“Uroczysko” nr 70 - 1

UROCZYSKOBiuletyn Informacyjny Zespo∏u Parków Krajobrazowych w Jerzwa∏dzie dla dzieci i m∏odzie˝y

Numer 70 jesieƒ 2014

Adres redakcji: Zespół Parków Krajobrazowych Pojezierza Iławskiego i Wzgórz Dylewskich, 14-233 Jerzwałd 62, e-mail: park-jeziorak@pro.onet.pl, www.pkwim.pl

LiczyliÊmy bocianystr. 11

Grzybowe dziwakistr. 8-9

Chroƒmy jaskó∏kistr. 4-5

(EP)

(MR)

(ZP)

Fot.

Mac

iej R

odzi

ewic

z

“Uroczysko” nr 70 - 2

I miejsce,Agnieszka Lewandowska, Duràg

Konkurs plastyczny - roztrzygni´cie

„KOLOROWY Êwiat motyli”Pod takim tytułem organizowaliÊmy

konkurs, który trwał od listopada 2013 r. do koƒca kwietnia 2014 r. Rozstrzygni´cie konkursu nastàpiło 31 maja 2014 r.

Na ten wyjàtkowo wdzi´czny temat nap∏yn´∏o bardzo du˝o prac plastycznych. OtrzymaliÊmy 762 prace z 41 placówek oÊwiatowych. Naj-wi´cej prac nades∏a∏y szko∏y podstawowe w:

Prabutach, Suszu, Dobrzykach, Frygnowie, Babi´tach Wielkich, Nr 2 w I∏awie oraz Gim-nazjum w Duràgu.

Komisja konkursowa przyzna∏a ∏àcznie 34 nagrody i 106 wyró˝nieƒ w nast´pujàcych kate-goriach wiekowych:

- przedszkola- szko∏y podstawowe kl. I-III

- szko∏y podstawowe kl. IV-VI- szko∏y gimnazjalne- szko∏y ponadgimnazjalneWszystkim dzi´kujemy za udzia∏ w konkursie,

gratulujemy zwyci´zcom! List´ nagrodzonych osób znajdziecie na stronie: www.pkwim.plPoni˝ej prezentujemy wybrane, nagrodzone prace.

I miejsce, Magda Szauer, Lubawa

DS

Przedszkola Szko∏y Podstawowe klasy I-III

II miejsce,Martyna Jastrz´bska,

Dobrzyki

I miejsce, Ma∏gorzata Zieliƒska, Prabuty

II miejsce, Julia Michalska, Mielno

I miejsce, Wiktoria Âledzik, DobrzykiI miejsce, Wiktoria Rudzka, Gierzwa∏d

II miejsce, Bartek Rykaczewski, LubawaII miejsce,

Julia WiÊniewska, Ma∏dyty

Szko∏y Podstawowe klasy IV-VI Gimnazja

I miejsce, Agata Filipek, Zwierzewo

II miejsce,Klaudia Kupnicka,

Dzierzgoƒ

I miejsce, Maria Szczeka∏o, I∏awa

II miejsce, Liwia Rochmiƒska, Gierzwa∏dII miejsce,

Gabriela Gaw´da, Duràg

I miejsce, Paulina Karkut, Lubawa

II miejsce, Julia Go∏´biowska, I∏awa

Szko∏yponadgimnazjalne

I miejsce,Paulina Sikora, Lubawa

II miejsce,Katarzyna Rogala, Susz

“Uroczysko” nr 70 - 3

Mi´dzywojewódzki KonkursWiedzy Przyrodniczo-Ekologicznej

Âwiat motyli prawie nie mia∏ tajemnic przed finalistami XIX edycji Mi´dzywojewódzkiego Konkursu Wiedzy Przyrodniczo-Ekologicznej, którego tegorocznym tema-tem by∏: "Kolorowy Êwiat motyli". Fina∏ konkursu odby∏ si´ 10 czerwca br. w siedzibie Zespo∏u Parków Krajobrazowych Pojezierza I∏awskiego i Wzgórz Dylewskich w Jerzwa∏dzie.

Jego uczestnicy o motylach wiedzieli naprawd´ prawie wszystko. Potrafili bezb∏´dnie rozpoznawaç gatunki motyli, wiedzieli co jedzà gàsienice ró˝nych gatunków, znali zagro-˝enia jakie czyhajà na motyle oraz jak mo˝na je chroniç.

W Finale konkursu startowa∏o ∏àcznie 10 szkó∏ podsta-wowych z terenu województwa warmiƒsko-mazurskiego i województwa pomorskiego. Przypomnijmy, ˝e konkurs rozpoczà∏ si´ w styczniu br. etapem szkolnym, w którym udzia∏ wzi´∏o 300 uczniów. Do kolejnego – gminnego etapu konkursu stan´∏o 108 uczniów z 27 szkó∏; zaÊ do Fina∏u zakwalifikowa∏y si´ dru˝yny ze Szkó∏ Podstawowych w: Babi´tach Wielkich, Byszwa∏dzie, Dobrzykach, nr 3 w I∏awie, nr 4 w I∏awie, Lubawie, Marwa∏dzie, nr 2 w Prabutach, Szyldaku, Tyrowie i w Zàbrowie.

Dru˝yn´ z ka˝dej szko∏y tworzy∏ zespó∏ czterech uczniów

z nauczania blokowego (klasy IV-VI). Podczas zmagaƒ konkursowych dwóch uczniów z dru˝yny odpowiada∏o na pytania konkursowe na sali, zaÊ pozosta∏a dwójka rozwiàzywa∏a zadania ustawione na trasie marszobiegu.

Najlepsza okaza∏a si´ dru˝yna ze Szko∏y Podstawowej w Marwa∏dzie w sk∏adzie: Julia Jab∏oƒska, Ewa Meller, Dominika Grosz, Dominika Szulc; opiekunem dru˝yny jest

p. Piotr Warmiƒski. Drugie miejsce wywalczy∏a dru˝yna ze Szko∏y Podstawowej nr 2 w Prabutach w sk∏adzie: Nataniel ˚ochowski, Martyna Wo∏owiec, Jakub Dudajek, Nikola Krauze; opiekunem dru˝yny jest p. Anna Zieliƒska. Zdobywcami trzeciego miejsca zosta∏a dru˝yna ze Szko∏y Podstawowej w Lubawie w sk∏adzie: Natalia Ochocka, Julia Rochon, Gabriel Dmochewicz, Alicja Makszyƒska. Opiekunem dru˝yny jest p. Lucyna Wilczopolska.

Poziom zmagaƒ konkursowych by∏ wysoki i bardzo wyrównany, zaÊ o zwyci´stwie decydowa∏y ró˝nice jednopunktowe.

Serdecznie dzi´kuje wszystkim uczestnikom za udzia∏ w konkursie na wszystkich etapach i zapraszamy do zmagaƒ konkursowych w tym roku szkolnym. Ju˝ w paê-dzierniku zaprosimy szko∏y do udzia∏u w kolejnej edycji tego konkursu.

AR

Dru˝yna ze SP w Marwa∏dzie – zdobywcy I miejsca

II miejsce zdoby∏a dru˝yna ze SP w Prabutach

Zdobywcy III miejsca – dru˝yna ze SP w Lubawie

Uczestnicy Fina∏u Konkursu w Jerzwa∏dzie

“Uroczysko” nr 70 - 4

CHRO¡MY JASKÓ¸KI

Od maja do wrzeÊnia goÊciły u nas jaskółki dymówki, ptaki które zna prawie ka˝dy. Łatwo jest je obserwowaç, zwłaszcza jeÊli mieszka si´ na wsi, gdy˝ ptakI te silnie zwiàzane sà z człowiekiem i wyst´pujà głównie w bezpoÊredniej jego blisko- Êci. Zakładajà gniazda we wn´trzu budynków. Dymówki nie sà płochliwe - nie kryjà si´ i siadajà w dobrze widocznych miejscach – na przewodach energetycznych, kraw´dziach dachów. Dobrze wido- czne sà te˝ ich gniazda przypominajàce kształ- tem miseczk´, zbudowanà z gliny wymieszanej z lepkà Êlinà, wzmocnione êdêbłami traw i słomà.

W Polsce dymówka gniazduje licznie, ale ju˝ w Europie zachodniej jej liczebnoÊç wyraênie spada. Tam właÊnie w wyniku silnych zmian w rolnictwie i stosowania Êrodków chemicznych, nastàpił zanik wielu gatunków owadów, które sà po˝ywieniem dymówki. Jaskółki polujà na latajàce owady w locie, ich łupem padajà mi´dzy innymi nieznoÊne dla nas komary, muchy.

Dymówka. Skàd ta nazwa?

Czy zastanawialiÊcie si´ kiedykolwiek skàd wzi´ła si´ nazwa tej najbardziej znanej jaskółki? Otó˝ jas- kółka ta gniazduje wewnàtrz budynków, a w prze-

szłoÊci domy nazywane były dymami (od wijàcych si´ dymów z kominów). Dlatego te˝, jaskółka jako mieszkanka wn´trza dymów, nazwana została dymówkà.

Jaskółcze w´drowanie

Jaskółki przylatujà do Europy w połowie kwietnia. Aby dotrzeç z zimowisk w Afryce do miejsc gdzie zało˝à gniazda pokonujà dystans 10 000 km i to w przeciàgu czterech tygodni. Samce przylatujà wczeÊniej ni˝ ich partnerki. Na poczàtku maja wi´-kszoÊç osobników przyst´puje do l´gów.

Wrzesieƒ to okres przygotowaƒ jaskółek do w´d-rówki. Zbierajà si´ wtedy w małe stadka i razem çwiczà loty przed podró˝à, kołujà nad łàkami, pola-mi i naszymi ogrodami.

Wi´kszoÊç ptaków opuszcza tereny Polski we wrzeÊniu. Młode zwykle rozpoczynajà w´drówk´ wczeÊniej ni˝ ich rodzice. Ostatnie ptaki po˝egnamy w paêdzierniku i z wyt´sknieniem b´dziemy czekaç do nast´pnej wiosny.

Dymówki w´drujà głównie w ciàgu dnia, lecàc stosunkowo nisko. Na spoczynek zalegajà gromad- nie w trzcinowiskach.

Droga powrotna do południowej Afryki gdzie, zimujà, trwa dłu˝ej ni˝ w´drówka wio- senna i zajmuje ptakom około szeÊciu tygodni. W´drujàce ptaki stykajà si´ z wieloma niebezpieczeƒstwami jakimi sà: załamania pogody, brak po˝ywienia w czasie w´drówki, brak dogodnych miejsc do odpoczynku, czy w koƒcu przeÊladowania ze strony ludzi: kłuso- wnictwo, polowania w celach kulinar- nych. Taki proceder trwa ciàgle w połu-dniowej Europie i Afryce.

Dorosła dymówka karmiàca ju˝ lotne, m∏ode ptaki. Fot. Zefiryn Pàgowski

Gniazdo dymówki obok gliny cz´sto wzmocnione jest fragmentami roÊlin. Fot. Zefiryn Pàgowski

“Uroczysko” nr 70 - 5

CHRO¡MY JASKÓ¸KI

Jak je mo˝emy chroniç?

Na jaskółki czyha wiele niebezpieczeƒstw w trak-cie w´drówki, dlatego trzeba doło˝yç wielu staraƒ aby mogły bezpiecznie gniazdowaç w naszym kraju. Mo˝na pomóc tym ptakom poprzez pozostawianie otwartych otworów wlotowych do budynków gos-podarczych, tworzenie oczek wodnych, nad którymi ptaki polujà na owady i zdobywajà materiał do budo- wy swoich gniazd. Warto pami´taç, ˝e ptaki te zja- dajà ogromne iloÊci much, które uznawane sà od dawna za roznosicieli chorób. Wielu rolników, u któ- rych w oborach, stajniach gniazdujà jaskółki, nie ma problemu z muchami w budynkach gospodarczych i w ich pobli˝u, które n´kajà zwierz´ta gospodarcze.

Ucià˝liwoÊç dla człowieka i propozycje ochrony budynków: w czasie karmienia m∏odych na Êcianie budynku poni˝ej gniazda mogà gromadziç si´ ptasie odchody. Rozwiàzaniem jest monta˝ pod gniazdem odpowiednio dopasowanych os∏on („daszków”) na sta∏e lub na okres l´gów.

Zast´pcze miejsca l´gowe: Aby pomóc jaskó∏kom osiedliç si´ w nowych miejscach mo˝na zawiesiç specjalne pó∏ki, na których jaskó∏ki mog∏yby za∏o˝yç gniazdo lub zamontowaç gotowe, sztuczne jaskó∏cze gniazda, które mo˝na kupiç w sklepach sprzedajàcych budki dla ptaków.

Warto wiedzieç: • Oprócz dymówki w Polsce gniazdujà jeszcze dwa

gatunki jaskółek: oknówka i brzegówka.

• Wszystkie gatunki jaskółek sà gatunkami pod-legajàcymi ochronie gatunkowej. W ostatnich latach liczebnoÊç dymówki w wielu cz´Êciach kraju zmniejsza si´ z powodu zamykania otworów wlotowych do bu-dynków gospodarczych.

Oknówka, podobnie jak dymówka, buduje swoje gnia- zda z gliny i umieszcza je na budynkach, ale w odró˝nie-

niu od dymówki umieszcza je zawsze na zewnàtrz budynków, najcz´Êciej pod okapami dachów – stàd nazwa jaskółki: oknówka, gdy˝ gniazda wiszà cz´sto nad oknami domów.

Brzegówka, w odró˝nieniu od dwóch pozostałych gatunków jaskółek, nie buduje swoich gniazd z gliny i nie umieszcza ich na budynkach, lecz wyszukuje odsłoni´te skarpy, ̋ wirownie, piaskownie, wysokie brzegi rzek, w których wykopuje nory i tam, w ich wn´trzu składa jaja i wychowuje piskl´ta.

AR

Oknówka. Fot. Cezary Korkosz Gniazdo oknówki, w odró˝nieniu od gniazda dymówki, najcz´Êciej jest bez domieszki fragmentów roÊlinnych. Fot. Cezary Korkosz

Brzegówki w kolonii l´gowej. Fot. Maciej Rodziewicz

“Uroczysko” nr 70 - 6

Zagadki

Gniazda lepimy na budynkuDrugą część nazwy od okna mamy.

Jak wszystkie jaskółki w kwietniu, majuDo Polski wracamy.

Jesteśmy jaskółki, czerwone czołoI podgardle mamy.

Lubimy gniazda budować w budynkachCzy wiesz jak się nazywamy?

Duża biała piłka wśród traw połyskuje.To nie piłka to grzyb – gdy dojrzeje

Na cząstki się rozsypuje.

Gniazda w ziemi, na skarpach, w żwirowniachWygrzebujemy, tam jaja składamy.

Jesteśmy jaskółki i nazwę dalsząod brzegu mamy.

WieÊciRobimy norki w ziemi i tam gniazda zakładamywraz z naszymi kuzynami.

Do ciepłych krain jesienią lecimy, Afrykę w czasie wędrówki przemierzymy.

W jesienne ranki mgłą zasnute na polach, szczytach dachów,koronach drzew siedzimy o długiej wędrówce w ciepłe kraje myślimy.

W lesie, na łąkach rośniemy, kapelusze na nogach mamy i na grzybiarzyczekamy.

Na grządce rośniemy, jesteśmy olbrzymie, jesienią dojrzewamypomarańczowo-żółtą skórę mamy.

CHOCHLIKOWE PSOTYwierszyk Jesieƒ po lesie, polach si´ w∏óczyPóêno, rankiem z zamglonym s∏oƒcem wstajeNieÊpiesznie mg∏y do koszyka zbiera

Nad zmarzni´tym pajàkiem przystajeBy strzàsnàç zeƒ rosy kryszta∏yKtóre po nocy zimnej zosta∏yNa trawach, krzewach, kamieniach.

jaskółki brzegówki

jaskółki

ptaki

grzyby

dynie

Oknówki

Dymówki

Purchawica olbrzymia

Brzegówki

JASKÓŁCZA ZAGADKA

Dopasuj podpisy z nazwami jaskółek pod odpowiednierysunki ich gniazd.

Wzór odpowiedzi: rysunek 1- ……….. (nazwa jaskółki)

1 2 3

DYMÓWKA

BRZEGÓWKA

OKNÓWKA

“Uroczysko” nr 70 - 7

krzy˝ówka

Na rozwiązanie rebusów, krzyżówki i "Jaskółczej zagadki" czekamy do 15 listopada 2014 roku. Odpowiedzi przesyłajcie na adres pocztowy Redakcji z dopiskiem „Uroczysko” lub na adres mailowy. Nie zapomnijcie podać swojego imienia, nazwiska i adresu zamieszkania.

SpoÊród otrzymanych prawidłowych odpowiedzi rozlosujemy nagrody.

REBUSY

CHOCHLIKOWE PSOTY 1. Jeden z miesięcy wiosny, w którym przylatują jaskółki. 2. Co jedzą jaskółki? 3. Ma rudą kitę. 4. Nazwa jaskółki, która buduje gniazda na zewnątrz budynku. 5. Ptak- wybiera się za morze i wybrać nie może. 6. Duży ssak z „łopatami” na głowie. 7. Modraszka, bogatka, uboga, sosnówka. 8. Nazwa ptaka – duża kawa, mała .....

Rozwiàzanie konkursówz poprzedniego numeru (Nr 69 wiosna-lato 2014)

Foto-zagadka: trznadelRebusy: tulipanowiec, grubodziób, muflon, paprocie

Hasło krzyżówki: muflonZagadka – kto kiedy wraca? 1. gąsiorek – koniec kwietnia; 2. czajka – luty; 3. dziwonia – maj; 4. strzyżyk – marzec; 5. pliszka siwa – kwiecień.Kwiatowa zagadka: rysunek 1,2 – sasanka; rysunek 4,10 – pierwiosnek; rysunek 3,9 – podbiał; rysunek 5,7 – przylaszczka; rysunek 6,8 – stokrotka.Nagrody za rozwiązanie foto-zagadki wylosowali: N. Socha, M. Pułka, J. Kałuża, A. Wiśniewska - Susz, O. Kołodziejska - SP

Prabuty.Nagrody za rozwiązanie rebusów, krzyżówki wylosowali:

K. Szmic, M. Kawka - ZS Dobrzyki; M. Koźliński - SP nr 4 Ostró-da; P. Jakubowska, Żmijewska, K. Osmańska, M. Winiewska,

K. Zomkowska, P. Fafińska, P. Jakubowska, M. Szymański, O. Karpińska, F. Sadowski, K. Kaliszewska, W. Lasek – SP Złotowo.Nagrody za rozwiązanie zagadki: „Kto kiedy wraca” wylosowali: E. Gyziejewska - Jerzwałd.Nagrody za rozwiązanie zagadki kwiatowej wylosowali: L. Krzemińska, P. Krzemińska, W. Bartosiewicz, Kamila Prystasz, O. Waluszkow-ska, A. Borowiecka, O. Kupczyńska - ZS Dobrzyki; O. Porębska, O. Smolińska, M. Burliński, W. Bednarczyk, O. Jaros, F. Waszjło B. Tarapata, A. Walewander - SP Barty.

“Uroczysko” nr 70 - 8

Grz

yb

owe dziwaki

Purchawica olbrzymia zwana też kurzawką olbrzymią jest jednym

z największych grzybów na świecie. Występuje głównie w północnej Polsce, na

pastwiskach, łąkach, w parkach, ogrodach na glebach żyznych i bogatych w azot.

Okazałe owocniki purchawicy są kuliste, o bia- łym kolorze, potem szarobrązowym. Mają one od 10 do 70 cm średnicy, masę nawet do 20 kg; w Czechach znaleziono okaz, który ważył prawie 21 kg i miał obwód 216 cm! Owocnik purchawicy jest przytwierdzony do podłoża korzeniastym, dość cienkim białym sznurem grzybni; dojrzały rozpada się na kawałki, a wnętrze purchawicy na kłaczkowaty proszek. Fragmenty rozpadniętego owocni-ka przypominają poszarpane kawałki wełny mineralnej. Każdy owocnik produkuje ponad

7 bilionów zarodników rozsiewanych przez wiatr. Młode okazy są jadalne, ale nie mogą być zbierane ze względu na ochronę prawną. Niestety, często są bezmyślnie niszczone przez ludzi – kopane, rozdeptywane.

Szmaciak gałęzisty – nazywany bywa siedzuniem sosnowym, kozią brodą, leśnym kalafiorem, baranimi rogami, kwoką, oryszem. Możemy go spotkać od sierpnia do październi-

ka rosnącego na korzeniach starych sosen. Kształtem przypomina gąbkę, zwiniętą szmatę. Owocniki tego grzyba mogą przyjmować różne, nieregularne kształty i osiągać średnicę od 6 do 30 cm, wysokość 5-20 cm. Z podziemnego trzonu wyrastają spłaszczone gałązki mające po obu stronach warstwę, w której wytwarzane są zarodniki. Warstwa jest pofałdowana z ząb-kami na brzegach, przez co grzyb wygląda jak kalafior. Młody owocnik jest białawy, póź-niej staje się żółtobrązowy. Szmaciak jest grzybem chronionym.

Dzieżka pomarańczowa – pojawia się w naszych lasach od późnego lata do jesieni. Rośnie na drogach leśnych, w rowach, na wypaleniskach, głównie na otwartych, nasło-necznionych miejscach, preferując gleby gli-

Czy myśląc o grzybach macie przed oczami nóżkę i piękny kapelusz, najczęściej brązowego koloru? Jeśli tak, to ko-

niecznie przeczytajcie ten artykuł, gdyż warto wiedzieć, że przebogaty świat grzybów nie kończy się tylko na takich formach tych organizmów.

Wyrastająca na polu purchawica olbrzymia, fot. Maciej Rodziewicz

Szmaciak gałęzisty, fot. Zefiryn Pągowski

Dzieżka pomarańczowa, fot. Maciej Rodziewicz

“Uroczysko” nr 70 - 9

niaste i piaszczyste. Owocniki wyrastają zaz- wyczaj grupowo. Mają średnicę od 2 do 3 cm. U młodych osobników są one prawie ku-liste później przybierają formę miseczki o powyginanych brzegach, u starszych oso-bników owocnik jest niemal płaski. Wnętrze dzieżki, w której powstają zarodniki, jest gładkie o barwie żółtoczerwonej, pomarańczowej lub brązowo-czerwonej. Zewnętrzna strona ma kolor od białawego do ciemnożółtego lub bladopomarańczowego. Nie posiada trzonu. Jest grzybem jadalnym ale pozbawionym smaku.

S o p l ó w k a gałęzista - możemy ją spot-kać zarówno la-tem jak i jesienią na kłodach drzew liściastych, głów-nie buka i dębu. Jest bardzo rzad-kim, pięknym g r z y b e m , narażonym na w y g i n i ę c i e . O w o c n i k soplówki ma średnicę do

40 cm, wysokość do 25 cm, początkowo jest biały, potem żółknie. Ma nieregularny kształt, lub kulisty zbudowany z luźno ułożonych rozgałęzionych gałązek. Porasta-jące gałązkę igiełki sprawiają, że grzyb wygląda jak koralowiec. W Polsce spotkać możemy też soplówke jeżowatą (znalezio-no jedynie 12 stanowisk) i soplówke jodło-wą. Wszystkie gatunki soplówek w Polsce są pod ścisłą ochroną.

Pięknoróg lepki - nazwa tego niezwykłe-go w kształcie grzyba nawiązuje do jego wyglądu przypominającego maleńkie rogi jelenia. Ze względu na żółty kolor owo- cnika łatwo można go dostrzec rosnącego na martwym, spróchniałym drewnie drzew iglastych. Owocnik w miarę wysychania cie-mnieje i staje się czerwono-pomarańczowy.

Krzaczkowato lub drzewkowato rozgałęzione owocniki (o wysokości 2-10 cm, szerokości 2-3 cm) są głęboko przytwierdzone do podłoża. W czasie wilgotnej pogody powierzchnia owocnika staje się lepka. Pięknoróg lepki jest grzybem pospolitym, niejadalnym z uwagi na gumowatą konsystencję. Nie jest trujący.

DS

Ciekawostki: • Dawniej stosowano purchawicę olbrzy-mią w pszczelarstwie do uspakajania pszczół oraz używano fragmenty dojrzałych owocników jako hubki.

• Składniki zawarte w purchawicy olbrzy-miej mają działanie przeciwnowotworowe.

• Indianie ze szczepu Dakota używali do tamowania krwi proszku z zarodników purchawicy olbrzymiej, zaś kawałkami watowatego wnętrza owocnika okładali obolałe grzbiety końskie.

• Największy okaz szmaciaka znaleziono we Francji, ważył 28,8 kg

• W miejscowości Piotrkowice znajduje się pomnik znalezionego tam szmaciaka ważącego około 15 kg

Soplówka gałęzista, fot. Maciej Rodziewicz

Pięknoróg lepki, fot. Maciej Rodziewicz

“Uroczysko” nr 70 - 10

Kolorowy jesienny las pachnie grzybami. Z pewnością wielu z Was chętnie wybiera się na jesienne grzybobranie. Zapraszamy Was do jesiennych obserwacji rosnących w lesie grzybów. Zwróćcie

uwagę na grzyby, które mają nietypowe kształty (o takich grzybach – dziwakach piszemy na 8 i 9 stronie). Możecie piękno tych niezwykłych organizmów utrwalić poprzez wykonanie zdjęcia, rysunku, krótkiego opowiadania, fraszki lub zagadki.Czekamy na Wasze prace do 15 listopada 2014 roku. Najciekawsze prace nagrodzimy.

NowipacjencioÊrodka

Cztery Pory Roku. JesieƒKonkurs! Konkurs! Konkurs!

Wiosna i lato to czas najintensywniejszej pracy w Ośrodku Rehabilitacji Zwierząt Chronionych, który znajduje się przy naszym Zespole. Trafiają tu zwierzęta, które wymagają często długiego leczenia i rehabilitacji. Najczęstszymi pacjentami są ptaki. Wszystki-mi poszkodowanymi zwierzętami zajmuje się Tadeusz Markos – pracownik ZPK w Jerzwałdzie, dzięki jego pracy wiele zwierząt szczęśliwie wraca do swojego naturalnego środowiska.

ARZdj´cia: Tadeusz Markos

o Młody myszołów spod Brodnicy, znaleziony napoboczu ruchliwej drogi. Dzięki właściwie podjętej decyzji przez znalazców, szybko znalazł się pod fachową opieką, został wyleczony i wypuszczony na wolność.

m Ten samiec wiewiórki rudej został potrącony przez samochód, na osiedlowej drodze w Ostródzie. Długo trwała jego rehabilitacja, efektem starańjest jego pełna sprawność i dzikość do tegostopnia, że zrobienie zdjęcia tejwiewiórcebyło nie lada wyczynem..

l Trudny do wychowaniapacjent ośrodka – gągoł,

zabrany z ruchliwej drogi. Trudy wychowania tego ptaka nie gwarantują

sukcesu jego powrotu do natury. Po pobycie w Ośrodku, został wypuszczony

do rezerwatu przyrody „Jasne”, gdzie żyje rodzina gągołów. Młode gągoły

zaakceptowały nowego członka rodziny, w odróżnieniu od mamy – samicy, która

przegania nowego przybysza. „Nasz” młody gągoł dobrze radzi sobie na tafli

Jeziora Jasne, (dokarmiany jeszcze przez pracownia Ośrodka) stał się atrakcją

turystyczną i modelem dla fotografujących go osób, gdyż nie boi się ludzi tak bardzo

jak jego w pełni dzicy bracia.m Młody kontuzjowany puszczyk, który po leczeniu w Ośrodku wrócił już na wolność.

q Wychowane w Ośrodku i wypuszczone na wolność kaczki krzyżówki.

m q Dla niektórych młodych bocianów pierwszy lot z gniazda kończy się wypadkiem. W tym roku młodych bocianów, wychowywanych w Ośrodku jest jak zwykle dużo. Każdy z tych młodych bocianów to inna opowieść i inne wydarzenie.

m Ten młody bocian prawie stracił nogę za sprawą sznurka. Jednak jest duża szansa,że wyzdrowieje, gdyż stan jego zdrowia

poprawia się szybko. Przypomnijmy, że zdarza się, iż dorosłe bociany wraz z materiałem gniazdowym, mogą przynieść z pól sznurki, które wbudowują w gniazda. Wolny koniec takiego sznurka może niebezpiecznie owinąć się wokół ciała piskląt. Najczęściej oplata się

wokół nóg, ale może się zdarzyć, że opleciony wokół szyi powoduje śmierć w wyniku uduszenia.

“Uroczysko” nr 70 - 11

Pracownicy Zespołu Parków Krajo- brazowych w Jerzwałdzie we współ- pracy z Towarzystwem Miłośników Przyrody Warmii i Mazur „Natura”, wspierani przez studentów stażystów: Małgorzatę Dworznicką i Marcina Szostka liczyli gniazda bociana białego w ramach VII Międzynarodowego Liczenia Bociana Białego. Policzyliśmy gniazda w pięciu parkowych gminach: Zalewo, Susz, Grunwald, Ostróda i Stary Dzierzgoń. W ramach tej akcji stwierdzi- liśmy 412 gniazd bociana białego z 537 młodymi. Średnio na badanym terenie

na zajęte gniazdo przez parę przypadało 2,14 młodego. Razem z nami gniazda boćków liczyli uczniowie z Zespołu Szkół w Borecznie

wraz z opiekunami: nauczycielem – panią Brygidą Żabkiewicz i Małgorzatą Dwo-rznicką – studentką Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, a kiedyś uczennicą tejże szkoły.

Serdecznie dziękujemy uczestnikom wyprawy za pomoc w prowadzeniu monitoringu bociana białego w gminie Zalewo.

Poniżej relacja z tego wydarzenia: W dniu 4.07.2014 roku grupa wolontariuszy z Zespołu Szkół w Borecznie (gmina Zalewo),

wzięła udział w VII Międzynarodowym Spisie Bociana Białego. Uczniowie, którzy z ochotą wsiedli na rowery aby policzyć bocianie gniazda to: Aleksandra Jędrzejowska, Patrycja Papis, Maria De Rosa, Aleksandra Radecka, Wioletta Chudzik, Sandra Rawińska, Maciej Wrona, Jakub Dworznicki i Cezary Dworznicki.

Start odbył się w Borecznie sprzed budynku szkoły. Wyruszyliśmy w stronę wsi Wielowieś, gdzie znaleźliśmy pięć gniazd, z których dwa były zamieszkałe przez pary z młodymi. W jednym z gniazd były trzy młode ptaki, w drugim aż cztery! Następnie ruszyliśmy w stronę wsi Mozgowo, gdzie znajdowały się cztery gniazda. Dwa gniazda były z młodymi - odpowiednio 1 i 3 młode w gnieździe oraz dwie puste platformy. Kolejny przystanek był we wsi Duba, która posiada cztery obiekty służące bocianowi białemu. We wsi Duba znajdowały się dwa gniazda z trzema i dwoma młodymi w gnieździe oraz dwie puste platformy. Ostatnim przystankiem była wieś Boreczno gdzie odnotowane zostało jedno gniazdo zamieszkałe przez bociana białego. Młodzież była zadowolona z wycieczki, przy okazji której poznali tok prowadzenia badań terenowych w Spisie Bociana Białego. Młodzież nie może się doczekać kolejnej edycji Spisu Bociana Białego.

Małgorzata Dworznicka

LiczyliÊmy bociany bia∏e

Czy wiesz, ˝e Jedna z większych kolonii bociana białego

w Polsce znajduje się we wsi Żywkowo, gm. Gó- rowo Iławeckie, gdzie żyje dwa razy więcej bocianów niż mieszkańców. Znajduje się tu 9 gospodarstw, 28 dachów i aż ponad 40 par lęgowych bociana białego. Warto odwiedzić tą miejscowość, aby móc podziwiać te piękne ptaki. Znajduje się tutaj wieża widokowa i sala edu- kacyjna, w której od pracowników Północno-podlaskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków moż- na dowiedzieć się wszystkiego o tych pięknych ptakach.

fot. Edyta Portjanko

Młode bociany w gnieździe. Fot. Cezary Dworznicki

Grupa młodzieży z Gimnazjum w Borecznie, któraliczyła boćki w swojej okolicy. Fot. Cezary Dworznicki

Obserwacja bocianich gniazd. Fot. Małgorzata Dworznicka

Gniazdo na kominie budynku w Wielowsi.Fot. Jakub Dworznicki

Widok na jedno z gospodarstw w Żywkowie. Fot. Emilia Bartkowska

“Uroczysko” nr 70 - 12

Wydawca: Zespół Parków KrajobrazowychPojezierza Iławskiego i Wzgórz Dylewskich

Redakcja: Alina Rodziewicz (AR), Danuta Sokołowska (DS)Rysunki: Danuta SokołowskaZdj´cia na ok∏adce: Maciej Rodziewicz (MR),Edyta Portjanko (EP), Zefiryn Pàgowski (ZP)Skład: Agnieszka Ciszewska

Druk: AFW „Mazury” Sp. z o.o., tel. 89 542 70 44, www.afwmazury.com.pl

Adres redakcji: 14-233 Jerzwałd 62, tel./fax 89 758 85 27 e-mail: park-jeziorak@pro.onet.pl www.pkwim.pl

Druk sfinansowano ze Êrodków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Ârodowiska i Gospodarki Wodnej w Gdaƒskui Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Ârodowiska i GospodarkiWodnej w Olsztynie

Redakcja zastrzega sobie prawo redagowania nadsyłanych tekstów.

ISSN 2081-5093

Egzemplarz bezp∏atny nak∏ad 1000 egz.

?Foto – zagadkaOdgadnijcie nazwę tego dosyć rzadkiegoptaka drapieżnego, gniazdującegow naszym kraju. Na Wasze odpowiedziczekamy do 15 listopada 2014 r. Nagrody czekajà!

Fot.

Edyt

a Po

rtjan

ko

Jesienne stada ptaków.Jesień to czas, gdy na niebie widzimy wiele lecących ptasich stad. Różnią się one między sobą wielkością, szykiem stada oraz wyglądem sylwetek ptaków.Wprawny obserwator, po wyglądzie sylwetek ptaków w stadzie, może bez trudu rozpoznać gatunek tworzący to stado. Przyjrzyjcie się uważnie narysowanym poniżej grupom wędrujących ptaków i odgadnijcie jakie gatunki tworzą poszczególne stada. Przy numerze rysunku, podajcie nazwę gatunku ptaków, które to stado tworzą. Podpowiemy, że do wyboru macie następujące ptaki: szpak, czajka, gęś, żuraw, kormoran i czapla siwa.

Wzór odpowiedzi: rysunek 1- ………... (nazwa gatunku ptaka)

Na rozwiązanie zagadki czekamy do 15 listopada 2014 r. Odpowiedzi przesyłajcie na adres pocztowy Redakcji z dopiskiem „Uroczysko” lub na adres mailowy. Nie zapomnijcie podać swojego imienia, nazwiska i adresu zamieszkania. Spośród otrzymanych prawidłowych odpowiedzi rozlosujemy nagrody.

zagadka

1

2

4 5

6

3

Rys

. Tad

eusz

Mar

kos