Bir Yk Vagonunun TSIya Gre Sertifikasyonu

Mak. Yk. Mh. Dr. mr AKBAYIR

TCDD Samsun Depo Mdr

zet

Bu almada; yeni imal edilmi bir yk vagonunun onay srecindeki zorunluluklar, roller ve

paydalarn sorumluluklar basite anlatlmtr. Avrupa Birliinin ortaya koyduu bu

dzenlemelere bata OTIFe yeliimiz ve ileride birok uyum sorununun ortaya kmas gibi

eitli nedenlerden dolay lkemiz de uymak zorunda kalacaktr.

Ksaltmalar

UIC Uluslararas Demiryollar Birlii

RIV2000 Demiryolu Kurulular Arasnda Vagonlarn Deiimi ve Kullanlmasna likin

Anlama

GCU Vagonlarn Tek Tip Kullanm Szlemesi

TSI Karlkl letilebilirlik artlar (Technical Specifications for Interoperability)

TEN Trans Avrupa Demiryolu A (Trans European (Rail) Network)

APS Hizmete Verme Ruhsat (Authorisation for Placing in Service)

ERA Avrupa Demiryolu Ajans (European Railway Agency)

NoBo Onaylanm Kurulu (Notified Body)

NSA Ulusal Gvenlik Otoritesi (National Safety Authority)

IC Karlkl letilebilirlik Bileeni (Interoperability Constituent)

DeBo Grevlendirilmi Kurulu (Designated Body)

OTIF Demiryolu ile Uluslararas Tama iin Hkmetler aras Organizasyon

COTIF Uluslararas Demiryolu Tamalarna ilikin Szleme

UTP Tektip Teknik Kurallarn (UniformTechnical Prescriptions)

ECM Bakmdan Sorumlu Birim (Entity in Charge of Maintenance)

NVR Ulusal Ara Kayt (National Vehicle Register )

1. Giri

UIC artlarna uygun olarak imal edilen bir yk vagonuna UICye ye lkelerde UIC onay

serbeste verilebilmektedir. UIC onayna sahip vagonlar, zerinde ekil 1de grlen RIV

iaretini tamaktadr. Byk bir ksm UIC dzenlemeleri ile ilgili olan 01/07/2000 tarihinde

yrrle giren RIV2000 anlamas yerine 01/07/2006 tarihinde yrrle giren GCUda belirtilen

kriterleri yerine getirmi olmak; yk vagonunun zerine RIV iaretini koyma hakk vermektedir.

Yakn zamana kadar ou lkede kamuya ait olan demiryollarnda bu durum karlkl gven

temelinde vagon imalats, zilyeti ve sahibinin sorumluluundayd.

ekil 1. Vagon zerinde RIV ve TEN iareti

RIV iareti yerine imdilerde ekil 1de grlen TEN iareti yerini almaya balamtr. Avrupa

yasama organ yk vagonlarndaki interoperabilite (karlkl iletilebilirlik) iaretlemesine istinaden

dzenlemeler yapm ve TEN iaretini karlkl iletilebilirlik iareti olarak ortaya koymutur.

Vagonun zerinde TEN iaretinin bulunmas Trans Avrupa Demiryolu Anda iletilebileceinin

bir belgesi dier bir ifade ile bir kantdr. TEN; Avrupa Birlii ye lkelerinde belirlenmi

demiryolu hatlarnn oluturduu bir demiryolu adr. Trans Avrupa Alarnn oluturulmasnda;

tm sistemlerin karlkl iletilebilir olmas, yksek kalitede altyap sunulmas, insanlarn ve

eyalarn hareketliliinin salanmas, tm ulatrma modlarnn dhil edilmesi, mevcut kapasitelerin

en uygun ekilde kullanlmasnn salanmas, hizmetlerin ekonomik olarak uygulanabilir ve

srdrlebilir olmas amalanmaktadr. Her bir ye lke hangi ulusal hattnn TENe dhil

olduunu belirlemektedir. Avrupa Birliinin ilgili direktifleri (Avrupa Komisyonunun 1692/96/EC,

884/2004/EC, 2008/57/EC, 2011/18/EU kararlar) ile kararlatrlm TSIlarn uyguland TEN

ann bulunduu corafik alan ekil 2de grlmektedir. Trans Avrupa Demiryolu Anda

Hizmete Verme Ruhsat (Authorisation for Placing in Service) ksa ad ile APS adnda resmi bir

belgeye sahip olan; baka bir ifade ile iletime alm iznine, yetkisine veya sertifikasyona

(belgelendirmeye) sahip vagonlar kullanlabilmektedir.

ekil 2. Trans Avrupa Demiryolu A (TEN) (Trans European (Rail) Network)

TSI; Trans-Avrupa demiryolu sistemlerinin karlkl iletilebilirliini temin eden artnameler baka

bir deyimle teknik zellikler, operasyonel bilgiler gibi tm dzenlemelerdir. Burada ama tm

Avrupa Birlii demiryolu sisteminin tamamnda kesintisiz ve gvenli olarak trenleri

altrabilmektir. Karlkl iletilebilirlik, Trans Avrupa Demiryolu Anda uygulanmaktadr. u

andaki mevcut TSIlar Yksek Hzl Demiryolu Sistemi, Konvansiyonel Demiryolu Sistemi olarak

ikiye ayrlmaktadr.

Yk vagonu ile ilgili ilk olarak ERA tarafndan hazrlanan TSI WAG olarak isimlendirilen

2006/861/EC direktifi, 2004 sonlarnda kabul edilmi ve 31/01/2007 tarihinde Avrupa Birliinde

yrrle girmitir. Yk vagonlarnn karlkl iletilebilirlii iin kritik olan boluklar ve

eksiklikler (ara gabarisi vd.) 01/07/2009 tarihinde yrrle giren 2009/107/EC direktifi ile revize

edilerek giderilmitir. Son revize edilmi TSI WAG ise 1 Ocak 2014de yrrle girecektir. Yk

vagonlar ile ilgili dier bir zorunluluk ise Avrupa komisyonunun 2011/229/EU karar ile

04/04/2011 tarihinde kabul edilen TSI CR NOIdr. TSI CR NOIda yk vagonlar ve dier

demiryolu aralarnn evresine yayabilecei grltnn snrlar belirlenmitir.

2. Avrupa ve Dnya Yk Vagonu Pazar

Sahip olduklar vagon saysna gre Avrupadaki yk vagon sahibi iletmeciler ekil 3de

grlmektedir. SCI Verkehr irketinin 2011 yapt aratrmaya gre; Avrupadaki yk vagon

filolarna bakldnda DB Schenker Railin yaklak 140.000 adet yk vagonu ile pazara hakim

olduu anlalmaktadr. En geni filoya sahip Almanyay; Fransa ve Polonya izlemektedir.

ekil 3. Sahip olduklar vagon saysna gre Avrupadaki yk vagon sahibi iletmeciler

ekil 3de sz edilen yk vagon filosu iletmecilerine yk vagonu imalat yapan balca reticiler;

IRS (International Railway Systems),

Tatrawagonka,

Greenbrier,

DB Waggonbau Niesky,

Legios

CNR Cargo

SCI Verkehr irketinin 2011 yapt aratrmaya gre; 2006-2010 periyodu iinde yk vagon

reticilerinin Pazar paylar ekil 4de grlmektedir. % 19 pazar pay ile Avrupa pazarnn lideri

IRS; ek Cumhuriyeti, Almanya, Romanya, Slovakya, svirede fabrikalar bulunan yllk 5000

vagon retme kapasitesine sahip Lksemburg meneli bir irkettir. % 11 pazar pay ile IRSnin

balca rakibi Slovakyada bulunan Tatrawagonkadr. Dier reticiler % 6 pazar pay ile

Greenbrier ve %5 pazar pay ile DB Waggonbau Nieskydir. in Polonya ortak giriimi ile CNR

Cargonunda nmzdeki yllarda Pazar payn hzl bir ekilde artraca tahmin edilmektedir.

ekil 5de 2006, 2010 ve 2015 (tahmini) yllarna ait yllk dnya yk vagonu pazar hacmi

grlmektedir.

ekil 4. 2006-2010 periyodu iin yk vagon reticilerinin pazar paylar

ekil 5. Dnya yk vagonu pazar hacmi

3. Onay Sreci, Paydalar ve Terimlerin Tanm

Onay srecindeki paydalar:

NoBo

NSA

Bavuran

NoBo, Avrupa Birliinde bir rnn nceden belirlenmi standartlar karlayp karlamadn

deerlendirmek ve dorulamak iin bir ye devlet tarafndan akredite edilmi bir organizasyondur.

Daha dar bir tanmla; ilgili TSI gereksinimlerine kar yapsal alt sistemlerin veya IClerin nc

taraf deerlendirmesinden sorumlu bir organizasyondur. Bir alt sistemin EC dorulamas (EC

verification) iin NoBonun sorumluluu, servise verilmeden nce; tasarm aamasndan kabul

aamasna kadar tm retim periyodunu kapsamaktadr. NoBo, EC dorulamasn nceden

belirlenmi modllere gre yapar. NoBo kendisine yaplan uygunluk ve dorulama bavurularn ve

sonularn belirli aralklarla yaynlar. Avrupa komisyonunun 2008/57/EC kararna gre 18/12/2012

tarihinde yetkili 54 adet NoBo bulunmaktadr. Gncel listeye Nando adl resmi web sitesinden

ulalabilir.

NoBonn Rol:

IC uygunluk veya kullanm uygunluu deerlendirmesi yapmak

IC iin uygunluk veya kullanm uygunluu sertifikas hazrlanmak

Alt sistem iin EC dorulamas yapmak

Alt sistem iin teknik dosyay derlemek

Alt sistem iin EC dorulama sertifikas hazrlamak

DeBo, ilgili ulusal dzenlemelerin gereksinimlerine gre yapsal alt sistemin veya karlkl

iletilebilirlik bileeninin nc taraf deerlendirmesinden sorumlu organizasyondur.

APS belgesi, NSA tarafndan bavurana verilmektedir. Vagon; servise verilmeden NSA tarafndan

verilmi APS belgesine sahip olmaldr. NSA ayrca pazarda bulunan IClerin TSIlara

uygunluunun denetlenmesinden de sorumludur. Avrupa Birliinin her lkesinde bulunan gncel

NSA bilgilerine Avrupa Demiryolu Ajansnn gvenlik ve karlkl iletilebilirlik veri tabannn

bulunduu ERADIS isimli web sitesinde ulalabilir. Ayrca yeni kurulmu bu web sitesinden

uygunluk, kullanm uygunluu ve dorulama beyanlar da bulunmaktadr. Avrupada yaklak 45

adet NSA bulunmaktadr. NSAnn rol:

APS belgesi hazrlamak sureti ile alt sistemin servise verilebilmesini salama

Bavuran; retici, zilyet veya mal sahibi olabilmektedir. Bavurann rol:

alaca NoBoyu ve deerlendirme modllerini semek,

IC iin EC uygunluk veya kullanm uygunluu beyannn hazrlanmas (bu beyan baz

durumlarda bir NoBonun uygunluk sertifikas olmadan hazrlanabilmektedir)

ICnin Avrupa Birlii pazarna karlmas,

Alt sistemin iin EC dorulama beyannn hazrlanmas

IC: Yk vagonlar iin ICler: tampon, koum takm, vagon zerindeki yazlar, boji ve cer tertibat,

tekerlek takm, tekerlek, aks, triblivalf, arlk sensoru valfi / otomatik dolu-bo tertibat, apleti

nleme sistemi, reglatr, fren silindiri/hava deposu, hava hortumu, akerman musluu, fren ama

kapama sistemi, sabo, ark, kondiviti boaltan hzlandrc valf, arlk sensoru, dolu-bo tertibat

ve dierleri. Kendisi de bir bileen olan boji ekil 6de grld gibi birok bileenden

olumaktadr.

ekil 6. Kendisi de bir IC olan Y25 tipi bojideki IC ler

Alt sistem: Demiryolu sistemi 5 yapsal alt sisteme ve 3 fonksiyonel alt sisteme blnmtr. Yk

vagonlar yapsal alt sistemlerden biri olan eken ekilen aralar (rolling stock) grubuna

girmektedir. Fonksiyonel alt sistemler iin APS belgesi zorunluluk olmamasna ramen yapsal alt

sistemler iin zorunludur.

2008/57/EC ye gre ekil 7 ve ekil 8de grlecei zere iki tr sertifikalandrma yaplmaktadr:

IClerin uygunluu veya kullanm uygunluu deerlendirmesi

Alt sistemlerin EC dorulamasnn gereklemesi

ekil 7. IC uygunluk deerlendirmesi

ekil 8. Yk vagonunun dorulama ilemi

Bir yk vagonunun yukarda anlatlan sre sonunda servise verilmesinden sonra, yk vagonunun

temel gereksinimlerinin korunmas ve srdrlmesinden sertifikal bir ECM sorumlu olmaktadr.

Ayrca vagon servise verilmeden nce NVR ktne kayd yaplr.

3.1. Deerlendirme Modlleri

Genel bir kural olarak, bir rn tasarm ve retim aamalar boyunca bir modle gre uygunluk

deerlendirmesine tabi tutulur. Modler anlayn temel amac, uygunluk deerlendirme

yntemlerini, rnlerin zelliklerini ve tadklar risk oranlarn dikkate alarak belirlemektir. Dk

riskli rnlerde uygunluk deerlendirmesi iin gerekli test ve belgelendirme retici tarafndan

yaplr. Yksek riskli rnlerde ise test ve belgelendirmenin, NoBolar tarafndan yaplmas gerekir.

Uygunluk / kullanm uygunluu deerlendirmesi ve EC dorulamas ilemleri kullanlan modllere

gre yaplmaktadr. Her bir TSI modl aklamalar iermektedir. TSI WAG Ek Qda, tasarm ve

retimin farkl aamalarnda IClerin hangi modle gre deerlendirilecei belirtilmektedir. IC veya

bir yk vagonunun retiminde TSIda belirtilen modllerden hangisinin seilecei reticinin

tercihine baldr. retici kendi retim yntemine en uygun olan modl seer. IC deerlendirme

ileminde NoBo ile gerekli ilikinin derecesi her bir modlde farkldr. Bir yk vagonunun

deerlendirmesi iin EC dorulama ilemi tm durumlarda bir NoBo tarafndan yaplr ve NoBo

tarafndan bir EC dorulama sertifikas hazrlanr. Bir yk vagonunun deerlendirmesi iin 3

seenek bulunmaktadr: Bunlar: SB/SD, SB/SF, SH2.

SB modl (EC Tip ncelemesi): Tasarm aamasn kapsar ve retim aamasn

deerlendiren bir modlle birlikte kullanlmaldr. EC Tip ncelemesi Sertifikas bir NoBo

tarafndan dzenlenir.

SD modl (retim Kalite Gvencesi): retim aamasn kapsar ve SB modln takiben

kullanlr. EN ISO 9001 standard kalite gvencesi temellidir.

SF modl (rn Dorulamas): retim aamasn kapsar ve SB modln takiben

kullanlr. Bir NoBo Modl SB ye gre dzenlenen EC Tip ncelemesi Sertifikasnda

tanmlanan tipe uygunluu kontrol eder ve bir uygunluk belgesi dzenler.

SH modl (Tam Kalite Gvencesi): Tasarm ve retim aamalarn kapsar.

3.2. Bir NoBonun Hazrlayabilecei Sertifikalar ve retici/Bavurann Hazrlayabilecei

Beyan Belgeleri

Aada bir NoBonun bir IC iin hazrlayabilecei sertifikalar deerlendirme modlleriyle (yeni)

birlikte sralanmtr:

EC Tip nceleme Sertifikas (modl CB)

EC Tip Tasarm Sertifikas (modl CH1)

Kalite Ynetim Sisteminin Onay (modl CD, CH, CH1)

EC Uygunluk Sertifikas (Modl CA1, CA2 veya CF)

EC Kullanm Uygunluu Sertifikas (Modl CV)

Aada bir NoBonun bir yk vagonu iin hazrlayabilecei sertifikalar deerlendirme

modlleriyle (yeni) birlikte sralanmtr:

EC Tip nceleme Sertifikas (modl SB)

EC Tip Tasarm Sertifikas (modl SH1)

Kalite Ynetim Sisteminin Onay (modl SD veya SH1)

EC Dorulama Sertifikas (Modl SD, SF, SG veya SH1)

ISV Sertifikas

Aada bir reticini bir IC iin hazrlayabilecei beyan belgeleri bulunmaktadr:

EC Uygunluk Beyan

EC Kullanm Uygunluu Beyan

Aada bir bavurann bir yk vagonu iin hazrlayabilecei beyan belgeleri bulunmaktadr:

EC Dorulama Beyan

ISV Beyan

Yukarda deerlendirme modllerinin yeni isimleri kullanlmtr. Yukarda sz edilen belgelerin

hazrlanmas ve ierii ile ilgili bir klavuza ERAnn resmi sitesinden ulalabilir.

3.3. Bir Yk Vagonuna APS Belgesi Almak in Yaplmas Gerekenler

NoBo seimi

Onaylama Plan. Bu plan NSA tarafndan kabul edilmelidir. NSA son artlar hakknda bilgi

verir.

NSA ile bavuran arasnda szleme

APS belgesi iin bavuru

NSAnn bavuruyu kontrol etmesi

Kontrol sonucu olumlu ise APS belgesinin verilmesi

3.4. APS belgesi iin Gerekli Dokmanlar

EC Dorulama Beyan

Ulusal Kurallar Dorulama Beyan

Ara iin Teknik Dosya

lgili her bir konu iin Teknik Dosya

3.5. Dorulama lemi

EC dorulamas ilemi vastasyla bir NoBo tarafndan bir yk vagonunun

lgili TSI lara uygunluunun

Szlemeden doan dier dzenlemelere uygunluunun

kontrol edildii ve sertifikalandrld bir ilemdir.

eriinde ilgili TSIlarn belirtildii Dorulama Sertifikas, NoBo tarafndan hazrlanmakta ve

deerlendirmenin pozitif kmas durumunda bavurana verilmektedir. Daha sonra bavuran EC

Dorulama Beyan belgesini hazrlayabilir.

3.6. Teknik Dosya

EC Dorulama Beyan belgesinin eki olan teknik dosya aadakileri iermelidir:

Tasarma bal teknik karakteristikler

Kullanm koullar, kstlamalar, (n) koullar, vagonun tanm, proje sreleri, sunulan

istisnai izinler, kullanlan yasal esaslar

IClerin listesi (tanm iin TSI WAGa (2006/861/EC ve 2009/107/EC) baknz)

IClerin Uygunluk veya Kullanm Uygunluu Beyanlarnn kopyalar. Uygun hallerde NoBo

tarafndan yaplan hesaplamalar, testler ve incelemeler.

Yk vagonunun ilgili TSIlara uygunluunun ifade edildii; NoBo tarafndan imzal,

hesaplama notlar ile birlikte EC Dorulama Sertifikas.

EC Dorulama Sertifikas, NoBo tarafndan hazrlanm inceleme ve kontrol raporlar ile

birlikte olmaldr.

Dier EC sertifikalar.

Risk deerlendirmesi gerekli ise CSM (Genel Gvenlik Metodu (Common Safety Method)

deerlendirmesi raporu

Teknik dokmantasyon (fren reglatr izimi, fren silindiri izimi, triblivalf izimi,

akerman musluu izimi, dolu/bo yk deitirme tertibat izimi, arlk sensr tertibat

izimi, UIC sembolleri ile birlikte fren ak-kapal / yk-yolcu tertibat izimi, yardmc

hava deposu izimi, el freni komple izimi, fren sistemi montaj izimi, tekerlek takml

boji/dingil atal izimi, susta izimi, boji komple izimi, vagon genel komple izimi,

vagonda bo braklan alanlar izimi, tampon komple izimi, tampon para listesi, cer

tertibat komple izimi, cer tertibat para listesi, sandk komple izimi, sandk para listesi,

asi komple izimi, asi para listesi, vagonun boyut lmleri izimi, kaynak sertifikas, cer

ve tampon tertibatnn belirli zelliklerinin izimi, vagon yazlarnn izimi, hava

hortumunun izimi, dingil yata yalama maddeleri, asi malzemesinin sertifikas, sandk

malzemesinin sertifikas, tampon balant elemanlarnn izimi, vagon bakm plan,

topraklama kablosu izimi, topraklama kablosu balantlarnn izimi, tutamaklarn izimi,

koum takm izimi, saanlk izimi, cer kancas izimi, yanc maddelerin listesi, fren

pnmatik sisteminin izimi, tekerlek profilinin izimi, fren para listesi, el freni para listesi,

cer tampon tertibatnn basamakla l uygunluu, vagonun arlk lm, sabonun izimi,

sustalama / sspansiyon sisteminin izimi, asi lm formu, asi kaynak plan ve kaynak

izimi, test sonularnn hesap sonular ile dorulanmas raporu, asi-pivot balants

izimi, doldurma boaltma grubu izimi, doldurma boaltma kullanm klavuzu, vagona ait

tm testlerin raporlar ve tm hesaplama raporlar) ve teknik dokmantasyon indeksi (sra

no, balk, firma, belge no, revizyon, tarih)

TSI WAGn ilgili maddelerine gre deerlendirme tablosu

letim koullar ve bakm onarm artlar

Yap bilgileri ve vagonun sicil kayd

Fotoraflar

3.7. Saklama ve Dil

Yk vagonunun tm servis mr boyunca teknik dosyann tamamnn kopyas bavuran

tarafndan tutulmaldr. Herhangi bir Avrupa Birlii ye lkesi tarafndan talep edilirse

gnderilmelidir.

EC dorulama ilemleri ile ilgili dosyalar ve yazmalar bavurunun yapld lkenin dili

veya Avrupa Birliince kabul edilmi bir dil ile yazl olmaldr.

3.8. NoBo Tarafndan Yaplan Kontrol

Bu kontrol, yk vagonunun retimi srasnda teknik dosyann hazrlanmasndan doan

zorunluluklar salamay amalamaktr.

Bu nedenle NoBo;

Gerekli grdnde istedii zaman retim ve test tesislerine eriebilmeli yani girebilmelidir.

Periyodik olarak ilgili TSIlara uygunluunun denetimlerini yerine getirmeli ve bunlar

raporlamaldr.

retim tesislerine beklenmedik ziyaretler ve tam veya ksmi denetimler yapma hakkna

sahiptir.

EC kullanm uygunluu beyan belgesi verilmesi durumunda; demiryolunda kullanma

uygunluunu deerlendirmek iin IClerin monte edildii bir yk vagonunu kontrol

edilmelidir.

4. TSI ve UTP Edeerlii

lkemiz, uluslararas bir kurulu olan OTIFe (Demiryolu ile Uluslararas Tama iin Hkmetler

aras Organizasyon) yedir. OTIF tarafndan yaynlanan Uluslararas Demiryolu Tamalarna

ilikin Szleme (COTIF) TBMM tarafndan karlan 06.10.2005 Tarih ve 5408 Sayl kanunla

Trkiye Cumhuriyeti tarafndan kabul edilmi ve kabul edilen COTIF' in artlarn lke olarak

01.07.2006 tarihinden itibaren uluslararas trafikte uygulama zorunluluu domutur. Hkmetler

aras bu organizasyonun temel amac; demiryolu ile yaplan yk ve yolcu tamaclnn

uygulanmasnda kullanlan kurallarda yeknesakln salanmas ve gelitirilmesidir.

COTIF 1999 Szlemesinin F eki APTUde uluslar aras trafikte kullanlacak demiryolu malzemesi

iin teknik standartlarn onaylama ve UTPlerin kabul edilme usul aklanmtr. Prensipte her bir

alt sistem UTPye tabidir. lgili olan yerlerde bir alt sistem eitli UTPlerin kapsamna girebilir

veya tek bir UTP eitli alt sistemleri kapsayabilir. UTPler ile TSIlarda olduu gibi demiryolu

sisteminin karlkl iletilebilirliini salamak ve temel gereksinimleri karlamak amalanmtr.

UTPler ekil olarak iki stundur (ekil 9). Stn olmayan tam genilikteki metin, benzer Avrupa

Birlii TSI metinleriyle ayndr. ki stuna ayrlan metin, UTP ve bezer TSI metinleri iin farkldr.

Sol taraftaki stn OTIF dzenlemeleri olan UTP metnini gsterirken sa taraftaki stn Avrupa

Birlii TSI metnini gsterir. ki stn arasndaki baz terimlerdeki farkllklar tablo 1de grlebilir.

ekil 9. u an yrrlkte olan UTP WAGa ait bir sayfann yars. ekil olarak iki stundan

olumaktadr.

OTIF dzenlemeleri ATMF Madde 3a ve 5 kapsamnda ilgili Avrupa Birlii dzenlemeleriyle

edeer kabul edilmitir. Bu nedenle daha nce sz edilen vagon zerindeki TEN iareti ayn

zamanda ilgili tm UTPlere tam uygunluu ifade eder. TSI WAG ve UTP WAGn yrrle

girmesinden sonra retilen yk vagonlar TSI ve UTPlere tam uygun deilse; zerinde TEN iareti

konulmayaca gibi RIV iareti de konulmaz ve sadece yurt ii trafikte kullanlabilir. Yk vagonlar

ile ilgili mevcut iki adet UTP bulunmaktadr. Bunlar UTP WAG ve UTP NOI olup her ikisi de

01/12/2012 tarihinde yrrle girmitir. Kabul edilen UTPler www.otif.org sitesinde ngilizce,

Almanca ve Franszca olarak yaynlanmaktadr.

Avrupa Birlii Dzenlemeleri OTIF Dzenlemeleri

Karlkl letilebilirlik (TSI) Tektip Teknik Kurallar (UTP)

Onaylanm Kurulu (Notified Body) Deerlendirme Organ (Assessing Entity)

Ulusal Gvenlik Otoritesi (National Safety Authority) Yetkili Makam (Competent Authority)

Hizmete Verme Ruhsat (Authorization for Placing in Service) Teknik Kabul (Technical Admission)

EC Dorulama Sertifikas (EC Certificate of Verification) na Tipi Sertifikas (Design Type Certificate)

EC Uygunluk Beyan (EC Declaration of Conformity) Uygunluk Beyan (Declaration of Conformity)

Karlkl letilebilirlik Bileeni (Interoperability Constituent) Yap Eleman (Element of construction)

Tablo 1 TSIlardaki baz terimlerin UTPlerdeki karlklar

5. Yk Vagonlarna Yaplan Testler

TSI WAG gre yaplan geometrik, teknik uyumluluk, fonksiyonel, yorulma testi, mekanik,

termomekanik vd. deerlendirme sonularna gre bir bileene uygunluk/dorulama beyan belgesi

hazrlanmaktadr. Bir yk vagonunu oluturan her bir bileenin EC beyanna sahip olduu

dnlerek, bu yk vagonuna TSIa gre genel olarak aadaki ekilde gruplanm testler

yaplmaktadr.

5.1. Statik Gerilme Testleri (Static Strength Tests)

Vagona bir test standnda laboratuvar ortamnda eitli yatay ve dey kuvvetler uygulanmakta ve

aseye yaptrlm strain gage yardmyla meydana gelen gerilmeler llmektedir.

ekil 10. Test standna bal bir Sgss tipi yk vagonu

ekil 11. Vagon asesine bal strain gageler

ekil 12. Strain gagelerden gelen verilerin topland veri toplama ve kayt sistemi

5.2. Yorulma Testleri (Fatigue Tests)

Deien dinamik yk ile yapnn dayanm kontrol edilmektedir. Bu test bir kontrol sistemine bal

eletro-hidrolik krikolarn e zamanl altrlmasyla yaplmaktadr.

ekil 13. Test standna bal bir boji asesi. Deiik noktalardan dinamik kuvvetler

uygulanmaktadr.

5.3. arpma Testleri (Buffing Tests)

Vagonun baka bir vagona arptrlmas suretiyle vagonda oluan dinamik gerilmeler, boji ile ase

arasndaki balant ve tamponlarn karakteristikleri incelenmektedir. Bu test esnasnda llen

deerler: arpma hz, arpma kuvveti, tampon stroku, vagonun ivmesi, vagonda oluan gerilmeler

ekil 14. arpma an

5.4. Seyir Gerilim Testleri (Running Strength Tests)

Vagon seyir halindeyken vagon yaps zerinde bulunan daha nceden belirlenmi noktalarda

meydana gelen dinamik gerilme yklerinin bykl llmektedir.

ekil 15. Habis tipi bir yk vagonuna seyir kalite testi yaparken

5.5. Fren Testleri (Brake Tests)

Bu test vagon seyir halinde ve yerinde dururken yaplmaktadr. Fren modlarna gre vagonun fren

yzdesi ve fren arl belirlenmektedir. Fren sistemi paralarnn fonksiyonel testleri

yaplmaktadr. Yerinde dururken yaplan testte; UIC 540a gre tm fren parametreleri kaydedilir

ve llr. Vagon tam yklyken belirli bir meyilde el freni ile vagonun durup durmad denenir.

Vagon seyir halindeyken yaplan testte iki vagon arasndaki balant koparlr ve vagonun kamas

durumundaki fren parametreleri incelenir. Tm fren testlerinde; online olarak kaydedilen ve izlenen

parametreler: fren silindiri / kondivit hatt / yardmc hava deposu / Cv / T basnlar, vagonun hz,

frenin uygulanma ve vagonun durma noktasndaki mesafe, vagonun boylamasna ivmesi, sabo ve

arklardaki kuvvetler, tekerleklerin yuvarlanma yzeylerindeki scaklklar, fren silindirlerinin

stroklar

ekil 16. Sabo ve arktaki kuvvetlerin llmesi

ekil 17. Dolu bir vagona fren testleri yaplrken

5.6. Dereya Kar Diren Testleri (Resistance to Derailment)

Vagonun laboratuvar ortamnda deraya kar direnci test edilmektedir. Yol kvrm deiikliklerinde

tekerlee yk gelmemesi durumunda vagonun deray edip etmedii incelenmektedir. Tekerlein

dikey yer deiimi ile birlikte tekerlee gelen kuvvet ve vagon asesinin burulma salaml (ct*)

deerleri llmektedir.

ekil 18. Tekerlek yklerinin llmesi. Bu test srasnda burulma sertlii (ct*) deerleri de

llmektedir

5.7. Seyir Kalite Testleri (Ride Quality Tests)

Seyir kalite testleri bir test yolunda tekerlek takmna, boji asesine ve vagon asesine taklan

ivmelerler ile gerekletirilmektedir. Ayrca tekerlek takmlarndaki yanal kuvvetler Y ve dikey

kuvvetler Q de llmektedir.

ekil 19. Sg tipi bir yk vagonunun test edilmesi

ekil 20. Vagon zerindeki sensrlerden alnan bilgiler yolcu vagonundaki veri toplama sistemine

kayt edilmektedir

5.8. S ekilli Kurplarda Boylamasna Kuvvetler Altnda Deraya Kar Gvenlik Testleri

(Tests of Safety Against Derailment under Longitudinal Forces in S-shaped Curves)

Bu test zel test yolunda S kurplar zerinde bo vagon ile yaplmaktadr. inde test vagonunun

bulunduu bir tren dizisinin arkadan itilmesi ve tren dizisinin nndeki bir lokomotif ile fren

yaplmas suretiyle boylamasna oluan kuvvetlerin seyir gvenliine etkileri sensrler yardmyla

llerek incelenmektedir.

ekil 21. Bojiye bal sensrler

ekil 22. zel test yolunda S kurplar zerinde bo vagon ile yaplan test

5.9. Boji Yalpa Torku Testleri (Bogie Yaw Torque Tests)

Bu testte ama dolu ve bo vagonda bojinin dnme torkunu lmektir. Bojinin belirli hz ve ada

dndrlmesi ve dndrlrken gerekli kuvvetin llmesi ile gerekletirilir.

ekil 23. Test stand stmde boji dnme torkunun lm

5.10. Grlt Testleri (Noise Tests)

Bir test yolunda vagonun evresine yayd grlt llmektedir. Yk vagonunun 80 km/saat

hzda birim uzunluktaki dingil saysna bal olarak grlt seviyesinin 82-85 dB(A) geip

gemediine baklmaktadr.

ekil 24. Grlt testi sonucu elde edilen bir grafik

ekil 25. Demiryolu kenarna kurulmu grlt lmnde kullanlan cihazlar

5.11. Kurp, Feribot ve apraz Engeli Aabilme Testleri (Curve, Ferry and Traverser

Negotiation Tests)

Bu testler bir test stand zerinde yaplmaktadr. Bu test ile vagon asesi ile bojisi arasnda birbirine

dokunan/arpan ksmlarn olup olmadna baklmaktadr. Kurp testi bojinin dndrlmesi ile,

feribot ve apraz engeli ama testi yola elik bir engel koymak suretiyle yaplmaktadr.

ekil 26. Test stand zerinde bir Z tipi yk vagonu

ekil 27. Bu test ile Fren reglatrnn vagon asesine temas ettii belirlenmitir

5.12. Topraklama Testleri (Earthing Tests)

Bu test vagonun seilen paralar ile ray arasndaki elektriksel diren llerek yaplr.

ekil 28. Elektriksel diren lmnde kullanlan cihaz

5.13. Hesaplamalar

Yukardaki testlere ilaveten istenen hesaplar:

Gabari hesab

Fren hesab

El freni hesab

Tampon ekseni ykseklii hesab

Tampon aln plakas hesab

Vagon ile boji arasndaki dnme alar hesab

Rampa sr incelemesi

FEM analizi

Yan yastk hesab

Manevrac boluu serbest alan hesab

6. Sonu ve Deerlendirme

Bu almada bir yk vagonunun sertifikalandrma sreci zetlenmitir. TSI ve UTP Edeerlilii

bal altndaki aklamalardan da anlalaca zere; lkemizde retilen ve uluslararas trafikte

kullanlmak istenen yk vagonlar bu almada anlatlan sreten geerek bir sertifikaya sahip

olmas gerekmektedir. Dier taraftan; dier alt sistemler (lokomotif, yolcu vagonu vd.) iin de

benzer sre geerlidir.

Kaynaklar:

http://www.eisenbahn-cert.de

http://www.era.europa.eu/Pages/Home.aspx

http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/

https://pdb.era.europa.eu/default.aspx

http://www.otif.org/