Univerist® Education Company

Pk:34736 Kozyatağı I Kadıköy I İstanbul I Türkiye

T: 02167061154 I E-Posta: info@univerist.com

univerist.com

• Bir çocuk için okul, daha önce hemen hemen hiçbirini tanımadığı çok sayıda

çocukla karşılaşma zorunluluğuyla, uyulması gereken kurallarıyla ve başarılması

gereken öğrenim görevleriyle dolu yepyeni bir sosyal çevredir.

• Okulun amaçlarından biri çocuğa dönüktür. Okul, çocuğun kalıtım olanakları

içinde bir bütün olarak gelişmesi, yaşamda sağlıklı, başarılı ve mutlu olması için

uygun ortam hazırlar. Önlemler alır, onu olumlu yönde etkiler.

• Okul, eğitim aracılığıyla insanı kendisi

için yararla ve yeterli kılmaya çalışırken,

bir yandan da onu, içinde yaşadığı

topluma ve tüm insanlığa yararlı,

toplumsal bilinci gelişmiş bir insan

olması için eğitmeyi amaçlamaktadır.

univerist.com

• İlk gün çocuk heyecan ve umut dolu beklentilerle uyanır, okula gitmeye

hazırdır. diğer yandan belki anne baba da onun kadar heyecanlı olabilir ve

çocuğunun yaşamının bu yepyeni evresine adımını atarken, karmaşık bir

duygu yoğunluğu yaşar.

• Çocuğu okula hazırlamak için alınan önlemlere rağmen ilk gün gözyaşları

epey yaygındır. Dönemin başladığı gün ana babaları tarafından ilk kez

sınıflarına götürüldüklerinde her zaman ağlayan birkaç çocuk olur.

• Okulun ilk günü çocuğun ana babadan

ayrılırken güçlük çekmesiyle, daha

sonraki psikolojik ve eğitimsel gelişimi

arasında bir ilişki yoktur.

univerist.com

• Birlikte evden çıktığınızda, çocuğunuza sakin, gerginlikten uzak ve mutlu

görünmeye çalışın. okul başlangıcının, her ikinizin de yaşamında belli bir

çağın artık sona erdiği anlamına geldiğini fark ettiğinizde yaşayabileceğiniz

strese karşın, herhangi bir kaygı belirtisi göstermemeye özen gösterin.

• Çocuğunuz onu bıraktığınız anda tedirgin görünmeye başlarsa, kendini iyi

hissedeceğini, her şeyin yolunda gideceğini ona anımsatın.

Diğer çocukların dostça davranacaklarını,

öğretmenin onun kendi sınıfında olmasını

sabırsızlıkla beklediğini söyleyin ve okul

biter bitmez onu almaya geleceğinizi

yada servis aracına bindireceğinizi

özellikle belirtin.

univerist.com

Araştırmalar, beş ilkokul çocuğundan dördününü okulun ilk günü sınıfta

gerginlik yaşadığını göstermektedir.

• Çocuğunuz, istese de istemese de ayrılacağınız ve gözyaşlarının hiçbir şeyi

değiştirmeyeceğini kesinlikle anlamak zorundadır. Eylem palanınıza

başından sonuna kadar bağlı kalmaya kararlı olun. Ancak bunun tersine

davranan ve çocuğa olumsuz bir uyarıcı oluşturan ebeveyne

rastlanmaktadır. Örneğin, aşırı kaygısı nedeniyle bir bütün yılını çocuğun

okulun karşısındaki pastanede geçiren bir anne örneğimiz bulunmaktadır.

univerist.com

• Sınıfın kapı eşiğinde bekleşerek gereksiz yere oyalanmayın. Çocuğunuz

üzgün görünse bile hemen oradan ayrılın, sonradan kendini iyi

hissedecektir.

• Öğretmenin çocuğunuzu gördüğünden

emin olun, onunla vedalaşın ve sonra

okuldan ayrılın. Siz yanında olmasanız

da çocuk stresiyle başa çıkabilecek ve

birkaç dakika içinde ağlaması

duracaktır.

univerist.com

Okulun ilk günü çocuğunuzdan ayrılırken uygulanacak eylem planı şöyle

özetlenebilir;

• Çocuğunuzu okulla ilgili olarak önceden bilgilendirin ve okulu gezdirin.

Güven verin, rahatlatın. yanında olmadığınızda onun mutlu eve rahat

olacağına ilişkin ona güven verin.

• Sakin kalmaya çalışın. Kaygı, özellikle ebeveynle çocuk arasında

bulaşıcıdır. Çocuk kaygı duyduğu, canı sıkıldığı her durumda ne kadar

endişelendiğinizi anlamak için size bakacak ve endişeli olduğunuzu

gördüğünde, bu kendi korkularının yerinde olduğunu doğrulayacaktır.

univerist.com

• Okul çıkışı onu tam zamanında alacağınızı ya da servise bindireceğinizi,

evde mutlaka karşılayacak bir kişinin olduğunu ona açıklayın. Özellikle

kaygılı çocuk, annesinin evde kendisini karşılamayacağı düşüncesiyle okula

gitmek istemeyebilir. Bu yapıdaki bir çocuğun bir kez kapıda kalması okul

fobisini tetikleyen bir neden olabilir.

• Vedalaşma uzun sürmemelidir.

univerist.com

Bir sonraki gün için çocuğun giysileriyle, çantasının önceden hazırlanmış

olması, ertesi sabahın telaşlı geçmesini önler. Çocuk birkaç hafta içinde bu

düzene yavaş yavaş uyum sağlayacaktır; ve zamanla, sabahları onu okula

hazırlarken daha az zaman harcadığınızı fark edeceksiniz. Yeterince erken

yattığı (uyandığında yorgun olmaması için) ve erkenden uyandığı sürece

sabah hazırlıkları gerginlikten uzak olacaktır.

univerist.com

İster ilkokula yeni başlasın, ister ara sınıf öğrencisi olsun, bazı çocuklar okula

gitmekten kaçınma yönünde yoğun bir çaba sarf eder. Bu yinelenen çaba zaman

zaman kaygı verici boyutlara varır.

“Okul Sendromu” adını verdiğimiz bu kaçınma tepkisinin 6 uyarı işareti vardır:

1. Heves ve enerji kaybı

2. Alıngan ve sinirli olma

3. İştahsızlık

4. Uykuda bozukluk

5. Ortada bir neden yokken gözyaşlarına boğulmak

6. Baş ve karın ağrısı,mide bulantısı ve kusma gibi psiko-somatik belirtilerde artış

univerist.com

Sorunun ilk nedeni sizden ayrı kalmanın getirdiği mutsuzluktur. Bu durum,

daha çok oyun gurubundan ve anaokulu deneyiminden yoksun, tek çocuklarda

görülür. Birdenbire, günün büyük bir bölümünde evden ayrı kalmanın

oluşturduğu gerilim önemli bir sıkıntıya yol açabilir.

univerist.com

Nasıl Yardım Edebilirsiniz?

Asla sinirlenmeyin. Bazen ana-babalar sert davranırlar, tepkilerini isteksiz

çocuğa, azarlama, tehdit etme, rüşvet verme, hatta bedensel ceza yollarıyla

gösterirler. Öfke, olabilecek en kötü tepkidir ve çocuğun daha sıkıntılı ve

şaşkın bir duruma düşmesine yol açar. Çocukla sakin ve sabırlı bir biçimde

konuşun. Paniklerine yol açabilecek nedenleri araştırın. Çocuğun okulda

başkaları tarafından zarar verici davranışlara maruz kalıp kalmadığını yada

yeni öğretmenden kaynaklanan bir sıkıntı olup olmadığını araştırın.

Arkadaşları tarafından yenilgiye uğratılmış olmak, en sevdiği öğretmenin

sınıftan ayrılmış olması, bir önceki gün başına herhangi bir kaza gelmiş

bulunması yada altını ıslatmış olması gibi farklı nedenler sorunun tetikleyicisi

olabilir

Sabırlı olun. Sakin olun ve öfkenizle başa çıkmaya çalışın.

univerist.com

Ona, okulun amacını açıklayın. Öncelikle; çocuğun niye okula gitmesi

gerektiğini bildiğinden emin olun. özellikle, ana okulu deneyimi yaşamamış

olan ilk yada tek çocukların, yaşanmakta olan değişiminden dolayı kafalar

karışabilir.

Derslerin ve öğrenmenin ne ile ilgili olduğunu tam olarak anlamayan çocuklar,

okula gönderilmelerini, daha fazla yaramazlık yapmamaları için verilmiş bir

ceza olarak görebilmektedir. sonuçta da; kendilerini suçlu, kırgın ve

reddedilmiş hissedebilirler.

univerist.com

Gözyaşlarıyla alay etmeyin. Ağlayan bir çocukla hiçbir zaman alay etmeyin

ya da onu azarlamayın; kardeşlerinin de bu şekilde davranmalarına izin

vermeyin. Bazı ana-babalar, alay etmenin çocuğun, mutsuzluğundan dolayı

utanç hissetmesini sağlayacağı, böylelikle bu duygudan uzaklaşabilecekleri

şeklinde yanlış bir düşünceyle bu şekilde davranmaktadır.

univerist.com

Onunla, gününün nasıl geçtiği hakkında konuşun. Çocuğunuzu,

okulda yaptıkları ile ilgili konuşması konusunda teşvik edin. derslerle

ilgili sohbet etmek, onları daha bildik ve daha az ürkütücü kılar.

Çocuğunuzun öğretmeni ile görüşün. Kaygılarınızı okul ile

paylaşmaktan çekinmeyin. Çözüm olasılıklarını tartışın. Ama, bir an

önce okulu değiştirme fikrine karşı direnin. Temel problem ortadan

kalkmadıkça, çocuğunuz aynı sorunları bir sonraki okulda da

yaşayacaktır. Doğru teşhis ve çözüm bulunmadığı sürece, sorun yeni

okula da taşınacaktır. Okul değiştirmek ancak, öğretmenin yardım

konusunda yetersiz yada isteksiz olması ve çocuğunuzun o okula

asla kendinden emin bir şekilde gidememesi durumunda

düşünülebilir.

univerist.com

Güçlüğe neden olan faktörlerden bir diğeri de, çocuğunuzun değişim ve

yeniliklerle baş etme ihtiyacıdır. Bunlar, sadece derslerin getirdiği yeni

zihinsel beklentileri değil, aynı zamanda okula başlamasıyla birlikte gelen

bir dizi yeni deneyimi de kapsamaktadır. Oldukça farklı bir ortama girme,

sınıfını bulma, yabancılarla tanışma, yemek için nereye gidilmesi

gerektiğini keşfetme, ellerini yıkayacağı yeri bulma, okul kurallarını

öğrenme, kişisel disiplini geliştirme, grup projelerinde yer alma gibi

deneyimler söz konusudur. Evin bildik, rahat ve zihinsel açıdan daha az

yorucu ortamında anneyle birlikte yaşamaya alışan çocuğa bu, ürkütücü

bir deneyim gibi gelebilir.

univerist.com

Evde yeni alışkanlıklar geliştirin. Evde okuma, resim yapma bir

enstrüman çalma ve oyun oynama etkinlikleri için belirli bir düzen

oluşmasını sağlayın. Evde bir programı takip etmeyi öğrenmek, çocuğun

okuldaki ders programına uyum sağlamasını kolaylaştıracaktır.

Bu ayrıca, belirli saatlerde çalışma disiplini edinmeyi de

destekleyecektir. Okul çağı çocuklarının çoğunlukla yaşadıkları en

yaygınsorun, programlı yaşayamamalarından, ders çalışmayla oyun

oynama saatlerini birbirinden ayıramamalarından,zamanı doğru

kullanamamalarından kaynaklanmaktadır.

univerist.com

Çocuğun endişeleri üzerine konuşun.

Çocuğunuz, yaşadığı güçlükleri sizinle

paylaşması konusunda cesaretlendirin

ve öğretmenleriyle konuşma, derslerini

birlikte çalışma gibi yollara başvurarak

problemlerini çözmesine yardımcı olun.

sorunlarıyla ilgili konuşurken sabırlı

olmaya ve yargılayıcı davranmamaya

özen gösterin. Çocuğun zihinsel

yeteneklerini eleştirmek ya da hoş

olmayan bir şekilde onu diğer bir çocukla

kıyaslamak her şeyin çok daha kötü

olmasına yol açacaktır.

univerist.com

Yetişkinlerin beklentileriyle mücadele etmek, bazı çocuklarda strese yol açan başlıca

etkendir. Bu daha çok, çocukların başarılarında mükemmeliyetçi bir tutum benimsemek

şeklinde kendini gösterir. bazıları,sınıfta bir testten ikinci olmayı, sonuncu olmaya

eşdeğer görürler. her seferinde yüksek standartlar koyduğunuz ve büyük olasılıkla tam

bir başarı dışındaki durumlarda eleştirici olduğunuz takdirde, çocuğunuzda stres oluşma

riski artacaktır.

univerist.com

Beklenti düzeyinizi gerçekçi kılın. Çıtayı doğru yüksekliğe koyun. daha az

talep kar olun. çocuğa, daha az mükemmeliyetçi davranarak yardımcı

olabilirsiniz. Başarılarını izlemeyi sürdürün ancak çocuğun herhangi bir

başarısızlığı karşısında, hoşnutsuzluk göstermeyin. Hatalar yaparak

öğrenmenin, başarılı çalışmanın temel şartı olduğunu unutmayın.

İstemeyerek bile olsa, çocuğunuza, beklentileri karşılayamadığı takdirde onu

daha az sevip sayacağınız izlenimini hiçbir zaman vermeyin.

univerist.com

Çocuğunuz başkaları tarafından zarar görüyorsa…

Oyun becerilerini geliştirin. Çocuğunuz oyun becerilerinden yoksunsa, bir spor

yapması ve mümkün olduğunca fazla arkadaş edinmesi konusunda onu teşvik edin.

Basketbol; voleybol gibi spor dalları başta olmak üzere tenis, yüzme gibi sporlar

önerilebilir. etrafı arkadaşla çevrilmiş bir çocuğun, kurban olarak seçilmesi olasılığı çok

azdır. Başkalarına zarar veren birinin en son isteyeceği şey bir grubu karşısına almaktır.

univerist.com

Öğretmenleriyle konuşun. Sekiz yaş ve üstündeki bir çocuğa sahip olan ana babanın,

öğretmenlere yada zarar eren diğer çocuğun ailesine şikayette bulunması, zararın

sürekli ve tehlikeli olduğu durumlarda en son başvuracağı yöntem olmalıdır. ancak, zarar

görme; çocuğunuzun sekiz yaşın altında olması ve çocuğun düzenli olarak buna maruz

kalması durumunda hemen bildirilmelidir. Bu yaştaki çocukların, özellikle de yaşça

büyük çocukların saldırılarına karşı kendilerini savunmaları oldukça güçtür. öğretmenle

yada ebeveynle problemi tartışırken sakin davranın ve görüşlerinizi sağlam, ancak

saldırgan olmayan bir şekilde ifade edin.

univerist.com

Çocuğunuz başkalarına zarar veriyorsa;

Şimdi, bir de madalyonun öteki yüzüne bakalım. Çocuğunuzun başkalarına

zarar verdiği keşfetmeniz yada bundan şüphelenmeniz durumunda ne olur?

Başkalarına zarar verme de, zarara maruz kalmak gibi kötü davranış örneğidir.

Örnek olun. Zarar verme davranışını iyileştirmenin ilk ve en önemli adımı,

evde çocuğa iyi bir model oluşturmaktır. Çocuklar, ana babalarının durumlar

karşısındaki tepkilerini taklit ederler. Dayak yiyen çocuk, aynı yöntemleri diğer

çocuklar üzerinde uygular. Davranışları sizi ne kadar kızdırırsa kızdırsın, hiçbir

koşulda, özellikle de zarar verme amaçlı olalar, çocuklarınıza bedensel ceza

uygulamayın.

univerist.com

• Çocuklar evcil hayvanlar değildir. onlar küçük insanlardır. doğruları vardır.

Yaşları ve olgunlaşmalarıyla orantılı sorumlulukları olmak durumundadır.

Tam tersi olduğu halde bazı ana babalar çocuklarını kendi mülkleri gibi

görürler yada çocuklarının onlara bir şeyler borçlu olduklarını düşünürler.

• Çocukların gerçekte yaşadığı hayatla sizin onların yaşadığını

düşündüğünüz hayat aynı hayat değildir. Çünkü sizin beyninizin daha

gelişmiş olması, çocukların dünyaya kendilerine ait tek ve gelişen olayları,

düşünceleri yok demek değildir.Onları onurlandırın.

univerist.com

• Çocuklarınızın yaptıklarını üzerinize alınmayın. Bu, ana babaların

çocuklarına kızması için en yaygın nedendir. Sizin üzerinize bir şeyleri

yöneltmek istiyor gibi gözüktüklerinde tepkili olmak yerine sizinle iletişim

kurmak istediklerin farkına varmak için uğraşın.

• Onlar için hesap defteri tutmayın. Kısa süre önce yapılanları hatırlamanız

yeterlidir.Siz nasıl hiç hatasız değilseniz, onlarınkini de affedin.

univerist.com

• Kirlilik ve düzensizlik iyiliğin öğrenme merakının oluşması için uygun bir

zemindir. hangisi daha önemli? temiz bir oda mı yoksa çocuğunuzun

engellenmeyen merakıyla dünyayı keşfetmesi mi?

• Sizi hiç dinlemedikleri için üzülmeyin, sizi her zaman izlediklerinde üzülün.

“yaptığım yapma, söylediğimi yap” demek iki yüzlülüktür. çocuğunuzun

olmak.İsteyeceği gibi bir yetişkin olun.

univerist.com

• Onların size öğreteceği çok şey var, onlardan öğrenin. bazı zamanlar

bilgelikleri sizi şaşırtabilir.

• Onları çok sevin. çocuklarınızın kendi başına ayakları üzerinde duracağı

gün, zor olacaktır.Üzüntünüze boyun eğin ve onlar için en iyisini yapın.

• Son olarak, çocuğunuza nasıl bir anne baba olduğunuzu yada iyi mi kötü

mü yaptığınızı hiçbir zaman bilemezsiniz ve yaşadığınız sürece bunun için

endişelenirsiniz. Ama çocuklarınız çocuk sahibi olduğunda ve onların ne

yaptığını izlerseniz, cevabın bir kısmını alırsınız.

univerist.com

Çocuklara arkadaş edinme ve arkadaşlıkları sürdürebilme becerisi

Kazandırabilmede anne babalara öneriler;

• Çocuklarınızın arkadaşlıklarını önemseyin, onların ilişkilerine saygı

göstererek, arkadaşlık sürecinde yaşadıkları hakkında çocuklarınızla

konuşun.

• Çocuğunuzun kurduğu arkadaşlık hakkında endişeleriniz bile olsa kendi

yargılarınızla olumlu yada olumsuz, çocuğunuzu etkilememeniz önemlidir.

Böyle bir durumda çocuğun kendi arkadaşlığını kendisinin değerlendirerek

doğru ve yanlışı fark edebilmesi önemlidir. Çocuğunuzun arkadaşından

emin olmadığınız durumda bu çocuğu evinize davet ederek onu yakından

tanımaya gayret edin.

univerist.com

• Çocuğunuzun başkaları hakkındaki olumsuz düşüncelerine destek

vermekten kaçının. Çocuklarınızın kendi arkadaşlarını yine kendilerinin

seçmelerine fırsat verin.

• Çocuğunuzun kurduğu arkadaşlığın onun üzerinde olumsuz bir etki

yapacağına inanıyor ve çocuğunuzun zarar göreceğini düşünüyorsanız,

çocuğunuzla birlikte geçirdiğiniz özel zamanlarda bu konuyu onunla

konuşun

• Çocuğunuzun arkadaşlık sorunlarına müdahale edip, sorunlara kendiniz

çözüm getirmek yerine çocuğunuzun arkadaşlarıyla karşılaştığı sorunları

yine kendisinin çözmesine izin verin.

univerist.com

Anne baba çocuk ilişkisinde doğru mesajlar verebilme:

Yaşam boyu her davranışınız ve her sözünüzde etrafınızdaki insanlara farlı mesajlar

gönderdiniz. Örneğin; bir anne çocuğunun mutfaktan bir şey getirirken elindekini yere

düşürmesi karşısında,

“Baban gibi sakarsın, bir kerede şu işi tam yerine getir” diye seslenir.

Sizce benzeri bir durumda annenin çocuğuna gönderdiği mesajlar neler olabilir?

“Baban beceriksizin biridir.”

“Sen de baban gibi beceriksizsin”

“Hiçbir işi doğru yapamıyorsun.”

Benzer durumlarda mutlaka iş tamamlanır fakat ortada iletilen mesajlar kalır. Gönderilen

her olumsuz mesaj çocuğun kendine güveninden bir parça götürürken çocuğun gözünde

anne babanın itibarı biraz daha sarsılır.

univerist.com

Anne baba çocuk ilişkisinde doğru mesajlar verebilme:,

Mesajlar yalnızca sözlerde değil davranışlarda da gizlidir. Küçük oğlunuza bir bakışınız,

küçük bir gülümseme büyük kızınız tarafından fark edilecek ve işte o zaman mesaj

gidecektir. Şimdi olmaz kızım bunları sonra konuşuruz dediğiniz zamanlarda giden

mesajlar neler olabilir sizce?

İçinizden birkaç savunucu ses “ben çocuklarıma bağırmadan güzellikle de anlatıyorum

yada her zaman vurmuyorum” diye yükselebilir. Fakat ya davranışlarınızla giden

mesajlar. Örnek: sütü döken çocuğunuza bağırmadan “bırak tamam her yeri lekeledin

bana ver.” diye söylendiğiniz zamanlar

Şu sözlerin ne kadarı sizin için tanıdık?

*Canın senin dayak mı istiyor?

*Hiç senin gibi bir çocuk görmedim?

*Oğlum o da çocuk sen neden onun gibi olmuyorsun?

*Kör müsün?

*Sen ne laf anlamaz çocuksun?

*Sen beni öldüreceksin?

univerist.com

Anne baba çocuk ilişkisinde doğru mesajlar verebilme:

Bu sözler yerine şu sözleri çocuklarınıza ne kadar söylüyorsunuz?

*Bunu yapış tarzın çok hoşuma gitti.

*Bu berbat dağınıklığı toplaman beni sevindirdi.

*Öyle güzel gülüyorsun ki?

*Sen bu konuda ne düşünüyorsun?

*İyi ki benim oğlumsun

*Başkaları senin başarından söz ettiğinde seninle gurur duyuyorum.

*Seninle konuşmaktan zevk alıyorum.

Unutmayın ki, durumlara yaklaşım tarzımızı bizler seçeriz. kolasını döken

oğlunuza ne kadar sakar olduğunu da söyleyebilirsiniz veya ona yaptığı

kazanın sonucunu temizlemeyi de öğretebilirsiniz.

univerist.com

Yetişkinlerin çocuklara gönderdiği mesajların yanında bazen çocuklar da

yetişkinlere farklı mesajlar gönderir ve kendilerine ilişkin ipuçları sunarlar.

Örneğin, sabah okula gitmek istemeyen oğlunuzu dikkatle dinlediğinizde onun

yaşadığı yalnızlık duygusunu fark edebilirsiniz.Çocukların davranışları

yetişkinlere giden pek çok mesajla doludur. Önemli olan onları dikkatle

gözlemleyerek ve dinleyerek gönderdikleri mesajları doğru olarak

anlayabilmektedir.

Karşınızdaki insanlardan beklentilerinizi onları üzmeden, incitmeden,

suçlamadan, yalnız duygularınızı ve kendinizi anlatarak da konuşabilirsiniz.

“İşten yeni geldim gerçekten çok yorgunum birkaç saat dinlenmeme izin

verirseniz bir saat sonra dilerseniz sizinle santranç oynayabilirim?”

Biz bu tür konuşmalara “ben dili mesajları” diyoruz.

univerist.com

Univerist® Education Company

Pk:34736 Kozyatağı I Kadıköy I İstanbul I Türkiye

T: 02167061154 I E-Posta: info@univerist.com

Teşekkürler

univerist.com

• ROSEN, R.H., (1998), İnsan Yönetimi, (Çev. Gündüz Bulut, Zülfü Dicleli),

MESS Yayınları: İstanbul

• SELÇUK, G., (2007), Takım Çalışmalarında Liderin Rolü (Küçükçekmece ve

Esenler İlçesi Devlet İlköğretim Okullarında Görevli Müdür Yardımcılarının

Takım Çalışmasında Liderin Rolüne İlişkin Algılarının İncelenmesi,

(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi: İstanbul

• TEKİN, A., Liderlik ve Yöneticilik, (http://www.rekreasyon.org/liderlikve-

yoneticilik) (Erişim Tarihi: 11 Ekim 2012)

• WEISS, D.H., (1993), Başarılı Ekip Oluşturma, (Çev.Erhan Tuskan), İstanbul:

Rota Yayın Yapım Tanıtım

• YILMAZ, R.H., (2010), Takım Üyelerinin Güven Duygusu ve Verimlilikleri

Arasındaki İlişkiler, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul