BẢO VỆ TÀI NGUYÊN RỪNG BẰNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ Ở VIỆT...
22
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT BẠCH XUÂN HÒA BẢO VỆ TÀI NGUYÊN RỪNG BẰNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Hà Nội – 2014
Transcript of BẢO VỆ TÀI NGUYÊN RỪNG BẰNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ Ở VIỆT...
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
BẠCH XUÂN HÒA
BẢO VỆ TÀI NGUYÊN RỪNG
BẰNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Hà Nội – 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
BẠCH XUÂN HÒA
BẢO VỆ TÀI NGUYÊN RỪNG
BẰNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành : Luật Kinh Tế
Mã số : 60 38 01 07
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. Trịnh Tiến Việt
Hà Nội – 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính
xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh
toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc
gia Hà Nội.
Vậy, tôi viết Lời cam đoan này kính đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi
có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN
Bạch Xuân Hòa
MỤC LỤC
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục bảng biểu
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 9
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO VỆ TÀI NGUYÊN
RỪNG BẰNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM .................................... 17
1.1. Khái niệm tài nguyên rừng và tầm quan trọng của việc bảo vệ tài nguyên
rừng bằng pháp luật hình sự Việt Nam ........................................................... 17
1.1.1. Khái niệm tài nguyên rừng .................................................................... 17
1.1.2. Tầm quan trọng của việc bảo vệ tài nguyên rừng bằng pháp luật hình sự
Việt Nam ......................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Khái niệm các tội phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng và ý nghĩa của
việc quy định các tội phạm này trong pháp luật hình sự Việt Nam ......... Error!
Bookmark not defined.
1.2.1. Khái niệm các tội phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng ............... Error!
Bookmark not defined.
1.2.2. Ý nghĩa của việc quy định các tội phạm về lĩnh vực tài nguyên rừng
trong pháp luật hình sự Việt Nam ................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Khái quát lịch sử hình thành và phát triển của các quy định về bảo vệ tài
nguyên rừng trong pháp luật hình sự Việt Nam từ sau cách mạng tháng tám
năm 1945 đến nay ........................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Giai đoạn từ sau cách mạng tháng tám năm 1945 đến trước pháp điển
hóa lần thứ nhất - Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1985Error! Bookmark not
defined.
1.3.2. Giai đoạn từ khi ban hành Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1985 đến khi
pháp điển hóa lần thứ hai - Bộ luật hình sự năm 1999Error! Bookmark not
defined.
Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ BẢO VỆ TÀI
NGUYÊN RỪNG ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Bảo vệ tài nguyên rừng bằng các quy định của pháp luật hình sự Việt
Nam ................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Tội vi phạm về các quy định về khai thác và bảo vệ rừng ............ Error!
Bookmark not defined.
2.1.2 Tội vi phạm quy định về quản lý rừng ... Error! Bookmark not defined.
2.1.3. Tội hủy hoại rừng .................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.4. Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật thuộc danh mục loài nguy
cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ ................ Error! Bookmark not defined.
2.1.5. Tội vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháyError! Bookmark not
defined.
2.2. Thực tiễn điều tra, truy tố và xét xử các tội phạm trong lĩnh vực tài
nguyên rừng ..................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Tình hình điều tra, truy tố và xét xử các tội phạm trong lĩnh vực tài
nguyên rừng ..................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Những nhận xét, đánh giá ..................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Một số tồn tại, hạn chế và các nguyên nhân cơ bảnError! Bookmark
not defined.
Chương 3: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG
CAO HIỆU QUẢ VIỆC BẢO VỆ TÀI NGUYÊN RỪNG BẰNG PHÁP
LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ........................ Error! Bookmark not defined.
3.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hoàn thiện các tội phạm trong lĩnh vực
tài nguyên rừng ................................................ Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Cơ sở lý luận ......................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Hoàn thiện pháp luật hình sự Việt Nam theo hướng tăng cường bảo vệ tài
nguyên rừng ..................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Nhận xét ................................................ Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Nội dung hoàn thiện .............................. Error! Bookmark not defined.
3.3. Những giải pháp nâng cao hiệu quả việc bảo vệ tài nguyên rừng bằng
pháp luật hình sự Việt Nam ............................ Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Tăng cường điều tra, truy tố, xét xử nghiêm minh các đối tượng phạm
tội xâm phạm đến tài nguyên rừng .................. Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác điều tra, truy tố, xét xử có phẩm
chất đạo đức, bản lĩnh chính trị và tinh thông về nghiệp vụ.Error! Bookmark
not defined.
3.3.4. Thực hiện đồng bộ các biện pháp khác . Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ..................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 20
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BNN&PTNT : Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn
BCA : Bộ Công an
VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao
TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1: Thống kê diện tích đất rừng của Việt nam tính đến năm 2012.
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.1: Thống kê địa bàn xảy ra vi phạm pháp luật xâm hại đến nguồn tài
nguyên rừng: ................................................... Error! Bookmark not defined.
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tài nguyên rừng là nguồn tài nguyên thiên nhiên có ý nghĩa và tầm quan trọng
đặc biệt đối với sự phát triển bền vững của nền kinh tế, tài nguyên rừng có vai trò cân
bằng hệ sinh thái, ổn định và điều hòa khí hậu, giúp sự sống trên trái đất được duy trì
bền vững. Không những thế, tài nguyên rừng còn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong
lĩnh vực an ninh quốc phòng. Vì vậy, bảo vệ tài nguyên rừng là trách nhiệm chung của
toàn xã hội và tất cả các quốc gia trên thế giới, nhằm bảo vệ tài nguyên rừng đang bị tàn
phá, hủy hoại nghiêm trọng mà nguyên nhân chính là do hành vi trái pháp luật của con
người gây ra.
Thực tiễn nhiều năm qua cho thấy, bảo vệ tài nguyên rừng ở Việt Nam đang
là vấn đề cấp bách, bởi tài nguyên rừng ngày càng bị tàn phá nghiêm trọng, đặc
biệt là rừng tự nhiên. Theo thống kê của cục kiểm lâm Việt Nam, từ năm 2008 đến
năm 2013 tổng diện tích rừng nước ta bị tàn phá là 22.167 ha, diện tích rừng bị
cháy là 11.345 ha. Như vậy, nếu chúng ta không chung tay vào cuộc, không kịp
thời tìm ra những giải pháp hữu hiệu, thì trong tương lai không xa tài nguyên rừng
của nước ta sẽ cạn kiệt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái, là
nguyên nhân chính dẫn đến sự biến đổi khí hậu và tác động xấu đến sự phát triển
bền vũng của nền kinh tế quốc gia.
Trước tình hình đó, nhiệm vụ đặt ra cho Nhà nước ta là phải có những giải
pháp hữu hiệu để bảo vệ tài nguyên rừng, trong đó biện pháp hình sự đóng vai trò
đặc biệt quan trọng. Vì vậy, quy định của pháp luật hình sự phải được rõ ràng, chặt
chẽ, phải có hệ thống các chế tài nghiêm khắc và đủ mạnh để răn đe giáo dục đối
với các chủ thể xâm hại đến tài nguyên rừng. Đây là một trong những giải pháp
đồng thời là hướng đi thiết thực nhằm ngăn chặn và tiến đến đẩy lùi hành vi vi
phạm pháp luật xâm hại đến tài nguyên rừng.
Trong giai đoạn hiện nay, khi đất nước ta đang chuyển mình trong thời kỳ
đổi mới, nhu cầu sử dụng tài nguyên rừng trong sự nghiệp phát triển nền kinh tế
quốc gia đang có chiều hướng gia tăng. Theo thống kê năm 2011 Việt Nam là nước
xuất khẩu 5,4 triệu tấn dăm (lớn nhất thế giới) tương đương khoảng 11 triệu m3 gỗ
nguyên liệu. Bên cạnh đó, với khoảng 87 triệu dân và thói quen sử dụng các sản
phẩm có nguồn gốc từ gỗ tự nhiên, kim ngạch trên thị trường gỗ và sản phẩm gỗ
tiêu thụ nội địa mỗi năm ước tính cũng đạt khoảng 1 tỉ USD với lượng nguyên liệu
đầu vào lên tới hàng triệu m3 gỗ. Theo dự báo của Bộ nông nghiệp và phát triển
nông thôn, nhu cầu tiêu dùng gỗ xẻ của Việt Nam vào năm 2020 sẽ tăng lên con số
7 triệu m3, tương đương 15 triệu m
3 gỗ tròn; nhu cầu tiêu thụ ván sợi vào khoảng
1,5 triệu m3, ván ghép thanh khoảng 1 triệu m
3 vào năm 2015 [34].
Giá trị kinh tế ngày càng cao và nhu cầu sử dụng các sản phẩm từ tài nguyên
rừng ngày càng lớn, dẫn đến tình hình tội phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng
ngày càng diễn biến phức tạp theo chiều hướng xấu, hậu quả gây ra cho xã hội
ngày càng nghiêm trọng.
Nhận thức đúng ý nghĩa và tầm quan trọng của tài nguyên rừng và vai trò
quan trọng của pháp luật hình sự trong việc bảo vệ tài nguyên rừng. Trong những
năm qua các cơ quan tiến hành tố tụng đã chủ động áp dụng nhiều biện pháp xử lý
nghiêm minh những kẻ thực hiện hành vi vi phạm pháp luật trên lĩnh vực này và đã
đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần quan trọng trong việc bảo vệ nguồn
tài nguyên rừng ở nước ta ngày càng tốt hơn.
Tuy nhiên, như đã viện dẫn nêu trên, chế tài trong một số quy định của pháp
luật hình sự Việt Nam hiện nay chưa thực sự đủ mạnh để răn đe trấn áp, một số
hành vi xâm hại đến tài nguyên rừng phát sinh trong thực tiễn chưa được pháp luật
hình sự quy định riêng thành tội phạm độc lập. Mặt khác, hiện nay quy định của
pháp luật hình sự trong lĩnh vực tài nguyên rừng còn thiếu đồng bộ và nhiều điểm
bất cập. Vì vậy, các chủ thể có hành vi xâm hại đến tài nguyên rừng vẫn chưa được
xử lý nghiêm minh và triệt để, dẫn đến tài nguyên rừng, đặc biệt là rừng tự nhiên
đang ngày càng bị tàn phá nghiêm trọng và có nguy cơ bị thu hẹp trên bản đồ lâm
nghiệp.
Vì vậy, nghiên cứu các quy định của pháp luật hình sự và thực tiễn về công
tác áp dụng pháp luật hình sự để bảo vệ tài nguyên rừng ở nước ta trong giai đoạn
hiện nay là vấn đề cấp bách cả về lý luận và thực tiễn. Do đó, với mong muốn
được góp một phần nhỏ bé vào sự nghiệp bảo vệ tài nguyên rừng, tạo điều kiện cho
nền kinh tế nước ta phát triển bền vững, học viên đã chọn đề tài: “Bảo vệ tài
nguyên rừng bằng pháp luật hình sự ở Việt Nam” làm luận văn thạc sĩ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trước thực trạng tài nguyên rừng của nước ta trong những năm gần đây
đang bị tàn phá nghiêm trọng, không những gây tác động xấu đến môi trường sinh
thái mà còn làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển bền vững của nền kinh
tế quốc gia. Trước tình hình đó, trong những năm gần đây Đảng và Nhà nước ta đã
có nhiều chủ trương biện pháp để khắc phục và cũng đã có một số tác giả trong
nước có sự đầu tư nghiên cứu ở nhiều góc độ phương diện khác nhau, nhằm tìm ra
những giải pháp để bảo vệ tài nguyên rừng. Điển hình là các đề tài sau đây:
* Dưới góc độ luận văn, luận án tiến sĩ luật học: Đã có một số luận án, luận
văn ít nhiều đề cập gián tiếp đến vấn đề này, chẳng hạn, ở cấp độ luận án tiến sĩ
luật có công trình “Quản lý Nhà nước bằng pháp luật trong lĩnh vực bảo vệ rừng ở
Việt Nam hiện nay”, Học viện chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, 2010 của tác giả
Hà Công Tuấn; công trình “Hoàn thiện pháp luật về quản lý và bảo vệ tài nguyên
rừng ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Thanh Huyền, Khoa Luật, Đại học
Quốc gia Hà Nội, 2012.
Ngoài ra, ở cấp độ luận văn thạc sĩ có các đề tài của các tác giả: Nguyễn Hải
Âu, “Pháp luật về bảo vệ môi trường rừng thực trạng và phương hướng hoàn
thiện” năm 2001; Hà Công Tuấn, “Quản lý Nhà nước bằng pháp luật trong lĩnh
vực bảo vệ rừng ở Việt Nam hiện nay” năm 2002; Vũ Thị Huyền, “Tội vi phạm qui
định về khai thác và bảo vệ rừng trong luật hình sự Việt Nam” năm 2010, bảo vệ
tại Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội; v.v…
* Dưới góc độ sách chuyên khảo, giáo trình: Ngoài ra còn được đề cập ở một số
sách chuyên khảo như: Bình luận khoa học Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999 được
tập thể các tác giả nghiên cứu xuất bản như: Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự Việt
Nam năm 1999, giáo trình luật hình sự Việt Nam, do Uông Chu Lưu chủ biên, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2001; Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự Việt Nam đã
được sửa đổi bổ sung năm 2009, do PGS.TS. Trần Minh Hưởng chủ biên, Nxb Lao
động, Hà Nội, 2009; Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự - phần các tội phạm tập VII -
Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, Bình luận chuyên sâu của ThS. Đinh Văn
Quế, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2006 hay Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần
các tội phạm) của Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2001, tái bản năm 2003,
2007; v.v...
* Dưới góc độ các bài viết trên các tạp chí chuyên ngành khoa học pháp lý:
TS. Trần Lê Hồng, Nhận thức chung đối với tội phạm về môi trường và một số vấn
đề liên quan, Tạp chí Khoa học pháp lý, số 4/2001; Đặng Đại, Nguyễn Văn Hải,
Minh Ngọc, Họ đã tàn sát rừng như thế nào, Báo Tuổi trẻ, ngày 16/12/2003; Nam
Nguyên, Tàn phá rừng hôm nay - thảm họa ngày mai, Báo Dân tộc và Phát triển,
ngày 02/7/2009; Xuân Nguyễn, Cần sớm một số khó khăn, vướng mắc về việc xử lý
vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ rừng, Báo Biên phòng, ngày
08/01/2009; Hà Công Tuấn, Tổng quan về bảo vệ rừng Việt Nam và các giải pháp
bảo vệ rừng, Bản tin Kiểm lâm Việt Nam, (1+2)/2008; v.v...
Như vậy, từ việc nghiên cứu, đánh giá các công trình nghiên cứu như đã
nêu trên, học viên nhận thấy trong những năm gần đây ở nước ta đã có một số công
trình nghiên cứu liên quan đến pháp luật về bảo vệ tài nguyên rừng. Tuy nhiên, các
công trình nghiên cứu nêu trên cũng chỉ đề cập đến góc độ và phạm vi nghiên cứu
nhất định, cũng như đặt ra vấn đề chung nhất trong quản lý môi trường, quản lý tài
nguyên rừng và các giải pháp chung dưới góc độ pháp lý - xã hội về bảo vệ rừng
và xử lý vi phạm.
Tổng quan lại, chưa có luận văn thạc sĩ luật học nào đi sâu vào việc bảo vệ
tài nguyên rừng bằng pháp luật hình sự Việt Nam, phân tích cấu thành tội phạm và
thực tiễn điều tra, truy tố và xét xử các tội phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng, từ
đó, đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và những giải pháp nâng cao việc bảo vệ
và phát triển tài nguyên rừng ở Việt Nam. Do đó, việc nghiên cứu đề tài “Bảo vệ
tài nguyên rừng bằng pháp luật hình sự ở Việt Nam” là đòi hỏi khách quan, cấp
thiết, vừa mang tính lý luận, vừa có tính thực tiễn.
3. Mục đích và phạm vi nghiên cứu luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở ý nghĩa và tầm quan trọng của tài nguyên rừng đối với sự sống
của loài người và sự phát triển bền vững của nền kinh tế quốc gia và trước thực
trạng tài nguyên rừng đang bị tàn phá, hủy hoại nghiêm trọng trong những năm
gần đây. Luận văn tập trung làm rõ cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý của sự cần thiết
quy định các tội phạm liên quan đến việc bảo vệ tài nguyên rừng trong Bộ luật
hình sự Việt Nam. Trên cơ sở đó, luận văn đề xuất những giải pháp hoàn thiện và
nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự Việt Nam vào việc đấu tranh phòng,
chống tội phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng, góp phần quan trọng để bảo đảm
cho nền kinh tế quốc gia phát triển toàn diện và bền vững.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Từ mục đích nghiên cứu trên, luận văn có những nhiệm vụ chủ yếu sau:
1) Làm rõ ý nghĩa và tầm quan trọng của tài nguyên rừng đối với môi trường
sống và sự tác động của nó đối với nền kinh tế đất nước;
2) Nghiên cứu lịch sử hình thành và phát triển của pháp luật hình sự Việt
Nam về các tội phạm xâm hại đến tài nguyên rừng từ sau Cách mạng tháng Tám
năm 1945 đến nay (2014);
3) Nghiên cứu thực trạng và các quy định của pháp luật hình sự hiện nay về bảo
vệ tài nguyên rừng trong Bộ luật hình sự Việt Nam trên cơ sở làm rõ những dấu hiệu
pháp lý hình sự của các tội phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng;
4) Tổng hợp kết quả nghiên cứu, cũng như đánh giá những yếu tố làm cho
tình hình tội phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng ngày càng diễn biến phức tạp,
hậu quả gây ra cho xã hội ngày càng nghiêm trọng, gây ảnh hưởng xấu đến sự phát
triển bền vững của nền kinh tế đất nước;
5) Đề xuất và luận chứng giải pháp nhằm bổ sung, hoàn thiện các quy định
của pháp luật trong lĩnh vực tài nguyên rừng trong Bộ luật hình sự Việt Nam hiện
nay, cũng như các giải pháp nâng cao hiệu quả việc bảo vệ tài nguyên rừng bằng
pháp luật hình sự.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng pháp
luật để xử lý các tội phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng. Nghiên cứu thực trạng
đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm hại đến tài nguyên rừng ở Việt Nam bằng
pháp luật hình sự, đồng thời nghiên cứu diễn biến tình hình vi phạm pháp luật xâm
hại đến tài nguyên rừng trong những năm gần đây (2008-2013) trên phạm vi toàn
quốc. Qua đó tìm ra một số nguyên nhân dẫn đến tài nguyên rừng ở nước ta đang
ngày càng bị tàn phá hủy hoại. Đồng thời đề ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện
pháp luật hình sự trong lĩnh vực tài nguyên rừng, góp phần quan trọng vào việc
phát triển kinh tế đất nước.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của của triết học
Mác-Lê Nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, chính sách pháp luật hình sự của Đảng và
Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền và chính sách pháp luật trong lĩnh
vực bảo vệ tài nguyên rừng.
Ngoài ra, để thực hiện, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể
như: Phương pháp phân tích, tổng hợp; thống kê; so sánh; lịch sử… để tổng hợp
các tri thức khoa học luật hình sự và luật kinh tế, cũng như để luận chứng các vấn
đề tương ứng được nghiên cứu trong luận văn.
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Đề tài là công trình nghiên cứu khoa học ở cấp độ luận văn thạc sỹ luật kinh
tế. Nghiên cứu và làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng về một số tội
phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng. Qua đó tìm ra những nguyên nhân dẫn đến
hành vi xâm phạm đến tài nguyên rừng và đang ngày càng diễn biến phức tạp theo
chiều hướng xấu, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển bình thường của
nền kinh tế đất nước.
Đề tài tập trung nghiên cứu các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam
hiện hành về bảo vệ tài nguyên rừng [Điều 175, 176, 189, 190, 240 Bộ luật hình
sự]. Thực tiễn áp dụng, những thuận lợi, những khó khăn vướng mắc, bất cập trong
công tác áp dụng các điều luật nêu trên để xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về
bảo vệ tài nguyên rừng, từ đó đưa ra những kiến nghị sửa đổi, bổ sung một số tội
phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng của Bộ luật hình sự Việt Nam, đáp ứng yêu
cầu đấu tranh phòng, chống vi phạm pháp luật và tội phạm trong lĩnh vực này ở
nước ta hiện nay, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển nền kinh tế quốc
gia.
Đặc biệt, kết quả của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo, đồng thời cung cấp
cho các cán bộ làm công tác thực tiễn ở địa phương cơ sở lý luận và những kinh
nghiệm trong đấu tranh phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực tài nguyên rừng, góp
phần nâng hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự trong đấu tranh phòng chống tội phạm
trong lĩnh vực tài nguyên rừng ở Việt Nam hiện nay.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của
luận văn gồm 3 chương với tên gọi như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về bảo vệ tài nguyên rừng bằng pháp luật
hình sự Việt Nam.
Chương 2: Bảo vệ tài nguyên rừng bằng các quy định của pháp luật hình sự
Việt Nam và thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử.
Chương 3: Hoàn thiện pháp luật và những giải pháp năng cao hiệu quả việc
bảo về tài nguyên rừng bằng pháp luật hình sự Việt Nam.
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO VỆ TÀI NGUYÊN RỪNG
BẰNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
1.1. Khái niệm tài nguyên rừng và tầm quan trọng của việc bảo vệ tài nguyên
rừng bằng pháp luật hình sự Việt Nam
1.1.1. Khái niệm tài nguyên rừng
Việt Nam là nước có vị trí địa lý nằm ở khu vực Đông Nam châu Á, có địa
hình đồi núi chiếm khoảng 3/4 lãnh thổ với các độ cao khác nhau so với mặt nước
biển, có khí hậu nhiệt đới gió mùa, nên rừng được phân bố ở nhiều vùng, miền
trên phạm vi cả nước và rất đa dạng phong phú về các chũng loại động vật, thực
vật, vi sinh vật rừng, đất rừng và các yếu tố môi trường khác.
Tài nguyên rừng không những có giá trị cao về kinh tế, có vai trò quan trọng
trong việc điều hòa và cân bằng hệ sinh thái đối với môi trường sống trên trái đất,
đồng thời có tác động quan trọng đến sự phát triển bền vững của nền kinh tế quốc
gia. Do đó, để hiểu rõ đặc điểm và khái niệm tài nguyên rừng, trước tiên cần phải
hiểu tài nguyên rừng là một phần của tài nguyên thiên nhiên (tài nguyên môi
trường).
Theo nghĩa rộng, tài nguyên môi trường bao gồm tất cả các nguồn nguyên
liệu, nhiên liệu, năng lượng, thông tin có trên trái đất và trong vũ trụ mà con người
có thể sử dụng để phục vụ cho đời sống và sự phát triển của mình. Trong từng thời
kỳ phát triển của lịch sử xã hội loài người, ở bất kỳ giai đoạn nào thì hoạt động
kinh tế của con người cũng thông qua quá trình sử dụng năng lượng để biến đổi vật
chất từ dạng này chuyển sang dạng khác nhằm phục vụ cho nhu cầu và lợi ích cho
cuộc sống.
Trong khoa học môi trường, tài nguyên thiên nhiên được chia thành ba
loại sau đây:
- Tài nguyên tái tạo:
Tài nguyên tái tạo là loại tài nguyên dựa vào nguồn năng lượng được
cung cấp hầu như liên tục và vô tận từ vũ trụ vào trái đất, dựa vào trật tự tự nhiên,
nguồn thông tin vật lý và sinh học đã hình thành và tiếp tục tồn tại, phát triển và
chỉ mất đi khi không còn nguồn năng lượng và thông tin đó nữa.
Theo S.E.Jorgensen (1981) Tài nguyên tái tạo là tài nguyên có thể tự duy
trì hoặc tự bổ sung một cách liên tục nếu được quản lý, sử dụng một cách hợp lý và
khôn ngoan.
Tài nguyên thiên nhiên tái tạo được có thể kể ra như: Tài nguyên sinh học,
tài nguyên rừng, tài nguyên năng lượng mặt trời, tài nguyên nước, tài nguyên
gió...
- Tài nguyên không tái tạo:
Là loại tài nguyên tồn tại một cách hữu hạn và sẽ mất đi hoặc hoàn toàn bị
biến đổi không còn giữ được tính chất ban đầu sau quá trình sử dụng. Đó là các các
khoáng sản, nhiên liệu hoá thạch (than đá, dầu mỏ, khí đốt...) các thông tin di
truyền, các gen quí, hiếm bị mai một không giữ lại được là những nguồn tài nguyên
thiên nhiên không tái tạo được.
-Tài nguyên vĩnh cửu:
Là loại tài nguyên tồn tại vĩnh cửu trong tự nhiên, không phụ thuộc vào sự
tác động của con người. Tài nguyên vĩnh cửu có liên quan trực tiếp, hoặc gián tiếp
đến năng lượng mặt trời. Có thể xem năng lượng mặt trời là nguồn tài
nguyên vô tận, chúng ta có thể phân ra:
+ Năng lượng trực tiếp:
Là nguồn năng lượng chiếu sáng trực tiếp, giá trị định lượng có thể tính
được.
+ Năng lượng gián tiếp:
Là những dạng năng lượng gián tiếp của bức xạ mặt trời bao gồm: gió,
sóng biển, thuỷ triều, nhiệt mặt trời...
Theo bản chất tự nhiên, tài nguyên còn được phân loại như: Tài nguyên đất, tài
nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, tài nguyên rừng, tài nguyên biển [35].
Theo khoản 1 Điều 3 của Luật bảo vệ và phát triển rừng Việt Nam, năm
2004: “1. Rừng là một hệ sinh thái bao gồm quần thể thực vật rừng, động vật rừng,
vi sinh vật rừng, đất rừng và các yếu tố môi trường khác, trong đó cây gỗ, tre nứa
hoặc hệ thực vật đặc trưng là thành phần chính có độ che phủ của tán rừng từ 0,1
trở lên. Rừng gồm rừng trồng và rừng tự nhiên trên đất rừng sản xuất, đất rừng
phòng hộ, đất rừng đặc dụng” [4].
Còn theo tác giả Nguyễn Thanh Huyền, thì “Tài nguyên rừng là một loại tài
nguyên thiên nhiên có khả năng tái tạo, là bộ phận quan trọng của môi trường sinh
thái, có giá trị to lớn bao gồm rừng tự nhiên và rừng trồng trên đất lâm nghiệp,
gồm có thực vật rừng, động vật rừng và những yếu tố tự nhiên có liên quan đến
rừng (gọi chung là quần xã sinh vật) [14]; v.v...
Tóm lại, dưới góc độ khoa học, theo người viết thì, tài nguyên rừng thực chất
là một phần quan trọng của tài nguyên thiên nhiên và thuộc loại tài nguyên tái tạo
được, nhưng nếu con người sử dụng không khoa học và không hợp hợp lý, thì tài
nguyên rừng có thể bị hủy hoại hoặc suy thoái không thể tái tạo lại.
Như vậy, từ khái niệm đã nêu có thể chỉ ra các đặc điểm của tài nguyên rừng
như sau:
Một là, tài nguyên rừng là một phần quan trọng của tài nguyên thiên nhiên;
Hai là, tài nguyên rừng thuộc loại tài nguyên có thể tái tạo được, nhưng nếu
sử dụng không khoa học và không hợp lý, tài nguyên rừng có thể bị hủy hoại hoặc
suy thoái không thể tái tạo lại;
Ba là, thông qua hoạt động kinh tế của con người, tài nguyên rừng được sử
dụng để phục vụ cho nhu cầu cuộc sống. Từ đó, chúng ta có thể nhận thấy rõ vai
trò đặc biệt quan trọng của tài nguyên rừng đối với sự phát triển bền vững của nền
kinh tế đất nước và đối với sự cân bằng của môi trường sinh thái và sự sống còn
của nhân loại.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Văn bản pháp luật
1. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ tư pháp, Bộ Công an, Viện kiểm
sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao (2007), Thông tư liên tịch số
19/2007/TTLT/BNN&PTNT-BTP-BCA-KSNDTC-TANDTC ngày 08/3 hướng
dẫn áp dụng một số điều của Bộ luật hình sự về các tội phạm trong lĩnh vực
quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01 của Bộ
Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác trong thời gian tới, Hà Nội.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6 của Bộ
Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.
4. Quốc hội nước CHXHCNVN (2004), Luật bảo vệ và phát triển rừng
5. Quốc hội nước CHXHCNVN (2008), Bộ luật hình sự Việt Nam
6. Quốc hội nước CHXHCNVN (2000), Bộ luật hình sự Việt Nam
Các tài liệu tham khảo khác
7. Lê Cảm (2003), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb
Đại học quốc gia Hà nội.
8. Chính phủ (2013), Nghị định số 39- CP ban hành điều lệ tạm thời về săn, bắt
chim, thú rừng
9. Cục kiểm lâm Việt Nam (2008-2013), Thống kê số vụ vi phạm lâm luật.
10. Cục kiểm lâm Việt Nam (2008-2013), Thống kê diện tích rừng bị hủy hoại.
11. Cục kiểm lâm Việt Nam (2008-2013), Thống kê diện tích rừng bị cháy.
12. Cục kiểm lâm Việt Nam năm (2008-2013), Thống kê số động vật quí hiếm bị
cơ quan chức năng tịch thu.
13. Cục kiểm lâm Việt Nam năm (2008-2013), Tổng hợp số liệu thống kê về số vụ
xâm hại đến tài nguyên rừng, cháy rừng và số vụ bị truy tố, xét xử.
14. Nguyễn Thanh Huyền (2012), Hoàn thiện pháp luật về quản lý và bảo vệ tài
nguyên rừng ở Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sỹ luật học, Khoa Luật, Đại
học Quốc gia Hà Nội.
15. Đinh Văn Quế (2006), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự (Phần các tội
phạm), Tập VI - Các tội xâm nhập trật tự quản lý kinh tế, Nxb Thành phố Hồ
Chí Minh, thành phố Hồ Chí Minh.
16. Tòa án nhân dân tỉnh Bình Định (2009), Bản án sơ thẩm số 37/2009/HSST
ngày 23/9/2009 của toà án Nhân dân thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định, xét xử
Phan Ngọc Hoà, phạm tội “ Hủy hoại Rừng”
17. Tòa án nhân dân tỉnh Bình Định (2009), Bản án sơ thẩm số 40/2009/HSST
ngày 28/9/2009 của toà án Nhân dân thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định. Xét xử
Võ Phi Hùng, phạm tội “Hủy hoại rừng”
18. Tòa án nhân dân tỉnh Bình Định (2009), Bản án Xét xử Đinh Văn Tốt ở huyện
Hoài Ân, tỉnh Bình Định, phạm tội “ Hủy hoại Rừng” .
19. Toà án nhân dân tỉnh Bình Định (2013), Bản án phúc thẩm số 212/2013/HSPT
ngày 23/9/2013
20. Tòa án nhân dân tối cao (1992), Hệ thống hóa các văn bản về hình sự, dân sự,
tố tụng dân sự, Hà Nội.
21. Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bình Định (2013), Cáo trạng số 35/QĐ-KSĐT
ngày 17/9/2013
22. Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bình Định (2013), Cáo trạng 28/QĐ-KSĐT ngày
16/9/2013
23. Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bình Định (2013), Cáo trạng 38/QĐ-KSĐT ngày
16/10/2013
24. Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bình Định (2013), Cáo trạng 39/QĐ-KSĐT ngày
17/10/2013
25. Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bình Định (2013), Cáo trạng số 09 ngày
02/01/2012 truy tố bị can Lâm Chí Cường phạm “Tội vi phạm quy định về
phòng cháy, chữa cháy”.
26. Viện Khoa học pháp lý (1995), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 1985
(Phần các tội phạm), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
27. Trịnh Tiến Việt (2007), “Về khái niệm miễn trách nhiệm hình sự” Tạp chí
Khoa học ĐHQGHN.
Website:
28. http://baodientu.chinhphu.vn/tin-noi-bat/Dai-bieu-quoc-hoi-buc-xuc-ve-tinh-
hinh-toi-pham.
29. http://noichinh.vn/tin-tuc-su-kien.
30. http//thuvienphapluat.vn/archive/Thong-tu-1030-BCN-VP-quan-ly-rung.
31. http//www.baomoi.com/chay-rungtiem-an-nguy-co.
32. .http://www.baomoi.com/quoc-hoi-thao-luan-ve-luat-xay-dung-va-luat-bao-ve-
moi-truong
33. http://www.kiemlam.org.vn
34. http://www.thiennhien.net/2012/11/06/rung-tu-nhien-chiu-suc-ep-tu-nhu-cau-do-go.
35. http://www.thuviensinhhoc.com/chuyen-de-sinh-hoc/sinh-thai-hoc
36. http://www.Viet.rfi.fi/viet-nam/20120509-ngan-ngua-nan-chay-rung-o-viet-nam.
