1Yararlanlan Kaynak: Ebru KARAMAN, Karlatrmal Anayasa Yargsnda Bireysel Bavuru Yolu

Derleyen: Atakan KARATA

Bireysel bavuru yolu iki inceleme aamasndan oluur.

Bunlar;

Anayasa Mahkemesi nne getirilen ve yaplan kabul edilebilirlik incelemesi sonucu, aranan artlar tayanbireysel bavurular iin esas bakmndan incelemeye geilmektedir. Anayasa Mahkemesi nne getirilenher bireysel bavuru, esas bakmndan incelenmeye balanmadan nce kabul edilebilirlikincelemesine tabi olmaktadr.

Kabul edilebilirlik artlar ve incelemesi ile ilgili dier hususlar Anayasa Mahkemesi tzndedzenlenmitir.

Usule ilikin olanlar bireysel bavurunun ekli artlar, ieriine ilikin olanlar da kabuledilebilirliin maddi artlar olarak snflandrmak mmkndr.

2

n inceleme aamasnda, bireysel bavurunun ekli artlar Bireysel Bavuru Brosu tarafndan deerlendirilir.Kabul edilebilirliin maddi artlarnn varl Komisyonlar tarafndan tespit edilmektedir.

Kabul edilebilirlik karar verilmesinden sonra geilecek olan esas hakkndaki inceleme ise Blmler tarafndan yaplacaktr.

Bireysel bavuru brosu, gelen bavurularda ekli eksiklikler bulunup bulunmadn inceler. Broya gelen bavuruevraknda herhangi bir ekli eksiklik bulunmas halinde, eksikliin giderilmesi iin bavurucuya, varsa avukatna veya kanunitemsilcisine 15 gn gememek zere sre verilir.

3

Bireysel bavuru brosu n nceleme Aamas

Eksikliklerin tamamlattrlmasna dair yazda, bavurucuya geerli bir mazereti olmakszn, verilen srede eksiklikleritamamlamad takdirde bavurusunun reddine karar verilecei bildirilir.

Bavuru brosu tarafndan yaplan n inceleme, bireysel bavurunun kabul edilebilirlik incelemesi deil; bireysel bavurunun gerekli olan ekli artlara sahip olup olmadnn tespitidir.

a-Bavuru Harc ve Adli Yardm

Temel haklar koruyan bireysel bavurularn harca tabi olmas, temel hak ihlallerinin nlenmesini zorlatrd iintartmalara neden olmaktadr.

Anayasa Mahkemesi nnde kiilerin temel hak ve zgrlklerinin maddi bir deer karl korunabilecek olmas, objektifhukuk dzenini korumaya ynelik olan Anayasa Mahkemesinin bakt davalarn harca tabi olmamas ile deelimektedir. AHM itihatlar (mahkemeye ulam engelleyecek derecede yksek olmadka kabul ediyor.) ileVenedik Komisyonu (gereksiz bavurularla mahkemenin i yknn daha fazla arttrlmamas iin kabul ediyor.)kararlar dikkate alnarak deerlendirilmelidir.

b-Bavuru Formu ve Ekleri

kimlik ve adres bilgilerinin

ileri srlen hak ve zgrln ve dayanlan Anayasa hkmlerinin,ihlal gerekelerinin, bavuru yollarnn tketilmesine ilikin aamalarnbavuru yollarnn tketildii tarih, bavuru yolu ngrlmemise ihlalin renildii tarih ile varsa uranlan zararn belirtilmesi gerekir

c-Bavurucunun Temsili

d-Bavurunun Sresi ve MazeretBireysel bavurunun, bavuru yollarnn tketildiitarihten; bavuru yolu ngrlmemise ihlalin

renildii tarihten itibaren otuz gn iinde yaplmasgerekir.

Hakl bir mazereti nedeniyle sresi iinde bavuramayanlar,mazeretin kalkt tarihten itibaren 15 gn iinde vemazeretlerini belgeleyen delillerle birlikte bavurabilirler.Mahkeme, ncelikle bavurucunun mazeretinin geerligrlp grlmediini inceleyerek talebi kabul veyareddeder.

30 GN

Komisyonlar tarafndan yaplan kabul edilebilirlik incelemesine geilebilmesi iin, bireysel bavuru brosunda yaplan n incelemede, ekli artlarn varl tespit edilmi olmaldr. (Bireysel bavuru brosu tarafndan kabul edilen bavurular komisyonlara sevk edilir. )

4

Kabul Edilebilirlik ncelemesi

Kabul Edilebilirliin Maddi artlar

Mahkeme, Anayasann uygulanmas ve yorumlanmas veya temel haklarn kapsamnn ve snrlarnn belirlenmesi asndan nem tamayanve bavurucunun nemli bir zarara uramad bavurular ile aka dayanaktan yoksun bavurularn kabul edilemezliine karar verebilir.

nem tamama, kabul edilemezlik karar verilebilmesi iin yeterli deildir. nem tamama ile birlikte bavurucunun nemli bir zarara uramad dabelirlenmi olmaldr.

lk incelemede mahkemenin bavurular eleme yetkisi asndan bavurunun aka dayanaktan yoksun olmas ve bavurunun anayasal adan nem tamamas vebavurucunun nemli bir zarara uramam olmas artlar, sz konusu kanundaki dier artlara gre daha fazla yoruma ak artlardr !!!

a-Olaan Kanun Yollarnn Tketilmesi

Nihai kararlarn kesinlemesine engel olan kanun yollarna olaan kanun yolu denir.

Olaan kanun yollarna bavurulmas halinde, hakknda kanun yoluna bavurulan nihai karar, bu yollardan gemeden kesinlemi olmaz.

Kesinlemi hkmlere kar tannm olan kanun yollarna,olaanst kanun yollar denir. Burada hkm, olaan kanunyollarndan geerek veya sresi iinde bu yollara gidilmeyerekkesinlemitir. Bu durumda ayn konuda, ayn dava sebebinedayanarak, ayn taraflar arasnda bir dava alamaz.

Ancak ar usul hatalar yaplarak verilmi olan yanl hkmlerinkaldrlmasn veya deitirilmesini salamak iin olaan olmayan,yarglamann iadesi (yarglamann yenilenmesi) adylaolaanst bir kanun yolu kabul edilmitir.

*kincillik lkesikincillik ilkesi, daha ok kanun yollarnn tketilmesi artnn kkenini aklayan bir ilkedir. Bu ilkeye gre, bireysel bavuru temel haklarn ihlalini nlemede en son ve olaanst bir hukuki aredir. Temel hak ve zgrlklerin korunmas ve ihlallerin nlenmesi ncelikli olarak idari makamlarn ve genel mahkemelerinin grevidir. Anayasa Mahkemesine yaplan bireysel bavuru ikincil nitelikte bir hak arama yoludur.

b- Bavurucunun Gncel ve Kiisel Bir Hakknn Dorudan Etkilenmesi

Bireysel bavuru ancak ihlale yol at ileri srlen ilem, eylem ya da ihmal nedeniyle gncel ve kiisel bir hakk dorudan etkilenenler tarafndan yaplabilir.

c-Bavurunun Anayasal Adan nem Tamas

Mahkeme, Anayasann uygulanmas ve yorumlanmas veya temel haklarn kapsamnn ve snrlarnn belirlenmesi asndannem tamayan ve bavurucunun nemli bir zarara uramad bavurular ile aka dayanaktan yoksun bavurularn kabuledilemezliine karar verebilir.

d-Temel Haklarn Kapsamnn ve Snrlarnn Belirlenmesi Asndan nem Tamas ve Bavurucunun nemli Bir Zarara Uramas

Mahkeme, Anayasann uygulanmas ve yorumlanmas veya temel haklarn kapsamnn ve snrlarnn belirlenmesi asndan nemtamayan ve bavurucunun nemli bir zarara uramad bavurular ile aka dayanaktan yoksun bavurularn kabul edilemezliinekarar verebilir.

e-Bavurunun Aka Dayanaktan Yoksun Olmamas

Mahkeme, Anayasann uygulanmas ve yorumlanmas veya temel haklarn kapsamnn ve snrlarnn belirlenmesi asndan nemtamayan ve bavurucunun nemli bir zarara uramad bavurular ile aka dayanaktan yoksun bavurularn kabul edilemezliinekarar verebilir. eklinde dzenlenmitir.

Bavurunun aka dayanaktan yoksun olmas halinde, Anayasa Mahkemesi bavuruyu esastan incelemeksizin kabul edilmezlikkarar verebilecektir. hibir baar ans olmayan bavurularn batan reddedilerek esastan incelemeye geilmemesini ifade etmektedir.Bavurucunun temel hak ihlali iddiasn dosyadaki delillerle yeterince kantlayamad, yaplan mdahalenin aka meruolduunun grld ya da bavurucunun madur sfatnn ortadan kalkt hallerde bavurunun aka dayanaktan yoksun olduugerekesiyle kabul edilmezlik karar verilecektir.

f-Bavuru Hakknn Ktye Kullanlmas

Bireysel bavuru hakkn aka ktye kulland tespit edilen bavurucular aleyhine (istismar edici, yanltc), yarglama giderlerinindnda, ayrca ikibin Trk Lirasndan fazla olmamak zere disiplin para cezasna hkmedilebileceini ngrmtr

5

Kabul Edilebilirlik ncelemesi - Devam

Esas Hakkndaki ncelemede Uygulanacak Usul Kurallar (Blmler, bireysel bavurularn incelenmesinde, 6216 sayl Kanun ve tzkteki kurallar uygulamakla ykmldrler.)

a-Dosya zerinden nceleme Yaplmas

Anayasa Mahkemesi tarafndan yaplan bireysel bavuru incelemesi dosya zerinden yaplmaktadr. Kural: bireysel bavuruincelemelerinde duruma yaplmasa da, Mahkeme gerekli grmesi halinde (re sen ya da bavurucu veya Adalet Bakanlnntalebi zerine gerekli grlmesi hlinde) duruma yaplmasna karar verebilmektedir.

tzk n sz konusu hkmyle, Adalet Bakanlna verilen duruma talep etme hakk ve duruma yaplmas halinde, durumatutanaklarnn Adalet Bakanlna verilmesi; Adalet Bakanln taraf olmad davann davals konumuna getirmektedir.

6

Esas Hakkndaki nceleme

b-Dosya ve Kararnn Adalet Bakanlna BildirimiBireysel bavurunun kabul edilebilirliine karar verilmesi hlinde, bavurunun bir rnei bilgi iin Adalet Bakanlna gnderilir.Adalet Bakanl gerekli grd hllerde grn yazl olarak Mahkemeye bildirir. Blmlerin esas hakkndaki kararlar gerekeleriylebirlikte ilgililere ve Adalet Bakanlna tebli edilecei ve Mahkemenin internet sayfasnda yaymlanaca belirtilmitir.

Anayasa Mahkemesi bavuruyla ilgili yeni bilgi ve belge elde ettiinde en azndan bavurucunun da bunlardan haberi olmas ve bunlarlailgili kendi grlerini Mahkemeye iletme imknnn bulunmas adil yarglanma hakknn bir gereidir. Bireysel bavurularn bir rneininAdalet Bakanlna bildirilerek idarenin taraf yaplmasnn, kuvvetler ayrl ilkesi ile anayasaya aykr olduu ileri srlmektedir. AdaletBakanlna tebli edilmesi; bireysel bavuru yolunu benimsemi dier lkelerde bulunmayan bir uygulama eklidir.

c-Bilgi ve Belge steme

Kanunun 49. maddesinin 3. fkras uyarnca, komisyonlar ve blmler bireysel bavurular incelerken bir temel hakkn ihlal edilipedilmediine ynelik her trl aratrma ve incelemeyi yapabilmektedir.Bireysel bavuruyla ilgili gerekli grlen bilgi, belge ve deliller ilgililerden istenebilir.

d-Kanun Yolunda Gzetilmesi Gereken Hususlarda nceleme YaplmamasAnayasa m.148/4:

Bireysel bavuruda kanun yolunda gzetilmesi gerek hususlarda inceleme yaplamaz.

Bireysel bavuru ikincil bir kanun yoludur.

Anayasa Mahkemesinin denetimi, anayasa hukukundazel bir alan olan temel hak ve zgrlklerin ihlaliylesnrlandrlmtr.

Denetim, anayasann ihlal edilip edilmediineynelik olarak deil,

korunan bir temel hak ve zgrln ihlal edilipedilmediine ynelik olarak yaplacaktr.

7

Esas Hakkndaki ncelemede Uygulanacak Usul Kurallar (Blmler, bireysel bavurularn incelenmesinde, 6216 sayl Kanun ve tzkteki kurallar uygulamakla ykmldrler.)

a-Dosya zerinden nceleme Yaplmas

Anayasa Mahkemesi tarafndan yaplan bireysel bavuru incelemesi dosya zerinden yaplmaktadr. Kural: bireysel bavuruincelemelerinde duruma yaplmasa da, Mahkeme gerekli grmesi halinde (re sen ya da bavurucu veya Adalet Bakanlnntalebi zerine gerekli grlmesi hlinde) duruma yaplmasna karar verebilmektedir.

tzk n sz konusu hkmyle, Adalet Bakanlna verilen duruma talep etme hakk ve duruma yaplmas halinde, durumatutanaklarnn Adalet Bakanlna verilmesi; Adalet Bakanln taraf olmad davann davals konumuna getirmektedir.

8

Esas Hakkndaki nceleme - Devam

b-Dosya ve Kararnn Adalet Bakanlna BildirimiBireysel bavurunun kabul edilebilirliine karar verilmesi hlinde, bavurunun bir rnei bilgi iin Adalet Bakanlna gnderilir.Adalet Bakanl gerekli grd hllerde grn yazl olarak Mahkemeye bildirir. Blmlerin esas hakkndaki kararlar gerekeleriylebirlikte ilgililere ve Adalet Bakanlna tebli edilecei ve Mahkemenin internet sayfasnda yaymlanaca belirtilmitir.

Anayasa Mahkemesi bavuruyla ilgili yeni bilgi ve belge elde ettiinde en azndan bavurucunun da bunlardan haberi olmas ve bunlarlailgili kendi grlerini Mahkemeye iletme imknnn bulunmas adil yarglanma hakknn bir gereidir. Bireysel bavurularn bir rneininAdalet Bakanlna bildirilerek idarenin taraf yaplmasnn, kuvvetler ayrl ilkesi ile anayasaya aykr olduu ileri srlmektedir. AdaletBakanlna tebli edilmesi; bireysel bavuru yolunu benimsemi dier lkelerde bulunmayan bir uygulama eklidir.

c-Bilgi ve Belge steme

Kanunun 49. maddesinin 3. fkras uyarnca, komisyonlar ve blmler bireysel bavurular incelerken bir temel hakkn ihlal edilipedilmediine ynelik her trl aratrma ve incelemeyi yapabilmektedir.Bireysel bavuruyla ilgili gerekli grlen bilgi, belge ve deliller ilgililerden istenebilir.

d-Kanun Yolunda Gzetilmesi Gereken Hususlarda nceleme YaplmamasAnayasa m.148/4:

Bireysel bavuruda kanun yolunda gzetilmesi gerek hususlarda inceleme yaplamaz.

Bireysel bavuru, yarglama usulne kar da yaplabildiinden,

tabii hkim ilkesi, savunma hakk, adil yarglanma, etkili bavuru hakk gibi yargsal temel haklar, bavurunun konusu asndannemli rol oynamaktadr.

e- Geici Tedbir Karar Verilebilmesi

Blmler, esas inceleme aamasnda, bavurucunun temel haklarnn korunmas iin zorunlu grdkleri tedbirlere resen veyabavurucunun talebi zerine karar verebilir. Tedbire karar verilmesi hlinde, esas hakkndaki kararn en ge alt ay iinde verilmesigerekir. Aksi takdirde tedbir karar kendiliinden kalkar.

9

Esas Hakkndaki nceleme - Devam

Bavurucunun yaamna ya da maddi veya manevi btnlne ynelik ciddi bir tehlike bulunduunun anlalmas zerine, Blmlerceesas inceleme aamasnda gerekli tedbirlere resen veya bavurucunun talebi zerine karar verilebilir.ncelenen bavurulara ilikin olarak; resen ya da bavurucunun talebi zerine dosyann esas hakknda karar verilmeden nce, tedbir kararnabavurulmamas hlinde bavurucunun yaamna ya da maddi veya manevi btnlne ynelik ciddi bir tehlike bulunduunun anlalmaszerine, Komisyonlarca bavurunun kabul edilebilirlik incelemesi derhl yaplarak, tedbir hususunu da karara balamak zere bavuru,ilgili Blme gnderilir.Blm, tedbire karar vermesi hlinde gereinin ifas iin bunu ilgili kii ve kurumlara bildirir