Bilim Siteleri 4

HHAAZZIIRRLLAAYYAANNLLAARR :: RRaaflfliitt GGüürrddiilleekk -- DDuurraann AAkkccaa -- FFuullyyaa KKooççaakk -- AAyyflfleeggüüll DDoo¤¤aann BBiirrccaannBBTTDD AArraaflfltt››rrmmaa vvee TTaassaarr››mm GGrruuppllaarr››

TTEEMMMMUUZZ 22000066 SSAAYYIISSIINNIINN ÜÜCCRREETTSS‹‹ZZ EEKK‹‹DD‹‹RR

B‹L‹MS‹TELER‹

B‹L‹MS‹TELER‹

44

ekKapakTemmuz 6/23/05 9:53 PM

2 Temmuz 2006B‹L‹M veTEKN‹K

Biyoloji

Sapsar› bir çiçek görüyoruz veüzerinde bir ar›. Yarg› haz›r: Ar›lar sar›y› çekicibuluyor. Biz, gözlerimiz elektromanyetik tayf›ndar bir bölgesine, optik (görünür) dalgaboylar›n› kapsayan bölgeye duyarl› oldu¤u içinbaz› iflaretleri göremiyoruz. Ancak ar›lar›n görselalg› efli¤i, morötesi dalga boylar›n› dakapsad›¤›ndan bizim gördü¤ümüzden çok dahazengin bir tablo izliyorlar. Peki, biz bu tabloyuhiç göremeyecek miyiz? ‹yi ki teknolojimizelektromanyetik tayf›n hemen her bölgesindeki›fl›n›m› yakalayabilecek duyarl›kta ayg›tlaryapmam›za izin veriyor. Bunlar›n basit bir taneside özel filtreler. ‹flte Norveçli amatör foto¤rafç›Bjorn Rorslett, morötesi ve k›z›lalt› filtrelerkullanarak bize çiçekleri ar› ya da di¤erböceklerin gözleriyle seyrettiriyor. www.naturfotograf.com/UV_flowers_list.html#top

Ar›n›nGözüyle

Bombus ar›lar›n› öteki ar›türlerinden ay›rt etmek kolay.Çok daha iriler, tüylüler vetoparlaklar. ‹nsan›n eline al›psevesi geliyor. Bu kadar fark›gözleyebilmek, biz amatörleriçin yeterli olabilir. Ama tabiiki bir entomolog

(böcekbilimci) içinde¤il. ‹flte bu site deLondra’daki Do¤aTarihi Müzesitaraf›ndanprofesyoneller içinhaz›rlanm›fl. Bu ar›lar›nbaz›lar› de¤iflik“formalar›” ile kolaycaay›rt edilebilirken,baz›lar›n› flöyle iyice birevirip çevirmedens›n›fland›rabilmek

neredeyse olanaks›z. Onuniçin site, alfabetik s›raya yada bölgelere göredüzenlenmifl aç›klamal› tür

listelerinin yan› s›ra, buhayvanlar›n üzerinet›klayarak büyütebilece¤inizefley organlar›n›nfoto¤raflar›n› bile içeriyor.www.nhm.ac.uk/entomology/bombus/index.html

Tombalak Ar›lara‹nce Bak›fl...

Kelebekler Geçiti

Öldürüp koleksiyonlama h›rs›nakap›lmadan kelebek gözlemcili¤igüzel bir u¤rafl. Zaten foto¤rafmakineleri de olduktan sonra bumuhteflem yarat›klar›n zaten k›sac›kolan ömürlerini sonland›rman›n biranlam› var m›? Yan›n›za kameran›z›ald›n›z, aç›k hava bol günefl,rengarenk kelebekler. Belki degörüntüledi¤iniz örnek, çok enderbulunanlardan ya da flimdiye kadarhiç gözlenmemifl biri. Nas›l emin

olaca¤›z? Tabii ki görüntü arflivlerinebakarak. ‹flte size kendi örneklerinizi

karfl›laflt›r›p, özellikleriniokuyabilece¤iniz binlerce kelebek vet›rt›l. Birinci sitede (*) ve içerdi¤ilinklerde Kuzey Amerika’da yaflayan4000 kadar kelebek türüneulaflabiliyorsunuz. ‹kincideyse (**)Do¤a merakl›s› üç ‹talyanbiliminsan›, Avrupa ve KuzeyAfrika’da bulunan 1500 kadarkelebek ve güveyi tan›t›yor.

*facweb.furman.edu/~snyderjohn/leplist** www.leps.it

bilimnetEKolaraktan 6/23/05 11:53 PM

3Temmuz 2006 B‹L‹M veTEKN‹K

BiyolojiDavetsiz Misafirler Onlar da böyle geçiniyor iflte!Kimisi için hava yok, kimisiiçin manzara yok. Ama iyi kiburunlar› da yok. Çünkükiminin evi ba¤›rsaklar,kimisinin de terli, nemliortamlar. Ama yiyecekderseniz bol. Hem de enbesleyicilerinden.

Tahtakurular›ndan, tenyalarakadar 180 parazit türüne ait550 resmi bu sitedeinceleyebilir, bu istenmeyenmisafirlerin özelliklerikonusunda bilgilereulaflabilirsiniz.

www.biosci.ohio-state.edu/~parasite/home.html

Hiç Elektron MikroskopuKulland›n›z m›?“Nerdeee?” diye hay›flanmay›n. T›p ö¤rencilerininpek ço¤u da bir elektron mikroskopunun yan›nabile gidememifl, neye benzedi¤ini ancak derskitaplar›nda görmüfltür. Ama flimdi o sizinaya¤›n›za geliyor. Daha do¤rusu parmaklar›n›z›nucuna. NASA Kennedy Uzay Merkezi’ncehaz›rlanm›fl bu sitede yaln›zca elektronmikroskopunu tan›makla kalm›yorsunuz.Ücretsiz indirebilece¤iniz bir Java program›sayesinde kullanabiliyorsunuz da. Kullan›c›lar,seçtikleri örnek üzerinde gezinebiliyorlar,istedikleri yere zoom yapabiliyorlar ve bircetvelle örne¤in bir bokböce¤inin bacakuzunlu¤unu ölçebiliyorlar.

learn.arc.nasa.gov/vlab/index.html

Y›lanlar ve öteki “sevimsiz” canl›largibi örümcekler de yeterinden fazlabat›l inan›fl ve uyduruk hikayeyekaynakl›k etmifller. Seattle’dakiBurke Müzesi’nin araflt›rmac›yönetmeni Rod Crawford’un

haz›rlad›¤› Örümcek EfsaneleriSitesi’nde bu sekiz bacakl› canl›larlailgili 50’den fazla yanl›fl inan›flçürütülüyor. Örne¤in, evdekiörümce¤i d›flar›ya at›p“özgürlü¤üne” kavuflturmaklahayvana iyilik yapm›yorsunuz.Çünkü evinize en az sizler kadarba¤›ml› olan örümcek, büyükolas›l›kla ölüyor. Herkesin her y›luykusunda en az dört örümcekyuttu¤u inanc›na gelince, kaydageçmifl böyle tek bir olay olmad›¤›gibi, bir örümce¤in fark›ndaolmadan yutulmas› da mümkünde¤il.

www.washington.edu/burkemuseum/spidermyth

Örümcek Safsatalar›

Gözlerimiz, zihnimiz kendi boyutlar›-

m›za ve daha büyük yap›lara al›flk›n.

Dolay›s›yla mikrodünya hakk›nda ne

kadar bilgimiz olursa olsun, bu dün-

yaya bir elektron mikroskopuyla gi-

rince insan akl›n›n ucuna bile getir-

medi¤i detaylar› dev boyutlarda izle-

menin flokunu yafl›yor. ‹sterseniz, bir

paspasa benzeyen kedi dili üzerinde

tüyleri düzeltmek için ideal bir araç

olan uçlar› k›vr›k “çivileri” izleyin, is-

ter bir kök hücre üzerindeki k›vr›m-

lar›. Mönü zengin: 1500’ün üzerinde

renklendirilmifl ya da siyah beyaz gö-

rüntü sizi flafl›rtmak için s›rada. Ayr›-

ca ileride bir elektron mikroskopu-

nuz olursa, nas›l kullanabilece¤inizi

flimdiden ö¤renebilirsiniz.

education.denniskunkel.com

Elektronla Bak›fl



Yaban›l Adres DefteriGösteriflli kürkü ya da tüyleriyle hay-ran kald›¤›n›z hayvan›n nerede yafla-

d›¤›n› bir türlü hat›rlayamad›n›z. Ad›da dilinizin ucunda; ama... Sorun de-¤il. Sitede 30.000’den fazla memeli,sürüngen, çiftyaflaml› ve kufl türü-nün dünyadaki 825 ekoloji alan›n›nneresinde yaflad›¤›n›, benzer özellik-lere sahip yerleri ve benzer özellikte-ki hayvanlar› ö¤renebiliyorsunuz.Ayr›ca siteyi co¤rafi olarak da taraya-biliyorsunuz. Yani üzerine t›klad›¤›-n›z bölge ya da kentte yaflayan türle-ri de görebiliyorsunuz.

http://www.worldwildlife.org/wildfinder/

Biyoloji

Virüs Defilesi Belki üreme organlar› yok; ama k›yafetleri sonderece renkli. Tabii bu iki site, üreme iflini içinegirdikleri hücrelere yapt›ran bu hastal›ketmenlerinin fl›kl›¤›yla ilgilenmiyor yaln›zca. Birvirüsün kabu¤unun yüzeyi, hücreye nas›l girdi¤iniya da baz› hücrelerden nas›l kaç›nd›¤›n› gösteriyor.La Jolla’daki (California) Scripps Araflt›rmaEnstitüsü taraf›ndan haz›rlanan birinci sitede, 200virüs tan›t›l›yor. ‹simlerinin üzerine t›klad›¤›n›zdavirüslerin görüntülerini, kabuk mimarilerini, bunlar›meydana getiren parçalar› ve birbirleriyleetkileflimlerini görebiliyorsunuz. Wisconsin Ünivesitesi’nce haz›rlanan ikinci sitedede çizim ve animasyonlarla 30 ayr› virüs tan›t›l›yor. * viperdb.scripps.edu** rhino.bocklabs.wisc.edu/cgi-bin/virusworld/virustable.pl

Kanada’daki Bat› OntarioÜniversitesi taraf›ndan haz›rlanm›flola¤anüstü e¤itici bir site. Sonderece etkili animasyonlarla beflduyumuzun nas›l iflledi¤ini, ayr›ca,örne¤in belle¤imizin nas›l çal›flt›¤›gibi tamamlay›c› bilgiler 12 bölümdeö¤retiliyor. Özellikle ö¤retmenleriçin son derece yararl› bir ders arac›.www.med.uwo.ca/physiology/courses/sensesweb

Vücut Ressamlar›Ama bunlar daha çok görünen k›-s›mlar›n alt›n› çizenler. 16.-19. yüz-y›llar aras›, anatomi biliminin bü-yük ç›k›fl yapt›¤› bir dönem. Budönemde anatomik çizimler deönemli bir geliflim gösterdi. Basitçizimler giderek daha gerçekçi gö-rüntülere dönüfltü, renklendi. To-ronto Üniversitesi (Kanada) Kütüp-haneleri’nce haz›rlanan “Anatomia”adl› online sergide, 95 ayr› t›p kita-b›ndan seçilmifl 4500 görüntüyeeriflebilirsiniz.link.library.utoronto.ca/anatomia/app-lication.index.cfm

Duyular›n Hareketli Dünyas›



Biyoloji

Burun Deyipgeçmeyin

Bu da burnunuzu sokmakta yararolan bir site. Ekranda bir formdoldurarak ücretsiz kayd›n›z›yapt›rd›ktan sonra, koku almaduyusuyla ilgili, çizimlerledesteklenmifl aç›klamalaraulafl›labiliyor. Sitenin popülerköflelerinden biriyse, “bunu biliyormuydunuz” format›ndahaz›rlanm›fl, kokuyla ilgili çarp›c›bilgilere ayr›lm›fl. Örne¤in, insanburnunun 10.000 farkl› kokuyuay›rt edebildi¤ini biliyormuydunuz? Ya insan burnunda 10milyon, köpek burnunda 200milyon koku almac› bulundu¤unu?Sabahleyin koku alma yetene¤ininen düflük düzeyde oldu¤unu,kokular› gün ilerledikçe daha iyiduyabildi¤imizi?

www.senseofsmell.org

Bahara Haz›rlanal›m...Cornell Üniversitesi (ABD) taraf›n-dan haz›rlanm›fl bu sitede çiçek vesebze yetifltiricili¤iyle ilgili her türlüyararl› bilgiye eriflebiliyorsunuz. Site-nin ilgi çekici bir köflesi size bahçe-nize en uygun çiçe¤i, sebzeyi, ya daçimi seçme olana¤› sa¤l›yor. Topra¤›-n›zla (verimli mi, kurak m› vb.) ya daistedi¤iniz çiçek ya da bitkiyle ilgiliözellikleri (sürekli mi, y›ll›k m›, mev-simlik mi, kokulu mu, kokusuz mu,rengi, boyu, bak›m kolayl›¤›, kurakl›-¤a dayan›kl› m› vb.) t›klad›¤›n›zda si-ze o özellikleri tafl›yan bir tür yelpa-zesi ç›k›yor ve bunlar›n ekimi ve ba-k›m›yla ilgili bilgiler veriliyor.

http://explore.cornell.edu/scene.cfm?scene=home%20gardening

Sitede do¤an›n güzelleri jüri önün-den teker teker geçiyorlar. Hem deen gösteriflli tuvaletlerini giymifl ola-rak. Vancouver’deki (Kanada) ‹ngilizKolumbias› Botanik Bahçesi taraf›n-dan haz›rlanm›fl sitede her gün ,dünyan›n çeflitli ülkelerini temsileden fotojenik çiçekleri gösteren“Günün Botanik Foto¤raf›” sergileni-yor.www.ubcbotanicalgarden.org/potd

Çiçeklerin GüzellikYar›flmas›

Sanal Kufl Müzesi

Tabii kaz›¤a geçirilmifl bir kuflu

evirip çevirmek insanda ac›ma hissi

uyand›r›yor; ama Amsterdam

(Hollanda) Zooloji Müzesince

haz›rlanm›fl site, ço¤unu yak›ndan

göremeyece¤iniz 150 kadar kufl

türüne yak›ndan bakma olana¤›

sa¤l›yor. Foto¤raflar› isterseniz

yüksek çözünürlükte getirebiliyor,

imleci görüntü üzerinde tutarak

360 derece döndürebiliyor,

görüntüye alttan ya da üstten

bakabiliyorsunuz.

www.science.uva.nl/ZMA/3dpics



Biyoloji

Küçü¤ün Sanat›“Bir Milimetrenin Alt›n› Tan›tma Enstitüsü iftiharla su-nar” diye karfl›l›yor sitenin ana sayfas›. ‹ftihar etmektehaks›z da de¤il. “Micropolitan Müzesi”nde, çok zenginolmasa da çeflitli ortamlardan (tatl› su, denizler, böcek-ler alemi vb.) seçilmifl örneklerin mikroskop alt›ndakirenkli görünümleri, gerçektende bir sanat eserini ince-liyormuflsunuz izlenimini veriyor. www.microscopy-uk.org.uk/micropolitan/index.html

HareketliProtistaBir Paramecium,mikroskopun lam›üzerindekirpikçiklerini (cilia)dalgaland›rarakgidiyor; borazanbiçimli bir Stentor

ise korkup bir deli¤e saklan›yor, daha sonra kafas›n›yavaflça ç›kar›yor. Bunlar› ve Protista alemine girenmikroorganizmalardan 1500 kadar›n› Londra’daki Do¤aTarihi Müzesi’nin haz›rlad›¤› bu sitedeki k›sa filmlerdeizleyebilirsiniz. Filmlerde aç›klama yok; ama hiçolmazsa bu mini dünyan›n nas›l “k›praflt›¤›n›”görebiliyorsunuz.

http://internt.nhm.ac.uk/jdsml/zoology/protistvideo

Okyanusun MücevherleriTek hücreli canl›lardan olan Emiliania huxleyi ya da k›saca

“Ehux”, öylesine küçük bir organizma ki, görülebilmesi içinelektron mikroskoplar›n›n geliflmesi beklenmifl. Ancak, yapt›klar› etki-

ler dünya ölçe¤inde duyuluyor. Bir kere bu küçük canl›lar, birbirleri üzerine sa-r›larak topaklar oluflturuyorlar ve bunlar da ak›l almaz say›larda ço¤alarak, okyanuslarda yüzölçümleri koca ülkelerinki-ni aflan “alg tarlalar›” meydana getiriyorlar. Kokolit denen kalsiyumdan yap›l› z›rhlar› günefl ›fl›¤›n› yans›tarak okyanusla-r›n ›s›nmas›n› engelliyor. Ayr›ca fotosentez yapmalar›na karfl›n, atmosfer ve denizler aras›ndaki karbon al›flverifl mekaniz-mas›n› etkiledikleri için global ›s›nmaya da katk›da bulunabilecekleri belirtiliyor.

www.noc.soton.ac.uk/soes/staff/tt/eh/index.html

iSpecies adl› arama motoru, iyi bir ‹nternetansiklopedisi kadar bilgi sunmas›na karfl›l›k tekbir web sayfas› içermiyor. Bunun yerine,arad›¤›n›z türün ad›n› yazd›¤›n›zda moleküler,taksonomik vb. sitelere ba¤lanarak, arad›¤›n›ztür için foto¤raflar, son yaz›lar›n özetlerini,

protein ve DNA dizilimleri gibi bilgileri içeren birtür profili gönderiyor. Yani bir tür haz›r yemek...

www.ispecies.org

Türler Motoru



Biyoloji

Zaten zevkli olan bir u¤rafl›, ilmini ö¤-renerek daha zevkli bir hale getirmekelinizde. Topra¤›n verimini koruyanbakterileri mi ö¤renmek istiyorsunuz,yoksa günümüz bitkilerinin uzak geç-miflteki ecdad›n› m›? Akl›n›z› kurcala-yan garip sorulara yan›tlar (Ör: kesil-mifl t›rnaklar›n›z› ziyan etmeden nas›lkompost haline dönüfltürürsünüz?) yada bildik sorunlara al›fl›lmad›k çözüm-

ler (Sümüklü-böcekleri yoketmek için on-lara bira ikramedin: Mayan›nkokusunu bar-da¤›n içine ka-dar takip edipbo¤uluyorlar)hepsi bu site-de. “Bunlar› bi-liyor muydu-

nuz?” (Aysberg marulunun popülerli-¤i, sert göbe¤inin tafl›ma s›ras›nda h›r-palanmamas›). Bir köflede de bitkiler-le, tozlaflt›r›c›lar› aras›ndaki iliflkiler,aralar›ndaki aflk mektuplar›yla anlat›l-d›ktan sonra bilimsel aç›klamalar› ya-p›l›yor. (Bombus ar›s›ndan lavanta çi-çe¤ine: Gözlerimde binlerce görüntünbelirdi...) www.exploratorium.edu/gardening

Bahçe Bilimi

Yaflam›n Aile AlbümüBir Sanal Fosil Müzesi. Zaten ad› da öyle. Ama

uygunluk yaln›zca adda kalm›yor. Sitenin sistemati¤i veifllevselli¤inin yan› s›ra, esteti¤i de sizi gerçek bir müzededolafl›yormuflsunuz duygusuna kapt›r›yor. Zenginiçeri¤iyle sizi kolayca b›rakmayacak bir site. www.fossilmuseum.net

Yaflas›nÖlüm!..Her gün milyonlarcahücremiz kendiniöldürüyor ve biyologlarseviniyor. Nedeni, bumetodik intiharlar›nvücudumuzu kanserekarfl› korumas›, geliflimis›ras›nda beynimizin do¤ruba¤lant›lar› yapmas›n› vebedenimizin daha pek çokifllevini düzenli biçimde yerinegetirmesini sa¤lamas›. Ama her fleydeoldu¤u gibi intihar›n da bir raconuvar. Hücreler e¤er ifli abart›rsa, baz›hastal›klar›n tedavisi için gereklihücreler bulunamaz. Yok e¤erkorkakl›k edip emir geldi¤indekendilerini öldürmezlerse tümörlermantar gibi ço¤al›r. Afla¤›daki ikisiteden birincisi (*) biyolojiye dahayeni bafllayanlara yönelik. Birincidekibilgileri yeterli bulmayanlar, dahakapsaml› biçimde haz›rlanm›fl ikincisiteye (**) baflvurabilirler. *www.sgul.ac.uk/depts/immunology/~dash/apoptosis**fbscpu01.leeds.ac.uk/users/bmbatrl/atrl_topic.htm

Genomik Teknikler

Genetik ö¤rencileri, iflte arad›¤›n›zsite. PCR yöntemlerinden tutun da,elektroforez ya da DNA’n›n bellibölgelerini ç›karmada kullan›landaha modern yöntemlere kadar 50laboratuvar tekni¤i ve arac›, çizimve animasyonlarla anlat›l›yor. www.bio.davidson.edu/courses/genomi

cs/methodslist.html#meth2



Fizik

Görelili¤inYüzy›l›Ifl›¤› ve zaman› ele alanözel görelilik vekütleçekimini aç›klayangenel görelilik, 20. yüzy›lfizi¤ine damgas›n› vuranbüyük kuramlar. Bukuramlar›n sahibiEinstein’›n biyografisi,kuramlar›, bunlarla ilgiliaç›klamalar›, büyük

kuramc›n›n yaflam›n›n çeflitlikesitlerini, karakterinin renkliyönlerini sergileyenfoto¤raflar›n›, Amerikan FizikEnstitüsü’nün haz›rlad›¤› busitede bulabilirsiniz. Site anasayfas›ndaki “exhibits” butonuüzerine t›klayarak, Einstein’›nyan› s›ra öteki ünlü fizikçilerleilgili sergilere de ulaflabilirsiniz.

www.aip.org/history

Hani derler ya, “Bizim zaman›m›zda böylefleyler olsayd› biz böyle mi olurduk?” ‹fltesize bahanenizi ortadan kald›racak bir site.Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden fizikprofesörü Michael Gallis, mekanik, elektrik,manyetizma ve optik gibi konularda100’den fazla k›sa animasyon filmi derle-mifl. Ö¤renciler, dalga giriflimleri, esnemebiçimleri vb. gibi grafiklerden s›k›ld›klar›n-da, örne¤in Ay’›n yörünge hareketini izleye-

rek tutulmalar›n neden o denli ender oldu¤unu ö¤renmek gibi daha sürük-leyici canland›rmalara bakabilirler. Phys23p.sl.psu.edu/phys_anim/Phys_anim.htm

Hareketli Fizik

MüzikliFizik Anlafl›lan fi-zikçiler san›la-n›n aksine bi-raz da e¤len-mekte sak›ncagörmeyen in-sanlar. Me¤erlaboratuvar

pencerelerinde geç saatlere kadar yanan›fl›klar›n en az bir k›sm›, karatahtalar› ,elektronik devreleri de¤il, solfej defterle-rini ayd›nlat›yormufl. Eskiden beri pekçok fizikçi, bilimi namelere dökmeyi de-nemifl. Kimi popüler halk flark›lar›na fizikyasalar›n› uyarlam›fl, kimisiyse yasalariçin besteler yapm›fl. Haverford Koleji(ABD) fizik profesörü Walter Smith’e gö-re fizikçiler aras›nda gelenek oldu¤u an-lafl›lan amatör bestecili¤in, hofl vakit ge-çirmenin ötesinde bir ifllevi de var. Arala-r›nda kendi yazd›klar› da bulunan yüzler-ce fizik içerikli flark›y› bu sitede depola-yan Smith, bunlarla hem ö¤rencileri e¤-lendirdi¤ini, hem de anlat›lanlar› kolaykavramalar›n› sa¤lad›¤›n› söylüyor. www.haverford.edu/physics-astro/songs

Einstein’›Anlamak...Hakl›s›n›z; kolay de¤il. Kolayolmad›¤› gibi, 20. yüzy›lbilimine damgas›n› vurmufldahi fizikçinin devrim yaratanönerilerinin neredeyse tümü,al›flt›¤›m›z mant›kla kolayba¤daflm›yor. Kütleçekiminin

kuram› diye özetlenebilecek genelgörelilik hadi neyse de, ›fl›¤›n vezaman›n davran›fllar›n› konu alanözel görelilik, ancak sindire sindireokuyunca kavrayabilece¤imiz birkuram. Avustralya’daki Yeni GüneyGaller Üniversitesi’nce haz›rlanan busite de iflte tam bunun içindüzenlenmifl. www.phys.unsw.edu.au/einsteinlight

Belki güzellikten akrabas› elmas ka-dar nasiplenememifl, ama grafitin dedikkat çekici özellikleri az de¤il. Ör-ne¤in, atomlar› aras›ndaki ba¤lar›n,elmas›nkilerden daha güçlü olmas›.Ama ifl gösterifle gelince, elbet grafi-tin de birkaç numaras› var. MichiganTeknoloji Üniversitesi’nden fizikçiJohn Jaszczak’›n haz›rlad›¤› sitede

dünyam›z›n çeflitli yerlerinden toplanm›fl, pul ya da sütun biçimli, küresel,hatta konik biçimli grafit örneklerini inceleyebilirsiniz.www.phy.mtu.edu/~jaszczak/graphite.html

Esmerin Tad›...



Fizik

Basit deneylerle türbülans›n, flok dalgalar›n›n,dalgalanan bayraklar›n do¤as›n› aç›klayan, sa-de ama zengin bir site. Bu arada, bilim flenlik-lerinde uygulanabilecek ilgi çekici deneylerde gösteriliyor. Örne¤in, metrelerce uzunlu-¤unda köpük sat›hlar› nas›l yap›p dalgaland›-r›rs›n›z. Mikrodalga f›r›n›nda yap›lan deney-ler. Bir üzüm tanesinin içinde flimflekler çak-t›rmak gibi...Ama sizin denememeniz ö¤ütleni-yor ve tehlikeleri s›ralan›yor..

home.earthlink.net/~marutgers

E¤er Samanyolu’ndaki ak›ll› varl›k-lar bilgisayar›n›za bir e-posta gönder-mediyse üzülmeyin. Tarihe geçmekiçin iflte yeni bir f›rsat! Einstein’›nyan›ld›¤› (ya da daha büyük olas›l›k-la bir kez daha hakl› ç›kt›¤›) konu-sunda karar› siz verebilirsiniz. Dahado¤rusu sizin bilgisayar›n›z verir;

ama bunu baflkalar›na söylemesenizde olur. Einstein’›n genel görelilikkuram›n›n bir öngörüsüne göre,nötron y›ld›z› ya da karadeliklerinbirleflmesi gibi fliddetli olaylar›nkütleçekim dalgalar› yaymalar›gerekiyor. Ancak bu dalgalarflimdiye kadar saptanabilmifl de¤il.Özel donan›ml› üç büyük gözlemevi,bu dalgalar› yakalamaya çal›fl›yor. Üçuydudan oluflan bir tak›m dayak›nda uzayda aramaya kat›lacak.Bu araçlar›n sa¤lad›¤› verileri tara-mak ve de¤erlendirmek, büyük birifllem gücü gerektiriyor. Bu ifl devsüperbilgisayarlar›n bile bafla ç›kabi-lece¤i bir fley olmad›¤›ndan, kütleçe-kim dalgalar›n› belirleme projesiniyürütenler, denenmifl pratik bir yön-teme baflvurmay› kararlaflt›rm›fllar.Bu, evrendeki olas› uygarl›klar›n

“ben buraday›m” sinyalini zaptetme-ye çal›flan SETI projesinin daha ön-ce baflar›yla uygulad›¤› bir yöntem.SETI yöneticileri y›llar önce bir ça¤-r›da bulunarak gönüllülerden, kul-lanmad›klar› sürelerde ev bilgisayar-lar›n› gökyüzünü tarayan dev anten-lerden gelen verilerin de¤erlendiril-mesi ifllemine tahsis etmelerini iste-mifllerdi. SETI’nin ça¤r›s›na kulakveren milyonlarca gönüllünün para-lel çal›flan bilgisayarlar›, ak›l almazbüyüklükte bir ifllem gücü sa¤l›yor.Ayn› yöntemden yararlanmak isteyenkütleçekim dalgas› araflt›rmac›lar› daEinstein@Home adl› bir programhaz›rlam›fllar. Proje yöneticileri, enaz 100.000 kiflinin program›bilgisayar›na yükleyip araflt›rmayakat›laca¤›n› umuyorlar. einstein.phys.uwm.edu

KütleçekimininDayan›lmaz Hafifli¤i

Fizik Tarihi

Londra’daki Fizik Enstitüsü’ncehaz›rlanm›fl bu online sergide,fizik biliminin 5000 y›ll›k tarihiiçinde bir zaman yolculu¤unaç›k›yorsunuz. ‹ster MÖ 3500y›llar›nda bir say› sistemi ve basitbir matematik gelifltirmifl olanSümerlere u¤ray›n, ister Eski

Yunan’da ilk kez tutulmalar›nnedenini aç›klayan, Günefl’inbir tanr› olmay›p sadece çoks›cak bir kaya oldu¤unusavunup kendini zindandabulan filozof Anaxagoras’a.Yolculu¤un yönünüde¤ifltirirseniz, son durakStephen Hawking vefraktallar›n büyük üstad›matematikçi Benoit

Mandelbrot gibi ça¤dafllar›m›z.Yolculuk s›ras›nda rastlayaca¤›n›z“kurtdelikleri”ne dalarak da birdüflünürün fikirlerinin baflkaça¤lardaki bilimcileri nas›letkiledi¤ini izleyebilirsiniz.www.physics.org/evolution/evolution.asp

‹zotoplar GeçidiBaz› elementler, örne¤in uranyum-235 ve azot-17 içinparçalan›p baflka kimliklere bölünmek zor bir eylem de¤il.Ama amatör kimyac›lar›n akl›na gelenler d›fl›nda daha pekçok radyoaktif izotop var. ABD’deki Brookhaven UlusalLaboratuvar›’nda haz›rlanan bu site daha çok profesyonellereyönelik olmakla birlikte adresini el alt›nda tutmakta yararvar. Sitede 3000’e yak›n karars›z ve kararl› izotopun,spinlerinden tutun, yar› ömürlerine, kütlelerine vegeçirdikleri radyoaktif bozunman›n türüne kadar bilgisunuluyor. www.nndc.bnl.gov



Kimya / Gökbilim

Sanal Dünyada Kimya Kimyay› anlam›yorum diyenler bu

f›rsat› da kaç›rmas›n. ‹sviçre Federal

Teknoloji Enstitüsü size bu dersi

sevdirmeye kararl›. Bunun için de elde

ne olanak varsa kullan›yor.

Laboratuvar deneyleri, k›sa videolarla

gösteriliyor. Bilgisayar›n›zdaki

programlar videoyu izlemek için

yetersiz mi, ya da t›klayarak

indirebilece¤iniz program› bir türlü

indiremiyor musunuz? Sorun yok, siz

de deneyi slide showlarla izleyin. O da

m› olmad›? Hareketsiz resimler ne

güne duruyor. Özetle, ö¤renene kadar

kurtulufl yok...

www.cci.ethz.ch/index.html

Kimyan›n Ifl›¤›

Mineral, jeolojik süreçler so-nunda kristal biçim alm›fl ele-ment ya da kimyasal bilefliklereverilen genel isim. Bu tan›m al-t›na giren her fleyi bu sitedebulabilmek mümkün. Mineralle-rin kimyasal özelliklerini aç›kla-yan metinlerin yan› s›ra, buözellikleri belirleme teknikleride gösteriliyor. Kristalografi bö-lümünde mineralin kristalininüzerine t›klayarak büyütebili-yor ve çizimi çeflitli aç›lardan

incelemek üzere döndürebili-yorsunuz. Ayr›ca mineral tozu-nun X-›fl›n› saç›l›m› yoluyla na-s›l incelenebilece¤i de ö¤retili-yor. Yine de uzman olmayanlariçin sitenin en çekici yan›, bir-ço¤u k›ymetli tafl kategorisinegiren minerallerin nefes kesengörüntüleri. Sitede k›ymetli taflpazarlayan büyük flirketlerinkoleksiyonlar›na da eriflebiliyor-sunuz ve fiyatlar› belirtilen tafl-lardan kesenize uygun olan› sa-t›n alabiliyorsunuz.

webmineral.com

Sanal Kimya DersKitab›Kanadal› Kimya Profesörü Stephen Lo-wer, bas›l› ders kitaplar›n› yeknesak veyüzeysel buldu¤undan kimya ö¤renci-leri için alternatif bir sanal kitap haz›r-lam›fl. Kitaptaki 11 bölüm, ölçüm, kim-yasal denge ve ba¤lanma gibi temel bilgileri içerirken, yeni bir bölüm atomyap›s›n› irdeliyor. Negatif yüklü elektronlar›n neden pozitif yüklü çekirde¤iniçine dalmay›p çevresinde doland›¤›n› merak edenler: Yan›t için siteye...www.chem1.com/acad/webtext/virtualtextbook.html

Kozmik Ifl›nlar

Kozmik ›fl›nlar dedi¤imiz elektrikyüklü ve h›zl› parçac›klar, Gü-nefl’ten, süpernova kal›nt›lar›ndanya da evrendeki baflka kaynaklar-dan ç›karak atmosferimizi süreklibombard›man ediyor. Bu parçac›k-lar›n incelenmesi, araflt›rmac›laraevrenin içeri¤i ve evrende meydanagelen olaylar konusunda de¤erli bil-giler sa¤l›yor. NASA’n›n gelifltirdi¤iCosmicopia adl› site, kozmik ›fl›nla-r›n yan› s›ra, Günefl’te meydana ge-len ve Dünya’y› etkileyen manyetikf›rt›nalar ve plazma püskürmelerini

konu edinen “uzay meteorolijisi” veDünyam›z› bu etkilerden koruyanmanyetik kalkan gibi ilgili konularada yer veriyor.

helios.gsfc.nasa.gov



Gökbilim

Koltukta Uzay TuruBüronuzdaki pencerenizden karfl›apartman›n penceresini seyretmek-ten b›kt›n›z. Bilgisayar›n›zda daform doldurmak ya da hesap yap-maktan daha farkl› bir fley yapmakistedi can›n›z. Ö¤len paydosundaflöyle uzayda bir tur at›p dönmeyene dersiniz? Örne¤in, Mars’›n yam-ru yumru bir kaya parças› görünü-mündeki uydusu Phobos’a k›sa birziyaret, ard›ndan Günefl parlamala-r›na yak›ndan bir bak›fl, sonra da600 ›fl›ky›l› uzakl›kta, Orion Tak›m-y›ld›z›’ndaki k›rm›z› süperdev Betel-geuse’e kadar bir uzan›fl... Uzay ge-miniz, Chris Laurel adl› bir yaz›l›mmühendisinin haz›rlad›¤› Celestiaadl› uzay yolculu¤u simulatörü (*).NASA’n›n yay›nlad›¤› görüntüler veHipparcos y›ld›z katalogu gibi kay-naklar üzerine kurulu programlaGünefl Sistemimizde bir gezintininötesinde, 100.000’den fazla y›ld›z›ziyaret edebiliyorsunuz. Ayr›ca Ce-lestia Mootherlode adl› ayr› bir sitede (**) d›flar›dan programc›lar›nkatk› yapmalar›n› sa¤l›yor. Örne¤insiz de ekledi¤iniz programlarla ziya-ret edilebilecek gökcisimlerinin say›-s›n› art›rabiliyor ya da listede var

olan bir baflkas›na yenidetaylar ekleyebiliyor-

sunuz. Celestia’y›

hakk›n› vererekkullanabilmek biraz pratik istiyorve sitenin tüm olanaklar›ndan ya-rarlanabilmek için güçlü bir grafikkart› gerekiyor.

* www.shatters.net/celestia** www.celestiamotherlode.net

Öteki Astronotlar‹nsan, aya¤›n› Ay’a bast›. Önü-müzdeki y›llarda hedef Mars.Uzay istasyonlar›ndaki görevleri,uzay yürüyüfllerini saym›yoruz bile.Özetle uzay, türümüz için yeryüzü-yeralt›, su-üstü-sualt› gibi yeni bir yaflam ve araflt›rma or-

tam› haline geldi. Ancak NASA araçlar›n›n müflterileri, yaln›zca insanlar de-¤il. Yeflil biber bitkisinden, iribafllara ve deniz analar›na, köpeklerden may-mun ve flempanzelere kadar dünyam›z›n pek çok baflka sakini de bu yeniortama ç›km›fl, deneylerde görev alm›fl. NASA taraf›ndan haz›rlanan bu site-de bu tür 900 deney konusunda bilgiye ulaflabiliyorsunuz. lsda.jsc.nasa.gov

Sene 1969... Sovyetlerin Soyuz 5 uzay arac› dünyaya dönerken hatal› birmanevra sonucu atmosfere burun taraf›ndan giriyor ve kendini düzeltinceyekadar neredeyse yan›p kül oluyor. Kozmonot Valentinovich Volynov’unsevinmeye fazla vakti olmuyor, hedeften uzakta sert bir inifl sonucu bütün difllerik›r›l›yor. ‹nsanlar›n uzay serüveninde bunun gibi perde gerisinde kalm›fl olaylar›m› merak ediyorsunuz? Ya da insanl›¤a roket ça¤›n› açan V-2’lerle ilgili en incedetaylar›. Ruslar›n Baykonur uzay üssünün girdisini ç›kt›s›n› ö¤renmek istediniz.Ya da günümüzde ‹ran’›n gelifltirdi¤i roketlerin inceliklerini? Demek ki size biransiklopedi laz›m. Çok araman›za da gerek yok. Uzay merakl›s› Mark Wade’inhaz›rlad›¤› ve hem kendisinin hem baflka uzmanlar›n katk›da bulundu¤uEncyclopedia Astronautica’da bulamayaca¤›n›z pek az fley ç›kacakt›r. www.astronautix.com

Kalk›fla Haz›r m›y›z?

Amatör Gökbilimciler;Yine ‹fl Bafl›na!..

NASA’n›n, y›ld›zlararas› ortamdabulunan tozlardan toplamak üzereuzaya göndermifl oldu¤u uzay arac›“Stardust”, geçti¤imiz ay görevinibaflar›yla bitirerek yeryüzüne dön-dü. Araçta aerojel tabakalarla kapl›,mikroskopik parçac›klar›n saplana-ca¤› “toz tuzaklar›” bulunuyordu.Araflt›rmac›lar›n ifliyse yeni bafll›-yor. Yap›lacak ifl, tozlar›n saplana-rak iz b›rakt›¤› 1,6 milyon filmin ta-ran›p, mikrometre boyutlar›ndaki“y›ld›z” tozu parçac›klar›n›n sap-tanmas›. Arac›n yaln›zca 50 y›ld›z

tozu yakalayabildi¤i düflünülüyor.Bunun için araflt›rmac›lar, Dünyad›fl› ak›ll› varl›klar›n göndermifl ola-bilece¤i sinyalleri arayan SETIaraflt›rmac›lar›n›n yapm›fl oldu¤ugibi, amatör gökbilimcileri uluslara-ras› bir “imece”ye ça¤›r›yorlar. ‹ste-yen gönüllüler Stardust@homeprogram›na baflvuruyorlar ve bironline e¤itim program›n› baflar›ylatamamlamalar› halinde bir sanalmikroskopu ev bilgisayarlar›na in-direrek film tuzaklardaki parçac›kizlerini inceliyorlar. Program›n yö-neticileri gönüllülerin s›k›lmas›n›önlemek ve rekabeti art›rmak içinilginç bir de yol bulmufllar. Filmle-rin birço¤una yapay y›ld›z tozu iz-leri konacak. fiansl› gönüllüler buparçac›klara isim koyma hakk›n›kazanacak ve kendi adlar› da bilim-sel makalelerin yazar kadrosunaeklenecek.

stardustathome.ssl.berkeley.edu



Genel

Evvel Zaman ‹çinde...

Ama iyice evvel! fiöyle birkaç mil-

yar y›l geriye gidecek ve günümüze

kadar bir zaman yolculu¤u yapa-

caks›n›z. Jeolojik zamanlarda yafla-

m›fl masals› devlerin (dinozorlar)

yan› s›ra cüceler (memelilerin ilk

örnekleri) Kambriyen döneminin

garip deniz canavarlar›, ünlü

Smithsonian Enstitüsü taraf›ndan

haz›rlanm›fl bu güzel sitede hep

“bir t›k ötenizde”.

www.nmnh.si.edu/paleo/geotime

Co¤rafya kitaplar›ndaki, atlaslardaki topografik haritalardan al›flt›k. Yeflilrenkli yerler alçak, düzlük yerler, karanl›k kahverengi bölgelerde volkanlar,da¤lar, s›rada¤lar. Ama hepsi de düz görünüyor. Kahverengiyi da¤ olarakalg›lamak için bir soyutlama ifllemi gerekiyor. California EyaletÜniversitesi’nden emekli co¤rafya profesörü William Bowen, bu soruna birçözüm bulmak için bilgisayarda dünyam›z›n çeflitli yörelerini gösteren 500adet topo¤rafya haritas› oluflturmufl. Ekran›n üzerinde verilen k›taisimlerinden birinin üzerine t›klayarak o k›tada bulunan ilginç yerlerinküçük görüntü setlerine ulafl›yor, görüntünün üzerine t›klayarakbüyütebiliyorsunuz. Da¤lar, ovalar, vadiler üç boyutlu olarak ortaya ç›k›yor.Renk körü insanlar›n bile kar›flt›rmas›na olanak yok. geogdata.csun.edu/world_atlas/index.html

Dünyam›za Kuflbak›fl›

Evrimi Tan›yal›m

Yarat›l›flç›l›¤›n yeni biçimi olan “ak›ll› tasar›m” ak›m›nedeniyle Darwin’in evrim kuram› bir kez daha siperlerdekendini savunuyor. Bu üç site evrim kuram›na inananlar›nderslerini iyi çal›flmalar› için haz›rlanm›fl. Birincisi (*) ,biyoloji ve genetikbilim altyap›s›na sahip uzmanlar içinakademik düzeyde yaz›lm›fl makalelere eriflim sa¤l›yor.California Üniversitesi (Berkeley) araflt›rmac›lar›ncahaz›rlanm›fl ikinci siteyse (**) popüler düzeydehaz›rlanm›fl, evrim kuram›n›n temel dayanaklar›n›aç›klayan, hominid soylar› ve fosil bulgular›n tan›t›ld›¤›zengin içerikli bir site. Üçüncüyse (***), evrim kuram›nayöneltilen sald›r›lar› teker teker yan›tl›yor.* nationalacademies.org/evolution** evolution.berkeley.edu*** www.talkorigins.org/faqs/homs



Genel

Bilimsel Falc›l›kAsl›nda falc›l›k de¤il, gelece¤i flimdiden görmek. Global›s›nman›n yol açaca¤› etkiler, nüfus art›fl› ve fosil yak›tkullan›m› gibi ö¤elere ba¤l›. Lise ve üniversite haz›rl›k ö¤-rencileri, bu ve baflka baz› de¤iflkenlerin hava s›cakl›klar›-n›, deniz seviyelerini ve öteki parametreleri nas›l etkiledi-¤ini California Üniversitesi (Los Angeles) araflt›rmalar›ncahaz›rlanm›fl bu siteden ö¤renebilirler. Ö¤renciler ayr›cabir Java apletiyle, ‹klim De¤iflikli¤i Üzerinde Hükümetle-raras› Panel taraf›ndan haz›rlanm›fl gelecekteki senaryolarüzerinde de çal›flabilirler. Örne¤in, de¤ifltirdi¤iniz koflulla-r›n dünyan›n hangi bölgelerinde su bask›nlar› yarataca¤›n›animasyonlarla izleyebilir, ya da nüfus art›fl h›z›n›n azal-mamas› halinde 2300 y›l›nda küresel s›cakl›¤›n hangi de-recelere t›rmanaca¤›n› izleyebilirsiniz. sciencecourseware.com/eec/GlobalWarming

‹çimiziNas›lBilirdik?T›p, kökü nere-deyse insanl›ktarihi kadar eskibir bilim dal›.Anatomi, birazdaha yeni say›-l›r; ama yüzy›l-lar öncesindenberi insan vücu-dunun iflleyifliaraflt›rmac›lar›nönemli merakkonular›ndan bi-ri olmufl. Günü-müzde t›p ö¤-rencileri, insananatomisinirenkli foto¤raf-lardan, video gö-rüntülerindenizlemeye al›fl›k-lar. Oysa eski-den hekimler,ö¤rencilerine ders vermek için kadavralar› çizen ressamlar tutarlar-m›fl. Bunlardan baz›lar› öylesine gerçekçi ve do¤ru ki, günümüz t›pö¤rencilerine gösterseniz kimse fark etmez. Örnek, ‹talyan DoktorBartolomeo Eustachi’nin 1500’lü y›llar›n ortalar›nda yapt›rd›¤› ve150 y›l sonra bast›rabildi¤i çizimler. ABD Ulusal T›p Kütüphane-si’nce haz›rlanm›fl sitede 14’cü yüzy›lda ‹ran’da haz›rlanm›fl bir eser-den, 19. yüzy›lda Almanya’da dondurulmufl kadavralar›n kesitlerinigösteren bir çal›flmaya kadar 28 anatomi atlas›n› izleyebilirsiniz. www.nlm.nih.gov/exhibition/historicalanatomies/home.html

HerkesinAnsiklopedisiHerkesçe okunande¤il!... Herkes de¤ilde, çok say›da kiflininokudu¤u desek bile,böyle ansiklopedilerin say›s› çok fazlaolmasa gerek. Ya herkesin yazd›¤›? Tek birtane var: Wikipedia, interaktif bir bilgihavuzu. Özelli¤i, her isteyenin herhangi biryaz›ya girip içeri¤ini düzeltebilmesi.Ansiklopedinin yöneticileri de herkesi yaz›y›daha iyi hale getirmeye ça¤›r›yor. Saçma yada kötü niyetli katk›lar zaten sitede fazlabar›nam›yormufl. Güzel bir arama sistemiyle ulaflabildi¤inizbilgiler, çeflitli dillerde yaz›lm›fl. En kalabal›khavuz, beklenebilece¤i gibi ‹ngilizcebölümünde: 470.000’in üzerinde girdi var.

www.wikipedia.org



Uzak atalar›m›zca ma¤araduvarlar›na ve kayalara çizilmiflya da tafllardan yontulmufl büyü

ya da sanateserlerine merakl›olanlar›n,listelerineeklemeleri gerekenbir site. GüneyAvustralya’da ikikardefl gezgintaraf›ndankeflfedilen 17.000y›ll›k insanfigürleri,Fransa’daki ünlü

Chauvet ma¤aras›n›nduvarlar›ndaki flafl›las› birgerçekçilikle çizilmifl resimler,Pasifikteki ünlü Easteradas›ndaki esrarengiz heykeller,ilginizi bekliyor.

www.bradshawfoundation.com

“Birden bulutlar›n aras›ndanbelirdiler”. Pek çok heyecanl› UFOraporuna kaynakl›k eden merceksibulutlar, genellikle da¤lar›n arkaeteklerinde zirveyi afl›p h›zla afla¤›inen hava ak›mlar›ncabiçimlendiriliyor. ABD’dekiAtmosfer Araflt›rmalar› ÜniversiteKurumu’nca haz›rlanan bu sitede,bunlar›n yan› s›ra hava olaylar›,do¤al afetler, kirlilik ve benzerikonularda yüzlerce foto¤rafbulabilirsiniz. www.ucar.edu/imagelibrary

Gökteki Tablolar

Matematik Ö¤retmeAraçlar›Matematik ö¤retmenisiniz: Ö¤rencilerinbofl bak›fllar›ndan anlatt›klar›n›z›n beyin-deki do¤ru yerlere gitmedi¤ini gözlüyor-sunuz. “Ah, flöyle gerçek yaflamdan so-mut bir örnek, ya da ak›ll›ca tasarlanm›flbirkaç grafik olsayd› da uykulu havay›da¤›tabilseydik”. Art›k hay›flanman›za ge-rek yok (tabii ‹ngilizce biliyorsan›z!).Amerika Matematik Derne¤i’nce haz›rla-

nan bu sitede, lise ve üniversite ö¤renci-lerinin matematikteki hünerlerini art›r-malar›n› sa¤layacak araçlar, animasyon-lar ve benzeri yard›mc›lar bol miktardabulunuyor. Sitedeki egzersizler ziyaret-çilere 3 boyutlu denklemlerin çizimlerin-den, ‹kinci Dünya Savafl›’nda Londra’yadüflen Alman füzelerinin da¤›l›m›na (Po-isson da¤›l›m›) kadar pek çok konudaörnekle, konular›n daha iyi kavranmas›-na yard›mc› oluyor. www.mathdl.org/jsp/index.jsp

Genel

Kaya Tuval Olunca



Sorumlu Dünyal›ya...E¤er dünya deyince kendi dar çevremizi anlam›yor-sak, gezegenimizin bugünü ve gelece¤i konusundasorumluluk duyuyorsak, ilgilenmemiz gereken pekçok fley var: Küresel ›s›nmadan tutun, hava kirlili-¤ine, ozon tabakas›ndaki deli¤in geniflli¤ine, artanya da azalan ya¤›fl miktar›na, nüfus istatistiklerinekadar. Birleflmifl Milletler Çevre Program› (UNEP)taraf›ndan haz›rlanm›fl bu sitede, duydu¤unuz so-rumlulu¤un derecesine göre merak etti¤iniz herfleyi ö¤renebiliyorsunuz. 450 ayr› konuda derlenenve sürekli güncellenen istatistikleri, harita, tablo yada grafik formatlar›nda indirebiliyorsunuz.

Türkiye’de 5 ve Üzeri Büyüklüklerde Meydana Gelen Depremler (1963-1999)

Yerbilim

Yer K›p›rday›nca

California Üniversitesi (Santa Bar-bara) yerbilimcilerince haz›rlananbu Web sitesi, uzun süreler içindegerçekleflen jeolojik süreçleri sanalortamda h›zland›r›yor. Tabii üniver-sitenin San Andreas fay›n›n, öngö-rülen büyük depremi üretmek içinkurulu bir yay gibi bekledi¤i Cali-fornia’da olmas›, sitenin mimar›olan yerbilimcilerin ilgi-sini de bu bölge-de yo¤unlaflt›-r›yor. Örne-¤in 20’denfazla ani-masyonlaSan Fran-sisco körfe-zinin sonbuzul ça¤›n-dan bu yananas›l doldu¤unu,ya da California ile Bajayar›madas›n›n çarp›flmas›n›n LosAngeles kuzeyindeki da¤lar› nas›loluflturdu¤unu görebiliyorsunuz.Ancak bu animasyonlar, genel yerbi-lim için de geçerli. Ayr›ca dünyam›-z›n baflka yerlerindeki kabuk hare-ketleri konusu da animasyonlarlagösteriliyor. Örne¤in, Afrika ve Gü-ney Amerika’n›n birbirinden uzak-laflmas›yla Atlantik Okyanusu’nunortaya ç›k›fl›.

emvc.geol.ucsb.edu/downloads.php

Tüten Bacalar

Dünyan›n herhangi bir yerindebir lav ak›fl› ya da külpüskürmesi meydana geldi¤indebu olay Kuzey DakotaÜniversitesi’nce (ABD) yönetilenbu sitedeki araflt›rmac›lar›ndikkatinden kaçmaz. Her haftadüzenli olarak yenilenen sitedefaaliyette olan yanarda¤largözetim alt›nda tutuluyor veziyaretçilere Google Eartharac›l›¤›yla yanarda¤lar›n bulundu¤ubölgelere tepeden zoom yapmaolana¤› sa¤lan›yor. Site arac›l›¤›ylaeskiden meydana gelmifl patlamalarlailgili harita, foto¤raf ve kay›tlara daulaflabiliyorsunuz. Yanarda¤etkinlikleri konusunda daha ayr›nt›l›

bilgi istiyorsan›z, 1000’den fazlaziyaretçi sorusunun yan›tland›¤›S›kça Sorulan Sorular (FAQ)köflesini izleyebilirsiniz. “Lavturizmi” içinse, “Haftan›n Volkan›”köflesine t›klay›p zirveleridolaflabilirsiniz. volcano.und.nodak.edu

Bitpazar›nda onca para say›p meteo-rit diye sat›n ald›¤›n›z cismin aleladebir kömür parças› ç›kmas›n› istemi-yorsan›z dikkat: Ay jeokimyac›s›Randy Korotev, bu zengin sitede me-

teora benzeyip de olmayan cisimlerintan›t›m›n› yap›yor. Araflt›rmac› ve ar-kadafl› fotogaleride resimleri bulu-nan 100 cismi ya kendileri izlemifl-ler, ya da foto¤raflar›n› görmüfller.Resimaltlar›nda cismin neden birgökcismi olamayaca¤› ve olas› kimli-¤i aç›klan›yor. Örne¤in, kömür topu-nu, küresel biçimiyle, meteoritlerdebulunmayan kalsit minerali ele veri-yor. Sitede ayr›ca göktafllar›n› tan›-mak için ipuçlar› da veriliyor: Örne-¤in, göktafl› atmosferden geçerkenyüzeyindeki d›fl katmanlar›n önceeriyip sonra kat›laflmas›yla oluflancams› kabuk. epsc.wustl.edu/admin/resources/meteorites/meteorwrongs/meteorwrongs.htm

Bafl›m›zaYa¤mayanlar...


Türkiye’nin Bi l im Çeflmesi :

Yeni lendi!w w w . b i l t e k . t u b i t a k . g o v . t r

webilantek 6/23/05 10:01 PM Page 1

Bilim Siteleri 4

Documents

Transcript of Bilim Siteleri 4