Blauwe Kamer augustus 2014
-
Upload
mark-hendriks -
Category
Documents
-
view
219 -
download
0
description
Transcript of Blauwe Kamer augustus 2014
De blogsite top010.nl meldde dit voorjaar
in een kort nieuwsbericht dat West 8 de
nieuwe Coolsingel mag ontwerpen. Het
Algemeen Dagblad hield het bij een aan-
kondiging, de vakpers bij sporadische twit-
terberichten.
West 8 kwam als winnaar uit een aanbeste-
dingstraject waarvoor 28 teams zich hadden
aangemeld. Drie teams werd gevraagd een
schetsontwerp te maken. Een gemeente-
lijke beoordelingscommissie sprak haar
voorkeur uit voor het voorstel van West 8
dat hiervoor samenwerkte met Grontmij en
Major+Speirs.
Het winnende schetsontwerp – oftewel
de ideeën die West 8 heeft voor de belang-
rijkste straat van Rotterdam – houdt de
gemeente voorlopig uit de publiciteit.
Nergens is iets te vinden over de argumen-
ten van de beoordelingscommissie om
de prestigieuze klus aan het bureau van
Adriaan Geuze te gunnen.
Niet wettelijk verplichtIn een telefonisch onderhoud vertelt Olav
Beugels, secretaris van het aanbestedings-
traject, dat het schetsontwerp en het rap-
port van de beoordelingscommissie intern
blijven. ‘Er zijn nog “losse eindjes” aan de
gewenste inrichting van de Coolsingel,
vooral verkeerskundige zaken. Die losse
eindjes moeten de komende maanden
worden opgelost in de aanloop naar het
maken van een voorlopig ontwerp. Het naar
buiten brengen van het schetsontwerp zou
dat proces kunnen verstoren.’ De voorlich-
ter van het college vraagt om geduld. ‘We
gaan pas met een voorlopig ontwerp in
gesprek – eerst met de raad, daarna met de
pers. Dan maken we natuurlijk ook het win-
nende schetsontwerp van West 8 openbaar.
Op basis van het VO wordt besloten of er
budget wordt vrijgemaakt om de Coolsingel
daadwerkelijk op de schop te nemen.’ Niet
geheel onverwacht houdt ook West 8 zijn
kaarten tegen de borst. ‘Na overleg hebben
wij besloten ons schetsontwerp niet in de
publiciteit te brengen’, aldus woordvoerder
Jan Breukelman. ‘We treden liever met het
VO naar buiten om op basis daarvan de dis-
cussie te voeren.’
Het is begrijpelijk dat West 8 in dit sta-
dium huiverig is om met ontwerpbeelden
naar buiten te komen. Het Steunpunt
Ontwerpwedstrijden laat weten dat de
gemeente niet wettelijk verplicht is om de
resultaten van een ‘meervoudige onder-
handse aanbesteding’ publiek te maken.
Toch fronsen vakgenoten hun wenkbrau-
wen over de gang van zaken. In vergelijk-
bare aanbestedingen of competities is het
heel normaal om plannen van finalisten
openbaar te maken. Denk aan de voorstel-
len voor het Singelpark in Leiden, de mas-
terplannen voor de herontwikkeling van het
Arnhemse kazerneterrein Saksen Weimar
of de bidboeken voor de Floriade. ‘Helemaal
in dit geval verwacht je volledige openbaar-
heid’, reageert een ontwerper die vanwege
zijn deelname aan deze aanbesteding ano-
niem wenst te blijven. ‘De Coolsingel is een
straat die veel mensen en partijen aangaat.’
Dat de gemeente bang is dat de beelden
uit het schetsontwerp een eigen leven
gaan leiden, wuift de ontwerper weg. ‘Een
schetsontwerp komt nooit overeen met de
uiteindelijke situatie. Natuurlijk ontstaat bij
het openbaar maken van de plannen een
discussie over welke inzending de beste is.
Maar de gemeente moet daarmee om kun-
nen gaan – zeker als ze goede argumenten
heeft om voor West 8 te gaan.’
Daar ontbreekt het misschien wel aan. Een
bron bij de gemeente meldt dat de beoorde-
lingscommissie twijfels had bij de kwaliteit
van het plan van West 8. Het bureau zou in
een extra notitie de commissie alsnog heb-
ben moeten overtuigen. De gang van zaken
geeft aanleiding tot speculaties. Zo zou de
beoordelingscommissie de afkomst van
West 8 hebben laten meewegen – alleen
een Rotterdams bureau zou volgens de
commissie deze oer-Rotterdamse opgave
tot een goed einde kunnen brengen. Ook
het feit dat pas na het VO besloten wordt of
er wel budget is, roept vragen op. Waarom
een ontwerpcompetities optuigen als er
geen financiële zekerheid is?
‘Alles openbaar’Hoe dan ook, het is opmerkelijk dat de
gemeente haar keuze voor West 8 niet wil
toelichten, zeker omdat de gemeente her-
haaldelijk beweert dat het herontwerp van
de Coolsingel een publieke aangelegenheid
is waarover iedere Rotterdammer moet
kunnen meepraten. Pas bij een voorlopig
ontwerp is er ruimte voor een openbaar
debat. Volgens de eerder genoemde ont-
werper mosterd na de maaltijd: ‘Het komt
nogal ouderwets over. Eerst houd je ieder-
een buiten de discussie. Pas als er een VO
ligt presenteer je dat aan de stad: beste
mensen, dit wordt het. Voor een stadsbrede
discussie is het dan te laat.’
Dat vindt ook Nils Berndsen, sinds het
voorjaar raadslid voor D66. Hij schrikt van
het nieuws dat de gemeente weigert om de
winnende schets en het juryrapport open-
baar te maken. ‘Wat mij betreft is alles open-
baar, tenzij de gemeente zwaarwegende
redenen heeft om zaken intern te houden,
bijvoorbeeld bij privacygevoelige informa-
tie.’ Voor de herinrichting van de Coolsingel
is een publieke discussie noodzakelijk,
meent Berndsen. ‘Zo’n schetsontwerp
zou het startpunt van het gesprek met de
betrokkenen moeten zijn. Daarin ontvouwt
de ontwerper zijn eerste ideeën, zijn visie op
de opgave. Door daarover in gesprek te gaan
kom je tot een breed gedragen ontwerp.’ Op
de vraag waarom hij niet op de hoogte was,
antwoordt het raadslid: ‘Ik wist dat West 8 de
opdracht had gekregen en eerst een aantal
verkeerskundige kwesties moeten worden
opgelost. Maar ik wist niet dat hun idee
voorlopig geheim zou blijven.’
AutoCAD-tekeningenDe gemeente Rotterdam beweert dat de drie
schetsontwerpen gelezen moeten worden
als zeer globale visies – in de woorden van
projectsecretaris Olav Beugels bevatten
de schetsontwerpen ‘slechts eerste ideeën
voor een mogelijke inrichting’. Uit de twee
verliezende voorstellen die Blauwe Kamer
wel in bezit heeft komt een ander beeld naar
voren. AutoCAD-tekeningen, gedetailleerde
profielen en uitspraken over beplanting,
meubilair en materialen – dat is wel wat
meer dan ‘eerste ideeën’. Bovendien zijn de
twee schetsontwerpen zeer verschillend,
zowel in architectonische vormentaal als
in de wijze waarop met de verkeersfuncties
wordt omgegaan (zie kader).
De grote verschillen tussen de twee verlie-
zende plannen maakt nieuwsgierig naar het
winnende voorstel van West 8. Want wat zijn
hun voorstellen voor verkeerstromen? Welke
vormentaal introduceren zij, hoe gaan ze om
met duurzaamheid en de vele paviljoens?
Urgente vragen die juist in een openbare dis-
cussie besproken en aangescherpt zouden
moeten worden. Volgens projectsecretaris
Olav Beugels is dat in een eerder stadium
al afgekaard. ‘De wensen van ondernemers
en omwonenden zijn meegenomen in een
Verbeeldend Programma van Eisen (VPvE).
Daarin heeft het toenmalige college ons de
opdracht gegeven om tot een VO voor de
Coolsingel te komen. De keuze voor een
bureau is slechts een stap in dat proces –
daar hoeft geen publieke verantwoording
over afgelegd te worden.’
Rotterdam houdt winnend ontwerp voorlopig stilTekst Mark Hendriks
Hoe ziet de Coolsingel er straks uit?
Het is stil rond de op handen zijnde herinrichting van de Rotterdamse Coolsingel. Zelfs de keuze voor het ontwerpbureau dat de klus mag klaren ging ongemerkt voorbij. De gemeente wacht liever met de bekendmaking tot de planvorming een stap verder is. Een verstandige aanpak? ‘Het komt nogal ouderwets over.’
17bk 4 2014
bk 42014 16 coolsingelactueel
Het team van Lodewijk Baljon, UNStudio en Philips voorziet in
zijn ontwerp de Coolsingel van
ruitvormige motieven die op de
stoep en soms op de rijweg en
in de groene trambaan terug-
komen. Op de brede stoepen
zijn de motieven uitgevoerd als
verhoogde groenvakken, water-
speelplaatsen of zitelementen.
De vormgeving moet het dwalen
stimuleren. Het ruitmotief mar-
keert ook belangrijke oversteek-
plekken zoals bij het stadhuis en
de Koopgoot. Daarnaast vormt
de ruit in geschakelde vorm een
chique omlijsting van de groene
middenberm waar de tram
doorheen rijdt. De ruitvormige
motieven hebben door de rich-
tingsverdraaiing van 45 graden
– in ieder geval van bovenaf
gezien – een dynamische uit-
werking.
Het team van de ontwerpers Age Fluitman, Harro de Jong, Iris Dijkstra, Guust Selhorst en Jorge Perea introduceert
een heel ander vormgevings-
element. In hun plan krijgt het
kaarsrechte stuk Coolsingel
tussen Hofplein en Beurs een
sierlijke uitbuiging ter hoogte
van het stadhuis. Met de bege-
leidende boombeplanting en
andere groenelementen wordt
de lengterichting overigens wel
benadrukt – met langgerekte
plantvakken in een grid dat
de Coolsingel en dwarsstraten
volgt, met daarin een weelderige
beplanting van varens en bos-
planten.
Het plein voor het stadhuis
wordt verbijzonderd. Door het
ook nog eens iets te verhogen
ontstaat een soort stadsbordes –
een gewenste plek voor bijzon-
dere gelegenheden.
Het team Fluitman concentreert
het snelle doorgaande verkeer
centraal in het profiel zodat
voetgangers minder hinder
ondervinden en er ruimte is
voor brede trottoirs. De vele
meters aan ongebruikte ruimte
op de huidige Coolsingel – met
name rond de trambanen – wor-
den in het nieuwe profiel toege-
voegd aan de wandelpromenade
aan de oostzijde, waar ’s mid-
dags de zon schijnt. Auto’s wor-
De twee verliezers
den begeleid door grootformaat
boordstenen van zwart basalt
en markante lichtmasten die de
rechte uitlijning benadrukken.
De nieuwe plek van de rijwegen
vereist dat de binnenste rij van
de bomen verdwijnt. Deze pla-
tanen krijgen andere een plek
op de Coolsingel, wat een even-
wichtiger verdeling oplevert.
De gecreëerde ruimte maakt het
mogelijk de verkeersstromen
aan de schaduwrijke westelijke
kant van het midden te con-
centreren. De trottoirs krijgen
een bestrating van graniet.
Bijzondere oversteken zoals die
bij de Beurs worden gemarkeerd
met marmer.
Terwijl team Fluitman kiest
voor centraal gelegen autowe-
gen, kiest team Baljon voor een
centrale ligging van de tram
in een groene middenzone
van gras, met aan weerszijden
autorijbanen, dan fietspaden en
vervolgens de trottoirs. In hun
voorstel komt er een dubbele
bomenrij langs de lange centrale
open middenruimte alsook bij-
Verkeerskundige voorstellen uit het schetsontwerp van team Baljon voor het autoverkeer (links) en de metro, tram en bus.
In hun plan stellen Lodewijk Baljon, UNStudio en Philips ruitvormige motieven voor. Op de brede stoepen zijn deze uitgewerkt als groenvakken, waterspeelplaatsen en zitelementen.
Dat Verbeeldend Programma van Eisen
stamt overigens uit 2011 en bestaat voorna-
melijk uit ambities en algemeenheden. De
hoofdboodschap van VPvE is dat bewoners
en bezoekers de Coolsingel straks moeten
herkennen als een boulevard waar stedelijke
functies, culturen en levensstijlen elkaar
tegenkomen en waar het minstens 16 uur
per etmaal bruist. Vergroening is daarbij
van groot belang, niet alleen om een aan-
gename omgeving te creëren, maar ook om
ambities waar te maken op het gebied van
waterbeheer, luchtkwaliteit en geluidsover-
last. Een ander speerpunt is het bevorderen
van langzaam verkeer en openbaar vervoer
en het rekening houden met diverse bouw-
projecten, zoals de transformatie van het
voormalige postkantoor, de verbouw van
tram en metro-infrastructuur en de her-
inrichting van het Stadhuisplein. Tot slot
wordt bepleit dat naast grote evenemen-
ten er plaats moet zijn voor kleinschalige
gebeurtenissen zoals trouwceremonies.
BelangenverengingDe bestuursvoorlichter brengt in herin-
nering dat over de ontwerpen van de drie
finalisten wel degelijk een openbare discus-
sie heeft plaatsgevonden. ‘Ze zijn besproken
met de CoolsingelClub waarin onderne-
mers en bouwbedrijven vertegenwoordigd
zijn. Zij konden hun wensen en aanmerkin-
gen aan de beoordelingscommissie kenbaar
maken.’
Bij de presentatie was de
Ondernemersfederatie aanwezig, een
belangenverenging voor ondernemers in
de Rotterdamse binnenstad. Volgens voor-
zitter Guus van der Werff stelde de middag
niet veel voor. ‘Het was een presentatie
van de drie schetsontwerpen, meer niet. Er
mochten vragen gesteld worden en opmer-
kingen gemaakt, maar ik heb niet de indruk
dat de commissie daar bij haar beoordeling
iets mee gedaan heeft.’ Van der Werff was
verrast door de geheimzinnigheid waar-
mee de presentatie gepaard ging. ‘Normaal
gesproken krijg je de plannen mee om met
je achterban te bespreken. Dat was nu niet
het geval – sterker nog, mijn medewerker
moest strike geheimhouding beloven.’ De
uiteindelijke keuze voor West 8 beschouwt
Van der Werff als een konijn uit de hoge
hoed. ‘Leg op zijn minst uit waarom je
voor dit bureau kiest. Want let wel, West8
heeft in Rotterdam geen onbesmet bla-
zoen – het stationsplein is mooi, maar het
Schouwburgplein heeft door de jaren heen
meer vijanden dan vrienden gemaakt.’
Minder auto’sDe ondernemersvoorzitter volgt de verdere
planvorming met argusogen. ‘Er wordt in
de verkeerde volgorde gewerkt. Je laat drie
bureaus plannen maken, terwijl de voor-
waarden om zaken voor elkaar te krijgen
nog ongewis zijn. Het heeft ook onze voor-
keur om minder auto’s op de Coolsingel te
hebben, maar dan moet je wel een binnen-
ring aanleggen zodat de binnenstad bereik-
baar blijft. En het is interessant om uitspra-
ken te doen over de tram en de metro, maar
besluiten over het openbaar vervoer worden
niet door de gemeente genomen maar door
de stadsregio.’
Voor hij ophangt wil Guus van der Werff
nog wat kwijt. ‘Ik merk dat binnen de
CoolsingelClub de energie wegvloeit.
Ik bedoel, we hebben het gevoel dat de
gemeente niet luistert naar onze wensen en
ideeën.’ De komende maanden zullen West
8 en de gemeente alle zeilen bij moeten zet-
ten om hier verandering in te brengen en
alle plooien glad te strijken.
Team Baljon legt de trambaan in een groene middenzone met aan weerszijden autorijbanen.
18 bk 42014 19bk 4
2014 coolsingelactueel
Impressie van het nieuwe stadhuisplein volgens team Fluitman.
In het voorstel van team Fluitman krijgt het doorgaande verkeer een centrale plek in het profiel van de Coolsingel.
Schetsontwerp voor de Coolsingel door Fluitman Architecten, Buro Harro, Atelier Lek en Studio Jorge Perea.
Het verhoogde plein voor het stadhuis wordt een stadsbordes.
De rijbanen worden geflankeerd door zwarte basaltstenen en markante lichtmasten.
zondere verlichtingsmasten en
brede stoepen die bedoeld zijn
als ‘comfortabele wandelruimte
en royale gelegenheid voor
verblijf op terrassen, banken en
stedelijke groenelementen’.
Het aspect duurzaamheid, een
belangrijke ambitie in de aanbe-
stedingsvraag blijft onderbelicht
in beide plannen. Team Baljon
noemt het slechts in relatie
tot het beheer, namelijk duur-
zaam materiaalgebruik, niet als
onderdeel van het oplossen van
stedelijke klimaatproblemen in
dit stuk stad. Wel is duurzaam-
heid concreet vertaald in de toe-
passing van groene daken op de
paviljoens.
Team Fluitman stelt voor een
groot aantal van de paviljoens
langs de Coolsingel – die nu
velen een doorn in het oog zijn
– te vernieuwen en te verplaat-
sen. Zo verhuist de McDonald’s
die vlak voor het postkantoor
staat naar de overzijde van de
Coolsingel. Ook team Baljon
pleit ervoor de paviljoens aan
te pakken en ze als één familie
vorm te geven. De transformatie
van de metrotoegangen en de
kiosken tot ‘comfortabele meer-
voudige voorzieningen met een
aantrekkelijke architectonische
expressie’ moeten de beleving
onderstrepen en een aanwinst
voor de Coolsingel zijn in plaats
van een sta-in-de-weg.
Hank van Tilborg
Schetsontwerp (1:500) voor de Coolsingel door Lodewijk Baljon, UNStudio en Philips.
Een bepalend element uit het plan van team Fluitman: ter hoogte van het stadhuis krijgt de Coolsingel een sierlijke uitbuiging.
20 bk 42014 21bk 4
2014 coolsingelactueel