Bn in Ni Các Quan Bn Mc bn khc nm Chính Hòa th 18...

download Bn in Ni Các Quan Bn Mc bn khc nm Chính Hòa th 18 (1697)66.254.41.11/HieuGiang/Data/PDF/DaiVietSuKyToanThu.pdf · Cui thi Hùng Vng, vua có con gái g i là M Nng, nhan sc xinh

If you can't read please download the document

Transcript of Bn in Ni Các Quan Bn Mc bn khc nm Chính Hòa th 18...

  • Bn in Ni Cc Quan Bn Mc bn khc nm Chnh Ha th 18 (1697)

  • 2 i Vit S K Ton Th- Ta

    Ta sch: i Vit S K Ton Th Nm

    Son gi: L Vn Hu, Phan Phu Tin, Ng S Lin, v.v... 1697

    Dch gi: Vin Khoa Hc X Hi Vit Nam 1985-1992

    Nh xut bn: Khoa Hc X Hi - H Ni 1993

    Chuyn sang n bn in t bi: L Bc, Cng , Ngc Thy, Tuyt Mai, Hng Ty, Nguyn Quang Trung

    2001

    iu hp: L Bc - [email protected] 2001

  • 3 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I

    i V i t S K N g o i K T o n T h

    Quyn I

    [1a] Triu Lit i Phu, Quc T Gim T Nghip, Kim S Quan Tu Son, Thn Ng S Lin Bin

    Xt: Thi Hong dng mun nc, ly a gii Giao Ch v pha Ty Nam, xa ngoi t Bch Vit. Vua Nghiu sai Hy th1 n Nam Giao2 nh t Giao Ch phng Nam. Vua V! chia chn chu3 th Bch Vit4 thuc phn t chu Dng, Giao Ch thuc v y. T" i Thnh Vng nh Chu [1063-1026 TCN] mi gi l Vit Thng th5, tn Vit bt u c t" y.

    K Hng Bng Th

    Kinh Dng Vng

    [1b] Tn hy l Lc T#c, con chu h Thn Nng6.

    Nhm Tut, nm th 17. Xa chu ba i ca Vim h Thn Nng l Minh sinh ra Nghi, sau Minh nhn i tun phng Nam, n Ng! Lnh8 ly con gi V# Tin, sinh ra vua [Kinh Dng Vng]. Vua l b$c thnh tr thng minh, Minh rt yu qu, mun cho ni ngi. Vua c nhng cho anh, khng dm vng mnh. Minh mi l$p Nghi l con ni ngi, cai qun phng Bc, phong cho vua lm Kinh Dng Vng, cai qun phng Nam, gi l nc Xch Qu.

    Vua ly con gi ng nh Qun tn l Thn Long9 sinh ra Lc Long Qun (Xt: ng k chp: thi Kinh Dng c ngi n b chn d, t xng l con gi t ca ng nh Qun, ly con th ca

    1 Hy th: Tng truyn vua Nghiu sai anh em h Hy (Hy th) v h Ha (Ha th) i bn phng trng coi cng vic thin vn

    lch php. Hy Thc l em Hy Trng n min t phng Nam (Kinh Th, Nghiu in) 2 Kinh Th chp vua Nghiu sai Hy Thc n Nam Giao (Hy Thc trch Nam Giao). Kh%ng An Quc thi Ty Hn ch gii Kinh

    Th, ch cho Nam Giao l phng Nam. Mi n thi ng, T M Trinh mi gii thch Nam Giao l Giao Ch phng Nam. 3 Theo thin V! Cng trong Kinh Th, chn chu l K, Duyn, Thanh, T", Dng, Kinh, D, Lng Ung. 4 Bch Vit: l t" m ngi Hn dng gi chung cc tc ngi khc Hn sng min nam Trung Quc thi xa. T" ny ln u

    tin thy chp trong S K (Ng Khi Truyn ca T M Thin. 5 Vit Thng Th: tn nc thi c% pha Nam Trung Quc c quan h vi nh Chu (hin chim tr cho Thnh Vng), ln u tin

    &c ghi trong sch Th&ng Th i Truyn. C nhiu gii thch khc nhau, c thuyt ni r'ng Vit Thng Th min qu$n Cu c, tc min H Tnh (Thy Kinh Ch, Cu ng Th); c thuyt ni Vit Thng th v tr nc Lm *p i sau (Vn Hin thng kho, Minh S, Minh nht thng ch).

    6 Thn Nng: theo truyn thuyt Trung Quc, l mt trong 5 v thi th&ng c%, dy dn bit cy b"a trng trt, c!ng gi l Vim .

    7 Theo M#c l#c k nin ca i Vit S K v cu kt ca K Hng Bng th (NK1, 5b) th t" nm Nhm Tut n nm Qu Mo (258 TCN) cng 2622 nm. V$y nm Nhm Tut l nm 2879 TCN. ch l mt nin i suy on trn c s - nh trong Phm l ni r - mun +t Kinh Dng Vng ngang vi Nghi.

    8 Ng! Lnh: c nhiu thuyt khc nhau, i khi ch 5 ngn bin gii pha nam ca Trung Quc. Theo Qung Chu k, l cc ni: i D!, Thy An, Lm H, Qu Dng, Yt Dng.

    9 Nguyn vn: "Th ng nh Qun n

  • 4 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I

    Kinh Xuyn, b b=, vit th nh Liu Ngh tu vi ng nh Qun. Th th Kinh Xuyn v ng nh i i lm thng gia vi nhau t" lu ri).

    Lc Long Qun

    [2a] Tn hy l Sng Lm, con ca Kinh Dng Vng.

    Vua ly con gi ca Lai l u C, sinh ra trm con trai (t#c truyn sinh trm trng), l t% ca Bch Vit. Mt hm, vua bo u C r'ng: "Ta l ging rng, nng l ging tin, thy h=a khc nhau, chung h&p th$t kh". Bn t" bit nhau, chia 50 con theo m> v ni, 50 con theo cha v min Nam (c bn chp l v Nam Hi), phong cho con trng lm Hng Vng, ni ngi vua.

    S thn Ng S Lin ni: Khi tri t mi m mang, c th do kh ha ra, l Bn C% th. C kh ha ra ri sau c hnh ha, khng th g ngoi hai kh m dng c. Kinh Dch ni: "Tri t nung , vn v$t thun ha, c ci h&p tinh, vn v$t ha sinh"1. Cho nn c v& chng ri sau mi c cha con, c cha con ri sau mi c vua ti. [2b] Nhng thnh hin sinh ra, tt c khc thng, l do mnh tri. Nut trng chim huyn iu m sinh ra nh Thng2, gi?m vt chn ngi kh%ng l m dy nh Chu3, u l ghi s thc nh th. Con chu Thn Nng th l Minh ly con gi V# Tin m sinh Kinh Dng Vng, tc l thy t% ca Bch Vit. Vng ly con gi Thn Long sinh ra Lc Long Qun, Lc Long Qun ly con gi Lai m c phc lnh sinh trm con trai. chEng phi l ci gy nn c nghip ca nc Vit ta hay sao? Xt sch Thng Gim Ngoi k (4)4 ni: Lai l con Nghi; c theo s ghi chp y th Kinh Dng Vng l em rut Nghi, th m kt hn vi nhau, c lJ v i y cn hoang s, l nhc cha +t m nh th chng?

    Hng Vng

    [3a] Con Lc Long Qun (khng r tn hy)5, ng Phong Chu (nay l huyn Bch Hc)6.

    Hng Vng ln ngi, +t quc hiu l Vn Lang (nc ny ng gip bin Nam Hi, ty n Ba Th#c, bc n h ng nh, nam gip nc H Tn, tc nc Chim Thnh, nay l Qung Nam), chia nc lm 15 b l: Giao Ch, Chu Din, V! Ninh, Phc Lc, Vit Thng, Ninh Hi, Dng Tuyn, L#c Hi, V! nh, Hoi Hoan, Cu Chn, Bnh Vn, Tn Hng, Cu c; u l t thn thuc ca Hng

    1 Kinh Dch: H t". 2 Truyn thuyt Trung Quc ni l b Gin ch (v& th Cc) nut trng chim huyn iu, c mang, sinh ra ng Tit, t% ca nh

    n - Thng. 3 B Khng Nguyn gi?m vt chn ngi kh%ng l, sinh ra ng Khi, tc H$u Tc, t% nh Chu. 4 Thng gim ngoi k: tc phn Ngoi K ca sch T Tr Thng Gim (294 quyn) do T M Quang i Tng son. 5 Nguyn bn in nh= hai ch< "khuyt hy", d nh$n lm l khuyt hy ca Lc Long Qun. Nhng trn ni Lc Long Qun hy

    Sng Lm. O y ni khuyt hy ca Hng Vng. 6 Huyn Bch Hc thi L l mt phn t huyn Phong Chu, tnh Vnh Ph ngy nay.

  • 5 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I

    Vng; cn b gi l Vn Lang l ni vua ng 1. +t tng vn gi l Lc Hu, tng v gi l Lc Tng (ch< Lc Tng, sau chp sai l Hng Tng2). Con trai vua gi l Quan Lang, con gi vua gi l M Nng. Quan coi vic gi l B Chnh, i i cha truyn con ni, gi l ph# o. Vua cc i u gi l Hng Vng. By gi dn r"ng ni thy sng ngi khe sui u c tm c, nn r nhau i bt c n, thng b thung lung lm hi, [3b] n tha vi vua. Vua ni: "Ngi man ni khc vi cc loi thy tc; cc thy tc y a cng loi m ght khc loi, cho nn mi b chng lm hi. Ri vua bo mi ngi ly mc vJ hnh thy qui mnh. T" y thung lung trng thy khng cn hi n

  • 6 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I

    tn u chy trn c. Rt cuc Thy Tinh khng th xm phm &c ni Tn Vin. (T#c truyn Sn Tinh v Thy Tinh t" y v sau i i th on, mZi nm ma nc to thng v?n nh nhau).

    Ni Tn Vin l dy ni cao ca nc Vit ta, s linh thing rt ng nghim. M Nng ly Sn Tinh, Th#c Vng tc gi$n, d+n li con chu phi dit Vn Lang m chim ly nc. n i chu l Th#c Phn c d!ng l&c, bn nh ly nc.

    S thn Ng S Lin ni: Thi Hng Vng +t ch hu lm phn gi$u, chia nc lm 15 b. O 15 b y u c trng v t. Vua theo th b$c ct +t cc con th cai tr. Ni 50 con theo m> v ni, lm sao bit khng phi l nh th? V m> lm qun trng, cc con u lm cha mt phng. C xem nh t trng ngi man ngy nay xng l nam ph# o, [5b] n< ph# o (nay bn triu %i ch< ph# o ___ ___ thnh ch< ph# o ___ ___ th c lJ ng nh th). Cn nh vic Sn Tinh, Thy Tinh th rt l qui n, tin sch chEng b'ng khng c sch, hy tm thu$t li chuyn c! truyn li s nghi ng thi).

    Tr ln l [k] Hng Bng th, t" Kinh Dng Vng &c phong nm Nhm Tut, cng thi vi Nghi, truyn n cui thi vua Hng Vng, ngang vi i Non Vng nh Chu nm th 57 [258 TCN] l nm Qu Mo th ht, tt c 2.622 nm [2879 - 258 TCN].

    K Nh Thc

    An Dng Vng

    H Th#c, tn hy l Phn, ngi Ba Th#c1, ngi 50 nm, ng Phong Kh (nay l thnh C% Loa).

    [6a] Gip Thn, nm th 1 [257 TCN], (Chu Non Vng nm th 58). Vua thn tnh &c nc Vn Lang, %i quc hiu l u Lc. Trc kia vua nhiu ln em qun nh Hng Vng, nhng Hng Vng binh hng tng mnh, vua b thua mi. Hng Vng bo vua r'ng: "Ta c sc thn, nc Th#c khng s& ?" Ri Hng Vng b= khng sa sang v b, ch ham n ung vui chi. Qun Th#c ko st n ni, hy cn say mm cha tnh, ri th% huyt nhy xung ging cht, qun lnh quay gio u hng Th#c Vng.

    By gi Th#c Vng p thnh Vit Thng, rng nghn tr&ng, cun trn nh hnh con c, cho nn gi l Loa Thnh2, li c tn l thnh T Long (ngi nh ng gi l thnh Cn Ln, v thnh rt cao3). Thnh ny c p xong li s#t, vua ly lm lo, mi trai gii khn tri t v thn k` ni sng, ri khi cng p li.

    Bnh Ng, nm th 3 [255 TCN], (ng Chu Qun nm th 1). Ma xun, thng 3, ch&t c thn nhn n ca thnh, tr= [6b] vo thnh, ci m ni r'ng: "p n bao gi cho xong!". Vua mi vo in h=i, thn nhn tr li: "C &i giang s n". Ri co t" i ngay. Sng hm sau, vua ra ca thnh, qu thy c con ra vng bi trn sng t" pha ng n, xng l giang s, ni &c ting ngi, bn &c vic tng lai. Vua m"ng lm, vo mm vng, +t mm ln trn in. Vua h=i v nguyn

    1 V iu ghi Th#c Phn ngi Ba Th#c (T Xuyn, Trung Quc), Cng m#c c nh$n xt: "Nc Th#c t" nm th 5 i Th$n Tnh

    Vng nh Chu (316 TCN) b nc Tn dit ri, lm g c vua n

  • 7 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I

    do thnh s#p, ra vng p: " l do tinh kh ni sng vng ny b con vua trc ph# vo bp th nc, np ni Tht Diu. Trong ni c con qu, l ngi con ht thi trc chn y ha lm qu. Cnh ni c ci qun, ch qun tn l Ng Khng, c mt a con gi v mt con g trng, l d kh ca tinh, phm ngi qua li ng m y u phi cht v b qu lm hi. Chng c th gi nhau hp n l!, lm cho s#p thnh. Nu git con g trng tr" tinh kh y, th thnh t nhin &c [7a] bn vp thay t Giao Chu, D'ng d+c tri mun thu. Ngi xa nay &c thy, H tm lng by lu).

    Nhm T, nm th 9 [249 TCN], (ng Chu Qun nm th 7; [by gi c] 7 nc l Tn, S, Yn, Triu, Ng#y, Hn, T). Nm y nh Chu mt.

    [8a] Canh Thn, nm th 37 [221 TCN], (Tn Thy Hong L< Chnh nm th 26). Nc Tn thn tnh c 6 nc, xng hong . By gi ngi T" Lim, Giao Ch ta, l L ng Trng2 ngi cao 2 tr&ng 3 thc, lc t tu%i n hng p lm lc dch, b trng quan nh, bn b= sang nc Tn lm quan n chc T l hiu y. Thy Hong ly &c thin h, sai ng em qun ng gi< t Lm Thao3, uy danh chn ng nc Hung N. Khi tu%i gi, v lng ri cht. Thy Hong cho ng l ngi k` l, c ng lm t&ng, ca T M Hm Dng, b#ng t&ng cha &c my ch#c ngi, ngm lay th chuyn ng &c, Hung N tng l hiu y cn sng, khng dm n xm phm (Triu Xng nh ng lm h Giao Chu, m thng n'm chim bao thy cng ng Trng ging bn sch Xun Thu, T Truyn, nhn h=i chZ c!, ri dng n th. Khi Cao Vng i nh Nam 1 Cao LZ, chp l Cao Thng trong cc ti liu ca Trung Quc nh Giao Chu Ngoi Vc K (do Thy Kinh Ch, q.14 d?n), Thi

    Bnh hon v! k (phn Nam Vit Ch, q. 170), v.v.... 2 Mt s ti liu Trung Quc (nh Qung D K, i Thanh Nht Thng Ch, v.v....) chp l Nguyn ng Trng, c lJ v da theo s

    liu Vit Nam i Trn do king hy %i L thnh Nguyn. 3 Lm Thao: tn huyn Trung Quc thi Tn, nay thuc tnh Cam Tc.

  • 8 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I

    Chiu, thn thng hin linh gip sc. Cao Vng cho sa li n th, tc gZ lm t&ng, gi l [t&ng] L hiu y. x Th#y Hng huyn T" Lim)1.

    inh Hi, nm th 44 [214 TCN], (Tn Thy Hong nm th 33). Nh Tn pht nh

  • 9 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn I

    v pha nam. Trng Thy nh$n du lng ngZng u%i theo. Vua n b bin, ht ng m khng c thuyn, lin gi ra vng my ting: "Mau n cu ta!" Ra vng n%i ln m+t nc, mng r'ng: "KW ngi sau nga l gi+c y, sao khng git i?". Vua rt gm mun chm Mw Chu, Mw Chu khn r'ng: "Trung tn trn tit, b ngi nh l"a, xin ha thnh ngc chu ra th nh#c ny". Cui cng vua v?n chp Mw Chu, mu chy loang m+t nc, loi trai nut vo b#ng, ha lm ht minh chu. Vua cm s"ng t vn di 7 tc xung bin m i (tc nh ngy nay gi l s"ng t rJ nc. T#c truyn ni D Sn x Cao X Din Chu l ni y). Trng Thy u%i theo n ni, thy Mw Chu cht, thng khc m xc em v chn Loa Thnh, ha lm ngc. Trng Thy nh tic Mw Chu, tr li chZ Mw Chu [10b] tm gi trang im khi trc, thng nh khng ngui, cui cng nhy xung ging m cht. Ngi sau &c ht minh chu bin ng, ly nc ging y m ra, sc ngc cng sng hn.

    S thn Ng S Lin ni: Chuyn ra vng ng tin chng? Chuyn thn ging t Sn1, chuyn bit ni2 c!ng c th l c. V vic lm ca thn l da theo ngi, thc vo v$t m ni nng. Nc sp thnh, thn minh ging xem a ha; nc sp mt, thn c!ng ging xt ti c. Cho nn c khi thn ging m hng, c!ng c khi thn ging m vong. An Dng Vng hng cng p thnh c phn khng d +t sc dn, cho nn thn thc vo ra vng rn bo, chEng phi l v li on trch ng dn m thnh ra nh th ? Nhng th c!ng cn l kh. n nh lo ha hon v sau m ni xin vi thn, th lng ring ny. Lng ring mt khi ny mm th lJ tri theo m mt, [11a] sao thn li chEng gieo cho tai ha! Ra vng trt mng thing trao cho, bo l c th nh lui &c qun ch, l mm ha chng? Nh chuyn thn ban cho nc Quc rung t m sao nc Quc c!ng mt theo. Sau [An Dng Vng] qu nhin nh v$y. Th chEng phi l thn theo ngi m hnh ng sao? Nu khng c li ni xin [vi ra vng], c theo o l m lm, bit u quc thng li chEng &c lu di? n nh chuyn Mw Chu rc lng ngZng ch ng, th cha chc c. Nu c th ch mt ln l phi, th m sau ny con gi Triu Vit Vng li bt chc m c!ng ni nh th, l lm sao? C lJ ngi chp s cho r'ng nh Th#c v nh Triu mt nc u do con r, cho nn nhn mt vic m ni hai ln chng? Th th vic ma qu lm % thnh c!ng ng tin sao? Tr li r'ng: i loi c!ng nh chuyn B H

  • 10 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II

    i V i t S K N g o i K T o n T h

    Quyn II

    [1a]

    K Nh Tr iu 1

    V

    O ngi 71 nm [207 - 136 TCN], th 121 tu%i [256 - 136 TCN].

    H Triu, nhn lc nh Tn suy lon, git trng li Tn, chim gi t Lnh Nam, xng , i ngang vi nh Hn, hng nc truyn ngi 100 nm mi mt, cng l bc vua anh hng.

    H Triu, tn hy l , ngi huyn Chn nh2 nc Hn, ng Phin Ngung (nay tnh Qung ng)3.

    Gip Ng, nm th 1 [207 TCN], (Tn Nh Th nm th 3). Vua chim ly t Lm *p4 v T&ng Qu$n, t l$p lm Nam Vit Vng.

    t Mi, nm th 2 [206 TCN], (Ty S B Vng Hng Tch nm th 1; Hn Vng Lu Bang nm th I). Nm y nh Tn mt.

    [1b] inh Du, nm th 4 [204 TCN], (S Hng Tch nm th 3; Hn Lu Bang nm th 3). Ma ng, thng 10, ngy 30, nh$t thc. Thng 11, ngy 30, nh$t thc.

    Mu Tut, nm th 5 [203 TCN], (S Hng Tch nm th 4; Hn Lu Bang nm th 4). Ma thu, thng 7, sao Ch%i mc khu vc sao i Gic.

    K Hi, nm th 6 [202 TCN], (Hn Cao nm th 5). Ma xun, thng 2, Hn Vng ln ngi hong . Nm y Ty S mt.

    Qu Mo, nm th 10 [198 TCN], (Hn Cao nm th 9). Vua sai hai s coi gi< hai qu$n Giao Ch v Cu Chn.

    t T, nm th 12 [196 TCN], (Hn Cao nm th 11) Nh Hn nh &c thin h, nghe tin vua c!ng xng vng nc Vit, mi sai L#c Gi sang phong vua lm Nam Vit Vng, trao cho n thao5 v con so b% i6, thng s vi nhau, bo vua gi< yn t Bch Vit, ch cp ph. Khi s

    1 Ton th, c!ng nh nhiu b s thi phong kin, quan nim nh Triu l mt triu i chnh thng ca nc ta, v vit thnh K

    Nh Triu. Quan nim , t" th k XVIII b ph phn, m ngi bc b= u tin l Ng Th S, tc gi Vit S Tiu n. 2 Nay l huyn Chinh nh, tnh H Bc, Trung Quc. 3 Tc Qung Chu ngy nay. O Qung ng v?n cn huyn Phin Ngung. 4 Theo S K (q. 113: Nam Vit Lit Truyn): "Khi nh Tn b dit, l$p tc nh ly Qu Lm, T&ng Qu$n, t l$p lm Nam

    Vit Vng". O y, vn bn ca Ton Th, do sao chp ho+c khc in, nhm l?n t" Qu Lm thnh Lm *p. 5 NGuyn vn: "T th#" = qu n v dy thao buc (v trang sc) qu n. 6 Nguyn vn: "Ph?u ph" = v$t b'ng vng bc, ngc , v.v.... cp cho ngi &c phong quan tc, khi cn xc nh th khp hai

    na vi nhau; tc d#ng c!ng nh ph tit, nhng ph tit thng l hnh ng lm b'ng tre gZ, cp cho cc vin quan i thi hnh mnh lnh.

  • 11 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II

    n, vua ngi x%m m tip L#c Gi. Gi ni: "Vng vn l [2a] ngi Hn, h hng m m u nc Hn, nay li lm tri t#c nc mnh, mun chim t ny lm kW ch chng chi vi nh Hn, h chEng lm hay sao? V li, nh Tn mt con hu1, thin h u tranh nhau u%i, ch c Hn khoan nhn yu ngi, dn u vui theo, khi qun t" t Phong Bi m vo Quan Trung trc tin chim gi< Hm Dng, d>p tr" hung bo. Trong khong 5 nm, d>p yn lon lc, bnh nh bn bin, khng phi l sc ngi lm n%i, tc l tri cho. Hn nghe vng lm vua t ny, t"ng mun quyt mt phen &c thua, nhng v dn chng lao kh% v"a xong cho nn phi b= nh, sai s mang n thao cho vng, ng lJ vng phi ra ngoi giao2 nghnh n bi yt t= lng tn knh. Nay khng lm th, th nn sm l m tip s gi mi phi, sao li c$y dn Bch Vit ng m khinh nhn s gi ca thin t? Thin T nghe bit, pht binh sang h=i ti, th vng lm th no?". Vua ra dng s& hi, ng d$y ni: "Ti t ny lu ngy [2b] qun mt c l ngha". Nhn h=i Gi r'ng: "Ti vi Tiu H, To Tham ai hn?"3 Gi ni: "Vng hn ch". Li h=i: "Ti vi vua Hn ai hn?". Gi ni: "Hn ni nghip ca Ng! Tam Vng, thng tr ngi Hn k hng c vn ngi, t rng hng mun d+m, v$t thnh dn giu, quyn chnh ch do mt nh, t" khi tri t m mang n nay cha t"ng c. Nay dn ca vng, chEng qua mi vn , xen khong ni bin, ch v nh mt qu$n ca nh Hn, v vi Hn sao &c?". Vua ci v ni: "Ti ly lm gi$n khng &c n%i d$y bn y, bit u chEng b'ng nh Hn?" Gi ngi im l+ng, sc m+t tiu nghu. Bn gi< Gi li vi thng. Vua ni: "O t Vit ny khng ai ni chuyn &c. Nay ng n y hng ngy ti &c nghe nh

  • 12 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II

    Tn Du, nm th 28 [180 TCN], (Hn Cao H$u nm th 8). Ma thu, thng 7, Cao H$u bng, cc i thn n i vng H'ng ln ngi, tc l Vn .

    Nhm Tut, nm th 29 [179 TCN], (Hn Vn H'ng nm th 1). Vua Hn v thy m m t% tin ca vua u Chn nh [4a] mi +t ngi th p trng coi, tu thi cng t, gi cc anh em ca vua cho lm quan to, ban cho h$u. Vua Hn h=i T tng Trn Bnh c th c ai sang s Nam Vit &c, Bnh ni: "L#c Gi thi Tin t"ng sang s Nam Vit". Vua Hn gi Gi cho lm Thi trung i phu, ly mt ngi yt gi1 lm ph s, em th sang cho vua. Th ni: "Knh h=i thm Nam Vit Vng rt lao tm kh% . Tr?m l con v& lJ ca Cao , phi u%i ra ngoi lm phin vng t i, v ng s xa xi, kin thc h>p hi qu kch, nn cha t"ng gi th. Cao Hong la b= by ti, Hiu Hu Hong qua i, Cao H$u t ln trng coi vic nc, khng may c bnh, ngi h L< chuyn quyn lm b$y, mt mnh khng ch ng &c, mi ly con ngi h khc ni nghip Hiu Hu Hong . Nh anh linh tng miu v sc lc ca cc cng thn, git ht bn y. Tr?m v cc vng hu v quan li khng cho t" chi, khng th khng nh$n, nay ln ngi. Mi ri nghe ni vng c gi th cho tng [4b] qun Lm L hu, mun tm anh em thn v xin bi chc hai tng qun Trng Sa. Tr?m theo th ca vng, bi chc tng qun Bc Dng hu ri, cn anh em thn ca vng hin Chn nh, tr?m sai ngi n thm h=i v sa p phn m tin nhn ca vng ri. Ngy trc nghe tin vng em qun nh bin gii, cp ph mi khng thi, dn Trng Sa kh% s m Nam Qu$n kh% nht, nc ca vng h &c l&i ring hay sao? Tt phi cht nhiu qun lnh, hi cc tng li ti gi=i, lm cho v& ga chng, con m ci, cha m> mt con, &c mt hi mi, tr?m khng nz lm th. Tr?m mun phn nh t phong xen kJ ch ng l?n nhau2, em vic ra h=i, bn quan li u ni: "Cao Hong s d ly Trng Sa lm a gii, v [qu chZ ] l t ca vng, khng nn t tin thay %i". Nay d ly &c t ai ca vng c!ng khng ln thm, ly &c ca ci ca vng c!ng khng giu thm, ci t t" Ng! Lnh v nam, vng c vic tr ly. Tuy v$y, vng xng l [5a] , hai cng l$p m khng c xe s thng hiu, th l tranh nhau. Tranh m khng bit nhng th ngi c nhn khng lm. Tr?m nguyn cng vng u b= him trc, t" nay tr i thng hiu nh xa. V v$y mi sai L#c Gi sang a t d#, t= vi vng bn ca tr?m. Vng c!ng nn nghe theo, ch lm nhp, tai khng nghe ting chung trng, ch v khng &c lm ti nh Hn m thi. Nay may &c b h c lng thng n,

    1 Yt gi: chc quan i Tn, Hn, gi< vic giao thip vi nc ngoi. 2 Nguyn vn: "nh a khuyn nha chi tng ch" (phn nh t ai theo kiu xen kW nh rng ch ch ng l?n nhau). Nh

    Hn ct t phong kiu cho xen lt phn t ca phin quc n vi phin quc kia d b ch ng.

  • 13 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II

    &c khi ph#c hiu c!, cho thng s nh trc, lo phu d cht xng c!ng khng nt. V$y xin %i tc hiu, khng dm xng n

  • 14 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II

    Qu Mo, nm th 70 [138 TCN], (Hn Kin Nguyn nm th 3). Ma thu, thng 7, sao Ch%i mc pha ty bc. Thng 9, ngy 30, nh$t thc.

    Gip Thn, nm th 71 [137 TCN], (Hn Kin Nguyn, nm th 4). Vua bng, th#y l V! . Chu l H ln ni ngi. (V sau, nh Trn [8a] phong l Khai Thin Th o Thnh V! Thn Trit Hong ).

    L Vn Hu ni: t Liu ng khng c C T th khng thnh phong t#c m+c o i m! [nh Trung Hoa], t Ng Ci khng c Thi B th khng th ln ci mnh ca b vng. i Thun l ngi ng Di nhng l b$c vua gi=i trong Ng! . Vn Vng l ngi Ty Di m l b$c vua hin trong Tam i. Th mi bit ngi gi=i tr nc khng c t rng hay h>p, ngi Hoa hay Di, ch xem c m thi. Triu V! khai thc t Vit ta m t lm trong nc, i ngang vi nh Hn, gi th xng l "lo phu", m u c nghip vng cho nc Vit ta, cng y c th ni l to lm v$y. Ngi lm vua nc Vit sau ny nu bit bt chc V! m gi< v

  • 15 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II

    ca tri t, tai bin do y m sinh ra. B h c snh tri t, n n c= cy, mt ngi i rt khng &c hng trn tu%i tri m cht, b h c!ng ly lm thng xt trong lng. Hin nay trong nc khng c ting ch sa bo ng m khin qun lnh phi di du [10a] ng ni, ngm t ni hang, khin dn bin cng phi ng ca sm m ca mun, b

  • 16 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II

    [12a] S thn Ng S Lin ni: Vn Vng giao thip vi nc lng ging phi o, nh Hn khen l c ngha, n mc dy binh nh gip kW th; li bit nghe li can, thc bnh khng sang chu nh Hn, gi< php nh mu cho con chu, c th gi l khng xu h% vi ng ni.

    Minh Vng

    O ngi 12 nm.

    Vua khng c"n thn m!i v chng, gy thnh lon cho qu!c gia, khng c g ng khen.

    Tn hy l Anh T, con trng ca Vn Vng.

    inh T, nm th 1 [124 TCN], (Hn Nguyn Sc nm th 5). Ly L< Gia lm Thi ph.

    K Mi, nm th 3 [122 TCN], (Hn Nguyn Th nm th 1). Ma h, thng 5, ngy 30, nh$t thc.

    Nhm Tut, nm th 6 [119 TCN], (Hn Nguyn Th nm th 4). Ma xun, sao Ch%i mc pha ng bc. Ma h, sao Ch%i di mc [12b] phng ty.

    t Su, nm th 9 [116 TCN], (Hn Nguyn nh nm th 1).

    Mu Thn, nm th 12 [113 TCN], (Hn Nguyn nh nm th 4). Trc kia vua lm th t, sang lm con tin cho nh Hn Trng An, ly con gi ngi h C Hm an, sinh con tn l Hng. n khi ln ngi, giu n ca tin i, dng th sang nh Hn xin l$p C th lm hong h$u, Hng lm th t. Nh Hn my ln sai s gi sang khuyn vua vo chu. Vua s& vo yt kin phi theo php nh Hn ngang vi cc ch hu trong, c co m khng i, bn sai con l Th cng vo lm con tin. Nm y vua mt, th#y l Minh Vng. Con l Hng ni ngi.

    Ai Vng

    O ngi 1 nm [112 TCN].

    [13a] M#u hu ngang nhin dm lon, quyn thn chuyn chnh, vua hn tu$i tr%, gi n$i th no c.

    Tn hy l Hng, con th ca Minh Vng.

    Nm y, vua ln ngi, tn m> l C th l thi h$u.

    Trc kia, thi h$u cha ly Minh Vng, t"ng thng dm vi An Quc Thiu Qu ngi B Lng. An Quc l h, Thiu Qu l tn. Nm y nh Hn sai An Quc Thiu Qu sang d# vua v thi h$u vo chu, nh i vi cc ch hu trong, li sai bin s l bn Gin ngh i phu Chung Qun tuyn d#, d!ng s l bn Ng#y Thn gip vic, v y L Bc c em qun ng Qu Dng &i s gi. Khi y vua cn t tu%i, C h$u l ngi Hn, Thiu Qu n, li t thng. Ngi nc bit, phn nhiu khng theo thi h$u. Thi h$u s& lon n%i, mun da uy nh Hn, nhiu ln khuyn vua v cc quan xin ni ph# nh Hn. [13b] Bn nh s nh Hn dng th, xin theo nh cc ch hu trong, c 3 nm mt ln vo chu, trit b= ca quan bin gii. Vua Hn b'ng lng, ban cho vua v Th"a tng L< Gia n

  • 17 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II

    b'ng bc v cc n ni s, trung y, thi ph, cn cc chc khc &c t +t ly. B= hnh pht c! thch ch, L< Gia coi vic nc, vic trong vic ngoi li khng d bit hay sao? Khch ca nc ln n, th vic n tip c l nghi, chZ c th t, cung ng c s, th"a tip c ngi, sao n nZI thng dm vi m?u h$u? M?u h$u thEm trong cung, khng d vic ngoi: khi no c vic ra ngoi, th c xe da c, c mn ui tr, cung tn theo hu, sao n nZi thng dm vi s khch &c? Bn Gia toan d$p tt la chy ng khi ang chy rc, sao b'ng ngn ngay ci c ha lon t" khi cha c triu chng g c hn khng? Cho nn ni: Lm vua m khng bit ngha Xun Thu tt phi chu ci ting cm u ti c; lm ti khng bit ngha Xun Thu tt mc phi ti cp ngi git vua, tc nh l Minh Vng, Ai Vng v L< Gia v$y.

    1 Nguyn bn in l: "d#ng Hn php, t ni ch hu gi giai trn ph chi", c php v ngha u khng %n. O S K (q.113 Nam

    Vit lit truyn) cu ny vit r l: " .... d#ng Hn php, t ni ch hu. S gi giai lu trn ph chi". Nh v$y, vn bn ca Ton Th cu trn y b= st hai ch

  • 18 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II

    Thut Dng Vng

    [16a] O ngi 1 nm [111 TCN].

    X t&c h Triu, C hu lm cho nghing, g!c nh$ trc ri, ngn cng theo m $.

    Tn hy l Kin c, con trng ca Minh Vng v ngi v& Vit.

    By gi, ma ng, thng 11, T tng L< Gia l$p vua ln ngi, m qun ca Hn Thin Thu vo ci, nh ph mt vi p nh=. Gia bn m mt ng thEng cp lng cho qun, [khi qun nh Hn] n cn cch Phin Ngung 40 d+m, th Gia xut qun nh, git &c bn Thin Thu. Sai ngi em s tit ca nh Hn cho vo trong hm trn ni Ti Th&ng (tc l o i D!) dng li kho t ti, [mt m+t] pht binh gi< chZ him yu. Vua Hn nghe tin, sai Ph#c ba tng qun L Bc c xut pht t" Qu Dng, Lu thuyn tng qun Dng Bc xut pht t" D Chng, Qua Thuyn tng qun1 Nghim (s chp thiu h) xut pht t" Linh Lng, H li tng qun Gip [16b] (s chp thiu h) em qun xung Thng Ng, Tr Ngha hu Qu2 (s chp thiu h) em qun D Lang xung sng Tng Kha, u hi c Phin Ngung.

    Canh Ng, nm th 1 [111 TCN], (Hn Nguyn nh nm th 6). Ma ng, Dng Bc nh Hn em 9 nghn tinh binh hm Tm Hip, ph Thch Mn (L< Gia cht gi

  • 19 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn II

    L Vn Hu ni: L< Gia can ngn Ai Vng v C thi h$u khng nn xin lm ch hu nh Hn, "ng trit b= ca quan bin gii, c th gi l bit trng nc Vit v$y. Song can m khng nghe, th ngha ng em ht by ti n triu nh, trc m+t vua trnh by l&i hi v vic nc Hn, nc Vit u xng c, c lJ Ai Vng v thi h$u c!ng nghe ra m tnh ng Nu li v?n khng nghe theo, th nn t trch mnh m lnh ngi [t tng], nu khng th th dng vic c! h Y1, h Hoc, chn mt ngi khc trong hng con ca Minh Vng thay ngi, cho Ai Vng &c nh Thi Gip2 v Xng *p m gi< ton tnh mnh, nh th th khng lZi ng tin thoi. Nay li git vua h lng on, li khng bit c cht gi< ly nc, khin cho nc Vit b chia ct, phi lm ti nh Hn, ti ca L< Gia ng cht khng dung.

    [18a] S thn Ng S Lin ni: Ng! Lnh i vi nc Vit ta l i him ca ng ca nc c!ng nh H% Lao ca nc Trnh, H Dng ca nc Quc. Lm vua nc Vit tt phi +t qun chZ him gi< nc, khng th cho mt &c. H Triu mt khi khng gi< &c t him y th nc mt dng tuyt, b ci b chia ct. Nc Vit ta li b phn chia, thnh ra ci th Nam-Bc v$y. Sau ny cc b$c Vng n%i d$y, chZ t him mt ri, khi ph#c li tt nhin l kh. Cho nn Trng N< Vng tuy nh ly &c t Lnh Nam, nhng khng gi< &c ni him yu Ng! Lnh, rt cuc n bi vong. S Vng tuy khi ph#c ton thnh, nhng by gi cn l ch hu, cha chnh v hiu, sau khi cht li mt ht; m cc nh inh, L, L, Trn ch c t t" Giao Chu tr v Nam thi, khng khi ph#c &c t c! ca Triu V! , ci th khin nn nh v$y.

    Tr ln l. h Triu, t V nm Gip Ng n Thut Dng Vng nm Canh Ng l ht, gm 5 'i, c(ng 97 nm [207 - 111 TCN].

    1 H Y: tc Y Don, quan ph# chnh ca nh Thng; sau khi vua Thang cht, chu ni l Thi Gip ng &c ni ngi, nhng

    Gip km o c. Y Don bn y Gip n t ng, sau 3 nm, Thi Gip hi ci, Y Don li n v cho lm vua. H Hoc: l Hoc Quang, quan ph# chnh ca nh Hn. Sau khi Hn Chiu cht, theo di chiu, Quang rc l$p Xng *p Vng ln ni ngi, nhng Xng *p Vng dm lon, Quang ph i m l$p Tuyn .

    2 Xem ch thch NK1, 8b.

  • 20 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III

    i V i t S K N g o i K T o n T h

    Quyn III

    [1a]

    K Thu(c Ty Hn

    Tn Mi, [110 TCN], (Hn Nguyn Phong nm th 1). Nc Vit ta thuc v nh Hn. Nh Hn cho Thch i lm Thi Th 9 qu$n. (Ch nh Hn ly chu lnh qu$n, tr" hai qu$n Chu Nhai, m Nh u gi

  • 21 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III

    [2a]

    K Trng N Vng

    Trng Vng

    O ngi 3 nm.

    Vua rt hng d!ng, u%i T nh, dng nc xng vng, nhng v l vua n b, khng th lm nn cng ti to.

    Tn hy l Trc, h Trng. Nguyn l h Lc, con gi ca Lc tng huyn M Linh1, Phong Chu, v& ca Thi Sch huyn Chu Din2. (Thi Sch c!ng l con Lc tng, con hai nh tng kt hn vi nhau. Sch Cng m#c t$p lm ly Lc lm h l lm). ng M Linh.

    Canh T, nm th 1 [40], (Hn Kin V! nm th 16). Ma xun, thng 2, vua kh% v Thi th T nh dng php lu$t tri buc, li th nh git chng mnh, mi cng vi em gi l Nh n%i binh nh hm tr s chu. nh chy v nc. Cc qu$n Nam Hi, Cu Chn, Nh$t Nam, H&p Ph u hng ng, ly &c [2b] 65 thnh Lnh Nam, t l$p lm vua, mi xng l h Trng.

    Tn Su, nm th 2 [41], (Hn Kin V! nm th 17). Ma xun, thng 2, ngy 30, nh$t thc. Nh Hn thy h Trng xng vng, dy qun nh ly cc thnh p, cc qu$n bin thy b kh%, mi h lnh cho Trng Sa, H&p Ph v Giao Chu ta sp s|n xe thuyn, sa sang cu ng, thng cc ni khe, cha thc lng, cho M Vin lm Ph#c Ba tng qun, Ph Lc hu Lu Long lm ph sang xm l&c.

    Nhm Dn, nm th 3 [42], (Hn Kin V! nm th 18). Ma xun, thng ging, M Vin theo ven bin m tin, san ni lm ng hn nghn d+m, n Lng Bc ( pha ty Ty Nhai ca La Thnh, gi l Lng Bc)3 nh nhau vi vua. Vua thy th gi+c mnh lm, t ngh qun mnh h&p, s& khng chng n%i, lui qun v gi< Cm Kh (Cm Kh, s chp l Kim Kh). Qun c!ng cho vua l n b, s& khng nh n%i ch, bn tan chy. Quc thng li mt.

    [3a] L Vn Hu ni: Trng Trc, Trng Nh l n b, h mt ting m cc qu$n Cu Chn, Nh$t Nam, H&p Ph, cng 65 thnh Lnh Ngoi u hng ng, vic dng nc xng vng d nh tr bn tay, c th thy hnh th t Vit ta dng &c nghip b vng. Tic r'ng ni sau h Triu cho n trc h Ng, trong khong hn nghn nm, bn n ng ch ci u b tay, lm ti t cho ngi phng Bc, h chEng xu h% vi hai ch em h Trng l n b hay sao? i ! C th gi l t vt b= mnh v$y.

    Tr ln l Trng N Vng, b&t u t nm Canh T n nm Nhm Dn th ht, tt c 3 nm [40-42].

    K Thu(c ng Hn

    1 Huyn M Linh: thi thuc Hn bao gm phn t tnh Vnh Ph v mt s huyn thuc ngoi thnh H Ni ngy nay. 2 Huyn Chu Din: thi thuc Hn min lu vc sng y (thuc mt phn t H Ty v H Nam Ninh). 3 O y, Ton th cho Lng Bc l H Ty (H Ni), nhng nh v$y l lm. Nhiu nh nghin cu on nh Lng Bc vng

    huyn Tin Sn, tnh H Bc ngy nay.

  • 22 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III

    Qu Mo, [Trng Vng, nm th 4], [43], (Hn Kin V! nm th 19). Ma xun, thng ging, Trng N< Vng cng em gi l Nh chng c li vi qun nh Hn, [3b] th c, u thua cht. M Vin u%i theo nh qun cn st l bn Dng. n huyn C Phong th [bn Dng] u hng, [Vin] bn dng ct ng lm gii hn cui cng ca nh Hn. (Ct ng tng truyn trn ng C% Lu1 chu Khm. Vin c cu th: "Ct ng gy th Giao Chu dit". Ngi Vit ta i qua di ct y, thng ly cht vo, thnh nh g ng, v s& ct y gy. M T%ng nh ng li dng hai ct ng chZ c! ca nh Hn ghi cng c ca M Vin t= ra mnh l dng di ca Ph#c Ba, nay cha r chZ no. Hai sng T Giang, H

  • 23 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III

    nghn d+m, phi 3 trm ngy mi n. Tnh lng mt ngi n mZI ngy 5 thng, th phi dng n 60 vn hc go, l khng k lng thc ca tng li v l"a nga. +t qun y, cht chc tt nhiu, khng qun chng gi+c, li phi bt thm. Th l xWo ct lng b#ng chp v cho chn tay. Cu Chn v Nh$t Nam ch cch nhau 1 nghn d+m, li dn i nh cn khng kham n%i, hung chi li lm kh% qun lnh bn chu [5b] cu nn xa mun d+m? Trc y Trung lang tng Don Tu nh ngi Khng lm phn ch Chu, ngi ch Chu c ngn ng< r'ng: "LZ lai th&ng kh, Don lai st ng" (Gi+c n cn kh, Don n cht ta). Sau Tu b i v, em qun giao cho Phn chu l Trng Kiu, Kiu v?n dng tng li ca Tu, ch trong khong mi hm, dit ht gi+c cp. Th l b'ng chng t= r'ng sai tng i l v ch, m chu qu$n c th dng &c. Nay nn chn ngi no c d!ng l&c nhn hu, c th lm tng sy &c, cho lm Th s, Thi th, di li dn Nh$t Nam n nng da vo qu$n Giao Ch Bc, tr li chiu m ngi Man Di, khin h nh l?n nhau, chuyn v$n hng l#a n cp cho, kW no c th phn gin d# hng th ct t phong cho. Th s Tnh Chu trc l Chc Lng d!ng mnh quyt on, Trng Kiu trc ch Chu c cng ph gi+c, u c th dng &c. Bn ph u theo li bn ca C. Bn cho Lng lm Thi th Cu Chn, Kiu lm Th s Giao Chu. [6a] Kiu n ni, ly lng thnh th$t dZ bo, dn chng u hng ph#c. Lng i mt xe n Cu Chn, t= r uy tn, ngi ra hng n vi vn.

    Gip Thn, [144], (Hn Kin Khang nm th 1). Ma thu, thng 8, vua Hn mt. Ma ng, thng 10, ngi Nh$t Nam li nh t qu$n p. Th s Cu Chn l H Phng gi nh

  • 24 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III

    [7b] Bnh Dn, [186], (Hn Trung Bnh nm th 3)1

    L Vn Hu ni: Xem s n thi nc Vit ta khng c vua, b bn th s ngi Bc tham tn lm kh%. Bc Kinh ng xa, khng bit ku vo u, bt gic xen l?n cm thng h% th>n, mun t= lng thnh nh Minh Tng nh H$u ng, thng thp hng khn tri: xin tri v nc Vit ta sm sinh thnh nhn, t lm nc nh, kh=i b ngi phng Bc cp vt.

    Tr ln l th'i thu(c Hn, t nm Qu Mo n nm Bnh Dn, tt c 144 nm [43-186].

    1 Nm ny ch ghi tn nm Can Chi v nin hiu nh Hn, khng thy ghi vic.

  • 25 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III

    K S Vng

    S Vng1

    O ngi 40 nm, th 90 tu%i.

    Vng l ng'i khoan hu khim t!n, lng ng'i yu qu, gi v)n t Vit ng u vi s*c mnh c+a Tam qu!c, sng su!t li mu tr, ng gi l ng'i hin.

    [8a] H S, tn hy l Nhip2, t l Ngn Uy, ngi huyn Qung Tn, qu$n Thng Ng. T% tin ngi Vn Dng nc LZ, hi lon Vng Mng Bc triu, trnh sang t Vit ta, n vng l su i. Cha l T, thi Hn Hon lm Thi th Nh$t Nam. Khi cn t tu%i, vng du hc kinh nh Hn, theo hc Lu T K` ngi Dnh Xuyn, chuyn tr sch T th Xun Thu, c lm ch gii: &c c hiu lim, b% lm Th&ng th lang, v vic cng b min chc; ht tang cha, li &c c m$u ti, b% lm Huyn lnh Vu Dng, %i lm Thi th Giao Chu, &c tc Long nh hu, ng Lin Lu (tc l Long Bin)3. Sau nh Trn truy phong lm Thin Cm Gia ~ng V! i Vng.

    inh Mo, nm th 1 [187], (Hn Trung Bnh nm th 4). Vng c ba em trai tn l Nht, V4 v V!. By gi Th s Chu [8b] Ph b gi+c Di git cht, chu qu$n ri lon, vng bn dng biu c Nht lm Thi th H&p Ph, V lm Thi th Cu Chn, V! lm Thi th Nam Hi. Vng l&ng khoan h$u, khim tn, knh trng kW s, ngi trong nc yu mn, u gi l vng. Danh s nh Hn trnh nn sang nng ta c hng trm ngi.

    Canh Thn, nm th 14 [200], (Hn Hin Hip, Kin An nm th 5). Th s L Tin dng li tu ln vua Hn r'ng: "Khp c thin h u l b ti ca vua, th m nay lm quan triu nh u l s phu Trung Chu5 c, cha t"ng khuyn khch ngi xa". Li lJ thit tha cm ng, li vin d?n nhiu b'ng chng. Vua Hn xung chiu cho ngi chu ta ai &c c hiu lim m$u ti th cho php &c b% trng li trong chu, khng &c b% Trung chu. Tin li dng s ni: "Ngi &c c lm hiu lim xin cho &c nh bc s mi hai chu, cn c theo nhn ti m i x". [9a] Nhng h

  • 26 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III

    khi trc n Lc Dng, g+p hi ln tt Nguyn n, Tn Minh 1 h=i: "O qu$n Nh$t Nam hng v pha bc trng m+t tri phi khng?" Trng p r'ng: "Nay trong cc qu$n, c qu$n gi l Vn Trung (trong my), l Kim Thnh (thnh vng), khng hEn phi c th$t. Cn nh phong kh m p, m+t tri ng bng trn u sinh dn [9b] th v?n c th". Xt: Khong nin hiu Nguyn Gia [424-454] i Tng Vn , [qun Tng] i nh Lm *p phng nam, thng nm, dng nu o bng, thy m+t tri v pha bc cy nu 9 tc 1 phn2 Giao Chu th bng v pha nam cy nu 3 tc 3 phn. Giao Chu cch Lc Thy hn 6,7 nghn d+m. ChZ dng nu tnh ng dy thEng th nn bt i nghn d+m. Nm Khai Nguyn th 12 [724] thi ng, o Giao Chu vo ngy h ch, bng pha nam cy nu 3 tc 3 phn, c!ng ging s o nm Nguyn Gia. Sch Lu$n Hnh ca Vng Sung ni: "Qu$n Nh$t Nam cch Lc [Dng] gn vn d+m v pha nam m+t tri." L Thuyn ni: "T" ph An Nam n Trng An cch 7.250 d+m". Mnh Qun ni: "Ly bn phng m o th An Nam ng vo t cui cng ca Trung Quc").

    S thn Ng S Lin ni: Ngi qun t i vi li ni khng th cho qua &c. Ngy xa Tng Mit3 nu khng c li ni th cng vi c= cy m#c nt m thi. L Cm khng c li ni th sao &c dng i, m ngi ti gi=i ca nc Vit ta, ngi phng bc lm sao bit &c? Li ni khng th cho qua l v v$y. Tuy nhin, y ch ni ring v nhn ti thi, cn nh Nhan [Hi], M?n [T Khin] th khng ni th &c.

    [10a] inh Hi, nm th 21 [207], (Hn Kin An nm th 12). Vin Huy nh Hn gi th cho Th&ng th lnh l Tun c r'ng: "Giao Chu S ph qun4 hc vn su rng li thng hiu chnh tr, trong thi bu%i i lon, gi< v>n &c mt qu$n hn 20 nm, b ci khng xy ra vic g, dn khng mt nghip, nh

  • 27 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn III

    Nam1, nay cho khanh lm Tuy Nam trung lang tng trng coi by qu$n, lnh Thi th Giao Chu nh c!". Vng sai thuc li l Trng Mn mang cng sang kinh nh Hn. By gi thin h lon lc, ng s t nghJn, nhng vng v?n khng b= vic np cng. Vua Hn li xung chiu cho lm An Vin [11a] tng qun, phong tc Long nh hu. Sau Thi th Thng Ng l Ng C bt ha vi Cung, em binh nh u%i, Cung chy v Linh Lng.

    Canh Dn, nm th 24 [210], (Hn Kin An nm th 15). Ng Vng l Tn Quyn sai B Cht lm Th s Giao Chu. Khi Cht n, vng em anh em n vng theo mnh lnh. Ng Vng cho vng lm T tng qun. Sau vng sai con l Ng^m2 lm con tin nc Ng, Ng Vng cho lm Thi th V! Xng. Cc con ca vng Nam u cho lm Trung lang tng. Vng li dZ bo th% ho ch Chu l bn Ung Khi em dn chng trong qu$n ph# thuc xa vi nc Ng min ng. Ng Vng cng khen, thng lm V tng qun, tc Long Bin hu. Vng thng sai s sang nc Ng dng cc th hng liu, vi mn, k s hng nghn. Cc th qu l nh ngc trai, c ln, lu ly, lng tr, i mi, s"ng t, ng voi [11b] cng cc th qu l nh chui, d"a, long nhn, khng nm no khng tin, li cng nga hng my trm con. Ng Vng vit th ban cho rt h$u yn i v p li.

    L Vn Hu ni: S Vng bit ly khoan h$u khim tn knh trng kW s, &c ngi thn yu m t n qu thnh mt thi. Li hiu ngha, thc thi, tuy ti v d!ng khng b'ng Triu V! , nhng chu nhn mnh th nc ln, gi< v>n b ci, c th gi l ngi tr. Tic r'ng con ni khng gnh vc n%i c nghip ca cha, cho b ci nc Vit ton thnh m li b chia ct, ng bun thay !

    Bnh Ng, nm th 40 [226], (Hn H$u Cha Thin, Kin Hng nm th 4; Ng Tn Quyn, Hong V! nm th 5). Vng mt. Trc vng m, cht i 3 ngy, ngi tin l %ng Ph#ng cho mt vin thuc ha vo nc ng$m, ri z ly u m lay [12a] ng, mc chc lt m mt ng tay, sc m+t bnh ph#c dn dn, ngy hm sau ngi d$y &c, 4 ngy li ni &c, ri tr li bnh thng. (Ph#ng tn t l Xng D, ngi huyn Hu Quan, s tch c chp trong Lit tin truyn. Hu Quan l tn huyn, thuc Phc Chu).

    S thn Ng S Lin ni: Nc ta thng thi th, hc l nhc, lm mt nc vn hin, l bt u t" S Vng, cng c y khng nh

  • 28 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    i V i t S K N g o i K T o n T h

    Quyn IV

    [1a]

    K Thu(c Ng, Tn, T!ng, T, Lng

    inh Mi, [227], (Hn Kin Hng nm th 5; Ng Hong V! nm th 6), Vua Ng nghe tin S Nhip mt, thy Giao Chu xa cch, mi chia t" qu$n H&p Ph tr v bc thuc vo Qung Chu, cho L< i lm Th s; t" qu$n H&p Ph tr v nam thuc vo Giao Chu, cho i Lng lm Th s. Li sai Trn Th lm Thi th thay S Nhip. i li Nam Hi. Lng v Th cng ln ng. n H&p Ph nghe tin Giao Chu con S Nhip l Huy t lm Thi th, em tng binh ra chng c. (Cui thi nh Hn, tn tht n%i lon, ngi Nam c!ng t# hp h hng lm binh t v, cho nn gi l tng binh). Lng li H&p Ph. Thuc li ca S Nhip l Hon Ln ci u can Huy, xin n Lng, Huy gi$n nh cht Ln.

    S thn Ng S Lin ni: T" xa h git b ti can ngn th cha t"ng khng mt nc. Nc Trn git [1b] Tit D, nc T git C Huyn, vic nc Trn, nc T ng lm gng soi, ly lm rn. Th m cn c ngi git b ti cn ngn nh S Huy, ni nghip cha kp quay gt m phi cht l ng lm.

    Anh ca Ln l Tr v con l Pht li hp tng binh nh Huy. Huy ng ca thnh gi

  • 29 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    &c. By gi mi b= Qung Chu, +t li Giao Chu nh c!. i tin nh qu$n Cu Chn, chm v bt &c k hng vn ngi.

    Tn Hi, [231], (Hn Kin Hng nm th 9; Ng Hong V! nm th 3). Ngi man Ng! Kh V! Lng nc Ng lm phn. Ng Vng cho l t min Nam d>p yn, gi Th s L< i v. Thi th H&p Ph l Tit Tng1 dng s ni: "Ngy xa vua Thun i tun phng nam, mt Thng Ng, nh Tn +t cc qu$n Qu Lm, Nam Hi, T&ng Qu$n, th th bn qu$n2 y ni thuc lu ri. Triu n%i d$y Phin Ngung, vZ v thn ph#c &c vua Bch Vit, l min t v pha nam qu$n Chu Nhai, Hiu V! (nh Hn) git L< Gia, m 9 qu$n, +t chc Th s Giao Ch, di nh

  • 30 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    Qu Mi, [263], (Hn Vim Hng nm th 1, Ng Vnh An nm th 16)1. Ma xun, thng 3, lc trc nh Ng ly Tn T lm Thi th Giao Chu, T l ngi tham bo, lm hi dn chng. n y vua Ng sai +ng Tun n qu$n. Tun li t tin bt dn np 30 con cng a v Kin Nghip. Dn s& phi i ph#c dch ng xa, mi mu lm lon. Ma h, thng 4, qu$n li l L< Hng git T v Tun, xin nh Tn +t Thi th v cho binh. (Xt sch Cng m#c chp l xin nh Ng#y +t quan, nhng n nm sau. Ng#y nhng ngi cho Tn, th Ng#y c!ng tc l Tn). Cc qu$n Cu Chn, Nh$t Nam u hng ng. Nm y [4b] nh Hn mt.

    Gip Thn, [264], (Ng#y To Hon Hm Hy nm th 1, Ng Tn Ho Nguyn Hng nm th 1). Ma thu, thng 7, nh Ng tch Giao Chu, +t Qung Chu. By gi Ng ph# vo Tn. Nh Tn cho L< Hng lm An Nam tng qun c Giao Chu ch qun s, cho Nam Trung gip qun l Hoc D+c xa lnh2 Th s Giao Chu, cho &c ty nghi tuyn d#ng trng li. D+c dng biu tin c Thon Cc (c sch chp l Phn Cc) lm Thi th, em thuc li l bn %ng Nguyn, Vng T em qun sang gip Hng, nhng cha n ni th Hng b cng to l L Thng git. Cc c!ng cht (c sch chp Cc m cht).

    t Du, [265], (Tn V! T M Vim, Thi Thy nm th 1, Ng Cam L nm th 1), Vua Tn sai M Dung ngi Ba Ty thay Hng. Dung m cht. D+c li sai Dng Tc ngi Kin Vi thay Dung lm Thi th.

    [5a] Mu T, [268], (Tn Thi Thy nm th 4, Ng Bo nh nm th 3). Nh Ng ly Lu Tun lm Th s. Tun cng vi i c Tu Tc3 v Tng qun C Dung trc sau 3 ln nh Giao Chu. [Dng] Tc u chng c v nh tan &c c. Cc qu$n Ut Lm, Cu Chn u theo v Tc. Tc sai tng qun l Mao Linh4 v %ng Nguyn nh qu$n H&p Ph, giao chin C% Thnh (tc l thnh qu$n H&p Ph), nh tan qun Ng, git Lu Tun v Tu Tc, d binh tan chy v H&p Ph, Dng Tc nhn dng biu c Mao Linh lm thi th Ut Lm, %ng Nguyn lm Thi th Cu Chn.

    K Su, [269], (Tn Thi Thy nm th 5, Ng Kin Hnh nm th 1). Ma ng, thng 10, nh Ng sai Gim qun Nhu Phim, Uy Nam tng qun Tit H v Thi th qu$n Thng Ng ngi an Dng l o Hong theo ng Kinh Chu sang; Gim qun L nh, c qun T" Tn theo ng bin Kin An sang, u hi H&p Ph nh [Dng] Tc (L nh c sch chp l L Hc).

    Tn Mo, [271], (Tn Thi Thy nm th 7, Ng Kin Hnh nm th 3). Ma h, thng 4, Ngu Phim, Tit H, o Hong chng nhau vi Tc, nh nhau [5b] sng Phn5 o Hong thua, lui v gi< H&p Ph, cht hai tng. H gi$n bo Hong: "Ngi t dng biu xin i nh gi+c m cht mt hai tng th trch nhim u?" Hong ni: "H quan khng &c lm theo mnh, qun s khng ha thu$n, cho nn n nZi thua nh th". H! cha ngui gi$n, mun em qun tr v. m y, Hong em my trm qun nh p %ng Nguyn, ly &c ca bu, ch thuyn em v. H bn t lZi, cho Hong lnh chc Tin b c Giao Chu. Hong li theo ng bin, nhn khi bt ng, tin thEng n chu. Nguyn chng c. Cc tng mun nh, Hong ng bn trong chZ cu gy c ph#c binh, bn dn ring mt i qun gio di 'ng sau. Qun hai bn v"a mi giao chin, Nguyn gi cch lui, Hong u%i theo, ph#c binh qu nhin ko ra. Qun gio di quay li nh, ph tan bn Nguyn, git Nguyn [ti tr$n], ly nh

  • 31 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    gi Dng Tc ly tng ca mnh l Vng T thay Nguyn. D!ng tng ca Nguyn l Gii H cng trong thnh. Hong sai em [ca H] l T&ng vit th gi cho H, li sai T&ng ngi xe nga, nh trng th%i sp, d?n ng cho mnh i theo. Bn T bo nhau r'ng: "T&ng nh th, H tt c b= bn ta i theo". Bn git H. Bn H v Hong bn nh ly chu. Nh Ng nhn dng o Hong lm Th s. Hong l ngi c mu l&c, chu cp kW ngho khn, a b th, &c lng ngi, ai ai c!ng vui lng gip vic, n u c!ng c cng trng. Trc y vua Tn cho Dng Tc lm Th s Giao Chu, Mao Min1 lm Thi th, n thao cha gi n m Tc v Min thua cht ri. Nhn vua Tn truy t+ng Tc, Min, Tng, Nng (Tng, Nng khng k cu &c2) tc Quan ni hu. Cng to qu$n Cu Chn l L T gi< qu$n m ph# theo nh Tn, Hong sai tng i nh, khng &c. C$u ca T l L Hon (c sch chp l L Minh) theo qun [ca Hong], khuyn T hng, T gay gt tr li: "C$u [6b] l tng nc Ng, T l b ti nc Tn, ch c th dng sc m i x vi nhau thi". Qun ca Hong phi nh, gi lu mi h &c thnh.

    S thn Ng S Lin ni: B ti gi< t, nu ai c!ng c lng nh lng L T th c th gi l trung vi cha mnh th.

    Vua Ng cho o Hong lm Th s tr tit c Giao Chu ch qun s. Di thi cc tng qun chu m#c trc kia, cc qu$n V! Bnh, Cu c, Tn Xng, a th him tr, ngi Di Lo hung t&n, my i khng chu thn ph#c, Hong i nh, d>p yn &c, m thm t, +t 3 qu$n, v hn 30 huyn cc nc ph# thuc vi qu$n Cu Chn3. Sau vua Ng ly Hong lm c V! Xng, cho Thi th H&p Ph l Tu Nguyn4 thay. Dn a phng n hng nghn ngi xin lu Hong li, bi th cho Hong tr v nhim s c!. Sau vua Ng hng nh Tn, t tay vit th sai M Tc Dung5 khuyn Hong quy thu$n [nh Tn]. Hong khc my ngy, ri sai s mang n [7a] thao v Lc Dng. Vua Tn xung chiu cho ph#c chc, phong cho Hong tc Uyn Lng hu, li %i lm Qun qun tng qun. Hong chu 30 nm, t= ra ngi c n c uy, &c ngi a phng yu mn. n khi cht, c chu khc thng nh mt cha m> hin. Vua Tn ly Vin ngoi lang tn kw thng th l Ng Ngn lm c th s. Khi Hong mi mt, cc th binh Cu Chn lm lon, u%i Thi th, ngi cm u l Triu Ch vy qu$n tr, Ngn d>p yn c. Ngn gi< chc 25 nm, n uy r rt, dn trong chu yn %n, sau dng biu xin cho ngi thay. Vua Tn cho Vin ngoi lang tn kw thng th l C B thay. B l ngi n ha, nh nh+n, c chu yu mn, khng &c bao lu th mt. Ngi trong chu c p con ca B l Tham trng coi vic chu. Sau Tham cht, em l Th trng coi vic chu, ngi chu khng nghe. Th c ni, bn &c coi vic chu. Ri git trng li l bn H Triu, li toan git c qun di trng [7b] l Lng Thc. Thc chy thot &c, dy binh nh, bt &c Th. M> Th sai ly thuc c git cht. Thc bn chuyn quyn (c sch chp l c m> ca Th c!ng b git b'ng thuc c), nhng s& dn tnh khng theo, bn cho con trai ca Hong l Uy [ang lm] Thi th Thng Ng v lnh chc Th s [Giao Chu]. Uy chc rt &c lng dn, &c 30 nm6 th cht. Em trai Uy l Th#c, con trai [ca Uy] l Tuy7 ni nhau lm th s. T" C n Tuy bn i u lm Th s. C l ng ni ca Hong8.

    1 Mao Min ni y (v 2 dng tip theo) ng ra v?n l Mao Cnh m t 5a Ton th chp nhm l Mao Linh. 2 CMTB3, 13b theo Tn Th q.57 chp h tn l L Tng v Thon Nng. 3 Nguyn vn: ".... c$p cu qun thuc quc tam th$p d huyn" (v 30 huyn cc nc ph# thuc vi 9 qu$n). CMTB3, 14b

    sa li cho ng l "Cu Chn thuc quc ..." 4 CMTB3, 14b Tn Th (o Hong truyn) u chp l Tu Don (hai ch

  • 32 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    Mu Dn, [318], (ng Tn Nguyn T M Du, i Hng1 nm th 1). Ma ng, thng 10, vua Tn xung chiu cho Th s Qung Chu l o Khn lm c Giao Chu ch qun s.

    Nhm Ng, [322], (Tn Vnh Xng nm th 1). Vng n nh Tn ly Vng L&ng lm Th s, sai nh Lng Thc. Thc em qun vy L&ng Long Bin.

    [8a] Qu Mi, [323], (Tn Minh Thiu, Thi Ninh nm th 1). Ma xun, thng 2, o Khn sai qun i cu Vng L&ng, cha n ni th Lng Thc ly &c Long Bin ri. Thc ot ly c tit ca L&ng, L&ng khng cho, Thc bn ch+t tay tri ca L&ng, L&ng ni: "Cht cn khng trnh, ch+t cnh tay th lm g?". &c hn 10 ngy th L&ng cht. Thc chim chu, hung bo mt lng dn. o Khn sai tham qun l Cao Bo sang nh, chm cht Thc. Vua Tn cho Khn lnh chc Th s Giao Chu, thng hiu l Chinh Nam i tng qun, &c m ph ring nghi thc nh tam ti. Khng bao lu, Th lang Li b l Nguyn Phng xin lm Th s, vua Tn b'ng lng. Phng n Ninh Ph g+p Cao Bo, mi Bo n d cm, +t ph#c binh mun git Bo. Bo bit chuyn, lin em qun nh Phng (Phong l chu h ca Hm). Phng chy thot, n chu &c chc lt th kht nc qu m cht.

    Qu Su, [353], (Tn M#c San, Vnh Ha nm th 9). Ma xun, thng 3, Nguyn Phu nh Tn lm Th s Giao Chu. Phu nh [8b] nc Lm *p2, ph &c hn 50 l!y. (Trc y nh Tn khi bnh &c nh Ng, trng binh Giao Chu3, Th s Giao Chu l o Hong dng th ni: "Giao Chu ngoi cch Lm *p ch vi nghn d+m4. Tng Di [Lm *p] l Phm Hng i i trn trnh lm gi+c, t xng vng, nhiu ln nh ph trm h. V li [nc y] lin vi nc Ph Nam, rt nhiu chng ngi, b ng da nhau, c$y th t him khng chu thn ph#c. Khi trc cn thuc nc Ng th nhiu ln cp bc dn lnh, ph qu$n huyn, git hi trng li. Thn trc kia &c nc c! [Ng] dng, cho ng gi< phng Nam hn 10 nm, tuy tr" &c nhp, m cht hao h#t, hin nay ch cn 2.400 ngi. Nay bn bin thng nht, khng cn lo kW no khng thn ph#c, ng lJ nn cun gip hy gm [...]5. Phm vic phong trn, bin %i thng xy ra thnh lnh. Thn l ngi st th"a ca nc mt, li bn khng c g kh th". Tn V! nghe theo, n nay cn thy hiu nghim).

    Canh Thn, [380], (Tn V! 6, Xng Minh, Thi Nguyn nm th 5). Ma ng, thng 10, Thi th Cu Chn l L Tn chim chu lm phn.

    Tn T, [381], (Tn Thi Nguyn nm th 6). Thi th Giao Chu l Z Vin chm &c L Tn, trong ci li &c yn, thng cho Vin lm th s Giao Chu1. (Vin ngi Chu Din nc ta. Sch Giao Ch ch chp vo m#c nhn v$t nc ta, xp sau S Nhip).

    1 i Hng: ng tn nin hiu ny l Thi Hng (318-321) 2 Tn nc Lm *p &c nhc n t" thi H$u Hn (Tn th, Lm *p truyn) phn t m thi Hn gi l huyn T&ng Lm,

    pha nam qu$n Nh$t Nam. Khong thi ng, nc ny &c th tch Trung Quc nhc n vi ci tn Hon Vng, sau l Chim Thnh.

    3 Nguyn vn: "S, Tn bnh Ng, trng Giao Chu binh" ... Theo Tn Th, o Hong truyn th nm ny v bnh &c nh Ng, cho nn nh Tn gim bt s qun Giao Chu (gin Giao Chu binh), ch khng phi trng binh Giao Chu. o Hong v mun xin xt li vic gim qun , cho nn mi vit th ny.

    4 CMTB3, 16a theo Tn Th, o Hong truyn sa l "ch by trm d+m", h&p l hn. 5 on ny Ton Th chp tm tt phn sau bc th ca o Hong, nhng ngt khng trn cu (c!ng c th ch l do sao chp

    ho+c khc in b= st cch qung) to ra mt cu ti v tri ngha: "ng quyn gip tiu binh, lnh k` t%n c, d th n nh&c" (nn cun gip, hy binh kh, khin cho n gim bt, t= ra n c yu ui). ng ra, theo Tn Th, o Hong truyn th trong on th ny o Hong ni mt tri li vi cu dch: "ng lJ nn cun gip hy gm, chm lo v ng l ngha. Nhng m ngi chu ny li khng thch yn vui, a lm nh

  • 33 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    [9a] K Hi, [399], (Tn An c Tng, Long An nm th 3). Ma xun, thng 3, vua nc Lm *p l Phm H t nh ly Nh$t Nam v Cu Chn, ri vo cp Giao Chu. Z Vin nh tan &c.

    Tn Hi, [411], (Tn Ngha Hy nm th 7). Ma h, thng 4, Thi th qu$n Vnh Gia l L Tun chy sang [Giao Chu]. Trc , khi Th s Z Vin cht (c sch ni Vin vn ngi Kinh Triu, ng l Nguyn, lm Thi th H&p Ph, nhn Vin mi n Giao Ch), vua Tn cho con l Tu thay lm Th s. Chiu th cha n ni, Tun nh ph H&p Ph, tin thEng n Giao Chu. Tu em cc quan vn v chu ph chng nhau vi Tun Thch K`2, nh tan &c. Qun ca Tun sng st khong 2 nghn ngi. D ng ca L Tn l bn L Thot kt t# vi dn L, Lo hn 5 nghn ngi ng theo L Tun, ngy Canh T ko n b nam Long Bin. Tu b= ht gia ti thng qun s, cng Tun giao chin, nm uc ui tr t thuyn b ca Tun, cho b binh p b sng bn xung. Thuyn ca Tun chy ht, [9b] bn tan vz. Tun bit th no c!ng cht, b= thuc c cho v& con cht trc ri gi cc nng hu con ht h=i r'ng: "Ai c th theo ta?" Phn nhiu u tr li: "Con sW, con chut cn tham sng, cht theo th kh lm". C!ng c ngi ni: "Quan cn phi cht, chng ti h li mun sng". Tun bn git ht nh

  • 34 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    khng c vua, n cp Nh$t Nam v Cu Chn ri xin qun lnh c [Giao Chu], c phi by gi nc Vit ta khng th chng n%i nc Lm *p y u! Ch v khng c ngi thng sut m thi ! Thi khng b mi, tt c lc thi. Th khng khut mi, tt c lc duZi. L Thi Tng chm u vua nc y l S ^u, L Thnh Tng bt vua nc y l Ch C, bt lm t dn nc y 5 vn ngi, n nay v?n cn phi chu lm ti t, c!ng ra &c mi h$n th h% th>n ca my nm nh#c ny.

    [11a] Bnh T, [436], (Tng Nguyn Gia th 13)1. Ma xun, thng 2, vua Tng sai Th s Giao Chu l n Ha Chi nh Lm *p. Trc kia, vua Lm *p l Phm Dng Mi tuy sai s sang cng, nhng v?n khng thi vic cp bc, cho nn vua Tng sai Ha Chi i nh. By gi ngi qu$n Nam Dng l Tng Xc, np nh i i Nho hc, ring Xc thch vic v, thng ni: "Mun czi gi ln m ph sng mun d+m". n khi Ha Chi i nh Lm *p, Xc hng hi xin i theo qun. Vua Tng cho Xc lm Chn v! tng qun. Ha Chi sai Xc lm tin phong. Dng Mi nghe tin qun Tng sang, sai s dng biu xin tr li nh

  • 35 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    K Mi, [479], (Tng Thu$n Chu^n, Thng Minh nm th 3; T Cao Tiu o Thnh, Kin Nguyn nm th 1). Ma xun, thng 3, ngy mng 1, c nh$t thc.

    Ma thu, thng 7, vua T ly L Thc Hin lm Th s Giao Chu. Thc Hin l em con ch con bc ca Trng Nhn. Trc khi Th s Trng Nhn cht, Thc Hin thay lnh vic chu, v thy hiu lnh cha &c thi hnh cho nn sai s sang xin nh Tng cho gi< chc Th s. Nh Tng ly Thi th Nam Hi l Th^m Hon lm Th s Giao Chu, cho Thc Hin lm Ninh Vin qun t m, gi< chc Thi th hai qu$n V! Bnh v Tn Xng2. Thc Hin &c mnh lnh ca triu nh [nh Tng], lng ngi ph#c theo, bn em qun gi< ni him, khng chu thu np Th^m Hon. Hon lu li Ut Lm, ri cht. Vua T bn cho Thc Hin lm Th s, vZ yn t phng Nam. Nm y nh Tng mt.

    [13a] Gip T, [484], (T V! Di, Vnh Minh nm th 2). L Thc Hin nh$n mnh xong lin ct t vic cng hin. Vua T mun nh.

    t Su, [485], (T Vnh Minh nm th 3). Ma xun, thng ging, ngy Bnh Thn, vua T ly i t nng Lu Khi lm Th s, pht binh cc qu$n Nam Khang, L Lng, Thy Hng i nh L Thc Hin. Thc Hin sai s xin bi binh, dng 20 cZ m! u mu ton b'ng bc cng di tua b'ng lng cng. Vua T khng cho. Thc Hin s& b Khi nh p, mi i ng tt t" Tng Chu sang chu vua T, Khi bn vo trn.

    Canh Ng, [490], (T Vnh Minh nm th 8). Ma ng, thng 10, Th s l Phng Php Th+ng (thay Lu Khi) ch thch c sch, thng co m khng lm vic, v th trng li3 l Ph#c ng Chi &c chuyn quyn [13b] thay %i cc tng li m khng cho Php Th+ng bit. L#c s l Phng T Vn mch vi Php Th+ng. Php Th+ng c gi$n, giam ng Chi vo ng#c hn 10 ngy. ng Chi hi l nhiu cho Thi Cnh Thc, l chng ca em gi Php Th+ng, nn &c th ra, ri em b khc nh p chu tr, bt Php Th+ng, bo Th+ng r'ng: "S qun c bnh, th khng nn kh nhc", ri giam mt nh ring. Php Th+ng khng c vic g, li g+p ng Chi xin c sch. ng Chi ni: "S qun yn cn s& pht bnh, h li cn xem sch?", bn khng cho, ri tu [vi vua T] l Php Th+ng b bnh ng tim, khng th coi vic &c. Thng 11, ngy *t Mo, vua T cho ng Chi lm Th s. Php Th+ng v n Ng! Lnh th cht.

    S thn Ng S Lin ni: Phng Php Th+ng ham c sch m b= vic quan n nZi kW trng li nhn chuyn quyn, thay %i tng li, l ci lZi nghin sch qu. Cn nh giam [+ng Chi] vo ng#c m [14a] tr"ng tr, th l bit sa lZi ri. n nh nghe li thnh thc [ca em r] m b= qua khng h=i n n

  • 36 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    Bnh Thn, [516], (Lng Thin Gim nm th 15). Ma ng, thng 11, [vua Lng] xung chiu cho L Tc lm Th s, Tc li chm L Tng Lo l d ng ca Nguyn Khi, ly u chuyn v Kin Khang, chu li yn.

    [14b], Tr ln thu(c Ng, Tn, T!ng, T, Lng, t nm inh Mi n nm Canh Thn, c(ng 314 nm [227 - 540].

    K Nh Tin L

    Tin L Nam

    O ngi 7 nm [541-547].

    Vua c ch dit gi/c c*u dn, khng may b Trn B Tin sang nh chim, nu!t hn m cht. Tic thay !

    Vua h L, tn hy l B1, ngi Thi Bnh [ph] Long Hng2. T% tin l ngi Bc, cui thi Ty Hn kh% v vic nh d>p, mi trnh sang t phng Nam, &c 7 i th thnh ngi Nam. Vua c ti vn v, trc lm quan vi nh Lng, g+p lon, tr v Thi Bnh. By gi bn th lnh tn bo h khc, Lm *p cp ph ngoi bin, vua dy binh nh u%i &c, xng l Nam , +t quc [15a] hiu l Vn Xun, ng Long Bin3.

    Tn Du, nm th 1 [541], (Lng i ng nm th 7). Th s Giao Chu l V! Lm hu Tiu T, v h khc tn bo, mt lng ngi. Vua vn con nh ho trng, thin t lZi lc, lm quan khng &c v"a . Li c ngi l Tinh Thiu gi=i t" chng t"ng n [kinh nh Lng] xin &c chn lm quan. Th&ng th b Li nh Lng l Si Tn cho r'ng h Tinh trc khng c ai hin t, nn ch b% cho chc Qung Dng mn lang. Thiu ly lm nh#c, tr v lng, theo vua mu vic dy binh. Vua by gi lm chc Gim qun chu Cu c4, nhn lin kt vi ho kit my chu, u hng ng. C Triu Tc t trng Chu Din5 ph#c ti c ca vua, bn d?n u em qun theo v. Tiu T bit vic, em ca n hi l cho vua, ri chy v Qung Chu. Vua ra chim gi< chu thnh (tc l Long Bin).

    Nhm Tut, nm th 2 [542], (Lng i ng nm th 8). Ma ng, thng 12, vua Lng sai Tn Qunh, L T Hng [15b] sang xm chim. Qunh ly c l chng kh ma xun ng bc, xin &i n ma thu. By gi Th s Qung Chu l Tn D# hu Hon6 khng cho, V! Lm hu c!ng thc gi#c. Bn T Hng i n H&p Ph, 10 phn cht n 6, 7 phn, qun tan r m v. Tiu T tu vu [vi vua Lng] r'ng Qunh v T Hng dng d'ng khng chu i, u b buc phi t t.

    Qu Hi, nm th 3 [543], (Lng i ng nm th 9). Ma h, thng 4, vua Lm *p cp qu$n Nh$t Nam, vua sai tng l Phm Tu nh tan Cu c.

    Gip T, [Thin c] nm th 1 [544], (Lng i ng nm th 10). Ma xun, thng ging, vua nhn thng gi+c, t xng l Nam Vit , ln ngi, +t nin hiu, l$p trm quan, dng quc hiu l

    1 Ch< B c nhiu m c nhng cc t" th, t in u xp m B u tin. Hin nay nhiu a phng min Bc cn king hy

    ng, thng trnh gi qu b l qu bu, chng ti da theo m phin m l b. 2 Cng m#c ch: "Tn Thi Bnh +t t" nm V! c th 4 (621) thi ng; tn Long Hng +t t" thi nh Trn. Thi thuc

    Lng cha c hai tn t ny, c lJ S c! ch theo m truy gi thi" (CMTB4, 1b). 3 V tr ca thnh Long Bin n nay v?n cha xc nh &c, c th vng gn th x Bc Ninh, tnh H Bc. 4 Chu Cu c thi thuc Lng l c Chu, v tr huyn c Th, tnh H Tnh ngy nay. CMTB4, 1b sa l Cu c qu$n. 5 Huyn Chu Din thi Lng, thi Ty, nay l phn t tnh Hi Dng, huyn tr c th vo khong huyn Ph Li. 6 Tn D# hu Hon _____: theo Trn th (Cao T% k) nn sa l nh _____ (Tiu nh).

  • 37 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    Vn Xun, mong cho x tc truyn n mun i v$y. Dng in Vn Th lm ni triu hi. Ly Triu Tc lm Thi Ph, bn Tinh Thiu, Phm Tu u lm tng vn, tng v.

    [16a] t Su, [Thin c] nm th 2 [545], (Lng i ng nm th 11). Ma h, thng 6, nh Lng cho Dng Thiu1 lm Th s Giao Chu, Trn B Tin lm T m, em qun sang xm, sai Th s nh Chu l Tiu Bt hi vi bn Thiu Giang Ty2. Bt bit cc qun lnh s& i nh xa, nhn ni di gi< Thiu li. Thiu hc cc tng h=i k. B Tin ni: "Giao Chu lm phn, ti do ngi tng tht3 my chu hZn lon, trn ti nhiu nm nay. [Th s] nh Chu ch mun trm yn trc mt, khng ngh n k ln. Tit h4 vng chiu i nh kW c ti, phi nn liu sng cht, h nn dng d'ng khng tin nui cho th gi+c thm mnh m lm ngn tr qun mnh hay sao?" Ri B Tin em qun i trc, Thiu cho B Tin lm tin phong. Khi [qun ca B Tin] n Giao Chu, vua em 3 vn qun ra chng c, b thua Chu Din, li thua ca sng T Lch, vua chy v thnh Gia Ninh5. Qun Lng u%i theo vy nh.

    [16b] Bnh Dn, [Thin c] nm th 3 [546], (Lng i ng nm th 1). Ma xun, thng ging, bn B Tin nh ly &c thnh Gia Ninh. Vua chy vo t ngi Lo Tn Xng. Qun Lng ng ca sng Gia Ninh. Ma thu, thng 8, vua li em 2 vn qun t" trong t Lo ra ng h in Trit6, ng nhiu thuyn $u ch$t c m+t h. Qun Lng s&, c ng li ca h khng dm tin vo. Trn B Tin bo cc tng r'ng: "Qun ta y lu, tng s m=i mt, v li th c khng c tip vin. Tin su vo trong lng [nc] ngi, nu mt nh m khng thng, th "ng mong sng st. Nay nhn lc b h v"a thua lun my tr$n, lng ngi cha v

  • 38 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    chng, s& ti phi lnh trn b sng, chZ y tr thnh ni hi. Hng Vng em qun n nh. ng T v Tin Dung s& hi &i ti. BZng na m ma gi d< di lm rung chuyn ni , rng ct t bc ln, ngi v g ch trong mt lc cng bay ln tri, ch cn li ci nn khng gi binh nh gi/c ln, tic v qu yu con gi n n?i m&c ha v con r.

    Vua h Triu, tn hy l Quang Ph#c, l con Triu Tc, ngi huyn Chu Din, uy trng d!ng lit, theo Nam i nh d>p c cng, &c trao chc T tng qun. Nam mt, bn xng vng, ng Long Bin, sau di sang V! Ninh1.

    Mu Thn, nm th 1 [548], (Lng Thi Thanh nm th 2). Ma xun, thng 3, ngy Tn H&i, [L] Nam ng Khut Lo lu ngy nhim lam chng, m cht.

    L Vn Hu ni: Binh php c cu: "Ba vn qun u sc, thin h khng ai ch n%i". Nay L B c 5 vn qun m khng gi< &c nc, th th B km ti lm tng [18b] chng ? Hay l qun lnh mi hp khng th nh &c chng ? L B c!ng l b$c tng trung ti, ra tr$n ch ng qun ch ginh phn thng khng phi l khng lm &c, nhng b hai ln thua ri cht, bi khng may g+p phi Trn B Tin l kW gi=i dng binh v$y.

    S thn Ng S Lin ni: Tin L Nam dy binh tr" bo, ng l thu$n o tri, th m cui cng n nZi bi vong, l v tri cha mun cho nc ta &c bnh tr chng ? Than i ! Khng ch v g+ phi B Tin l kW gi=i dng binh, m cn g+p lc nc sng t ngt dng ln tr& th [cho gi+c], h chEng phi c!ng do tri hay sao ?

    K T, nm th 2 [549], (Lng Thi Thanh nm th 3). Vua trong m thy qun Lng khng lui, mi t hng cu o, kh^n thit kinh co vi tri t thn k`, th ri c im lnh &c m! u mu mng rng [19a] dng nh gi+c. T" qun thanh l"ng l?y, n u khng ai ch n%i (t#c truyn r'ng thn nhn trong m l Ch ng T by gi czi rng vng t" trn tri ri xung, rt mng rng trao cho vua, bo gi ln m! u mu m nh gi+c).

    Canh Ng, nm th 3 [550], (Lng Gin Vn Cng, Thi Bo2 nm th 1). Ma xun, thng ging, nh Lng cho Trn B Tin lm Uy minh tng qun Giao Chu th s. B Tin li mu tnh cm c lu ngy khin cho [ta] lng ht qun m=i th c th ph &c. G+p lc nh Lng c lon Hu Cnh, gi [B Tin] v, y cho t tng l Dng Sn nh nhau vi vua. Vua tung qun ra nh.

    1 Huyn V! Ninh: nay l vng huyn Qu V, tnh H Bc. 2 Thi Bo: sa ng l nin hiu i Bo.

  • 39 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    Sn chng c, thua cht. Qun Lng tan vz chy v Bc. Nc ta &c yn. Vua vo thnh Long Bin .

    Anh ca Nam l [L] Thin Bo, t ngi Di Lo, xng l o Lang Vng, l$p nc gi l nc D Nng. Trc , khi Nam trnh ng Khut Lo, Thin Bo cng vi tng ngi h l L Ph$t T em 3 vn ngi vo Cu Chn. Trn B Tin u%i theo nh, [19b] Thin Bo b thua, bn thu nh+t qun cn st &c vn ngi chy sang t ngi Di Lo Ai Lao, thy ng D Nng u ngun o Giang, t phEng rng mu mz c th &c, mi p thnh , nhn tn t y m +t quc hiu. n by gi qun chng tn lm cha, xng l o Lang Vng.

    t Hi, nm th 8 [555], (Lng Knh Phng Tr, Thiu Thi nm th 1). o Lang Vng mt nc D Nng, khng c con ni, qun chng suy tn L Ph$t T ln ni ngi, thng lnh qun chng.

    inh Su, nm th 10 [557], (Lng Thi Bnh nm th 2; Trn V! Tin, Vnh nh nm th 1). L Ph$t T em qun xung min ng nh nhau vi vua [Triu Vit Vng] huyn Thi Bnh, nm ln gip tr$n, cha phn thng bi, m qun ca Ph$t T hi li, ng l vua c thu$t l, bn ging ha xin n th. Vua ngh r'ng Ph$t T l ngi h ca Tin Nam , khng nz c tuyt, bn chia a gii bi Qun Thn (nay l hai x Th&ng Ct, H Ct huyn T" Lim) cho pha [20a] ty ca nc, [Ph$t T] di n thnh Din (nay l x H MZ, huyn T" Lim, x y nay c n th thn Bt Lang, tc l n th Nh Lang v$y). Sau Ph$t T c con trai l Nh Lang, xin ly con gi ca vua l Co Nng. Vua b'ng lng, bn thnh thng gia. Vua yu qu Co Nng, cho Nh Lang gi r.

    Canh Dn, nm th 23 [570], (Trn Tuyn Hc, i Kin1 nm th 2). Nh Lang bo v& r'ng: "Trc hai vua cha chng ta c"u th vi nhau, nay l thng gia, chEng c!ng hay lm ? Nhng cha nng c thu$t g m c th lm lui &c qun ca cha ti ?". Co Nng khng bit ca chng, b m$t ly m! u mu mng rng cho xem. Nh Lang mu ngm tro %i ci mng y, ri bo ring vi Co Nng r'ng: "Ti ngh n su ca cha m> n+ng b'ng tri t, v& chng ta ha nh yu qu nhau khng nz xa cch, nhng ti phi tm dt tnh, v thm cha m>". Nh Lang v, cng vi cha bn mu nh p vua, chim ly nc.

    [20b] S thn Ng S Lin ni: n b gi vic ly chng l "quy" th nh chng tc l nh mnh. Con gi vua g cho Nh Lang th sao khng cho v nh chng m li theo t#c gi r ca nh Doanh Tn n nZi bi vong ?

    Tr ln l k Triu Vng, t nm Mu Thn n nm Canh Dn tt c 23 nm [548-570].

    K Hu L

    Hu L Nam

    O ngi 32 nm [571-602].

    Vua dng thut gian tr gm ly nc, mi thy bng gi/c hng trc, vic lm trc sau u phi ngha.

    Vua h L, tn hy l Ph$t T, l tng ngi h ca Tin [L] Nam , u%i Triu Vit Vng, ni v hiu ca Nam , ng thnh Din, sau di n Phong Chu.

    1 Cc bn in Ton th u in l i Ki; sa ng l Thi Kin.

  • 40 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    [21a] Tn Mo, nm th 1 [571], (Trn i Kin1 nm th 3). Vua ph# li th, em qun nh Triu Vit Vng. Lc u Vit Vng cha hiu vua, thng tht c qun, i m! u mu ng ch. Qun ca vua cng tin n, Triu Vit Vng t bit th yu khng th chng &c, bn em con gi chy v pha nam, mun tm ni t him ^n nu tung tch, nhng n u c!ng b qun ca vua u%i theo sau gt. Vit Vng czi nga chy n ca bin i Nha, b nc chn, than r'ng: "Ta ht ng ri !", bn nhy xung bin. Vua u%i theo n ni, thy mnh mng khng bit [Vit Vng] i 'ng no, bn tr li. H Triu mt nc. Ngi sau cho l linh d, l$p n th ca bin i Nha (i Nha nay l huyn i An)2.

    S thn Ng S Lin ni: "Ly b thu$t m xt th H$u [L] Nam nh Triu Vit Vng l c k, ly vng o m xt th vic y t"ng khng b'ng ch l&n. Sao [21b] th ? L v khi Tin L Nam ng Khut Lo em vic qun y cho Triu Vit Vng. Vit Vng thu nh+t tn qun gi< him D Trch bn ly, ng u vi Trn B Tin l ngi hng mt i, cui cng bt &c tng ca y l Dng Sn. Tin, ngi phng Bc, phi lui qun. By gi vua [H$u Nam ] trn trong t Di [Lo], ch mong thot kh=i ming hm m thi. May m B Tin v Bc, [L] Thin Bo cht, mi em qun nh [Triu] Vit Vng, dng mu gian tr xin ha, kt lm thng gia. Vit Vng ly lng thnh i i, ct t cho , nh

  • 41 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn IV

    s& hi xin hng ! Vua hn nht m tng vn, tng v ng thi khng ai t"ng c mt li no ni n, c th bo l trong nc khng c ngi v$y !

    [23a] Tr ln l k Hu L Nam , t nm Tn Mo nm Nhm Tut, tt c 32 nm [571-602], tnh chung c Tin Nam , Triu Vit Vng l 62 nm.

  • 42 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    i V i t S K N g o i K T o n T h

    Quyn V

    [1a]

    K Thu(c Ty 'ng

    Qu Hi, [603], (Ty Nhn Th nm th 2). 1 Lu Phng bt &c tng c! ca H$u Nam , cho l gian c, u chm c.

    t Su, [605], (Ty Dng Qung, i Nghip nm th 1). Ma xun, thng ging, Lu Phng mi d>p yn nc ta, by ti nh Ty c ngi ni nc Lm *p c nhiu bu l. Vua Ty bn cho Phng lm Hoan Chu o hnh qun t%ng qun, i kinh l&c nc Lm *p. Phng sai bn th s Khm Chu l Nnh Trng Chn em qun b v qun kw hn mt vn xut pht t" Vit Thng2. Phng thn d?n bn i tng qun Trng Tn em thy qun xut pht t" qu$n T Cnh (huyn ca nh Hn, thuc qu$n Nh$t Nam; nh Ty +t qu$n T Cnh)3. Thng y qun n ca bin. Thng 3, vua Lm *p l Phn [1b] Ch sai qun ra gi< ni him yu, b Lu Phng nh tan chy. Qun ca Phng qua sng Ch L. Qun Lm *p czi voi ln t" bn m+t ko n, qun ca Phng nh khng l&i bn o nhiu h nh=, ph c= ln trn, cho qun khiu chin, ang nh gi thua chy. Qun Lm *p u%i theo, voi phn nhiu s#p h ng nho, nhn nho kinh hi, qun tr nn ri lon. Phng cho dng n= bn voi, voi li chy, xo gi?m vo hng tr$n. Phng nhn cho qun tinh nhu u%i theo. Qun Lm *p thua to, b bt, b chm k hng vn. Phng tin qun u%i theo, my tr$n u &c c, qua pha nam ct ng M Vin, i tm ngy n

  • 43 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    Mu Dn, [618], (ng Cao T% L Uyn, V! c nm th 1). Ma h, thng 4, Th s Khm Chu l Nnh Trng Chn em t Ut Lm v Thy An ph# theo Tiu Tin. Thi th Hn Dng l Phng ng em t Thng Ng, Cao Yu, Chu Nhai, Phin Ngung ph# theo Lm S Ho'ng. Tin v S Ho'ng u sai ngi sang chiu d# Thi th Giao Chu l Khu Ha, Ha khng theo. Tin sai Trng Chn em qun Lnh Nam i ng bin n nh Ha. Ha mun n hng, T php th t l Cao S Lim bo Ha r'ng: "Qun ca Trng Chn tuy nhiu, nhng qun c t" xa n, lng thc t, tt khng th cm gi< lu, qun gi=i trong thnh c!ng ng &c, vic g mi nghe hi vi chu theo ngi". Ha nghe theo, ly S Lim lm [3a] Hnh qun t m, em cc doanh thy b n nh, ph tan qun [ca Trng Chn]. Trng Chn ch chy thot mt mnh, qun lnh b bt ht. Ha li p t thnh (tc thnh nh= bn trong thnh), chu vi 9 trm bc chng gip yn bin gii, hy v ta sang trn t y, ch ly ng xa m t" chi". T% Th&ng ly t, ri li hi, ly c au m m t" chi. Vua ng sai Z Nh Hi bo cho T% Th&ng bit vua. T% Th&ng v?n c t". Li sai Chu Phm l anh v& ca T% Th&ng n d# r'ng: "Ngi thng ha vi nhau cn bit gi< ch< tn, khanh ha trc m+t tr?m, h tri li hay sao? Nn sm ln ng, sau ba nm tt gi v, tr?m khng nut li". T% Th&ng tr li r'ng: "t Lnh Nam lam chng, dch l, l ci lJ ra i th khng tr v". Vua ng tc gi$n ni: "Ta sai ngi khng i, cn lm chnh lnh th no &c n

  • 44 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    Nhm Tut, [722], (ng Huyn Tng, Long C, Khai Nguyn nm th 10). Tng gi+c l Mai Thc Loan1 chim gi< chu, xng l Hc , bn ngoi lin kt vi ngi Lm *p, Chn Lp, s qun ni l 30 vn2. Vua ng sai ni th t gim mn v tng qun l Dng T Hc v h l Nguyn S Khch3 nh d>p yn &c.

    Mu Tut, [758], (ng Tc Tng Hanh, Ch c nm th 3). Nh ng %i An Nam H Ph lm Trn Nam H Ph.

    inh Mi [767], (ng i Tng D, i Lch th 2). [Ngi] Cn Ln4, Ch B5 n cp, nh ly chu thnh. Kinh l&c s Trng B Nghi cu cu vi y chu V! nh l Cao Chnh Bnh. Qun cu vin n, nh tan qun Cn Ln, [5a] Ch B Chu Din. B Nghi p li La Thnh6. Khi y c ngi tit ph# h Ton7 l m> ca o T L&ng Giao Chu, thng ly trung ngha dy L&ng, nhng L&ng ngoan c khng chu nghe, mi dt tnh vi con, t cy ly m n, dt ly m m+c, ngi trong lng xm u noi theo. Vua ng xung chiu cho 2 ngi inh n hu nui, sai quan bn o bn ma n thm h=i.

    Mu Thn, [768], (ng i Lch nm th 3). Nh ng %i Giao Chu lm An Nam H Ph.

    Gip T, [784], (ng c Tng Qut, Hng Nguyn nm th 1). Ngi qu$n Cu Chn l Khng Cng Ph# lm quan thi ng, $u tin s, b% lm Hiu Th Lang. V c bi ch sch hn ngi, cho lm H

  • 45 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    vua chn ct cng cha ng An qu h$u, tri vua, L#c Ch tu gz cho, nhng khng &c, cui cng v?n phi xung chc lm Thi t t th t, li b bim l Tuyn Chu bit gi. ng Thu$n Tng ln ngi, cho lm Th s Ct Chu, cha n ni nh$n chc th cht. Em l Khng Cng Ph#c c!ng $u tin s, lm quan n chc Bc b th lang1.

    Tn Mi, [791], (ng Trinh Nguyn nm th 7). Ma xun, An Nam h ph l Cao Chnh Bnh lm vic quan bt dn ng gp n+ng. Ma h, thng 4, ngi ng Lm thuc Giao Chu (ng Lm thuc huyn Phc Lc)2 l Phng Hng dy binh vy ph. Chnh Bnh lo s& m cht. Trc y Phng Hng vn l nh ho ph, c sc kh=e, c th v$t tru, nh h%. Khong nin hiu i Lch (766-780] i ng i Tng, nhn Giao Chu c lon, cng vi em l Hi hng ph#c &c cc p bn cnh, Hng xng l Qun, Hi xng l Bo, nh nhau vi Chnh Bnh, lu ngy khng thng &c. n y dng [6b] k ca ngi lng l Z Anh Hn, em qun vy ph. Chnh Bnh lo s& ph?n ut thnh bnh lng m cht. Hng nhn vo ng ph tr, cha &c bao lu th cht. Con l An tn xng lm B Ci i Vng (t#c gi cha l B, m> l Ci, cho nn ly [B Ci] lm hiu). Vng thng hin linh, dn cho l thn, mi lm n th pha ty ph h, tu thi cng t (tc l Phu hu chng tn sng ngha B Ci i Vng. n th nay phng Thnh Quang3, pha ng nam4 rung tch in).

    Thng 5, ngy Tn Tw, nh ng +t qun Nhu Vin ph tr. Ma thu, thng 7, ngy Canh Thn, nh ng ly Triu Xng lm h. Xng vo ci, lng dn bn yn. Xng sai s d# An, An em qun hng. Xng p thm La Thnh kin c hn trc, chc 17 nm, v au chn xin v. Vua ng chu^n cho, ly Lang trung b Binh l Bi Thi thay Xng.

    Qu Mi, [803], (ng Trinh Nguyn nm th 19). c Bi Thi sai lp b= nh

  • 46 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    khng thng. Thanh vo trong ngi Man Lo lm lon, cp ph ph thnh, h L Nguyn Gia nh khng &c, d# khng n. Do y ngi Man Hong ng d?n Hon Vng1 vo cp.

    Gip Thn, [824], (ng M#c Tng H'ng, Trng Khnh nm th 4). Ma ng, thng 11, L Nguyn Gia2 thy trc ca thnh c dng nc chy ng&c, s& trong chu nhiu ngi sinh lng lm phn, v th di n ng thnh hin nay. (By gi Nguyn Gia di ph tr3 n sng T Lch, mi p thnh nh= thi, c ngi thy tng bo r'ng: Sc ng khng p n%i thnh ln, sau 50 nm np &c.

    inh Su, [857], (ng Tuyn Tng Thm, i Trung nm th 11). Ma h, thng 4, nh ng ly H

  • 47 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    Trc , h l L Trc lm chnh s tham [9a] lam tn bo, mua hip b nga ca ngi Man, mZi con ch tr cho mt u mui, li git t trng Man l Z Tn Thnh, dn Man on gi$n, d?n ng cho ngi Nam Chiu n ln cp bin gii. t Ty Nguyn, o Lm, thuc Phong Chu, t" xa v?n c qun phng ng1 6.000 ngi, t trng Man ng Tht Qun bn cnh l L Do c, thng gip z vic ng gi< v thu t thu. Vin Tri Chu Phong Chu (khng r h tn) ni vi Tc xin b= qun ng th, chuyn y cho Do c ngn phng. T" Do c th c, khng th ng v

  • 48 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    Ma h, thng 5, Lnh Nam tit l Si Kinh thy T$p em qun cc o n chng c vi qun Man, s& T$p l$p &c cng, c ghen ght, nhn tu r'ng: "Bn Nam Man trn xa, bin gii khng ng lo n

  • 49 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    ln b: khi thuyn ra bin c chic no b sng gi lm chm m th bt giam cng li1 v ch thuyn bt n s go b mt, [v th] ngi ta rt kh% s.

    Gip Thn, [864], (ng Hm Thng nm th 5). Vua ng cho T%ng qun2 kinh l&c s l Trng Nhn kim coi gi< vic Giao Chu, tng thm qun trn Hi Mn cho s 2 vn 5 nghn ngi, sai Nhn tin qun ly li ph thnh.

    Ma thu, thng 7, Nhn dng d'ng khng dm tin. H Hu T tin c Kiu v tng qun l Cao Bin thay, bn cho Bin lm h t%ng qun kinh l&c chiu tho s, bao nhiu qun s ca Nhn u trao cho Bin c. Bin tiu t l Thin L, chu ca Nam Bnh Qu$n Vng [Cao] Sng Vn, i i coi gi< cm binh. Bin %i ch vo vic hc, thch bn lu$n vic xa nay, ngi trong qun u [13a] khen ng&i. Lc cn t tu%i, theo gip Chu Th#c Minh. [Mt hm] c hai con diu sng i bay qua, Bin ging cung nhm bn, khn r'ng: "Nu ta sau ny &c qu hin th phi bn trng" ri bn mt pht tn trng c hai con. Mi ngi c kinh, nhn gi l "Lc iu th ng s" [quan th ng s bn ri chim iu]. Sau Bin &c thng dn n chc H

  • 50 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    "Duy Chu th no c!ng cp ly t biu v gi< chng ta li". Bn np hi o ch Duy Chu i qua ri mi i gp v kinh s. Vua ng &c t tu c m"ng, lin thng cho Bin lm Kim hiu Cng b th&ng th, sai Bin i nh ngi Man. Bin v n trn Hi Mn th quay li.

    n Quyn l ngi ngu hn, vic g c!ng xin lnh ca Duy Chu. Duy [14b] Chu l ngi hung bo tham lam, cc tng khng chu gip vic, bn h bn m vng vy cho ngi Man trn i qu na. Bin n ni li c thc khch l tng s, nh ly &c thnh, git T Thin v Chu C% o l ngi th% man d?n ng cho qun Nam Chiu, chm hn 3 vn u. Qun Nam Chiu trn i, Bin li ph &c hai ng th% man d theo Nam Chiu, git t trng. Ngi th% man r nhau quy ph#c n 1 vn 7 nghn.

    Thng 11, ngy Nhm T, vua ng xung chiu cho cc l qun Giao Chu, Ung Chu, Ty Chu1 phi gi< b ci, khng tin nh n

  • 51 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    Ngy 21 thng 6 li c st nh nh trc, ch trong mt lc ln u b tan v#n c. Knh bn o xong, v th gi l knh Thin Uy1.

    S thn Ng S Lin ni: Vic Cao Bin o knh sao m k` d th? l vic lm h&p lJ2, cho nn &c tri gip. Tri l lJ phi. t c chZ him, chZ b'ng, l lJ thng. Sc ngi c th v&t him &c, c!ng l lJ thng. Nu him m khng v&t &c th tri phi nh n tay ngi lm g? Vua V! tr thy, nu khng h&p lJ th tri do u m tc thnh &c? t do u m b'ng phEng &c? Cng hiu n mc ra sng Lc hin im lnh, th khng phi l tri [16b] gip ? Xem nh li ca Bin ni: "Nay khai ng bin gip sinh dn, nu khng theo lng ring th c g kh". Lng thnh pht ra t" li ni, th li ni y h chEng l thu$n ? Lng tinh thnh thc cm thng n c vng , hung n

  • 52 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    tit s, tc Nam Bnh Vng. Khi y, n chim gi< Phin Ngung, ngi Giao Chu l Khc Ho1 chim gi< chu tr, xng l Tit s, c mu l?n nhau. Nm y nh ng mt.

    Tn Mi, [911], (Lng Cn Ha nm th 1). Nam Bnh Vng nh Lng l Lu n cht, em l Nham ln thay.

    inh Su, [917], (Lng Mt H

  • 53 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    cho vua Hn. Nm y, nh Ngh em qun vy Tin. Vua Hn sai Th"a ch Trn Bo em qun sang cu, cha n ni, thnh mt. Tin trn v nc. Bo n vy thnh, nh Ngh a qun ra nh, Bo thua cht. T" nh Ngh t xng l Tit s, trng coi vic chu.

    Bnh Thn, [936], (ng Ph Tng Kha, Thanh Thi nm th 3, Tn Cao T% Thch Kim ng, Thin Phc nm th 1). Nm y nh [H$u] ng mt.

    [19a] inh Du, [937], (Tn Thin Phc nm th 2). Ma xun, thng 3, nha tng ca nh Ngh l Kiu Cng Tin (Cng m#c [Trung Quc] chp _____)1 git nh Ngh thay chc.

    Mu Tut, [938], (Tn Thin Phc nm th 3). Ma ng, thng 12, nha tng ca nh Ngh l Ng Quyn t" i Chu ct qun nh Cng Tin. Cng Tin sai s sang t lt cu cu vi nh Hn. Vua Hn l Cung mun nhn khi nc ta c lon chim ly nc, bn cho con l Vn Vng Ho'ng Tho2 lm Tnh Hi qun tit s, %i tc phong l Giao Vng, em qun sang cu Cng Tin. Vua Hn t lm tng, ng Hi Mn lm thanh vin. Vua Hn h=i k Sng vn s l Tiu ch, ch ni: "Nay ma dm my tun, ng bin th xa xi nguy him, Ng Quyn li l ngi kit hit, khng th khinh sut &c. i qun phi nn th$n trng chc chn, dng nhiu ngi hng o ri sau mi nn tin". Vua Hn khng nghe, sai Ho'ng Tho em chin thuyn theo sng Bch 'ng m vo, mun nh [19b] Quyn, nhng Quyn git Kiu Cng Tin ri.

    Quyn nghe tin Ho'ng Tho sp n, bo cc tng t r'ng: "Ho'ng Tho l a trW kh di, em qun t" xa n, qun lnh cn m=i mt, li nghe Cng Tin cht, khng c ngi lm ni ng, mt va trc ri. Qun ta ly sc cn kh=e ch vi qun m=i mt, tt ph &c. Nhng bn chng c l&i chin thuyn, ta khng phng b trc th th &c thua cha bit ra sao. Nu sai ngi em cc ln vt nhn u bt st3 ng ngm trc ca bin, thuyn ca bn chng theo nc triu ln vo trong hng cc th sau ta d b ch ng, khng cho chic no ra thot". nh k ri, bn cho ng cc hai bn ca bin. Khi nc triu ln, Quyn sai ngi em thuyn nh> ra khiu chin, gi thua chy d# ch u%i theo. Ho'ng Tho qu nhin tin qun vo. Khi binh thuyn vo trong vng cm cc, nc triu rt, cc nh ln, Quyn bn ting qun ra nh, ai ny u liu cht chin u. [Qun Ho'ng Tho] khng kp sa thuyn m nc triu rt xung rt gp, thuyn u mc [20a] vo cc m l$t p, ri lon tan vz, qun lnh cht ui qu n

  • 54 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    H Ng, tn hy l Quyn, ngi ng Lm1, i i l nh qu tc. Cha l Mn lm chc chu m#c bn chu. Khi vua mi sinh c nh sng l y nh, trng mo khc thng, c 3 nt rui lng, thy tng cho l l, bo c th lm ch mt phng, nn mi +t tn l Quyn. n khi ln ln, khi ng, mt sng nh chp, dng i thong th nh h%, c tr d!ng, sc c th nng &c vc; lm nha tng ca Dng nh Ngh, &c nh Ngh g con gi v cho quyn qun i Chu. n y git Kiu Cng Tin, t l$p lm vng, ng Loa Thnh.

    K Hi, nm th 1 [939], (Tn Thin Phc nm th 4). Ma xun, vua bt u xng vng, l$p Dng th lm hong h$u, +t trm [21a] quan, ch nh triu nghi ph^m ph#c.

    Gip Thn, nm th 6 [944], (Tn T Vng Trng Qu, Khai V$n nm th 1). Vua mt.

    L Vn Hu ni: Tin Ng Vng c th ly qun mi hp ca nc Vit ta m nh tan &c trm vn qun ca Lu Ho'ng Tho, m nc xng vng, lm cho ngi phng Bc khng dm li sang n

  • 55 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    dng di h Ng khng tuyt t, vic ca Trnh Anh, Ch< Cu1 li thy y. Ai bo mt nc rng ln m khng c trung thn ngha s.

    inh Mi, [947], (Dng Tam Kha nm th 3; H$u Hn, Cao T% Lu Tri Vin ln ngi v?n dng nin hiu nh Tn, Thin Phc nm th 12). Nm y nh Tn mt.

    [22b] Canh Tut, [950], (Dng Tam Kha nm th 6; Hn n Th"a Hu, v?n dng nin hiu Cn Hu nm th 3). Tam Kha sai Xng Vn v hai [ch huy] s h Dng, h Z2 em qun i nh hai thn ng, Nguyn Thi Bnh3. n T" Lim, Xng Vn ung dung bo hai s r'ng: "c ca Tin vng ta thm khp lng dn, phm chnh lnh ban ra khng ai khng vui lng nghe theo, khng may la b= qun thn, Bnh Vng t lm vic bt ngha, cp ngi ca anh em ta, ti khng g to b'ng. Nay li sai bn chng ta i nh p khng c ti, may m nh &c th thi, nu h khng ph#c th lm th no ?" Hai s u ni: "Xin theo lnh ca ng". Xng Vn ni: "Ta mun em qun quay li nh p Bnh Vng khi ph#c c nghip ca Tin Vng ta, c nn chng ?" Hai s u tr li l nn lm. Bn quay v nh p Tam Kha. Mi ngi mun git i, Xng Vn ni: "Bnh Vng i vi ta c n, sao nz git". Bn ging lm Chng Dng Cng, nhn ban cho thc p (nay l Chng Dng )4. [23a] Nm y nh Hn mt.

    L Vn Hu ni: u%i con vua m t ln lm vua, l ti cng; nui con vua lm con mnh m cho thc p, l n ring. u%i Xng Ng$p m t ln lm vua, l b ti phn nghch, i vi ngha th hEn l khng dung &c ti phi cht. H$u Ng Vng khng tr ti, li v n ring nui dzng m khng nz gia hnh, li ban cho thc p, h chEng lm to hay sao?

    Hu Ng Vng (Ph: Thin Sch Vng)

    O ngi 15 nm [951-965].

    Vua n!i c k cng hong gia, khi phc c nghip c. Tic rEng gy vic can qua trong nc n n?i b cht.

    Vua tn hy l Xng Vn, con th ca Tin Ng Vng.

    Tn Hi, nm th 1 [951], (Chu Thi T% Quch Uy, Qung Thu$n nm th 1). Vua trut b= Tam Kha, ln ngi vua, xng l Nam [23b] Tn [Vng], sai s i n anh l Xng Ng$p v Kinh s, cng trng coi vic nc. Xng Ng$p xng l Thin Sch Vng.

    S thn Ng S Lin ni: Nam Tn n Xng Ng$p v cng trng coi chnh s, c th gi l ngi bit knh anh, mun cho cng hng ph qu. Xng Ng$p nn ly s mnh khng c cng lao m nhng ngi cho em, cng hng l$p, th c y h chEng rng rz ln lao ? Li cu n v ph$n ch trng, c!ng xng vng, trng coi chnh s, li chuyn quyn lm oai lm phc, n nZi Nam Tn Vng khng &c d chnh s n

  • 56 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    By gi ngi ng Hoa L l inh B Lnh c$y ni khe him c, khng chu gi< chc ph$n lm ti. Hai vng mun ct qun i nh; B Lnh s&, sai con l Lin vo triu lm con tin ngn ch+n vic xut qun [24a]. Lin n, hai vng trch ti [B Lnh] khng n chu, ri bt gi< Lin em theo i nh. Hn mt thng, khng nh n%i, bn treo Lin ln ngn so, sai ngi bo B Lnh, nu khng chu hng th git Lin. B Lnh tc gi$n ni: "i tr&ng phu ch mong l$p &c cng danh, h li bt chc thi n b xt con hay sao?". Lin sai hn mi tay n= nhm Lin m bn. Hai vng kinh s&: "Ta treo con n ln l mun n oi tic con m ra hng cho chng. N tn nh?n nh th, cn treo con n lm g". Bn khng git Lin m em qun v.

    By gi Thin Sch Vng chuyn quyn lm uy, [Nam Tn] Vng khng &c d chnh s n

  • 57 i Vit S K Ton Th - Ngoi K - Quyn V

    (xng l Kiu Tam Ch) chim Phong Chu (nay l huyn Bch Hc)1; Nguyn [25b] Khoan (xng l Nguyn Thi Bnh) chim Tam i2; Ng Nh$t Khnh (xng l Ng Lm Cng) chim ng Lm3 (c sch chp l chim Giao Thy4; Z Cnh Thc (xng l Z Cnh Cng) chim Z ng Giang5; L Khu (xng l L Lng Cng) chim Siu Loi6; Nguyn Th Tip (xng l Nguyn Lnh Cng) chim Tin Du, L< ng (xng l L< T Cng) chim T Giang7; Nguyn Siu (xng l Nguyn H

  • 58 i Vit S K Ton Th - Bn K - Quyn I

    i V i t S K B n K T o n T h

    Quyn I

    [1a]

    K nh inh

    Tin Hong

    H inh, tn hy l B( Lnh, ng'i (ng Hoa L, chu i Hong1 con c+a Th* s chu Hoan inh Cng Tr*, d)p yn cc s* qun, t lp lm , ngi 12 nm [968-979], b n(i nhn l ? Thch git, th 56 tu$i [924-979], tn sn lng Tr'ng Yn.

    Vua ti nng sng su!t hn ng'i, dng cm mu lc nht 'i, qut sch cc hng trng, tip n!i qu!c th!ng c+a Triu V [], song khng bit d phng, khng gi c trn 'i, tic thay!

    Xa, cha ca vua l inh Cng Tr lm nha tng ca Dng nh Ngh, &c nh Ngh giao gi< chc quyn Th s chu Hoan, sau theo v vi Ng Vng, v?n &c gi< chc c!, ri mt. Vua m ci cha t" b, m> h m a gia thuc vo cnh n sn thn trong ng. Vo tu%i nhi ng, vua thng cng bn trW con chn tru ngoi ng. Bn trW t bit kin thc khng b'ng vua, [1b] cng nhau suy tn lm trng. Phm khi chi a, thng bt bn chng cho tay lm kiu khing v cm hoa lau i hai bn rc nh nghi tr&ng thin t. Ngy rZi, thng ko nhau i nh trW con thn khc, n u bn trW u s& ph#c, hng ngy r nhau n ph#c dch kim ci th%i cm. B m> thy v$y m"ng lm, m% l&n nh cho chng n. Ph# lo cc sch bo nhau: "a b ny kh l&ng nh th t lm nn s nghip, bn ta nu khng theo v, ngy sau hi th mun". Bn d?n con em n theo, ri l$p lm trng sch o o. Ngi ch ca vua gi< sch Bng chng nh vi vua. By gi, vua cn t tu%i, th qun cha mnh, phi thua chy. Khi qua cu m Gia Nng Loan2, cu gy, vua ri xung bn, [2a] ngi ch toan m, bZng thy hai con rng vng h v vua, nn s& m lui. Vua thu nh+t qun cn st, quay li nh, ngi ch phi hng. T" y ai c!ng s& ph#c, phm i nh n u u d nh chW tre, gi l Vn Thng Vng.

    By gi Mi hai s qun u t xng hng trng, ct c t ai. Ng Xng X chim Bnh Kiu, Ng Nh$t Khnh chim ng Lm, Kiu Tam Ch chim Phong Chu, Nguyn Thi Bnh chim Nguyn Gia Loan, Z Cnh Thc chim min sng Z ng, Nguyn Lnh Cng3 chim Ty Ph Lit, T Giang th c L< T ng, Tin Du c Nguyn Th Tip, Siu Loi c L Lng Cng, Hi H c Kiu Lnh Cng, 'ng Chu c Phm Phng t, B Hi c Trn Minh Cng4. Vua mt phen ct qun l d>p yn,

    1 i Hong: tn chu, nay l t huyn Hoa L, tnh Ninh Bnh. 2 Nguyn vn: "m Gia Nng Loan". Loan l chZ sng un vng. Cc bn in khc u b= ch< "Nng", ch chp m Gia Loan.

    Nay in X, huyn Gia Vin, tnh Ninh Bnh. 3 O on trc, NK5 chp l Nguyn H

  • 59 i Vit S K Ton Th - Bn K - Quyn I

    bn t l$p lm . Chn &c chZ t >p m thn, vua mun dng [2b] , nhng v th t ch$t h>p li khng c l&i v vic +t him, nn v?n ng Hoa L1 (nay l ph Trng Yn).

    Mu Thn, nm th 1 [968], (Tng Khai Bo nm th 1). Vua ln ngi, +t quc hiu l i C Vit, di Kinh p v ng Hoa L, bt u dng mi, p thnh o ho, xy cung in, +t triu nghi. By ti dng tn hiu l i Thng Minh Hong .

    Vua mun dng uy ch ng thin h, bn +t vc ln sn triu, nui h% d< trong c!i, h lnh r'ng: "KW no tri php phi chu ti b= vc du, cho h% n". Mi ngi u s& ph#c, khng ai dm phm.

    L Vn Hu ni: Tin Hong nh c ti nng sng sut hn ngi, d!ng cm mu l&c nht i, ng lc nc Vit ta khng c ch, cc hng trng ct c, mt phen ct qun m mi hai s qun ph#c ht. Vua m nc dng , %i xng hong , +t trm quan, l$p su [3a] qun, ch gn y , c lJ tri v nc Vit ta m li sinh b$c thnh trit tip ni quc thng ca Triu Vng chng?

    K T, nm th 2 [969], (Tng Khai Bo nm th 2). Thng 5 nhu$n, phong con trng l Lin lm Nam Vit Vng.

    Canh Ng, Thi Bnh nm th 1 [970], (Tng Khai Bo nm th 3). Ma xun, thng ging, +t nin hiu. (S c! ni r'ng nc Vit ta c nin hiu bt u t" y. Nhng L Nam [trc ] +t nin hiu l Thin c [544-548]. Sai s sang nh Tng giao ho. By gi nh Tng sai i tng Phan Mj d>p yn Lnh Nam (ch Lu Xng2), cho nn mi c mnh y.

    L$p 5 hong h$u (mt l an Gia, hai l Trinh Minh, ba l Kiu Quc, bn l C Quc, nm l Ca ng).

    L Vn Hu ni: Tri t cng che ch, m+t tri m+t trng cng chiu soi, mi sinh thnh mun v$t, ny n mi loi, c!ng nh hong h$u snh vi ngi vua, cho nn mi c th [3b] ng u tiu biu cho ni cung, tc thnh cho thin h. T" xa ch l$p [hong h$u] mt ngi ch vic ni tr m thi, cha t"ng nghe ni l$p n 5 ngi. Tin Hong khng k cu c% hc, m by ti ng thi li khng c ai bit gip sa cho ng, n n%i chm m trong tnh ring, cng l$p 5 hong h$# Sau n 2 triu L, L c!ng phn nhiu bt chc lm theo, y l do Tin Hong khi xng s ri lon th b$c v$y.

    Tn Mi, [Thi Bnh] nm th 2 [971], (Tng Khai Bo nm th 4). Bt u quy nh cp b$t vn v, tng o. Ly Nguyn B+c lm nh quc cng, Lu c lm h ph s s3, L Hon lm Th$p o tng qun4, Tng thng5, Ng Chn Lu &c ban hiu l Khung Vit i s, Trng Ma Ni lm Tng l#c6, o s +ng Huyn Quang &c trao chc Sng chn uy nghi7.

    [4a] Nhm Thn, [Thi Bnh] nm th 3 [972], (Tng Khai Bo nm th 5). Sai Nam Lit Vng Lin sang s thm nh Tng.

    1 ng Hoa L: Cng m#c: v sn ph$n hai x Uy Vin v Uy T tnh Ninh Bnh c!; ni y bn m+t u c ni dng ng

    nh bc vch, trong c mt chZ hi b'ng phEng rng ri, ngi a phng gi l ng Hoa L (CMTB5, 24b). Nay thuc huyn Gia Vin, tnh H Nam Ninh.

    2 Lu Xng: vua cui cng ca Nam Hn (958-970), u hng tng nh Tng l Phan Mj. 3 h ph s s: chc quan coi vic hnh n ph h, tc l trong c nc (nh inh dng tn ph h thi thuc ng). 4 Tng ch huy 10 o qun, tc qun i c nc. 5 Tng thng: chc quan phong cho v s &c triu nh coi l ngi ng u Ph$t gio. 6 Tng l#c: chc quan trng coi Ph$t gio di chc Tng thng. 7 Sng chn uy nghi: chc quan trng coi v o gio.

  • 60 i Vit S K Ton Th - Bn K - Quyn I

    Qu Du, [Thi Bnh] nm th 4 [973], (Tng Khai Bo nm th 6). Nam Vit Vng Lin i s v. Nh Tng sai s sang phong cho vua lm Giao Ch Qu$n Vng, Lin lm Kim hiu thi s Tnh Hi qun tit s An Nam h. (Li ch i l&c ni: "[H inh] i lm vng tc, gn gi< &c phng xa, ch hm m phong ho Trung Hoa, thng ngh n vic ni ph#. Nay chn chu h&p mt, min Ng! Lnh sch quang1, bn tro non v&t bin n dng cng. Khen ngi lm con bit gi< l phin thn, v$y ban cho cha ngi theo li ct t phong tc, xp ph^m tr$t cho vo hng &c cm qun, &c hng mc "tnh ph"2. Nh th l khen thng c tt ca ngi gi, h ch hn ch trong in chng thng l u?".

    Gip Tut, [Thi Bnh] nm th 5 [974], (Tng Khai Bo nm th 7). Mu xun, thng hai, quy nh v qun mi o: mZi o c 10 qun, 1 qun 10 l

  • 61 i Vit S K Ton Th - Bn K - Quyn I

    Lin li nh?n tm, n nZi git em, thin o nhn lun mt ht, chuc ha cht thit thn, cn lin l#y c cha n

  • 62 i Vit S K Ton Th - Bn K - Quyn I

    PH

    Tn hy l Ton, con th* c+a Tin Hong, ngi 8 thng. H L cp ngi, ging phong l V Vng, th 18 tu$i [974-991]. Vua cn th u phi n!i nghip ln gian nan, c'ng thn nhip chnh, ng'i trong nc la lng, nh inh bn mt.

    Vua ni ngi khi mi 6 tu%i. L Hon nhip chnh, lm cng vic nh Chu Cng1 , t xng l Ph Vng. Bn nh quc cng Nguyn B+c, ngoi gip inh in, Phm Hp ng Hon sJ lm iu bt l&i cho vua nh=, bn cng nhau dy binh, chia hai ng thy b, mun tin v kinh git [7b] Hon, nhng khng nh n%i, b git. Trc khi in v B+c ct qun, Thi h$u nghe tin, lo s& bo Hon r'ng: "Bn B+c dy qun khi lon lm kinh ng nc nh ta. Vua cn nh= yu cha kham nZi nhiu nn, cc ng nn liu tnh i ch tai ha v sau". Hon ni: "Thn chc Ph Vng nhip chnh, d sng cht bin ha th no, u phi m ng trch nhim". Ri chnh n qun l con ta, lJ no ta v my m qun ti c ca cha my hay sao? Cho my tr v, ta i 'ng khc tm kW c th cu ta". Ni xong bn i. n y nghe tin Tin Hong bng, Khnh d?n ngi Chim vo cp.

    [9a] Canh Thn, [Thi Bnh] nm th 11 [980], (Ph v?n dng nin hiu Thi Bnh, t" thng 7 v sau l nin hiu Thin Phc nm u ca L i Hnh; Tng Thi Bnh Hng Quc nm th 5).

    1 Chu Cng: tc C n, em V! Vng, nh Chu (Trung Quc), c ting l ngi hin. Thnh Vng ni ngi cn nh= tu%i, Chu

    Cng lm nhip chnh, t"ng b li dm pha ni r'ng Chu Cng sJ lm iu bt l&i cho vua nh=... 2 Nam Gii: tn ca bin phi Nam, gn Chim Thnh, cn c tn l Ca St, nay thuc huyn Thch H, tnh H Tnh.

  • 63 i Vit S K Ton Th - Bn K - Quyn I

    Ma h, thng 6,Tri Ung Chu1 ca nh Tng l Thi thng bc s Hu Nhn Bo dng th tu vi vuaTng r'ng:

    " An Nam Qu$n Vng cng vi con l Lin u b git, nc y sp mt, c th nhn lc ny em mt cnh qun sang nh ly.nu b= lc ny khng mu tnh, s& l mt c h. Xin cho n ca khuyt tu By trc tip tnh trng c th nh ly &c ". Vua Tng sai chy trm n gi Nhn Bo. L a Tn ni: " An Nam bn trong ri lon, l lc tri lm mt, triu nh nn bt ng em qun sang ng p, nh ngi ta ni: " st nh khng kp bt tai". Nu trc gi Nhn Bo v, mu y t b l, kW kia nh bit &c, sJ da ni ngn m phng b, ci th thng thua cha bit th no.

    Chi b'ng giao cho Nhn Bo trch nhim ngm em qun sang, theo lnh m lo liu vic y, chn tng em 3 vn qun Kinh H2 ru%i di m [9b] trn sang, to ra ci th vn ton nh x bW cnh kh gZ m#c, khng phi lo tn mt m!i tn".Vua Tng cho l phi.

    Ma thu,thng 7, ngy inh Mi, nh Tng ly Hu Nhn Bo lm Giao chul#c l thy l chuyn v$n s, Lan Lng on luyn s Tn Ton Hng,Bt tc s Hc Th Tun, Yn bi kh% s Trn Khm T, T gim mn tng qun Thi L&ng lm Ung Chu L binh m b th, Ninh Chu th s Lu Tr"ng, Qun khi kh ph s Gi Thc, Cung ph#ng quan cp mn chi h$u Vng Son lm Qung Chu L binh m b th., hp qun c bn hng, h>n ngy cng sang xm l&c.

    By gi,Lng Chu nghe tin qun Tng sp ko sang, lin lm t tu bo v. Thi h$u sai L Hon chn d!ng s i nh gi+c, ly ngi Nam Sch Giang l Phm C Lng3 lm i tng qun. Khi [ triu nh ] ang bn k hoch xut qun, C Lng cng cc tng qun khc u m+c o tr$n i thEng vo Ni ph, [10a] ni vi mi ngi r'ng: " Thng ngi c cng, git kW tri lnh l php sng thi hnh vic qun. Nay cha th&ng cn trW th, chng ta d?u ht sc liu cht ch+n gi+c ngoi, may c cht cng lao, th c ai bit cho ? Chi b'ng trc hy tn lp ng Th$p o lm Thin t, sau sW xut qun th hn".Qun s nghe v$y u h