©The McGraw-Hill Companies, 2005

Bölüm 34Döviz Kuru Rejimleri

David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005

PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

2©The McGraw-Hill Companies, 2005

Bu bölümde

• Döviz kuru rejimlerinin birbirinden farkını,

• Altın Standardı’nı,• Ayarlanabilir sabit kur rejimini,• İmkansız Üçlü kavramını,• Spekülatif Saldırıları,• Dalgalı kur rejimini,• Politika eşgüdümünün neden gerekli

olduğunu, ve• Avrupa Para Sistemi’ni ele alacağız.

3©The McGraw-Hill Companies, 2005

Döviz Kuru Rejimleri

Döviz Kuru

MüdahaleSabit Dalgalı

SerbestDalgalanma(free float)

yok

Altın StandardıCurrency Board

otomatik

Ayarlanabilir sabit kur

Kirlidalgalanma(managed float)

İsteğe bağlı

4©The McGraw-Hill Companies, 2005

Altın Standardı• Bildiğimiz anlamda döviz kuru rejimleri

öncesinde 19. yy boyunca hakim olan rejim…• Altın standardının özellikleri:

– Hükümetler kendi paraları cinsinden altın fiyatını sabitlerler.

– Bu fiyattan istenilen miktarda paranın altına çevrilmesi hükümetçe taahhüt edilir,

– Para ancak karşılığı olarak altın varsa basılabilir. Dolayısıyla, para arzı hükümetin kasasındaki altın miktarına birebir bağlıdır.

– Cari hesaplarda ortaya çıkan dengesizlikler altın standardı ile otomatik olarak çözülür. Ancak,

• Bu yöntem, tam istihdam düzeyine ancak fiyatlar ve ücretlerin değişmesiyle ulaşmaya imkan verdiğinden uzun ve derin resesyonlara karşı kırılganlık yaratır.

5©The McGraw-Hill Companies, 2005

Altın Standardı (2)

• Altın standardı’nın bir iyi bir de kötü yanı vardır:– İyi yanı, para basımını kasada tutulan altın

miktarına bağladığı için hükümetlerin fütursuzca para basmalarının ve enflasyonu azdırmalarının önüne geçmesi,

– Kötü yanı ise, durgunluk ve canlanma dönemlerinde para otoritesinin müdahale edip, çıktıyı potansiyel düzeyde tutmasına izin vermez. Zira, yeni dengeye ulaşma süreci otomatiktir, dışarıdan müdahale edilemez.

6©The McGraw-Hill Companies, 2005

Ayarlanabilir Sabit Kur ve Dolar Standardı

• Ayarlanabilir Sabit Kur rejiminde kurlar genelde sabittir ancak değişen şartlara göre ülkelerin kurun seviyesini arasıra değiştirmelerine izin verilir.

• Bretton Woods sisteminde her ülke kendi parasını dolara belirli kurlardan sabitlemişti.– Buna dolar standardı diyoruz.– Ulusal paralar, dolara ve altına bu sabitlenmiş

kurlardan istenilen herzaman çevrilebilinirdi.

7©The McGraw-Hill Companies, 2005

Dolar Standardı• Dolar standardı altında ödemeler dengesi açığıyla

karşılaşan ülkeler

• Para arzındaki anormal düşmeleri döviz rezervlerini eriterek giderme yoluna gittiler

• Ancak rezervler sonlu olduğundan yapılması gereken devalüasyonu sonsuza kadar erteleyemezler,

• Bu durum spekülatörler için çok elverişliydi. Cari açık veren ve rezervlerinin sonuna gelen ülke paralarını satıp, dövizi yurtdışına çıkararak büyük kazançlar sağlayabileceklerdir. Bu sorunla başedebilmek için, Bretton Woods sisteminin mimarları, ülkelerden sermaye çıkışını yasaklamışlardı. Bu da bizi, “imkansız üçlü” kavramına getiriyor.

8©The McGraw-Hill Companies, 2005

İmkansız Üçlü (Impossible Trinity)

• Sabit kur rejimi, tam sermaye hareketliliği ve bağımsız para politikası aynı anda varolamaz.

• Otoriteler, bu üçlüden ancak herhangi ikisini kontrol edebilirler.

• Örneğin, sermaye hareketleri serbestken, sabit kur rejimi altında bağımsız para politikası izlenemez. Para arzı otomatik olarak artar ya da azalır. Dolayısıyla, otoriteler kur ya da para arzından birini bağımsızca belirleyebilirler.

9©The McGraw-Hill Companies, 2005

Dalgalı Kur Rejimi• Tam/Serbest Dalgalı kur rejimi altında döviz piyasası daima

dengededir.

• Hükümetçe tutulması taahhüt edilmiş bir kur düzeyi bulunmadığından dolayı, MB’nın döviz rezervleri değişmeden kalır.

• Nominal döviz kuru rekabet gücünü koruyacak şekilde serbestçe hareket eder.

• Ancak, sermaye hareketleri serbestken, kısa vadede, serbest dalgalı rejimde kurlar spekülasyonların etkisi ile belirlenir.

– Zira sermaye akımları faiz oranları arasındaki farka duyarlıdır, bu tarz spekülatif yatırımlar sonucu ülkenin döviz kuru artar ya da düşer.

• Ancak, dalgalı kur rejimi ülkeleri spekülatörlerin büyük çaplı saldırılarından korur. Kurun serbestçe hareket ediyor olması, ülkeden bir anda büyük miktarlarda sermaye çıkışını engeller.

10©The McGraw-Hill Companies, 2005

Sabit kur mu Dalgalı Kur mu?• Dayanıklılık (Robustness)

– Bretton Woods sistemi, nominal ve reel şoklara karşı ülkeleri iyi koruyamadığından çökmek zorunda kaldı

– Esnek kur sistemi daha güvenilir bir alternatif olarak ortaya çıktı

• Oynaklık (Volatility)– Sabit kur sistemleri ileriyi daha net görmeyi sağlar, bu

anlamda ekonomideki oynaklığı azaltır.– Esnek kur sistemleri ise potansiyel olarak oynaktır.

• Finansal Disiplin– Sabit kur rejimleri para ve maliye otoritelerini disipline

eder ve politikaların birbiriyle uyumlu olmasını zorunlu kılar.

11©The McGraw-Hill Companies, 2005

Uluslararası Politika Eşgüdümü (Coordination)

• Politikaların eşgüdümlü bir biçimde belirlenmesi ne gibi faydalar sağlar?

• Dışsallık Argümanı (Externality argument):– Anlaşma dışında kalmanın maliyetleri vardır.

• İtibar (Reputation) Argümanı– Koordinasyon sonucu ülkeler politikaları

uygulama konusunda itibar kazanır, tekil hareket ettiklerinde itibar elde etmek daha zordur.

12©The McGraw-Hill Companies, 2005

Avrupa Para Sistemi

• 1979’da İngiltere’nin de içinde bulunduğu Avrupa Topluluğu tarafından kurulmuştur.

• Para politikası ve döviz kuru eşgüdümüne dayanan bir sistemdir.

• Döviz Kuru Mekanizması’nı (ERM) içerir.– ERM’e üye her ülke parasını birbirine karşı sabit bir kurdan

belirler, diğer ülkelere karşı paraları topluca aynı oranda dalgalanır.

– İngiltere 1990’a kadar katılmamış, 1992’de ise terk etmiştir.

• Sistem, döviz kurlarındaki oynaklığı gidermede birhayli etkili olmuştur.