Sayfa 1 / 27

ÖLÇME BİLGİSİ (TOPOGRAFYA) UYGULAMASI

BİLGİ DOSYASI

(ÇOK AZ BİLENLERE GÖRE)

Uygulamalar her sınıfın kendi ders saatinde yapılacaktır.

Uygulamaya devam mecburi olup devamsızlık hakkı bulunmamaktadır.

Uygulamaya katılmayan öğrencinin ait olduğu uygulama notu sıfır kabul

edilecektir.

Dosya içindeki tüm hesap ve çizimler SİYAH HARİÇ renkli tükenmez kalemler ile

yapılacaktır. Kurşun kalem ile çizim teslimatı yapılmamış varsayılır.

Çizimler önce kurşun kalemle yapılarak son şekline getirilecek daha sonra

üzerinden TÜKENMEZ KALEM ile geçilerek sabitlenecektir.

Uygulama için kullanılacak cihazlar laboratuvardan kimlik karşılığı alınacaktır.

Kaybolan ve hasar gören malzemeden grubun tümü sorumludur ve malzeme

bedelini ödemekle yükümlüdür.

HAZIRLANAN EVRAKLAR KILAVUZ SON SAYFASINDA VERİLEN KURALA UYGUN

OLARAK DOSYALANIP İMZA KARŞILIĞI TESLİM EDİLECEKTİR.

LABORATUVARDAKİ MALZEMELER

HEPİMİZİN PARASI İLE ALINIYOR.

SİZDEN SONRAKİ ÖĞRENCİLERİNDE FAYDALANABİLMESİ İÇİN DÜŞME,

ÇARPMA, ZORLAMA, KIRILMA VB OLUMSUZLUKLARA MEYDAN

VERİLMEMESİ KONUSUNDA ÖZEN GÖSTERİLMESİ RİCA OLUNUR.

Sayfa 2 / 27

BOY KESİT - ENKESİT ALIMI ve ÇİZİMİ UYGULAMASI

1. Amaç:

Arazide belirlenen bir hattın boyuna ve enine kesitlerini çıkarılması, en kesitten alan hesabı yapılması

2. Araziye çıkmadan önce:

İkişer adet en kesit, boy kesit nivelman ölçü karnesi, bir adet nivelman özet karnesi arazi ölçüleri

sırasında hazır edilmelidir.

3. Arazi Ölçüleri:

a) Boy kesit ölçüleri:

Uygulama için en az 90 en çok 105 m uzunluğunda bir boy kesit hattı bankamatik yanındaki yoldan halı

sahaların (çadırlar)arkasında tepeye doğru belirlenir. Güzergah, üzerinde en az 10-12 tane eğimin

değiştiği nokta olacak şekilde seçilmelidir. Başlangıç A ve bitiş B noktalarına jalon dikilerek işaretlenir. A

ve B noktaları aradaki tepe gibi bir engelin bulunması sebebi ile birbirini görmediğinde; iki nokta

arasındaki AB doğrultusu ders notlarının 41. Sayfasındaki “İki nokta arasında tepe gibi bir engelin

bulunması halinde doğrultu belirlenmesi” konusunda anlatıldığı şekilde belirlenir.

Doğrultu tespit edildikten sonra doğrultu üzerinde eğimin değiştiği noktalara(piketaj noktaları)

sonradan sökülmek üzere ahşap kazıklar çakılarak geçici işaretleme yapılır. Noktalar K1, K2, K3…

Şeklinde numaralanır.

Piketaj noktalarının başlangıca olan uzaklıkları ve ara mesafeleri arazi eğimli olduğu için yukarıdan

aşağıya doğru gidiş dönüş olarak iki defa ölçülür. İki ölçü arasındaki farklar tolerans dâhilinde olmalıdır.

Tüm en kesit hattını görebilecek şekilde en kesit hattı yakınında bir yere nivo kurulur.

A noktasından başlayarak boy kesit hattı üzerinde işaretlenen tüm noktalarda mira tutularak gidiş

nivelman ölçüsü yapılır.

Önceki etkilerden arındırmak için Nivo bir öncekinden farklı bir yere alınarak Bu sefer B noktasından A

noktasına doğru boy kesit hattı noktalarında dönüş nivelman ölçüsü yapılır.

Önce gidiş ölçüsü yapılarak g-i=h kontrolü yapılır. Hata yok ise aynı şekilde dönüş ölçüsü yapılır.

Ölçüler boy kesit nivelmanı ölçü karnesine yazılır (Örnek 2a).

Ölçülere göre yapılacak hesaplar örnek 2a,2b ye uygun olarak hazırlanacaktır.

Sayfa 3 / 27

b)En kesit ölçüleri:

En kesit ölçüsü uygulamada tüm boy kesit ölçüleri için yapılır ancak bu çalışmada örnek olması

amacıyla boy kesit kazıklarından birbirini takip eden herhangi iki tanesi seçilir.

En kesit alınacak hattın ortasında bulunan boy kesit noktasına mira tutularak geri okuma yapılır ve ölçü

karnesinde geri okuma sütununa yazılır.

Boy kesit hattına dik olacak şekilde gidiş yönüne göre sola 10m sağa 10m toplam 20m genişlikte ve 2

metre aralıklarla yatay uzunluk şerit metre ile ölçülür ve bu noktalarda mira okuması (orta okuma)

yapılır. En kesit nivelmanı ölçü karnesinde orta okuma sütununa yazılır(Örnek 2c).

4. Hesap İşleri:

Her grup boy kesit ve en kesit için yapmış olduğu arazi ölçülerini Boy kesit ve en kesit nivelmanı ölçü

karnesine okunaklı bir şekilde aktarıp üzerinde herhangi bir hesap yapmadan fotokopi ile gruptaki

öğrenci sayısı kadar çoğaltacaktır.

Sayfa 4 / 27

Boy kesit nivelmanında başlangıç noktası olan A’ya ait yükseklik değeri olarak her öğrenci okul

numarasının son dört hanesini yazacak ve diğer noktaların yüksekliklerini arazide yapılan okumalar

yardımı ile her öğrenci tarafından ayrı ayrı hesaplanacaktır(Örnek 2b).

En kesit nivelmanı ölçü karnesinde ise en kesit alınan noktaların yükseklik değerleri boy kesit nivelmanı

hesabı sonucunda bulunan değerlerden alınacaktır. Bu değerlere göre sol ve sağ okuma değerlerine ait

yükseklikler gözleme düzlemi kotu yöntemine göre her öğrenci tarafından ayrı ayrı

hesaplanacaktır(Örnek 2c)

5. Çizim İşleri:

a) Boy kesit çizimi:

Boy kesit çizimi her öğrenci tarafından A3 boyutundaki boy kesit formuna yapılacaktır(örnek 2d).

Boy kesit için düşey ölçek 1/50, yatay ölçek 1/300 alınacaktır. Kesit çizimi için referans kot çizgisi( kıyas

kotu) A noktasının kotunun 2-3m altındaki tam sayı değeri alınacaktır. (Örnek A noktası 1132.52 ise

kıyas kotu 1130 alınabilir.)

Lejant tablosundaki bilgiler ölçü karnelerindeki bilgilere göre doldurulacaktır.

Düşey yöndeki çizimlerde düşey ölçek, noktaların birbirine olan uzaklıklarına göre çizilmesinde yatay

ölçek kullanılarak kesit tablosu üzerindeki bilgilerden boy kesit çizimi derste anlatıldığı şekilde

oluşturulacaktır.

A ve B noktaları arasında Başlangıç ve bitiş kotları A,B noktalarından farklı bir proje hattı seçilerek

kırmızı kalemle çizilerek kırmızı kot hattı ( proje hattı ) oluşturulacaktır.(Her öğrenci farklı bir hat

çizmelidir) Bu oluşturulan hat arazide yapılacak olan projeyi temsil etmektedir(Örneğin bir yol hattı). A

ve noktalarının yükseklikleri boy kesit üzerinden cetvelle okunarak hesaplanacaktır. A ve noktaları

arasındaki mesafe bilindiğine göre iki noktanın kırmızı kotları arasındaki yükseklik farkı ve mesafe

değeri kullanılarak eğim=h/S eşitliğinden kırmızı kot hattını eğimi hesaplanacaktır. Hesap boy kesit

çiziminin sol üst köşesinde gösterilecektir. Eğimin bulunmasından sonra sabit eğim değerine göre ara

noktaların kotları(Hi),

Hi= Ha+EğimxBaşlangıca mesafe eşitliğinden faydalanılarak hesapla bulunacak ve tablodaki kırmızı kot

satırına yazılacaktır.

b) En kesit çizimi:

En kesit nivelmanı yapılan noktalardan bir tanesine ait en kesit çizimi her öğrenci tarafından ayrı

olarak hazırlanacaktır. Bunun için en kesit çizimi şablonu kullanılacaktır.

En kesit referans kot çizgisi değeri olarak en kesit okuması içerisindeki en düşük kotlu nokta ve boy

kesit hattının çizim yapılacak en kesit noktasındaki kırmızı kotu dikkate alınarak bunlardan hangisi daha

düşükse ondan 2 m aşağısındaki tamsayı değer alınacaktır.

En kesit noktalarına ait siyah kotların (arazi kotları) çizimi boy kesit konusunda anlatıldığı yöntemle

çizilecektir.

Kırmızı kot hattı için ise 4m sola 4 m sola toplam 8 m genişliğinde yol imalatı varmış gibi düşünülerek o

noktadaki kırmızı kot boy kesit çiziminden alınacaktır. Platform bitiminde 1/1 (45 derece eğim) şev

eğimi var kabul edilerek bu şev hattı siyah kot hattına birleştirilecektir.

Kırmız kotun siyah kot noktasını kestiği yerdeki mesafe ve kot değerleri çizim üzerinden cetvelle

ölçülecek ve tabloda ilgili yerlere yazılacaktır.

c) En kesit alan hesabı:

Her öğrenci çizmiş olduğu en kesitte yatay mesafeler Y ekseni, kotlar X ekseni olarak seçecek ve kesit

alanını FORM 05 üzerinde Gauss alan hesabı yöntemine göre hesaplayacaktır.(Örnek 2f)

Sayfa 5 / 27

ÖRNEK 2a

NİVELMAN ÖLÇÜ VE HESAP KARNESİ

Nokta No

Ara Mesafe

MİRA OKUMALARI Yükseklik Farkı KOTLAR

Geri Orta İleri (Δh) (H)

A 2,64

K1 6.10 1.76 +0.88

K2 6.76 1.46 +0.30

K3 9.45 1.22 +0.24

K4 6.28 1.01 +0.21

K5 6.22 3.55 0.60 +0.41

K6 6.35 3.02 +0.53

K7 8.23 2.71 +0.31

K8 9.77 2.49 +0.22

K9 5.89 2.23 +0.26

K10 7.28 2.09 +0.14

K11 6.59 1.74 +0.35

K12 10.18 0.93 +0.81

B 7.73 0.44 +0.49

Σg=6.19 Σi=1.04 ΣΔh=5.15

Σg- Σi=5.15

B 0.64

K12 1.13 -0.49

K11 1.94 -0.81

K10 2.30 -0.36

K9 2.43 -0.13

K8 2.69 -0.26

K7 2.90 -0.21

K6 3.22 -0.32

K5 0.60 3.75 -0.53

K4 1.00 -0.40

K13 1.21 -0.21

K2 1.45 -0.24

K1 1.75 -0.30

A 2.61 -0.86

Σg=1.24 Σi=6.36 ΣΔh=5.12

Σg- Σi=5.12

AÇIKLAMA: 1,2,3,4,5. Sütunlar arazide doldurulacak 6. Sütün (Yükseklik farkı) büroda hesaplanacak ve

fotokopi ile çoğaltılacaktır.

Adı Soyadı :................................................. Bölümü :............................. Öğr. No :................................................. Grup :.............................

Sayfa 6 / 27

ÖRNEK 2b

Adı Soyadı :................................................. Bölümü :............................. Öğr. No :................................................. Grup :.............................

NİVELMAN HESABI ÖZET KARNESİ

Nokta

No

Ara

Mesafe

Gidiş

∆h

Dönüş

∆h

ORTALAMA

∆h KOTLAR

A 1060.00

K1 6.10 +0.88 -0.86 +0.87 1060.87

K2 6.76 +0.30 -0.30 +0.30 1061.17

K3 9.45 +0.24 -0.24 +0.24 1061.41

K4 6.28 +0.21 -0.21 +0.21 1061.62

K5 6.22 +0.41 -0.40 +0.41 1062.03

K6 6.35 +0.53 -0.53 +0.53 1062.56

K7 8.23 +0.31 -0.32 +0.32 1062.88

K8 9.77 +0.22 -0.21 +0.22 1063.10

K9 5.89 +0.26 -0.26 +0.26 1063.36

K10 7.28 +0.14 -0.13 +0.14 1063.50

K11 6.59 +0.35 -0.36 +0.36 1063.86

K12 10.18 +0.81 -0.81 +0.81 1064.67

B 7.73 +0.49 -0.49 +0.49 1065.16

ΣΔh = 5.16 HB

-HA

= 5.16

fh = ΣΔh – (HB - HA) =

Bu form gidiş-dönüş şeklinde yapılan nivelman ölçülerinde kullanılacaktır.

Öğrenci no son dört hanesi

Gidiş ve dönüş nivelman

ölçüsünden hesaplanan h

değerleri yazılır. Ortalama h değerinin işareti

gidiş ölçüsünden alınır.

Sayfa 7 / 27

ÖRNEK 2c

Adı Soyadı :................................................. Bölümü :............................. Öğr. No :................................................. Grup :.............................

NİVELMAN ÖLÇÜ VE HESAP KARNESİ

Nokta

No

Ara

Uzaklıklar

MİRA OKUMALARI Gözleme Düzlemi

Kotu KOTLAR

Geri Orta İleri

2.00 2.08 “ 1060.54

2.00 1.97 “ 1060.65

SOL 2.00 1.88 “ 1060.74

2.00 1.77 “ 1060.85

2.00 1.61 “ 1061.01

K2 0+01286

1.45 1062.62 1061.17

2.00 1.28 “ 1061.34

2.00 1.14 “ 1061.48

SAĞ 2.00 0.98 “ 1061.04

2.00 0.85 “ 1061.77

2.00 0.72 “ 1061.90

2.00 2.67 “ 1060.57

2.00 2.55 “ 1060.69

SOL 2.00 2.39 “ 1060.85

2.00 2.23 “ 1061.01

2.00 2.08 “ 1061.16

K3 0+02231

1.83 1063.24 1061.41

2.00 1.69 “ 1061.55

2.00 1.51 “ 1061.73

SAĞ 2.00 1.34 “ 1060.90

2.00 1.18 “ 1062.06

2.00 1.01 “ 1062.23

Σg= Σo= Σi= ΣGDK= ΣKotlar=

ΣGDK+HA=ΣKotlar+Σo+Σi

Arazide yapılan enkesit ölçüleri. Boy kesit hesabında bulunan

K3 noktasının kotu.

Boy kesit hesabında bulunan K2 noktasının kotu.

Sayfa 8 / 27

ÖRNEK 2d

Sayfa 9 / 27

ÖRNEK 2e

Platformun araziyi kestiği noktaların kotu ve mesafe

değeri çizimden alınır.

K2 Noktasının boy kesitten alınan kot değeri

8 Metrelik platform genişliği

Alan hesabı için eksen seçimi. X ekseni kotlar, Y ekseni mesafe şeklinde alınır.

1/1 Şev

Kesişim noktasındaki ara mesafe değerleri yazılır.

Eğer 1/1 Şev kesit dışına çıkıyorsa en yakın

noktaya birleştirilir.

Sayfa 10 / 27

ÖRNEK 2f

KOORDİNATLARLA (GAUSS) ALAN HESABI

N. No Yn Xn ΔYn=Yn+1–Yn-1 ΔXn=Xn-1–Xn+1 Yn.ΔXn Xn.ΔYn

1 4.2 1060.76

2 6 1060.85 3.8 -0.25 -1.50 4031.23

3 8 1061.01 4 -0.32 -2.56 4244.04

4 10 1061.17 4 -0.33 -3.30 4244.68

5 12 1061.34 4 -0.31 -3.72 4245.36

6 14 1061.48 4 0.30 4.20 4245.92

7 16 1061.04 4 -0.29 -4.64 4244.16

8 18 1061.77 4 -0.86 -15.48 4247.08

9 20 1061.90 -4 1.47 29.40 -4247.60

10 14 1060.30 -14 1.60 22.40 -14844.20

11 6 1060.30 -9.8 -0.46 -2.76 -10390.94

1 4.2 1060.76 0 -0.55 -2.31 0.00

2 6 1060.85

=0 =0 2F=19.73 2F=19.73

F=9.87 F=9.87

KESİTLERDE KOORDİNAT NASIL BELİRLENİR?

Y

X

1 Nolu nokta:

Y = 2+2+0.2 = 4.2 (mesafe toplamı)

X = 1060.76 (Kot değeri) 10 nolu nokta

Y = 14 (mesafe toplamı)

X = 1060.30 (Kot değeri)

Sayfa 11 / 27

YÜZEYSEL NİVELMAN (PLANKOTE)VE TESVİYE EĞRİLERİNİN GEÇİRİLMESİ

1. Amaç:

Uygulama için verilen alanda arazinin karelere bölünerek yüzeysel nivelman ölçüsünün yapılması ve arazinin eş

yükselti haritasının hazırlanması.

2. Araziye çıkmadan önce:

Ölçü krokisi, nivelman ölçü ve hesap karnesi uygulama öncesi hazır edilmelidir.

3. Arazi ölçüleri:

Çizim klişesi 2.5 m aralığına göre hazırlandığından seçilen boş arazide kenar uzunlukları 2.5 metrenin

katları olacak şekilde bir 15x20m boyutlarında dikdörtgen oluşturulur.

Önce dikdörtgen kenarlarından birisi tespit edilir ve başlangıç – bitim noktalarına kazık çakılır.

Tespit edilen kenarın başlangıç ve bitim noktalarından çelik şerit metre yardımı ile 3-4-5 üçgeni

oluşturularak diğer kenar uzunluğu kadar dikler çıkılır ve diğer iki köşenin yeri belirlenir. Bu işlem için

nivodaki yatay açı okuma fonksiyonu da kullanılabilir.

Oluşturulan dört adet köşe noktası arasındaki mesafeler kontrol edilir. Dikdörtgen şeklinde bir alan

oluşturulduğundan karşılıklı kenar ve köşegen ölçüleri (AC, BD uzunlukları) kontrol edilir. Köşegenler +

15 cm hata ile birbiri ile uyumlu ise doğru kabul edilir.

Karşılıklı kenarlar üzerinde 2.5 m aralıklarla noktalar işaretlenir, daha sonra bu noktaların kesişimleri

işaretlenerek arazide 2.5x2.5 metre aralıklı kareler oluşturulur.

Oluşturulan kareler ağına kuzey yönü dikkate alınarak bir kenarına harf bir kenarına rakam vermek

sureti ile bir taslak bir ölçü krokisi hazırlanarak numaralandırılır.

Ölçü yapılacak alanı tamamen görebilen uygun bir nokta seçilir ve bu noktaya nivo kurularak ayarlanır.

A1 başlangıç köşe noktasına geri okuma yapılarak ölçüye başlanılır. Tüm bu ara noktalar sıra ile orta

okuma olarak ölçülür. Son noktada ileri okuma olarak yapılır.

ÖRNEK:

G2 Noktası

Sayfa 12 / 27

Ölçülen değerler Yüzey nivelmanı ölçü karnesine işlenir(Örnek 3a).

4. Hesap işleri:

Arazi okumaları yüzeysel nivelman hesap tablosuna aktarılarak üzerinde hesap yapılmadan her

grup için bir adet oluşturulacak diğer öğrenciler için fotokopi ile çoğaltılacaktır.

Her öğrenci ilk okuma yapılan köşenin yükseklik değeri olarak okul numarasının son dört hanesini

alacaktır.

5. Çizim işleri:

Arazi ölçülerinden hesaplanan yükseklik değerleri arazideki konumuna uygun olarak 1/100

ölçeğinde hazırlanmış Yüzeysel nivelman şablonuna aktarılır. Yükseklik değerleri yazılırken

örnekteki gibi artı işaretinin soluna tam sayı sağına ise ondalık kısım gelecek şekilde yazılmalıdır.

Ölçü noktalarından üçgen bir ağ oluşturulur. Üçgen kenarları üzerinde enterpolasyonla 10cm

aralıklı eş yükselti eğrileri geçirilir. Sonu 00 ve 50 ile biten eğrilere yükseklik değeri yazılır. (Eş

yükselti eğrilerinin çizimi için ders notlarına bakınız.)

Ölçü sahası içerisinde rastgele bir hat belirlenir(her öğrenci farklı belirleyecektir) ve hattın eğrileri

kestiği noktalar dikkate alınarak hatta ait boy kesit çizimi Yatay:1/100, Düşey:1/50 ölçeğinde alt

kısımda verilen şablona çizilir.

Çizim işlemi tamamlanınca mürekkeplenerek fazlalık çizimler silinir. (Örnek 3b)

Plankote çizimi her bir öğrenci tarafından ayrı yapılacaktır.

EŞYÜKSELTİ EĞRİSİ NASIL ÇİZİLİR?

Öncelikle eğri geçecek aralıklar tespit edilir. Bir eğri, karelaj aralıklarında bir tarafı düşük diğer tarafı yüksek kot noktası olan aralıklardan geçer.

İkinci aşamada tespit edilen aralıklarda eğrinin kesin yeri oran ve orantı ile tespit edilir.

Son olarak kesinleşen noktalardan geçen yumuşatılmış eğriler çizilir.

Sayfa 13 / 27

ÖRNEK 3a

Nokta

No

Ara

Uzaklıklar

MİRA OKUMALARI Gözleme Düzlemi

Kotu KOTLAR

Geri Orta İleri

A1 1.37 1023.37 1022.00

A2 1.21 1022.16

A3 1.19 1022.18

A4 1.07 1022.30

A5 0.95 1022.42

A6 0.75 1022.62

A7 0.60 1022.77

B1 1.41 1021.96

B2 1.28 1022.09

B3 1.21 1022.16

B4 1.10 1022.27

B5 0.96 1022.41

B6 0.78 1022.59

B7 0.62 1022.75

C1 1.46 1021.91

C2 1.35 1022.02

C3 1.26 1022.11

C4 1.14 1022.23

C5 0.99 1022.38

C6 0.80 1022.57

C7 0.64 1022.73

D1 1.47 1021.90

D2 1.37 1022.00

D3 1.25 1022.12

D4 1.16 1022.21

D5 0.99 1022.38

D6 0.81 1022.56

D7 0.64 1022.73

E1 1.45 1021.92

E2 1.33 1022.04

E3 1.23 1022.14

E4 1.13 1022.24

E5 1.00 1022.37

E6 0.84 1022.53

Σg= Σo= Σi= ΣGDK= ΣKotlar=

ΣGDK+HA=ΣKotlar+Σo+Σi

Öğrenci no son 4 hane

1022+1.37

Mira okumaları

Arazi okumaları

ortak alınacak

Ortak alınacak

Hesaplamalar

Sayfa 14 / 27

ÖRNEK 3b

Kesit hattı her

öğrenci

tarafından farklı

seçilecektir.

Sayfa 15 / 27

TAKEOMETRİK ALIM UYGULAMASI

1. Amaç:

Uygulama için verilen arazinin kutupsal yöntem ve Trigonometrik nivelman kullanılarak üç boyutlu

koordinatların elde edilmesidir.

2. Araziye çıkmadan önce:

Araziye çıkmadan A4 ölçü krokisi, Takeometrik alım hesap tablosu, Poligonların yerini tespit için harita

örneği yanınızda bulunmalıdır.

3. Arazi Ölçüleri:

Aynı arazinin iki farklı şekilde nasıl ölçüleceği aşağıda anlatılmıştır. Her grup Örnekten faydalanarak kendi arazi

ölçü planını oluşturarak ölçme işlerini tamamlayacaktır. Örnek arazi ölçüsü aşağıdaki gibidir.

Şekil 1 de verilen arazinin ölçülmesi:

Sabit poligon olan P1018 ve P1015 arazide bulunur. P1018 noktasına takeometre kurulur ve P1015

noktasına bakılarak doğrultu-kenar ölçüleri yapılır. Daha sonra görülebilen 1,10,11,12 noktalarına

doğrultu-kenar ölçüleri yapılır. 1,2,3 köşelerini ölçebilmek için P1 noktasına da doğrultu-kenar ölçüsü

yapılır.

P1015 noktasına cihaz kurulur ve P1018 noktasına bakılarak doğrultu ve kenar ölçülür. Aynı şekilde

6,7,8,9 noktalarına bakılarak ölçü yapılır. 4,5 noktasını ölçebilmek için ise P2 noktasına da bakılarak

doğrultu ve kenar ölçüleri yapılır.

P1 noktasına kurulur ve önce P1018 noktasına kontrol için P2 noktasına bakılarak doğrultu-kenar

ölçüsü yapılır. Daha sonra 1,2,3 noktaları aynı yolla ölçülür.

Son olarak P2 noktasına kurulur Önce P1015 noktasına sonra kontrol için P1 noktasına bakılır. Köşe

noktaları olan 4,5 de ölçülerek arazi ölçüsü tamamlanır.

Şekil 1: Örnek ölçü planı

Sayfa 16 / 27

Şekil 2 de verilen arazinin ölçülmesi:

Önce arazideki sabit poligon olan P1015 ve P1018 bulunur. Bu noktalardan ölçebileceğiniz bina köşesi

varsa tespit edilir. Geriye kalan köşeler için basit arazi ölçüsünde oluşturduğunuz sınır noktalarını

poligon olarak değerlendirip hangi poligonlardan hangi köşeleri ölçebileceğinizi tespit ediniz.

Örnekte P1,P2,P3 VE P4 noktalarından yapılacak ölçü ile tüm bina köşeleri ölçülebilmektedir. P5

noktasına ait ölçüler P1015 den yapılabildiğinden bu nokta kullanılmamıştır. Dikkat edilecek husus

poligon noktaları seçilirken bir önceki ve bir sonraki poligon noktası birbirini mutlaka görmelidir.

Örnek ölçü şu sırada yapılır. P1015 Noktasına Takeometre kurulur ve önce P1018 sonra P4 noktasına

bakılarak doğrultu kenar ölçüleri yapılır. Bu noktadan 10,11,12 köşeleri görülebildiğinden bu noktalara

da reflektör tutularak doğrultu kenar ölçüleri yapılır.

Cihaz P1018 noktasına taşınır ve P1, P1015 noktaları ölçüler

P1 noktasına cihaz kurulur önce P1018 sonra P2 noktasında doğrultu-kenar ölçüleri yapılır. Daha sonra

görülebilen 1, 2, 3 köşelerine ait doğrultu-kenar değerleri okunur.

Cihaz P2 noktasına taşınır ve P1, P3 noktalarına doğrultu kenar ölçüleri yapılır. Görülebilen 4,5

noktalarına ölçü yapılır kontrol için görülebilen 3 nolu noktada ölçülür. 6 noktasında engel vardır.

Cihaz P3 noktasına alınır önce P2, P4 noktalarına daha sonra 6 noktasına ve kontrol için 7 noktasına

doğrultu-kenar ölçüsü yapılır.

Son olarak P4 noktasına kurulur ve P3, P1015 noktaları ile 7,8,9 noktaları ile 10 noktasına doğrult-kenar

ölçüsü yapılır.

Bu ölçüler yapıldığında bina köşelerine ait noktaların koordinatları hesaplanabilir hale gelmiştir.

Şekil 2: Örnek ölçü planı

Cihaz yüksekliği ve reflektör yüksekliğini ölçmeyi unutmayınız

Sayfa 17 / 27

A. Elektronik Takeometrenin Kuruluşu ve Ölçü Yapılması:

Elektronik takeometrenin genel yapısı aşağıdaki şekildeki gibidir.

CİHAZIN KULLANIMI SIRASINDA GEREKLİ ÖZENİN GÖSTERİLMESİ ÖNEMLİDİR. HAREKETLER, CİHAZI

ZORLAMADAN YAPILMALIDIR. DÜRBÜN YA DA CİHAZIN KENDİ EKSENİ ETRAFINDA DÖNÜŞÜ SON

DERECE KOLAYDIR. EĞER BİR SIKIŞMA VARSA:

KESİNLİKLE GÜÇ UYGULAYARAK DÖNDÜRMEYE ÇALIŞMAYINIZ.

ELEKTRONİK TAKEOMETRENİN KURULUŞU

Sehpa ayakları üzerindeki mandallar gevşetilerek ölçüyü yapacak kişinin boyuna uygun olarak uzatılır ve mandallar yeniden sıkıştırılır.

Sehpa tablası yaklaşık yatay ve tabla ortasındaki boşluk yaklaşık ölçü yapılacak nokta üzerine gelecek şekilde ayaklar açılır.

Ayakuçlarının zeminde sabit duracak şekilde durmasına özen gösterilmelidir. Ayakuçları; parke zeminlerde parke aralarına, toprak zeminde ise toprağa gömülür.

Sayfa 18 / 27

Takeometre sehpa tablası üzerine konular. Tabla altındaki vida cihaz altındaki yuvaya bağlanarak cihazın sehpaya sabitlenmesi sağlanır.

Vida bağlanırken cihazın yere düşme tehlikesine karşılık bir elle cihazın tutulması gereklidir.

Cihaz sehpaya bağlandıktan sonra ayaklardan biri sabit tutulup diğer ayak yerden hafifçe kaldırılarak optik düzeçten bakılır.

Sehpa yavaşça hareket ettirilerek optik düzeç ortasında bulunan halkanın ölçü yapılacak nokta üzerine gelmesi sağlanır.

Cihaz nokta üzerine geldiğinde sehpa ayakları yere konularak zemin üzerinde sabitlenir.

Sehpa ayaklarının beton zeminlerde kaymayı engelleyecek şekilde yerleştirilmesi önemlidir.

Sehpa ayaklarına basılarak sabit kalması sağlanır.

Küresel düzeç hangi ayak yönünde ise o taraftaki ayak üzerindeki mandal gevşetilerek sehpa ayağı aşağı veya yukarı hareket ettirilerek küresel düzecin bir miktar merkeze gelmesi sağlanır.

Bu işlem sonunda küresel düzeç başka bir ayağa doğru hareket etmiştir. Bu sefer küresel düzecin bulunduğu diğer ayakta aynı işlem tekrarlanır.

Her işlem sonunda küresel düzeç bir miktar merkeze yaklaşacaktır. Kabarcık tam orta noktaya gelinceye kadar işleme devam edilir.

Sehpa ayakları hareket ettirilirken mutlaka ayakucundaki pabuçlara basılmalıdır.

Sayfa 19 / 27

Cihaz altında üç tane ayar vidası bulunmaktadır. Silindirik düzeç önce iki vidaya paralel hale getirilir.

Her iki vida birden aynı anda içeri veya dışarı çevrilerek silindirik düzeç kabarcığının orta noktaya gelmesi sağlanır.

Cihaz 100 grad döndürülerek silindirik düzecin ayar yapılan iki vidaya dik konuma gelmesi sağlanır.

Yalnızca daha önce kullanılmayan üçüncü vida kullanılarak silindirik düzecin bu pozisyonda iken orta noktaya gelmesi sağlanır.

Silindirik düzeç ayarlandıktan sonra optik düzeç kontrol edilerek nokta üzerinde bulunulup bulunulmadığı kontrol edilir.

CİHAZ YÜKSEKLİĞİNİ NOT ALMAYI UNUTMAYIN!

Son olarak cihazın yan tarafında dürbün hizasında bulunan işaret ile cihazın kurulduğu zemin noktası arasındaki mesafe metre ile ölçülür. Klişede (a) değeri olarak kaydedilir.

Yukarıdaki işlemler tamamlandığında cihaz ölçüye hazır haldedir.

B. Açı ve Kenar Ölçüsünün Yapılması:

Power tuşuna basılarak cihaz açılır.

Ekranda yandaki gibi bir görüntü çıkacaktır. EĞER KOMP KAÇIK yazısı varsa cihaz ayarlanmamıştır. Silindirik düzeç ayarlarını kontrol edin.

Bilinen poligon noktasına cihaz yöneltilerek dürbün ortasındaki artı işaretinin merkezi hedefteki reflektör prizmasının tam ortasına getirilir.

F1 tuşuna(0 BAG) basılarak başlangıç açısı sıfırlanır.

Sayfa 20 / 27

Cihaz sıfıra bağlama işlemini onaylamanızı isteyecektir.

F3 (EVT) tuşuna basarak onaylayınız.

Bu işlemi yaptığınızda başlangıç doğrultusu sıfır değerine atanmış oldu.

Ekranda yatay açının (YA) sıfırlandığı görülecektir.

Mesafe ölçüsü için dürbün hedefe

yöneltilmiş halde iken tuşuna basıldığında Yatay mesafe (YM) ve Kot farkı (KF) ölçüsü başlayacaktır.

Aynı tuşa tekrar basıldığında Düşey Açı (DA) Eğik Mesafe (EM) ölçüsüne geçilir.

Araya engel girmesi ya da dürbünün reflektörden ayrılması halinde uzunluk ölçüsü yapılamaz.

Ekranda Düşey açı (DA) ve Eğik mesafe (EM) ölçüsünü görüntüleyin. Ekran görüntüsünde Yatay mesafe (YM) görünüyor ise

tuşuna basarak eğik mesafe (EM) moduna geçin.

Sayfa 21 / 27

[F1] tuşuna (OLC) basarak değerleri ölçün

Ekranda Düşey açı (DA), Yatay açı (YA) ve Eğik mesafe (EM) değerleri görüntülenir. Bu değerleri “Takeometrik alım ve hesap tablosu” na not alın.

Dürbünü diğer ölçü noktasına yöneltin ve aynı şekilde [F1] tuşuna basarak değerleri ölçün.

Ölçülen Yatay açı (YA), Düşey açı (DA), Eğik mesafe (EM) ölçü karnesi üzerine yazın.

Ölçü sırasında reflektör yüksekliğinin değerini klişe üzerine yazmayı unutmayınız.

4. Hesaplamalar:

Arazide ölçü için kullandığınız sabit poligon noktalarının (P.1015, P.1018 vb) X,Y,Z değerlerini bölüm sayfasında

yayımlanan listeden alınız.

Her grup arazide yapılan detay noktalarına ait ölçüleri Takeometrik ölçü ve hesap klişesine aktaracak ve

koordinatları bilinen noktalar yardımı ile detay noktalarının X,Y,Z koordinatlarını hesaplayacaktır. Takeometrik

ölçü ve hesap klişesi grup için ortak hazırlanacak ve her öğrenci için fotokopi ile çoğaltılacaktır(Örnek 4b).

Örnek 4b de verilen hesaplamaya ait arazi ölçülerini gösterir çizim Örnek-4c de verilmiştir.

Örnek 4b de verilen tabloya ait hesaplama adımları şu şekildedir.

Durulan ve bakılan noktaların (P3,P604,P1015) koordinatlar laboratuvardan alınır. Başlangıç semti

olarak P604 den P3 2e giden semt açısı koordinatlar yardımı 295.8177g şeklinde hesaplanır. Durulan

noktadan (P3) ölçülen 1 nolu noktaya giden semti bulmak için 295.8177+51.9920±200 eşitliğinden

147.8097g değeri bulunur. 2. Noktaya ait semt değeri 295.8177+43.4531±200 = 139.2708g şeklinde

bulunur. Diğer noktalara ait semt açıları da aynı yöntemle başlangıç semti sabit kalmak suretiyle

noktada okunan yatay açı değeri() kullanılarak hesaplanır.

Ölçülen eğik kenarlar(L) düşey açı (Z) yardımı ile LxSin(Z) eşitliğinden faydalanılarak yatay uzunluklara

(S) çevrilir.

Yatay uzunluk ve semt açısı kullanılarak her bir noktaya ait Y, X değerleri hesaplanır. Örneğin 1 nolu

nokta için Y=23.50xSin(147.8097) = +17.18m, X=23.50xCos(147.8097) = -16.04m şeklinde

hesaplanır.

Durulan poligon noktasının (DN) koordinatlarına noktaya ait Y, X değerleri eklenerek o noktanın Y,X

değerleri hesaplanır. Örneğin 1 nolu noktanı Y değeri 565262.22+17.18=565279.40, X değeri

Sayfa 22 / 27

4402534.44+(-16.04)=4402518.40 şeklinde hesaplanır. 2 nolu nokta Y değeri

565262.22+22.59=565248.81, X değeri 4402534.44+(-16.01)=4402518.43 şeklinde hesaplanır. Diğer

tüm noktalar aynı mantıkla hesaplanır.

Detay noktalarının yüksekliğinin hesaplanması için durulan poligon noktasının yüksekliğine (ZDN) detay

noktası için hesaplanan S.CotZ+a-i değeri eklenerek o noktanın yüksekliği elde edilir. Örneğin 2 nolu

noktanın yüksekliği 786.25+27.69xCot(96.3285)+1.54-1.54=787.85 m olarak hesaplanır.

Durulan nokta değiştiğinde yukarıda verilen işlem adımları aynı mantığa göre tekrarlanır.

5. Çizim İşleri:

Arazi ölçülerine ait ölçü krokisi (Örnek 4a) 1 adet hazırlanacak ve fotokopi ile çoğaltılarak her öğrenci dosyasına

konulacaktır. Diğer işlemler her öğrenci tarafından ayrı olarak yapılacaktır.

A3 milimetrik kâğıt üzerinde 10x10cm aralıklı karelaj noktaları oluşturulur. Ortadaki noktalara artı şeklindeki

karelaj işareti, kenarlara ise yönüne göre kısa çizgi şeklinde sembol konulur. Detay noktalarından hesaplanan

en küçük Y,X değerinden daha küçük olacak şekilde tamsayı koordinat değerleri seçilerek sol alt köşe koordinat

değeri tespit edilir. (Örnek:565100 gibi. 565120 şeklinde koordinat ekseni olamaz).

Y ekseni için milimetrik kâğıdın alt sırasında oluşturulan karelajlara, X ekseni için en solda oluşturulan

karelajlara koordinat değerleri eksen yönünde yazılır.

A3 boyutundaki karelejları ve koordinat eksenleri belirli paftaya 1/500 ölçeğine göre tüm noktalar

işaretlenir.(tersim işlemi)

Tersim edilen detay noktaları ölçü krokisine göre birleştirilerek detay çizimi oluşturulur.

Paftadaki koordinat değerleri ve çizimler mürekkeplenir, diğer çizimler silinir. Bu şekilde hazırlanan ölçekli çizim

her bir öğrenci tarafından ayrı olarak çizilecektir.(Örnek-4d)

Sayfa 23 / 27

ÖRNEK 4a

1

Arazide okunan detay nokta

numaraları hesap klişesi ile eşleşmeli.

Örneğin 22 nolu nokta elk. Direği ise

klişede ki 22 numaralı ölçü elektrik

direğine ait olmalı

Ölçüde kullanılan

poligon noktaları

Çizim arazideki durumu göstermek

amacı ile ölçeksiz olarak kroki şeklinde

düzenlenir.

Ölçü yapılan detaylara ait hesap ve

çizimlerin yapılabilmesi için

ARAZİDE ÖLÇEKSİZ olarak çizilir.

Sayfa 24 / 27

ÖRNEK 4b

Sayfa 25 / 27

ÖRNEK 4c

Sayfa 26 / 27

ÖRNEK 4d

Karelaj aralıkları X,Y yönünde 10 cm

alınır

Çizimde Poligon adları ve resmi bina

adları dışında nokta numarası, ölçü

değeri vb yazılmaz.

Koordinatlar tam sayı

değerler seçilir.

Sayfa 27 / 27

STAJ DOSYASI EVRAK YERLEŞİM PLANI

Stajda hazırlanan evraklar aşağıda gösterilen sırada delgi ile delinip plastik dosyaya takılacaktır.

KESİNLİKLE POŞET DOSYALARA KOYMAYINIZ

DOSYANIZI MUTLAKA İMZA KARŞILIĞI TESLİM EDİNİZ.

A3 boyutundaki belgeler aşağıdaki şekilde katlanarak dosyaya konulacaktır.

KAPAK SAYFASI

S1 Yüzeysel Nivelman S2 Nivelman ölçü karnesi

S3 Eşyükseltili plankote çizimi Boykesit ve Enkesit çıkarılması S4 Boy kesit nivelmanı ölçü karneleri

S5 Boy kesit özet karnesi S6 En kesit nivelmanı ölçü karneleri

S7 En kesit Alan Hesabı S8 Boy kesit çizimi

S9 En kesit çizimi Takeometrik Alım Uygulaması

S10 Takeometrik alım ölçü ve hesap tablosu S11 Ölçü krokisi

S12 Plan örneği (ölçekli çizim)