BODRUM SMMMObodrumsmmmo.org.tr/ckfinder/userfiles/files/Bb.pdf · Bu çalıĢma bir monografi...

BODRUM SMMMO

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ

SEMĠNERĠ

9 OCAK 2015

SMMM Nusret KURDOĞLU

2


2014 yılı da tüm meslek mensupları için oldukça

hareketli geçti. Özellikle yılın son döneminde,

yeni TTK ile ilgili geliĢmeler ve KGK duyuruları

üzerine tartıĢmalar gündemin merkezinde yer aldı.

Ancak bu olaylar, bütünüyle ayrı bir çalıĢma konusu

ve bu günkü çalıĢmamızın içeriğinde yer almıyor.

3

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Öte yandan bu yıl yeniden değerleme oranının % 10

dan yüksek olması, yeniden enflasyon düzeltmesinin baĢlatılmasının yaklaĢması olasılığını düĢündürdü. Bilindiği gibi, “kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.” (VUK Mük.298/1)

4


Bu çalıĢma bir monografi üzerinde iĢlem yapılacak

biçimde programlanmadı. Dönem sonunda

yapılması gerekli çeĢitli iĢlemlerin muhasebe

kayıtlarına örnekler sunma ve dolayısıyla

yapılması gerekli iĢlemleri anımsatma amacı

güdüldü. Bu arada doğallıkla tüm hesaplar değil,

sadece değerlemesinde özellikle dikkat edilmesi

gereken noktalar olan bazı hesaplar ele alındı.

5


Yapılması gereken iĢlemleri kısaca

özetlersek, karĢımıza Ģöyle bir

tablo çıkmaktadır;

6


31.12.2014 için gerekli günlük kayıtlar tamamlandıktan sonra genel geçici mizanın alınması

Mizanda yer alan tüm hesapların elden geçirilmesi, banka hesaplarının, alıcı – satıcı, verilen – alınan çeklerin ve alacak ve borç senetlerinin mutabakatlarının yapılması,

VUK değerleme hükümlerine göre değerlenecek tüm hesapların tek tek ele alınarak değerlemelerin yapılması,

7


Bu değerlemeler yapılırken, tüm giderler ve

bazı gelirler için ödemenin değil,

tahakkukun esas alınması gerektiğinin göz

önünde tutulması,

• Öncelikle 7 grubu hesaplarını etkileyecek

kalemlerin ele alınması ve dönemsellik

kavramı da göz önünde tutularak değerleme

ve aktarmaların yapılması,

8


7 grubu hesaplarına giriĢler tamamlandıktan

ve artık bu gruba eklenecek bir tutar

olmadığı kesinleĢtikten sonra, bu gruptaki

tutarların ilgili bilanço ve gelir tablosu

hesaplarına yansıtılması,

9


Bu yansıtmalar sırasında, yansıtma

hesaplarının (düzeltme iĢlemleri hariç) ana

hesaplarla karĢılıklı kapatılma öncesinde

hiçbir zaman borçlanmayacağının (daima

önce alacaklı duruma geleceğinin)

unutulmaması,

10


Yıllara yaygın inĢaat ve onarma iĢleri

yapan iĢletmelerde, yansıtma iĢlemleri

yapılmadan önce ortak giderlerin

dağılımının (740 hesabın borcuna karĢılık

ilgili gider hesaplarının alacağı kullanılarak)

yapılması, dağıtım anahtarı olarak yapılan

giderlerin kullanılması,

11


7 grubu hesaplarının yansıtılması

iĢleminden sonra, 6 grubundaki doğrudan

kayıt yapılabilecek gider hesaplarına ve tüm

gelir hesaplarına eklenecek iĢlem bulunup

bulunmadığının kontrolünün yapılması

12


Bu arada, 21.06.2006 tarihinde

yayımlanarak yürürlüğe giren 5520 sayılı

Kurumlar Vergisi Yasasının 12. maddesi

çerçevesinde “Örtülü Sermaye” ve 13.

maddesi çerçevesinde “Örtülü Kar

Dağıtımı” noktasında yapılacak bir

uygulama olup olmadığının araĢtırılması ve

yapılması,

13


Bu iĢlemler tamamlandıktan sonra,

600 – 689 hesaplar arası bir mizan alınarak,

dönem ticari karının elde edilmesi,

Yapılan tüm bu iĢlemlerin kontrolü, dönem

ticari karının kesinleĢtirilmesi,

14


Sadece Kurumlar Vergisi ödevlileri için,

dönem ticari karının kesinleĢtirilmesinden

sonra, bu ticari kara gerekli ekleme ve

çıkartmaların yapılmasıyla dönem

matrahının bulunması ve vergi

karĢılıklarının hesaplanması, (Bu iĢlem gelir

vergisi ödevlileri için yapılmaz)

15


Elde edilen ve bilançoya esas olacak

son mizanda önemlilik kavramı uyarınca

açılması gereken yeni hesap olup

olmadığının araĢtırılması, gerek varsa bu

hesapların açılması, (Örn. Kredi Slipleri için

104 Hs. Gibi..)

Mali Tabloların oluĢturulması.

16


Ancak, 2014 yılı dönem sonu

iĢlemlerine girmeden önce, önemli

bazı hususları göz önünde tutmakta

yarar var.

17


1) Öncelikle, 2004 yılı enflasyon

düzeltmesinin ve bu düzeltmeler sonrasında

ortaya çıkan bazı ihmallerin bu güne

yansıyan sonuçları artık düzeltilmelidir.

Zira bunların sürüncemede kalması bir çok

sakıncayı beraberinde getirmekte..

18

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 1-A) Bazı iĢletmelerde, 2003 ve 2004 bilançolarının

düzeltilmesinde ortaya çıkan ve 580 hesaba alınan önceki dönem zararları ile, öz sermaye kalemlerinde (502, 540, 541, 542, 549 v.b.) ortaya çıkan enflasyon düzeltme farklarının karĢılıklı mahsubunun hala yapılmadığı ve bu tutarların 2014 yılı kayıtlarına aktarılmıĢ olduğu görülmektedir. 2004 yılı sonu itibariyle yapılmamıĢ olan bu mahsup iĢlemi, artık en geç 2014 yılı sonu itibariyle yapılmalıdır. (Bilançonun sadeleĢtirilmesine yönelik bu iĢlem yapılırken, öz sermaye kalemlerinde oluĢan enflasyon düzeltmesi (ED) farkları, 549 hesaptan baĢlayarak yukarı doğru yapılması önerilir.)

19


Örnek: 1

580 hesapta oluĢan önceki dönem zararı 100.000 TL,

502 hesapta oluĢan Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 115.000 TL,

540 hesapta oluĢan Yasal Yedekler ED Farkı 12.000 TL,

542 hesapta oluĢan Olağanüstü Yedekler ED Farkı 11.000 TL,

549 hesapta oluĢan Özel Fonlar ED Farkı 5.000 TL olsun.

20


Mahsup iĢlemlerini yaparken, (bana göre) öncelikle 549 hesaptan

baĢlayarak, yukarıya doğru gidilmeli, sona kalan tutar 502 hesaptan

mahsup edilmelidir.

549 99 ÖZEL FONLAR ED FARKI 5.000

542 99 OLAĞANÜSTÜ YD. ED FARKI 11.000

540 99 YASAL YEDEKLER ED FARKI 12.000

502 SERM.DÜZ.OL.FARKLARI 72.000

580 GEÇMĠġ YILLAR ZARARLARI 100.000

21


Aslında 2004 yılı sonu itibariyle yapılmıĢ olması gereken bu

iĢlem, bu güne kadar yapılmadıysa, artık 2014 yılında

mutlaka yapılmalıdır. ĠĢlemin gecikmesinin yasal bir

yaptırımı yoktur, ancak özellikle sermaye artırımları

sırasında karĢılaĢılan sıkıntılar, kendiliğinden yaptırım

oluĢturmaktadır.

1-B) Bu mahsuplar sonrası, hala öz sermaye kalemlerinde bir

değerleme farkı kaldıysa, bu tutarların da sermayeye

eklenmesi iĢlemi de mutlaka yapılmalıdır.

22


2) Dönem sonu iĢlemlerine iliĢkin olarak baĢvurulan kaynaklarda sıkça rastlanan “gider yazılamaz” deyimini doğru algılamak gerekir. Kullanılan bu deyimin asıl anlamı, “matrahtan indirilemez” biçimindedir. ĠĢletme kiĢiliğine göre gider oluĢturan tüm kalemler, ilgili gider hesaplarına gider olarak yazılmalı, bu giderlerin içerisinde KKEG niteliğinde olanlar matrah hesaplanması sırasında göz önünde tutulmalıdır. (Ödenmeyen SGK primleri, kıdem tazminat karĢılıkları, özel iletiĢim vergileri v.b.)

23


Bu uygulamanın sağlıklı biçimde yürütülebilmesi için çeĢitli yöntemler vardır, ancak en sağlıklı ve pratik yöntemin Nazım Hesaplar yöntemi olduğu açıktır.

ġimdi bu “Nazım Hesaplar” yöntemini kısaca açıklamaya çalıĢalım;

24


Tekdüzen Muhasebe Sistemi (TDMS), dönem sonunda elde edilecek temel mali tabloların, gerek “Muhasebenin Temel Kavramları” gerekse “Temel Mali Tabloların Düzenlenme Ġlkeleri” ile tam uyumlu olması gereğini öngörür. Bundaki temel amaç, mali tablolarda yer alan bilgilerin karar vericiler tarafından en iyi Ģekilde ve süratle kullanılabilmesi için bu tabloların anlaĢılabilir, gereksinimlere uygun, doğru ve güvenilir, karĢılaĢtırılabilir olmasıdır. Bu bağlamda, mali tabloların, iĢletmenin rapor tarihindeki gerçek durumunu tüm açıklığı ile ortaya koyması gerekir.

25

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Oysa, TDMS’nin bir aracı olan Tekdüzen Hesap

Planı, mevcut hesaplarıyla iĢletmeye ait tüm bilgileri kapsayamamaktadır. Bu da çok doğaldır. ĠĢletmenin çeĢitli taahhütlerden doğan riskleri, (örn. Teminat mektupları, verdiği kefaletler, pasifte yer almayan taahhütler ..) iĢletmenin edindiği referanslar (alınan kefaletler), çeĢitli Ģekillerde iĢletmeye tanınan avantajlar (örn. yatırım indirimine iliĢkin bilgiler) gibi gerekli bazı bilgiler, bilanço hesapları içerisinde yer almamaktadır. Bu nedenle, sırf bilanço hesaplarından oluĢan bir mali tabloda, bu tür bilgiler eksik kalmaktadır. O halde, bu tür bilgilerin mali tablo dip notlarında açıklanması zorunluluğu doğmaktadır.

26


Ayrıca, bilindiği gibi, mali tablo dip notlarında

iĢletmenin katlandığı risklere iliĢkin bilgilerin yanı

sıra, “aktif değerlerin toplam sigorta tutarları v.b.”

gibi bilgiler de araĢtırılmaktadır.

ĠĢte, Nazım Hesaplar, bu tür bilgilerin dönem

içerisinde depolandığı bir not defteri gibi de

kullanılabilir ve dönem sonunda dip notların

hazırlanmasında zaman kaybını önleyebilir.

27


Bilindiği gibi, TDMS’ne göre; ”Bu düzenleme

kapsamında bulunan iĢletmeler, muhasebe

sistemlerini bu tebliğ ve ekinde öngörülen

kurallara uygun olarak yürüteceklerdir. Ancak,

vergiye tabi karın tespiti aĢamasında vergi

kanunlarında yer alan özel hükümleri göz önünde

tutmak zorundadırlar.”

Bunu sağlamanın en kolay, en kestirme yolu, Nazım

Hesap sisteminin kullanılmasıdır.

28

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin (MSUGT),

"V"inci bölümünde de belirtildiği gibi, (TDMS) muhasebeden sadece "Doğru Matrah" değil "Doğru Kar" ya da "Doğru Sonuç" istemektedir. Bu istem, "KiĢilik Kavramı" ve "Tam Açıklama Kavramı" ile birlikte düĢünüldüğü zaman uygulamaya çok büyük değiĢiklikler getirmiĢtir. Özellikle gerçekte "ĠĢletme KiĢiliği" açısından gider ya da gelir niteliğinde olan, ancak matrah saptanmasında eklenmesi ya da indirilmesi kabul edilmeyen (matrah hesaplanmasında göz önüne alınmaması gereken) çeĢitli iĢlemlerin kaydedilmesinde (ki bunların hepsinin kaydedilmesi zorunludur.) değiĢik ve amaca uygun yöntemlerin seçilmesi ve bu yöntemlerin iyi, doğru kullanılması gerekmektedir.

29

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ ĠĢte tüm bu olgular karĢısında, TDMS’nin

gereklerine göre sağlıklı mali tablo oluĢturmak için, sürekli “Nazım Hesap” kullanımı neredeyse zorunludur. Konuya derinlemesine girildiğinde, Nazım Hesap sisteminin, ana hesap sisteminden neredeyse daha önemli hale gelmiĢ olacağı açıkça görülecektir. Kısaca, (TDMS) ile yürürlükteki vergi mevzuatının uyumunu sağlamanın yanı sıra, bilanço hesaplarında yer alamayan önemli bilgilerin açıklanmasında, neredeyse tek “altın anahtar” NAZIM HESAPLAR’dır. Ve bütün bunlar göz önüne alındığında, Nazım Hesaplar’ın en az üç ayrı biçimde kullanım alanı olduğu ortaya çıkmaktadır;

30

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ * Dönem Karı veya Zararı’ndan Matraha

geçiĢ anahtarı oluĢturan Nazım Hesaplar:

Genellikle “950-951” ve “960-961” olarak kullanımı yaygınlaĢan bu hesaplar, yıllara yaygın inĢaat ve onarım iĢi yapan iĢletmeler dıĢında kalan tüm iĢletmelerde, dönem sonlarında vergi karĢılıklarının (ya da matrahın) hesaplanmasından sonra kapatılır ve bilançoda yer almaz. Sadece yıllara yaygın inĢaat ve onarım iĢi yapan iĢletmelerde, doğrudan yıllara yaygın iĢlere ait olan KKEG ve dağılıma tabi tutulan ortak giderler içindeki KKEG payları, o iĢlerin bitiminde matraha eklenmek üzere kapatılmaz, bilançoda “Nazım Hesaplar” toplamının içerisinde yer alır.

31


* Mevcut hesaplarla belirtilemeyen iĢletme risklerinin ve referanslarının not edildiği Nazım Hesaplar:

ĠĢletmenin karĢı karĢıya olduğu, ancak ana hesap sisteminde yer almayan çeĢitli risklerin ve referansların izlendiği Nazım Hesaplar, bu risk ve referansların devam ettiği sürece ertesi dönemlere aktarılmak üzere bilançoda yer alırlar. Alınan - verilen teminat mektupları, alınan - verilen kefaletler v.b.

32


* Dip notlarda yer alması gereken bazı

bilgilerin not edildiği Nazım Hesaplar.

Dip notlarda yer alması gereken bilgilerin

toparlandığı Nazım Hesaplar, gerekli bilgi aktarım

fonksiyonlarını tamamladıktan sonra, dönem

sonunda kapatılırlar ve bilançoda yer almazlar.

Gerekli açıklamalar, dip notlarda yapılır. (Aktifler

üzerindeki sigorta teminatları toplamı gibi..)

33


Yukarıda sözü edilen “gider yazılamaz” söylemi ile ilgili konuyu (açık bir tanımla KKEG konusunu) daha iyi açabilmek ve yine yukarıda tanımlanan Nazım Hesapların kullanımını daha iyi kavramak için, “Muhasebenin Temel Kavramları” arasında, 2. ve 9. sıralarda yer alan “KiĢilik Kavramı” ve “Tam Açıklama Kavramları” na da kısaca değinmek uygun olacaktır.

34


2-A) KiĢilik Kavramı:

<Tebliğ metni>

Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gereğini öngörür.

35


Bu kavrama göre, iĢletmenin türü ne olursa olsun,

iĢletme sahibi ya da ortağı, iĢletmeden ayrı bir

kiĢidir. Bu nedenle tüm muhasebe iĢlemleri de bu

<iĢletme kiĢiliği> adına yürütülmelidir. Her

iĢletmede faaliyet sonucu oluĢan kar, bütünü ile

iĢletme kiĢiliğine aittir. Ortağa veya iĢletme

sahibine bu kardan sadece bir pay, bir temettü

düĢer. (ĠĢletme sahibi iĢletme kasasını kendi cebi

gibi kabul etse de.. )

36


Bu noktada, "Kanunen Kabul Edilmeyen

Giderler" ve hatta "Matrahtan Ġndirilmesi

Gereken Gelirler" konularını da iyice açmak

gerekiyor. Zira yasalarda var olmasına karĢın,

artık (TDMS)'nde ve eskiden beri öğretide, kabul

edilmeyen gider ve gelir yoktur. Muhasebe sistemi

ile vergi sistemi arasındaki bu iki zıt olgunun bir

“aracı iĢlem”le uzlaĢtırılması gerekmektedir.

37

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ <ĠĢletme KiĢiliği> açısından gider olduğu halde,

matrah saptanmasında yasanın gider kabul etmediği giderler "Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler" olarak tanımlanmaktadır. "KiĢilik Kavramı" gereği, bu tür giderler "ĠĢletme KiĢiliği" açısından gider olarak kaydedilecek, böylece iĢletmenin gerçek karına ulaĢılacaktır. Ancak vergiye tabi karın (matrahın) saptanması aĢamasında, vergi yasalarınca kabul edilmeyen bu tutarlar "Gerçek Kar" a eklenerek matrah bulunacaktır. Bu olgu açısından kurum ile Ģahıs iĢletmeleri arasında hiç bir fark gözetilmeden aynı uygulama yürütülecektir.

38

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Çünkü "KiĢilik Kavramı" hem kurumlar hem de

Ģahıs iĢletmeleri için geçerlidir. Aynı durum, matraha eklenmeyecek belli gelir türleri için de söz konusudur.

Diğer taraftan, özellikle "Gelir Tablosu Ġlkeleri'nin amaçları" dikkatlice gözden geçirildiğinde, TDMS’ne göre tüm giderlerin gerek 7’li "Maliyet Hesapları" ana hesap sınıfında, gerekse gelir hesaplarıyla birlikte 6’lı "Gelir Tablosu Hesapları" ana hesap sınıfında sınıflandırılmıĢ ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesi gerektiği açıkça ortaya çıkmaktadır.

39


Bu durumda, TDMS öncesindeki ve hatta

bu gün dahi yer yer kullanılan hatalı ve

yaygın bir uygulamaya son vermek ve bu

tür giderleri, "6" lı ya da "7" li gider

hesapları arasında açılan tek bir

"Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler"

hesabında toplamaktan kesinlikle

kaçınmak gerekiyor.

40


"ĠĢletme KiĢiliği" açısından gider olan her harcama, ilgili gider hesabı hangisi ise ona kaydedilmeli, eğer bu gider "Kanunen Kabul Edilmeyen Gider" ise, aynı anda bu amaçla açılmıĢ Nazım Hesaba da kaydedilmeli ve orada da izlenmelidir. Dönem sonunda da, ilgili Nazım Hesapta toplanan bu tutar, TDMS kurallarına göre saptanan ve 690 hesapta oluĢan "Ticari Kar" tutarına eklenerek, matraha ulaĢılmalıdır.

41

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ "Matrahtan indirilmesi gereken gelirler" kavramına gelince,

bu da "kanunen kabul edilmeyen giderler" kavramının tam tersine iĢleyecek bir kavramdır. Bir kısım gelirler, <iĢletme kiĢiliği> açısından gelir oluĢturduğu halde, matrah hesaplanmasında göz önüne alınmaz.

Bunun yanı sıra, iĢletmede, bir dönem önce "ĠĢletme KiĢiliği" açısından gider olup, yasa gereği "Kanunen Kabul Edilmeyen Gider" olarak kaydedilen, ancak bir sonraki dönemde de "ĠĢletme KiĢiliği" açısından gelir haline gelen bazı iĢlemler mevcuttur.

VUK'nca kabul edilmeyen ama MSUG Tebliği gereği aktiflerdeki değer düĢüklükleri için ayrılan karĢılıklardan ya da önceki dönemlerde ayrılan kıdem tazminat karĢılıklarından iptaller veya SGK Hazine Katkıları gibi...

42

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ ĠĢte bu tür gelirleri de dönem matrahından

indirebilmek (ya da matraha eklenmesini önlemek) amacıyla yine bir Nazım Hesap çiftinde izlemek gerekir.

Her iki uygulama için ilk zamanlarda üzerinde anlaĢma sağlanan ve çoğunlukla kullanılan hesaplar;

"950- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve

951- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler KarĢılığı

960- Diğer Ġndirimler KarĢılığı ve

961- Diğer Ġndirimler" hesapları idi.

43

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Ancak, uygulamada geçen yıllar ve son dönemlerde

vergi yasalarındaki değerleme hükümlerinde ve bunların yorumlarında yapılan değiĢiklikler, bu iki Nazım Hesap çiftinin bu Ģekliyle amaca hizmette yetersiz kaldığını, gereksinimi karĢılayamadığını göstermiĢtir. Kanunen kabul edilmeyen giderler, sonuçta birer gider kalemidir, ilgili gider yerine gider yazılır, sonra kara eklenerek matraha ulaĢılır. Oysa, geçen zaman içerisinde gider olmadığı halde matraha eklenen unsurlar da olduğu görülmüĢtür.

44


01.01.2004 itibariyle 5228 s.y. ile yürürlüğe giren

VUK değiĢikliklerinden önce, önceki dönemde

gelire eklendiği halde matraha eklenmemiĢ

mevduat faizlerinin, tahsil edildiği dönemde gelir

yazılmaksızın matraha eklenmesi..

Ya da önceki dönemde ödenmediği için matrahtan

indirilmemiĢ olan, ama cari dönemde ödendiği

için gider yazılmaksızın matrahtan indirilmesi

gereken SGK primleri gibi..

45


Bunları göz önüne aldığımız zaman, 950 - 951

ve 960 - 961 Nazım Hesapların, yukarıda

belirtildiği gibi değil de, aĢağıda listelenen

Ģekilde kullanılmasının daha doğru olacağı

ortaya çıkmaktadır.

46

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR

950 01- KANUNEN KABUL EDĠLMEYEN GĠDERLER

950 02- MATRAHA EKLENECEK DĠĞER UNSURLAR

951- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KARġILIĞI

951 01- KANUNEN KABUL EDĠLMEYEN GĠDERLER KARġILIĞI

951 02- MATRAHA EKLENECEK DĠĞER UNSURLAR KARġILIĞI

960- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR KARġILIĞI

960 01- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK GELĠRLER KARġILIĞI

960 02- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK DĠĞER UNSURLAR KARġILIĞI

961- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR

961 01- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK GELĠRLER

961 02- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK DĠĞER UNSURLAR

47


Burada önemli nokta, Nazım Hesap sisteminin kullanılıĢ Ģeklidir. Bir nazım hesap hiçbir Ģekilde tek baĢına kullanılmaz. Daima çift çift kullanılır. Konuyu giderler açısından ele alırsak, bir gider kalemi, önce ilgili gider hesabına alınır. Ardından gelen mahsup fiĢinde de ilgili Nazım Hesap çiftine ayrıca kayıt yapılır.

48


Örnek: 3

ĠĢletmede her hangi bir dönemde gelen telefon faturası ile ilgili bilgiler aĢağıdaki gibi olsun;

Fatura toplamı 37,75

Toplam tutarın içindeki;

KDV tutarı 5.09

Ö.ĠletiĢim V. tutarı 4.25

HaberleĢme gideri tutarı 28.41

49


Bu kalemlerin son ikisi, “ĠġLETME

KĠġĠLĠĞĠ” açısından birer giderdir. Ama,

bunların arasında Özel ĠletiĢim Vergisi

(ÖĠV), aynı zamanda bir Kanunen Kabul

Edilmeyen Gider kalemidir. Buna göre,

önce tahakkuk iĢlemini kayda alalım;

50


770- GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ 32.66

770 0?- HABERLEġME GĠDERLERĠ 32.66

770 0? 0? Telefon giderleri 28.41

770 0? 0? Özel ĠletiĢim Vergisi Gid. 4.25

191- ĠND. KDV 5.09

320- SATICILAR HESABI 37,75

320 0?- T.TELEKOM 37.75

51


Bu tahakkuk maddesinin ardından, ÖĠV’nin

dönem sonu matrah hesaplanması sırasında

KKEG olarak göz önüne alınabilmesi için,

yukarıda alt detayları verilmiĢ olan 950 –

951 Nazım Hesap çiftine de kaydedilmesi

gerekir.

52


950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 4.25

950 01- KAN. KABUL EDLM. GĠDERLER 4.25

950 01 01- Ö.Ġ.V.

951- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KARġ. 4.25

951 01- KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġ. 4.25

KONUYLA ĠLGĠLĠ DĠĞER ÖNEMLĠ KAVRAMA GELĠNCE;

53

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 2-B) Tam Açıklama Kavramı:

<Tebliğ metni>

Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.

Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir.

54


Mali tabloların düzenlenmesinde tam açıklama kavramına uygun bir örnek, (Mali tablo içeriğindeki bilgiler açısından) "36" grubu hesapları olarak gösterilebilir. Bilindiği gibi, bilançoda, "36" grubundaki "360- ÖDENECEK VERGĠ VE FONLAR" ve "361- ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLĠK KESĠNTĠLERĠ" hesaplarında sadece tahakkuk etmiĢ ancak henüz ödeme günü gelmemiĢ borçlar yer alabilir. Eğer mali tabloda yer alan "360" ve "361" hesaplarda vadesi geçtiği halde ödenmemiĢ borçlar yer alıyorsa, bu mali tablonun üretiminde hem açıklık ilkesine, hem sosyal sorumluluk ilkesine uyulmamıĢ olma durumu ortaya çıkar.

55


Doğru düzenlenmiĢ bir mali tabloda, bu tür borçlar "360" ve "361" hesaplarda yer alamaz. Bunlar, dönemin sonunda, yine 36 grubu hesapları içerisinde yer alan "368- VADESĠ GELMĠġ ERTELENMĠġ VEYA TAKSĠTLENDĠRĠLMĠġ VERGĠ VE DĠĞER YÜKÜMLÜLÜKLER" hesabına aktarılmalı, (aynı zamanda KVYK ile ilgili bilanço ilkeleri gereği) mali tablo tarihi itibariyle oluĢmuĢ gecikme zamları da tahakkuk ettirilerek "369- ÖDENECEK DĠĞER YÜKÜMLÜLÜKLER" hesabında gösterilmelidir.

56

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Örnek: 4

ĠĢletmede, 31.12.2014 tarihli mizanda görünen 361 hesap bakiyesinin dağılımı aĢağıdaki gibi olsun;

Ekim 2014 SGK primi 255.25

Kasım 2014 SGK primi 255.25

Aralık 2014 SGK Primi 255.25

Toplam 765,75

57

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 31.12.2014 itibariyle bu listeye bakıldığında, Ekim

2014 prim tutarının ödeme vadesinin geçtiği görülmektedir. Kasım primi de henüz ödenmemiĢ durumdadır ama, özel olarak Kasım primi için takvime bakmak gerekmektedir. Eğer 31.12.2014 tarihi hafta sonu tatiline denk gelirse, bu durumda Kasım primi için, henüz ödeme vadesi geçmiĢ değil demektir.

2014 yılı takvimine baktığımızda, Kasım primi için vade sonu olan 31.12.2014 günü, her hangi bir tatil gününe denk gelmemektedir. O halde bu borcun da vadesi geçmiĢ durumdadır.

58

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Bu durumda, Tam Açıklama Kavramı uyarınca,

31.12.2014 tarihi itibariyle vadesi geçtiği halde henüz ödenmemiĢ olan Ekim ve Kasım 2014 prim borçlarının, 31.12.2014 tarihli bilançoda, 361 hesap içerisinde değil, 368 hesapta yer alması gerekir. Bu aktarma iĢlemini yaparken de, daha önce tahakkuk sırasında ilgili gider yerine yazılmıĢ olan bu tutarın, nazım hesap aracılığıyla giderden silinmeksizin matrahtan indirilmesini önlemek gerekmektedir.

Yapılması gereken kayıtlar aĢağıdaki gibidir;

59


---------------- ---------------------- 361- ÖDN. SOSYAL GÜV. KES. 510.50

368-VD.GEÇ.ERT.TAKS.VER.VE DĠĞ.YÜK. 510.50

---------------- ----------------------



950 01 02- ÖNENM. SGK PR.

951- MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ. 510.50

951 01- KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġ. 510.50

---------------- ----------------------

60


ÖdenmemiĢ olan bu primlerin 31.12.2014

itibariyle oluĢan gecikme zammı tutarı da

42.37 TL olsun. Bu tutarın da, dönemsellik

kavramı gereği dönem giderleri içerisinde,

yabancı kaynaklara iliĢkin ilkeler gereğince

de, bilançoda borçlar arasında yer alması

gerekir. Bunu sağlamak için de, aĢağıdaki

kayıt yeterlidir;

61


---------------- ----------------------

770- GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ 42.37

770 0? GECĠKME ZAMMI GĠDERLERĠ 42.37

369- ÖDENECEK DĠĞER YÜK.LER 42.37

---------------- ----------------------



950 01 03- GECĠKME ZAMLARI

951- MATRAHA EKL.UNSURLAR KARġ.ĞI 42.37

951 01- KAN. KAB. EDLM. GĠD. KARġ.42.37

---------------- ----------------------

62


2-C) Dipnotlara Yönelik Bilgiler

Nazım Hesapların, yukarıda belirtilen alanlar

dıĢında da değiĢik kullanım alanları var

demiĢtik.

63


Bilindiği gibi, dipnotlar temel mali tabloların ayrılmaz parçalarıdır. Dipnotlardaki bazı bilgilerin, beyanname dönemlerindeki zaman sıkıĢıklığı içerisinde kolaylıkla toparlanabilmesi, yine Nazım Hesap kullanımıyla oldukça kolaylaĢmaktadır.

Dönem içerisinde bir iĢlem oluĢtuğu zaman az bir zaman harcamasıyla Nazım Hesap sistemine konulacak küçük notlar, mali tablo düzenlenmesi ve beyanname hazırlığı sırasında büyük zaman kazancı sağlamaktadır.

64


Örneğin, bilanço dipnotlarında, “Aktif değerlerin toplam sigorta tutarları” sorulmaktadır. Eğer daha önce Nazım Hesap sistemi bu konuda kullanılmadıysa, bu sorunun yanıtlanması için bütün geçerli sigorta poliçelerinin, o sıkıĢık dönemde tek tek elden geçirilmesi gerekecektir ki, bu azımsanmayacak bir zaman kaybı doğuracaktır. Oysa, örneğin bir kasko poliçesi giderleĢtirilirken, aynı mahsupta ilgili Nazım Hesap çiftine de kayıt düĢülmüĢ olsa, sorunun yanıtını bulmak, birkaç saniyeden fazla zaman almayacaktır.

65


Örnek: 5

ĠĢletme, 25.000 TL teminatla aktifindeki bir taĢıta kasko sigortası yaptırmıĢ, toplam 120 TL prim borçlanmıĢtır. Poliçe geçerlik tarihleri, 05.11.2014 – 04.11.2015 arasıdır. (TaĢıt genel yönetim hizmetlerinde kullanılmaktadır.)

66


Buna göre, 2014 yılı Kasım ve Aralık aylarına düĢen gider payı 57 gün için 18.74 TL’dır. 2015 yılına düĢen gider payını ise Geçici Vergi dönemlerine göre giderleĢecek Ģekilde paylaĢtırırsak, 1. döneme 90 gün üzerinden 29.59 TL, 2. döneme 91 gün üzerinden 29.92 TL, 3. döneme 92 gün üzerinden 30.25 TL ve 4. döneme 35 gün üzerinden 11.50 TL. düĢmektedir. Buna göre poliçenin prim tutarının kaydını aĢağıdaki biçimde yapabiliriz; (Bu hesaplama basit bir excel formülüyle kolayca yapılabilir.)

67

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 770- GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ 18,74

770 05- ÇEġĠTLĠ GĠDERLER

770 05 04- Sigorta Giderleri 18.74

180- GELECEK AYLARA AĠT GĠDERLER 101,26

180 03- Sigorta Giderleri

180 03 05- Gel. Yıl 1. Dönem Sig. Gid. 29.59




320- SATICILAR 120

320 0?- .... Sigorta Ltd. ġti. 120

68

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Bu iĢlem, sigorta poliçesi için borçlanılan prim tutarının

kayda alınması için yeterlidir.

Ama, yukarıda sözü geçen dipnot sorusunun yanıtlanmasına yeterli değildir. 25.000 TL. tutarındaki teminat tutarının da, bir Nazım Hesap çifti kanalıyla not edilmesi, dip notların hazırlığı sırasında kolaylık sağlayacaktır. (Bir iĢletmenin aktifinde, birden fazla sigortalı varlık olacağını, hatta bu sayının bazı iĢletmelerde 10’larca sayıya ulaĢabildiğini düĢünürsek, aĢağıdaki kaydın sağlayacağı zaman kazancı daha iyi anlaĢılır.)

940- VARLIKLAR SĠGORTA TEMĠNATLARI 25.000

941- VARLIKLAR SG. TEM. KARġ. 25.000

69

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Dönem sonunda sadece matraha ve sadece mali

tablo dipnotlarına yönelik bilgiler taĢıyan Nazım Hesaplar, birbirleri ile karĢılaĢtırılarak kapatılır ve mali tablolarda yer almazlar. (Yıllara yaygın inĢaat ve onarım iĢi yapan iĢletmelerin, devreden taahhütlerine ait KKEG tutarları hariç)

Buna karĢılık, iĢletmenin taahhütleri ve doğabilecek rizikolarına ait kayıtları içeren Nazım Hesaplar ve yatırım indirimlerinin durumunu belirten Nazım Hesaplar, “Tam Açıklama Kavramı” uyarınca bilançoda yer alır ve dipnotlarda açıklanır.

70


II) BĠLANÇO KALEMLERĠNDE

DEĞERLEME

71

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ II-A) KASA HESABI :

Özelliği gereği, TL ve yabancı para cinsinden tüm nakitleri içermektedir. Öncelikle fiili envanter yapılır. Fiili envanter ile kaydi envanter arasında fark yoksa, yabancı paralar için 31.12.2014 TCMB efektif alıĢ kuru esas alınarak değerleme yapılır.

Değerleme sonucunda ortaya çıkan olumlu kur farkları “646- KAMBĠYO KARLARI” hesabına, olumsuz kur farkları “656- KAMBĠYO ZARARLARI” hesabına kaydedilir.

72


ĠĢletme kasasında mevcut 500 USD nın maliyet kuru 2.3283 TL dır. 31.12.2014 TCMB efektif alıĢ kuru ise, 2.3353 TL olsun. Bu durumda, (2.3283 x 500 = ) 1.164.15 TL tutarlı yabancı para, değerleme sonucunda (2.33253 x 500 =) 1.163,45 TL na azalmıĢ olup, 0.70 TL kambiyo zararı oluĢmuĢtur.

Bu durumun kayıt altına alınması;

---------------- ---------------------- 656- KAMBĠYO ZARARLARI 0,70

100- KASA HESABI 0,70

---------------- ----------------------

73

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Fiili envanterle kaydi envanter arasında fark varsa, bu fark,

incelenmek ve nedeni araĢtırılmak üzere, eksiklik halinde “197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI”, fazlalık halinde ise “397- SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI” hesabına aktarılır. Konu incelenip, farkın nedeni bulunduğunda bulunan nedene göre düzeltme yapılır.

Neden bulunamadığı takdirde, eksiklik, “689- DĠĞER OLAĞANDIġI GĠDER VE ZARARLAR” hesabına aktarılır. Ama aynı zamanda da “950 01 – 951 01” Nazım Hesaplara kaydedilerek, bu gider için KKEG iĢlemi yapılmalıdır. Nedeni bulunamayan fazlalık ise, “679- DĠĞER OLAĞANDIġI GELĠR VE KARLAR” hesabına

aktarılır. (Ve geçerli gelir olarak kalır.)

74


Örnek: 7

31.12.2014 günü kasa sayımında 100 TL eksiklik olduğunu varsayalım. Günlük iĢlemlerle ilgili kayıtlar yapılırken, bu fark “197” hesaba alınır, böylece kasa denkliği sağlanır.

---------------- ---------------------- 197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 100

100- KASA HESABI 100

---------------- ----------------------

75


AraĢtırmalar sonucunda farkın gerekçesi bulunursa, buna göre iĢlem yapılır. Örneğin, farkın veznedarın sorumluluğunu gerektiren bir nedenle oluĢtuğu ortaya çıkarsa, fark veznedara zimmetlenerek 197 hesap kapatılır.

---------------- ---------------------- 136- DĠĞER ÇEġĠTLĠ ALACAKLAR 100

197- SAYIM VE TESELLÜM NOKS. 100

---------------- ----------------------

76

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Ya da, farkın sebebi ve sorumlusu bulunamamıĢsa,

fark, yukarıda da belirtildiği gibi, 689 hesaba aktarılarak kapatılır. Aynı zamanda bu gidere, KKEG iĢlemi yapılır.

---------------- ----------------------

689- DĠĞER OLĞ.DIġI GĠD.VE ZARARLAR 100

197- SAYIM VE TESELLÜM NOKS. 100

---------------- ----------------------

950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 100

950 01- KAN. KABUL EDLM. GĠDERLER 100

950 01 05- SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI

951- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KARġILIĞI 100

951 01- KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġILIĞI 100

77


II-B) ALINAN – VERĠLEN ÇEKLER ĠLE

ALACAK – BORÇ SENETLERĠ

DEĞERLEME VE REESKONTU:

Önce fiili envanter yapılır, kaydi envanterle

karĢılaĢtırılır. Fark varsa, kasa farklarında

uygulanan iĢlemler yapılır.

78


Yabancı paralarla düzenlenen alınan çekler, nakit varlıklar gibi 31.12.2014 TCMB efektif alıĢ kuru esas alınarak değerlenir. Yabancı paralarla düzenlenen verilen çekler ile alacak ve borç senetleri ise, 31.12.2014 TCMB döviz alıĢ kuru esas alınarak değerlenir. Ortaya çıkan kambiyo farkları, kasa ile aynı uygulamaya tabi tutulur. Bu arada vadesi 2015’e sarkan verilen çekler, özün önceliği kavramı uyarınca “321- BORÇ SENETLERĠ” hesabına aktarılır, vadesi 2014 olup, yıl sonu itibariyle hamilince henüz bankadan çekilmemiĢ olan çekler ise, tutarı ne olursa olsun, “103” hesapta bırakılır. (Hazır değerler toplamı eksiye dönse dahi)

79

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Tüm çekler ve senetler için, değerleme iĢlemleri

yapıldıktan sonra, ayrıca dönemsellik kavramı gereği reeskont yapılmalı, çeklerle ilgili reeskont gider ve gelirleri aynı zamanda Nazım Hesaplara alınmalıdır. Reeskont yapılırken, senet üzerinde bir faiz oranı belirtilmiĢse bu oran, belirtilmemiĢse (ki genelde belirtilmemektedir) 27.12.2013 tarihinde açıklanan TCMB avans iĢlemleri faiz oranı olan % 11.75 oranı kullanılacaktır.

Reeskont formülü : Senet Bedeli X Faiz X Gün

36000 + (Faiz X Gün)

biçimindedir.

80


09.02.2015 vadeli 10.000 TL tutarlı bir belgeyi ele alalım, bu belgenin, alacak veya borç senedi ya da alınan veya verilen çek olmasına göre reeskont kayıtlarını oluĢturalım.

Reeskont Tutarı : 10.000 x 11.75 x 40 4.700.000 = 128.87

36.000+(11.75x40) 36.470

Bulunan bu 128.87 TL tutarındaki reeskont için, değiĢik belge türlerine göre 2014 yılı sonundaki ve 2015 yılı baĢındaki kayıtları yapalım;

81

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ a) a) Belge ALACAK senedi ise;

2014 yılı sonunda;

---------------- ----------------------

657- REESKONT FAĠZ GĠDERLERĠ 128.87

122- ALACAK SENETLERĠ REESK. 128.87

---------------- ----------------------

2015 yılı baĢında;

---------------- ----------------------


647- REESKONT FAĠZ GELĠRLERĠ 128.87

---------------- ----------------------

82


A b) Belge BORÇ senedi ise;


---------------- ----------------------

322- BORÇ SENETLERĠ REESK. 128.87


---------------- ----------------------


---------------- ----------------------



---------------- ----------------------

83

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ A c) Belge ALINAN ÇEK ise;


---------------- ----------------------



---------------- ----------------------



950 01 08- ALINAN ÇEK REESK.

951- MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ, 128.87

951 01- KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġILIĞI 128.87

---------------- ----------------------

(BU SON NH KAYDI, ÇEKLERLE ĠLGĠLĠ ĠBRAZ YASAĞI 5941 SAYILI YASA ĠLE 31.12.2017 TARĠHĠNE KADAR UZATILDIĞI ĠÇĠN, BU TARĠHE KADAR YAPILMAYACAKTIR.)

84

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 2015 yılı baĢında;

---------------- ----------------------



---------------- ----------------------

960- MATR. ĠNDĠRĠLECEK UNS.KARġ. 128.87

960 01- MATR. ĠND. GELĠRLER KARġ. 128.87

961- MATR. ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR 128.87

961 01- MATR. ĠND. GELĠRLER 128.87

---------------- ----------------------


85


d) Belge VERĠLEN ÇEK ise;

2014 yılı sonunda; ---------------- ----------------------



---------------- ----------------------

960- MATR. ĠNDĠRĠLECEK UNS.KARġ. 128.87

960 01- MATR. ĠND. GELĠRLER KARġILIĞI 128.87

961- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR 128.87

961 01- MATRAHTAN ĠND. GELĠRLER 128.87

---------------- ----------------------


86



---------------- ----------------------



---------------- ----------------------



951- MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ, 128.87

951 01- KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġILIĞI 128.87

---------------- ----------------------


87

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ II-C) BANKALAR VE BANKA KREDĠLERĠ :

Envanteri, defter kayıtları ile ilgili banka ekstreleri karĢılaĢtırılarak yapılır. Farklar, belgelere göre düzeltilir.

Yabancı para mevduatının değerlemesinde yine 31.12.2014 TCMB efektif alıĢ kuru esas alınır. OluĢan olumlu farklar, kambiyo karı, olumsuz farklar ise kambiyo zararı olarak kayda alınır.

Yabancı paraya dayalı kredi hesaplarının değerlenmesinde ise, 31.12.2014 TCMB döviz alıĢ kuru esas alınır. Değerleme sonucu oluĢan borç azalması, kambiyo karları hesabına alınır. Değerleme sonrası oluĢan borç artıĢı ise, kambiyo zararı olarak değil, finansman gideri olarak muhasebeleĢtirilir.

88


Vadeli mevduatlarda, dönemsellik ilkesini göz önüne alarak VUK 281/1. ve 285/1. maddelerini 01.01.2004 itibariyle değiĢtiren 5228 sayılı Yasanın 59/1b-c md. uyarınca, dönem sonu itibariyle mutlaka faiz gelir tahakkuku, banka kredileri için de yine dönem sonu itibariyle faiz gider tahakkuku yapılmalıdır. Eğer varsa Repo iĢlemlerinin de vadeli mevduat sayıldığı, bunların 102 hesapta izlenmesi gerektiği, repo için de 31.12.2014 itibariyle faiz gelir tahakkuku yapılması gerektiği unutulmamalıdır.

89


Vadeli mevduat için faiz gelir tahakkuku; ---------------- ----------------------

181- GELĠR TAHAKKUKLARI XXXX

642- FAĠZ GELĠRLERĠ XXXX

---------------- ----------------------

Bu tutara ait stopaj tutarının mahsubu, faizin tahsil tarihine bağlıdır.

Eğer, söz konusu faiz beyanname verilmeden önce tahsil edilir ve kesinti belgelenebilirse, 2014 yılı beyannamesinden, tahsilat beyanname verildikten sonraki döneme kalırsa, 2015 yılı

beyannamesinden yapılabilecektir.

Banka kredileri için faiz gider tahakkuku; ---------------- ----------------------

780- FĠNANSMAN GĠDERLERĠ XXXX

381- GĠDER TAHAKKUKLARI XXXX

---------------- ----------------------

90

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ II-D) MENKUL DEĞERLER :

VUK 279. maddesinde sayılan menkul değerler (Hisse senetleri, portföyünün en az % 51’i Türkiye’de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri, kar zarar ortaklığı belgeleri, gelir ortaklığı senetleri, geçici ilmühaberler) alıĢ bedeli ile değerlenir. Bu sayılan menkul değerler dıĢında kalanlar ise, borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayici bulunmayan, ya da bu rayicin oluĢmasında muvazaa olduğu anlaĢılan menkul değerler için değerlemeye esas bedel, alıĢ bedeline vadede elde edilecek bedelin değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmın eklenmesiyle bulunur.

91


II-E) TĠCARĠ ALACAKLAR ve KARġILIKLAR :

ĠĢletmenin ticari iĢlemlerinden doğan senetli ve senetsiz alacakları bu (12 ve 22) gruplarda yer alan hesaplarda gösterilir.

Bu gruplarda yer alan yabancı paraya dayalı tüm alacaklar, 31.12.2014 TCMB döviz alıĢ kuru ile değerlendirilir.

92

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ ĠĢletmenin ana faaliyet dalı çerçevesindeki senetsiz

ticari alacakları 120, yine ana faaliyet dalı çerçevesindeki senetli ticari alacakları ise, vadelerine göre 121 veya 221 hesapta yer alırlar.

ĠĢletmenin ana faaliyet dalı dıĢında kalan ama ticari nitelik taĢıyan senetli ya da senetsiz alacakları ise, 127 hesapta yer alır. Örneğin; duran varlık satıĢından doğan senetli ya da senetsiz alacaklar bu hesaba kayıtlanır. (Özün önceliği kavramı)

ġüpheli hale gelmiĢ alacaklar “128- ġüpheli Ticari Alacaklar” hesabına aktarılmalı ve bunlar için karĢılık ayrılmalıdır. Bu alacakların içerisinde KDV’nin de olması bir sorun doğurmamaktadır.

93


ġüpheli hale gelen ticari alacağın Ģüpheli ticari alacaklar hesabına devri ve Ģüpheli ticari alacak karĢılığının ayrılması

Örnek: 10

---------------- ----------------------

128- ġÜPHELĠ TĠCARĠ ALACAKLAR XXX

121- ALACAK SENETLERĠ XXX

---------------- ----------------------

654- KARġILIK GĠDERLERĠ XXX

129- ġÜPH. TĠC. ALC. KARġILIĞI XXX

---------------- ----------------------

94


Gelecek dönemlerde Ģüpheli alacak kısmen ya da tamamen tahsil edildiğinde;

---------------- ----------------------

100/102 – KASA / BANKA XXX

128- ġÜPHELĠ TĠCARĠ ALACAKLAR XXX

---------------- ----------------------


644- KONUSU KALMAYAN KARġ. XXX

---------------- ----------------------

95


Ya da tahsil umudunun kalmadığı

belgelendiğinde;

---------------- ----------------------


128- ġÜPHELĠ TĠC. ALACAKLAR XXX

---------------- ----------------------

96

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ II-F) DĠĞER ALACAKLAR ve KARġILIKLAR

ĠĢletmenin ticari olmayan iĢlemleri sonucunda aktifine giren ve 13 – 23 gruplarında izlenen senetli ve senetsiz alacakları için de, reeskont ve Ģüpheli alacak iĢlemleri yapılır.

Ancak, bu tür alacakların ticari olmaması, doğuĢunun gelirlerle ilgisi olmaması nedeniyle, bu iĢlemlerden doğacak gider ve gelirlerin matrahla bağlantısı kesilmelidir.

Bu konuda da en uygun yöntem, yine Nazım Hesaplar yöntemidir.

97

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ II-G) STOKLAR:

ĠĢletmenin bir yıllık süreç içerisinde paraya çevirebileceğini, üretime sevk edeceğini ya da tüketeceğini düĢündüğü stoklar, 15 grubu hesaplarında yer alır.

Buna karĢın, tedbirli davranma sonucu bir yıllık gereksinimden fazla satın alma veya üretme ya da stok devir hızı düĢüklüğü nedeniyle bir yıldan daha fazla sürede elden çıkarılacağı veya kullanılacağı düĢünülen stoklar ise, “293- GELECEK YILLAR ĠHTĠYACI STOKLAR” hesabında izlenir. Bunlar, dönemi geldiğinde 15 grubundaki ilgili hesaplara aktarılır.

98

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ ÇeĢitli nedenlerle kullanılma veya hemen elden çıkarılma

olanağını yitiren stoklar ve MDV ise, “294- ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDĠ DURAN VARLIKLAR” hesabına aktarılır.

Stokların değerlemesi maliyet değeri ile yapılır. Yapılan fiili sayım ile kaydi envanter karĢılaĢtırılır. Fark görüldüğünde, olumsuz farklar “197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI” hesabına, olumlu farklar ise “397- SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI” hesabına kaydedilir. Farkların nedeni bulunamazsa, kasa hesabında görülen farklarla aynı iĢleme tabi tutulur.

Stoklarda bir değer düĢüklüğü belirlendiğinde, karĢılık ayrılır. Ayrılacak karĢılık tutarının belirlenmesi sırasında takdir komisyonu kararı alınması halinde, oluĢan karĢılık gideri matrahtan indirilir. Aksi halde, bu tutar Nazım Hesaplara da kaydedilerek, karĢılık giderinin matrahtan indirilmesi önlenmelidir.

99


a) Takdir komisyonu kararı varsa

---------------- ----------------------


158- STOK DEĞER DÜġ.LÜĞÜ KARġ. XXX

---------------- ----------------------

b) Takdir komisyonu kararı yoksa ---------------- ----------------------


158- STOK DEĞER DÜġ.LÜĞÜ KARġ. XXX

---------------- ----------------------

950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR XXX

950 01- KAN. KABUL EDLM. GĠDERLER 951- MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ, XXX

951 01- KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġILIĞI

---------------- ----------------------

100

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Stoklarla ilgili olarak değinilmesi gereken bir diğer

önemli konu da, “157- DĠĞER STOKLAR” hesabının genellikle hatalı kullanımıdır.

Bir kısım iĢletmelerin, özellikle tüketim için topluca aldıkları stok kalemlerini “150- ĠLK MADDE VE MALZEME” hesabında izlemeleri gerekirken, “157” hesapta izledikleri görülmektedir.

Oysa, “157” hesap, bir yıl içerisinde elden çıkarılacağı ya da tüketileceği düĢünülen defolu ürünler, yan ürünler, artık, hurda gibi kalemlerin izlenmesi için kullanılmalıdır. Bu tür kalemlerin bir yıldan uzun süreçte elden çıkartılabileceği düĢünülüyorsa, bunlar, yukarıda da sözü geçen “294” hesapta izlenmelidir.

101


II-H) DÖNEMSELLĠK KAVRAMI, 18 ve 28 GRUPLARI :

Bu gruplardaki hesaplar, dönemsellik kavramının bilanço aktifindeki uygulama alanını oluĢtururlar.

Bu gruplarda yer alan hesaplardan, özellikle “180- GELECEK AYLARA AĠT GĠDERLER” ve “280- GELECEK YILLARA AĠT GĠDERLER” hesaplarının uygulamada hatalı kullanıldığı sıklıkla görülmektedir.

102


“180- GELECEK AYLARA AĠT GĠDERLER” hesabı, Dönen Varlıklar ana hesap grubunda yer alan bir hesaptır. Hesabın açıklaması da çok nettir; “PeĢin ödenen (veya borçlanılan) ve cari dönem içerisinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır.

2014 yılı için gelecek dönem, 2015 yılıdır. O halde, 2014 yılında doğan, (ödenen veya borçlanılan) ama 2015 yılında giderleĢecek olan tutarlar, sadece “180” hesapta yer almalıdır.

103

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Buna karĢın, 2014 yılında yaptırılan bir sigorta

poliçesinin 2015 yılına ait bölümünü, “180” hesap yerine “280” hesapta izleyen iĢletmeler mevcuttur.

Oysa, “280- GELECEK YILLARA AĠT GĠDERLER” hesabının kullanım alanı çok kısıtlıdır. Bu hesap çok az iĢletmede kullanılabilir. Örneğin, ancak birkaç yıllık peĢin kira ödemesi ya da üretim iĢletmelerinin üç – dört yıllık periyodik büyük bakım giderleri gibi yıllara dağıtılması gereken ender olaylar için “280” hesap kullanılabilir.

104

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Öte yandan, “180” hesaba alınarak, gelecek döneme

aktarılması gereken bazı giderlerin, uygulamada “770” hesaba alınarak doğrudan giderleĢtirildiği de görülmektedir.

Örneğin, her yılın aralık ayında satın alınan ve onaylattırılan, ama aslında ertesi yıl kullanılacak olan defterlere ait noter ve satın alma giderlerinin “180” hesaba kaydedilmesi ve giderin ertesi yıla aktarılması gerekirken, doğrudan “770” hesaba alınarak, aynı yıla gider kaydedildiği görülmektedir. Bu uygulama dönemsellik kavramına aykırıdır, tüm giderler ait oldukları (yararlanıldıkları) dönemde gider yazılmalıdır

105

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Bir diğer hatalı kullanım örneği, “Örnek 4” te de

farklı biçimde değinilen “ödenmeyen (dönem sonu itibariyle ödenmemiĢ) SGK primleri” konusunda görülmektedir.

Anılan örnekteki ödenmemiĢ olan Ekim ve Kasım 2014 SGK primleri, bazı iĢletmelerde, gününde kaydedildiği gider hesabından çıkartılarak “180” hesaba aktarılmakta, bu uygulama ile dönemsellik kavramı açıkça yok edilmektedir. Yapılan uygulamada, Ekim ve Kasım 2014 gideri, ekim ve kasım 2014’de değil de, ödemenin yapıldığı örneğin, Mayıs 2015’de giderleĢmiĢ olmaktadır. Oysa, doğru uygulama, gider kaydına hiç dokunmadan, matrah hesaplamalarının yapılmasıdır.

106

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Konuyu, ödeme iĢlemini de içerecek biçimde daha

iyi açıklayabilmek için, söz konusu örneği tekrar irdelemekte yarar vardır.

Örnek: 12

a) SGK priminin ödenmediği dönemdeki kayıtlar;

ĠĢletmede, 31.12.2014 tarihli mizanda görünen 361 hesap bakiyesinin dağılımı aĢağıdaki gibi olsun; (yukarıdaki örneği olduğu gibi alalım)

107


Ekim 2014 SGK primi 255.25

Kasım2014 SGK primi 255.25

Aralık 2014 SGK Primi 255.25

Toplam 765,75

31.12.2014 itibariyle bu listeye bakıldığında, Ekim

ve Kasım 2014 prim tutarlarının ödeme vadesinin

geçtiği görülmektedir.

108


Bu durumda, vadesi geçtiği halde ödenmemiĢ olan Ekim ve Kasım 2014 prim borcunun, 31.12.2014 tarihli bilançoda, 361 hesap içerisinde değil, 368 hesapta yer alması gerekir.

Bu aktarma iĢlemini yaparken de, daha önce tahakkuk sırasında ilgili gider yerine yazılmıĢ olan bu tutarın, giderden silinmeksizin matrahtan indirilmesini önlemek gerekmektedir. (Ve yine Nazım Hesaplar..)

109


Yapılması gereken kayıtlar aĢağıdaki gibidir;

---------------- ----------------------

361- ÖDN. SOSYAL GÜV. KES. 510.50


---------------- ----------------------


950 01- KAN. KABUL EDLM. GĠD. 510.50

950 01 02- ÖDENM. SGK PR.

951- MATRAHA EKL. UNS. KARġ. 510.50

951 01- K. KAB. ED. GĠD. KARġ.510.50

---------------- ----------------------

110


Öte yandan, ödenmemiĢ olan bu primlerin 31.12.2014 itibariyle oluĢan gecikme zammı tutarı da 42.37 TL olsun.

Bu tutarın da, dönemsellik kavramı gereği dönem giderleri içerisinde, yabancı kaynaklara iliĢkin bilanço ilkeleri gereğince de, bilançoda borçlar arasında yer alması gerekir.

Bunu sağlamak için de, aĢağıdaki kayıt yeterlidir;

111


---------------- ----------------------

770- GENEL YÖNETĠM GĠD. 42.37

770 0? GECĠKME ZAMMI GĠD. 42.37


---------------- ----------------------

950- MATRAHA EKL.UNSURLAR 42.37

950 01- KAN. K. EDLM. GĠD. 42.37


951 01- KAN. K. ED. GĠD. KRġ. 42.37

---------------- ----------------------

112


b) Ekim ve Kasım 2014 SGK priminin ödendiği dönemdeki kayıtlar;

Ödemenin ġubat 2015 de yapıldığını ve toplam 65 TL de gecikme zammı ödendiğini varsayalım,

---------------- ----------------------



770- GENEL YÖN. GĠD. 22.63

100 / 102 KASA ya da BANKA 575.50 ---------------- ----------------------

113


Ekim ve Kasım 2014 SGK priminin ödendiği dönemde tekrar giderleĢtirilmeden matrahtan indirilmesi için;

---------------- ---------------------- 960- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNS.KARġ. 510.50

960 02- MATR. ĠND. DĠĞER UNS. KRġ. 510.50


961 02- MATR. ĠND. DĠĞ. UNS. 510.50

---------------- ----------------------

114


ġubat 2015 de giderleĢen gecikme zammı

için;

---------------- ---------------------- 950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 22.63

950 01- KAN. KABUL EDLM. GĠD. 22.63


951 01- KAN. K. ED. GĠD. KARġ. 22.63

---------------- ----------------------

115


Sonuç olarak, 2014 yılında 950 – 951 Nazım Hesap çifti kullanılarak, Ekim ve Kasım 2014 da doğan giderin, yine Ekim ve Kasım 2014 da yani doğduğu dönemde gider kaydedilmesi ama o dönemde ödenmediği için matrahtan indirilmemesi sağlanmıĢ, ödendiği ġubat 2015 döneminde ise, bu kez 960 – 961 Nazım Hesap çifti kullanılarak, primin ödendiği dönemde gider kaydedilmeksizin matrahtan indirilmesi sağlanmıĢtır.

116

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ II-Ġ) DÖNEMSELLĠK KAVRAMI, 38 – 48

GRUPLARI :

Ġçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ama, gelecek

dönemlere ait olan gelirler ile, faaliyet dönemine ait olup, kesinleĢmesi gelecek dönemlerde yapılacak olan giderler bu gruplardaki hesaplarda yer alır.

Örneğin, 2014 yılında 3 yıllık peĢin kira tahsilatı yapılması halinde, 2014 yılına ait olan gelir, 2014 yılında gelir tablosundaki ilgili hesaba aktarılır, 2015 yılına ait olan bölüm, “380- GELECEK AYLARA AĠT GELĠRLER” hesabına, 2015 yılından sonraki döneme sarkan bölüm ise, “480- GELECEK YILLARA AĠT GELĠRLER” hesabına alınır.

117


Bu grupta yer alan “381- GĠDER

TAHAKKUKLARI” hesabına, önceki

bölümlerde, faiz gelir tahakkukları nedeniyle

değinilmiĢtir.

Buna ek olarak, dönem sonunda oluĢan bazı

giderlerin cari dönem gider kayıtlarına girmesi

açısından dikkat edilmesi gereken (ve aslında

hatalı uygulanan) bazı noktalar daha vardır;

118

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Aralık 2014 telefon faturaları Ocak 2015 de

gelmekte ve ödenmektedir.

Eğer, telefon sabit telefon ise, Türk Telekom A.ġ. bu faturaları 31.12.2014 tarihi itibariyle düzenlemektedir. Bu tür faturaların 2014 yılında giderleĢmesi sırasında, alacaklı hesap, fatura tarihinin 31.12.2014 olması nedeniyle,

“320- SATICILAR” hesabı olmalıdır.

KDV indirimi de Aralık 2014 de yapılmalıdır.

119


Buna karĢın, Aralık 2014 dönemine ait olup, Ocak 2015 de ödenmesi gereken bir cep telefonuna ait faturanın düzenlenme tarihi genellikle Ocak 2015 içerisinde olmaktadır.

Bu durumda ise, bu faturanın sadece gider bölümünün 2014 e ait olan kısmı gün hesabı ile, “381- GĠDER TAHAKKUKLARI” hesabının alacağı karĢılığında kayda alınmalı, “320” hesap burada kullanılmamalıdır. KDV indirimi de, faturanın düzenlendiği dönemde, yani Ocak 2015 de yapılmalıdır.

120

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ II-J) DÖNEMSELLĠK KAVRAMI, GELĠR

TABLOSU ve YABANCI KAYNAKLARA ĠLĠġKĠN ĠLKELER, KIDEM TAZMĠNAT KARġILIKLARI :

Yabancı Kaynaklara ĠliĢkin Bilanço Ġlkeleri uyarınca, bilanço tarihi itibariyle iĢletmenin var olan, doğmuĢ olan tüm borçları tespit edilmeli ve mutlaka bilançoda gösterilmelidir.

Gelir tablosu ilkeleri ve özellikle dönemsellik kavramına göre, iĢletmenin dönem içerisinde doğan tüm giderleri tespit edilmeli ve dönem giderleri içerisinde yer almalıdır.

121


Bu kavram ve ilkeler ıĢığında bakıldığında, iĢletmelerin dönem sonu itibariyle oluĢan kıdem tazminat karĢılık gideri tutarlarının da mutlaka hesaplanması, bir yandan bilançoda UVYK olarak yer alması, öte yandan da dönem giderlerine kaydedilmiĢ olması gerekmektedir.

Bu arada, söz konusu kıdem tazminatı karĢılık giderlerinin KKEG olarak iĢlem görmesi için, 950 01 – 951 01 Nazım Hesap çiftine de kaydedilmesi gerektiği unutulmamalıdır.

122


Öte yandan, 2014 yılında ilk kez kıdem tazminat karĢılığı ayıran iĢletmeler, 2014 yılına düĢen kıdem tazminatı karĢılığını cari dönem giderlerine kaydederken,

2014 yılı öncesi dönemlere düĢen karĢılık tutarını da “681- ÖNCEKĠ DÖNEM GĠDER ve ZARARLARI” hesabına almalıdırlar.

123


a) Ġlk kez 2014 yılında kıdem tazminat karĢılığı ayıran bir iĢletmede 31.12.2013 itibariyle 1.500 TL ve 31.12.2014 itibariyle de 2000 TL kıdem tazminat karĢılık tutarı hesaplanmıĢ olsun.

Bu tutarlara bakıldığında, toplam 2.000 TL tutarındaki karĢılığın 1.500 TL lık kısmının 2014 yılı öncesinde, 500 TL lık kısmının da 2014 yılında doğduğu görülmektedir. (Personelin genel yönetim hizmetlerinde çalıĢtığı varsayılmıĢtır.)

124


Buna göre; ---------------- ----------------------

770- GENEL YÖNETĠM GĠD. 500

770 0?- KID.TAZM.KARġ.GĠD. 500

681- ÖNC. DÖNEM GĠDER VE ZARARLARI 1.500

472- KIDEM TAZMĠNATI KARġILIĞI 2.000

---------------- ----------------------

950- MATR. EKL. UNSURLAR 2.000

950 01- KAN. K. EDLM. GĠD. 2.000

950 01 10- KID.TAZ.KARġ. GĠD.


951 01- KAN. K. ED. GĠD. KRġ. 2.000

---------------- ----------------------

125

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ b) Önceki dönemlerde de karĢılık ayırmıĢ olan bir

iĢletmede, 2014 yılı için yine 500 TL karĢılık hesaplandığında yapılacak kayıt daha sadedir;

---------------- ----------------------



472- KIDEM TAZMĠNATI KARġILIĞI 500

---------------- ----------------------

950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR 500

950 01- KAN. K. ED. GĠDERLER 500

951- MATRAHA EKL. UNS. KARġ. 500

951 01- KAN. K. ED.. GĠD. KRġ. 500

---------------- ----------------------

126


c) 472 hesapta, 2013 yılından 1.500 TL birikmiĢ kıdem tazminatı devreden bir personelin 2014 yılında ayrılması hali;

ca) Ayrılan personelin ayrılma tarihi itibariyle 1.700 TL tazminata hak kazanması;

Öncelikle, önceki dönemde ayrılan karĢılık tutarı ödemeye hazırlık olmak üzere, 472 hesaptan 372 hesaba aktarılır. Bu arada önceki dönemde giderleĢtirilmiĢ ama matrahtan indirilmemiĢ olan bu tutarın, ödeme döneminde giderleĢtirilmeden matrahtan indirilmesi için gerekli önlem alınır; (Bu aktarmanın nedeni açıktır, 4 ana hesap sınıfı hesaplarından doğrudan ödeme yapılamaz.)

127


---------------- ---------------------- 472- KIDEM TAZMĠNAT KARġILIĞI 1.500

372- KIDEM TAZMĠNAT KARġILIĞI 1.500

---------------- ----------------------

960- MATRAHTAN ĠND. UNS.KARġ. 1.500

960 02- MATR. ĠND. DĠĞ. UNS. KRġ. 1.500


961 02- MATR. ĠND. DĠĞ. UNS. 1.500

---------------- ----------------------

128

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Sonra, 2014 yılında oluĢan karĢılık giderleĢtirilir. Bu

iĢlem ödeme için yapılacağından, giderleĢme sonucu matrah azalmasının önlenmesi gereği (yani KKEG iĢlemi yapmanın gereği) yoktur.

---------------- ----------------------



372- KIDEM TAZMĠNATI KARġILIĞI 200

---------------- ----------------------

Bu iĢlemden sonra, “372” hesapta ödenmesi gereken karĢılık birikmiĢ durumdadır. Gerekli kesintiler yapılarak, ödeme “372” hesaptan yapılır.

129

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ cb) Personelin kıdem tazminatı almaya hak kazanmadan

ayrılması hali;

Böyle bir durumda, tazminat almadan ayrılan personel için önceki dönemlerde ayrılmıĢ ve 472 hesapta birikmiĢ olan 1.500 TL, artık ödenmeyeceğine göre, iĢletme için bir gelir oluĢacaktır. Bir baĢka deyiĢle, var olan bir borç ortadan kalkmıĢ durumdadır.

Bu 1.500 TL tutarlı karĢılık, önceki dönemde ayrılırken giderleĢtirilmiĢ, ancak gider kaydı yapılırken, Nazım Hesaplar (950 – 951 hesaplar) yardımı ile, giderleĢen bu tutarların matrahtan indirilmesi önlenmiĢti.

130


Bu kez, ödenmeyeceği belli olan ve iĢletme için gelir oluĢturan bu tutarın gelire alınması, ancak bu gelirin matraha eklenmesi (bu kez 960 – 961 hesaplar kullanılarak) önlenmelidir.

---------------- ----------------------

472- KIDEM TAZMĠNATI KARġILIĞI 1.500

679- DĠĞER O.DIġI GELĠR VE KARLAR 1.500

---------------- ----------------------

960- MATR. ĠND. UNS.KARġ. 1.500

960 01- MATR. ĠND. GELĠRL. KARġ. 1.500

961- MATR. ĠND. UNSURLAR 1.500

961 01- MATR. ĠND. GELĠRLER 1.500

---------------- ----------------------

131


II – K) SGK HAZĠNE KATKISI

BU TUTARLAR ĠġLETME ĠÇĠN BĠR ĠNDĠRĠM

MĠDĠR? YOKSA BĠR GELĠR MĠ?

DÜĞÜM BU SORUNUN YANITINDA YER

ALMAKTADIR.

KAYITLAR DA BU SORUNUN YANITINA

GÖRE YAPILACAKTIR.

132

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Yasal düzenleme, 5510 sayılı Kanun’un 81.

maddesine, 5763 sayılı Kanunla eklenen bir fıkra ile yapılmıĢtır. Anılan düzenleme aĢağıdaki gibidir;

“ı) (5763 sayılı Kanunun 24 üncü maddesiyle eklenmiştir.) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, bu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır.

133

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ İşveren hissesine ait primlerin Hazinece

karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır.”

134

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Yukarıdaki fıkra irdelendiğinde, bu uygulamanın bir

indirim değil, kesin bir gelir unsuru olduğu ortaya çıkmaktadır. SGK koĢullara uyulduğu zaman bu alacağından hiçbir Ģekilde vaz geçmemektedir. Yasada belirlenen koĢullara uyan iĢletmeler adına Hazine, SGK’na bu tutarı ödeyecektir. Bu bir devlet katkısıdır. Katkının sadece belli koĢullara uyan iĢletmelere uygulanacağı, bu koĢullara uymayanlara bu katkının yapılmayacağı açıktır. Kısaca, bu tutar, herkese tanınan genel bir indirim değil, hak edenler için bir GELĠR kalemidir.

135


Bu sonuca göre, ortaya çıkan bu tutar, ilgili gider

hesabının alacağına bir indirim olarak

kaydedilmeyecektir.

Bu tutar bir gelir olduğuna göre, ilgili gelir hesabına

alınacaktır.

Bu gelir hesabının hangisi olduğuna birazdan karar

vereceğiz. Ama daha önce kayıt zamanlaması

konusunun çözülmesi gerekmektedir.

136


Bu noktada karĢımıza çıkan 2. soru, bu gelirin

hangi tarihte kayda alınacağıdır.

Bu konuda bizlere ıĢık tutacak iki önemli yol

gösterici, DÖNEMSELLĠK KAVRAMI ve

TAHAKKUK ESASI dır.

137


Ticari kazancın tespitinde “dönemsellik kavramı” ve

“tahakkuk esası” önemli iki temel direktir.

Tahakkuk esasına göre, gelir ve giderin iĢleme

alınması için kesinleĢmiĢ olması, yani gelir ve

gideri doğuran iĢlemin tamamlanmıĢ olması,

tutarın da belirlenmiĢ olması gerekir.

Dönemsellik kavramına göre de, bu oluĢan gelir ya

da giderin ilgili olduğu, ait olduğu, kesinleĢtiği

döneme kaydı gerekir.

138


Bu kuralı olayımıza uyguladığımızda,

düzenlenen ücret bordroları, ait olduğu

dönemde hazine katkısı göz önüne

alınmaksızın olduğu gibi gider ve borç

hesaplarına alınmalı, brüt değerlerle giderin

tahakkuku yapılmalıdır. Çünkü bu gider,

bordronun ait olduğu ay döneminde

doğmuĢ, tahakkuk etmiĢtir.

139


Örnek olarak, Ekim 2014 bordrosunda oluĢan

gider, brüt tutarı ve iĢveren payları dahil

tümüyle Ekim 2014 döneminde doğmuĢtur,

ancak o dönemin giderine ya da maliyetine

alınabilir.

140


Daha sonra, gerekli koĢullar yerine getirilip hazine katkısı elde edildiğinde de, bu kez elde edilen gelirin kaydı yapılacaktır. Bunun da dönemi, Kasım 2014 dönemidir. Zira, ortaya çıkan gelir, Ekim 2014 priminin vadesinde ödenmesi ile (baĢka prim borcu olmamak kaydıyla) Kasım 2014 de doğmuĢtur. Haliyle, gelir kaydı da Kasım 2014 de yapılacaktır.

141

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Yanıtlanması gereken 3. soru, bu gelir kaleminin

hangi hesaba alınacağı sorusudur.

Uygulamada bir çok hatalı yönteme rastlanılmaktadır.

Ġlgili gider hesabına alacak kaydedenler, “Bütün satışlar, gelir ve karlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiçbir satış, gelir ve kar kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkartılamaz.” biçimdeki Gelir Tablosu Ġlkelerinin amaç kuralına ters düĢmektedirler.

142


Oysa, ilgili gider ya da maliyet hesabına

alacak kaydı ile, bu gelir tutarı gelir

tablosunda mahsup yoluyla kapsam dıĢı

kalmaktadır. Kısaca, hazine katkısı, bir gelir

kalemi olarak değil, bir indirim kalemi

olarak ele alınmıĢ olmaktadır.

143


Ġkinci aykırılık, iĢlem zamanı açısından doğmaktadır. Bordronun gider veya maliyet olarak kayda alındığı dönemde, henüz gelirin (ya da bazılarının hatalı yorumuna göre indirimin) doğup doğmayacağı bile belli değildir, koĢullar oluĢmamıĢtır.

Gelir bir sonraki ay içerisinde ödeme yapma kaydıyla oluĢacaktır. O halde, bu tutar bordronun tahakkukunun yapıldığı ayda değil, bir sonraki ayda (eğer gelir doğarsa) iĢleme alınmalıdır.

144


O halde ne yapılmalıdır. Bu (indirim değil)

gelir kalemi hangi hesaba alınmalıdır?

Bu konuda bu kez MSUGT ekinde yer alan

TDHP içeriğinde yer alan açıklamalara

bakmak gerek. “602- Diğer Gelirler” hesabı

ile ilgili bilgiler aĢağıdaki gibidir;

145

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ “602 – DİĞER GELİRLER: İşletmenin

korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikasına uyma zorunluluğu karşısında oluşan işletmenin faaliyet hasılatındaki düşüklüğü veya faaliyet zararını gidermek için, Sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar (sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi resim, harç ve benzeri yükümlülüklerden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi iadeleri) ve satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat istikrar destekleme primi vb. hasılat kalemleri bu hesapta izlenir.”

146


Buna göre, bu gelir, hazinece yapılan bir katkı, bir teĢvik unsuru olduğuna göre, koĢullar gerçekleĢip gelir oluĢtuğunda kullanılacak hesap, “602” hesap olacaktır.

Konuyu rakamsal örnekle ele alıp, önce Ekim 2014 bordrosunun gider tahakkuk kaydını yapalım;

147

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 31.10.2014 BORDRO TAHAKKUK KAYDI;

770 0?. ESAS ÜCRETLER 2.554,80

770 0? SGK ĠġV.PAYI 498,18

770 0? ĠġS.PR. ĠġV.PAYI 51,08

360 0? AGĠ (ÖDN.MUHT.) 212,18

335 0? ÖDN. ÜCRETLER 2.042,70

360 0? ÖDN. MUHT. 325,72

360 0? ÖDN. DAMGA V 15,32

361 0? ÖDN. SGK PR. 855,86

361 0? ÖDN. ĠġZ.PR. 76,64

148

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Prim Kasım 2014 te ödendiğinde; 361 0? ÖDN. SGK PR. 728,12

102 0? .... BANKASI 728,12

Bu kayıttan sonra, 361 hesapta 127,74 TL bakiye kalmıĢtır ki, bu tutar, hazine katkısı tutarıdır, gelirin hak kazanılarak elde edildiği (primin ödendiği) tarihte “602” hesaba aktarılarak “361” hesap kapatılacaktır.

361 0? ÖDN. SGK PR. 127,74

602 0? SGK HAZĠNE KATKISI 127,74

Böylece 361 hesaptaki tüm borç tasfiye edilmiĢ, iĢlem tamamlanmıĢtır.

149

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Bu arada, yukarıda sözü edilen 5510 sayılı Kanun’un

81. maddesine, 5763 sayılı Kanunla eklenen fıkrada bir önemli kural daha mevcuttur. Buna göre; “Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.”

Bu kural, yıl içi iĢlemlerde bir sorun doğurmamaktadır. Örneğimizde, Ekim 2014 döneminde gider, Kasım 2014 de de gelir oluĢmuĢ, sonuçta bu kalemlerin gelir veya kurumlar vergisi matrahındaki etkileri birbirini götürmüĢtür.

150

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Ama yıl sonunda durum değiĢmektedir. Yukarıdaki

örneği Aralık 2014 için düĢünürsek, gider kaydı Aralık 2014 de, hazine katkısı doğduğunda gelir kaydı ise Ocak 2015 de yapılacak, bu gelir ve gider kaydının, (aynı dönem içinde olmaması nedeniyle) birbirini götürmesi söz konusu olmayacaktır.

Yasa hükmü uyarınca, örneğimizdeki 127,74 TL. lık tutar, 2014 yılı için matrahtan indirilmemesi gereken bir gider, 2015 yılı için de matraha eklenmemesi gereken bir gelir unsurudur.

151

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Ocak 2015 de bu iĢletme için iki olasılık vardır. Ya

primi vadesinde 728,12 TL olarak ödeyecek, 127,74 TL. hazine Katkısına hak kazanacaktır, ya da vadesinde ödeme yapamayacak, hazine katkısını kazanma hakkını yitirdiğinden, parası olduğunda primi gecikme zammı hariç 855,86 TL olarak ödeyecektir. Yapılacak muhasebe kayıtları da bu olasılıklara göre farklı olacaktır.

ġimdi her iki durumu da inceleyerek yapılacak kayıtları irdeleyelim.

152

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ PRĠMĠN VADESĠNDE ÖDENMESĠYLE

HAZĠNE KATKISINA HAK KAZANILMASI HALĠ (Sadece SGK primleri göz önüne alınmıĢ, diğer unsurlar ihmal edilmiĢtir.)

Ödemenin yapıldığı Ocak 2015 kaydı;

361 0? ÖDN. SGK PR. 728,12

102 0? .. BANKASI 728,12

Bu kayıttan sonra, 361 hesapta 127,74 TL bakiye kalmıĢtır ki, bu tutar, hazine katkısı tutarıdır, gelirin hak kazanılarak elde edildiği (primin ödendiği) tarihte “602” hesaba aktarılarak “361” hesap kapatılacaktır.

153

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 361 0? ÖDN. SGK PR. 127,74

602 0? SGK HAZĠNE KATKISI 127,74

Böylece 361 hesaptaki tüm borç tasfiye edilmiĢ, iĢlem tamamlanmıĢtır.

Ancak, yukarıda belirtilen yasa hükmüne göre, hazine katkısına hak kazananlar için, Aralık 2014 bordro tahakkuk maddesinde gider kaydı yapılmıĢ olan % 5 lik kısım, gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının belirlenmesinde göz önüne alınamaz.

O halde ne yapmalıyız?

154


Öncelikle Aralık 2014 de bordro tahakkukunu

yaparken, o anda durum henüz belli

olmadığından, 127,74 TL tutarlı kısım için

(geçici olarak) Nazım Hesap kullanılmalı,

bu tutarın matrahtan indirilmesi

önlenmelidir.

155

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 31.12.2014 950 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR

950 01 KKEG

950 01 0? SGK HAZ.KATKI OLASI PAYI 127,74

951 MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ.

951 01 KKEG KARġILIĞI 127,74

Bu kayıt, eğer katkı almaya hak kazanılırsa, 12/2014 dönemi katkı payı kadar gider tutarının matrahtan indirilmesini önleyecektir.

156

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Bu kaydın geçici olarak nitelenmesinin sebebi de

Ģudur; eğer katkı alma hakkı yitirilirse (prim vadesinde ödenemezse) – ki bu durum Ocak 2015 de belli olacaktır, geriye dönüp bu son maddenin iptali gerekecektir. (AĢağıda bu olasılık da ayrıca iĢlenecektir.)

Prim vadesinde ödenip, katkı payına hak kazanıldığı takdirde de, Ocak 2015 de elde edilen 12/2014 katkı payının 2015 yılı matrahına eklenmesini de önlemek gerekmektedir.

Bunu sağlamak için de, yine Nazım Hesap kullanılmalıdır;

157

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 31.01.2015 960 MATRAHTAN ĠND. UNS.KARġ.

960 01 MATRAHTAN ĠND. GELĠRLER KRġ

960 01 0? SGK HAZ.KAT. PAYI KRġ 127,74

961 MATRAHTAN ĠND. UNSURLAR

961 01 MATRAHTAN ĠND. GELĠRLER

961 01 0? SGK HAZ.KAT.P. 127,74

Bu son kayıtla da, Aralık 2014 de bordro tahakkuku sırasında giderleĢtirdiğimiz ancak Nazım Hesap kullanarak matrahtan indirmediğimiz hazine katkısı tutarının, 2015 yılında gelir hesaplarına alındığı halde matraha eklenmemesi sağlanmıĢ olacaktır.

158


PRĠMĠN VADESĠNDE ÖDENMEMESĠ NEDENĠYLE HAZĠNE KATKISINA HAK KAZANILAMAMASI HALĠ (Sadece SGK primleri göz önüne alınmıĢ, diğer unsurlar ihmal edilmiĢtir.)

ĠĢletmenin, Aralık 2014 SGK primini vadesinde ödeyememesi durumunda, hazine katkısı hakkı yitirileceğinden, Ocak 2015 de zaten gelir kaydedilecek bir durum kalmamıĢ olacaktır.

159


Ancak, bu durum ortaya çıktığında (ki bu durum Ocak 2015 sonunda ortaya çıkacaktır, o tarihte de Aralık 2014 kayıtları kapanmamıĢ durumdadır.) Aralık 2014 kayıtlarına geri dönülüp, 31.12.2014 de düĢülen Nazım Hesap kaydının iptali gerekecektir. Çünkü, artık tahakkuk eden prim tutarının tamamı, hazine katkısı hakkının yitirilmesi nedeniyle 2014 için geçerli gider olacaktır. (Gelir ya da Kurumlar Vergisi Beyannamesi verme dönemine kadar ödenmeme durumu hariç. O durumda ödenmemiĢ primin tamamı KKEG olarak dikkate alınmalıdır.)

160


TÜM BU ĠġLEMLERĠ TAMAMLAYIP,

KONTROLLERĠNĠ DE YAPTIKTAN VE 6 VE 7

GRUP HESAPLARINA ALINACAK

BAġKACA BĠR GELĠR YA DA GĠDER

UNSURU KALMADIĞINDAN EMĠN

OLDUKTAN SONRA, SIRA ARTIK

YANSITMA ĠġLEMLERĠNĠ YAPMAYA VE

FĠNANSAL TABLOLARI OLUġTURMAYA

GELMĠġ DEMEKTĠR.

161

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ • Yansıtma iĢlemi aslında çok basit, ancak dikkat

edilmesi gereken bir iĢlemdir. Eğer yıl içerisinde zaman zaman mali tablo alınmıĢsa, yansıtma iĢlemlerinin bir kısmı da yıl içinde yapılmıĢ demektir. Bu durumda, yıl sonunda 7 grubu hesaplarında kalan farklar yansıtılacaktır. Yansıtma iĢlemi bittiğinde 7 grubundaki asıl gider hesaplarıyla yansıtma hesaplarının bakiyelerinin eĢit olması gerekir. EĢitlik yoksa, o hesabın yansıtmasında bir hata ya da eksik var demektir.

Yansıtma iĢlemi tamamlandıktan sonra, bakiyeleri eĢit olan asıl hesap ve yansıtma hesabı ters çevrilerek karĢılıklı kapatılır.

162


a) Yansıtma örnekleri; ---------------- ----------------------

151- YARI MAMULLER XXX

711- DĠREKT ĠLK MD.VE MLZ.YANS.HS. XXX

721- DĠREKT ĠġÇĠLĠK GĠD.YANS.HS. XXX

731- GENEL ÜRETĠM GĠD. YANS. HS. XXX

---------------- ----------------------

(Üretim iĢletmelerinde)

622- SATILAN HĠZMET MALĠYETĠ XXX

741- HĠZMET ÜRETĠM MLYT. YANS.HS. XXX

(Normal hizmet üreten iĢletmelerde veya dönem içinde baĢlayıp biten inĢaat taahhüt iĢlerinde)

163


---------------- ---------------------- 170- A ĠNġAATI MALĠYETLERĠ XXX

171- B ĠNġAATI MALĠYETLERĠ XXX

172- C ĠNġAATI MALĠYETLERĠ XXX


(Yıllara yaygın inĢaat iĢi yapan iĢletmelerde..)

---------------- ----------------------

164


---------------- ----------------------

631- PAZ. SAT. VE DAĞ. GĠDERLERĠ XXX

761- PAZ. SAT. VE DAĞ.GĠD. YANS. HS. XXX

---------------- ----------------------

632- GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ XXX

771- GENEL YÖN. GĠD. YANS. HS. XXX

---------------- ----------------------

660- KISA VADELĠ BORÇL. GĠD. XXX

661- UZUN VADELĠ BORÇL. GĠD. XXX

781- FĠNANSMAN GĠN. YANS.HS. XXX

---------------- ----------------------

165


b) Yansıtma Sonrası 7 Grubu Hesaplarının KarĢılıklı Kapatılması;

Bu aĢamada, asıl hesaplarla yansıtma hesaplarının, örneğin 710 hesapla 711 hesabın ya da 770 hesapla 771 hesabın bakiyelerinin eĢit olması gerekir. EĢitlik olmaması, yansıtma iĢlemlerinde bir hata olduğunu gösterir.

KarĢılıklı kapatma iĢlemi aĢağıda toplu olarak yapılmıĢtır. Ama, bazı iĢletmelerimizde, asıl hesaplar çok sayıda alt hesap da içerdiğinden, bu karĢılıklı kapatma iĢleminin ayrı ayrı fiĢlerde yapılması daha uygundur.

166

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ ---------------- ----------------------

711- DĠREKT ĠLK MD.VE MLZ.YANS.HS. XXX

721- DĠREKT ĠġÇĠLĠK GĠD.YANS.HS. XXX

731- GENEL ÜRETĠM GĠD. YANS. HS. XXX


761- PAZ. SAT. VE DAĞ.GĠD. YANS. HS. XXX

771- GENEL YÖN. GĠD. YANS. HS. XXX

781- FĠNANSMAN GĠN. YANS.HS. XXX

710- DĠREKT ĠLK MD. VE MLZ. GĠD. XXX

720- DĠREKT ĠġÇĠLĠK GĠDERLERĠ XXX

730- GENEL ÜRETĠM GĠDERLERĠ XXX

740- HĠZMET ÜRETĠM MALĠYETĠ XXX

760- PAZ. SAT. VE DAĞ. GĠDERLERĠ XXX

770- GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ XXX

780- FĠNANSMAN GĠDERLERĠ XXX

---------------- ----------------------

167

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Bu iĢlemden sonra, 7 grubu hesapları bütünüyle

kapatılmıĢ durumdadır, geriye bilanço hesapları dıĢında sadece 6 grubu hesapları kalmıĢtır.

Bu aĢamada, 600 – 689 hesaplar arası bir mizan alındığında, mizanın borç – alacak sütunlarındaki fark dönem ticari kar veya zararını ortaya çıkartacaktır.

Mizan alınıp, ticari kar tutarı belirlenip son kontrolleri yapıldıktan sonra, 6 grubundaki tüm gelir ve gider hesaplarının 690 hesaba devri ile, 6 grubu hesapları da vergi karĢılığı ayrılması dıĢında kapatılmıĢ olacaktır.

168


Bilanço usulüne tabi Ģahıs iĢletmelerinde, bu aĢamada mali tablolar hemen alınabilir. Çünkü, Ģahıs iĢletmelerinde vergi iĢletme karından hesaplanan matrahın değil, Ģahıslara düĢen kar payının ve o Ģahsa ait diğer gelirlerin toplamının vergisidir, bu nedenle iĢletme bilançosunda vergi karĢılığı ayrılmaz.

Kurumlarda ise, vergi, iĢletme dönem karından hesaplanan matrahın vergisidir, iĢletmenin bir borcunu oluĢturur. Bu nedenle de hesaplanıp, mali tablolarda açıkça gösterilmesi gerekir.

169

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Sözü edilen 600- 689 hesaplar arası mizan ticari kar

ya da zarar tutarını verecektir. Bu tutardan matraha ulaĢmak, eğer dönem içerisinde matrahı etkileyecek bilgiler düzenli olarak Nazım Hesaplara alındıysa, son derece basittir.

Bulunan ticari kar (690 hesap bakiyesi) üzerine dönem içerisinde 950 hesapta biriken tutarlar (yıllara yaygın inĢaat iĢi yapan iĢletmelerde bu taahhüt iĢine iliĢkin tutarlar hariç) eklenmeli, 961 hesapta birikenler de indirilmelidir. Bu iĢlemden sonra, varsa yatırım indirimi v.b. indirimler hariç, matrah ortaya çıkacaktır.

170


Ticari Kar (ya da zarar) “690 hesap bakiyesi” XXXXX

Matraha Eklenecek Unsurlar “950 hesap bakiyesi” + XXXXX

Toplam XXXXX

Matrahtan Ġndirilecek Unsurlar “961 hesap bakiyesi” - XXXXX

Dönem Matrahı (Yat. Ġnd. V.b. ind.öncesi) XXXXX

Matrah belirlendikten sonra artık bir fonksiyonu kalmayan “950 – 951” ve “960 – 961” Nazım Hesaplar, ters çevrilerek kapatılmalıdır. Bu hesaplar bilançoda (yıllara yaygın inĢaat ve onarım iĢi yapan iĢletmelerin devreden taahhütlerine ait olanlar hariç) yer almazlar.

171


IV) VERGĠ KARġILIKLARI

Matrah belirlendikten sonra, (sadece) kurumlarda mali tabloların düzenlenmesinden önceki son adım, dönem karı vergi ve yasal yükümlülük karĢılıklarının ayrılması aĢamasıdır.

Bulunan matraha göre, vergi tutarı hesaplanır. Bu tutar için karĢılık ayrılması iĢleminde gerekli muhasebe kayıtları, çeĢitli olasılıklara göre aĢağıda örneklenmiĢtir.

172


VI-A) HESAPLANAN KURUMLAR VERGĠSĠ

KARġILIK TUTARININ TĠCARĠ KAR

TUTARINI AġMAMASI HALĠ;

Örnek: 16

ĠĢletmede dönem sonunda ortaya çıkan ticari kar,

matrah ve hesaplanan vergi karĢılığı aĢağıdaki

gibi olsun; (193 hesapta da 200.000 TL

geçici vergi olduğunu kabul edelim.)

173


690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI ............................. 400.000

950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR................+ 800.000

961- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR........- 100.000

(Matrahtan indirilecek gelirler ve

önceki dönem giderleĢen ancak matrahtan

indirilmeyen, bu dönem gelirleĢen tutarlar) ----------

MATRAH 1.100.000

% 20 KURUMLAR VERGĠSĠ KARġILIĞI 220.000

174


Buna göre yapılacak kayıtlar;

---------------- ----------------------

691- DNM.KARI VR. VE DĠĞ.YS.YÜK.KRġ. 220.000

691 01- DNM.KARI KUR.VER. KARġ. 220.000

370- DNM.KARI VERGĠ VE DĠĞ.YAS.YÜK.KARġ. 220.000


---------------- ----------------------

690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI 400.000

692- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 180.000

691- DNM.KARI VR. VE DĠĞ.YS.YÜK.KARġ. 220.000

691 01- DNM.KARI KUR.VERGĠSĠ KARġILIĞI 220.000

---------------- ----------------------

175


---------------- ----------------------



---------------- ----------------------

Ve peĢin ödenen vergi tutarının 371 hesaba aktarılması (Bu aktarmada,

370 hesapta oluĢan tutarın aĢılmaması gereklidir. Fazla kısım, 193

hesapta bırakılır.)

---------------- ----------------------

371- DNM.KARININ Pġ.ÖD.VR.VE DĠĞ.YÜK. 200.000

193- PEġĠN ÖDN. VERGĠLER VE FONL. 200.000

---------------- ----------------------

176


VI-B) HESAPLANAN KURUMLAR VERGĠSĠ KARġILIK TUTARININ TĠCARĠ KAR TUTARINI AġMASI HALĠ;

Örnek: 17

ĠĢletmede dönem sonunda ortaya çıkan ticari kar, matrah ve hesaplanan vergi karĢılığı aĢağıdaki gibi olsun; (193 hesapta da 200.000 TL geçici vergi olduğunu kabul edelim.)

177


690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI ............................... 200.000

950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR...................+ 1.200.000

961- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR............- 100.000




MATRAH 1.300.000


Bu örnekte görüldüğü gibi, dönem karı 200.000 TL olduğu halde, matraha göre hesaplanan vergi karĢılığı 260.000 TL ile kar tutarından büyük bir tutara ulaĢmıĢtır. Bu durumda, vergi öncesi kar oluĢtuğu halde, vergi sonrasında zarar ortaya çıkmaktadır.

178


Buna göre yapılacak kayıtlar;

---------------- ----------------------

691- DN.KARI VR. VE DĞ.YAS.YÜK.KRġ. 260.000


370- DNM.KARI VR. VE DĞ.YAS.YÜK.KARġ. 260.000.

---------------- ----------------------



691- DNM.KARI VR. VE DĞ.YAS.YÜK.KARġ. 260.000


---------------- ----------------------

179


---------------- ----------------------

591- DÖNEM NET ZARARI 60.000


---------------- ----------------------

371- DNM.KARININ Pġ.ÖD.V.VE DĞ.YÜK. 200.000

193- PEġĠN ÖDN. VERGĠLER VE FONLAR 200.000

---------------- ----------------------

180


OluĢan bu zararın tamamı vergi nedeniyle oluĢtuğundan beyannamede görülmeyecektir. Ama bilançoda zarar olarak devredecektir.

Bu zarar, bir sonraki dönemin vergi matrahından mahsup edilmeyecek bir zarardır. Ancak, gelecek dönemde vergi karĢılıkları ayrıldıktan sonra 570 hesapta ortaklara dağıtılacak bir kar kalanı varsa, bu kalandan önce devreden ve matrahtan indirilemeyen zarar tutarı indirilecek, sonra kalan karın dağılımı yapılacaktır.

181


VI-C) TĠCARĠ ZARAR DOĞDUĞU HALDE, AYNI ZAMANDA MATRAH OLUġMASI HALĠ;

Örnek: 18

ĠĢletmede dönem sonunda ortaya çıkan ticari kar ve hesaplanan vergi karĢılığı aĢağıdaki gibi olsun; (193 hesapta da 120.000 TL geçici vergi olduğunu kabul edelim.)

182

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI ................................. (400.000)

950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR.....................+ 1.200.000

961- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR..............- 100.000




MATRAH 700.000


Bu örnekte görüldüğü gibi, 400.000 TL dönem zararı olduğu halde, ayrıca 140.000 TL vergi karĢılığı oluĢmuĢtur. Bu durumda, vergi öncesi zarar, vergi sonrasında daha da büyüyecektir.

183

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Buna göre yapılacak kayıtlar;

---------------- ----------------------

691- DNM.KARI VR.VE DĞ.YS.YÜK.KARġ. 140.000

691 01- DNM.KARI KUR.V.KARġ. 140.000

370- DNM.KARI VR.VE DĞ.YS.YÜK.KARġ. 140.000

370 01- DNM.KARI KUR.V. KARġ. 140.000

---------------- ----------------------



691- DNM.KARI VR. VE DĞ.YS.YÜK.KRġ. 140.000

691 01- DNM.KARI KUR.V.KARġ. 140.000

---------------- ----------------------

184


---------------- ----------------------


692- DÖNEM NET KARI VEYA ZR. 540.000

---------------- ----------------------

371- DNM.KARININ Pġ.ÖD.VR.VE DĞ.YÜK. 120.000

193- PEġĠN ÖDN. VERGĠLER VE FONLAR 120.000

---------------- ----------------------

OluĢan bu zarara rağmen Matraha Eklenecek Unsurlar nedeniyle matrah ve vergi oluĢmuĢtur. Zarar beyannamede görülmeyecektir. Ama bilançoda zarar olarak devredecektir.

185


Bu zarar da, bir sonraki dönemin vergi matrahından

mahsup edilmeyecek bir zarardır.

Ancak, gelecek dönemde vergi karĢılıkları

ayrıldıktan sonra 570 hesapta ortaklara dağıtılacak

bir kar kalanı varsa, bu kalandan önce devreden ve

matrahtan indirilemeyen zarar tutarı indirilecek,

sonra kalan karın dağılımı yapılacaktır.

186


VI-D) TĠCARĠ ZARAR DOĞMASI AMA MATRAH OLUġMAMASI HALĠ;

Örnek: 19

ĠĢletmede dönem sonunda ortaya çıkan ticari kar (zarar), matrah ve hesaplanan vergi karĢılığı aĢağıdaki gibi olsun; (193 hesapta geçici vergi olmadığı kabul edilsin.)

187


690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI ................................ (400.000)

950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR...................+ 200.000

961- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR............- 100.000




MATRAH (ZARAR) (300.000)

% 20 KURUMLAR VERGĠSĠ KARġILIĞI YOK

188

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ Buna göre yapılacak kayıtlar; ---------------- ----------------------



---------------- ----------------------



---------------- ----------------------

OluĢan bu ticari zararın tamamı bilançoda 591 hesapta (400.000 TL olarak) görülecektir. Ancak beyannamede bu 400.000 TL zarar, 300.000 TL olarak ertesi yıla devredilecektir. Dolayısıyla bilançoda devreden zarar ile

beyannamede devreden zarar arasında bir fark oluĢacaktır. KiĢilik kavramı uyarınca muhasebe yapıldığı ve tablo düzenlendiği için bu son derece doğal bir sonuçtur.

189


OluĢan bu iki tip zarardan, beyannamede hesaplanan 300.000 TL tutarındaki zarar, bir sonraki yılın matrahından indirilebilecektir.

Geriye kalan 100.000 TL zarar ise, matrahtan indirilemeyecek zarardır.

Ancak, her iki kalem de sonuçta, gelecek 2015 yılı sonunda kar doğması halinde 2015 yılı vergi karĢılıklarının ayrılmasından sonra kalan ve 2016 yılına devrederek 570 hesapta yer alacak olan net kar tutarından mahsup edilerek kapatılacaktır.

190

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ V) SON UYARILAR

1) Bilindiği gibi 2004 yılı baĢından bu yana amortisman sistemi değiĢmiĢtir. 2004 öncesinde alınan amortismana tabi varlıklara eski sistemin uygulanmasına devam edilecek, ama 01.01.2004 tarihinden itibaren edinilen amortismana tabi varlıklar için yeni sistem uygulanacaktır.

Bu arada, istendiği zaman amortisman ayırmamak türünden bir tercih, ayrılmamıĢ amortismanların ayrılmıĢ gibi kabul edilmesi kuralı uyarınca artık söz konusu olmamalıdır.

191


2) Yukarıda sözü edilen “570- GEÇMĠġ YILLAR

KARLARI” hesabı, (KĠT’ler hariç) bilançolarda

yer almaması gereken bir hesaptır.

Bu hesap, bir önceki dönemde vergi sonrası kar

kaldıysa, yeni dönemde dönem baĢında doğar, bu

hesaptan yedekler ayrılıp, ortaklara kar

dağıtımları yapıldıktan sonra eğer kalan varsa, bu

kalan tutarlar “542- OLAĞANÜSTÜ

YEDEKLER” hesabına aktarılır.

192

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 3) Mali tablolar oluĢturulduktan sonra, bu tabloların

“Temel Mali Tablo Ġlkeleri”ne uygunluğu son kez kontrol edilmelidir.

4) TTK 409. Md. uyarınca, sermaye Ģirketlerinde faaliyet dönemini izleyen 3. ay sonuna kadar Genel Kurul yapılması zorunludur. Gerek bu genel kurullar gerekse ġubat 2015 de verilecek Geçici Vergi beyanları için finansal tabloların Ocak sonu itibariyle oluĢması gerekir.

Bu arada bu genel kurullarda “kar payı avansı dağıtımına yönelik” karar alınması da unutulmamalıdır.

193


5) Bu durumda Ocak 2015 ayı, envanter çalıĢmalarıyla geçecek demektir.

Envanter defterinin nasıl tutulacağı, VUK’nda mevcut hükümlerin yanı sıra TTK 66. maddede de ayrınılı olarak düzenlenmiĢtir. TTK 409. madde uyarınca da kuralına göre tutulmayan ticari defterler için 4.000 TL ĠPC getirilmiĢtir. Bu nedenle eskiden olduğu gibi, envanter defterine sadece açılıĢ ve kapanıĢ bilançolarını yapıĢtırmakla yetinmemek gerekmektedir.

194


6) TTK 358. madde hükmü uyarınca; “Pay sahipleri, sermaye taahhüdünden doğan vadesi gelmiĢ borçlarını ifa etmedikçe ve Ģirketin serbest yedek akçelerle birlikte kârı geçmiĢ yıl zararlarını karĢılayacak düzeyde olmadıkça Ģirkete borçlanamaz.” Aynı yasak 395. Madde ile ortak olmayan yöneticiler ve yakın çevre için de getirilmiĢtir.

Bu kuralın uygulanmasında dikkatli olunması gerektiği açıktır.

195


7) TTK Md. 519/2-c ile getirilen “ Pay

sahiplerine yüzde beĢ oranında kâr payı

ödendikten sonra, kârdan pay alacak kiĢilere

dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu, genel

kanuni yedek akçeye eklenir.”

hükmü uyarınca, 1. Temettü dağıtımının

zorunlu hale getirldiği unutulmamalıdır.

196

DÖNEM SONU ĠġLEMLERĠ 8) TTK 376. Madde ile Yönetim Kurullarına ve Müdürlere

önemli bir görev yüklemiĢtir. Ancak, bu görevin yerine getirilmesi, muhasebeden gelecek doğru bilgilerle mümkündür. Madde metni aĢağıdaki gibidir:

“3. Sermayenin kaybı, borca batık olma durumu

a) Çağrı ve bildirim yükümü

MADDE 376- (1) Son yıllık bilançodan, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zarar sebebiyle karĢılıksız kaldığı anlaĢılırsa, yönetim kurulu, genel kurulu hemen toplantıya çağırır ve bu genel kurula uygun gördüğü iyileĢtirici önlemleri sunar.

(2) Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karĢılıksız kaldığı anlaĢıldığı takdirde, derhâl toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde Ģirket kendiliğinden sona erer.”

197


BODRUM SMMMObodrumsmmmo.org.tr/ckfinder/userfiles/files/Bb.pdf · Bu çalıĢma bir monografi...

Documents

Transcript of BODRUM SMMMObodrumsmmmo.org.tr/ckfinder/userfiles/files/Bb.pdf · Bu çalıĢma bir monografi...