Bir Cismin Sürtünme
3
Bir cismin sürtünme ile elektriklenmesi yaklaşık olarak 2700 yıldan beri bilinmektedir. Bilhassa naylon miktarı fazla olan kazaklar giyilirken veya çıkarılırken kıvılcımların oluşması elektrik yükünün hareketine bir örnektir.Yağmurlu havalarda bulutlarla yer arası veya buluttan buluta oluşan şimşekler de bir diğer örnektir.Uzun yıllara dayanan gözlemler sonunda sürtünme ile elektriklenme de iki tip elektrik yükü olduğu bulunmuştur.İpeğe sürülen bir cam çubuk diğer bir cam çubuğun yanına getirilirse çubuklar birbirini itecektir. Diğer taraftan kürke sürtülmüş bir plastik çubuk ,aynı cam çubuğun yanına getirilirse onu çekecektir.ABD bilim adamlarından Benjamin Franklin(1706-1790), plastik çubukta oluşan elektrik yüküne (-) negatif ve cam çubukta oluşan elektrik yükün (+) pozitif terimlerini getirmiştir. Ben Franklin?nin yıldırım çubuğu en önemli buluşlardandı. Günümüzde halen kullanılan bu çubuk, 250 yıl içinde değişme gösterdi ve çeşitli şekillerde kullanıldı.Örneğin; Fransa?da 1970?e kadar,tüm binalarda kullanılan yıldırım çubukları radyum (226Ra) ile kaplıydı.Ucunda oluşan iyonizasyon fırtına bulutu olduğunda nötrölüzasyon akımını arttıracaktı.Her ne kadar en azından teoride bu doğru olsa da,çubuklar az miktarda radon ürettiler.Radyumun yarı yaşam süresi 1600 yıl olduğundan ,eski yıldırım çubukları iyi bir sistemdir. Yıldırım çubuğundan başka ,20. yüzyılın başında elektrostatiğin ilk endüstri uygulamaları yapılmıştır.1906?da Frederick Cottrell elektrofiltreyi yada Elektrostatic Precipitator?ı üretti. Yanan cisimlerden çıkan külleri tutarak çevre kirliliği oluşmasını engellemiştir.
description
Elektriksel Korunma yöntemleri
Transcript of Bir Cismin Sürtünme
Bir cismin srtnme ile elektriklenmesi yaklak olarak 2700 yldan beri bilinmektedir. Bilhassa naylon miktar fazla olan kazaklar giyilirken veya karlrken kvlcmlarn olumas elektrik yknn hareketine bir rnektir.Yamurlu havalarda bulutlarla yer aras veya buluttan buluta oluan imekler de bir dier rnektir.Uzun yllara dayanan gzlemler sonunda srtnme ile elektriklenme de iki tip elektrik yk olduu bulunmutur.pee srlen bir cam ubuk dier bir cam ubuun yanna getirilirse ubuklar birbirini itecektir. Dier taraftan krke srtlm bir plastik ubuk ,ayn cam ubuun yanna getirilirse onu ekecektir.ABD bilim adamlarndan Benjamin Franklin(1706-1790), plastik ubukta oluan elektrik ykne (-) negatif ve cam ubukta oluan elektrik ykn (+) pozitif terimlerini getirmitir. Ben Franklin?nin yldrm ubuu en nemli bululardand.
Gnmzde halen kullanlan bu ubuk, 250 yl iinde deime gsterdi ve eitli ekillerde kullanld.rnein; Fransa?da 1970?e kadar,tm binalarda kullanlan yldrm ubuklar radyum (226Ra) ile kaplyd.Ucunda oluan iyonizasyon frtna bulutu olduunda ntrlzasyon akmn arttracakt.Her ne kadar en azndan teoride bu doru olsa da,ubuklar az miktarda radon rettiler.Radyumun yar yaam sresi 1600 yl olduundan ,eski yldrm ubuklar iyi bir sistemdir.
Yldrm ubuundan baka ,20. yzyln banda elektrostatiin ilk endstri uygulamalar yaplmtr.1906?da Frederick Cottrell elektrofiltreyi yada Elektrostatic Precipitator? retti. Yanan cisimlerden kan klleri tutarak evre kirlilii olumasn engellemitir.
Elektrofiltreler bu olayn balangcyd.Daha sonra eitli partiklleri birbirinden ayrmak iin yntemler bulundu,rnein boya fkrtmak iin yada kuru tabakalar (kuma yada zmpara kad iin)retmek iin bulunan metotlar gibi.Hukuku ve fiziki Carlson patent ofisinde alyordu,patent katlarnn fotokopilerine ihtiya duyuldu.Carlson? da fotokopi makinesi yapmaya karar verdi.Fotoiletken ve elektrostatii kullanarak alma prensibini oluturdu ama kimse alacana inanmyordu ve hakl ktlar.Yllar sonra elektrostatik olarak bilinen bu almalar ok byk etki yaratan Xerox? la sonu verdi.
1930?larda Orta-Bat Amerika?da tahl ambarlarnda patlamalar (haftada bir tahl ambar patlyordu) yaand.Hastane operasyon odalarnda ve laboratuarlarda patlamalarn artmasda statik elektrie baland.
Elektrostatik dearj bu tr patlamalarn kaynayd.1950 ve 1960?larda yeni bir patlama tr ortaya kt.Ya tankerleri yksek basnl sularla ykandnda eitli kazalara sebebiyet verdi.Patlayc buhar-hava karm hidrokarbon artndan gelse de,patlamann sebebi hala bilinmiyordu.Nedeni homojen olmayan alan iinde suyun darbe vurular olarak grlyordu. Statik elektrikteki olay sadece patlamalardan dolay deildi.1930?larda tekstil endstride olduu gibi basm endstrisinde de etkisini gsterdi.Katlar birbirine yapyordu,fiberler filtreleri tkyordu.Statik elektrik araba radyosunun atrdamasna yada bir eye dokunduunuzda arplmanza neden oluyordu.Bunlar da lastie karbon kartrlarak iletken hale gemesi olayna nderlik etti.
1940 ve 1950?lerde naylon ve teflon gibi malzemelerin retilmesiyle,statik elektrik her gn kullanlan bir olgu haline geldi.nsanlar statik elektrii giysilerin zerimize yapma yada su musluuna dokunduumuzda istenmeyen oklara maruz kalma nedeni olarak alglad.Ayrca televizyon ekrann yada monitrlerin kirlenmesine neden oluyordu.Halkn inanna gre statik elektrik ba arsna neden oluyordu ve atmosferdeki iyi negatifle kt pozitif iyonlarn dengesiydi.
Statik elektrik ufak bir ayrnt olarak bilinmekte.1960?larda statik elektrik yeni bir sektre srad:ELEKTRONK.Bazlarna gre Mosfetler elektronik devrinin balangcyd. Mosfetlerden nce statik elektrik kendini hissettiriyordu ama bu bilinmiyordu.Elektrostatik (statik elektrik deil) elektronik dnyasna yerletirilen bir uygulama deildi. Komplike elektronik devreler bozulduunda,baz elektronikiler ykle elektrik alan iddeti arasndaki ilikinin (ekil 4?te de gsterildii zere) bozulmaya neden olabileceini savundular.
ou insana gre elektrostatik elektronik endstride olduka yeniydi.Elektrostatii yeni bir alan olarak kabul ettiler ve ona yeni bir isim verdiler:Elektrostatik Dearj (ESD).Gnmzde kvlcm,korona,fra ESD? nn uygulamalarndandr.
