parçalanmasını öngören Özelleş-trme Ana Planı 1986 yılında hazırlanmıştır. Bu plan doğrultusunda 1993 yılındaEİBANK bünyesndek EİBANK Bankacılık Anonm Ortaklığı ayrıştırılarakÖİB’ye devredlmştr. EİBANK’ın aalyetlernn nansal ayağını ve desteğnoluşturan parçası yok edlmştr.

Ardından, EİBANK Madenclk Genel Müdürlüğü, 4 Şubat 1998 tarh ve 23248sayılı Resm Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu Kararı le Et Holdng A.Ş.unvanı le yenden yapılandırılmıştır. Holdng çatısı altında 7 bağlı ortaklıkoluşturulmuştur: Et Bor A.Ş., Et Dış c. ve Paz. A.Ş., Et Alümnyum A.Ş., Et

Gümüş A.Ş, Et Krom A.Ş., Et Bakır A.Ş., Et Elektrometalürj A.Ş. Söz konusuyenden yapılandırmanın gerekçes şöyle sunuldu: “Madenclğn önündek en-gellern aşılarak, sektöre dnamk, üretken ve rekabetç br yapı kazandırmak...”Ancak 26 Mayıs 1999 tarhl Danıştay 1. Dares Kararı le bu düzenleme, 233sayılı Kİ’ler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye ve kurulan Et BorA.Ş.’nn sermayesnde bulunan özel şahıs hsseler neden le 2840 sayılı Yasa’yaaykırı bulundu.

1999 ve 2000 yıllarında özel şrketlerle uzun vadel kolemant satışı çn çerçeve

anlaşmaları mzalandı. Bu anlaşmalar, 2840 sayılı Yasa’yı delme grşmleryd.Yasanın lgl maddesnde geçen “şletme” adesnn bor cevherlernn üretm ve zengnleştrlmes aşamaları le sınırlı olduğu dda edlmekteyd. Bu dda,daha sonrak grşmlerde de sık sık dle getrlecekt. Devamında, 2000 yılın-da IMF’nn dayatmaları sonucu Et Holdng A.Ş.’ye bağlı Et Krom, Et Gümüş,Et Bakır ve Et Metalurj özelleştrlmek üzere ÖİB’ye devredld. Yne IMF lehazırlanan ekonomk program doğrultusunda 20 Aralık 2000 tarh ve 2000/92sayılı ÖYK Kararı le bünyesnde Et Bor le Et Alümnyum kalan Et HoldngA.Ş.’nn 6 ay çnde özelleştrme kapsamına alınması ve bunun çn çalışma baş-

latılması kararlaştırıldı. ÖYK Kararı, 2840 sayılı Yasa’ya açık br aykırılık teşkletmekteyd. Ntekm kamuoyunun ve lgl demokratk ktle örgütlernn tepksnedenyle kurum Şubat 2001’de özelleştrme kapsamından çıkarıldı. Ayrıca Pet-rol-İş’n açtığı dava, 16 emmuz 2001’de sonuçlandı ve ÖYK Kararı ptal edld.


39/180


40/180


40

DEN’de asıl ş olan kırma, eleme, AR-GE aalyetler gb bazı şler hale yoluylahzmet alımına konu edlmek stend. Bu grşme karşı Petrol-İş’n açtığı davadaDanıştay, düzenlemenn 2840 sayılı Kanun’a aykırılık taşıdığına hükmederek

yürütmey durdurdu.Ve son olarak, 2014 yılının Ekm ayında, hepmz hatırlıyoruz, Malye BakanıMehmet Şmşek Eİ MADEN’e at ast abrkalarının özelleştrleceğn açıkladı.Yne burada bu Çalıştayın düzenleycler arasında bulunan Maden Mühendsle-r Odası, dğer meslek odaları ve sendkalar le brlkte Petrol-İş, br basın açıkla-ması le net br şeklde bu özelleştrmeye karşı olduklarını açıkladı. Anlaşılacağıgb, borlarda özelleştrme grşmlernn ısrarlı br şeklde sürekl gündeme ge-trldğn görüyoruz. Evet, bor madenclğmzde br takım sorunlar var mı ola-

blr, ama bu sorunların çözümü çn yapacağımız tartışmaları, özelleştrme yada hzmet alımı laflarını ağzımıza almadan yapmamız gerekyor. Kamulaştırmale brlkte Eİ MADEN ve bor madenclğmz yükselş çnde, bu nedenle bormadenlermzn kamusal ntelğnn değştrlmemes gerekyor. Ben dnledğ-nz çn teşekkür edyorum.

Tacdar SEYHAN: Sayın SÜZÜK’e teşekkür edyorum hem oransal olarak hemde ürün açısından tarhsel sürecn borun bze anlattı. Sürekl bor üretmndekpazar payımızın arttığını bze fade ett. Bugünlerde yne geçmşte olduğu gbbr özelleştrme çabası olduğunu ve burada alması gereken konumu Petrol-İş Sen-

dkası’nın da duruşunu bzlere fade ett. Kendsne teşekkür edyoruz. Çok kısabr tur yapacağız kşer dakkalık tur yapacağız arkadaşlar ve btreceğz, bzdensonrak panel epeyce sarktı. Sayın Murat TURAN ETİBANK’ı blyorsunuz. ETİ-BANK uzun yıllar Türkye’ye çok değerl hzmetler verd. En az 8-10 alanda ma-denclk faalyetler yürüttü, bugüne gelndğnde de ETİ MADEN’n çalışmalarıağırlıklı olarak bor üzernden devam edyor. 700-800 mlyon dolarlık br hracatısöz konusu efendm ETİBANK nerede aynı konumunu koruyor mu? 700-800 ml-yon dolarlar cvarındak bor hracatı yeterl m artablr m? Buyurun

Murat TURAN: Sayın Başkan Değerl İzleycler, arkadaşlarımla brlkte buoturumda bor serüvenn aktarmaya çalıştık. Bu bölümde borun braz dışınaçıkıp borla brlkte madenclk sektörünün günümüz gerçeğnde rdelemek s-tyorum. Madenclk sektöründe devletn “EMEL DİREKLERİNDEN BİRİ”EİBANK’tı. Madenclğ, Bankacılığı ve Metalürjs le dev br kurum; 20’nnüzernde şletme ve müesses le bnlerce çalışan, ger kalmış yörelern umudu,saygın br kuruluş. Gttğ yere reah, sthdam, kültür ve tcar hayatı da brlktegötüren ülkemz madenclğnn medar-ı harı.

Bu aralar sm Eİ MADEN olan kurumun 21 şletmesnden kala kala 4 Bor ş-letmes kalmış. Yan koskoca EİBANK yok olmuş.

Alümnyum tessler, Bakır İşletmeler, Ferrokrom İşletmeler, Krom İşletmele-r, Kurşun Çnko İşletmeler, Fosat İşletmes, Bokst, Perlt, Kükürt İşletmeler,Cva İşletmeler, Mermer İşletmes, Volram İşletmes, Et Gümüş İşletmes... Ne-


41/180


41

rede bunlar? Neler oldu? Bu soruyu sormak gerekmyor mu?

Bakıyorum da salonda dnleyclermz arasında 3 esk EİBANK Genel Müdü-rü var. Sayın Erdemr KARAKAŞ, Sayın Muammer ÖCAL, Sayın İsmal HakkıARSLAN Bey. Hoşgörünüze sığınarak sormak styorum. Sayın Genel Müdürlerszlern mras bıraktığınız EİBANK bu mu? Bunu çnze sndreblyor musu-nuz? Sanmıyorum. Ben de br EİBANK mensubu olarak bunu kabullenemyo-rum.

“Organzasyona şu ank EİBANK, pardon Eİ MADEN yne pardon, Bor İşlet-meler Müdürü katılmayacak mı bu toplantıya?” dye sordum. Öğle sonrası otu-ruma katılacağı söylend. Keşke burada olsaydı da bu soruyu ona sorablseydm.Zra o gttğ her yerde “Eİ MADEN” kara geçrdm. üm zamanların en bü-

yük karını yapıyorum” dyor. Ve 2002’y mlat gösteryor ve tüm değerlendrme-sn bu mlada göre yapıyor. Kendsne Emet’tek yazılı ve görsel basının önündebu soruyu sormuş ve cevap olarak kendlernn ve günümüz ktdarının yöne-tme gelmesyle bağdaştırdı. Oysa Sayın Orhan YILMAZ 2002 öncesnde Eİ-BANK’ta Bandırma’da çalışıyordu. Yne kends de dâhl 2002 önces EİBANKçalışanları yetersz ve başarısız ama kends ve 2002 sonrası yönetm başarılı vebu başarıyı da kara endekslemş. Ama ne hkmetse 2172 sayılı Yasanın bugün

varılan sonucun belrleyc olduğunu nkâr edyor. Acaba 2172 sayılı Yasa öncesşartlarında başarısının hesabını yapablmş mdr? Sanmıyorum. İşne gelmez.

Saygıdeğer zleycler; Szlere bor serüvennn 70’l yıllarını aktarırken, uzun so-luklu olan bu uğraşıda emeğ geçenler kısmen ve benm anımsayabldğm ölçü-de aktarmaya çalıştım. Doğaldır k benm anımsayabldğm ölçüde aktarmayaçalıştım. Doğaldır k benm blmedğm veya tanımadığım, ondan da öte ön pla-na çıkmamış nce smsz arkadaşlarımız vardır. Onlardan özür dlyor ve benbağışlamalarını styorum.

Sayın Başkan; sze ve bu çalıştayı organze eden kadrşnas Maden MühendslerOdasına meslektaşlarımın adına teşekkür edyorum. İy k varsınız.

Ben sabırla dnledğnz çn teşekkür edyorum. Sağ olun.

Tacdar SEYHAN: Sayın Murat URAN’a teşekkür edyoruz. Sayın KULUA-A ne dyorsunuz, bu borlar yne kamu elnde üretlmel m? Eİ MADEN’dekalmalı mı? Özel sektörün bell hsselerle katılması borda k durumumuzda kıs-m değşklkler yapar mı? Bu sorulara lüten cevap verelm.

Asım KUTLUATA: Teşekkürler Başkan. Ben, bor madenlernn mülkyet lelgl sorun olduğunu düşünmüyorum. Bu konu yeternce tartışıldı. Ekonomk

olarak her yönü le borların kamu elnde, yan ETİ MADEN şletmelernn elndekalmasının doğru olduğunu düşünüyorum. Özel sektörün, ham madde üretmn-de değl de teknoloj ve sanayde ortak olmasının doğru olduğunu düşünüyorum.Bu konuyu tartışmak gereğnn olmadığını da düşünüyorum. Türkye, sanayle-şemedğ çn bz hala konuyu ham madde, konsantre ve rafne ürün boyutlarında


42/180


42

tartışıyoruz. Yakın zamanda hükümet yetkller, artık nşaat sektörü ve rant eko-nomsnn bell br noktada durd

Bor Çaliştayi

Documents

Transcript of Bor Çaliştayi