โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

ผศ.ดร.ภครต ชยวฒนอ.ศศธร แสงเรองรอบอ.ดร. สวณา คาเจรญอ.ธญวรตน จนทนชยอ.พมพปวณ เกดทรพยดร.เบญจวรรณ อภนนทกล อ.วรนทร รกกมล(คณะกายภาพบำาบด มหาวทยาลยมหดล)

วทยากร

วนเสารท 25 มถนายน 2559 เวลา 8.30 - 16.30 น.ณ ศนยปฏบตการเรยนร “บวร”

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

คณะวทยากร

ผศ.ดร.ภครต ชยวฒน

อ.ศศธร แสงเรองรอบ

อ.พมพปวณ เกดทรพย

ดร.เบญจวรรณ อภนนทกล

ดร. สวณา คาเจรญ

อ.วรนทร รกกมล

อ.ธญวรตน จนทนชย

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

สารบญ

• การดแลสขภาพแบบองครวม 1• การจดทาทางทเหมาะสมสำาหรบผปวย 3• หลกการเคลอนยาย การยก และการพยงผปวย 9• การดแลรกษาความสะอาดและการปองกนการตดเชอในผปวยตดเตยง 20• ภาวะแทรกซอนในผปวยตดเตยง : แผลกดทบ 23• ภาวะแทรกซอนในผปวยตดเตยง : ระบบหายใจ 25• ชดทาออกกำาลงกายเพอเพมความยดหยนสำาหรบปองกนอาการไมสบาย ของระบบกระดกและกลามเนอ 27• การปรบบานและสงแวดลอมใหเหมาะสม 30

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

1

การดแลสขภาพแบบองครวมผศ.ดร.ภครต ชยวฒน

การดแลสขภาพแบบองครวม เปนปรชญาทมความสำาคญตอสขภาพโดยภาพรวมของมนษย โดยไมจำากด และ ไมไดเนน อวยวะสวนหนงสวนใดของรางกาย แตใหความสำาคญกบความสมพนธทเชอมโยงกนอยางมดลยภาพของทงรางกาย จตใจ สงคม และปญญาหรอจตวญญาณ

1. รางกาย คอการไมมโรค มรางกายทแขงแรงสมบรณด รวมไปถงการมพฤตกรรมสขภาพทถกตอง ซงตองดแลดวยการฟนฟและรกษารางกายทงระบบ โดยอาศยยา กระบวนการบำาบดทางกาย ตลอดจนการปรบเปลยนพฤตกรรมไมวาจะเปน การทำากจวตรประจำาวน การกน การนอน การพกผอน การออกกำาลงกาย หรอแมแตการทำางาน เปนตน

2. จต ตองดแลดวยการผอนคลายจต ทำาใหเกดความสงบ แชมชน ผองใส มเมตตา และมกำาลงใจ ไมทอแทสนหวง

3. สงคม คอ สภาพสงคมทมความผาสกทงระดบครอบครว ชมชนและสงคม ดแลโดยการสรางความสมพนธทราบรนกบผอน ทพรอมเปนกำาลงใจใหความชวยเหลอ และความเอออาทรตอกน

4. ปญญาหรอจตวญญาณ ดแลดวยการเปลยนทศนคตเกยวกบโรคและชวต เพอละวางความตดยด และเปนอสระจากความผนผวนปรวนแปรของชวต

หากทานเปนผหนงทตองเปนผปวย ญาต ผใกลชด หรอผดแลผปวยในกรณใดกตาม ทานควรจะมความรพนฐานเพอประกอบในการดแลผปวยแบบองครวม ดงน

การจดทา เมอผปวยมปญหาสขภาพทางกายและ/หรอทางจต จนไมสามารถเคลอนไหวไดตามปกต การจดทา

ทถกตองเหมาะสมจะทำาใหผปวยผอนคลาย ไมเกดการเกรงตวของกลามเนอ กระตนการเคลอนไหวและไมทำาใหเกดภาวะโรคแทรกซอนตามมา เชน ขอตด แผลกดทบ และปญหาโรคปอด เปนตน

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

2

การเคลอนยาย เครองชวย การปรบบานและสงแวดลอมใหเหมาะสม เปนสวนสำาคญทจะนำาผปวยใหมดลยภาพ

อยางเปนธรรมชาตทเชอมโยงกนระหวางรายกาย จตใจ และสงคม ผปวยบางรายสามารถนำาไปการม ปญญาในการใชชวตกม

ผดแลผปวยนอกจากผปวยแลวคนทสำาคญอยางมาก คอผดแลผปวย ทานเหลานมผลตอความกาวหนา

ของรายกาย จตใจ และสงคมของผปวย เพราะนนผดแลผปวยควรมความเทาทนในการชวตของตนเองแบบองครวมเชนกน

เอกสารอางองโกมาตร จงเสถยรทรพย ปรากฏการณชวจต บอกอะไรแกสงคมไทย มลนธโกมลคมทอง,๒๕๔๒พระไพศาล วสาโล “สขภาพองครวมกบสขภาพสงคม” ใน Visalo.org

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

3

การจดทาทางทเหมาะสมสำาหรบผปวยอ.ศศธร แสงเรองรอบ

การจดทาทางทเหมาะสมใหกบผปวยสำาคญอยางไร

การจดทาทางทเหมาะสมมความสำาคญอยางยงตอผปวยทเคลอนไหวเองไมได หรอเคลอนไหวไดยากลำาบาก เชน ผปวยทเปนอมพาตครงซก ผปวยทไดรบบาดเจบทางไขสนหลง (อมพาตครงทอน) ผปวยทมภาวะไมรบรสต ผปวยทไดประสบอบตเหต (ขาหก แขนหก) ฯลฯ บางรายอาจจะขยบรางกายไมไดเพยงระยะเวลาสน ๆ เชน ภาวะขาหก หรอบางรายอาจจะขยบรางกายไมไดเปนเวลานาน เชน ผปวยทมภาวะไมรบรสต ดงนนการไมสามารถเคลอนไหวรางกายได ทำาใหเกดภาวะแทรกซอนตามมา ไดแก กลามเนอหดรง ขอตอตดแขง แผลกดทบ การตดเชอในปอด ฯลฯ หากผปวยไมไดรบการดแลภาวะแทรกซอนทเกดขนอยางเหมาะสม อาจสงผลใหผปวยเสยชวตได

การจดทาทางทเหมาะสมจะเกดประโยชนตอผปวยอยางไร

• ทำาใหผปวยอยในทาทางทสบาย (รสกสบาย)• ลดหรอปองกนการเกดภาวะแทรกซอน เชน การยดรงของกลามเนอ/ขอตอ, การเกดแผลกดทบ• รกษาระดบความสามารถการใชชวตประจำาวนของผปวย เชน ผปวยทตองนอนพกรกษาตว

เปนเวลานาน• สงเสรมใหผปวยทำากจกรรมตาง ๆ ไดดขน หรอสามารถทำากจกรรมตาง ๆ ไดดวยตนเอง• ทำาใหผปวยอยในทาทางทเหมาะสมตอการรกษาทไดรบ เชน ผปวยผาตดเปลยนขอสะโพก

เราสามารถจดทาทางทเหมาะสมไดอยางไร

กอนเรมการจดทาทางทเหมาะสม ควรสงเกต และใหความระมดระวงแกผปวยดงน• การรบรสตของผปวย

» สามารถตอบโตพดคยสอสารไดหรอไม• การรบรความรสกของผปวย

» สามารถรบรความรสกเจบ, สมผสตาง ๆ ไดหรอไม• สงเกตผวหนง,ปมกระดกบรเวณทจะทำาการเคลอนไหว

» ลกษณะผวหนงปกตหรอไม (ผวหนงมสอยางไร, มอาการบวมหรอไม, มแผลหรอไม) » บรเวณปมกระดกตาง ๆ มแผลหรอไม

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

4

• ความสามารถในการเคลอนไหวของผปวย » เชครางกายสวนตาง ๆ วาขยบไดมากนอยแคไหน (ยกแขน, ยกขา, ขยบตว)

• โรคและภาวะแทรกซอนตาง ๆ ของผปวย

ทาทางทใชในชวตประจำาวนมมากมาย ซงทาทสำาคญและเปนทาทางทเหมาะสมในการนำาไปใชกบผปวยม 5 ทาทางดงตอไปน

1. ทานอนหงาย ถอเปนทาทางพนฐานทมความสำาคญตอผปวย

วธการจดทานอนหงายมดงน

1) บรเวณศรษะ: ใชหมอนรองรบสวนของตนคอและศรษะของผปวย โดยจดใหหมอนมความนมและความสงทเหมาะสม สามารถรกษาตำาแหนงของคอไวได

ไมทำาใหเกดการกมคอหรอเงยคอมากเกนไป2) บรเวณปมกระดกสวนสะบกและไหล: ใชผานม ๆ หรอถงมอใสนำามารองรบ เพอลด

แรงกดและปองกนการเกดแผลกดทบ3) บรเวณแขนและมอ: จดใหแขนกางออกเลกนอย อาจวางมอผสานไวทหนาทอง หรอ

วางมอไวดานขางลำาตว (ดงภาพ) พรอมใชถงมอใสนำาวางรองตามปมกระดกทขอศอกและขอมอ พรอมจดใหขอมอกระดกขนเลกนอย เพอสงเสรมใหอยในตำาแหนงทงายตอการใชงานในชวตประจำาวน

4) บรเวณหลงและขาสวนลาง: 4.1) สงเกตความแอนของหลง

• มองจากดานขางลำาตวของผปวย อาจพบวาหลงสวนลางไมแนบชดไปกบเตยง (เสนทบ แสดงหลงสวนลางทยกขน)

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

5

• มชองบรเวณหลงสวนลาง (หลงไมแนบชดกบเตยง) สามารถสอดมอเขาไปทบรเวณหลงได

4.2) จดใหเขาทงสองขางงอเลกนอย โดยใชผาขนหนมวนใหแนนรองดานหลงเขา หนนใหขนาดพอดจนบรเวณหลงแนบไปกบเตยง

4.3) จดใหสะโพกทงสองขางอยในแนวตรง ไมหมนเขาดานในหรอบดออกดานนอก โดยใชผาขนหนมวนใหแนนรองดานนอกของสะโพกทงสองขาง

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

6

4.4) กรณทมไมกระดานกนขอเทาตก: ใหหอไมกระดานกนขอเทาตกดวยผาขนหน แลวจดใหปลายเทาวางแนบกบไมกระดาน และตงอยในแนวตรงตงฉากกบเตยง (แสดงดวยเสนรป L) เมอสงเกตจะพบชองวางบรเวณดานหลงขอเทา แสดงวาบรเวณขอเทายงวางไมแนบสนทกบเตยง (แสดงดวยเสนทบ)

ใหนำาผาขนหนผนเลก ๆ หนนบรเวณชองวางดานหลงขอเทา เพอชวยในการกระจายแรงกดตอสนเทา

4.5) กรณทไมมไมกระดานกนขอเทาตก: ใหจดเตยงผปวยใหฝาเทาชนกบฝาผนง ขอเทาอยในแนวตงฉากกบเตยง แลวจงใชผาขนหนผนเลก ๆ หนนบรเวณชองวางดานหลงขอเทา เพอชวยในการกระจายแรงกดตอสนเทา

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

7

2. ทานอนตะแคง สามารถจดได 2 ทา คอทานอนตะแคงกงหงาย และนอนตะแคงกงควำา ทงนขนกบความสามารถในการเคลอนไหวของลำาตวและแขนของผปวย รวมถงภาวะโรคและปญหาแทรกซอนตาง ๆ ดวย

วธการจดทานอนตะแคงมดงน 1) ทานอนตะแคงกงหงาย

1.1) บรเวณศรษะ รวมถงปมกระดกดานขางใบหนาและห: ใชหมอนรองรบสวนของตนคอและศรษะของผปวย โดยจดใหหมอนมความนมและความสงทเหมาะสม สามารถรกษาตำาแหนงของคอไวใหอยในแนวตรงปกต ไมทำาใหเกดการเอยงคอไปทางซายหรอขวามากเกนไป รวมถงจดทาใหมการหมนศรษะขนเลกนอย เพอลดการกดทบดานขางใบหนาและห

1.2) บรเวณปมกระดกสวนสะบกและไหล: ใชผานม ๆ หรอถงมอใสนำามารองรบ เพอลดแรงกดและปองกนการเกดแผลกดทบ

1.3) บรเวณแขนและมอ: แขนขางทวางบนเตยงตองระวงปมกระดกบรเวณขอศอกและหลงมอไมใหถกกดทบโดยใชถงมอใสนำารองบรเวณนน จดใหสะบกเลอนออกมาดานหนาเลกนอย และหมนหวไหลออกดานนอกไวขางหมอน ดงภาพ สวนแขนขางบนใหวางบนหมอนขางซงอยดานหลง

1.4) บรเวณหลงและขาสวนลาง: ขาขางทวางบนเตยงจดใหเขาเหยยดตรง วางถงมอนำารองบนปมกระดกทตาตมดานนอก สวนขาทอยดานบน จดใหงอเขางอสะโพกเลกนอยแลววางรองบนหมอน ใหระดบความสงของหมอนทำาใหสะโพกไมบดหมนเขาดานใน

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

8

2) ทานอนตะแคงกงควำา2.1) บรเวณศรษะ รวมถงปมกระดกดานขางใบหนาและห: เหมอนขอ 1.1)2.2) บรเวณปมกระดกสวนสะบกและไหล: เหมอนขอ 1.2)2.3) บรเวณแขนและมอ: แขนขางทวางบนเตยงตองระวงปมกระดกบรเวณขอศอก

และหลงมอไมใหถกกดทบโดยใชถงมอใสนำารองบรเวณนน จดใหสะบกเลอนออกมาดานหนาเลกนอย และหมนหวไหลออกดานนอกไวขางหมอน ดงภาพ สวนแขนขางบนใหกอดหมอนซงอยวางอยดานหนา ลำาตวโนมไปดานหนาเลกนอย

2.4) บรเวณหลงและขาสวนลาง: เหมอนขอ 1.4)

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

9

หลกการเคลอนยาย การยก และการพยงผปวยอ.ดร. สวณา คาเจรญ

ขนตอน1. ประเมนผปวยถงความสามารถในการชวยเหลอตนเอง, ขอหามหรอขอควรระวงในตวผ

ปวยแตละคน, สวนใดทออนแรงหรอจำาเปนตองไดรบความชวยเหลอ2. การเตรยมผปวยโดยการจดทาทางใหผปวยอยในทาทสบาย และมผารองตวบนเตยง

ขนตอนการชวยเลอนตวผปวยไปทางหวเตยง กรณผปวยไมสามารถออกแรงชวยเหลอตวเองได

1. ปผารองตวใหกบผปวย โดยควรมขอบผาเหลอใหเพยงพอตอการจบของผดแล

2. จดทาแขนและขาของผปวยใหอยภายในผารองตว ไมใหตกหลนไปภายนอกผา เพอปองกนการบาดเจบจากการเคลอนยาย

3. ผดแลสองคนชวยกนจบมมผารองตว หนหนาไปทางหวเตยง และใหจงหวะในการเคลอนยายตว พรอมๆกน โดยยกตวใหลำาตวของผปวยลอยขนจากพนเตยง ไมใหลากไปกบเตยง ยกเลอนตวไปทางหวเตยงจนกวาจะศรษะผปวยจะพอดกบขอบบนของเตยง

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

10

กรณผปวยสามารถออกแรงชวยเหลอตวเองไดบาง

1. ใหผปวยชนเขาท งสองขาง หากไมสามารถตงขาอยไดนาน ใหผดแลชวยจบทหลงเทา

1. ใหผปวยชนเขาท งสองขาง หากไมสามารถตงขาอยไดนาน ใหผดแลชวยจบทหลงเทา

2. จดทาแขนและขาของผปวยใหอยภายในผารองตว ไมใหตกหลนไปภายนอกผา เพอปองกนการบาดเจบจากการเคลอนยาย

2. ใหผปวยออกแรงกดศอกทงสองขางเพอยกลำาตวใหลอย พรอมกบออกแรงเหยยบทเทาเพอยกสะโพกใหลอย แลวถบตวขนไปทางหวเตยง หากยงไมสามารถเลอนตวได ใหผดแลชวยยกสะโพกหรอยกสะบกใหลอยกอนผปวยออกแรงถบ

ขนตอนการชวยเลอนตวผปวยไปรมเตยง กรณผปวยไมสามารถออกแรงชวยเหลอตวเองได

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

11

1. ใหผปวยชนเขาทงสองขาง หากไมสามารถตงขาอยไดนาน ใหผดแลชวยจบทหลงเทา

2. กางขาไปรมเตยงดานทตองการขยบไป3. ใหผปวยออกแรงกดศอกทงสองขางเพอยกลำาตวใหลอย พรอมกบออกแรงเหยยบ

ทเทาเพอยกสะโพกใหลอย แลวถบตวขนไปทางดานขาง หากยงไมสามารถเลอนตวได ใหผดแลชวยยกสะโพกหรอยกสะบกใหลอยกอนผปวยออกแรงถบ

กรณผปวยสามารถออกแรงชวยเหลอตวเองไดบาง

3. ผดแลสองคนชวยกนจบมมผารองตว และใหจงหวะในการเคลอนยายตว พรอมๆกน โดยยกตวใหลำาตวของผปวยลอยขนจากพนเตยง ไมใหลากไปกบเตยง เลอนตวผปวยไปทางซายหรอขวาโดยใหเหลอทวางรมเตยงเลกนอยเพอวางแขนของผปวย

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

12

ขนตอนการชวยเลอนตวผปวยพลกตะแคงตว กรณผปวยไมสามารถออกแรงชวยเหลอตวเองได

1. ผดแลยนอยดานขางผปวยดานทกำาลงจะพลกตวไป2. จบแขนและมอขางทตรงขามกบดานทจะพลกตวไปเอามาวางบนหนาทอง (เชน

ตองการพลกตะแคงไปดานซาย ใหจบแขนขวามาวางบนหนาทอง)3. ผดแลชวยชนเขาขางทตรงขามกบดานทจะพลกตวไป แลวจบไวใหอยนง4. จากนนผดแลเอามอสอดใตสะโพกและหวไหลของผปวยดานตรงขามกบดานทจะ

พลกตวไป แลวพลกตวมาหาผดแลเอง

กรณผปวยสามารถออกแรงชวยเหลอตวเองไดบาง

1. ผดแลยนอยดานขางผปวยดานทกำาลงจะพลกตวไป

2. ผปวยยกแขนและมอขางทตรงขามกบดานทจะพลกตวไปเอามาวางบนหนาทอง หากแขนขางนนไมมแรงใหเอามออกขางมาชวยจบยก (เชน ตองการพลกตะแคงไปดานซาย ใหเอาแขนขวามาวางบนหนาทอง)

3. ผปวยชนเขาขางทตรงขามกบดานทจะพลกตวไป หากไมสามารถชนเขาคางไวไดใหผดแลชวยจบเขาและขอเทาไวใหอยนง ดงภาพ

4. จากนนใหผปวยหนศรษะพรอมออกแรงถบเทาขางทชนขนเพอพลกไปอกดานหนง

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

13

ขนตอนการชวยเหลอผปวยลกนงหอยเทาขางเตยง กรณผปวยไมสามารถออกแรงชวยเหลอตวเองได

1. ใหเรมจากทานอนตะแคงกอน และผดแลอยดานทผปวยหนหนาไป2. จากนนผดแลเลอนขาผปวยทงสองขางออกมานอกเตยงถงระดบหวเขา3. ผดแลสอดแขนขางหนงทบรเวณคอดานทตดกบเตยง แขนอกขางจบทสะโพกดาน

ทไมไดสมผสเตยง4. ผดแลชวยออกแรงยกศรษะ พรอมทงกดสะโพกผปวยเพอยกลำาตวขน5. จดทาและดแลความเรยบรอยหลงลกขนนงเสรจแลว

1. ใหเรมจากทานอนตะแคงกอน และผดแลอยดานทผปวยหนหนาไป2. ผปวยเลอนขาทงสองขางออกมานอกเตยงถงระดบหวเขา หรอหากมแรงของขา

เพยงขางเดยวใหใชเทาขางทมแรงสอดไปใตเขาขางทออนแรงแลวเกยวพรอมกบลากขาทงสองขางออกมานอกเตยง

3. ผดแลจบทสะโพกผปวยดานทไมไดสมผสเตยง4. ผปวยชวยออกแรงยกศรษะ พรอมทงใชศอกขางทตดกบเตยงยนตว และใชมออก

ขางชวยยนเตยง เพอดนตวใหลกนงได5. จดทาและดแลความเรยบรอยหลงลกขนนงเสรจแลว

กรณผปวยสามารถออกแรงชวยเหลอตวเองไดบาง

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

14

ขนตอนการเคลอนยายผปวยจากเตยงไปเกาอหรอรถเขน

ขนตอนการเคลอนยายผปวยจากทานงไปยน

กรณผปวยไมสามารถออกแรงชวยเหลอตวเองได

1. นำารถเขนมาวางทำามม 45 องศากบขอบเตยง (หากผปวยมแรงเพยงดานเดยว ควรใหรถเขนอยตรงกบดานทมแรงของผปวย) และลอครถเขนใหอยกบท

2. ใสเขมขดหรอสายคาดเอวใหกบผปวย

3. ผปวยเลอนตวมาทขอบเตยง และเออมมอดานทใกลรถเขนไปจบทวางแขนของรถเขนดานทอยไกลตวแลวลกขนยน

4. ผปวยหมนตวชาๆ เพอหยอนสะโพกลงนงบนรถเขน จากนนดนทวางเทาลงแลวใหผปวยชวยยกเทาวางบนทวางเทา

กรณผปวยมแรงแขนทงสองขาง หรอ ผสงอาย

1. เลอกใชโครงชวยเดน 4 ขา หรอ Walker โดยวางทางดานหนาของผปวย2. ใสเขมขดหรอสายคาดเอวใหกบผปวย3. ผปวยเลอนตวมานงทขอบเตยง และเออมมอทงสองขางจบบรเวณทจบของโครง

ชวยเดน 4 ขา

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

15

กรณผปวยมแรงแขนและขาขางเดยว

1. เลอกใชไมเทา หรอ Cane โดยวางไมเทาทางดานหนาเยองไปทางดานขางของขางทผปวยมแรง

2. ใสเขมขดหรอสายคาดเอวใหกบผปวย3. ผปวยเลอนตวมานงทขอบเตยง และเออมมอขางมแรงจบไมเทา (ผดแลยนอยดานทผ

ปวยไมมแรง)4. เทาผปวยทงสองขางวางราบกบพน แลวลากเขาหาเตยง (ผดแลชวยลากเทาขางทผ

ปวยไมมแรง)5. ผปวยโนมตวไปขางหนา จนกระทงไหลอยตรงกบเขา กดมอจบไม

4. เทาผปวยทงสองขางวางราบกบพน แลวลากเขาหาเตยง5. ผปวยโนมตวไปขางหนา จนกระทงระดบไหลอยตรงกบเขา กดมอจบโครงชวยเดน 4

ขา พรอมกบเหยยดขาทงสองขางลกขนยน

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

16

ขนตอนการฝกเดน กรณผปวยมแรงแขนทงสองขาง หรอ ผสงอาย

1. หลงจากผปวยลกขนยน มอทงสองขางจบ บรเวณทจบของโครงชวยเดน 4 ขา หรอ Walker

2. ยกโครงชวยเดน 4 ขาไปดานหนา ประมาณ 1 ชวงศอก3. กดมอลงบนทจบ แลวถายนำาหนกไปดานซายเพอกาวขาขวา ตามดวยถายนำาหนกไป

ดานขวาเพอกาวขาซาย (ใหกาวขาขางถนดไปกอน)

ขอควรคำานง กรณผปวยมถงปสสาวะ ไมยกถงปสสาวะสงกวาระดบสะเอว และ ระวงการดงรงของ

กรณผปวยมแรงแขนและขาขางเดยว1. หลงจากผปวยลกขนยน มอขางมแรงจบไมเทา หรอ Cane2. ยกไมเทาไปดานหนา ประมาณ 1 ชวงศอก พรอมกาวขาขางตรงขามกบไมเทา ไปดาน

หนา3. กดมอลงบนไมเทา แลวถายนำาหนกไปยงขาขางหนาเพอกาวขาอกขาง ตาม

ขอควรคำานง กรณผปวยมถงปสสาวะ ไมยกถงปสสาวะสงกวาระดบสะเอว และระวงการดงรงของสาย

ปสสาวะ

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

17

การสวมใสอปกรณชวยพยงไหล (Shoulder support) กรณผปวยไมมแรงแขนและมการเคลอนของขอไหล

1. เตรยมอปกรณทใชสวมใส ใหเหมาะสมกบขนาดแขนของผปวย (ขนาด S, M, L, XL)2. จดใหผปวยนง หมอนวางบนตก และนำาแขนขางไมมแรงวางบนหมอน3. สวมอปกรณบรเวณไหลตดใหกระชบ แลวคลองสายรดผานรกแร และออมกลบมาตด

กบตวพยงทางดานหนา4. ปรบความยาวของสายรดใหเหมาะสม ไมหยอนหรอตงเกนไป

ขอควรคำานง1. ขณะสวมใสหามดงแขน หรอกระชากแขนของผปวยแรงๆ2. ตรวจสอบการกดทบของสายคลองบรเวณรกแรของผปวย3. ใหสวมใสตลอดเวลาทำากจกรรม ยกเวน ตอนนอน

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

18

การสวมใสอปกรณชวยพยงไหล (Arm sling) โดยใชผาสามเหลยม กรณผปวยไมมแรงแขนและมการเคลอนของขอไหล

1. เตรยมผาสเหลยมจตรตผนใหญ 1 ผน 2. จดใหผปวยนง หมอนวางบนตก และนำาแขนขางไมมแรงวางบนหมอน3. วางผาสามเหลยมใหมมยอดของสามเหลยมอยใตขอศอกของแขนขางทไมมแรง และ

ชายผาดานบนพาดไปทไหลอกขางหนง4. จบชายผาดานลางตลบกลบขนขางบน ใหชายผาพาดไปทไหลขางเดยวกบแขนขางท

ไมมแรง5. ผกชายผาทงสองใหปมอยตรงบรเวณทายทอย

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

19

1. เตรยมอปกรณทใชสวมใส ใหเหมาะสมกบขนาดขาและเทาของผปวย2. จดใหผปวยนงเหยยดขาบนเตยง3. สวมอปกรณบรเวณขาและเทา แลวรดบรเวณขาและเทาใหกระชบ4. ปรบความยาวของสายรดใหเหมาะสม ไมหยอนหรอตงเกนไป

ขอควรคำานง

กรณผปวยขอเทาตกขณะเดน

1. กอนสวมใสจดปลายเทากระดกขนตงตรง2. ตรวจสอบการกดทบของสายรดบรเวณหนาแขงและเทา3. สวมรองเทาไดตามปกต

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

20

การดแลรกษาความสะอาดและการปองกนการตดเชอในผปวยตดเตยง

อ.พมพปวณ เกดทรพย

ผปวยทนอนตดเตยงสวนมากจะมภาวะภมคมกนตำา นนหมายถงโอกาสในการตดเชอของผปวยจะเพมสงมากกวาคนปกตทวไป ดงนน การดแลรกษาความสะอาดและการปองกนการตดเชอจงมความสำาคญ โดยหลกการการปองกนการตดเชอนเรยกวา standard precautions (การปองกนการตดเชอมาตรฐานในผปวยทกราย) มรายละเอยด ดงน

การทำาความความสะอาดมอ มขอบงช ดงน

1. กอนสมผสผปวย 2. กอนทำาหตถการสะอาดหรอปราศจากเชอ3. หลงสมผสสารนำาหรอสารคดหลงจากรางกายผปวย4. หลงสมผสผปวย5. หลงสมผสสงแวดลอมของผปวย

โดยการทำาความสะอาดมอสามารถแบงออกไดคราวๆ เปน 2 วธ » การลางมอ โดยขนตอนการลางมอจะใชเวลาประมาณ 20-30 วนาท » การทำาความสะอาดมอดวยแอลกอฮอลเจล เปนการทำาความสะอาดมอในกรณทไมมคราบ

สกปรกปนเปอนบน โดยกดแอลกอฮอลเจลลงบนฝามอประมาณ 10 มลลลตร แลวถใหทวทงฝามอ แลวปลอยใหแหง แตควรระมดระวงการใชแอลกอฮอลเจลในผทแพ

ทง 2 วธมขนตอนการถมอ ดงน

ทมา : หนวยงานโรคตดเชอ โรงพยาบาลศรราช

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

21

การใสถงมอ (gloves) ควรสวมถงมอเมอจะสมผสหรอวาคาดวาจะสมผสผปวย เพอปองกนมอสมผสกบสารคดหลงตาง ๆ รวมไปถงปองกนการนำาเชอโรคจากมอไปสมผสผปวย โดยมวธการใสดงน

การใสถงมอ

ทมา : http://www.who.int/csr/resources/publications/EPR_AM2_E7.pdf

การใสอปกรณปองกนบรเวณหนา คอการใสอปกรณปองกนตาง ๆ เชน หนากาก ควรใสเมอปฏบตงานทมลกษณะงานเสยงตอการกระเดนหรอแพรกระจายของสารคดหลงของผปวย

วธการใสและถอดหนากาก มดงน1. ลางมอใหสะอาดและเชดใหแหง2. หนหนากากดานสขาวเขาใบหนา ใหขอบทมลวดอยดานบน3. นำาสายคลองหใหกระชบ ในกรณทเปนหนากากแบบผกใหผกเงอนกระตก4. กดขอบลวดใหแนบกระชบกบดงจมกและดงหนากากใหคลมทงปากและจมก5. หลงจากใชหนากากเสรจแลว หากเปนหนากากแบบผกใหกระตกเชอกดานลางกอน6. นำาหนากากออกจากใบหนาโดยมอไมสมผสบรเวณดานนอกของหนากาก7. พบหนากากใหสวนดานนอกอยดานในและทงหนากากลงถงขยะตดเชอ

การใสอปกรณปองกนบรเวณหนา

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

22

ควรใชวธปองกนโดยปดปากและจมกเมอจะไอหรอจามดวยทชชหรอหนากาก ในกรณทไมมทชช หรอหนากาก ใหใชตนแขนปดปากขณะไอหรอจาม

การปดปากและจมกขณะไอหรอจาม

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

23

ภาวะแทรกซอนในผปวยตดเตยง : แผลกดทบอ.พมพปวณ เกดทรพย

แผลกดทบ คอ การบาดเจบเฉพาะทของผวหนงซงสวนใหญเปนผวหนงตามปมกระดกตาง ๆ มสาเหตจากภาวะนอนนานเกดแรงกดทำาใหเนอเยอบรเวณนนขาดเลอดและออกซเจน สงผลใหเนอเยอตายในทสด

ทมา : http://goo.gl/tKCLL0

บรเวณทอาจเกดแผลกดทบ

1. ทานอนหงาย : ทายทอย หวไหล หลงสวนบน ขอศอก กนกบ สนเทา

2. ทานอนตะแคง : ห หวไหล ขอศอก กระดกเชงกราน ปมกระดกตนขา ตาตม สนเทา

3. ทานง : กนกบ ปมกระดกกน หว กระดกสะบก สนเทา

ทมา : http://goo.gl/9TsJyo

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

24

การดแลและปองกนแผลกดทบ

1. ดแลพลกตะแคงตวเปลยนทานอนทก 2 ชวโมง โดยเฉพาะในรายทผปวยชวยเหลอตวเองไมได โดยจดทาสลบกนไปตามความเหมาะสม ควรใชหมอนหรอผานม ๆ รองบรเวณทกดทบหรอปมกระดก

2. ดแลทนอน ใหสะอาด แหง และเรยบตงอยเสมอ 3. ควรใชทนอนทชวยลดโอกาสเกดแผลกดทบ เชน ทนอนลม4. การยกหรอเคลอนยายผปวยควรมผารองยกเพอปองกนการเสยดส 5. ดแลผวหนงผปวยใหแหงสะอาดไมอบชน เพราะถาผวหนงเปยกชนหรอรอนจะทำาใหเกดแผล

เปอย ผวหนงถลอกงาย โดยเฉพาะอยางภายหลงผปวยถายอจจาระหรอปสสาวะแลว ตองทำาความสะอาดและซบใหแหง และหากสงเกตพบวาผปวยมผวหนงแหงแตกเปนขย ควรดแลทาครมหรอโลชน

6. ดแลใหผปวยมการเคลนไหวรางกายเพอใหกลามเนอ หลอดเลอด และผวหนงแขงแรง มการไหลเวยนของโลหตทด

7. ดแลอาหารใหมคณคาทางโภชนาการครบ อาจเนนในสวนของโปรตน8. ดแลทำาความสะอาดแผลโดยวธปราศจากเชอ

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

25

ภาวะแทรกซอนในผปวยตดเตยง : ระบบหายใจอ.พมพปวณ เกดทรพย

ปญหาทางระบบหายใจเปนภาวะแทรกซอนหนงทพบไดบอยในผปวยนอนนาน ยงระยะเวลาทนอนนานมากขน ปญหาทางระบบหายใจกจะยงเพมตามมามากขน โดยปญหาทางระบบหายใจทมกเกดขน มดงน

1. ปรมาตรความจปอดและสมรรถภาพทางการทำางานของปอดลดลง2. มเสมหะคงคาง3. ทางเดนอากาศและถงลมสญเสยความยดหยนจากการทปอดมการเปลยนแปลงโครงสรางไป4. มความเสยงตอภาวะปอดแฟบ

การปองกนและแกไข

1. การจดทาเพอเพมการไหลเวยนอากาศ ใหเนนการปรบหวสง ดงรป

ทมา : http://brooksidepress.org/nursing_fundamentals_1/?page_id=394

2. ออกกำาลงกายเพมการขยายตวของทรวงอก

ทมา : http://campaign99.tripod.com/beyondsci/sciguide/chapter5.html

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

26

เอกสารอางอง

1. World Health Organization. Standard precautions in health care. 2007. Available at: http://www.who.int/csr/resources/publications/EPR_AM2_E7.pdf

2. World Health Organization. WHO Guidelines on Hand Hygiene in Health Care. 2009. Available at: http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241597906_eng.pdf?ua=1

3. Centers for Disease Control and Prevention. Guidance for the Selection and Use of Personal Protective Equipment (PPE) in Healthcare Settings. 2004. Available at: http://www.cdc.gov/hai/pdfs/ppe/ppeslides6-29-04.pdf

4. Centers for Disease Control and Prevention. Guideline for Isolation Precau-tions. 2007. available at: http://www.cdc.gov/hicpac/pdf/isolation/Isolation2007.pdf)

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

27

ชดทาท 1

ชดทาท 2

ชดทาออกกำาลงกายเพอเพมความยดหยนสำาหรบปองกนอาการไมสบายของระบบกระดกและกลามเนอ

ดร.เบญจวรรณ อภนนทกล

คำาชแจง ชดการออกกำาลงกายนมวตถประสงคเพอเพมความคลองตวและยดหยนของรางกายเหมาะสำาหรบผทไมมโรคประจำาตวหรออาการผดปกตอนๆเชน รมาตอยด เกาท อาการอกเสบ (ปวด บวม แดง รอน) ของขอตอ กลามเนอ หรอเอน เปนตน หากมโรคประจำาตวหรออาการผดปกตอนๆดงกลาว ควรออกกำาลงกายภายใตคำาแนะนำา หรอการดแลของนกกายภาพบำาบดหรอแพทยเทานน

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

28

ชดทาท 3

ชดทาท 4

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

29

ชดทาท 5

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

30

การปรบบานและสงแวดลอมใหเหมาะสมอ.วรนทร รกกมล

บาน คอสถานททผสงอาย หรอ ผปวยใชเวลาอยมากทสด การปองกนการเกดอบตเหต ทจะเกดขนทบานจงเปนสงจำาเปนอยางยง เนองจาก

» ผสงอายเปนวยทมกระดกเปราะบาง » ความหนาแนนของมวลกระดกนอย » ความสามารถทจะทรงตวลดลง เปนตน

............................ เพยงการหกลมเลกนอย อาจกลายเปนปญหาทรนแรงได ...................................

ดงนน การปรบปรงบาน และสงแวดลอมทเหมาะสมกบผสงอาย จงเปนสงทสำาคญในการดแลสขภาพของผสงอาย โดยมหลกการดงตอไปน

1. การปรบหองนอน หรอทนอนสำาหรบผสงอาย ซงระดบความสงของเตยงนอนควรอยในระดบทสามารถวางเทาราบกบพนได (ดงรปท 1) มความทนทานและมความปลอดภย ไมตำาเกนไป เพอปองกนการหกลมขณะลก และสะดวกสบายตอการลกขนยนแลวเดน

2. ควรเอาธรณประตออก หรอปรบใหอยในระดบเดยวกบพนทางเดน (ดงรปท 2) และควรมทางตางระดบในบานใหนอยทสด เพอปองกนการสะดดหกลมของผสงอาย

(รปท 1)

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

31

3. บรวณทางเดนควรมแสงสวางทเพยงพอ (ดงรปท 3) เพอปองกนการสะดดหกลมของผสงอาย

(รปท 2)

(รปท 3)

(รปท 4)

4. หองนำาควรเลอกใชวสดกนลนในหองนำา ตดตงราวจบขางอางอาบนำาหรอทางเดนเขาหองนำา (ดงรปท 4) เพอปองกนการสะดดหกลมของผสงอาย

โครงการอบรมผปวยภาวะพงพงแบบองครวม

32

(รปท 5)

(รปท 6.1) (รปท 6.2)

5. แนะนำาเปนโถสวมชกโครกทพอเหมาะสำาหรบผสงอาย ไมเตยหรอสงเกนไปตดตงราวจบตามทางเดนภายในหองนำา (ดงรปท 5) และมนตรวจสอบความแขงแรงของราวจบอยางสมำาเสมอ เพอปองกนการหกลมของผสงอาย

6. บนไดบานควรมราวจบ (ดงรปท 6.1) เพอปองกนการหกลมตกบนได หากมผปวยอมพาตครง-ซก อาศยอยในบานดวยขณะขนและลงบนได ควรมราวจบอยดานทไมมการออนแรงของกลามเนอ (ดงรปท 6.2 ดานทไมมการออนแรงของกลามเนอ คอดานซายผปวย)

7. ไมควรวางของเกะกะทวบาน ปองกนการสะดดลมชองผสงอาย8. หากมการปพรมทพนบาน พรมจะตองไมเกาจนขาด เพอปองกนการสะดดลมชองผสงอาย9. จดการสายไฟใหอยตามแนวผนง ไมควรอยใตพรมหรอพนททางเดน10. จดบรเวณใหโลง เชน หนาบาน ขางๆ บาน ควรมพนทเทากนไมเปนหลม หรอมกอนหน

เพอปองกนการสะลม เปนตน