2012 kpss Bitiiklik Sorular

KONU BALII SORU SAYISI1. renme Psikolojisine Giri 22. Tepkisel Koullanma 53. Bitiiklik Kuram 34. Gestalt Yaklam 35. Bilgiyi leme Kuram 76. retme Stratejileri 37. nsancl Yaklam - renme likisi 28. Sosyal renme Kuram 5

Toplam 30

KPSS 2012 Milli Eitim Bakanl, ilkretim 1. snfa balayan rencilerin ana babalarndan ayrlmalarn olaylatrmak ve korkularn yenmelerine yardmc olmak iin retim ylnn banda uyum haftas dzenlemitir. Bu haftada; rencilerin retmenlerini, snf arkadalarn, snfl arn ve okul binalarn tanmalarn salayan elenceli etkinlikler yaplmtr. Bu etkinliklerle rencilerin okuldaki idarecilerle ve alanlarla tanmalar salanmtr. En sonunda rencilere snflarna geip sralara oturmalar ylenmitir. Okula yeni balayan rencilerin okula uyumunu kolaylatrmak ve korkularn enmelerine yardmc olmak amacyla dzenlenen bu uygulamay en iyi aklayan yntem veya teknik aadakilerden hangisidir?

A) Zincirleme yntemiB) Eik yntemiC) Sistematik duyarszlatrmaD) Programl retimE) z dzenlemeCEVAP CBaz ana ve babalar ocuklar bydke onlar hatalarndan ve baarszlklarndan dolay daha fazla eletirmektedir. Bunun sonucunda, ocuklarda baarszlk kaygya neden olmaktadr. Baarszlk kaygs olan baz bireyler de daha snav salonuna giderken kayg yaamaya balamaktadr. Buna gre, bir rencinin snav salonuna giderken snav kaygs yaamaya balamas aadakilerden hangisiyle aklanabilir?

A) GenellemeB) Ayrt etmeC) Kendiliinden geri gelmeD) st dzey koullanmaE) Olumsuz pekitirmeCevap : D63. rencilerin dikkat srelerinin ksa olmasndan dolay eitimde birok etkinlik 30-40 dakikay gemeyecek ekilde dzenlenir. Buna ramen, ilkretime yeni balayan rencilerin ilk haftalarda dikkat sreleri daha ksadr ve hzl bir ekilde der. Bu durumu bilen Aylin retmen, yln banda yaplan etkinliklerin srelerini 15-20 dakika ile snrlarken, daha sonraki haftalarda alma srelerini kademeli olarak artrmtr.Aylin retmenin rencilerin dikkat srelerini artrmak iin uygulad bu yntem aadakilerden hangisiyle en iyi aklanabilir?A) Kendini ayarlamaB) Eik yntemiC) Isndrma yntemiD) Zihinsel disiplinE) Zaman ynetimiCevap : B

64. Atatrkn Genlie Hitabesini renmi bir kii, yllar sonra Hitabeyi tekrar hatrlamaya altnda sadeceilk birka cmlesini hatrlamakta, geri kalann hatrlayamamaktadr.Bu durum, renmede aadakilerden hangisiyle aklanabilir?A) leriye ket vurmaB) Yaknlk etkisiC) Olumsuz transferD) Geriye ket vurmaE) ncelik etkisiCevap: E76. Ayegl retmen dersindeki baz konular bilgisayarda ha zrlad sunular yardmyla rencilere retmeye alr. Konunun rencilerin dikkatini ekmesi iin sunu sayfalarna renkli ve hareketli resimler koyar. Ancak bir sre sonra, rettii konularla ilgili rencilerin neler hatrladn test ettiinde, rencilerin sunularda verilen bilgilerden ok, renkli ve hareketli resimleri hatrladklarn grr.rencilerin, asl retilmek istenen konular hatrlamak yerine, daha ok dikkat ekici resimleri hatrlamalar renmede aadakilerden hangisi hangisiyle aklanabilir?A) SnmeB) GlgelemeC) Yetersiz koullanmaD) Yanl kodlamaE) Yaknlk ilkesiBir klasik koullanma kavram olan ve 2011 snavnda da sorulan glgeleme; ayn anda sunulan iki uyarcdan etkili olann, dikkati ekenin tepkiye yol atn, dierinin ise tepkiye yol amadn ifade eder. Her ne kadar, bu soru bir klasik koullanma sorusu olmasa da, ayn anda sunulan uyarclardan bilgilerin deil de renklihareketliuyarclar hatrlanmas dier seeneklerin uygun olmamas nedeniyle en uygun kavram glgelemedir.Doru yant B seeneidir.77. Kk ule pudingi ok sever. Annesinden sk sk puding yapmasn ister. ulenin puding istei ile baedemez hle gelen annesi, bir gn koca bir tencere puding yapp kznn nne koyar. Bundan sonraule annesinden bir daha puding istemez. ulenin annesi, aadaki davran biimlendirme yntemlerinden hangisini kullanmtr?A) Zt tepkiB) AltrmaC) BktrmaD) Kar karya getirmeE) Duyarszlatrmaocuklarn istenmeyen davranlarn, alkanlklarn deitirmek iin cezaya alternatif olarak da sunulan kontrol yntemlerinden birisi de bktrmadr. Bu teknik, istenmedik davran yapann, o davran yorulana, bkana kadar yapmak zorunda braklmasdr. Bu rnekte de kznn puding yeme davranyla ba edemeyen anne bir tencere puding yaparak onun puding yemekten bkmasn amalamtr.Doru yant C seeneidir.78. retmenler rencilerinin baz matematiksel ilemleri daha kolay ve abuk yapabilmeleri iin rencilerinearpm tablosunu ezberletir. Bu uygulamay yapan retmenlerin aadaki koullanma ilkelerinden hangisini kulland sylenebilir?A) BitiiklikB) aret renmeC) Ayrt etmeD) Uyarc genellemesiE) GenellemeBu yln renme psikolojisi sorular, nceki yllarn soru ve kapsam geleneklerine uygun olmamsa da, kimi sorularn daha kaliteli ve ak seik yazlm olmas beklense de BuSYMnin seimidir, elemek iin bu yola bavurdular. denebilir. Oysa 78. sorunun sznettiimiz bu deerlendirmenin de tesinde, tartmal bir soru olduu akca sylenmelidir. Bu soru bilimsel adan hataldr ve bilgi yanl iermektedir. Soruda rencilerin baz matematiksel ilemleri daha kolay yapabilmeleri iin rencilerine arpm tablosunu ezberletmeleri gibi bilisel bir renme srecini gerektiren sorunun koullanmann temel ilkesi olan bitiiklikle aklanmas, renme psikolojisi alanndaki akademik yaynlarla rtmemektedir. rnein N. Senemolu bitiiklii (contiguity): Koullama srecinde, koullu uyarc ve koulsuz uyarclarn verilme zamannn yakn olmas biiminde tanmlar. Bu kaynan dnda koullanma ya da davran kuramlara ilikin her kaynak bitiiklik kavramn zamansal yaknlk olarak ele almaktadr. Eer bu soruda bitiiklik kavramnn farkl bir yn sorulmak istenmise de kavramn bu ynnn ne olduunu sadece soru yazarnn dnce dnyasnn derinliklerinde olduunu syleyebiliriz. Bize gre bu gerekelerle soru hataldr.

Not: Buradaki bitiiklik kavram Guthrienin bitiiklik kuramnda ifade edildii gibi bir durumdaki bir davran o durum tekrarlandnda tekrar edecei anlayyla da rtmemektedir.Doru yant A seeneidir.89. Zor bir matematik probleminde ilk defa karekkl ifadelerle karlaan Metin, iinde karekk geen tm sorular skntl ve anlalmaz olarak deerlendirmektedir. Bu tr bir soru grdnde kayglanmakta ve zemeyeceini hissetmektedir. Bunun sonucunda da soruyu zmekten hemen vazgemekte ve baka bir soruya gemektedir.Metinin karekkl sorular skntl ve anlalmaz olarak deerlendirmesi ve kayglanmas aadakilerden hangisiyle aklanabilir?A) Klasik koullanmaB) AlkanlkC) Edimsel koullanmaD) TransferE) GenellemeBu soruda yaantlarn etkisiyle karekkl ifadelerin olduu sorulara kar gelien kayg tepkisi daha nce ntr olan bir uyarcya kar daha sonra koullu bir tepkinin oluumuyla aklanabilecei iin klasik koullanma olduu sylenebilir. Soru seeneklerinden en nemli eldiricinin genelleme olduunu da belirtmeliyiz. Ancak genellemenin koullu bir uyarcnn dndaki baka/benzer uyarclara kar da koullu tepki gelitirmek olduunu hatrlatalm. Dolaysyla karekkl ifadelere kar bir koullu tepki eer sl ifadeler sl ifadelere kar da gelitirilmi olsayd doru yant genelleme olabilirdi.Doru yant A seeneidir.Watson'un renme Yaklam1. Watson, renme psikolojisinde davran renme kuramnn kurucusu olarak bilinir. 2. Watson insann bo bir levha olarak doduunu, doutan getirdii herhangi bir bilgi ve beceri olmadn, her eyi evresinden rendiini belirtir. 3. Watson "Bana salkl bir dzine ocuk John Broadus Watson verin, onlar ailesel zellikleri, rklar ve cinsiyetlerine bakmadan istediiniz meslekte insanlar haline getirebilir, onlar isterseniz doktor, avukat, tamirci, hatta hrsz, dilenci bile yapabilirim." sz ile davran kuramn en nemli iddiasn ileri srmtr. 4. Watson, renmenin temel ilkesinin bitiiklik ve tekrar olduunu belirtir.5. "renmede klasik koullanma nemlidir; ama her renme iin koulsuz uyaran-koulsuz tepki ilikisi gerekli deildir." grn ileri srer. 6. Bitiik uyarclar birbiri ile koullanr. ki uyarann birka kere birlikte verilmesi koullanma iin yeterlidir.7. Watson renmenin bitiiklik ve tekrar yolu ile olutuu grn ispatlamak amacyla8. Albert isimli 11 aylk bir ocuk ile bir alma yapmtr. Albert, farelere kar herhangi bir tepkisi olmayan salkl bir ocuktur. Watson, Albert'in karsna beyaz renkli fareler brakmtr. Albert ilk kez grd farelere kar herhangi bir tepki vermemi, daha sonra emekleyerek farelerin yanna gitmitir. Albert farelerin yanna gittiinde, Watson metal bir kapaa eki ile vurarak ok yksek bir grlt karmtr. kan grlt Albert'in korkmas ve alamasna neden olmutur. Watson bu denemeyi birka kere tekrarladnda, Albert; grlt ile fareleri birbirine koullam, beyaz fareleri grr grmez alamaya balamtr. Daha sonralar Albert fare korkusunu beyaz nesnelere genellemi, beyaz bir tavan, beyaz sakall birisini ve beyaz renkli bir krk grdnde de alamtr. 9. Watson, Albert'e korkmay rettii gibi korkmamay da retebileceini ileri srmtr; ancak Albert'in annesi ocuu deneyden ald iin bu iddiasn ispat edememitir. 10. Watson, korku veren uyarc ile rahatlatc bir uyarcnn birlikte verilmesinin zaman iinde korku tepkilerini ortadan kaldracan sylemitir. 11. Watson'un rencilerinden Mary Cover Jones, Watson'un bu dncesini deneysel olarak gerekletirmitir. Mary Cover Jones, tavandan korkan Peter isimli iki yandaki bir ocuu yksek bir sandalyeye oturtmu, ona sevdii ekerlemelerden vermitir. Peter ekerlemeleri yerken kendisine uzak bir yere tavan braklmtr. Zaman iinde tavan Peter'e aama aama yaklatrlmtr. Peter'in korkusu zaman iinde azalm ve ortadan kalkmtr. Deneyin sonunda Peter tavana dokunmaya, onunla oynamaya balamtr. Bu teknik daha sonralar sistematik duyarszlatrma olarak isimlendirilmitir. 12. Organize edilmi bir davran sndrme sreci olan, sistematik duyarszlatrma uygulamas, zellikle korku ve fobi tedavisinde kullanlmaktadr.13. Sistematik duyarszlatrma uygulamasnda, korkulan nesne ya da canl ortamda bulundurulurken yaratt fizyolojik belirtiler ortadan kaldrlarak, nesne ile korku tepkileri arasndaki koullanma yok edilir. rnein; rmcekten korkan bir bireye, korku ve kaygnn vcutta ortaya kard belirtiler ve bu belirtileri geveme ve nefes egzersizleri yoluyla nasl kontrol edebilecei retilir. Daha sonra birey korkusunun dzeyine gre rmceklerle yaknlatrlmaya balanr, ilk olarak rmceklerle ilgili bir film veya belgesel izletilir. Film izlenirken bireyde gerginlik ve korku belirtileri ortaya kacaktr. Birey korku belirtilerini gsterdii zaman geveme egzersizlerini uygular. Geveme egzersizleri sayesinde birey bedenindeki hzl kalp atm, sk nefes alm gibi gerginlik ve korku belirtilerini ortadan kaldrr. Birey rmcek belgeselini izlerken kendisini rahat ve sakin hisseder, gergin deildir. Bu uygulama birka kez tekrarlandktan sonra, bireyin bulunduu odaya bir kavanoz iinde canl rmcekler alnr. Ortaya kan gerginlik ve korku belirtileri tekrar geveme egzersizleri yoluyla ortadan kaldrlr. Daha sonra bireyin rmceklere kavanozun stnden, camn arkasndan dokunmas salanr. Kayg belirtileri tekrar geveme egzersizleri yoluyla ortadan kaldrlr. En son aamada bireyin kk bir rmcei nce peete daha sonra da plak elinde tutmas salanr. En son srete rmcek ve korku belirtileri arasndaki iliki, (koullanma) ortadan kaldrlm olur.

Guthrie'nin renme Yaklam1. Guthrie renmede en nemli ve tek ilkenin bitiiklik ilkesi olduunu, en son yaplan davrann renildiini ve renmenin tek deneyimde gerekletiini belirtir. 2. renmede dl, ceza, tekrar gibi ilkelerin nemi olmadn iddia eder. 3. Uyarc ve tepkinin zaman iinde birbirine yakn olmasnn renme iin yeterli olduu grn savunur. 4. Guthrie'ye gre bir uyaran tepki takip ettiyse, o uyaran tekrar ortaya ktnda davran tekrar eder.5. Guthrie'nin gr hakknda ok fazla eletiri bulunmaktadr. Ancak onun alkanlklar yok etme konusunda ileri srd grler dikkat ekicidir. 6. Guthrie'nin istenmeyen alkanlklar deitirmek amacyla kullanlabilecek eik, yorgunluk ve zt tepki yntemi olarak farkl nerisi bulunmaktadr. 7. Bu yntemde de istenmeyen davran ortaya karan uyaran bulma ve bu uyaran ortaya ktnda baka bir tepkinin ortaya kmasn salamak hedeflenir. Birey yeni bir uyaran-tepki balants kurar. Uyaran grdnde de yeni tepkiyi sergiler. 8. Eik Yntemi: Uyarc ok az verilerek istenmeyen tepki ile armnn ortaya kmas engellenir. Uyarcnn dzeyi zaman iinde artrlarak istenilen dzeye eriilir. Pilav sevmeyen bir ocua her kakta birka tane pirin tanesi yedirilir. ocuk pirin tanesini fark eder ama verdii rahatszlk tkrmesini gerektirmez. Zaman iinde pirin says artrlr. Zamanla pirin yemesi salanabilir. Bu uygulamada ok dikkatli ve sabrl olmak gereklidir.9. Yorgunluk Yntemi: Bktrma olarak da bilinen bu yntemde, bireye deitirilmek istenen davran, yorulup bkncaya kadar tekrar tekrar yaptrlr. Birey tekrar tekrar yapt bir davran sonrasnda, davrann verdii honutluk zamanla honutsuzlua, yorgunlua ve tiksintiye dnr. Son yaplan davran renildii iin uyarc rahatlama yerine tiksinti ile koullanr. Kibrit yakmay ok seven bir ocua yzlerce kibrit arka arkaya yaktrldnda, ocuk kibrit yakmaktan yorulur, kibrit yandnda ortaya kan ses ve koku rahatsz edici olmaya balar. Kibrit, kt bir koku, ses ve parmaklarda ac ile koullanr. ikolatay ok seven bir ocua, kusmasna yol aacak kadar ikolata yedirilirse, ikolata ile kusma birbirine koullanr. ocuk daha sonra ikolata grdnde kusma ihtiyac duyacaktr. ok sevilerek ok yenen bir yiyecein zaman iinde nefret edilen, tiksinilen bir eye dnmesi gnlk hayatta sklkla karlalan bir eydir. "Her gn bal yiyen baldan bkar." atasz bu ilkeyi zetler. 10. rnek Soru: Kibrit yakmaktan holanan bir ocua ok fazla kibrit verilmi ve kibrit yakmaktan bkmas salanmaya allmtr. Bu durumda kibrit yakma alkanl yok edilirken aadaki renme kuramclarnn hangisinin nerdii ynteme bavurulmutur? (2002 KPSS) A) Thorndike B) SkinnerC) Pavlov D) GuthrieE) Bandura CEVAP: D 11. Zt Tepki Yntemi: Bu yntemde, istenmeyen bir davran meydana getiren uyarc ile birlikte, ona zt olan, onunla rekabet edebilecek kadar etkili, istenen davran meydana getiren bir baka uyarc sunulur. Kedilerden korkan bir ocuun annesinin kucana bir kedi almas zt tepki yntemine rnek olarak gsterilebilir. Kedi ve anne iki farkl sonu ortaya karan uyarandr. Kedinin varl ocuu huzursuz edecek; ancak annesinin varl da rahatlatacaktr. Annenin varlnn yarataca rahatlk duygusu, kedinin yaratt huzursuzluktan daha gldr. Annenin varl ile kedinin koullanmas sonrasnda ocuk kedi grdnde rahatlk hissedecektir. 12. Garcia Etkisi Geleneksel klasik (tepkisel) koullanma almalarna yeni aklamalar getirerek nemli katklar salayan aratrmaclardan biri de Garcia'dr. Garcia tat koullanmas ya da dier ismi ile (ya da dier ismiyle Garcia Etkisi) ad verilen almalar ile klasik koullanma yoluyla renme de nemli bir yere sahiptir. 13. Garcia, klasik Koullanma almalarnda ilk olarak bitiiklik ilkesine kar kmtr. Yani Garcia'ya gre koullu uyarc ile koulsuz uyarc arasndaki zaman aralnn ksa olmasna gerek yoktur. rnein; len yemeinde yumurtal bir yemek yiyen bir bireyin, yemekten 6-7 saat sonra zehirlenerek kusmas sonucunda birey kusmasnn sebebini len yedii yemee balayabilir. Klasik koullanma ilkelerine gre bu ban ok ksa bir srede kurulmas gerekirken bu rnekte ba, saatler sonra kurulmutur. 14. Garcia'nn klasik koullanma almalarndaki ikinci nemli gr ise her trl ntr uyarc ile koulsuz uyarc arasnda ba kurulamayacadr. 15. Garcia yapt deneyde zil, k gibi uyarclarla mide bulants arasnda ba kurmay baaramam ancak koku ve mide bulants arasnda ba kurmutur. Bunun sebebi organizmann koku karsnda mide bulants gstermesinin doal olarak sk karlalan bir durum iken dier uyarclarla mide bulants arasnda bir ainalk bulunmasdr. 16. rnek Soru: Akama doru midesi bulanan Esra, le yemeindeki mayonezden zehirlendiini dnm ve bu olaydan sonra uzun sre mayonez yememitir. Esra'nn uzun sre mayonez yememesi aadakilerden hangisiyle aklanabilir? (2008 KPSS) A) kinci derece koullama (st dzey)B) Batl davranC) Ayrt etmeD) Koulsuz tepkiE) Olumsuz tat koullamas (Garcia etkisi) CEVAP: EKpss Rehber