ENZIMI

Ivona aker

ASPARTAT AMINOTRANSFERAZA, ASTReakcija transaminacije: L-aspartat +-ketoglutarat AST oksaloacetat+ L-glutamatNajvea aktivnost: srce, jetra,miii, guteraa (slezena, plua, eritrociti)2 izoenzima: AST1- citoplazmatski, 40% AST2- mitohondrijski, 60%Citoplazmatski- u serumu zdravih osoba i bolesnika s akutnim hepatitisom (blago oteenje)Mitohondrijski - u serumu bolesnika s cirozom jetre i infarkta miokarda (dugotrajni nekrotini proces, tee oteenje)Aktivnost raste u akutnom tok. hepatitisu (kronini hepatitis i ciroza jetre manje)

AST- KLINIKO ZNAENJEIzrazito povien- virusni hepatitisUmjereno povien- nekroza jetrenih stanica, kolestatika i opstruktivna utica, kronini hepatitis, hepatotoksini lijekovi, alkoholni hepatitis (AST>ALT u alkoholnom; ALT >AST u ak. i kr. hepatitsu), nekroze, upale, infarkt miokardaAlkoholiari s povienom AST- ciroza u sljedeih 10 godina

ALANIN AMINOTRANSFERAZA (ALT)Reakcija transaminacije: L-alanin+ -ketoglutaratALTpiruvat+ L-glutamat

Citoplazmatski i specifini jetreni enzim ( u gotovo svim tkivima, osim kostima i zubima)

Aktivnost u serumu poveana: bolesti hepatobilijarnog trakta, akutni virusni hepatitis, opstruktivna utica, guterane bolesti

AST t1/2: 12-22 h, ALT t1/2: 13-57 (u plazmi)KLINIKO ZNAENJEALT - nekroza jetrenih stanica, ok, trauma skeletnih miia, miokarditisALT - ciroza, tumor jetre, miina distrofija, miopatija, infarkt miokarda, hemolitike bolesti, kr. alkoholizamDeRitsov omjer AST/ALT (laboratorijska dijagnostika): 2 (oteenje jetre nekrotinog tipa- alkohol)Praenje alkoholne apstinencije- AST,ALT u kombinaciji sa GGT- kad alkoholiar nastavi piti nakon otpusta, ALT i GGT se poveaju 20%, a AST 40 %

ALKALNA FOSFATZA (ALP)Hidrolaza koja razgrauje organske monoestere ortofosforne kiseline na alkohol i fosfat (optimum u alkalnom mediju)Vezan u staninim membranama (kosti, jetra, posteljica, bubrezi, probavni trakt)U serumu porijeklom iz jetre i kostiju, a tijekom trudnoe iz posteljiceKotani izoenzim ALP u djece mlae od 2 god. zbog rasta kostiju (poveana aktivnost)Poslije se aktivnost smanjuje, a u starijih ljudi je opet poveanaDiferencijalna dijagnostika u kotanim bolestima, bolestima jetre i unih vodovaALP - kolestaza, kolecistitis, ciroza, hepatitis, opstruktivni ikterus, zloudni tumori jetreALP- hepatocelularne bolesti, virusni hepatitisTumorski biljeg, indeks bolesti jetre i kostiju (povezana s aktivnou osteoblasta)

KLINIKO ZNAENJEPoviena aktvnost ALP: zarastanje lomova kostiju, hiperparatireodizmu, osteomalaciji, nedostatku vit. D, metastatiki karcinomi kostiju, mononukleozi, hepatocelularnom karcinomu, hepatitisu, alkoholiariSniena aktivnost: hipotireodizam, radioaktvni spojevi u kostima, nedostatk vit B12, Zn, Mg u prehrani

5 ` - NUKLEOTIDAZA ( 5 ` NT)Katalizira hidrolizu veine ribonukleozid 5 ` - monofasfata i deoksiribonukleozid 5`- monofosfata na nukleozide i ortofosfatProstata, hipofiza, titnjaa, sjemenici, bubrezi, plua, jetra glavnina vezana na plazmatske membrane

KLINIKO ZNAENJE5 ` NT - bolesti hepatobilijarnog trakta (specifina za jetrene bolesti jer se ne poveava u kotanim bolestima kao ALP), kolecistits, ciroza, tumor jetre, opstrukcija unim kamencima, intrahepatalna i ekstrhepatalna bilijarna opstrukcija

Poviena u zadnjem tromjeseju trudnoe

- GLUTAMILTRANSFERAZA (GGT)Katalizira prijenos glutamilne skupine kroz stanine membrane u ciklusu sinteze i razgradnje glutationaBubreg, prostata, guteraa, jetra, epitel tankog crijeva, mozakTjelesne tekuine- sjemena tekuina, u, mokraa, krvna plazmaVezan na stanine membrane- osjetljiv, ali nespecifian pokazatelj oteenja epitelnih stanica bilijarnog trakta i intrahepatikih kanaliaIzoenzim sa velikom Mr - povien kod bilijarne opstrukcijeIzoenzim (2)- sa manjom Mr - hepatocelularna oteenjaKLINIKO ZNAENJEGGT- oteenje jetre, perzistirajui kronini hepatits, opstrukcijski iktrus, pankreatitsGGT - akutni virusni hepatitis, agresivni kronini hepatitis i ciroza jetre (alkohol), bilijarna ciroza

- GLUTATION- S- TRANSFERAZA (GST- )Najosjetljiviji pokazatelj hepatocelularnog oteenjaCitoplazmatski enzim (jetra, adrenalna lijezda, testisi, bubreg)T1/2 je 90 min- osjetljiv i brzo reagirajui biljegZa praenje funkcije hepatocita nakon transplatacije jetre - aktivnost mu se smanjuje bre od aktivnosti aminotransferaza

1-ANTITRIPSIN (AAT)AAT- glavni plazmatski inhibitor serinskih proteaza, skupina proteina akutnih fazaPoviene vrijednosti - akutni upalni procesi, reumatoidni artritis, trudnoaSniena vrijednost - uroeni nedostatak AAT zbog genskih mutacija- rizik za razvoj plunog emfizema i jetrenih bolestiGen za AAT smjeten na 14. kromosomu, 90 razliitih polimorfnih alelaPI M- proteazni inhibitor, normalna serumska koncentracijaDeficijentni aleli: PI S, PI ZFenotip AAT odreen kodominantnom ekspresijom dvaju roditeljskih alela

KLINIKO ZNAENJE

AAT- akutni upalni procesi, nekroza tkiva, traume, trudnoe, reumatoidni artritisFenotipizacija/genotipizacija- omoguuje indentifikaciju pojedinih fenotipovaDijagnostiko znaenje jesu fenotipovi odreeni deficijentnim alelima Z i S