BILD IR I OZETLER I · 2019-06-21 · YAEM 2019 Kongre Ba˘skan ndan Kongremizin de gerli kat l mc...

.

BILDIRI OZETLERI

KONGREMIZI DESTEKLEYEN SPONSORLARIMIZATESEKKURLERIMIZI SUNARIZ

Icindekiler

1 Kurullar 4

1.1 Onur Kurulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

1.2 Kongre Baskanı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

1.3 Program Kurulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

1.4 Danısma Kurulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

1.5 Bilim Kurulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2 Davetli Konusmacılar, Paneller 7

2.1 Davetli Konusmacılar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2.2 Paneller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

3 Paralel Oturumlar 14

1 / 128

YAEM 2019 Kongre Baskanından

Kongremizin degerli katılımcıları,

39. Yoneylem Arastırması ve Endustri Muhendisligi (YA/EM) Ulusal Kongresi Organizasyon Komitesi adına baskentAnkara’ya hos geldiniz diyorum.

Baskent Ankara, Uluslararası Rekabet Arastırmaları Kurumu Rekabetcilik Genel Endeksine gore Istanbul’un ardından ik-inci sırada; Beseri Sermaye ve Yasam Kalitesi Endeksi ile egitim ve saglık konularında ise ilk sırada yer almakta olup,Turkiye ekonomisine en buyuk ikinci katkı buradan gelmektedir. 500 buyuk Sanayi Kurulusunun icindeki 39 sanayi kurulusuAnkara’dadır. Bu nedenle bu yıl YA/EM 2019 Ulusal Kongresini Ankara’da yapıyor olmak mutluluk verici ve yerinde birkarar olmustur.

Baskent Universitesi Baglıca Yerleskesinde gerceklestirilecek olan YAEM 2019’un bilime ve insanlıga yararlı olabilmesi, bizimve calısmalarımızı isbirligi icinde yuruttugumuz Yoneylem Arastırması Dernegi’nin (YAD) ortak amacıdır.

Ulke genelinde kurulmakta olan sehir hastaneleri ve saglık sektorunun ekonomimizdeki giderek artan payı goz onunealındıgında, bu sektorde sureclerin planlanması ve yonetilmesi ihtiyacı daha iyi anlasılmaktadır. Dolayısıyla saglık hizmet-lerinin guvenli, verimli ve uygun maliyetli bir sekilde sunulmasını saglayan araclar, metodolojiler ve protokollerin gelistirilmesionem kazanmaktadır.

Kongre suresince “Saglık Sistemlerinde Yoneylem Arastırması ve Endustri Muhendisligi” ana teması altındasaglık sistemlerinde verimlilik, uretkenlik, hasta erisiminin iyilestirilmesi ve hastaya verilen saglık hizmetinin kalitesininyukseltilmesi gibi konular gorusulerek, bu baglamda dunyadaki ve ulkemizdeki uygulamaların durumunun tartısılmasınaimkan saglanacaktır. Bu nedenlerle YAEM 2019’da Yoneylem Arastırması ve Endustri Muhendisligi disiplinlerinin saglıksektorunde ortaya cıkan problemlerin cozumunde kullanımının tesvik edilerek farkındalıgın artırılması amaclanmıstır.

Ana tema ile ilgili calısmaların yanı sıra, Kongremiz, farklı konu ve disiplinlerde calısan akademisyenlerin, ogrencilerin,sanayi ve kamuda calısan uygulayıcıların bir araya gelecegi, fikirlerini paylasacagı ve tartısacagı mukemmel bir bilimsel ortamolusturacaktır.

Kongreye yurtici ve yurtdısından seckin uzmanlar davet edilmistir. Acılıs toreninin ardından Prof.Dr.Sally Brailsford “Op-erations Research is good for your health” baslıklı konusmasını ilk ortak oturumda; Prof.Dr.Ihsan Sabuncuoglu “Yeni nesiluniversiteler: Gelecegin ogrencileri icin universiteleri nasıl tasarlamalıyız?” baslıklı konusmasını birinci gunun ogleden sonrakiortak oturumunda ve Prof.Dr.Numan Durakbasa “Industry 4.0: Integrated Solutions using Advanced Production and Metrol-ogy Technologies” konulu konusmasını ucuncu gun ogleden once duzenlenecek ortak oturumda yapacaktır. Kongrenin ikincigunu ise, Prof.Dr.Ilhami Karayalcın ve Prof.Dr.Halim Dogrusoz anısına “YA/EM Etkilesimi” konulu bir panel duzenlenecektir.Prof.Dr.Imdat Kara tarafından yonetilecek panelde; Prof.Dr.Atac Soysal, Prof.Dr.Omer Benli ve Prof.Dr.Haldun Sural pan-elist olarak konusacaklardır. Panel organizasyonunu yapan Prof.Dr.Imdat Kara’ya cok tesekkur ederim.

Kongrenin ucuncu gunu ogleden sonra sizler icin duzenlenecek sosyal geziye katılarak Anıtkabir, Ankara Kalesi, Cengelhan-Rahmi Koc ve Anadolu Medeniyetleri Muzelerini gezebilirsiniz.

Kongreye bildirili veya bildirisiz katılım sayısının 330-350 arasında olması beklenmektedir.

Kongrede sunulmak uzere kabul edilen bildiri ozetleri bu kitapta yer almaktadır. Konulara gore bildiri dagılımında ilk sırayı“Cok Amaclı/Kriterli Karar Verme“ ve “Optimizasyon”; ikinci sırayı, “Veri Analizi Veri Madenciligi; ucuncu sırayı Lojistik,Arac Rotalama” dorduncu sırayı ise “Saglık Sistemleri ve YA/EM Uygulamaları” konuları paylasmaktadır. Diger konular 5 ile10 arasında sıralara oturmaktadır. Kongre ile ilgili detaylı bilgiler kongre web sitesinde (www.yaem2019.org) paylasılmaktaolup, kongre sonuc istatistikleri bu kitabın ilerleyen sayfalarında verilmektedir.

Bizleri birlestiren YAEM semsiyesi altında calısan uygulayıcılar, akademisyenler ve ogrenciler olarak, arastırmalarımızı vedeneyimlerimizi paylasacagımız bu bulusmanın yeni acılımlara neden olmasını diler, YAEM 2019 kongresine katılımlarınızdanoturu tesekkurlerimi sunarım.

Kongre web sitesini hazırlayan ve yonetimini basarılı bir sekilde yuruten K. Kutay Ozgun’e, desteklerini her zaman yanımızdahissettigimiz YAD Yonetim Kurulu Uyesi Doc.Dr.Gurkan Ozturk’e ve YAD Baskanı Prof.Dr.M. Selim Akturk’e, bu kapsamlıorganizasyonu gerceklestirmek icin tam bir takım ruhuyla calısan basta Endustri Muhendisligi Bolum Baskanı Doc.Dr.Y.Tansel Ic olmak uzere tum ogretim uye ve elemanlarına ve Verimlilik Toplulugu uyesi ogrencilerimize tesekkur ederim.

Kongrenin basarılı bir sekilde gerceklesebilmesi icin universitemizin her turlu olanagını kullanabilmemizi saglayan, bastaUniversitemiz Kurucusu ve Yonetim Ust Kurulu Baskanı Prof.Dr.Mehmet Haberal, Rektorumuz Prof.Dr.Ali Haberal olmakuzere emegi gecen tum birim yoneticilerine sonsuz tesekkurler.

Bu konferanstan fayda saglayabileceginiz umidiyle tekrar hos geldiniz der, Baskent Universitesi ve Ankara’da guzel zamangecirmenizi diler, saygılarımı sunarım.

Prof.Dr.Berna DengizKongre Baskanı

2 / 128

Yoneylem Arastırması Dernegi Baskanından

39. Yoneylem Arastırması ve Endustri Muhendisligi Ulusal Kongresinin degerli katılımcıları, kongremize hosgeldiniz.Yoneylem Arastırması Dernegi Yoneticileri ve tum uyelerimiz adına kongremize ev sahipligi yapan Baskent UniversitesiEndustri Muhendisligi Bolumune ve Kongre Baskanı Prof.Dr.Berna Dengiz’e tesekkur ederim.

1975 yılından beri her yıl duzenlenen Ulusal Kongrelerimiz ulkemizin en koklu mesleki ve bilimsel organizasyonlarından biridir.Kongremiz her yıl bir Endustri Muhendisligi Bolumu’nun himayesinde gerceklestirilmektedir. Kongrelerimiz aracılıgıyla ileEndustri Muhendisligi, Yoneylem Arastırması ve ilgili alanlarda arastırmalar yapan bilim insanlarıyla, kamu, is ve sanayidunyasının seckin temsilcilerini bir araya getiren bir platform olusturmayı hedeflemekteyiz.

Yoneylem arastırması disiplininde, farklı alanlardan gelen arastırmacıların olusturdugu takımların karmasık problemleri ozgurcetartısıp cozumler uretmesi onemli bir yer tutar. Diger yandan Endustri Muhendisligi sanayi devrimiyle birlikte kısıtlı kay-nakların etkin ve verimli yonetilmesini hedeflemektedir. Bu hedefleri bir araya getirdigimiz Ulusal Kongrelerimizin amacıtoplum yararına uretilen bilgi ve alanımızdaki mesleki deneyimin adilce paylasımıdır.

39. YA/EM Ulusal kongremizin hepimiz icin verimli ve basarılı gecmesi dileklerimle, saygılar sunarım.

Prof.Dr.M. Selim AkturkYoneylem Arastırması Dernegi Baskanı

3 / 128

1

Kurullar

1.1 Onur Kurulu

Prof. Dr. Mehmet HABERAL, Baskent UniversitesiProf. Dr. Ali HABERAL, Baskent UniversitesiProf. Dr. Halim DOGRUSOZ, Orta Dogu Teknik Universitesi (Emekli)Prof. Dr. Omer SAATCIOGLU, TOBB Universitesi (Emekli)Prof. Dr. Imdat KARA, Baskent Universitesi

1.2 Kongre Baskanı

Prof. Dr. Berna DENGIZ, Baskent Universitesi

1.3 Program Kurulu

Doc. Dr. Yusuf Tansel IC, Baskent UniversitesiDoc. Dr. Kumru Didem ATALAY, Baskent UniversitesiDoc. Dr. Gulin Feryal CAN, Baskent UniversitesiDoc. Dr. Gurkan OZTURK, Eskisehir Teknik UniversitesiDr. Ogr. Uyesi Mehmet GULSEN, Baskent UniversitesiDr. Ogr. Uyesi Barıs KECECI, Baskent UniversitesiDr. Ogr. Uyesi Tusan DERYA, Baskent UniversitesiDr. Ogr. Uyesi Burcin CAKIR ERDENER, Baskent UniversitesiDr. Ogr. Uyesi Esra DINLER, Baskent UniversitesiDr. Ogr. Uyesi Pelin TOKTAS , Baskent UniversitesiDr. Ogr. Uyesi Mustafa AZREG, Baskent UniversitesiOgr. Gor. Dr. Muhammet YORULMAZ, Baskent Universitesi

1.4 Danısma Kurulu

Prof. Dr. Ali Rıza KAYLAN, Bogazici UniversitesiProf. Dr. Alice E. SMITH, Auburn University, ABDProf. Dr. Ercan OZTEMEL, Marmara UniversitesiProf. Dr. Ertugrul KARSAK, Galatasaray UniversitesiProf. Dr. Gunduz ULUSOY, Sabancı Universitesi (Emekli)Prof. Dr. Gunes GENCYILMAZ, Aydın UniversitesiProf. Dr. Ihsan SABUNCUOGLU, Abdullah Gul UniversitesiProf. Dr. Levent KANDILLER, Yasar UniversitesiProf. Dr. Mahmut PARLAR, Mc Master Universitesi, CanadaProf. Dr. Numan DURAKBASA, ViennaTech. University, Avusturya

4 / 128

YA/EM 2019 39. Yoneylem Arastırması / Endustri Muhendisligi Kongresi 12-14 Haziran, Ankara

Prof. Dr. Selim AKTURK, Bilkent UniversitesiProf. Dr. Suleyman OZEKICI, Koc UniversitesiProf. Dr. Turkay DERELI, Iskenderun Universitesi

1.5 Bilim Kurulu

Prof. Dr. Adil BAYKASOGLU, Dokuz Eylul UniversitesiProf. Dr. Ahmet PEKER, Konya Teknik UniversitesiProf. Dr. Ali KOKANGUL, Cukurova UniversitesiProf. Dr. Alp USTUNDAG, Istanbul Teknik UniversitesiProf. Dr. Askıner GUNGOR, Pamukkale UniversitesiProf. Dr. Aysun SAGBAS, Tekirdag Namık Kemal UniversitesiProf. Dr. Ayse Banu ELMADAG BAS, Istanbul Teknik UniversitesiProf. Dr. B. Gultekin CETINER, Marmara UniversitesiProf. Dr. Bahar Yetis KARA, Bilkent UniversitesiProf. Dr. Cafer CELIK, Ataturk UniversitesiProf. Dr. Cemalettin KUBAT, Sakarya UniversitesiProf. Dr. Cengiz GUNGOR, Istanbul Sabahattin Zaim UniversitesiProf. Dr. Cengiz KAHRAMAN, Istanbul Teknik UniversitesiProf. Dr. Cevriye Gencer, Gazi UniversitesiProf. Dr. Coskun OZKAN, Yıldız Teknik UniversitesiProf. Dr. Cigdem Alabas USLU, Marmara UniversitesiProf. Dr. Deniz Tursel ELIIYI, Izmir Bakırcay UniversitesiProf. Dr. Fatih TASGETIREN, Yasar UniversitesiProf. Dr. Emrullah DEMIRCI, Karadeniz Teknik UniversitesiProf. Dr. Erdal EMEL, Bursa Uludag UniversitesiProf. Dr. Ergun ERASLAN, Yıldırım Beyazıt UniversitesiProf. Dr. Esra KARASAKAL, Orta Dogu Teknik UniversitesiProf. Dr. Fatma LORCU, Trakya UniversitesiProf. Dr. Fikri KARAESMEN, Koc UniversitesiProf. Dr. Fulya ALTIPARMAK, Gazi UniversitesiProf. Dr. Gulcin BUYUKOZKAN FEYZIOGLU, Galatasaray UniversitesiProf. Dr. Gursel SUER, Ohio University, ABDProf. Dr. Guvenc SAHIN, Sabancı UniversitesiProf. Dr. Hakan TOZAN, Istanbul Medipol UniversitesiProf. Dr. Kazım SARI, Beykent UniversitesiProf. Dr. Kenan OZDEN, Istanbul Gelisim UniversitesiProf. Dr. Kuban ALTINEL, Bogazici UniversitesiProf. Dr. M. Oktay ALNIAK, Piri Reis UniversitesiProf. Dr. Mehmet AKTAN, Necmettin Erbakan UniversitesiProf. Dr. Mete GUNDOGAN, Ankara Yıldırım Beyazıt UniversitesiProf. Dr. Metin DAGDEVIREN, Gazi UniversitesiProf. Dr. Mithat ZEYDAN, Erciyes UniversitesiProf. Dr. Murat Caner TESTIK, Hacettepe UniversitesiProf. Dr. Murat KOKSALAN, Orta Dogu Teknik UniversitesiProf. Dr. Mujgan SAGIR, Eskisehir Osmangazi UniversitesiProf. Dr. Necati ARAS, Bogazici UniversitesiProf. Dr. Nesim Erkip, Bilkent UniversitesiProf. Dr. Nihal ERGINEL, Eskisehir Teknik UniversitesiProf. Dr. Nimetullah BURNAK, Eskisehir Osmangazi UniversitesiProf. Dr. Oya Ekin KARASAN, Bilkent UniversitesiProf. Dr. Omer Faruk BAYKOC, Gazi UniversitesiProf. Dr. Pınar KESKINOCAK, Georgia Tech. ABDProf. Dr. Refail KASIMBEYLI, Eskisehir Teknik UniversitesiProf. Dr. Refik Gullu, Bogazici UniversitesiProf. Dr. Semra AGRALI, MEF UniversitesiProf. Dr. Semra BIRGUN, Fenerbahce UniversitesiProf. Dr. Serkan Eryılmaz, Atılım Universitesi

5 / 128


Prof. Dr. Serpil EROL, Gazi UniversitesiProf. Dr. Sevinc URETEN, Baskent UniversitesiProf. Dr. Serap ULUSAM SECKINER, Gaziantep UniversitesiProf. Dr. Sermin ELEVLI, Ondokuz Mayıs UniversitesiProf. Dr. Suleyman ERSOZ, Kırıkkale UniversitesiProf. Dr. Sadan Kulturel KONAK, Penn State, ABDProf. Dr. Sule ONSEL EKICI, Dogus UniversitesiProf. Dr. Sukru Alp BARAY, Istanbul UniversitesiProf. Dr. Tahir HANALIOGLU, TOBB Ekonomi ve Teknoloji UniversitesiProf. Dr. Yasemin SERIN, Orta Dogu Teknik UniversitesiProf. Dr. Zerrin ALADAG, Kocaeli UniversitesiDoc. Dr. Ahmet YUCEKAYA, Kadir Has UniversitesiDoc. Dr. Erkan KOSE, Nuh Naci Yazgan UniversitesiDoc. Dr. Ferda Can CETINKAYA, Cankaya UniversitesiDoc. Dr. Fatma PAKDIL, Eastern Connecticut State University, ABDDoc. Dr. Gokhan IZBIRAK, Dogu Akdeniz UniversitesiDoc. Dr. Mehmet Rustu TANER, TED UniversitesiDoc. Dr. Turan Erman ERKAN, Atılım Universitesi

6 / 128

2

Davetli Konusmacılar, Paneller

2.1 Davetli Konusmacılar

Professor Sally Brailsford, PhD., University of Southampton, United Kingdom“Operations Research is good for your health”

Hospitals, and healthcare systems generally, have been a massively popular application areafor OR/IE modelling since the 1950s. The same methodologies and modelling approaches thathave been used to such great effect in manufacturing, transportation, logistics, defence, andservice industries such as call centres can also be used to improve the efficiency and effectivenessof healthcare delivery organizations. The healthcare sector faces exactly the same challengesas all these other sectors: the same constraints (time, money, resources, capacity) and thesame objectives (basically, how to do more with less). This talk presents a non-technicaloverview of OR/IE modelling in healthcare, aimed at a general audience and focusing on thechallenges faced by clinicians, hospital managers and healthcare planners. Arguably, someof these challenges are greater than in other sectors: in healthcare issues such as politics,ethics, governance, human behaviour and professional hierarchies may play a more importantrole than in manufacturing industry, for example. These challenges have led to the need for

new OR/IE approaches: healthcare provides a fertile ground for methodological developments, forming a “virtuous circle”between theory and practice.

Having said this, the puzzling fact remains that despite a vast academic literature in health OR and a huge number ofspecialist conferences and health streams at major conferences, remarkably few academic journal papers report the modelresults actually being used in practice. There are of course many examples in the “grey” literature of modelling beingundertaken by commercial consultancies, but every survey paper on health OR from the 1970s onwards has reported exactlythe same finding. Unlike other sectors, none of these thousands of models are finding their way into routine practice.Many researchers, including myself, have studied this conundrum and have tried to identify the barriers and facilitators toimplementing OR models in healthcare. In this talk I reflect on my personal experiences in this area over a 30-year careerin OR, and address the question: Is healthcare really so very different from other sectors?

Prof. Dr. Ihsan Sabuncuoglu, Abdullah Gul Universitesi“Yeni nesil universiteler: Gelecegin gencleri icin universiteleri nasıl tasarlamalıyız?”

Kuresellesen dunyada yasanan cok hızlı degisim ve donusum surecin bir cok alanda oldugugibi yuksek ogretim sistemini de etkilemektedir. Akademi, is ve sanayi dunyası ve toplumungelecekteki ihtiyacları buyuk olcude degismektedir. Boyle ortamlarda yenilikci universitetasarımlarına ve donusum modellerine ihtiyac duyulmaktadır.Bu konusmada, ogrenmeye dayalı egitim paradigması, trans-disipliner arastırma yaklasımı vekuresel problemler uzerinden toplumsal etkiyi artıran bir modelin bazı ozelikleri anlatılacaktır.Bunun yanında gelecekte egitim alanındaki dijital donusumun en iyi orneklerinden biriolabilecek e-platform ve egitsel isleyis modeli gibi yeni nesil universite tasarımlarının onemlialt sistemlerinden bahsedilecektir.Ayrıca kongrenin ana temasına uygun bir sekilde endustri muhendisliginin degisen dunyadagelecegin saglık sistemlerinde alması gereken muhtemel roller ve fırsatlarda konusulacaktır.

7 / 128


Prof. Dr. Numan Durakbasa, TU Wien, Austria“Industrie 4.0: Integrated Solutions using Advanced Production and Metrology Technologies”

Digitalization and deployment of growing technologies in ICT are transforming the ma-chining and the manufacturing industry worldwide. Intelligence is an essential featureof future development and production systems and intelligent production is a majorcomponent of future businesses, also according to the technological developments es-pecially in the field of precision engineering at micro/nano and pico scale production.Intelligent production in the context of Industry 4.0 requires transformations in thedesigning, manufacturing, and verification of industrial products and processes basedon Geometrical Product Specification and Verification – GPS. The design system andmanufacturing processes are modeled for self-optimization with intelligent measurementprocesses with the target of practical approach for both the industry and educationfacilities. Geometrical and functional characteristics of the micro- /nanostructuresrequire dimensioning and geometrical tolerances, functioning, specification and verifica-tion.

The engineering disciplines working in the industrial sectors according the Industry 4.0 concept aim for meeting the needsof safe, efficient and cost effective solutions. The integrated management system in developing high technology tools andmethodology will ensure to achieve this aim by using micro- /nano technology methods as a part of next-generation factorystrategy.

The problematic of the high accuracy of the work pieces in micro and nano technologies of the modern production systemsaccording Industry 4.0 concept gained in the last years more and more importance through constantly increasing demandson the intelligent integrated management systems of the production processes. Together with the current trend towardshigh precision manufacturing and assembly systems, new challenges have emerged through the demand of complex shapesand functional topographies on the micro/nanoscale. On the other hand important charge of the environment, reducedavailability of natural resources and the increasing growth of waste require new concepts and strategies to recycle technicalconsumer goods as there are household instruments, consumer electronics and passenger cars - instead of land filling,burning or steel production a high potential of recycling is necessary. This means that the integrated management systemof quality, environment, energy, health & safety and information security in the manufacturing industry plays an essentialrole for the effective and efficient development of future industrial plants.

2.2 Paneller

“Prof.Dr. Ilhami Karayalcın, Prof.Dr. Halim Dogrusoz Anısına (YA/EM Etkilesimi)”Panel Yoneticisi: Prof.Dr. Imdat KaraKonusmacılar: Prof.Dr. Atac Soysal, Prof.Dr. Omer Benli, Prof.Dr. Haldun Sural.

8 / 128


Kongre Istatistikleri

Toplam Bildiri Sayısı: 305

Konularına Gore Bildiri SayılarıCok Amaclı/Kriterli Karar Verme 34Saglık Sistemleri Uygulamaları 26Optimizasyon 22Veri Analizi, Veri Madenciligi 15Lojistik 15Arac Rotalama 15YAEM Uygulamaları 14Cizelgeleme 13Tedarik Zinciri Yonetimi 13

Uretim Yonetimi 12

Insani Yardım Lojistigi 12Bulanık Mantık 11Enerji Yonetimi 8Envanter Yonetimi 8Benzetim 7Endustri 4.0 7

Is Etudu/Ergonomi 6Karar Destek Sistemleri 6

Imalat Sistemleri 6Guvenilirlik 6

9 / 128


Universitelerine Gore Bildiri SayılarıBaskent Universitesi 20

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi 16

Orta Dogu Teknik Universitesi 16

Bilkent Universitesi 16

Hacettepe Universitesi 13

Istanbul Kultur Universitesi 12

Eskisehir Teknik Universitesi 10

Izmir Ekonomi Universitesi 9

Dokuz Eylul Universitesi 9

Bogazici Universitesi 8

Mef Universitesi 8

Dogus Universitesi 6

Eskisehir Osmangazi Universitesi 6

Gazi Universitesi 6

Galatasaray Universitesi 5

Kadir Has Universitesi 5

Istanbul Medipol universitesi 5

Karabuk Universitesi 4

Ankara Yıldırım Beyazıt Universitesi 4

Cukurova Universitesi 4

10 / 128

ProgramG

ÜN 1:

08:30 -16:009:40-10:10

11:00-11:15

YERProf. D

r. Abdullah

Dem

irtaş Kon. Salonu SA

LON

1SA

LON

2SA

LON

3SA

LON

4SA

LON

5SA

LON

6SA

LON

7SA

LON

8SA

LON

9LA

B-1

KON

UYA

RIŞMA

İnsani Yardım

Lojistiği 1

Sağlık Hizmetlerinde

Planlama ve Klinik

KararlarA

raç Rotalama

Ergonomi

Sağlık sistemlerinde

örnek endüstri m

ühendisliği uygulam

aları

Enerji Sistemleri İçin

Yöneylem

Araştırm

ası

Özellikli Sağlık

Hizmetlerinde

Yöneylem

Araştırm

ası Uygulam

aları

Stokastik Süreçler ve Uygulam

alarM

AN

A.Ş. O

TURUMU

EĞİTİM

-1

12:45-13:45

14:35-14:45

YERProf. D

r. Abdullah

Dem


LON

1SA

LON

2SA

LON

3SA

LON

4SA

LON

5SA

LON

6SA

LON

7SA

LON

8LA

B-1

KON

UYA

RIŞMA

Veri Analizi, Veri

Madenciliği

Bulanık Mantık

Bulanık Mantık &

Karar A

naliziÇ

izelgeleme

İnsani Yardım Lojistiği

2İm

alat Sistemleri

Tedarik Zinciri Yönetim

iStokastik M

odellerEĞİTİM

-1

16:15-16:30

YERProf. D

r. Abdullah

Dem


LON

1SA

LON

2SA

LON

3SA

LON

4SA

LON

5SA

LON

6SA

LON

7SA

LON

8LA

B-1

KON

UYA

RIŞMA

Benzetim &

Rassal Süreçler &

Olasılık

Bulanık Mantık

Karar Destek

Sistemleri

Çizelgelem

e

Davranışsal

Yöneylem

Araştırm

ası & İş Etüdü

/ Ergonomi

İmalat Sistem

leri &

Bakım Yönetim

iTedarik Zinciri

Yönetimi

Tedarik Zinciri Yönetim

iEĞİTİM

-1

19:00-21:00

16:30-18:00

AÇ

ILIŞ KOKTEYLİ

Prof.Dr. İhsan

Doğram

acı Konferans Salonu

AÇ

ILIŞ KON

UŞMA

LARI

DAVETLİ KO

NUŞM

AC

IProfessor Sally Brailsford, PhD

Operations Research is good for your health

Prof.Dr. İhsan

Doğram


DAVETLİ KO

NUŞM

AC

IProf.Dr. İhsan Sabuncuoğlu

Yeni nesil üniversiteler: Geleceğin gençleri için üniversiteleri nasıl tasarlam

alıyız?

ÖĞ

RENCİ PRO

JE YA

RIŞMA

SI

ÖĞ

RENCİ PRO

JE YA

RIŞMA

SI

11:15-12:45

13:45-14:35

ÇA

Y-KAHVE A

RASI

12 Haziran 2019 Çarşam

baKA

YIT (SERGİ SA

LON

U)

ÖĞ

LE ARA

SI

ÇA

Y-KAHVE A

RASI

ÖĞ

RENCİ PRO

JE YA

RIŞMA

SI

10:10-11:00

14:45-16:15

ÇA

Y-KAHVE A

RASI

11 / 128


GÜN

2:08:30 -16:00

YERProf. D

r. Abdullah

Dem


LON

1SA

LON

2SA

LON

3SA

LON

4SA

LON

5SA

LON

6SA

LON

7SA

LON

8SA

LON

9SA

LON

10LA

B-1

KON

UYA

RIŞMA

Araç Rotalam

aO

ptimizasyon

BenzetimÇ

izelgeleme

Çok A

maçlı/Kriterli

Karar Verme

Çok A

maçlı/Kriterli

Karar Verme

LojistikSağlık sistem

leri uygulam

alarıVeri A

nalizi, Veri M

adenciliğiÜretim

Yönetimi

EĞİTİM

-1

10:30-10:45

YERProf. D

r. Abdullah

Dem


LON

1SA

LON

2SA

LON

3SA

LON

4SA

LON

5SA

LON

6SA

LON

7SA

LON

8SA

LON

9SA

LON

10LA

B-1

KON

UYA

RIŞMA

Araç Rotalam

aO

ptimizasyon

Endüstri 4.0Enerji Yönetim

iÇ

ok Am

açlı/Kriterli Karar Verm

eSezgiseller

LojistikSağlık sistem

leri uygulam

alarıVeri A

nalizi, Veri M

adenciliğiÇ

ok Kriterli Karar Verm

eEĞİTİM

-1

12:15 - 13:15

14:35-14:45

YERProf. D

r. Abdullah

Dem


LON

1SA

LON

2SA

LON

3SA

LON

4SA

LON

5SA

LON

6SA

LON

7SA

LON

8SA

LON

9SA

LON

10LA

B-1

KON

UYA

RIŞMA

Araç Rotalam

a &

Servis Sistemleri

Optim

izasyonEndüstri 4.0

Envanter Yönetimi

Çok A

maçlı/Kriterli

Karar Verme

Risk Analizi

LojistikYA

EM Uygulam

alarıVeri A

nalizi, Veri M

adenciliğiSürdürülebilirlik

EĞİTİM

-1

16:15-16:30

YERProf. D

r. Abdullah

Dem


LON

1SA

LON

2SA

LON

3SA

LON

4SA

LON

5SA

LON

6SA

LON

7SA

LON

8SA

LON

9SA

LON

10LA

B-1

KON

UYA

RIŞMA

Belirsizlik altında YA

EMO

ptimizasyon

Optim

izasyonEnvanter Yönetim

iÇ

ok Am

açlı/Kriterli Karar Verm

eG

üvenilirlikFinans M

ühendisliği &

Finansal Modellem

eLojistik &

O

ptimizasyon

Yapay Öğrenm

eKalite Yönetim

i &

Afet Yönetim

iEĞİTİM

-1

19:00-20:0020:00-23.59

GA

LA YEM

EĞİN

E TRAN

SFERG

ALA

YEMEĞİ

13 Haziran 2019 Perşembe

KAYIT (SERG

İ SALO

NU)

UYGULA

MA

ÖD

ÜLÜ

ÇA

Y-KAHVE A

RASI

ÇA

Y-KAHVE A

RASI

ÇA

Y-KAHVE A

RASI

UYGULA

MA

ÖD

ÜLÜ

Prof.Dr. İhsan Doğram


Panel: Prof.Dr. İlhami Karayalçın, Prof.Dr. Halim

Doğrusöz Anısına (YA

/EM Etkileşim

i)Panel Yöneticisi: Prof.Dr. İm

dat KaraKonuşm

acılar: Prof.Dr. Ataç Soysal, Prof.Dr. Ö

mer Benli, Prof.Dr. Haldun Süral

ÖĞ

LE ARA

SI

14:45-16:15

16:30-18:00UYG

ULAM

A Ö

DÜLÜ

13:15-14:35

9:00-10:30

10:45-12:15

12 / 128


GÜN

3:

YERSA

LON

1SA

LON

2SA

LON

3SA

LON

4SA

LON

5SA

LON

6SA

LON

7LA

B-1

KON

USanayi O

daklı Öğrenci Projeleri

Sanayi Odaklı

Öğrenci Projeleri

Bulanık MC

DM

Çok Kriterli Karar

Verme

YAEM

Uygulam

alarıİnsani Yardım

Lojistiği 3

Sağlık Sistemleri

EĞİTİM

-1

10:45-11:00

11:00-11:30Prof.Dr. İhsan Doğram


11:30 - 11:45

11:45-12:30Prof.Dr. İhsan Doğram


12:30 -13:45

YERSA

LON

1SA

LON

2SA

LON

3SA

LON

4SA

LON

5SA

LON

6LA

B-1

KON

UPerform

ans Yönetim

iKalite Yönetim

iÜretim

Yönetimi

Üretim Yönetim

iSanayi O

daklı Öğrenci Projeleri

Sağlık Sistemleri

EĞİTİM

-1

13:45-15:00

ÇA

Y-KAHVE A

RASI

Öğle Yem

eği

14 Haziran 2019 Cum

a

09:00-10:45

ÇA

Y-KAHVE A

RASI

DAVETLİ KO

NUŞM

AC

IProf.Dr.N

uman Durakbaşa

Industrie 4.0: Integrated Solutions using Advanced Production and M

etrology Technologies

Bölüm Başkanlarının Katılım

ıyla Gerçekleştirilecek Kapanış Toplantısı

13 / 128

3

Paralel Oturumlar

Kongrenin 1. gunu 11:15-12:45 zaman diliminde 9 adet paralel oturum, 14:45-16:15 zaman diliminde8 adet paralel oturum, 16:30-18:00 zaman diliminde 8 paralel oturum, 2. gununde 09:00-10:30zaman diliminde 10 paralel oturum, 10:45-12:15 zaman diliminde 10 paralel oturum, 14:45-16:15zaman diliminde 10 paralel oturum, 16:30-18:00 zaman diliminde 10 paralel oturum ve 3. gununde09:00-10:45 zaman diliminde 7 paralel oturum, 13:45-15:00 zaman diliminde 6 paralel oturum olmakuzere toplam 78 oturum duzenlenmistir. 10-111

Carsamba 11:15 - 12:45

CA01

Carsamba 11:15 - 12:45 SALON 1

Insani Yardım Lojistigi 1

Oturum Baskanı : Bahar Y. Kara

1. Multeci Kamplarında Kullanım SuyuDagıtım Agı Tasarımı

Aysu Ozel (Bilkent Universitesi)

Ozlem KarsuElif AkkayaBahar Y. Kara

Afet sonrası operasyonlar meydana gelen afetin dogasınave suresine gore degisiklik gostermektedir. Ornegin de-prem ya da sel gibi ani gelisen dogal afetlerde oncelikafetzedelere ulasmak, acil ihtiyacları karsılamak ve kısıtlıkaynak yonetimi yapmak gibi gecici ve kısa sureli uygula-malardır. Bu afetlerden sonra kurulan kamplar kısa surehizmet verdiginden uzun vadeli kullanımda gerekli olacakaltyapı calısmaları yapılmamaktadır. Buna karsın uzunsure hizmet veren ve afetzedelerin temel ihtiyaclarınınkarsılanmasına yonelik altyapının kuruldugu kamplar davardır. Ornegin, savas gibi zorunlu sebeplerle ulkeyesıgınan multecilere barınma amacıyla saglanan multecikampları savasın suresinin belirsizliginden dolayı uzunsure hizmet verebilmekte ve cesitli altyapı calısmalarıgerektirmektedir. Bu calısmada, multecilerin temelihtiyaclarından biri olan kullanım suyunun kamptakidagıtım agı tasarımının cok amaclı optimizasyonu

hedeflenmistir. Amac fonksiyonları olarak toplam aguzunlugu ve cadırlardan su dagıtım noktalarına yurumemesafelerinin toplamı kullanılmıs olup su dagıtım nok-talarının yerlerine ve agın tasarımına karar veren veamac fonksiyonlarını enazlayan matematiksel modelgelistirilmistir. Matematiksel model cozulurken cesitlisivil toplum kurulusları tarafından belirlenen minimalgereklilikler dikkate alınmıs ve kamptaki her cadırdanen yakın su dagıtım noktasına olan yurume mesafesininbelirli bir esik degerden kucuk olması gerekliligi kısıtlarayansıtılmıstır. Iki amaclı modelleri cozmek ve Paretocozum kumesini bulabilmek icin epsilon kısıtı metodukullanılmıstır. Kucuk esik degerlerinde ve buyuk boyutluproblemlerde en iyi cozum epsilon kısıtı metodu ile makulsurede bulunamadıgı icin bu esik degerlerinde ve buproblemlerde Baskın Sıralı Genetik Algoritma-II (BSGA-II) kullanılmıstır. BSGA-II ile elde edilen cozumlerinkalitesi literaturde tanımlanan performans olculeriyledegerlendirilmistir.

2. Kaynak Tahsisi Ve Risk DusunceleriAltında Hucre Tabanlı Dinamik TahliyeYonetimiVedat Bayram (TED Universitesi)

Hande Yaman Paternotte

Son yıllarda afet sayılarında onemli bir artıs olmustur.Bu nedenle, afetlerden etkilenen insan sayısı ve afet-lerin neden oldugu ekonomik tahribat artmıstır. Afetlerinnasıl sınıflandırıldıgına baglı olmakla birlikte, bir afetoncesi ya da sonrasında insanların afetin tehlikeli etki-lerinden korunması icin guvenli bolgelere tahliyesi gerekliolabilmektedir. Bir tahliye esnasında trafik yonetimi enonemli hususlardan biridir. Bu calısmada, afet yonetimikapsamında insanların guvenli bolgelere tahliye edilme-sine yonelik etkin ve guvenli trafik yonetimi modelive bu modelin gercekci problem buyukluklerinde kul-lanılabilmesi icin kesin cozum yontemlerini kullanan al-goritmalar gelistirilmektedir. Onerdigimiz model, trafikakısını ve trafik yogunlugundan kaynaklanan dogrusal ol-mayan durumu, bir hucre yapısı icerisinde gercekci birsekilde modelleyen ”Hucre Aktarım Modeli - Cell Trans-mission Model (CTM)”ni esas almakta ve tahliye trafiginietkin bir sekilde yonetmek icin gezici kaynakların kritikkavsak noktalarına dinamik olarak konuslanmasına karar

14 / 128


vermektedir. Modelimiz aynı zamanda, tahliye yollarınınzamana baglı olarak degisen risk durumunu dikkate al-makta ve insanların guvenli bolgelere en az risk icerenyollardan ulastırılması maksadıyla toplam tahliye riskinien kucuklemektedir. Modelin gercekci problem boyut-larında cozulebilmesi icin Benders ayrıstırma algoritmasıkullanılmakta, algoritma gecerli esitsizliklerle desteklen-mektedir. Benders ayrıstırması sonucunda ortaya cıkanalt problemlerin etkin bir sekilde cozulebilmesi icin HucreAktarım Modeli, ”Zaman Genisletilmis Ag - Time Ex-panded Network (TEN)” yapısına donusturulmekte veboylece etkin ag yapısı cozum tekniklerinden faydalanmaimkanları elde edilmektedir.

3. Yer Secimi-Yer Secimi Rotalama ProblemiVe Multeci Kampları Yer Secimi ProblemiUzerindeki Uygulaması

Gul Culhan (Bilkent Universitesi)

Okan ArslanBahar Y. Kara

Klasik Yer Secimi Rotalama Probleminde (YRP), talepnoktaları sabit ve bilinen konumdadırlar. Bilinen talepkonumları ile kararlar depoların yer secimleri ve aracrotalamaları icin alınmaktadır. Ancak multeci kampıyerlestirme gibi bazı kamusal problemlerde, talep nokta-larının yerlestirilmesi de karar degiskeni haline gelebilmek-tedir. Bu calısmada depo yer secimleri ve arac rotala-malarının yanı sıra talep noktalarının da yer seciminekarar verilebilecegi goz onunde bulundurulmustur.Yazarların bilgisine gore YRP kararlarına ek olarak talepnoktalarının da yer seciminin yapıldıgı bir calısma henuzliteraturde bulunmamaktadır. Bu calısmada klasik YRPkararlarına ek olarak talep noktaları da yerlestirilmis vebu problem Yer Secimi-Yer Secimi Rotalama Problemi(Y-YRP) olarak literature tanımlanmıstır. Tam sayılıdogrusal programlama ile problem modellenmis ve kucukveri setlerinde optimal cozume ulasılmıstır. Ancak buyukveri setleri icin sezgisel bir algoritma gelistirilmistir. Y-YRP’nin uygulama alanı olarak insani yardım lojistigikonularından olan multeci kampları yer secimi problemisunulmustur. Multeci kamplarına saglık, egitim, temizlik,vb. gibi birden fazla tip hizmetin sunulması problemiincelenmis ve multeci kamplarının yer secimi ile multecikamplarına hizmet saglayacak hastane, okul, belediyebinaları, vb. gibi hizmet kuruluslarının secimine kararverilmistir. Aynı zamanda sunulan bu hizmetler icindoktor, ogretmen, belediye gorevlisi, vb. gibi multecikamplarına hizmet goturen calısanların rotalamaları daprobleme dahil edilmis ve planlanmıstır. Dogu AnadoluBolgesi’nden elde edilen gercek veri setleri ustunde hemmatematiksel model, hem de onerilen sezgisel algorit-manın performansı degerlendirilmistir. Sunumda, Y-YRPtanımlanacak, Y-YRP icin gelistirilen modeller, sezgiselalgoritma ve problemin multeci kampları uzerindeki uygu-laması tartısılacaktır.

4. Kapsayıcı Arac Rotalama Problem:Multeci Kamplarına Yonelik Uygulamalar

Bahar Y. KaraElfe BulucMultecilerin yasam kosullarını gelistirmek ve ev sahibitopluluklara entegrasyonlarını arttırmak cok onemlidir.Bu calısmada, multecileri cocuklara Cocuk Dostu Alansaglayan tırların rotalaması problemi ele alınmıstır.Cocuk Dostu Alanlar Turk Kızılayı’nın multeci cocuklaricin baslatmıs oldugu bir programdır. Bu program de-tayları incelendiginde, ortaya cıkan problem YoneyslemArastırması literaturu icin ”Kapsayıcı Arac Rota-lama Problemi” olarak tanımlanabilir. Problemin biruzantısında da ana turlara kucuk turlar entegre edilmistir.Bu versiyon da Entegre Turlar ile Kapsayıcı Arac Rota-lama Problemi olarak sınıflandırılabilir. Her iki prob-lem de henuz yoneylem arastırması literaturunde ilgigormemis olur, bu calısma ile literature tanıtılmıstır.Onerilen modellerin performansları farklı veri setleri

uzerinde test edilmis ve problem parametreleri uzerinebir duyarlılık analizi yapılmıstır. Ayrıca, cozme sureleriniiyilestirmek icin uc farklı optimizasyon tabanlı sezgiselcozum onerilmistir. Onerilen cozumler Kilis sehrindekigercek bir yasam durumuna uyarlanmıstır. Ayrıca,onerilen modellerin, Mobil Cocuk Dostu Alanların ro-talanması problemine tam olarak uygulanabilmesi icinnoktaların sahip oldukları taleplerin ve kat edilenmesafelerinin dikkate alındıgı iki-amaclı bir versiyonu ver-ilmistir. Iki amaclı model tum noktaları kapsamayı gerek-tirmemektedir, ancak kat edilen mesafeyi en aza indirirkenkarsılanmayan talebi de en aza indirmeyi amaclamaktadır.Iki amaclı modeli cozmek icin kısıt yontemi uygulanmıstır.Bu problem tipi icin de Kilis verisi kullanılmıs ve tumPareto eniyi sonuclara ulasılmıstır.

CA01


Saglık Hizmetlerinde Planlama ve KlinikKararlar

Oturum Baskanı : Evrim Didem Gunes

1. Stochastic Patient Appointment Schedul-ing For Chemotherapy

Nur Banu Demir (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Serhat GulMelih Celik

Chemotherapy appointment scheduling is a challengingproblem due to uncertainty in pre-medication and infusiondurations. We formulate a two-stage stochastic mixedinteger programming model for the chemotherapy ap-pointment scheduling problem under limited number andavailability of nurses, and infusion chairs. The objective isto minimize the expected weighted sum of nurse overtimeand patient waiting time. We sample the pre-medicationand infusion durations based on real data of a major on-cology hospital. The computation times for the problemare significantly long even for the case of single-scenarioproblems. In order to strengthen the formulation, validbounds and symmetry breaking constraints are incorpo-rated. A Progressive Hedging Algorithm is implementedin order to solve the improved formulation. We enhancethe algorithm through a penalty update method, cycle de-tection and variable fixing mechanisms, and linearizationof the model objective function. We compare the perfor-mance of the progressive hedging algorithm with CPLEXusing small-size instances. We conduct numerical exper-iments to compare our algorithm with several schedulingheuristics from the relevant literature based on large-sizeinstances. We generate managerial insights related to theimpact of the number of nurses and chairs on appointmentschedules. Finally, we estimate the value of stochastic so-lution to assess the significance of considering uncertainty.

2. Personalized Co-testing Policies For Cer-vical Cancer Screening

Malek EbadiRaha Akhavan-tabatabaei (Sabancı Universitesi)

Hans Frenk

15 / 128


Despite advances in medical technology and treatmentmethods, cancer claims the lives of many people ev-ery year. According to the World Health Organization(WHO), 9.6 million deaths occurred due to cancer in 2018,making it globally the second leading cause of mortality.Cervical cancer which starts with a sexually transmit-ted infection by the Human Papillomavirus (HPV), killsone woman every two minutes on average. Accordingto WHO, 90% of deaths from cervical cancer occur inlow and middle-income countries where poor pathologi-cal and treatment services are more common. The highmortality rate of cancer is attributed to the disease re-maining latent until it becomes invasive and impossibleto treat. If the symptoms are observed on time and de-tection occurs at an early stage, the odds of successfulprevention and treatment grow significantly. Among allcancer types, cervical cancer has one of the longest pre-clinical phases. The time span from infection until theappearance of cancerous cells could be longer than 20years in many cases. Hence, the likelihood of on-timedetection through common screening tests is high, whichis a critical factor to reduce mortality in countries withpoor clinical services. For cervical abnormalities, cytologyand HPV-DNA tests are common detection and screen-ing procedures worldwide. These tests are not perfectlyaccurate. Hence, they provide only partial informationabout the state of the disease. Sensitivity and specificityof these tests define how accurately they perform in pre-dicting the true state of the patient. Previous studieshave taken cytology and HPV-DNA tests as two separaterecommendable actions. Recently, co-testing which is thepractice of conducting both tests simultaneously, is be-ing considered as a popular practice. In many countries,general screening guidelines advise the eligible populationon the type of screening and its recommended frequency.However, the population-based guidelines fail to considerthe particular characteristics and risk factors that differ-ent patients may have. In contrast to such guidelines,personalized and patient-tailored healthcare is gainingmore ground recently. Such schemes not only reducethe patients’ risk but are also more cost-effective fromthe public health perspective. In this research, we aimto develop a decision-making tool to aid personalizedscreening decisions, based on the patients’ particular riskfactors including age, sexual history and prior screeninghistory, as well as cost and quality of life considerations.We model this problem as a partially observable Markovdecision process (POMDP), in which the disease statesalong the way from infection with HPV until invasivecancer are partially observable states in the underlyingMarkov chain. We assume co-testing as our only screen-ing action, versus waiting. Similar to other studies inthe literature. we assume that actions are rewarded inQALY values while incurring monetary costs, combinedin a measure called the net health benefit (NHB). Ourobjective function maximizes the NHB over the patient’slifetime. We solve the problem to optimality, using clini-cal input data from a Colombian healthcare provider andprovide insight into the structural properties of our opti-mal solution.

3. How Does Workload Affect Test Order-ing Behavior Of Physicians? An EmpiricalInvestigation

Ayse Kocabıyıkoglu (Sabancı Universitesi)

Evrim Didem Gunes (Koc Universitesi)

Busra Ergun-Sahin

We investigate the relationship between workload and thetest ordering behavior of physicians, in an operationalcontext where test ordering may act as a substitute forservice process time. We define workload in two forms:the unfinished workload, that is, the number of patientswaiting to be examined, and the finished workload, thatis, the number of patients examined before a given patientin a work day. We hypothesize that physicians order morediagnostic tests at higher unfinished workload levels dueto a rush effect, and they order fewer diagnostic tests athigher finished workload levels due to fatigue. Empirical

analysis of data from a public training and research hospi-tal provides strong evidence supporting both hypotheses:As the number of patients waiting to be examined in-creases from 0 to 28 patients, 2.3 more tests are orderedper patient on average, indicating a 22% increase in thetests ordered. By contrast, as the finished load increasesfrom 1 to 48 patients, 2.3 fewer tests are ordered perpatient, corresponding to a 18% decrease. Our resultssuggest that workload smoothing mechanisms such as ap-pointment systems alone may have significant cost savingimplications. We also report the results of several robust-ness tests which confirm our results.

4. Empirical Analysis Of The Impact OfOperational Factors On Clinical DecisionMaking In A Chronic Care Clinic

Zehra Onen (Koc Universitesi)

Evrim Didem Gunes (Koc Universitesi)

Tolga TezcanRaj SenguptaThe rising prevalence of chronic conditions is one ofthe main challenges facing health-care systems globally.Chronic conditions are conditions for which there is cur-rently no cure, and which are managed with drugs andother treatment, such as diabetes, chronic obstructivepulmonary disease, arthritis and hypertension. The risingnumber of patients with chronic conditions brings an im-perative to find ways to improve efficiency of chronic carewithout compromising quality. In this research, we inves-tigate how non-clinical operational factors affect clinicaldecisions of health professionals using 75,702 patient visitdata from a rheumatology outpatient clinic in Bath, UK.At each appointment, the clinican gives the decision of ei-ther to discharge the patient from care or to recommend afollow up appointment to be scheduled. Patients who aredischarged may then ask for an appointment and reattendwith similar complaints, if needed. We focus particularlyon the decision to follow-up or discharge a patient and re-attendance of discharged patients. More specifically, weare interested in analysing the effect of patient waitlist sizeand continuity of care on these behaviours. We first definedifferent factors that reflect workload, waitlist size andcontinuity of care. Using empirical econometric models,we show that increasing workload and patient waitlist sizedecrease discharges and increase re-attendances. By con-trast, continuity of care increases discharges and decreasesre-attendances. We discuss managerial implications of ourresults and give suggestions on how to improve deliveryof care in a chronic care clinic by showing the possibleimpact of these suggestions.

CA01


Arac Rotalama

Oturum Baskanı : Cagrı Koc

1. Paylasımlı Sarj Istasyonlu Elektrikli AracRotalama Problemi

Cagrı Koc (Ankara Sosyal Bilimler Universitesi)

Ola JabaliJorge E. Mendoza

16 / 128


Gilbert Laporte

Bu calısmada, paylasımlı sarj istasyonlu elektrikli arac ro-talama problemi (PSI-EARP) tanımlanmıstır. Bu prob-lem, aracların akulerini sarj ettikleri esnada dogrusal ol-mayan sarj fonksiyonunu elektrikli arac rotalama problemiicerisinde kullanarak sarj istasyonlarına ortaklasa yatırımyapan sirketleri goz onune alır. Problemin amacı, sarjistasyonlarının sabit kurulum ve arac suruculerin maliyet-lerinin toplamını minimize etmektir. PSI-EARP’de sarjistasyonlarının kurulum yeri, istasyonlarda kullanılacakyavas, orta veya hızlı seviye sarjların belirlenmesi, hersirket icin musteri ihtiyaclarını karsılayacak arac rota-larının olusturulması kararları verilir. PSI-EARP karmatamsayılı dogrusal programlama olarak tanımlanmıstır.Problemin buyuk boyutlu deney setlerinde etkili sonuclarelde edilmesi amacıyla matsezgisel olarak tanımlanan birsezgisel algoritma gelistirilmistir. Bu algoritma, coklubaslangıclı uyarlanabilir buyuk komsuluk arama mekaniz-masını matematiksel modelleme ile entegre etmektedir.Sezgisel algoritma problem icin olurlu bir cozum eldeettikten sonra olusturulan rotalar uzerinde sabit rotaarac sarj probleminin matematiksel modeli CPLEX ilecozulmekte, bu sayede sabit bir arac rotası uzerindeoptimal sarj kararları verilmektedir. Ayrıca, problemeozgu birtakım inovatif, etkili ve gelismis sezgisel mekaniz-malar gelistirilmistir. Calısmada, genis kapsamlı deneyselanalizler yapılmıstır. Matsezgisel algoritma ilk olarak,literaturde daha onceden tanımlanmıs olan dogrusal ol-mayan sarj istasyonlu elektrikli arac rotalama probleminicozmus ve 38 yeni en iyi cozum elde etmistir. Dahasonrasında, PSI-EARP icin cesitli boyutlarda turetilenyeni test problemleri uzerinde deneyler gerceklestirilmisve sonuclar analiz edilmistir.

2. Elektrikli Araclar Ile Is Gucu CizelgelemeVe Rotalama Problemi Optimizasyonu

Seray Cakırgil (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Eda YucelCagrı Koc (Ankara Sosyal Bilimler Universitesi)

Bu calısmada, elektrikli araclar ile farklı konumları,oncelikleri ve yetenek gereksinimleri olan islere cokluyetenekli personelin atanmasını iceren is gucu cizelgelemeve elektrikli arac rotalama problemi (IC-EARP) elealınmıstır. Problem, gercek hayatta enerji dagıtımsektorunde faaliyet gosteren bir sirketin karsılastıgı vegunluk olarak cozulmesi gereken teknisyen cizelgeleme verotalama problemine dayanmaktadır. Son zamanlarda, butur servis sirketleri cevre sorunları ve maliyetlerdeki dususnedeniyle geleneksel araclar yerine elektrikli aracları ter-cih etmektedirler. Fakat elektrikli aracların rotalanmasısırasında karsılasılan en onemli sorunlar aku kapasitesininve menzilin kısıtlı olmasıdır. Ayrıca sarj istasyonlarındayavas, orta ve yuksek hızlarda sarj edilme durumlarındahem maliyet hem de zaman acısından odunlesmeler ortayacıkmaktadır. IC-EARP, geleneksel problemlerden farklıolarak, elektrikli araclar ile islerin tamamlanmasını ve buaracların sarj gereksinimlerini goz onunde bulundurmak-tadır. Oncelikle, IC-EARP icin bir matematiksel modelgelistirilmistir. Problem boyutu buyudukce matematikselmodelin kabul edilebilir surede ve kalitede cozum vere-memesi nedeniyle, problemin gercek boyutlu ornekleriicin degisken komsuluk arama tabanlı bir metasezgisel al-goritma onerilmistir. Deneysel calısmalar icin literaturdedaha onceden tanımlanmıs problem setleri goz onunealınarak, kucuk, orta ve buyuk olcekli problem set-leri turetilmistir. Kucuk boyutlu problem setleri hemmatematiksel model hem de metasezgisel algoritma ilecozulmus ve sonuclar karsılastırılmıstır. Buyuk boyutluproblem setleri icin genis kapsamlı deneysel calısmalargerceklestirilmis ve gelistirilen sezgiselin makul surelerdeetkili sonuclar elde ettigi gorulmustur. Ayrıca, yapılananalizler sonucu yonetimsel bakıs acıları sunulmustur.

3. Evde Saglık Hizmeti Veren ElektrikliAracların Rotalanması

Mehmet ErdemCagrı Koc (Ankara Sosyal Bilimler Universitesi)

Evde saglık hizmetleri, saglık ve sosyal sistemin birparcası olmasının yanı sıra hastane bakımına gore maliyetavantajı saglamaktadır. Amac, bireyin evinde veyayasadıgı ortamda saglık ve sosyal bakım hizmetlerinisunarak bireyin saglıgını korumak ve iyilestirmektir.Surdurulebilir ulastırmanın her gecen gun onem kazan-masıyla, elektrikli aracların kullanımı son yıllarda oldukcayaygınlasmıstır. Elektrikli aracların klasik icten yan-malı motorlu araclara gore bir takım cevresel ve fi-nansal avantajları olsa da kısıtlı menzile sahip olmalarıve sarj surelerinin uzunlugu yaygın kullanımlarına engelteskil etmektedir. Bu calısma, evde saglık hizmeti verenelektrikli aracların rotalanması problemini ele almıstır.Problemde saglık calısanlarının farklı cografi bolgelerdeyasayan hastalara/yaslılara saglık hizmetini elektrikliaraclar ile sundugu goz onune alınmıstır. Calısanlarkendi evlerinden hareket ederek bakım hizmeti verecek-leri hastalara ulasmakta, mesaileri bittiginde ise yineevlerine donmektedir. Problemde coklu depo, zamanpenceresi, senkronize isler, kisilerin tercihleri ve yetkinlik-lerinin yanı sıra, heterojen filo, batarya kapasitesi, parcalıve tam sarj stratejileri gibi konular dikkate alınmıstır.Problem ilk olarak matematiksel model olarak formuleedilmis ve etkin bir sekilde cozumu icin genetik algo-ritma ve degisken komsu arama sezgisellerine dayalı hib-rit bir metasezgisel algoritma gelistirilmistir. Deneyselcalısmalar icin kucuk, orta ve buyuk olcekli problemsetleri turetilmistir. Sezgiselden elde edilen cozumler,matematiksel modelin CPLEX ile cozulmesinden eldeedilen sonuclar ile karsılastırılmıstır. Kapsamlı deney-sel calısmalar, hibrit sezgiselin makul surelerde cokiyi cozumler verdigini, metasezgisel yontemin elektrikliaracların evde saglık hizmetleri icin rotalanmasındaoldukca etkili oldugunu gostermistir.

4. Havaalanı Transfer Sevisi SaglayanAracların Kar Enbuyuklemesi Amacıyla Ro-talanması

Nihat Oner (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Cagrı Koc (Ankara Sosyal Bilimler Universitesi)

Hakan Gultekin (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Bu calısmada, havayolu transfer servisi talep eden yol-cuların cizelgelenmesi uzerinde calısılmıstır. Yolcular,havalimanından sehir merkezine veya sehir merkezindenhavalimanına belirli kapasitelere sahip servis araclarıylatasınmaktadır. Tasıma hizmeti almak isteyen her biryolcunun belirli zaman aralıgında hizmet alması gerek-mektedir. Hizmet alacak yolcuların sayısı ve hizmetalacakları zaman aralıkları onceden belirlidir. Her biryolcu transfer ucreti karsılıgında belirli bir miktar odemeyapmaktadır. Bu yolcuları tasımanın ve bos arac hareketiyapmanın birer maliyeti vardır. Problem, zaman pencereliarac rotalama problemi olarak formule edilmistir. Prob-lemin amacı, butun kısıtları dikkate alarak toplam karıen buyuklemektir. Baska bir ifadeyle problem, birgun icerisinde tasımacılık hizmeti talep eden yolcuların,toplam karı en yuksek yapacak sekilde cizelgelenmesidir.Kapasite ve arac sayısının kısıtlı olmasından dolayı,her yolculunun cizelgelenmesi mumkun olmayabilir. Bunedenle, bazı yolculara tasımacılık hizmeti verilmeye-bilir. Problem aynı zamanda, yolcuların gruplanmasınıda dikkate almaktadır. Aynı yonlu ve benzer zamanpenceresine sahip yolcular gruplanarak aynı aracta servisalabilmektedir. Bu nedenle problem tek basına bir za-man pencereli arac rotalama problemi degildir. Aynı za-manda gruplama ve cizelgeleme (rotalama) problemlerini

de icerir. Ilk olarak bu problemi cozmek icin matem-atiksel model kullanılmıstır. Ancak makul surelerde iyicozumler alınamadıgı gorulmustur. Bu nedenle hibritbir sezgisel yontem gelistirilmistir. Ilk olarak, yolcu-ların gruplanması icin iki farklı gruplama algoritmasıgelistirilmistir. Isler gruplandıktan sonra, olurlu birbaslangıc cozumu olusturabilmek icin uc farklı algoritmagelistirilmistir. Baslangıc cozumu olusturulduktan sonra,iyi cozumler elde edebilmek icin yedi farklı komsuluk

17 / 128


tanımı iceren benzetimli tavlama sezgiseli gelistirilmistir.Gelistirilen bu hibrit sezgisel Java programlama diliylekodlanmıstır. Gercek hayat verileri ve bu veriler temelalınarak hazırlanan ornekler kullanılarak; sezgiseldenelde edilen cozumler, matematiksel modelden elde edilencozumler ile karsılastırılmıstır. Bu karsılastırma sonu-cunda, hibrit sezgiselin makul surelerde cok iyi cozumlerverdigi gorulmustur. Bu karsılastırmaların dısında,sezgisel yontem kullanılarak problem icin cesitli duyarlılıkanalizleri yapılmıstır.

CA01


Ergonomi

Oturum Baskanı : Gulin Feryal Can

1. Bir Uretim Isletmenin OfislerindeRosa Yontemi Ile Ergonomik RiskDegerlendirmesi

Emin Kahya (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Genel olarak insan ve yaptıgı is arasında uyum saglamayıamaclayan ergonominin temel cabası, isleri ve is or-tamını insana daha uygun haline getirmektir. Calısmaortamlarında ergonomik sartların saglanması, personelinverimliligini, is tatminini ve memnuniyetini arttıran veyıllar sonra ortaya cıkması beklenen meslek hastalıklarınıonleyen cok onemli bir faktordur. Bu calısmada, buyukolcekli bir uretim isletmesinin idari birimlerinde calısan202 calısanın, Rapid Office Strain Assesment (ROSA)ve Cornell Musculoskeletal Discomfort Questionnarie(CMDQ) yontemleriyle risk degerlendirmesi ele alınmıstır.

Iki yontemin verileri kullanılarak analizler yapılmıs veofislerin risk duzeyleri ile ofis calısanların kas-iskelet sis-temlerinde hissettikleri rahatsızlıklar arasındaki iliski in-celenmistir. Katılanların yas ortalaması 36,20 (s.d.=2,83)

olup yasları 22 ile 62 arasında degismektedir. Isletmedekicalısma sureleri, ortalama 10,68 yıl (s.d.=3,54) olup 0,60ile 32 yıl arasındadır. ROSA skoru 3.52 (s.d. = 0.71),sandalye 3.30, ekran ve telefon 2.18, ve fare ve klavye 2.69elde edilmistir. Incelenen 208 ofisin 39 tanesi (%18,8)ergonomik acıdan riskli (risk skoru 5 ustu) bulunmustur.Risk duzeyinin yuksek cıkmasının en onemli nedenleri,sandalyenin yukseklik ve derinligidir. Ofislerde san-dalyelerin %23’unun yuksekligi uygun degil (yuksekligidusuk veya yuksek); %56’sının ise derinligi kısa veyauzundur. Ergonomik acıdan riskli durumlarda bulunanofislerde calısanların; boyun (%32,26), omuz (%5,65 ve%8,45) bel (%23,23) ve sırt (%22,26) bolgelerinde his-settikleri rahatsızlıkların ofis risk duzeyi ile onemli biriliskiye sahip oldukları tespit edilmistir.

2. Moodle Ogrenme Ve Icerik YonetimSisteminin Surum 2.0 Ve Surum 3.0Kullanılabilirliklerinin Ogrenciler AcısındanAnaliz EdilmesiMuhammet Yorulmaz (Baskent Universitesi)

Gulin Feryal Can (Baskent Universitesi)

Web sitelerinin kullanılabilir olmaları temel olarakkolay kullanımlarının olması, amaca kısa sure

icerisinde ulasabilmesi ve kullanıcı memnuniyetininsaglanabilmesine baglıdır. Bu kosulları saglayamayanweb siteleri, kullanıcılar tarafından bırakılmakta vebaska bir web sitesi tercih edilmektedir. Ozellikleticari amaclı web sitelerinde kullanıcının web sitesinibırakması musteri kaybı anlamına gelmektedir. Ticariolmayan web sitelerinde kullanılabilirlik duzeyinin dusukolması ise, kullanıcıların yapmak istedikleri faaliyetlerinkarmasıklıgını ve gerceklestirilme suresini etkiledigi icinbu tur web sitelerinin yogun ve aktif olarak kullanımını en-gellemektedir. Bu durum, kaynak paylasımı, haberlesmegibi faaliyetlerin web ortamı dısında daha uzun surelerdeve bilgi kayıpları yasanarak gerceklestirilmesini de be-raberinde getirmektedir. Bir web sitesine, farklı kul-lanıcılar farklı amaclarla girebilir. Kullanıcıların kul-lanım duzeyleri, yasları, deneyimleri, kullandıkları do-nanım ve web tarayıcıları gibi kriterler nedeni ilefarklılasabilir. Buna gore bir web sitesinin, farklı kul-lanıcı ozelliklerini kapsayacak sekilde sorunsuz olarakkullanıcıyı amacına ulastırabilmesi gereklidir. An-cak bu kosulda web sitesi, kullanıcıların ihtiyaclarınıkarsılayabilecek ve basarılı sayılacaktır. Web sitelerininkullanılabilirliginin saglanması icin kullanıcıyı amacınaulastırma dogrultusunda acık ve anlasılır tasarımlaryapılmalıdır. Bir web ara yuzunun erisebilir, estetik, tu-tarlı, acık, basit, dolasılabilir ve deneyimsiz kullanıcılarıdestekleyecek sekilde olması kullanılabilirlik acısındanonemlidir. Bu calısmada, Moodle (Modular ObjectOriented Dynamic Learning Environment) ogrenme veicerik yonetim sisteminin kullanılabilirliginin 2.0 ve 3.0surumleri uzerinde ogrenciler acısından degerlendirilmesive karsılastırılması amaclanmıstır. Moodle, acık kay-nak kodlu, ucretsiz, cevrimici bir ogrenme ve icerikyonetim sistemidir. Bu kapsamda, her iki surum etk-ililik, etkinlik ve kullanıcı memnuniyeti acılarındandegerlendirilmistir. Boylece, Moodle uzerinde yapılantasarım degisikliklerinin ogrenci kullanımı acısındanyarattıgı etkiler de calısma kapsamında incelenmistir.Buna gore gerceklestirilen tasarım degisikliklerinin etkin-lik duzeyleri de belirlenmistir. Calısmada, degerlendirmeve karsılastırma amacıyla kullanılabilirlik test yontemiuygulanmıstır. Test yonteminde Morae kullanılabilirliktest programından yararlanılmıstır. Bu dogrultuda,hedef kullanıcı olarak Baskent Universitesi EndustriMuhendisligi Bolumu’nde egitim goren 2., 3. ve 4. sınıfogrencileri secilmistir. Buna gore, ogrenciler acısındandeneyim farkının da arastırılması mumkun olmustur.

3. Bir Universitenin Saglık Hizmetleri MeslekYuksekokulu Ogrencilerine Iliskin Oznel IsYuku Ve Akademik Motivasyon DuzeyleriArasındaki Iliskinin Arastırılması

Pelin ToktasGulin Feryal Can (Baskent Universitesi)

Aysel Guven

Ogrencilerin egitim sureclerindeki motivasyon duzeylerionların akademik basarılarını etkileyen en onemli un-surlardan birisidir. Ogrencilerin akademik motivasyon-ları uzerinde bircok faktor etkili olmakla birlikte bunlararasında algılanan is yuku seviyesi buyuk bir rol oynamak-tadır. Ogrencinin egitim hayatındaki performansı, tepki-leri, dikkat yogunlugu, stres ve yorgunluk duzeyi algılananis yuku seviyesi tarafından dogrudan etkilenmektedir.Calısmada, Baskent Universitesi Saglık Hizmetleri MeslekYuksek Okulu (SHMYO) ogrencilerinin algılanan is yukuile akademik motivasyon duzeylerini belirlemek ve ar-alarındaki iliskiyi incelemek amaclanmıstır. CalısmayaBaskent Universitesi’nde ogrenimlerini surduren 10 ayrıbolumden toplam 431 SHMYO ogrencisi katılmıstır.Buna gore; ogrenciler uzerinde is yukunun motivasyonaolan etkisi gozlemlenecek ve elde edilen analiz sonuclarıdikkate alınarak egitim sureci icin iyilestirme onerilerisunulacaktır. Analiz, farklı sınıflarda bulunan erkekve kız ogrenciler arasında bir farklılık olup olmadıgını

18 / 128


ortaya koyacaktır. Ayrıca, yine farklı sınıflarda bu-lunan erkek ve kız ogrenciler kapsamında algılanan isyuku duzeyi ile akademik motivasyon duzeyi arasındabir iliski olup olmadıgı da belirlenecektir. Arastırmagrubundaki ogrencilerin algılanan is yuklerine gore moti-vasyon duzeylerinin etkilenecegi ve farklılıklar gosterecegidusunulmektedir. Calısmada, algılanan is yuku duzeyininbelirlenmesi icin NASA TLX Olcegi, akademik moti-vasyon duzeyinin degerlendirilmesi icin ise Akademik Mo-tivasyon Olcegi (AMO) kullanılmıstır. NASA TLX, birisi gerceklestirirken kisi tarafından isiyle ilgili algılananzorlanma duzeyini altı farklı boyutu dikkate alarak oznelbir sekilde belirleyen bir olcektir. Soz konusu boyut-lar, isle ilgili fiziksel gereklilikler, zihinsel gereklilik-ler, gosterilmesi gereken caba duzeyi, sergilenen perfor-mans, zaman baskısı, ve basarısızlık hissi boyutlarındanolusmaktadır. NASA TLX olcegi iki asamada uygu-lanmaktadır. Birinci asamada; her bir boyut icin 0 ila100 arasında bir puanlandırma yapılmaktadır. Ikinciasamada ise, hangi boyutun algılanan is yuku acısındandaha oncelikli oldugunu belirleyen ikili karsılastırmalargerceklestirilmektedir. NASA TLX olceginin puan-landırma bolumunden elde edilen 0-100 arasındaki puandegerleri, ikili karsılastırmalar bolumunden elde edilenagırlık degerleriyle carpılarak algılanan is yuku puan-ları elde edilmektedir. AMO, motivasyon duzeyini belir-lemek icin tasarlanan yedi alt boyut ve yirmi sekiz farklısoru icin katılımcıların 1 ila 7 (Hic uyusmuyor, birazuyusuyor, orta derecede uyusuyor, oldukca uyusuyor, tamolarak uyusuyor) arasında yaptıkları derecelendirmeleredayanmaktadır. Sorulara verilen puanlar toplanarakelde edilen skorlara gore katılımcıların motivasyonlarıicsel motivasyon, dıssal motivasyon ve motivasyonsuzlukduzeyleri bakımından uc ana gruba ayrılarak incelen-mektedir. Bu calısma algılanan is yuku ve akademikmotivasyon arasındaki iliskiyi ve farklılasmayı SHMYOogrencileri acısından inceleyen literaturdeki ilk calısmadır.

CA01


Saglık Sistemlerinde Ornek EndustriMuhendisligi Uygulamaları

Oturum Baskanı : Muhammet Yorulmaz

1. Tıbbi Cihaz Uretimi Gerceklestiren Bir Fir-mada Risk Analizi Calısması

Selin Sezer (Baskent Universitesi)

Pelin Toktas

Gunumuzde teknolojik gelismeler tıp alanını yenidensekillendirerek teshis, tedavi ve rehabilitasyon amaclıbir cok cihaz gelistirilmesini saglamıstır. Teknolojiningelismesi ile birlikte daha kompleks ve yuksek teknolojiliurunler uretilmeye baslanmıs ve cesitlilik artmıstır. Rek-abet ortamında, firmaların sektorde tutunabilmesi icintıbbi urun ve tıbbi cihazların kalitesi onem kazanmıstır.Tıbbi cihaz imalat sektoru, onemli kalite sistemlerininve urun gereksinimlerinin karsılanması gereken belirliyasal duzenlemelere uyması gereken sektorlerden biridir.Bu duzenleyici gerekliliklerin asıl amacı; ureticilerinsurekli olarak kullanım amaclarına uygun ve guvenliolan tıbbi cihazları tasarlayabilmesini, uretebilmesini vepiyasaya surebilmesini saglamaktır. Tıbbi cihaz olarak

uretilen her urunun insan saglıgını etkiledigi dusunulurse,urun ve hasta guvenligi en ust seviyede tutulmalıdır.Urun ve hasta guvenliginin saglanması belirli otoritel-er/komiteler tarafından yayınlanan uluslararası stan-dartlar veya mevzuatlar tarafından yonetilmektedir.Uretici firmaların uyması gereken uluslararası standartlarveya mevzuatlar ulkeden ulkeye farklılık gostermektedir.Mevzuata uygunluk, bir kurulusun basarısının anahtarıdırve mevzuatın gozetimi giderek artmaktadır. Tıbbi ciha-zlar Avrupa’da oldugu gibi Turkiye’de de pazara sunul-madan once CE belgesi almak zorundadır. Turkiye’defirmalar kendileri, bayileri ve urunleri Saglık Bakanlıgıtarafından takip edilen Urun Takip Sisteminde (UTS)kayıt altına alındıktan sonra pazara girebilmektedirler.Firmaların, uretimini gerceklestirdikleri tıbbi cihazlarınCE belgelendirme surecinde 93/42/EEC Tıbbi CihazYonetmeligi gereklerini yerine getirmeleri gerekmekte-dir. Bu gereklerden en kritik olanı risk analizidir veyonetmeligin bircok adımını etkilemektedir. Bu calısmadatıbbi cihaz uretimi gerceklestiren bir firmada uretimigerceklestirilen urunun gelistirilmesi ve belgelendirmesiasamasında risk analizi yapılmıstır. Ortaya cıkabilecekriskleri tahmin ederek hataları onlemeye yonelik guclu biryontem olan hata turleri ve etkileri analizi (HTEA) kul-lanılarak riskler kabul edilebilir seviyeye dusurulmustur.Risk fayda analizi yapılmıs ve risklere karsı alınmasıgereken tedbirlerle ilgili olarak firma yetkilileri ve tumpersonel bilgilendirilmistir.

2. Saglıkta Verimlilik Ve Kalite IyilestirmedeEndustri Muhendislerinin RoluOmer Egemen Tumen (Bayındır Saglık Grubu)

2009 yılından bu yana saglık sektoru, Saglık BakanlıgıSaglık Istatistik Yıllıgı ve TUIK verilerine gore istikrarlıbir sekilde buyumektedir. Finansman kaynagı acısındanistikrarlı bir ekonomik ortama isaret eden bu durum,sektorde genis bir rekabet alanı yaratmaktadır. Yasananrekabet hastaneler icin verimlilik, iyilestirme, kalite, plan-lama, proje yonetimi, maliyet ve Endustri 4.0 ile gundemegelen dijital donusum gibi kavramların onem kazan-masına sebep olmustur. Bu gelismeler ısıgında EndustriMuhendisligi, parcaya degil butune odaklanması ve multi-disipliner yaklasım sergilemesinden kaynaklı olarak saglıksektoru acısından bu rekabet ortamında oldukca onemarz eden bir meslek dalı olarak karsımıza cıkmaktadır.Saglık sektorunde birden fazla bolum icerisinde gorev alanendustri muhendisleri, sektorde yasanan dinamizmin ge-tirdigi ihtiyacları karsılayabilmektedirler. Bu bolumlerdenbiri olan Kalite Bolumu, hastanelerde verimliliginarttırılması ve iyilestirme calısmalarının yonetilmesindensorumlu olmakla beraber akreditasyon sureclerindede onemli bir rol almaktadır. Hizmet sureclerininolculebilirliginin saglanması ve sistematik bir sekildeizlenmesi adına Guvenli Raporlama Sistemi(GRS) veGosterge Yonetimi ile yapılan istatistiksel analizlerdogrultusunda Duzeltici/Onleyici faaliyetler planlamak-tadır. Saglık Bakanlıgı Saglıkta Kalite Standartları veJoint Comission International tarafından yapılan uygun-luk denetimleri ile kalitenin iyilestirilmesi, maliyetlerindusurulmesi, verimliligin arttırılması ve saglık hizmet-leri yonetiminin gelistirilmesi hedeflenmektedir. Uygun-luk denetimlerinin basarı ile sonuclanması adına has-tanedeki butun is akısları analiz edilerek standartlarauygunluk ve verimlilik esas alınmaktadır. Sonuc olarakendustri muhendisleri saglık sektorunun bir cok alanındabilgi birikimlerini aktarabilmektedirler. Bu acıdan dortyıllık orgun ogretim suresince endustri muhendisligimufredatına saglık yonetimi veya saglık isletmeciligi adıaltında secmeli bir ders eklenmesi, bu sektorde kariyerplanlayan endustri muhendisleri icin sektor hakkındaonceden bilgi sahibi olabilmeyi saglayacaktır.

3. Hastanelerde Surec YonetimiAslı Gulay Noyan (Guven Saglık Grubu)

Hastaneler, kompleks ve matriks yapıda olmasıylave hataya yer vermeyen ozellikleriyle diger hizmet

19 / 128


isletmelerinden ayrılmaktadır. Gelisen teknoloji sayesindeve olusan yogun rekabet ortamında, ozel saglık sunucu-larının da sektordeki payının artısıyla birlikte hastanel-erde sunulan hizmet kalitesinde de onemli degisikliklermeydana gelmektedir. Bu noktada, bir yonetimyaklasımı olan surec yonetimi kavramı, hastanel-erde konusulan konular arasına girmeye baslamıstır.Hastanelerin temel gorevi olan tedavi hizmetlerininsurekliligini saglayabilmenin yolu, kaynakları dogruve etkin kullanmaktan gecmektedir. Surec yonetimiyaklasımıyla kaynakların etkin ve verimli kullanılmasıayrıca hizmet kalitesinin daha yuksek duzeyde sunul-ması hedeflenmektedir. Surec yonetimiyle, hastanel-erdeki sureclerin tanımlanması, surec sorumlularınınve performans gostergelerinin belirlenmesiyle belirlibir hizmet standardına ulasılması ve sureclerin iy-ilestirilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca surec yonetimiyaklasımı ile organizasyonda bulunan farklı disiplin-lerin bir araya gelerek, gri alanların ortadan kalk-ması da saglanmaktadır. Kurum kulturunun de surecyonetimi felsefesini benimsemeye baslamasıyla, sureciyilestirme calısmaları da hız kazanacaktır. Bununyanında tanımlanmıs sureclerin uygulanmasında cesitlizorluluklarla karsılasılmaktadır. Bunlardan birincisicalısanların sureclerle yonetim yaklasımına adaptasy-onunun zaman almasıdır. Karsılasılan bir diger zorlukda hastanelere gelen her bir hastanın o hastaya mahsusihtiyaclarının bulunmasıdır. Bireye ozgu hizmet vermezorunlulugu yekpare ve butuncul bir surec yurutmeyidaha zor hale getirmektedir. Niteligi bakımından saglıkhizmeti, ertelenemez ve ongorulemezdir. Dolayısıyla,hizmetin devamlılıgını saglamak, ihtiyac duyulan hizmetigereken zamanda ve istenilen kalitede sunmak icinhizmet sureclerinin dogru analiz edilmesi ve bilimsel ver-ilere dayanarak, profesyonel olarak yonetilmesi gerek-mektedir. Surec yonetiminin hastanelerde uygulan-ması, yaygınlastırılması ve surdurulebilir olması oldukcaonemlidir. Surec yonetimi calısmalarında karsılasılan zor-lukların asılabilmesi icin, calısanlara bu konuda yeterliicerik ve sayıda egitim verilerek farkındalıklarının art-ması saglanabilir. Sonuc olarak surec yonetimi, yukarıdabahsi gecen zorluklar ve bu zorlukları asmak icin gereklicozum onerileri de goz onunde bulundurularak, titizlikleyurutulmesi gereken bir yonetim bicimidir. Bu konudakicalısmaların artmasıyla sahadaki uygulamaların daha ver-imli hale gelecegi dusunulmektedir.

4. Saglık Sistemlerinde Bilisim TeknolojileriProjeleri Ve Elde Edilen Kazanımlar: T.C.Saglık Bakanlıgı Ornegi

Mert Ozcan (Saglık Bakanlıgı)

Son donemde ozellikle gelismis ve gelismekte olanulkelerdeki toplumsal refah duzeyindeki artıs egilimiylebirlikte, bu ulkelerin nufus yapısında ve bu yapıicerisindeki yasam bicimlerinde onemli bir degisim vedonusumun olustugu gozlemlenmektedir. Yaslanmaktaolan nufus, yasam tarzı ile iliskili kronik hastalıklarınartan yuku, hasta merkezli modellerde olusan kısıtlar,saglık tesislerine erisim olanaklarındaki sorunlar ve in-san kaynagında yasanan eksiklikler ile saglık finans-manının etkin yonetimi konusunda tum Dunyada poli-tika belirleyiciler cesitli arayıslar icerisine girmekte-dirler. Ozellikle teknolojik gelismislik seviyesindekiartısın ivmelendigi bu donemde, saglık hizmeti ile il-gili sureclerin makro boyutta iyilestirilmesi baglamındabilisim altyapılarından faydalanmak kacınılmaz halegelmektedir. Gelismis ve gelismekte olan ulkelerin,bilisim teknolojilerinden faydalanarak saglık hizmetsureclerini optimize etmeye odaklandıgı bu donemde,T.C. Saglık Bakanlıgı tarafından da ulke genelinde devr-eye alınan cok cesitli bilisim projeleriyle saglık hizmetisunumuna iliskin sureclerin dijitallesme yoluyla op-timize edilmesine calısılmaktadır. Bu calısma kap-samında; saglık kuruluslarından toplanan saglık veri-lerinin vatandaslar ve saglık profesyonelleri tarafındaninternet ve mobil cihazlar uzerinden erisilebildigi;muayene, tetkik ve tedavilerin nerede yapıldıgınabakılmaksızın tum saglık bilgilerinin yonetilebildigi,

tıbbi ozgecmislerin tek bir yerden ulasılabildigi birkisisel saglık kaydı sistemi olan e-Nabız ve fonksiy-onları; radyolojik tetkiklere ait goruntulere anlık vesurekli olarak web ortamında erisilmesine, bu goruntulerinraporlanabilmesine, radyologlar arası telekonsultasyonyapılabilmesine, tıbbi goruntu ve raporların kaliteacısından degerlendirilebilmesine ve e-Nabız uygula-ması uzerinden vatandaslar ile paylasılabilmesine olanaksaglayan Teletıp/Teleradyoloji Sistemi; vatandaslarınT.C. Saglık Bakanlıgına baglı hastaneler ile agız vedis saglıgı merkezleri ve aile hekimliklerinden randevualabildikleri bir sistem olan Merkezi Hekim RandevuSistemi (MHRS); Bakanlıga baglı saglık kuruluslarıncaverilen tum raporların (dogum, engelli, surucu, is-tirahat, durum bildirir raporu vb.) elektronik or-tamda ve e-imzalı olarak verilmesini saglamak amacıylagelistirilen e-Rapor Sistemi; ulke genelindeki saglıkbilisim altyapısının kalite duzeyini yukseltmeye yonelikBakanlıkca gelistirilen ve entegre edilen ulusal ve ulus-lararası standartlastırma projeleri ve Dijital Hastane, En-gelsiz Saglık Iletisim Merkezi (ESIM), Mekansal Is ZekasıProjesi ile Bakanlıkca gelistirilen diger saglık bilisimiprojelerinin ulke genelinde devreye alınması neticesindesoz konusu sureclerde elde edilen iyilestirme sonuclarınıntartısılması amaclanmaktadır.

CA01


Enerji Sistemleri Icin Yoneylem Arastırması

Oturum Baskanı : Ayse Selin Kocaman

1. Input Models For Energy CommitmentDecisions Of A Renewable Energy SystemWith Storage

Parinaz Toufani (Bilkent Universitesi)

Emre NadarAyse Selin Kocaman (Bilkent Universitesi)

Burning resources such as natural gas and oil has signifi-cant and long-standing negative effects on public health,environment, and the global climate. These serious im-pacts of fossil fuels make it more than necessary to shiftto the renewable sources of energy. However, for utilizingthese sources, we need to deal with their irregular natureby employing hybrid systems. These systems consist ofseveral renewable energy sources and energy storage work-ing simultaneously. To maximize total profit by makingthe optimal energy commitment decisions in these hybridsystems, we may employ Markov decision processes inwhich several models such as wind speed and solar radi-ation models are required as an input. In this study, wefound the proper input models of wind speed and solarradiation with the aim of incorporating them into ourmain optimization problem. In this regard, several sta-tistical models including Dynamic Harmonic Regression,SARIMA, GARCH family, and Unobserved Componentmodels (UCM) are applied and their accuracy has beenevaluated by Mean Absolute Error (MAE) and Mean Ab-solute Percentage Error (MAPE). We tested our modelson hourly solar radiation data between 1991 and 2010, aswell as hourly wind speed data between 2007 and 2012recorded for Albany, NY.

20 / 128


2. Gercek Zamanlı Elektrik Piyasasında De-polama Ve Taahhut Kararları Icin MarkovKarar Sureci YaklasımıEce Cigdem (Bilkent Universitesi)

Harun AvcıAyse Selin Kocaman (Bilkent Universitesi)

Emre Nadar

Enerji uretimi ve dagıtımı karmasık hale geldikce, ye-nilenebilir enerji kaynaklarının kullanıldıgı temiz enerjisistemlerini tasarlamak ve bu sistemlerin isletiminde kararverme mekanizmaları olusturmak icin yeni matematik-sel modellere ve eniyileme yontemlerine ihtiyac duyul-maktadır. Bu calısmanın konusu, gunes ve ruzgar gibibir yenilenebilir enerji kaynagı ile elektrik ureten birtesisin, depolama sistemi ile birlikte isletiminde, elek-trik piyasalarındaki toplam karlılıgını eniyileme problem-inin sistemdeki belirsizlikleri dogru ve etkin bir sekildeele alarak modellenmesi ve analiz edilmesidir. Bu prob-lem, her saat basında bir sonraki saat icin taahhuttebulunulan gercek zamanlı elektrik piyasası altında ince-lenmistir. Sunulan problemdeki sistem operatoru, elektrikfiyatı, gunes ısınımı veya ruzgar hızı belirsizligi altında,bir saat sonra satacagı/alacagı enerji miktarı hakkındabir taahhutte bulunacak ve markete taahhut ettigi mik-tardan az ya da cok enerji satması/alması durumundabir cezalandırma mekanizmasına tabii olacaktır. Taahhutkararlarına ilaveten, sistem operatoru, gunes ya da ruzgarenerjisi uretimi ve enerji depolama (bataryayı doldur-ma/bosaltma) kararlarını da verecektir. Belirtilen prob-lem, Markov karar sureci yaklasımı ile modellenmis veeniyi enerji uretim ve depolama politikaları incelenmistir.Belirli varsayımlar altında, eniyi deger islevinin, depo-lama ve taahhut kararlarına ortaklasa baglı olarak bazıyapısal ozellikleri sagladıgı gosterilmistir. Bu baglamda,depolanacak enerji miktarının, taahhut miktarına baglıolarak, bir esik deger politikası (threshold policy) ileyonetilebilecegi sonucuna ulasılmıstır.

3. Tarımsal Enerji Talebi Icin YenilenebilirEnerji Kaynakları Yatırımına Talep TarafıKatılımının Etkisi

Emin Ozyoruk (Bilkent Universitesi)

Ayse Selin Kocaman (Bilkent Universitesi)

Vijay Modi

Yenilenebilir enerji kaynaklarının etkin kullanımı, karbonemisyonunu ve fosil yakıtlara bagımlılıgı azaltmak icincok onemlidir. Ancak, yenilenebilir enerji kaynaklarınınaralıklı ve belirsiz olmaları bu kaynaklar ile guvenilir sis-temler tasarlanmasını guclestirmektedir. Bu dogrultudatalep tarafı katılımı programları, talebi arzın kısıtlı olduguzamanlardan fazla oldugu zamanlara kaydırmayı hedeflerve boylece yenilenebilir enerji kaynaklarının belirsizlik vearalıklılık etkisi azaltılmaya calısılır. Bu calısmada amac,tarımsal sulama icin kullanılan enerji talebini karsılamakuzere kurulacak bir gunes ya da ruzgar enerji sistemi-nin boyutlandırılması problemine talep tarafı katılımınınetkisini incelemektir. Talep tarafı katılımı faaliyetlerininyenilenebilir enerji sistemlerinin operasyonları uzerindekietkisini arastıran genis bir literatur olmasına ragmen,altyapı boyutlandırma ve planlama asamasında taleptarafı katılımını dikkate alan calısmaların sayısı sınırlıdır.Bu calısmalarda da daha cok meskenlere ya da toplamelektrik talebine odaklanılmıstır. Ancak, tarımsal su-lama faaliyetlerinden olusan elektrik talebi diger talepturlerine gore fazlaca esneklik icermektedir ve taleptarafı katılım programları icin ideal bir talep turunuolusturmaktadır. Bu calısmada Hindistan’ın Gujaratbolgesinden elde edilen gunes ve ruzgar enerjisi uretimi vetarımsal elektrik talebi verileri kullanılmıstır. Stokastikprogramlama modelleri ile talep tarafı katılımın program-larından biri olan yuk kaydırma yonteminin, kurulacakgunes ve ruzgar sistemlerinin boyutları uzerindeki etk-isi ayrı ayrı gosterilmistir. Gunes ve tarımsal elektriktalebi arasındaki dogal uyum sebebiyle, yuk kaydırma

yontemlerinin ruzgar tesisleri icin daha etkili ve yardımcıoldugu gozlenmistir. Anahtar Kelimeler: Tarımsal en-erji talebi, talep yonetimi, gunes enerjisi, ruzgar enerjisi,tesvik miktarı

4. Talep Tarafı Esnekliginin FiyatlandırılmasıVe Pik Yuk Santralleri Kullanımına EtkisiMeltem Peker (Bilkent Universitesi)

Ozgur SarhanAyse Selin Kocaman (Bilkent Universitesi)

Yenilenebilir uretimin belirsizligi, arz ve talep tah-mini hataları ve ongorulemeyen arıza durumu gibi ne-denlerden dolayı gun icerisinde arz-talep dengesizligiolusabilmektedir. Bu gibi durumlarda talep tarafıkatılımı uygulaması, talebi dusurerek veya baska za-man dilimine kaydırarak arz-talep dengesinin yenidensaglanmasında onemli rol oynamaktadır. Ozellikle piktuketiminin oldugu zaman dilimlerinde genellikle yuksekuretim maliyetine sahip pik yuk santrallerinin kul-lanımını azaltabilmekte ve sistemdeki toplam maliyetide dusurebilmektedir. Bu nedenlerden dolayı, tuketicileretalep tarafı katılımı uygulamalarında yer almaları icintesvik amaclı belirli odemeler yapılmaktadır. Bucalısmada, tuketicilere yuk dusumu ve yuk kaydırması icinyapılabilecek odemelerin belirlenmesi amaclanmıstır. Buodemelerin belirlenmesi icin pik yuk santrallerinin uretimmaliyetleri referans olarak alınmıstır. Arz ve talep mik-tarlarına baglı olarak pik yuk santrallerinin kullanılması,yuk dusumu ve yuk kaydırma alternatiflerini de iceren bircizelgeleme modeli olusturulmustur. Modelde sistemdekielektrik uretim maliyeti, yuk dusum ve yuk kaydırmaicin verilecek tesvik maliyetlerinin toplamının en aza in-dirilmesi hedeflenmistir. Bu calısmada, Turkiye’deki mev-cut durum incelenerek talep tarafı katılımının gerekliligive talep tarafı esnekliginin artırılma ihtiyacı ortayacıkarılmıstır. Model, Turkiye icin gerceklesmis verilerlecalıstırılmıs ve talep tarafı katılımının sisteme olan etkisiincelenmistir. Farklı parametreler ve farklı tesvik fiy-atlandırma politikaları altında sonuclar incelenerek yukdusum ve yuk kaydırma icin verilecek tesviklerin, pikyuk santrallerin uretim maliyetleri ile degisimi analizedilmistir.

CA01


Ozellikli Saglık Hizmetlerinde YoneylemArastırması Uygulamaları

Oturum Baskanı : Hakan TOZAN

1. Bobrek Tası Tedavi Yontemlerinin SaglıkTeknolojisi Degerlendirme CercevesindeCok Kriterli Karar Verme Yontemi IleDegerlendirilmesi

Bilgehan Eren ErolBeyza Ozlem Yılmaz (Istanbul Medipol universitesi)

Melis Almula Karadayı (Istanbul Medipol universitesi)

Hakan Tozan (Istanbul Medipol universitesi)

21 / 128


Bobrek tası hastalıgının gorulme sıklıgının son 30 yılicerisinde onemli bir artıs gostermesi, bu hastalıgın te-davisinde kullanılan teknolojilerin gelismesine ve yenitedavi yontemlerinin ortaya cıkmasına neden olmustur.Alternatif tedavi yontemlerinin varlıgı, hastaları vesaglık hizmeti sunan paydaslar icin etkili ve maliyetidusuk tedavi yonteminin secilmesi karar problemini kri-tik hale getirmistir. Gunumuzde en yaygın kullanılantedavi yontemleri “Lazer Litotripsi” (LL) ve “Ekstrako-rporeal Sok Dalga Litotripsi” (ESWL) olarak bilin-mektedir. Bu teknolojilerin avantajları, dezavanta-jları, uygulanabilirlikleri ve daha bircok yonu uzman-lar tarafından guncel olarak tartısılmaktadır. Saglıkteknolojilerinin cesitli yonlerden ele alınıp sistematikbir sekilde degerlendirilmesi anlamına gelen “SaglıkTeknolojisi Degerlendirme” (STD) ulkemizde ihtiyacduyulan multidisipliner bir islemdir. Birden fazla kri-terin oldugu bir ortamda alternatifler arasından enuygun secimin yapılmasında ise Cok Kriterli KararVerme yontemleri karar vericiye guclu ve somut sonuclarsunmaktadır. Bu dogrultuda, calısma kapsamındaLL ve ESWL bobrek tası tedavi yontemleri STDcercevesinde hem kesin hem de sozel verilerin kul-lanılmasına olanak saglayan bulanık hiyerarsik TOP-SIS yontemi kullanılarak degerlendirilmistir. Onerilenhiyerarsik degerlendirme yapısı “Teknik & Teknolojik”,“Organizasyonel”, “Ekonomik”,“Etik &Yasal & Sosyal”ve “Klinik” boyutları ele alan 5 ana kriter ve ilgili 24alt kriterden olusmaktadır. Degerlendirme yapısındakullanılacak olan kriterler ve alt kriterlerin onem dere-celerinin belirlenerek, agırlıklandırılması ve alternatif te-davi yontemlerinin her bir alt kriter icin degerlendirilmesiiclerinde urolog, nefrolog ve arastırmacıların bulunduguuzman bir ekip tarafından yapılmıstır.

2. Poliklinik Sureclerinin Planlanması VeIyilestirilmesi Icin Benzetim (Simulasyon)Tabanlı Optimizasyon Uygulaması

Irem Duzdar Argun (Duzce Universitesi)

Hastane yonetiminde ameliyathanelerin planlanması, hemkaynakların kısıtlı olması hem de acil durumlarda has-tanın bekleme suresinin hayatını geri donusturulemeyecekderecede olumsuz etkileme olasılıgı nedenleriyle yuksekduzeyde belirsizlikler icermektedir. Ilk akla gelen bu ikionemli neden hastane yoneticileri icin poliklinik planla-masını zorlastırmakta ve cozum icin buyuk maliyetlergerektirmektedir. Bu konu uzerinde calısılmasının ananedenlerinin basında insan saglıgı ve hayatı ile yakıniliski icinde olmasının yanı sıra, bu karmasık soruna bu-lunacak cozumun, saglayacagı yararın gozlemlenebilir,somut ve olculebilir olmasıdır. Hastanelerde polik-liniklerin bilimsel yontemlerle etkin ve kolaylıkla plan-lanabilir olması, oncelikle hasta memnuniyetinin artması,hastane yoneticilerinin ve calısanlarının is yuklerinin veyasadıkları gerilimin azalması olarak donecektir. Saglıkhizmetlerinde polikliniklerle ilgili calısmalarda belirsiz-lik yuksektir.Gerekli donanımın saglanmasında olusacakaksamalar ve muayene surelerinde yasanabilen zorunludegisiklikler kısıtlı olan poliklinik kaynaklarının kul-lanımında zorluklara neden olmaktadır. Bu kosullardaana amac, var olan kaynakları yuksek verimliliklekullanarak poliklinik bekleme kuyruklarını kısaltarak,yukseltilen verimliligi hasta memnuniyetine donusturmekolacaktır. Poliklinik verimliligini yukseltecek planlamasorununa cozum uretebilmeyi amaclayan bu calısmadaveri toplamak icin Turkiye’nin buyuk, donanımlı vehizmet talebi ve hasta devri en yuksek polikliniklerindenbirisi secilmistir. Calısmanın baslangıcında oncelikleyururlukteki durum incelenecek ve gerekli veriler (hastasayıları, muayene sureleri ve sayıları vb.) toplanacakve anlamlı hale getirilebilmek icin analiz edilecektir.Bir sonraki asamada calısmakta olan sistemin benze-timi (simulasyon) yapılarak elde edilen bilgilerle toplananverilerin uyumlulugu test edilecektir. Son asamada ise,yururlukteki duruma olası farklı senaryolar uygulanarakverimliligin nasıl artırılabilecegi arastırılacak ve sonuclarrapor haline getirilecektir.

3. Medikal Turizm Tahminine Bulanık Ve GriTahminleme Yontemleri YaklasımıDuygu Sen (Istanbul Medipol universitesi)



Saglık turizmi, hastaların saglık hizmeti almak icin ulkelerarası seyahat etmesiyle gerceklesen turizm turudur. Tumdunyada saglık turizm hareketlerinin buyuk bir ivmeyleartmakta ve ulkelere fayda/maliyet acısından diger tur-izm turlerine kıyasla cok daha fazla ekonomik faydalarsaglamaktadır. Ulkelerin ekonomik refahına ciddi katkılaryapan bu turizm hareketi, ulkeler arası rekabeti arttırarakher ulkenin bu sektorden daha cok pazar payı elde et-mek istemesine sebep olmustur. Bu calısmada saglıkturizminin onemli alt baslıklarından biri olan medikalturizm uzerine odaklanılmıstır. Medikal turizm in-sanların tıbbi tedavi hizmeti alabilmek icin bir baskaulkeye gerceklestirdigi ziyaretler anlamına gelmektedir.Ulkemizde son yıllarda gerek devlet destegi gerekse saglıkkuruluslarına sagladıgı ekonomik faydanın fark edilme-siyle medikal turizme ciddi yatırımlar yapılarak bu alandaonemli ilerlemeler kaydedilmistir. Bu durum, dunya tur-izm hareketlerinde onemli bir paya sahip olan Turkiye’yimedikal turizmde de onde gelen ulkelerden birisi ha-line getirmistir. Turkiye’nin bu nis ve gozde pazardalider ulke olmayı hedeflemesi, guncel medikal turizmhizmetlerinin mevcut etkinliginin analiz edilerek hizmetkalitesinin arttırılmasına yonelik yeni veya fark yarata-cak stratejilerin belirlenmesi gerekliligini dogurmustur.Bu dogrultuda, bu calısma kapsamında Istanbul’dahizmet veren ozel bir hastaneye ulkemiz dısından ge-len hastaların, gelinen ulkelere gore dagılımından fay-dalanarak Bulanık Zaman Serileri ve birinci derece-den tek degiskenli Gri Sistem Modeli [GM(1,1)] tah-minleme yontemleri ile onumuzdeki yıllar icin tahmin-lemesi yapılacaktır. Calısma sonucunda tahminlemeyontemleri ile elde edilen veriler ısıgında, uluslararasıhastalara hizmet sunulurken ortaya cıkan isgucu gereksin-iminin planlanması, isletmenin finansal planlanması, ustyonetimin hastane ici ve dıs firmalara ait operasyon-larının planlanması, hasta beklentisinin arttıgı ulkelereyonelik yeni stratejilerin gelistirilmesi ve hasta beklen-tisinin dustugu ulkeden daha cok hasta cekebilmek icinfarklılasmıs hizmetler sunulması seklinde bircok strate-jinin belirlenmesine yonelik bir yol haritası elde edilmesiamaclanmıstır.

4. Cekirdek Saglık Teknolojisi DegerlendirmesineBulanık Vıkor Yaklasımı Ve LitotripsiUzerine Bir Uygulama

Merve Isler (Istanbul Medipol universitesi)



Hastalıkların tedavisi icin gelistirilen yontemlerinartısı ve saglık teknolojilerindeki hızlı gelisim saglıksaglayıcıları ve hastalar tarafından bir karar vermesurecini olusturmustur. Saglıkta bilimsel karar vermearacı olarak bilinen saglık teknolojisi degerlendirme(STD); bir saglık teknolojisinin kullanımında guvenlik,klinik etkililik, maliyet, maliyet etkililik, sosyal, yasal,etik ve organizyonel yonleri ile ilgili bilgileri sistem-atik, seffaf, tarafsız, etkili bir sekilde ozetleyerek kararverme surecinin onemli bir parcasını olusturmaktadır.Bobrek tası hastalıgının gorulme sıklıgı son yıllardaonemli derecede artıs gostermistir. Bobrek tası hastalıgıtedavisinde gunumuzde en yaygın olarak kullanılanyontemler “Lazer Litotripsi” (LL) ve “Ekstrakorpo-real Sok Dalga Litotripsi” (ESWL) olarak bilinmekte-dir. Bu iki yontem arasındaki uygulanabilirlik, maliyet,ulasılabilirlik ve diger kriterler acısından farklılıklarınSTD cercevesinde cok kriterli karar verme yontemi olanVIKOR ve Hedef Programlama ile ele alınması calısmanınkonusu olmustur. Calısmada STD cercevesinde yeralan 9 boyut ele alınmıstır. Bu boyutlar saglık prob-lemi, teknoloji, guvenlik, klinik etkililik, maliyet, etik,

22 / 128


organizasyonel, sosyal ve yasal olmak uzere LL veESWL yontemlerinin cok kriterli karar verme yontemialtında ele alınmasında kullanılmıstır. Bu calısma kap-samında HTA Core Model cercevesinde ele alınmasıgereken 9 ana degerlendirme kriteri ve ilgili alt kriter-lerin agırlıklandırılması VIKOR ve Hedef Program-lama yontemleri kullanılarak yapılacaktır. Elde edilensonucların saglık sistemlerinin tum taraflarına (hasta-lar, saglık hizmeti saglayıcıları, sigorta sirketleri/sosyalguvenlik kurumu, vb.) ısık tutması amaclanmaktadır.Kriter ve alt kriterlerin ayrı ayrı degerlendirilmesi icinIstanbul’da ozel bir hastanede calısan uzman hekim-lerin gorusleri yapılan yuz yuze gorusmelerde yapılacakolan anket calısmasıyla alınacaktır. Elde edilen sonuclarverilen saglık hizmetini klinik ve kurum duzeyinde iy-ilestirebilmek adına hastane yonetimi ve hekimler ilepaylasılması planlanmıstır.

CA01


Stokastik Surecler ve Uygulamalar

Oturum Baskanı : Tahir KHANIYEV

1. Genel Mudahaleli Yarı-Markov RasgeleYuruyus Surecinin Duragan Karakteristik-lerinin Asimtotik Davranısı Uzerine

Tahir Khaniyev (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Ozlem Ardıc Sevinc

Stok kontrol, matematiksel sigorta, kuyruk teorisi,matematiksel biyoloji, guvenirlilik, stokastik finans vefizik gibi alanlardaki bircok problem yenileme surecleri,odullu yenilenme surecleri ve rasgele yuruyus sureclerigibi sureclerle ifade edilebilmektedir. Bu calısmada,genel mudahaleli yarı-Markov rasgele yuruyus sureciX(t) incelenmistir. Literaturde bu sureclerle ilgili bircokcalısma yapılmıstır. Ancak bu calısmalarda mudahalelergenel degildir ve mudahalelerin spesifik dagılımlara sahipoldugu varsayımı yapılmıstır. Khaniyev vd. (2008)mudahalenin ustel dagılımına sahip oldugu durumdayarı-Markov rasgele yuruyus surecini incelemisler ve er-godik momentler icin asimtotik acılımlar elde etmislerdir.Aliyev v.d. (2014) ise mudahalenin Weibull dagılımınasahip oldugu varsayımı altında yarı-Markov rasgeleyuruyus surecini incelemis ve surecin duragan karakteris-tiklerinin asimtotik acılımlarını elde etmislerdir. Hanali-oglu v.d. (2015), Normal dagılımına sahip oldugu du-rumda yarı-Markov rasgele yuruyus surecini ele almıslarve zayıf yakınsama teoremini ispat etmislerdir. Genelmudahaleli yarı-Markov rasgele yuruyus sureci, bucalısmaların hepsini bir catı altında toplamaktadır.Boylece, diger calısmalar bizim calısmamızın ozel birdurumu haline gelmektedir. Calısma suresince, temelmatematiksel arac olarak asimtotik yontem kullanılmıstır.Modeli ifade eden X(t) stokastik sureci matematik-sel olarak insa edilmistir. Bazı kosullar altında, X(t)surecinin ergodikligi ispatlanmıs ve X(t) surecinin er-godik dagılımının kesin ifadesi bulunmustur. Surecinergodik dagılımı ve duragan karakteristikleri icin iki ter-imli asimptotik acılımlar elde edilmistir. Sonrasında,zayıf yakınsama teoremi ispat edilmis ve surecin ergodikdagılımının limitte yakınsadıgı dagılım bulunmustur.

Kaynaklar [1] Aliyev, R., Kesemen, T., Khaniyev, T.,(2014). Some asymptotic results for a semi-Markovianrandom walk with a special barrier. Pak. J. Statist.,30(3), pp. 411-428. [2] Hanalioglu, Z., Khaniyev, T.,Agakishiyev, I., (2015). Weak convergence theorem forthe ergodic distribution of a random walk with normaldistributed interference of chance. TWMS J. App. Eng.Math., 5(1), pp. 61-73. [3] Khaniyev, T., Kesemen, T.,Aliyev, R., Kokangul, A., (2008). Asymptotic expansionsfor the moments of a semi-Markovian random walk withexponential distributed interference of chance. Statisticsand Probability Letters, 78(6), pp. 785-793.

2. Bagımlı Bilesenli Stokastik SureclerYontemi Ile Dogrusal Eskiyen MekanikselSistem Icin Yenileme PolitikasınınOnerilmesi

Aynura Poladova (TOBB Ekonomi ve Teknoloji

Universitesi)

Salih TekinTahir Khaniyev (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Son yıllarda guvenirlik teorisinin bircok problemistokastik surecler yardımıyla ifade edilmektedir. Bunedenle, bu calısmada, zamanla dogrusal eskiyen veonleyici bakım politikası uygulanan bir mekaniksel sis-tem ele alınmıs ve stokastik surecler yardımıyla ince-lenmistir. Baslangıc anında sistemin z¿0 kullanılabilirkaynaga sahip oldugu, calısır durumdayken bu kaynagınsurekli ve dogrusal bicimde rasgele miktarda (cξ n)azaldıgı varsayılmaktadır. Sistemin ilk cevrimi bir calısmasuresini, diger cevrimler ise bir bakım veya tamir suresiile bir calısma suresini kapsamaktadır. Her cevriminsonunda sisteme belli bir bakım politikası uygulanaraksistemin kullanılabilir kaynagının rasgele bir miktar (ζ n)arttıgı varsayılmaktadır. Bu calısmada, sistemin calısma,bakım veya tamir suresi ile kullanılabilir kaynagındakiiyilesme miktarının genel dagılıma sahip oldugu durumincelenmistir. Yukarıdaki sekilde degisen bir sisteminherhangi bir t anındaki kullanılabilir kaynak miktarıX(t) bagımlı bilesenli stokastik sureci ile ifade edilmistir.X(t) bagımlı bilesenli stokastik surecinin yardımıyla sis-temin kullanım omru boyunca ihtiyac duyulan onleyicibakım sayısının beklenen deger ve varyansı icin iki-terimli asimptotik sonuclar elde edilmis ve sistem icinyeni bir degistirme politikası onerilmistir. Elde edilenasimptotik sonucların ve onerilen yenileme politikasınınetkinligi simulasyon yoluyla test edilmistir. Sisteminyasam suresi boyunca ihtiyac duydugu onleyici bakımsayısının beklenen deger ve varyansı icin elde edilenasimptotik sonucların kucuk baslangıc degerleri icin bileiyi sonuclar verdigi gozlemlenmistir. Bu nedenle, eldeedilen asimptotik sonucların uygulamada guvenle kul-lanılabilecegi soylenebilir. Anahtar Kelimeler: Dogrusaleskiyen sistemler, Onleyici bakım, Yenileme politikası,Bagımlı bilesenli stokastik surecler. Kaynaklar [1] Brown,M., Solomon, H., (1975). A second – order approximationfor the variance of a renewal-reward process. StochasticProcesses and Applications, 3, pp. 301 – 314. [2] Feller,W., (1971). An Introduction to Probability Theory andIts Applications II. John Wiley, New York. [3] Khaniyev,T.A., (2005). About Moments of Generalized RenewalProcess. Transactions of NAS of Azerbaijan, Series ofPhy. Tech. AndMth. Sciences, 25(1), pp. 95-100

3. Genellestirilmis Yansıtan Bariyerli Ras-gele Yuruyus Surecinin Ergodik DagılımıIle Ilgili Asimtotik Sonuclar

Basak Gever (Turk Hava Kurumu Universitesi)

Zulfiye Hanalioglu (Karabuk Universitesi)


23 / 128


Bilindigi uzere rasgele yuruyus surecleri kuyruk modelleri,envanter teorisi ve cesitli sistemlerin guvenirliginin ince-lenmesinin yanı sıra, sigorta modelleri, finans matematigive ekonometri gibi bircok alanda ortaya cıkmaktadır. Bualanlarda karsılasılan problemlerin modellenebilmesi icinrasgele yuruyus sureclerinin yutan, elastik, tutan, gecik-meli ve yansıtan bariyerli olmaları gibi cesitli modifikasy-onları kullanılmaktadır. Bunlardan ozellikle yansıtanbariyerli rasgele yuruyus sureci kuantum fiziginde or-taya cıkan problemleri modellemede oldukca yardımcıolmaktadır. Bunun yanı sıra, cesitli sigorta modellerive stok kontrol problemleri de yansıtan bariyerli rasgeleyuruyus surecleri ile ifade edilebilmektedir. Yansıtanbariyerli rasgele yuruyus sureclerinin yukarıda belir-tildigi gibi cesitli uygulama sahalarındaki gerekliligi se-bebiyle teorik altyapısı incelenmis ve bircok analitiksonuc ortaya konmustur. Ancak, ortaya konan anal-itik sonucların matematiksel yapıları nedeniyle pratikolarak kullanımlarının uygun olmadıgı anlasılmıstır. Budurumda, asimptotik yontemler yardımıyla yaklasıksonucların elde edilmesi planlanmıstır. Sonuc olarak,bu calısmada genellestirilmis yansıtan bariyerli birrasgele yuruyus sureci ele alınmıs ve belli kosullaraltında ergodik oldugu ispat edilmistir. Daha sonrasurecin ergodik dagılımının ve duragan karakteristik-lerinin kesin ifadesi bulunmustur. Ardındanbu surecstandartlastırılmıs ve standartlastırılmıs surecin ergodikdagılımı icin zayıf yakınsama teoremi ispatlanarak, limitteyakınsadıgı dagılım fonksiyonu elde edilmistir. Ayrıca,bu yakınsamanın hızı da matematiksel olarak ince-lenerek degerlendirilmistir. Bunlara ek olarak, asimtotikyontemler kullanılarak surecin ergodik dagılımının ilkdort momenti icin asimtotik acılımlar ortaya konmustur.Anahtar Kelimeler: Rasgele yuruyus sureci, Yansıtanbariyer, Ergodik dagılım, Zayıf yakınsama, Asimtotikacılım. Kaynaklar [1] Aliyev, R., Khaniyev, T., Gever,B., (2016). Weak Convergence Theorem for Ergodic Dis-tribution of a Semi – Markovian Random Walk with aGeneralized Reflecting Barrier, Theory of Probability andIts Applications, 60(3), pp. 594 – 605. [2] Khaniyev, T.,Gever, B. and Mammadova, Z., (2012). ApproximationFormulas for the Ergodic Moments of Gaussian RandomWalk with a Reflecting Barrier, Advances in AppliedMathematics and Approximation Theory: Contributionsfrom AMAT 2012, Springer Proceedings in Mathematicsand Statistics, Chapter 13, pp. 219 – 233.

4. Optimal Kapasiteli Ara Stok ModeliIle Ilgili Iki Bariyerli Rasgele YuruyusSurecinin Sınır Fonksiyonelleri UzerineZulfiye Hanalioglu (Karabuk Universitesi)

Basak Gever (Turk Hava Kurumu Universitesi)


Iki bariyerli rasgele yuruyus surecleri kuyruk teorisi, stokkontrol, guvenilirlik, sigorta modelleri, risk yonetimi,fizik ve biyoloji gibi bircok alanda kullanılmaktadır. Lit-eraturde bu konuda yazılan bircok ilginc calısma mevcut-tur (orn., Aliyev ve Khaniyev, Feller, Janssen ve Leeuwar-den, vs.). Bu calısmaların cogu, elde edilen matematikselifadelerin karmasıklıgı nedeniyle uygulama acısından kul-lanıslı degildir. Bu zorlugu asmak icin bu calısmada,iki taraflı ustel dagılıma sahip rasgele yuruyus sureci elealınmıs ve uygulama acısından kullanıslı formuller eldeedilmistir. Soyle ki, bu calısmada iki bariyerli bir ras-gele yuruyus surecinin (X(t) ) iki sınır fonksiyoneli (N veS N ) incelenmistir. N sınır fonksiyoneli, rasgele yuruyussurecinin ilk kez (–a,a) aralıgından cıkma anını, S N sınırfonksiyoneli ise surecin N anındaki durumunu ifade etmek-tedir. Bu calısmada, surecin N ve S N sınır fonksiyonel-leri, sıcramaların iki taraflı ustel dagılıma sahip oldugudurumda incelenmistir. Aynı hızda calısan iki makineninarasına konulan ara stokun optimal kapasitenin hesaplan-masında N ve S N sınır fonksiyonellerinin sayısal karak-teristiklerinin elde edilmesi onem tasımaktadır. Bu sebe-ple, rasgele yuruyus surecleri icin temel ozdeslik ve usteldagılımın unutkanlık ozelligi kullanılarak, N sınır fonksiy-onelinin ilk dort momenti ve S N sınır fonksiyonelinin

tum momentleri icin kesin ifadeler elde edilmistir. Dahasonra, elde edilen momentlerin kesin ifadelerinden yolacıkarak N ve S N sınır fonksiyonellerinin beklenen degeri,varyansı, standart sapması, degisim katsayısı, carpıklıkve basıklık katsayıları icin kesin ve yaklasık ifadeler bu-lunmustur. Elde edilen kesin ve sade formuller ara stokunoptimal kapasitesini bulmak icin matematiksel bir altyapıolusturmaktadır. Anahtar Kelimeler: Iki bariyerli rasgeleyuruyus sureci, Sınır fonksiyoneli, Iki taraflı ustel dagılım,Temel ozdeslik. Kaynaklar [1] Aliyev R. T. and KhaniyevT. A., 2017, “On the limiting behavior of the characteris-tic function of the ergodic distribution of the semi-Markovwalk with two boundaries”. Mathematical Notes, 102(4),pp. 444-454. [2] Feller W., 1971, An Introduction toProbability Theory and Its Applications II. John Wiley,New York, 669 p. [3] Janssen A.J.E.M. and LeeuwardenJ.S.H., 2007, “On Lerch’s transcendent and the Gaussianrandom walk”. Annals of Applied Probability, 17, pp.421–439.

CA01


MAN A.S. OTURUMU

Oturum Baskanı : Ebru Cifci

1. Proses Planlama

Zulal Demirboga (MAN A.S.)

2. Endustri 4.0 Uygulamaları

Korcan Gunduzalp (MAN A.S.)

Ozlem Atik Safak (MAN A.S.)

3. Gelismis Problem Cozme

Berna Celik Ozturk (MAN A.S.)

4. MAN Best Practices

Seda Sayılgan (MAN A.S.)

Oturum kapsamında yukarıda belirtilen dort konu baslıgındaMAN.A.S.’de Endustri Muhendisligi gercek hayat uygula-maları hakkında bilgiler sunulmus ve uygulama sonuclarınınsagladıgı iyilestirmeler orneklerle anlatılmıstır.

Carsamba 14:45 - 16:15

CA02


24 / 128


Veri Analizi, Veri Madenciligi

Oturum Baskanı : Pelin Toktas

1. Havalimanlarının Veri Zarflama AnaliziYontemi Ile Etkinliklerinin Olcumu

Yunus Eroglu (Iskenderun Teknik Universitesi)

Ali Tac (Gaziantep Universitesi)

Yagmur Aydemir (Gaziantep Universitesi)

Havalimanlarının bulundukları bolgelerde ekonomikgelisimlere, turizm sektorunun gelismesine, nufus artısıve hareketliligine katkı saglamasının yanı sıra yeni isolanaklarını arttırması gibi etkileri de vardır. Bu sebe-ple havalimanlarının kaynaklarının etkin kullanılıp kul-lanılmadıgının tespiti onem arz etmektedir. Turkiye’defaaliyet gosteren 56 havalimanı mevcuttur. Bu havaliman-ları sivil veya sivil ve askeri olmak uzere iki farklı statudehizmet vermektedirler. Ayrıca bu havalimanları trafiktipi bakımından ic hatlara hizmet veren ic ve dıs hat-lara hizmet veren olarak da kendi iclerinde ayrılmaktadır.Bu calısmanın amacı, Devlet Hava Meydanları IsletmesiGenel Mudurlugu’nden alınan 2018 ve 2019 yıllarınaait verilere gore Turkiye’de faaliyet gosteren havaliman-larının etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi yontemi ileolcmektir. Bu yontem aynı girdi ve cıktıya sahip olankarar noktaların performansını olcmek ve degerlendirmekicin guclu bir nicel / analitik aractır.Bu calısmada trafiktipine gore katagorilenmis havalimanlarının kapladıgıalanı (metrekare), pist sayısı (adet), pist uzunlugu (me-tre) ve genisligi, kapı sayısı, otopark kapasitesi ve benzeriparametreler girdi olarak kabul edilmistir. Tasınan yolcusayısı ve yuk miktarı cıktı olarak alınmıstır. Boylece,dusuk etkinlige sahip havalimanlarının daha etkin ol-maları icin hangi yatırımlar yapılması gerektigi belir-lenebilir. Havalimanların’da atıl kapasite kullanımındadengeleme calısmaları yapılabilir. Istenilen yolcu veyayuk tasıma miktarına ulasılabilmesi icin hangi girdiparamatresine yatırım yapılması gerektigi cıkarımlarındabulunabilir. Bu sayede gelecegin onemli tasımacılıksektorlerinden olan ve aynı zamanda her gecen gun kul-lanım oranı artıs gosteren hava yolu tasımacılıgında planlıyatırımların yapılması saglanabilir.

2. Tip 2 Diyabet Mikrovaskuler VeMakrovaskuler Komplikasyonları IcinSınıflandırma Tabanlı Risk ModeliGelistirme

Ozge Ozyazar (Marmara Universitesi)

Seniye Umit Oktay Fırat

Gunumuzun gelisen bilisim sistemleri teknolojileri, saglıkkuruluslarında hasta takip sistemlerinin gelismesineve buyuk hacimli ham verilerin veri tabanlarındatoplanmasına olanak saglar. Olusan bu buyukhacimli veri medikal veri madenciligi uygulamalarınıyaygınlastırmıstır. Literaturde, bircok hastalık ile ilgiliveri madenciligi calısmaları mevcuttur, ozellikle hasta-larla ilgili detaylı verilerin saklanması, hastalıgın cesitlitiplerinin bulunması (tip 1, tip 2, hamilelik diyabeti)ve komplikasyonlarının ( mikro-, makro-) cok onemli veetkilerinin mortalite ve imputasyonlara neden olusu sebe-biyle diyabet hastalıgı saglıkta veri madenciligi uygula-malarının odak konusu olmaktadır. Diyabet hastalıgınıncesitlerinden biri olan tip 2 diyabet genellikle yetiskinlerdegorulen, insulin direncine baglı olarak ortaya cıkan kro-nik bir rahatsızlıktır. Dunya Saglık Orgutu’nun 2018yılında yayımladıgı raporda, 2016 yılı verilerine gorediyabet hastalıgı en onemli 7. mortalite nedeni olarakgosterilmektedir. Uluslararası Diyabet Federasyonu(IDF) 2017 yılı itibari ile dunya capında yaklasık olarak327 milyon diyabet hastasının oldugunu ve bu sayının

2045 yılında 438 milyona ulasacagını belirtmistir. IDF ekolarak 212 milyondan fazla yetiskinin tanısı konulmamısdiyabet hastalıgına sahip oldugunun altını cizmistir. Tip 2diyabet dogası geregi sinsi bir hastalıktır. Hastaların cogubu komplikasyonlardan bir ya da bir kacı gozlendigindetip 2 diyabet tanısı konulabilmektedir. Bu hem hastalıgınkontrol altına alınmasını zorlastırmakta hem de hastatedavi maliyetlerini yukseltmektedir. Bu nedenle erkenteshis tekniklerinin olusturulması ve riskli grupların be-lirlenmesi cok onemlidir. Bu arastırmada bir universitehastanesi, diyabet ve metabolizma kliniginin verileri kul-lanılarak tip 2 diyabet hastalıgı uzerine calısılmıstır.Yapılan retrospektif calısmada 1061 tip 2 diyabetli has-tanın demografik verileri ( yas≥18, cinsiyet, diyabetyası, hasta takip yılı), biyokimyasal (aclık-tokluk kansekerleri, HDLK, LDLK, TKoll, TG, GFR, Cr, HbA1cvb.) ve antropometrik verileri (boy, kilo, BMI), insulinkullanımı, ozgecmis, soygecmis, hipertansiyon hastalıgıteshisi, makro ve mikro hastalıkların teshisi, hastalıksuresi ve Charlson komorbidite indeks olcutu degiskenolarak kullanılmıstır. Tıp literaturunden yararlanılarakyeni olcutler olusturulmustur (BMI Derecesi, HbA1cDerecesi, glukoz seviyesi risk derecesi, lipid profili, krea-tinin derecesi, albumin derecesi, GFR derecesi). Hamveri, tanımlayıcı istatistik yontemleri (ortalama, stan-dart sapma, medyan, mod, histogram vb.), kayıp degeranalizi ve ozellik secimi adımları izlenerek detaylı birveri hazırlık surecinden gecirilip modelleme basamagınahazırlanmıstır. Karar agacı algoritması ile sınıflandırmayapılarak makrovaskuler ve mikrovaskuler komplikasy-onlar icin risk modelleri olusturmak hedeflenmistir.Olusturulan modellerin performansı; duyarlılık (sensi-tivity), ozgunluk (specificity) ve dogruluk (accuracy)parametreleri ile degerlendirilmektedir. Veri analizi vemodellemede SPSS Version 25 ve Rapid Miner 8.0 yazılımprogramları kullanılmıstır.

3. Havacılık Sektorunde Musteri IliskileriYonetimi Sureclerinin Analiz Edilmesi VeGelistirilmesi

Mustafa KacanSeniye Umit Oktay Fırat

Musteri iliskileri yonetimi, firmaların; mevcutmusterilerini ellerinde tutarak bu musterilerin kendiurun ve/veya hizmetlerine sadakatlerini artırmayı, varolan ve hedef musteri kitlesinden temin edilen bilgilerleolusturulmus stratejilerle de yeni musteriler edinm-eye dayalı butun aktivitelerin planlanmasını, organizeedilmesini, takip edilmesini ve yonetilmesini amaclar.Gunumuzde degisen ve gelisen piyasa kosulları gozonune alındıgında; hem hizmet hem de uretim alanındafaaliyet gosteren firmalar sektorleri icerisinde bulunduk-ları konumun altına dusmemek veya uzerine cıkmak icinMusteri Iliskileri Yonetimi’nin butun sureclerini ola-bilecek en iyi sekilde yurutmek ve bunu yaparken decagın gereklerine uygun teknolojiyle calısmalarını destek-lemek zorundadırlar. Musteri Iliskileri Yonetimi’ndeoncelikli olarak; isletmeler, bulundukları yeri gormekadına bir fizibilite calısması yapmaya ihtiyac duyarlar.Bunun sebebi; stratejilerini belirlemeden ve hayatagecirmeden once musterinin isletme ile ilgili algısını,sahiplenme derecesini ve isletmenin musteri tercihiacısından basarılı sayılabilecek bir sureklilik saglayıpsaglamadıgını tespit edebilmektir. Strateji belirlemesurecinin saglıklı isleyebilmesi ve sonuclandırılabilmesiicin isletmelerin kendilerine net hedefler koyması gerekir.Bu hedefler; operasyonel mukemmellik, uretilen urununveya verilen hizmetin kalitesinde liderlik, musteri sadaka-tinin en yuksek oranda tutulması olarak belirlenmistir.Butun seviyelerde (kucuk-orta-buyuk olcekli isletmelerde)musteri iliskileri yonetimi surecleri maliyetli, zahmetli,zaman alan, onemli olcude is gucu ve caba sarf et-tiren, yapılan yatırımların her zaman kısa vadededonusunun saglanamadıgı ve ozellikle son yıllarda ciddianlamda maliyetli bir teknolojik altyapıya ihtiyac duyu-lan sureclerdir. Isletmelerin musteri iliskileri yonetimi

25 / 128


sureclerinin tum bu ozelliklerini dikkate alarak, sureci;basından sonuna dek iyi bir stratejik planlamayla,organizasyonel gorevlendirmeyle, kalifiye is gucu veteknolojik altyapı ile ilgili eksikliklerini gidererek kararlı,sabırlı, istikrarlı ve tutarlı bir sekilde baslatıp, takipedip, sonuclandırması gerekmektedir. Musteri IliskileriYonetimi calısmaları sayesinde isletmeler; musterilerininisletmeye yonelik olumlu veya olumsuz algılarını, mev-cut musterilerinin profillerini, musteri iliskilerinde vemusterilerinin beklentilerini gerceklestirme noktasındazayıf ve guclu taraflarını analiz ederek gelecege donukstratejilerini belirlerler ve bu stratejilerin planlanması,organize edilmesi ve uygulanması sayesinde mevcutmusterinin sadakatini, kendi urunune veya sagladıgıhizmete baglılıgını artırır, yeni musteriler edinirler. Tumbunların sonucunda; mumkun olan olculerde maliyetleriniazaltıp, karlılıklarını ve urun/ hizmet kalitelerini artırarakpazarda rakiplerine oranla daha avantajı bir pozisyonagelirler. Son yıllarda giderek daha da onemli hale ge-len musteri iliskileri yonetimi icin; isletmeler, musterininmevcut taleplerini, olası beklentilerini, kendilerini veyarakiplerini tercih etme sebeplerini, kendilerinin ve rakip-lerinin tercih edilme sıklıklarını, musteri sayısındaki artmave azalmaları nitel ve nicel metotlarla saptamak icin;yuz yuze dogrudan gorusme, telefonla arama, internetuzerinden online gorusme, internet uzerinden cevrimdısı haberlesme ve mesajlasma kanallarını kullanarakmusterileri ile ilgili bir veri tabanı hazırlarlar. Bu bil-giler ısıgında hazırlanan calısmada; Turkiye’de havacılıksektoru icerisinde onemli bir rol oynayan bir havayolufirmasının mevcut ic musterileri ile iletisime gecilerekelde edilen veriler uzerinden firmanın Musteri IliskileriYonetimi sureclerinde mevcut performansının ortayakonulmasının yanında bu performansı besleyen Operasy-onel Mukemmellik, Urun/Hizmet Liderligi ve Musteri

Sadakati kriterlerinin ayrı ayrı Musteri Iliskileri Yonetimisureclerine olan katkıları ve bu kriterlerin birbirleriyleolan iliskileri ortaya konulmustur.

CA02


Bulanık Mantık

Oturum Baskanı : Emel K. KANDEMIR

1. Fuzzy Logic For Risk Assessment Of SkinDiseases

Ismail Canoglu (Dokuz Eylul Universitesi)

Emel Kuruoglu Kandemir (Dokuz Eylul Universitesi)

Nowadays there are many skin diseases defined in theliterature. While it is so easy to observe them, theremay be some problems in the diagnosis. Mole, which isdefined as a pigmented spot, mark, or small permanentprotuberance on the human body, can be simply splitinto benign and malignant. Malignant mole is called aMelanoma. One of these observable diseases is melanoma-induced skin cancer. Early diagnosis is very importantfor this cancer, which is easy to treat if diagnosed. Im-precise and deficient sensory information, which providedby perceptive organs, are explained by the human brain.A structured calculus to make an effort such informa-tion linguistically is provided by Fuzzy Set Theory. Itmakes numerical computation by using linguistic labelslaid down as a condition by membership functions. Fur-thermore, a fuzzy if-then rules selection forms the basiccomponent of a Fuzzy Inference System (FIS). FIS can

be defined as effectively modelling human expertise in aspecific application. In this study, fuzzy logic decisionmaking system for risk assessment of melanoma havebeen designed. The basis of the study is working on in-puts (ABCD of melanoma), which gets from skin images.Inputs or ABCD of melanoma symbolize (A)symmetry,(B)order, (C)olor and (D)iameter. The reference valuesof inputs would be obtained from the specialist. Nextstages, the data, which will be obtained by image pro-cessing, will supply input values of designed system. Inconclusion, the aim of this study is to perform the riskassessment of melanoma by using designed the FIS in themost sensitive way.

2. Kalp Seslerinin Bulanık Filtrelenmesi

Ilker Murad (Dokuz Eylul Universitesi)

Mehmet DincIsmail Canoglu (Dokuz Eylul Universitesi)


Vildan Mevsim

Literaturde stetoskop ile kaydedilip dijital sinyaledonusturulebilen kalp sesine fonokardiyogram (PCG/phonocardiogram) denir. Kalp sesleri ve ufurumlerininkardiyak dongu ile eslestirilerek degerlendirilmesineolanak tanır. Kompleks, duragan olmayan bu sinyallerkalp atımı sonucu meydana gelmekle beraber kalphastalıklarının tespiti icin onemli bilgiler icerir. PCGkayıtları dort tane kalp sesi bileseninden (S1, S2, S3 ve S4)meydana gelebilir. Normal kalbin belli baslı iki sesi, temelkalp sesleri olarak da adlandırılan, birinci ve ikinci kalpsesleri (S1 ve S2), herhangi bir hastalıga sahip olmayanher kalpten duyulabilir. Bu sesler kalpteki kapakcıklarınkapanıp acılması sonucu olusur. S1’in baslangıcı ile S2’ninbaslangıcı arasında kalan bolge sistol (kalbin kasılması)olarak adlandırılır. S2’nin baslangıcı ve diger dongudekiS1’in baslangıcı arasında kalan bolge ise diyastol (kalbingenislemesi) olarak adlandırılır. S1 ve S2’ye ek olarakucuncu (S3) ve dorduncu kalp sesi (S4) belirlenir. S3 veS4 normal kisilerde gorulebilir veya patolojik sureclerleiliskilendirilebilir. Kalp sesleri bazı hastalıklar icin ayırıcıtanıda kullanılan hastalık bulgularıdır. Kalp sesi vehızındaki degisiklikler normal olabilecegi gibi bir hastalıkbelirtisi de olabilir. Kalp yetmezliklerinde, dogumsal kalphastalıklarında, kalp kapakcık yetmezliklerinde, koronerkalp hastalıklarında kalp sesinin dinlenilmesi onemlidir.Insan beyni, algısal organların sagladıgı kesin ve eksikduyusal bilgileri yorumlar. Bu bilgilerden biri olan PCG,alanında uzman doktorlar tarafından yorumlanıp cıkarımıyapılır. Yapılan calısmada PCG verilerinin gurultusunugidermek amaclı ham kayıt verisine fourier filtresi, medyanfiltresi ve bulanık medyan filtresi uygulanmaktadır. Son-rasında bu filtrelerden elde edilen cıktılar karsılastırılıpkalp seslerine dair bulanık modelli cıkarım yapılmaktadır.Bilgisayar bilimi ve teknolojisi surekli gelismekte ve hızlailerlemektedir. Dolayısıyla bulanık mantık modeli kul-lanılan bu sistem, PCG verisini yorumlayarak kalp seslerihakkında karar vermeye yardımcı olabilecek bir asamaolarak tasarlanmıstır. Ileri calısmalarda, PCG verisi kul-lanılarak bulanık sınıflama ile hastalık tanısına yardımcıbir karar destek sistemi olusturulması planlanmaktadır.

3. Fuzzy Model For Prediction Of Health In-surance PremiumOsman Eren (Dokuz Eylul Universitesi)


Objective: Individual private health insurance is a per-sonalized plan for the insured person to provide healthexpenses as a result of illnesses and accidents. Individualprivate insurance has a special importance in all healthinsurance companies in the insurance sector. All insur-ance companies use their own methods and techniquesto create health insurance premiums. In the individ-ual health insurance premium, the parameters shouldbe determined appropriately for the premium prediction.

26 / 128


These parameters are calculated by using different meth-ods and methods in the calculation of premiums by thepremium calculation health insurance companies. Theaim of this study is to predict individual health insurancepremiums with real data. Method: In this study, thenecessary variables are determined to be able to predicthealth insurance premiums in actuarial science. Thesevariables are the provincial population density, the levelof the hospital network and the health status indicatordepending on the insured statement. Individual healthinsurance premium prediction is made by using two differ-ent fuzzy regression models depending on gender and theresults are compared. Result: As a result, in this study,individual health insurance premium is predicted by usingfuzzy regression method. Coefficients found in the fuzzyregression model were developed. In this way, the insuredwill be able to offer maximum benefit when paying lesspremiums. In addition, this model will be compared toother models with new variables and updated coefficients.

4. Nufus Modellemesi Ve Tahmini Icin Bu-lanık Bir YontemDuygun Fatih Demirel (Yeditepe Universitesi)

Melek Basak

Insan nufusu modellemesi ve tahmini kalkınma plan-ları ile ekonomi, guvenlik, egitim, saglık, sehirlesme vehizmet sistemleri ile ilgili kararların verilmesinde oldukcaonemli bir yer teskil etmektedir. Bu baglamda, gelecegedonuk yasa baglı nufus tahminlerinin ozel tesebbus vekamu kaynaklarının gelecek nufusa aktarımı ve dagıtımınısekillendiren politikaları etkiledigi acıktır. Literaturdenufus tahminleri genel olarak uc temel demografik unsurolarak ifade edilen olum, dogum ve goc degerlerinin deter-ministik ve stokastik yontemlerle modellenmesine dayanır.Ancak, hem deterministik hem de stokastik modellerinkarsılanması zor olan bir takım varsayımlara dayandıklarıbilinmektedir. Bu calısmada nufus modellemesi ve tah-mininde karsılasılan guclukleri ortadan kaldırmaya yonelikbulanık bir yontem onerilmistir. Onerilen yontemdeyasa ve cinsiyete baglı olum ve dogum oranları ile gocdegerleri bulanık, iki seviyeli bir demografik modelle tah-min edilmekte; bu tahmin degerleri de genel bir bulanıknufus modelinde birlestilerek yasa ve cinsiyete gore geleceknufus kestirilmektedir. Yontem kapsamında demografikunsurların modellemek amacıyla bulanık regresyon vetekil deger ayrısımının yanı sıra kısıtsız dogrusal ol-mayan programlama ve hiyerarsik kumeleme tekniklerikullanılmaktadır. Ayrıca, modele gomulu olan iki seviyeliyapı ile nufusu tahmin edilmek istenilen ulkenin ya dabolgenin genel ozellikleri ve ortak demografik davranıslarsergileyen farklı yas gruplarının demografik veriler uzerineetkileri birlikte modellenmekte ve gelecek donemlere aitdemografik unsurlar ve nufus degerleri Bayezyen biryaklasımla zaman serisi modelleri kullanılarak tahminedilmektedir. Onerilen yontem Finlandiya’ya ait olum,dogum ve goc verileri uzerine uygulanmıstır. Sayısal bul-gular, onerilen bulanık yontemin yasa baglı demografikunsurlar ve nufus degerlerini modellemek ve tahmin etmekicin etkili bir yontem olabilecegini ortaya koymaktadır.

CA02


Bulanık Mantık & Karar Analizi

Oturum Baskanı : Ozlem Testik

1. Hastane Yeri Seciminde Kuresel BulanıkTopsıs Yontemi

Fatma Kutlu Gundogdu (Istanbul Kultur Universitesi)

Cengiz Kahraman

Sezgisel bulanık kumeler (IFS), Pisagor bulanık kumeleri(PFS) ve notrosofik kumeler (NS) gibi sıradan bulanıkkumelerin uc boyutlu uzantıları, uzmanların kararlarınıdaha bilgilendirici ve acık bir sekilde tanımlamalarınıamaclamaktadır. Diger bulanık kumelerden bazıtemel farklılıklar iceren uc boyutlu kuresel bulanıkkumelerin (SFS) tanıtımı literature kazandırılmıstır(Kutlu Gundogdu & Kahraman, 2018). Kuresel bulanıkkumeler (SFS) adı verilen yeni bulanık kumeler, kararvericiler icin daha genis bir tercih alanı saglar ve kararvericiler, bir kritere gore alternatif hakkındaki kararsızlıkderecelerini de uyelik ve uyesizlik derecelerinden bagımsızolarak tanımlayabilirler. Kuresel bulanık kumelerinteorik temeli, Pisagor bulanık kumelerin daha genis alanyaklasımına ve notrosofik kumelerin kararsızlıgı bagımsızolarak tanımlama varsayımına dayanmaktadır. Kureselbulanık kumeler bu iki yaklasımı da tek bir teoridebir araya getirir. Aritmetik islemler ve yıgıstırma op-eratorleri literaturde daha once verilmistir. Cok olcutlukarar verme problemlerinde sıklıkla kullanılan uzaklıkolcumune dayalı klasik TOPSIS metodu yerine dahagenis bir tercih alanını ve kararsızlık derecelerini dehesaba katan kuresel bulanık kumeler temelli TOPSIS(SF-TOPSIS) metodu kullanılacaktır. Bu yontem kureselbulanık kumeleri literature kazandıran kisiler tarafındandaha once onerilmistir. Bununla birlikte, henuz saglıksektorunde uygulamaları literaturde yer almamaktadır.Bu calısmada, kuresel bulanık kumeler temelli TOPSISmetodu kullanılarak birden fazla uzman, pek cok olcut vealternatif goz onune alınarak hastane yer secimi problem-ine bir cozum sunulacaktır.

2. Hava Aracı Tasarımında Is Yukunun Bu-lanık Mantık Ile Tahmin EdilmesiCenk Karakuz (Hacettepe Universitesi)

Ozlem Testik (Hacettepe Universitesi)

Hava aracı; havanın etkisi ile havada asılı kalabilen,tasıma kapasitesine sahip her turlu ucan arac olarakifade edilebilir. Hava aracları genel olarak govde, kanat,kuyruk, kokpit ve hava aracının manevra kabiliyetinisaglayan hareketli bilesenlerden olusmaktadır. Hava aracıtasarım kabiliyetine sahip olmak, bu bilesenlerin optimalzaman ve maliyet altında uretilmesini desteklemektedir.Hava aracı tasarım faaliyeti aracın tipine, askeri veya sivilolusuna, uretim amacına (savunma, yolcu, kargo, vb.) vemusteri beklentilerine gore degisiklik gosterebilir. Bununyanında, yapıları itibari ile kompleks urunler olması, birhava aracının tasarım faaliyeti icin beklenen is yuku tah-minini guclestirmektedir. Hava aracı tasarım sureci genelolarak uc ana fazdan olusmaktadır. Bunlar; konsepttasarım, on tasarım ve kritik tasarım evreleridir. Bu evrel-erde farklı disiplinlerden tasarım personeli ile, musterigereksinimlerine gore hava aracına ait bircok sistem ve altsistemlerin tasarım faaliyetleri yurutulmektedir. Tasarımfaaliyeti surecinde, tasarlanan her bir parca veya sistemicin cok fazla tekrarlanan calısma olabilmektedir. Surecietkileyen faktorler arttıkca her bir faaliyetteki is hacmininbuyuklugu ve zamanının tahmin edilmesi de bir o kadarzorlasmaktadır. Musteri gereksinimlerinin degismesi,yinelenen isler, personel tecrube eksikligi gibi faktorler,tasarım surecini etkileyebilecegi gibi, ihtiyac duyulanis yukunde de artısa neden olabilecektir. Tasarım pro-jelerinde tahmin edilmesi amaclanan is yuku, zaman za-man kesin olmayan ya da eksik bilgiye dayalı olmaktadır.Bu nedenle bu calısmada, is yukunun tahmini icin bulanıkmantık temelli bir model onerilmektedir. Olusturulan bu-lanık cıkarım sistemi ile, hava aracı tasarımında “bulanık”olarak kabul edilebilecek bilesenler modellenecek ve ilerikitasarım modellerinde kullanılabilecek genel bir modelonerilecektir.

27 / 128


3. Bulanık Cok Amaclı Dogrusal OlmayanProgramlama Problemlerinin Cesitli UyelikFonksiyonları Altında Incelenmesi : YesilTedarik Zinciri Ornegi

Ozlem Akarcay (Selcuk Universitesi)

Nimet Yapıcı Pehlivan

Gercek hayat problemlerinde belirsizlik iceren durumlarmevcut oldugunda kullanılan bulanık kumeler ilk olarakZadeh(1965) tarafından onerilmis ve cesitli karar vermeproblemlerine uygulanmıstır. Karar verme problem-lerinde, amac fonksiyonları ve kısıtlar her zaman dogrusalolarak ifade edilememektedir. Bu gibi durumlarda, elealınan problemler dogrusal olmayan programlama model-leri ile ifade edilmektedir. Bulanık cok amaclı program-lama modelleri, birden fazla amac fonksiyonu ve bu amacfonksiyonlarının ve/veya kısıtların bulanık ifadeler icerdigiproblemlerdir. Bulanık cok amaclı programlama model-lerinin cozumunde kullanılan uyelik fonksiyonları kararverme asamasında buyuk oneme sahiptir. Bu tur prob-lemler icin uygun modelin olusturulması kadar, uygunuyelik fonksiyonun arastırılması da oldukca onemlidir. Bucalısmada, bulanık parametreler iceren yesil tedarik zin-ciri modeli onerilmistir. Onerilen model, hem ulastırmamaliyetlerinin hem ulastırma sırasında iki farklı aracınortaya cıkardıgı CO2 emisyon miktarlarının minimizeedildigi ve dogrusal olmayan kısıtlar iceren bulanıkcok amaclı dogrusal olmayan programlama modelidir.Ele alınan modelde, ilk olarak amac fonksiyonları aynıkısıtlar altında ayrı ayrı cozulmustur. Bulunan optimalcozum degerlerinden yararlanarak bir odunlesim matrisiolusturulmustur. Odunlesim matrisinde yer alan amacfonksiyonu degerlerinden yararlanarak, Zimmerman’ınMin-Max yaklasımında dogrusal uyelik fonksiyonlarındanucgensel uyelik fonksiyonu dogrusal olmayan uyelikfonksiyonlarından hiperbolik ve ustel uyelik fonksiyon-ları ele alınmıstır. Cozum sonucunda, arac turlerinebaglı olarak tedarikcilerden fabrikalara, fabrikalardandagıtım merkezlerine, dagıtım merkezlerinden musterileretasınacak urun miktarları belirlenmistir. Ele alınanuyelik fonksiyonları icin elde edilen optimal cozumlerkarsılastırıldıgında, hiperbolik uyelik fonksiyonu kul-lanılarak elde edilen optimal cozumun daha iyi oldugugorulmustur.

4. Analitik Hiyerarsi Surecine Dayalı TopsısVe Vikor Yontemleri Ile Bir Spor UrunleriPerakendecisi Icin Magaza Yeri Secimi

Yeliz CotoyOzay Ozaydin (Dogus Universitesi)

Perakende sektorunde magaza yeri taklit edilmesi zor veonemli bir rekabet ustunlugu sagladıgından dolayı dogrumagaza yerlerinin belirlenmesi kritik bir problem olaraksirketlerin karsısına cıkmaktadır. Sirketler ise pazarlamafaaliyetlerini gelistirmek ve desteklemek adına bir takımanalizler yaparlar. Her turlu pazarlama faaliyetini destek-lemek icin, cografi ve demografik bilgilerin analiz edilmesive cografi verilerin ısıgında gerekli aksiyonların alınmasınaCografi Pazarlama, yani “Geo Marketing” denir. Bu kap-samda oncelikle perakende sektoru ve ardından ait olduguspor sektoru incelenmis ve son durumlarına yer ver-ilmistir. Decathlon ve Decathlon Turkiye analiz edilmis vestratejiler olusturulmustur. Decathlon Turkiye’ nin sirketicindeki tum surecleri incelenmistir. Bu calısmada hizmetsektoru icin Turkiye’de gunumuz perakende sektoruneonculuk yapan bir firmada gercek bir uygulama prob-lemi olan magaza yeri secimi problemi ele alınmıs veproblemin kok-nedenine gidilmistir. Problemin cozumasamasında AHP kriter agırlıklandırmalı TOPSIS veVIKOR cok kriterli karar verme yontemlerinden fay-dalanılmıstır. Firma yetkililerinin politikasına gore be-lirlenen 29 il arasından magaza acılmasına karar vere-bilmek icin, belirlenen kriterlerin agırlıklarına goresehirlerin sıralaması yapılmıstır. Uzman gorusleri

alınarak, perakende sektorunde magaza acma kararınıetkileyen kriterler, musteri potansiyeli yuksek ve cevrekosulları acısından il gelismislik endeksi yuksek olan yer-ler olarak tanımlanmıstır. AHP yontemi ile kriterlerinikili karsılastırmaları sonucunda agırlıkları belirtilmistir.Kriterler arasından en yuksek agırlıga sahip olanların;satın alma gucu, rakip firmalar, sehrin nufusu ve osehirde bulunan AVM’lerin alanı oldugu ortaya cıkmıstır.Butun kriterler fayda kriteri olarak tanımlanmıstır. Bu14 kriter AHP yontemi ile sırasıyla, 0.192, 0.164 , 0.138 ve0.112 gibi goreli onem dereceleri ile agırlıklandırılmıstır.AHP yonteminde elde edilen kriter agırlıkları TOPSISve VIKOR yontemlerinde kullanılarak ideal cozume enyakına ulasmak amaclanmıstır.

CA02


Cizelgeleme

Oturum Baskanı : Tusan Derya

1. Gezgin Satıcı Problemi ModellemeYaklasımlarının Robotlu Esnek ImalatHucrelerinin Dongulu Cizelgeleme Prob-lemlerinin Modellenmesinde KullanımıHuseyin Guden (Dogu Akdeniz Universitesi)

Mazyar Ghadiri NejadGergely KovacsBela Vizvari

Robotlu Esnek Imalat Hucreleri, urunleri belirli standart-larda ve yuksek hızla uretmek uzere kullanılmaktadır.Genellikle boyle bir hucrede belli sayıda bilgisayar kon-trollu makine, bir girdi stok alanı, bir cıktı stok alanı,bir robot ve hucreyi kontrol eden merkezi bir bilgisa-yar vardır. Bu calısmada ele alınan hucrede robot aynıanda sadece tek parca tasıyabilir. Parcalar uzerindekitum islemler butun makineler ile yapılabilmektedir;islenmemis bir parcanın paralel makinelerden sadecebirinde islem gormesi yeterlidir. Robot islenmemisparcaları girdi stok alanından alır, makinelere tasır veyukler; makineler imalat islemlerini gerceklestirir; robotmakinelerden bitmis urunleri alır, cıktı stok alanınatasır ve yerlestirir. Sistem aynı parcalardan uzunsure uretmesi durumunda dongulu bir cizelgeyi tekrar-lar. Bu calısmada varsayılan dongulu cizelgede her birdongude her bir makine bir parcayı isler. Dolayısıyla,bir dongude robot tek tek olmak uzere makine sayısıkadar islenmemis parcayı alır, makinelere tasır ve yukler,makinelerden alır ve cıktı stok alanına yerlestirir. Birmakinede bir parcanın islemi devam ederken robot digermakinelerin ve parcaların yukleme/bosaltma islemleriniyapabilir. Robot bir makinedeki parcayı almak icinmakineye gittiginde o parcanın islemi henuz bitmemisise bitene kadar orada bekler. Sistemin verimliligi dongusuresine, dongu suresi ise robotun faaliyetlerinin sırasınave makine islem surelerine baglıdır. Dolayısıyla, dongusuresini en kucuklemek icin islem surelerini de dikkatealarak robotun faaliyetlerinin sıralanması onemli bircizelgeleme problemi olarak ortaya cıkar. Bu calısmadabu problemin Gezgin Satıcı Problemi ile benzerliklerive farklılıkları irdelenmistir. Gezgin Satıcı Probleminintemel modelleme yaklasımlarından Dantzig-Fulkerson-Johnson (DFJ), Miller-Tucker-Zemlin (MTZ), Vajda’nınn-basamak ve serim akıs yaklasımlarının bahsedilen prob-lem uzerinde uygulanabilirlikleri ele alınmıstır. DFJyaklasımı uyarlanamamakla birlikte diger uc yaklasım

28 / 128


uyarlanabilmistir. Gelistirilen modellerin performanslarıcesitli sayısal ornekler uzerinden degerlendirilmistir.

2. Yerde Kalan Ucakların YenidenCizelgeleme Problemi Icin Butunlesik BirYaklasım

Yucel Naz Yetimoglu (Bilkent Universitesi)

M. Selim Akturk

Hava yolu sirketlerine ait bazı ucaklar olumsuz havakosulları ve planlanmıs bakımların beklenmedik sekildeuzaması sonucunda yerde kalmaktadır. Ucagın yerdekalmasıyla soz konusu ucaga atanmıs olan ucuslargerceklestirilememekte ve bu durum yolcu aksamalarınıberaberinde getirmektedir. Bu gibi aksaklıklar karsısındaucusların kalkıs saatleri ve seyir sureleri yenidenbelirlenebilir, ucak atamalarında degisim yapılabilirveya ucuslar iptal edilebilir. Bu eylemler ile ucakcizelgelerinin onarımı saglanmaktadır. Bunun yanı sırahava yolu operasyon kontrol merkezleri yolcu cizelgelerininonarımından da sorumlu tutulmaktadır. Literaturdeonce ucak, devamında ise yolcu cizelgelerini onaranardısık yaklasımlar uzerinde durulmustur. Bu ardısıkyontemlerden dogan yuksek maliyet butunlesik biryaklasım gelistirme ihtiyacını beraberinde getirmistir. Bucalısmada ise aksaklık ve onarım maliyetini en aza in-dirgemeyi hedefleyen ve yolcuları bireysel olarak ele alıpgercekci bir maliyet hesabı yapan iki asamalı butunlesikbir yaklasım gelistirilmistir. Ilk asamada ucuslar icinkalkıs zaman, atama ve seyir suresi kararlarını verenkarmasık tam sayılı dogrusal olmayan bir matematik-sel model cozulmektedir. Degisken seyir surelerinebaglı olarak hesaplanan yakıt tuketimi ve karbondiok-sit emisyonu amac fonksiyonundaki dogrusal olmayanogelerdir. Ikinci asamada ise ucakların doluluk oranıve kapasite kısıtları altında her yolcuyu bireysel olarakdegerlendirilip onarım kararı veren bir yolcu onarım algo-ritması calıstırılmaktadır. Algoritmanın cıktılarına baglıolarak matematiksel modelde degiskenler sabitlenerekbir dongu olusturulmustur. Gelistirilen butunlesikyaklasımın verdigi cozum ile yerde kalan ucagın tumucuslarının iptal edildigi temel cozum karsılastırıldıgındamaliyetin azaldıgı ve onarılan yolcu sayısının arttıgıgozlemlenmistir. (TUBITAK Proje No. 116M542)

3. Yeni Ucusların Mevcut Havayolu UcusCizelgesine Eklenmesi

Ozge Safak (Bilkent Universitesi)

Alper AtamturkM. Selim AkturkBu calısmamızda, yeni ucusları mevcut ucus cizelgesineekleyebilmek icin ozgun iki farklı yontem onermekteyiz.Birinci yaklasımımızda ucagın hızını artırıp ucuslarınsurelerini kısaltarak, eklenecek olan yeni ucuslar icinmevcut cizelgede yer acmaktayız. Bu yaklasımımızınonemli katkılarından biri ise ucak hızının arttırılmasındandogan yakıt tuketim ve emisyon salınım artısı ileucus surelerini kısaltmanın sagladıgı esneklik arasındakiodunlesmeyi ele almak. Ikinci ozgun yaklasımımızda iseucak hızının ayarlanabilirliginin avantajına ilave olarakyakıt tuketimini ve emisyon salınımını azaltmak icin; halihazırda atanmıs olan ucakların yakıt verimliligine goreucuslar arasında yer degistirmelerine olanak saglayan ekbir mekanizma sunuyoruz. Bu yontem birinci yaklasımagore yakıt tuketimini ve emisyon salınımını onemli olcudeazaltıp daha karlı bir cizelge olustururken, dogrusal ol-mayan yakıt tuketim ve emisyon salınım fonksiyonuile 0-1 tipli ucakların ucuslar arasında yer degistirmekararları optimizasyon probleminin cozumunu oldukcazorlastırmaktadır. Zorlukların ustesinden etkili bir sekildegelebilmek icin, guclu karma tamsayılı ikinci derece-den konik formulasyon onermekteyiz. Daha sonra buformulasyonda yer alan mantıksal kısıtları daha gucluMcCormick esitsizleri ile yeniden formule ederek, buformulasyonu daha da gelistirmekteyiz. Guclendirilen ve

gelistirilen bu formulasyon ile Amerika’ya ait buyuk birhavayolu sirketinin 300 ucusunun yer aldıgı mevcut cizelgeuzerinde problemleri makul cozum sureleri icerisinde op-timal olarak cozebilmekteyiz. TUBITAK Proje Numarası116M542, 2214

4. Ozdes Paralel Makinelerde Siparis KabulVe Cizelgeleme Problemi Icin OnerilenYeni Matematiksel ModelPapatya Sevgin Bıcakcı (Baskent Universitesi)

Imdat KaraGeleneksel cizelgeleme problemlerinin aksine, sipariskabul ve cizelgeleme probleminde her isin mutlakayapılması kosulu bulunmamaktadır. Ozellikle siparisegore uretim yapan isletmelerde, kapasite kısıtı vemusterilerin talep ettigi teslim tarihleri olması nedeniylebazı islerin kabul edilememesi soz konusudur. Bu ne-denle, elde edilen kazancı enbuyukleyecek sekilde islerinsecilmesi ve sıralanması problemlerini aynı anda dikkatealmak gerekir. Siparis kabul ve cizelgeleme probleminde,kabul edilecek islerin secilmesi ve sıralanması problemler-ine es zamanlı olarak cozum aranmaktadır. Tek makinedesiparis kabul ve cizelgeleme problemi ve bunun ozel du-rumları halen guncelligini korumaktadır. Ancak, prob-lemin ozdes paralel makineler durumunun kaynaklardayeterince ele alınmadıgı gorulmustur. Kaynaklarda, sıra-bagımlı hazırlık surelerini dikkate alan fakat en erkenbaslama zamanını ve son teslim tarihini goz onune al-mayan iki calısmada matematiksel model yer aldıgıtespit edilmis olmakla birlikte, bu modellerden birisidogrusal olmayan yapıdadır. Bu bildiride, ozdes par-alel makinelerin bulundugu uretim ortamlarında, sipariskabul ve cizelgeleme problemi icin sıra-bagımlı hazırlıksurelerine ek olarak en erken baslama zamanları ile sonteslim tarihlerini de iceren durum ele alınmıstır. Prob-lemin genisletilmis hali icin polinom sayıda karar degiskenive kısıtı bulunan yeni bir karar modeli gelistirilmistir.Onerilen modelin performansını gormek amacıyla uretilentest problemleri CPLEX 12.4 ile cozulmustur. Bildiride,gelistirilen modelin ayrıntılı acıklaması yapılıp, perfor-mans analizinin sonucları degerlendirilmistir.

CA02



Oturum Baskanı : Sule Satoglu

1. Gecici Tıp Merkezleri Yerlesimi Icin BirStokastik Model Onerisi Ve Istanbul’unKartal Ilcesi Icin Uygulama

Sule Satoglu (Istanbul Teknik Universitesi)

Mehmet Kursat Oksuz

Afetlerde cok sayıda yaralının saglık hizmetine ihtiyacduyması nedeniyle hastanelerin yanında gecici tıp merke-zlerinin de kurulması gerekmektedir. Gecici tıp merkez-lerinin kurulacagı yerin secimi ve tıp merkezi sayısınınbelirlenmesi onemli bir tesis yerlestirme problemidir.Yerlesim birimlerindeki yaralıların ne kadarının be-lirli hastanelere ve kurulacak gecici tıp merkezlerineatanacagına karar verilmelidir. Afet nedeniyle ortayacıkacak yaralı sayısı, yolların ve hastanelerin zarar gormeoranı belirsizlik icerir. Bu nedenle soz konusu problem

29 / 128


icin iki asamalı bir stokastik programlama modeli ku-rulmustur. Modelin ilk asamasında, afet gerceklesmedenonce her alt yerlesim biriminde aday noktaların hangiler-ine gecici tıp merkezi kurulacagına karar verilmektedir.2. asamada ise afet gerceklestikten sonra cesitli senary-olar icin ortaya cıkan farklı sayılardaki yaralı sayılarınagore her gecici tıp merkezi ve hastaneye ilgili alt yerlesimbiriminden kac yaralının atanacagına karar verilmekte-dir. Onerilen modelde, yaralıların triaj ile sınıflandırıldıgıkabul edilmis, her triaj sınıfına gore senaryo bazlı farklıyaralı sayılarının ortaya cıkacagı varsayılmıstır. Ayrıcamodelde hem toplam talep agırlıklı mesafenin hem detıp merkezlerine atanamayan yaralı sayılarının ayrı ayrıminimize edilmesi amaclanmıstır. Yolların zarar gormesinedeniyle tasıma mesafelerinde artıs ve afet nedeniylehastane kapasitelerinde dusus olacagı kabul edilmistir.Bu durumlara iliskin oranlar senaryo bazlı olarak farklıdegerler almaktadır. Yaralıların tasınabilecegi maksi-mum mesafeye iliskin kısıtlama getirilmistir. Ayrıca alfa-guvenilirlik kısıtları tanımlanarak, tum yaralıların bellibir tıp merkezine atanabildigi senaryoların olasılıklarınıntoplamının, en az belirtilen alfa degeri kadar olmasısaglanmıstır. Yukarıda acıklanan problem, Istanbul’unKartal Ilcesi icin JICA Raporu (2002) ’nda belirtilenyaralı oranları dikkate alınarak turetilen veri ve GoogleMaps’ten belirlenen gecici tıp merkezi aday noktalarıicin modellenip, cozulmustur. Kartal Ilcesi’nin tum has-tanelerinin guncel kapasite verileri Saglık Bakanlıgı’nınsayfasından elde edilmistir. Toplam 20 senaryo goz onunealınmıstır. Cesitli alfa seviyeleri ve mesafe limitleri icinduyarlılık analizi gerceklestirilmistir. Analiz sonuclarında,olası bir Istanbul Depremi’nde Kartal Ilcesi’nde tumsenaryolar dikkate alındıgında, ilcenin mahalleleri bazında% 8 ve % 18 arası degisen oranda hastanın/yaralının her-hangi bir tıp merkezine atanamadıgı ve dolayısıyla aciltıp hizmeti alamayacagı sonucuna varılmıstır.

2. Mobil Hastaneler Ile Bir Saglık SistemiAg Tasarım Modeli: Beklenen Istanbul De-premi Icin Bir Ornek Olay

Muge Acar (Eskisehir Teknik Universitesi)

Onur Kaya (Eskisehir Teknik Universitesi)

Saglık hizmetleri insani ihtiyacların basında gelmek-tedir ve afet durumlarında yaralılara etkin ve hızlısaglık hizmeti sunmak onemli bir problem olarakortaya cıkmaktadır. Afetlerin hangi bolgeleri nekadar etkileyeceginin, afet sonrasında hangi bolgelerdetalep yogunlugunun olacagının onceden net olarakongorulememesi, ust seviye saglık birimlerinin kısasurede insa edilememesi, afet durumundaki saglık hizmet-lerinin planlamasında da zorluklara neden olmaktadır.Bu calısmada, hareket kabiliyetine sahip mobil has-tanelerin kullanılmasıyla, afet durumunda daha etkinsaglık hizmetleri sunmaya yonelik matematiksel bir modelonerilmektedir. Afet oncesi ve sonrasında yer secimive hizmet dagılımı kararlarını iceren bu iki asamalıstokastik programlama modelinde, insanların hizmetalım surelerinin en kucuklenmesi amacıyla, afet son-rası olusabilecek farklı talepler ve mevcut hastanelerinhasar durumlarını goz onune alan cesitli senaryolar kul-lanılarak, bir ag tasarımı dizayn edilmistir. Literaturdekibazı calısmalarda afet durumunda gecici saglık hizmetiveren birimler kullanılmaktadır. Fakat bu birimler bellialanlara kurularak, sadece alt seviye saglık hizmet-leri verebilmektedirler. Ust seviye saglık hizmetlerineihtiyac duyan hastalar ise merkez hastanelere tasınmakzorunda kalmakta boylece hastanelerde bekleme zaman-ları artmakta ve hastalar fazlaca mesafe kat etmekzorunda kalmaktadır. Boylece, bir afet durumunda in-san hayatı tehlikeye girmek durumunda kalabilir. Bucalısmada gelistirilen modelde ise, hastanelere ulasımsurelerinin yanında, hastanelerdeki bekleme sureleri vehastaneler arasındaki esitlik amacları da goz onunealınmıstır. Bu problem devlet yonetimi ve gonullu yardımkurulusları icin onemli olabilecek karar problemlerini

icermektedir. Gelistirilen modeller, Istanbul’da bekle-nen deprem senaryoları kullanılarak gercek hayattan birornek olay uzerinde sayısal olarak test edilmistir. Modelsonucları, literaturde ele alınan 3 farklı alternatif modelsonucları ile de karsılastırılmıstır. Sayısal deneyler veduyarlılık analizleri ile mobil hastanelerin afet duru-munda kullanılmasının onemli faydalar saglayabilecegigorulmustur.

3. Nadir Ilacların Tedarik LojistigiCagla Dursunoglu (Bilkent Universitesi)

Bahar Y. KaraHastanelerin ecza depoları kendi ilaclarını temin etmekte-dir fakat nadir olarak lazım olan ilaclar Turkiye’de sadecebazı merkezlerde bulunmaktadır. Genellikle bu tur ilaclarintoksikasyon/zehirlenme vakalarında acil bir sekilde has-taya ulastırılması gereken ilaclardır. Bu ilaclar icinihtiyac sıklıgı cok degisiklik gosterilebilmektedir. Geneldeboyle az sayıda bulunan ilaclar 3. Basamak hastaneleri(Egitim Arastırma Hastaneleri) eczanelerinde bulunmak-tadır. Turkiye’de mevcut uygulamada bu ilacların ivedibir sekilde hastaya ulastırılması icin ambulans ile ilac sevkisaglanmaktadır. Bu tur ilacların sevkiyatında kullanılanambulans turu ise kırmızı serit ambulanslardır. Kırmızıserit ambulanslar fonksiyonel olarak acil yardım ambu-lanslarıdır ve il icerisinde belli merkezlerde ve sınırlı sayıdabulunmaktadırlar. Bu ambulansların ilac nakli icin kul-lanılması o ambulansın bulundugu bolgede olusacak acilvakalara ulasımda yetersiz olmasına sebep olmaktadır.Fonksiyonel ozelliklerinden dolayı bu ambulansların sehirdısına cıkmalarına izin verilmemektedir. Bir sehirde bunadir ilaclardan biri istendiginde en yakın sehirden teminedilmesi asamasında ilacın bulundugu sehir ve ilacın is-tendigi sehir arasında kalan sehirlerin ambulansları da de-vreye girmektedir. Ambulanslar il sınırlarında bulusarakilac ambulanslar arası aktarılmakta ve istenilen sehirdekihastaneye ulastırılmatadır. Nadir ilaclar istendikleridurumlara gore kullanım bakımından epey farklılıkgosterdikleri icin ulastırılması gereken saatlerde farklılıkgostermektedir. Mevcut uygulamada tum ilacların kesin-likle istenilen hastaneye 6 saat icinde ulasması zorunlukılınmıstır. Bu calısma kapsamında; Turkiye vakası ince-lenmis, matematiksel modeller yardımı ile hangi sehirlerinambulanslarının kullanılması gerektigi ve hangi yollarınkullanılması gerektigi analiz edilmistir. Turkiye geneliicin elde edilen sonuclar tartısılacaktır.

4. Buyuk Olcekli Afetlerde Yaralı Tasıma IcinRfıd Temelli Bir Bilgi Sistemi Onerisi VeKartal Ilcesi Icin Simulasyonla AnalizNadide Caglayan (Istanbul Teknik Universitesi)

Sule Satoglu (Istanbul Teknik Universitesi)

Acil durumlarda yaralıların kurtarılması ve gerekli te-davilerin zamanında yapılabilmesi cok onemlidir. Busurecin bir olay yasanmadan once planlanmıs olmasıcan kayıplarını ve olayın olumsuz etkilerini azalta-bilir. Mudahale sureclerinin detaylı bicimde planlanması,koordinasyonu guclendirecekve hataların onlenmesineyardımcı olacaktır. Bu calısmada buyuk olcekli bir afetdurumunda, yaralıların ambulanslarla triaj alanındanhastanelere ulastırılma sureci dikkate alınmaktadır.Kayıpların onune gecmek ve yaralıların durumunu,ulasımını, hastane kapasitesini ve yogunlugunu takipetmek, gercek zamanlı veri transferinden faydalanmakamacıyla radyo frekans tanımlama (RFID) teknolojisinedayalı bir bilgi sistemi onerilmistir. Yaralıların, ambu-lansa alınması anında RFID etiketine yaralıya iliskinkimlik bilgileri, ambulansa alınma saati, hastaneye varıszamanı bilgileri etikete yazdırılmalıdır. Buyun yaralıakıs verileri de merkezi afet koordinasyon birimininveri tabanına aktarılması onerilmisti. Boylece hastanel-erdeki yaralı sayıları da anlık olarak takip edilebilecek-tir. Veri akısının duzenli olarak saglanmasıyla hastanel-erdeki yogunluklar, mevcut kapasite bilgileri elde edilebilirve bu bilgilere gore ambulanslar en uygun hastanelereyonlendirilmesi onerilmistir. Calısma kapsamında

30 / 128


yaralıların ambulanslarla hastanelere ulastırılmaları; mev-cut durum ve onerilen sistem icin simulasyon ortamındakarsılastırılmıstır. Simulasyon calısması ARENA paketprogramında yapılmıstır. Veri seti olarak 11 hastane ve20 triaj alanını dikkate aldıgımız modelde Istanbul Kar-tal ilcesi uzerinde calısılmıstır. Her iki durum icin defarklı senaryolar olusturularak toplamda 16 farklı senaryokosturulmustur. Senaryoların iki temel farklılıgı vardır:Ambulansla tasınacak yaralının triaj tipi ve hastane secimkararı. Bu faktorlerle beraber yaralının saglık durumunagore onceliklendirme ve ambulans sayıları faktorleri desenaryolarda dikkate alınmıstır. Simulasyon calısması afetsonrası ilk 12 saat icin dikkate alınmıstır. Ilk 12 saat icindehastaneye ulastırılamayan yaralı sayıları, her triaj tipinegore triaj alanından hastaneye varana kadar gecen surelerve ulasımda gecen sureler performans olcutu olarak kabuledilmistir. Calısmada hastaneye tasınan yaralının triajtipi, ambulansın yonlendirilme kararı (mesafeye veya has-tane yogunluguna gore), saglık durumu onceligi ve ambu-lans sayısı dort ana faktor olarak degerlendirilmistir. Sim-ulasyon calısmasında elde edilen sonuclara gore SPSS pro-gramında faktor analizi yapılmıstır. Sonuclar faktorlerinana ve coklu etkilerine gore yorumlanmıstır. Senary-oların buyuk bir kısmında ana etkilerin anlamlı oldugugorulmustur.

CA02


Imalat Sistemleri

Oturum Baskanı : Yusuf Tansel Ic

1. Verimlilik Ve Is Guvenligi Denetimleri Icin6S-Elmeri Butunlesik Performans IzlemeYontemi Tasarım Ve UygulamasıSinem Cukurluoz (Kırıkkale Universitesi)

Burak Birgoren

6S yontemi, bir isletmede tertip, duzen, temizlikve guvenligin bir imalat sanayi kurulusunda sistem-atik bir sekilde uygulamaya alınması, yonetilmesi vesurekliligin saglanmasında onemli yeri olan bir yalınuretim yontemidir. Bu calısmada 6S yontemininimalat sanayinde uygulamasının takibi ve iyilestirilmesiamacıyla bir performans izleme yontemi gelistirilmistir.6S yonteminin guvenlik asamasının izlenmesinde, Fin-landiya’da bir Is Saglıgı ve Guvenligi (ISG) performansizleme aracı olarak kullanılan, Turkiye’de yaygın uygula-maları yapılmıs Elmeri yontemi esas alınmıstır. Elmeriyontemi, calısma alanları dolasılırken hızla doldurulabilenbir kontrol listesi kullanır. Ayrıca bu listeden bir Elmeriendeks degeri uretilir; bilimsel literaturdeki calısmalardabu endeks degeri arttıkca kaza oranlarının dustugugosterilmistir. Bu calısmada, Elmeri yonteminde kul-lanılan yaklasım 6S’nin diger 5 boyutuna da uyarlanarak40 maddeden olusan bir kontrol listesi olusturulmustur.Ayrıca kontrol listesinin nasıl kullanılacagına dair bir kul-lanım kılavuzu da hazırlanmıstır. Kontrol listesi calısmaalanlarında ornekleme yoluyla kısa sureli gozlemleryapılarak hızla doldurulabilmekte, calısma alanlarınayuz uzerinden puanlar verilerek 6S uygulaması perfor-mansı puanlanabilmektedir. Boylece hem 6S uygula-malarındaki sıkıntılı yonler gorulebilmekte hem de verilenpuanla uzun donemde uygulamaların iyiye gidip gitmedigikontrol edilebilmektedir. Yontemin icine Elmeri yontemi18 madde halinde entegre edildiginden, Elmeri perfor-mans degerlendirmesi ve endeksi de turetilebilmektedir.

Diger bir deyisle gelistirilen yontem, aynı anda hemElmeri hem 6S kontrollerini saglayıp sonuclarını rapor-layan butunlesik bir yontemdir.Gelistirilen yonteminhaftada bir kez isletmenin tum bolumlerine uygulan-ması onerilmektedir. Her bolumde uygulama yapılacakcalısma alanları rasgele ornekleme yoluyla secilmekte, buda uygulama suresini ciddi oranda azaltmaktadır. Buyaklasımla hem her bolumde hem de isletmenin genelinde6S yonteminin ne olcude uygulandıgı takip edilebilecekve haftalık ilerlemeler endeksler yoluyla takip edilebile-cektir. Yontemin uygulaması buyuk olcekli bir mobilyafabrikasında yapılmaktadır, ilk sonuclar hızla uygulan-abildigini ve uretim bolumlerinin haftalık takibi ve birbir-leriyle kıyaslanması icin faydalı bir arac oldugunu ortayakoymustur. Fabrika ust yonetimi uygulamayı destek-lemekte, yaygınlastırılması ve duzenli uygulamanın de-vamını istemektedir. Haftalık uygulama sonucları Ex-cel tabanlı gelistirilen bir raporlama sistemiyle raporlan-maktadır ve fikir acıcı olması acısından isyerinde cekilenfotograflar rapora eklenmektedir. Raporlar aracılıgıylafirma ic degerlendirme yapabildigi icin problemli nokta-lara hızla mudahele edebilmektedir; boylece surec ver-imliliginde artıs ve is kazalarında azalma gibi kazanımlarsaglamaktadır.

2. Hucresel Uretim Sistemleri Icin CokAmaclı Bir Matematiksel Model Onerisi

Aykut Ergul (Dumlupınar Universitesi)

Ihsan Erozan (Dumlupınar Universitesi)

Seyma Demir (Dumlupınar Universitesi)

Hucresel uretim sistemleri gunumuzun modern uretimyaklasımları icinde onemli bir yere sahiptir. Hucreseluretimin amacı, parcalar arası benzerlikten yararla-narak etkin ve etkili uretim yapmak veya baska birifade ile daha kısa surede, daha az maliyetle ve dahaaz israfla daha cok cıktı elde edebilmektir. Bu ne-denle literaturde hucre olusturmak icin bircok yaklasımve metot gelistirilmistir. Son donemlere bakıldıgındagelistirilen modellerin daha cok gercek hayat problem-lerinin cozumune odaklandıgı ve meta-sezgisel algorit-malardan faydalandıgı gorulur. Bu gercek hayat problem-leri cogunlukla NP hard, cok amaclı, dogrusal olmayanve tam sayılı bir yapıya sahiptir. Ayrıca gercek hayattahucre olusturmak icin kullanılabilecek cok sayıda uretimverisi de mevcuttur. Bu calısmada, hucresel uretim sis-temleri icin gercek uretim ihtiyacları dogrultusunda, 0-1tam sayılı, cok amaclı ve dogrusal olmayan bir matem-atiksel model onerilmistir. Onerilen modelin iki amacıvardır: (1) istisnai elemanların en kucuklenmesi ve (2)hucre ici bosluklarının en kucuklenmesi. Bu amaclar,agırlıklı toplam skalerlestirme teknigi skalerlestirilmistir.Onerilen matematiksel model Lingo 11.0 ile cozulmus veliteraturdeki bazı problemlerle karsılastırma yapılmıstır.Karsılastırma sonucunda onerilen modelin kucuk ve ortabuyuklukteki problemler icin makul bir sure icinde opti-mum sonuclar bulabildigi gorulmustur. Bununla birlikteproblem boyutu buyudukce cozum suresinin uzadıgı datespit edilmistir. Bu nedenle gelistirilen matematikselmodelin buyuk boyutlu problemler icin meta-sezgisel al-goritmalarla cozulmesi gerektigi tespit edilmistir.

3. Dunya Klasında Uretim Ve Bir OtomobilYan Sanayi Uygulaması

Dilek Tiryakioglu (Dumlupınar Universitesi)

Ihsan Erozan (Dumlupınar Universitesi)

Pınar Guc (Dumlupınar Universitesi)

Dunya klasında uretim cesitli tekniklerin bir aradakullanıldıgı surec odaklı bir yaklasımdır. Dunyaklasında uretim bir yonetim konseptidir ve dunyada eniyi uretim sistemlerini kullanan kuruluslar tarafındantanımlanmıstır. Ucuncu Sanayi Devriminde ortaya cıkanbu uretim yaklasımında yapılacak iyilestirmeler icin

31 / 128


calısanların katılımı temel bir faktordur. Dunya klasındauretim temel olarak sıfır israfı, sıfır hatayı, sıfır arızayı,sıfır stoku ve sıfır is kazasını amaclar. Bu uretim yaklasımıtam zamanında uretim, toplam kalite yonetimi, altı sigma,takım calısması ve toplam uretken bakım gibi bazı bilinenteknikleri kullanır. Bir takım yalın uretim tekniklerindende faydalanan bu uretim yaklasımı bazı yonleri ile yalınuretimden ayrılır. Dunya klasında uretim sadece anaimalatcı firma ile sınırlı kalmaz, uretime destek veren tumtedarikcilere de uygulanır. Bu bakımdan yalın uretimebenzer. Bu calısmada dunya klasında uretim sistemiincelenmis ve yalın uretimle karsılastırılmalı bir analizsunulmustur. Ayrıca Kutahya’da bulunan bir otomo-bil yan sanayi firmasında bir dunya klasında uretimuygulaması yapılmıs ve yapılan iyilestirmeler cesitliacılardan degerlendirilmistir. Firmada yapılan uygula-mada dunya klasında uretim tekniklerinden tek noktadersi teknigi kullanılmıstır. Degerlendirme yapılırken fir-manın yedek parca sagladıgı ana uretim tesisinin gorusleride dikkate alınmıs ve sonuclar ana uretici acısından dadegerlendirilmistir. Sonuclar, dunya klasında uretiminkendi puanlandırma sistemi ile de degerlendirilmis ve bironce-sonra analizi yapılmıstır.

4. Imalat Yontemlerinde Cok Yanıtlı KaliteKarakteristiklerinin Eniyilenmesinde TercihEdilen Yontemlerin Sonuclar UzerindekiEtkisine Dair Bir Degerlendirme

Yusuf Tansel Ic (Baskent Universitesi)

Literaturde son yıllarda imalat proseslerinin kalite karak-teristiklerinin eniyilenmesi uzerine oldukca cok sayıdayayına rastlanmaktadır. Bu yayınlar incelendigindeagırlıklı olarak proseslerin talaslı imalat yontemleriuzerinde yogunlastıgı gorulmektedir. Calısmalardagenelde 5-6 adet faktorun 3-5 adet kalite karakteristigiuzerine etkilerinin belirlenmesi ve en etkili faktorlerinhangileri oldugunun yanı sıra, en iyi kalite karakteristigidegerlerinin hangi faktor degerleriyle elde edilebildigiuzerine analizlere yer verilmektedir. Hernekadarcalısmalar deneysel dogrulama esasları uzerine insaedilse de, calısmalar icerisinde cok amaclı eniyilemeyontemlerine sıklıkla basvurulmaktadır. Bu yontemlerarasında en sık tercih edilen MINITAB programınınicerisinde yer alan ”yanıt eniyileyicisi-response op-timizer” aracı olmaktadır. Ancak, bu aracla eldeedilen sonuclardan daha iyi sonuclar elde edilebileneniyileme teknikleri de mevcut olabilmektedir. Bucalısmada bu durumu orneklemek ve bircok kalite karek-teristiginin eszamanlı olarak eniyilendigi calısmalardasaglıklı sonucların elde edilebilmesi icin son asamada eniy-ileme yontemi tercihlerinin sonuclar uzerindeki etkisinigosterebilmek uzere, literaturdeki bir calısma baz alınarakdegerlendirme ve analizlere yer verilmistir. Calısmada”yanıt eniyileyici” aracından elde edilen sonuclardancok daha iyi sonucların MS Excel Solver aracı ileelde edilebildigi gosterilmistir. Surdurulebilirlik ilkeleriacısından daha az malzeme israfı, daha az enerji tuketimi,daha kısa sureli is gucu kullanımı gibi sonucların hedeflen-mesi gereken imalat sureclerindeki cok yanıtlı kalite karak-teristigi eniyileme calısmalarında; daha verimli sonuclarınelde edilebilmesine yonelik olarak sunulan bu calısma,ilgili alanda calısan arastırmacıların dikkatine sunulmak-tadır.

CA02


Tedarik Zinciri Yonetimi

Oturum Baskanı : Kadir Ertogral

1. A Stackelberg Game Approach For AGreen Two-stage Supply Chain

Tugce Dabanlı (Dokuz Eylul Universitesi)

Derya Eren Akyol

This study proposes a non-cooperative game theoreticalframework under incomplete information structure. AStackelberg game theory model is developed in which theraw material supplier is the leader and the manufactureris the follower in a green two-stage supply chain. In theconventional game theory approaches, it is assumed thateach player’s actions are known to other players. How-ever, it is not always possible to provide this informationin real life. In the proposed model, it is assumed thatthe raw material supplier’s costs are not known to themanufacturer and the demand for the product is notfully known to the raw material supplier. Firstly, theraw material supplier determines the lot size and the rawmaterial sales price and under these circumstances, themanufacturer determines the environmental burden tobe incurred and the selling price of the product to theretailer. The objective of this Stackelberg game model isto reach the optimum values for both the manufacturerand the raw material supplier such that the total profitof the supply chain is maximized. The proposed model isdemonstrated on a numerical example and changes in themodel are observed with the fluctuation of some essentialparameters by the sensitivity analysis.

2. Yeniden Imal Edilebilen Dayanıklı UrunlerIcin Satıs Planı Eniyilemesi

Emre Nadar

Bu calısmada, yeni ve yeniden imal edilen olmak uzere ikifarklı sekilde aynı uretici tarafından satılabilen urunlerinsatıs planını eniyileme problemi ele alınmaktadır. Uruntalep egrisi, literaturde yaygın olarak kullanılan ve gercekverilerle bircok dayanıklı urun icin gecerliligi onaylanmısBass yayılım surecini takip etmektedir. Uretici belirlidonemlerde belirli taleplerin karsılanmasını geciktirerekyayılım surecini yavaslatabilmektedir. Satılan urunlerinbir kısmı belirli bir sure kullanıldıktan sonra ureticiyegeri donerek yeniden imalata hazır hale gelmektedir.Hemen karsılanmayan bir talebin kaybedilme riski vardırve her bir kayıp satıs gelecekte kullanılmıs urun iadesayısını azaltmaktadır. Musterinin urunun markasına(veya ureticisine) baglılıgı ve yeniden imal edilen uruntalebi zamanla degisebilmektedir. Yayılım surecininyavaslatılarak yeniden imal edilen urun talebinin kul-lanılmıs urun arzıyla daha etkin bir sekilde eslestirilmesiuretici acısından daha kazanclı olabilmektedir. Yayılımsurecinin dogrusal olmayan yapısı ve kapalı devre tedarikzincirine ozgu yeniden imalat arz talep dinamikleri satısplanı eniyileme problemini zorlastırmaktadır. Bu eniy-ileme problemini makul olcekli orneklerde cozebilen birdinamik programlama algoritması onerilmektedir. Sayısalcalısmalarda bu algoritma kullanılarak en iyi satıs poli-tikalarının yayılım sureci ve tuketici davranısı parame-trelerine gore degisimi incelenmistir. Musterinin markayabaglılıgının veya yeniden imal edilen urun talebinin za-manla azalmasının, yeniden imalattan daha fazla gelir eldeetmek icin zamanında karsılanan toplam talep sayısınıazalttıgı gozlenmistir.

3. Depolarda Nesnelerin Interneti (Iot) Ta-banlı Siparis Toplama Optimizasyonu Sis-temiGamze Karahan (DHL Lojistik Hizmetleri A.S)

Eda YucelDepo surecleri ele alındıgında siparis toplama sureci, depocalısanlarının depo ici seyahatini gerektiren ve gerekli op-timizasyonlar yapılmadıgı takdirde onemli duzeyde is

32 / 128


gucu kayıplarına neden olan bir surectir. Yapılan istatis-tiksel analizler, siparis toplama maliyetinin toplam depoisletim giderinin yaklasık % 55’i oldugunu gostermektedir.Mevcut durumda, siparis toplama surecinde toplayıcılarsiparisleri coklu sekilde toplayamamakta, siparisler saltmekanik olan ilkel bir toplama aracı kullanılarak el ter-minali veya basılı etiketler ile toplanmaktadır. Depoyonetim sistemine dusen siparis emirlerinin gruplanması,onceliklendirilmesi operasyon sorumlusunun insiyatifinebaglıdır. Ayrıca kullanılan salt mekanik toplama araclarıbirden fazla siparisi tek turda toplamaya elverisli degildir.Bu durum siparis emirlerinin toplanma suresini uzat-makta, insana baglı hataları arttırmakta ve operasyonelverimliligi dusurmektedir. Calısmamız kapsamında, depotoplama surecindeki verimliligi artırmaya yonelik olarak,ısıklı coklu toplama mekanik aracı ve siparis toplama opti-mizasyonu yazılımından olusan bir sistem gelistirilmistir.Gelistirilen sistemin bir bileseni olan optimizasyonyazılımı ile, siparisler, toplayıcının siparisleri toplarkenatacagı adım sayısı en kucuklenecek sekilde gruplanırve boylelikle toplayıcıların yurume suresinin kısaltılmasıhedeflenir. Gelistirilen sistemin diger bileseni olarakbu calısma kapsamında tasarlanan ısıklı coklu toplamamekanik aracı ile toplayıcıların dikkatini arttırmak, in-sana baglı hataları en aza indirmek ve toplayıcıların ellerserbest olarak daha ergonomik bir sekilde calısmasınısaglamak amaclanır. Insan ergonomisine uygun tasar-lanan kullanımı kolay arac ile toplayıcıların daha ra-hat toplama yapmaları saglanırken yonlendirici ekran-lar sayesinde de toplayıcı eller serbest calısabilmektedir.Gelistirilen sistemin performansını analiz etmek uzere,12 siparis, 101 gorev, 339 SKU iceren ornek bir siparisverisi uzerinde pilot calısma gerceklestirilmis ve mev-cut durumda (siparis emirlerinin tek tek market ara-balarıyla toplandıgı durumda) toplama isleminin 108.85dakikada surdugu, gelistirilen arac ile ise bu surenin30.72 dakikaya dustugu gozlemlenmistir. Pilot calısmada%71.7 verimlilik saglandıgı sonucuna ulasılmıstır. Pilotcalısmadan elde edilen sonuclara dayanarak, gelistirilensistem ile toplayıcının birim siparis toplama hızı vetoplama sırasındaki yurume suresi azaltıldıgı icin siparistoplama suresi icin en az %50’lik verimlilik artısı bek-lenmektedir. Verimlilik artısının yanı sıra, gelistirilensistem ile toplama surecinin insan saglıgına daha uygunyapılması saglanacaktır.

4. ” Entegre Filo Buyuklugu Belirleme VeIkmal Planlama Problemi Icin Yaklasık Di-namik Programlama Sezgiseli”

Niousha Karimi Dastjerd (TOBB Ekonomi ve Teknoloji

Universitesi)

Doc. Dr. Kadir ErtogralEda YucelBu calısmada arac filosu buyuklugu belirleme ve ikmalplanlama problemlerini satıcı yonetiminde stok politikasıaltında aynı anda ele alan bir problem incelenmistir.Problemde, deterministik talebe sahip ve onceden be-lirlenmis frekanslardan birine gore ikmal planlanmasıyapılması gereken musteriler mevcuttur. Arac filosu;tasıma kapasitesi, kilometre bası maliyet ve bulundurmamaliyeti acısından farklılık gosteren cesitli araclardanolusmaktadır. Amac; arac bulundurma, rotalama, envan-ter tutma ve sabit ikmal maliyetlerinden olusan toplamyıllık maliyeti enkucukleyen arac-frekans-musteri ucluatamalarının belirlenmesidir. Rotalama maliyetinin turdaziyaret edilen musteri sayısı ile dogru orantılı olduguvarsayılmıstır. Calısmamız, filo buyuklugu belirleme veikmal planlama kararlarını entegre olarak ele alındıgıyeni bir calısmadır. Problem NP-Zor sınıfındadır ve ozeldurumu kutu paketleme problemine indirgenebilir. Prob-lemin cozumu icin bir ”Yaklasık Dinamik Programlama”yontemi onerilmistir. Dinamik programlama ile buyukolcekli problemler icin cozum asagıdan yukarıya (bottom-

up) yaklasımı ile hesaplanır. Onerilen yaklasık dinamikprogramlama yonteminde, alt seviyelerdeki problemlerinamac fonksiyonu degeri kesin cozum yontemleriyle hesa-planmak yerine sezgisel cozum yontemleriyle elde edilir.

Bu calısmada alt problemlerdeki amac fonksiyonununyaklasık degerinin hesaplanması icin ”Sabitle ve opti-mize et” sezgiseli kullanılmıstır. Sabitle ve optimize etsezgiselinde problem daha az sayıda degisken iceren altproblemlere bolunup degiskenler icin bulunan degerleriteratif olarak sabitlenir. Onerilen cozum yontemininetkinligi rasgele uretilen problemler uzerine test edilmistir.Anahtar kelimeler: Filo buyuklugu belirleme, Ikmal plan-lama, Onceden belirlenmis frekanslar, Sabitle ve eniyile,Yaklasık dinamik programlama

CA02


Stokastik Modeller

Oturum Baskanı : Serkan Eryılmaz

1. Reliability Evaluation Of Multi-stateWeighted-k-out-of-n System When So-journ Times Are Dependent

Ali Rıza Bozbulut (Tubitak)

A multi-state weighted-k-out-of-n system consists of nmulti-state components, where n is a positive integernumber. In the given system, each component i, i = 1,2, ... , n, can be in M + 1 discrete possible states: j =0, 1, . . . , M, where M is also a positive integer number.Thus, the component i when it is in state j, has a certainutility value which is abbreviated with w(i, j). The sys-tem has a performance level above k if the total utilityof all components in the multi-state weighted k-out-of-nsystem is at least k, where k is a pre-specified thresholdvalue. In this work, the dynamic reliability characteristicsof multi-state weighted-k-out-of-n system is studied whenthe random times spent by each component i in differentstates, j = 0, 1, ..., M, which are statistically dependent.The mentioned statistical dependence in different states ismodeled using the copulas. In probability theory, copulais a multi-variate probability distribution in which eachrandom variable has a uniformly distributed marginalprobability density function. Copular approach is utilizedin a Monte-Carlo simulation algorithm which is developedto obtain the estimates of reliability characteristics of themulti-state weighted-k-out-of-n system.

2. A New Extreme Shock Model With AChange Point

Femin Yalcın (Izmir Katip Celebi Universitesi)

Cihangir KanSerkan Eryılmaz (Atılım Universitesi)

According to the classical extreme shock model, the sys-tem that is subject to shocks of random magnitudes atrandom times breaks down when an individual shock ex-ceeds some given level (Shanthikumar and Sumita (1983),Gut and Husler (1999), Cha and Finkelstein (2011), Cir-illo and Husler (2011)). In this work, a new extreme shockmodel is introduced and studied. In the new model, thedistribution of the magnitude of shocks change upon theoccurrence of a shock that is above a warning thresh-old, and the system fails when a shock above a criticalthreshold occurs. The reliability and mean time to failureof the system is obtained by assuming that the timesbetween arrivals of shocks follow a phase-type distribu-tion. The results are illustrated when the interarrival

33 / 128


times between shocks follow Erlang distribution. Ref-erences: 1. Shanthikumar, J. and Sumita, U. (1983).General shock models associated with correlated renewalsequences. Journal of Applied Probability, 20, 600-614.2. Gut, A. and Husler, J. (1999). Extreme shock mod-els. Extremes, 2, 293-305. 3. Cha, J. and Finkelstein,M. (2011). On new classes of extreme shock models andsome generalizations. Journal of Applied Probability, 48,258-27. 4. Cirillo, P. and Husler, J. (2011). Extremeshock models: An alternative perspective. Statistics &Probability Letters, 81, 25-3.

3. Marshall-olkin Run Shock Models

Murat Ozkut (Izmir Ekonomi Universitesi)

Serkan Eryılmaz (Atılım Universitesi)

In the Marshall-Olkin shock models, a system with twocomponents are subject to fatal shocks coming from threesources at random times. A shock produced by the firstsource affects the component 1, the shock produced bythe second source affects the component 2 and a shockproduced by the third source affects components 1 and2 simultaneously. In statistics and reliability engineer-ing literature, there are numerous papers dealing withvarious extensions of this model. However, in this studyMarshall–Olkin run shock model is defined and studied.According to this new model, two components are sub-ject to random shocks that may arrive from three differentsources, and component i fails when it is subject to k con-secutive fatal shocks from source i or k consecutive fatalshocks from source 3, i=1,2. Phase-type distributions aresuitable for modeling times between shocks and they areclosed under some operations that makes them interest-ing and useful in reliability analysis. In this study, weassume that a system with two components is subjectto random shocks and the times between shocks followphase-type distribution. Reliability and mean residual lifefunctions of such components are studied. Also, we in-vestigate mean time to failure of such systems are subjectto shocks coming at random times. Numerical examplesand graphs are provided.

4. A Stochastic Continuous Review Inven-tory Model For Pharmaceutical Products

G.Yazgı Tutuncu (Izmir Ekonomi Universitesi)

Elif Duymaz

Nowadays, increase in the prevalence of preventableviruses, age-related treatments and similar health prob-lems that are transmitted by non-organic nutrients orenvironmental factors, enhance drug usage. Therefore,pharmacies typically store pharmaceutical products intheir depots before being sold to the customer. On theother hand, if the amount of stock is not planned cor-rectly several problems may occur that increases the costof inventory such as lack of storage space, shortening ofproduct life, cost of medical waste in non-resale productsand the cost of back-ordering. In this study, a continu-ous review inventory model with stochastic demand forpharmaceutical products, which is not in the literature,has been proposed by using realistic parameters to opti-mize the order quantity and reorder levels which causeproblems in inventory systems when not optimized. Weconsider the demand on a single drug is stochastic andit can be satisfied by its equivalent drug in the case ofshortage. The proportion of using an equivalent drugwhen the shortage occurs has been introduced to classical(Q,r) model as a new parameter and the effect on the costhas been analyzed. A heuristic method is proposed tofind the optimal ordering quantity and the reorder point.Results show that the proposed model is efficient and canbe used in real life instances.

Carsamba 16:30 - 18:00

CA03


Benzetim & Rassal Surecler & Olasılık

Oturum Baskanı : Refik Gullu

1. Otomotiv Sektorunde Simulasyon Ve Kan-ban Kart Tasarımı Ile Iyilestirme Calısması

Cansu Zerenturk (nan)

Fuat Simsir

OTOMOTIV SEKTORUNDE SIMULASYON VEKANBAN KART TASARIMI ILE IYILESTIRMECALISMASI Cansu ZERENTURK1 , Fuat SIMSIR1Endustri Muhendisligi Bolumu Muhendislik Fakultesi1Karabuk Universitesi, Karabuk, Turkiye 1e-posta:[email protected] Tam zamanında uretim an-layısının; uretim akısına ve stok kontrolune sagladıgıiyilestirmeler dogrultusunda, gunumuzde isletmeleracısından onemi artmıs ve kullanımı yaygınlasmıstır. Tamzamanında uretimde uretimin hangi miktarda hangi za-manlarda ve konumda olması gerektigini yoneten Kanbansistemi vardır. Bu sistem, isletmelerin darbogazlarındakuyruk olusumunu ortadan kaldırmak ve uretimde za-manın kontrolunu saglamak adına pek cok isletmede hayatkurtarmıstır. Bu bildiride Arena simulasyon programıkullanılarak Kanban kart sistemi kullanılması gerekenproseslerin tespit edilmesi onerilmistir. Sistemde otomo-tiv sektorunde bir urunun uretim asaması sırasıyla dikkatealınarak modellenmistir. Sistem mal kabul ile baslayıphammaddelerin sisteme gelisinin varıslar arası zamanıdikkate alınarak tasarlanmıstır. Proses surelerinin sistemegirisleri dakika olarak baz alınmıstır. Bu tasarım ile aynızamanda ambarlama prosesinde Kanban kart kullanımıonerilmistir. Cozum onerisi olarak ambarlama prosesindeKanban kart uygulanması ve parca imalata %50 orandaikiye ayrılan yeni bir proses eklenmesi sunulmustur.Onerilen bu sistem, uretilen urunlerin proses sureleri kul-lanılarak uretimin hangi asamasında iyilestirme yapılmasıgerektiginin tespit edilmesini saglamaktadır. Arena ben-zetim programı uygulanmasıyla Kanban kart optimiza-syonu dısında proses ekleme onerisi sunularak da iy-ilestirme yapılabilecegi gosterilmistir. Calısma bitimindemevcut durumdan iyilestirilmis duruma gecildigindeuretimde bekleme surelerinde ve toplam uretim suresindede yaklasık olarak %40 azalma olacagı saptanmıstır.Anahtar sozcukler: Tam Zamanında Uretim, KanbanKart, Simulasyon ile Iyilestirme

2. Benzetim Optimizasyonu Ile Bir UretimHattının Iyilestirilmesi

Onder Belgin (T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlıgı)

Gunumuz rekabet ortamı zaman zaman firmalarındegisimlere hızlı sekilde cevap verebilmelerini dolayısıylacalısma bicimlerini ve yapılarını yeniden organize et-melerini zorunlu kılmaktadır. Bu tur durumlarda fir-malar sistemlerinin ozelliklerini dogru sekilde anlayarakgerekli degisimleri gerceklestirmelidir. Bu amacla; ben-zetim modelleri, ele alınan sistemlerin taklit edilerek sis-tem uzerinde yapılması dusunulen degisiklik alternat-iflerinin etkisinin anlasılmasına olanak saglamaktadır.

34 / 128


Bunun yanında, benzetim modelleri sistem parame-trelerinin optimize etmede yeterli degillerdir ve bu ne-denle ilave yontemlerin entegrasyonuna ihtiyac duyarlar.Benzetim optimizasyonu, benzetim modeli aracılıgıyla“eger ne?” sorusuna ait cevapları icerecek sonuclarındegerlendirilmesi ve bu soruların sisteme ait belirliperformans gostergeleri acısından cevaplandırılmasınıgerektirir (Ameri vd., 2011). Benzetim optimizasy-onu, karar degiskenlerinin en iyi kombinasyonunun aran-ması sureci olarak da tanımlanabilir (Fu, 2002). Ben-zetim modeli ve optimizasyon tekniklerini birlikte kul-lanan bircok yaklasım mevcuttur. Bu yaklasımlar genelolarak cevap yuzeyi metotları, gradyan arama metot-ları, stokastik yaklasma metotları ve sezgisel aramametotları seklinde sıralanabilir (Azadivar, 1999). Bucalısmada, elektronik sektorunde faaliyet gosteren biruretim firmasının uretim hattı ele alınmıstır. Soz konusuuretim hattında su, elektrik ve dogalgaz sayaclarınınuretimi gerceklestirilmektedir ve her bir sayacın uretimhattı birbirinden ayrıdır. Uretim hatlarındaki islemleringenel karakteristigi ilgili parcaların montajının yapılmasıseklindedir. Her bir hatta belirli islemlerden sonrayayerlestirilmis kontrol noktaları bulunmaktadır ve bu nok-talarda yapılan kontrollerde bir soruna rastlanırsa urunlertamir istasyonuna gonderilmektedir. Tamir istasyonundasorun giderildiginde urun montaj hattına kaldıgı yerdendahil olmaktadır. Tamir istasyonlarında urune iliskinsorunun giderilememesi ve hurdaya ayrılması durumusoz konusu olabilmektedir. Montaj islemlerini sorunsuzolarak tamamlayan urunler daha sonra paketleme istasy-onuna gonderilmektedir. Bu istasyon uc montaj hattındangelen urunlere de hizmet vermektedir. Calısmada elealınan uretim hattı icinde yer alan 4 is istasyonundakiisci sayıları 2k faktoriyel tasarım ve matematiksel pro-gramlama kullanılarak optimize edilmistir. Soz konusuuretim hattında dikkate alınan is istasyonları 1. tamiristasyonu, 2. tamir istasyonu, 3. tamir istasyonu vepaketleme istasyonu (D) olarak adlandırılmıstır. Mev-cut sistemde bu is istasyonlarında calısan isci sayılarısırasıyla A=1, B1, C=1 ve D=2 olarak belirlenmistir.Matematiksel modelin amac fonksiyonu ise ara urunstok miktarı (WIP) cevap degerleri ile elde edilen 24faktoriyel tasarım aracılıgıyla olusturulmus olan meta-modeldir. Meta-model, faktorlerin 2-yonlu, 3-yonlu ve4-yonlu etkilesimlerini icermektedir. Matematiksel mod-elin cozulmesiyle birlikte is istasyonlarında calısan iscisayılarının optimum duzeyleri A=1, B=3, C=3 ve D=2olarak elde edilmistir. Bu sonuclar neticesinde benze-tim modeli yeniden calıstırılmıs ve baslangıcta 8,183 olanWIP degerinin %5,28’lik bir azalma ile 7,751’e geriledigigorulmustur.

3. An Exact Computation Of The Final Out-break Size Distribution Under Erlang Dis-tributed Disease Durations

Zeynep Gokce Islier (Bogazici Universitesi)

Refik GulluWolfgang Hormann

Markov chains for modeling the stochastic dynamics ofan epidemic has become quite popular recently, sinceit allows deriving important quantities for properties ofstochastic epidemic models including probability of anoutbreak, quasi-stationary probability distribution, thefinal size distribution of an epidemic, and expected du-ration of an epidemic. In the literature, most studiesimplementing Markov chains for disease spread modelsassume exponential disease time. However, exponentialdistribution with its memoryless property has some draw-backs for disease duration. In our study, we analyze astochastic SIR (susceptible-infected-recovered) model forhomogeneous populations, and for a more realistic settingwhere the duration of disease follows an Erlang distri-bution. Moreover, we derive important quantities likethe distribution of the total number of recovered indi-viduals, and the distribution of the maximum number ofindividuals who are simultaneously infected until the endof the disease. Analysis of disease spread models with

Erlang disease duration can be challenging, as computa-tions become memory intensive and time consuming. Inour study, we provide a fast and efficient computationalmethod to obtain the final outbreak size distribution byconsidering the state variables as the number of stages.This enables us to transform the model in such a waythat the computational requirements are comparable tothe exponential case. We are also interested in calculatingthe distribution of the maximum number of simultane-ously infected individuals during the epidemic, but we canonly determine it approximately since our state transfor-mation prevents us from keeping track of the number ofinfected individuals. We also extend our method to themixture of Erlangs so that using the first two moments ofa disease duration we can easily fit a corresponding mix-ture. Finally, we numerically demonstrate our findings onreasonably large size problem instances, and assess thecontribution of various factors affecting the final outbreaksize.

CA03


Bulanık Mantık

Oturum Baskanı : Kumru Didem ATALAY

1. Ab Ve Turkiye’Nin 2030 Yılı Enerji Hede-fleriCetin Onder Incekara (BOTAS)

Ulkelerin gelisimlerinin en onemli ogesi enerjidir. Ozellikleteknolojik gelisim icinde enerji faktoru onemli bir yertutmaktadır. Ulkelerin amacı; enerji kaynak kul-lanımını cesitlendirerek, enerjilerini kesintisiz, temiz,ucuz, guvenilir olarak elde etmektir. 2015 yılında ABicinde en fazla tuketilen enerji kaynagı petrol olup %78’iithalat yoluyla karsılanmıstır. AB de kullanılan ikincikaynak %36 ile dogal gaz olup dogal gazı %32 ile digeryakıtlar takip etmektedir. Avrupa’nın enerji tuketimiarttıkca bu bagımlılık oranı daha da artmaktadır. Euro-stat verilerine gore; AB’nin 2030 yılında enerji ihtiyacının%27’ini dogal gazdan, %34’unu petrolden, %11’ini nukleerenerjiden, %12’ini yenilenebilir enerji kaynaklarından ve%16’ını da katı yakıtlardan karsılanması beklenmekte-dir. Ayrıca AB’nin orta ve uzun vadeli enerji hedefleri“Enerji 2020 Stratejisi” ve “2050 Enerji Yol Haritası”nda tanımlanmıstır. Ukemizin 2023 yılı enerji hedefleriise Enerji Tabii Kaynaklar Bakanlıgının (ETKB) “Elek-trik Enerjisi Piyasası Arz Guvenligi” strateji belgesindeolusturulmustur. Calısma kapsamında enerji konusundauzmanlarla gorusulerek 2030 yılında ulkemizin enerjisektorunde kullanılacak enerji kaynakları icin yeni bir bu-lanık cok amaclı programlama methodu ile bir matematik-sel model gelistirilmis ulkemizin 2030 yılı enerji senaryosuhesaplanmıstır. Calısmada MATLAB (fuzzy logic tool-box) paket programı ile literaturde pek cok calısmada kul-lanılan Mamdani metodu kullanılmıstır. Calısmada ABenerji arz guvenligini saglamak amacıyla ucuncu ulkelerile uluslararası enerji isbirligini guclendirmek icin yaptıgıenerji anlasmalar, uyguladıgı programları ile AB icindeenerjinin etkin kullanımı ve yenilenebilir kaynaklardanenerji arzının artırılmasını tesvik programları dikkatealınarak AB ve ulkemizin enerji politikaları irdelenerekgelistirilen matematik model ile ulkemizin 2030 yılı enerjihedefi olusturulmustur.

35 / 128


2. Butunlesik Entropi Agırlıklı BulanıkVikor Yontemi Kullanılarak Cinsiyete GoreHavayolu Hizmet Kalitesinin Incelenmesi

Gonca Cengız (Baskent Universitesi)

Kumru Didem AtalayBahar Isın

Gelisen teknoloji ve artan calısma hayatının hızlı tem-posu geregi zamanın insanlar icin onemli bir faktoroldugu gunumuzde, hava yolu tasımacılıgı sektorune olantalep artmakta ve bu durum havayolu tasımacılıgınıngelismesini zorunlu kılmaktadır. Kuresellesmenin de etk-isiyle hava yolu ulasımını tercih eden musteri sayısındaartıs gorulmekte ve bu artıs havayolu tasımacılıgınınonemini ortaya koymaktadır. Artan bu talep ve havay-olu tasımacılıgına verilen onem dogrultusunda hizmetkalitesinin etkin bir sekilde olculmesi ve degerlendirilmesigerekliligi ortaya cıkar. Hava yolu tasımacılıgı sektorunde,artan taleple birlikte ciddi bir rekabet ortamı olusmustur.Bu rekabet ortamı, kalite anlayısı, musteri istek ve bek-lentilerini karsılamayı odak noktası haline getirmistir. Bucalısmada hava yolu tasımacılıgında musterilerin beklenti-leri cinsiyet faktorune gore belirlenmistir. Bulanık mantıkkullanılarak, karar vericilerin dusuncelerindeki belirsi-zlikleri probleme aktarmak amaclanmıstır. ButunlesikEntropi Agırlıklı Bulanık VIKOR yontemi kullanılarakhava yolu ulasımını tercih eden kadın ve erkek yolcularınhizmet kalitesinin degerlendirilmesinde kullanılmıstır.Veriler, yuz yuze gorusulerek anket uygulaması ile eldeedilmistir. Anket, Turk Hava Yolları (THY) ve PE-GASUS (PGS) havayolu firmaları tarafından verilenucus hizmetinin kalitesini degerlendirmek icin, kriter-lere onem duzeylerinin atanması ve iki ayrı havayolu fir-masının verdigi ucus hizmetinin, kriterlere baglı olarakderecelendirilmesi amacıyla olusturulmustur. Kriteragırlıklandırmalarında kullanılan entropi yontemi, sis-temdeki belirsizligi ortadan kaldırarak, kadın ve erkekkatılımcılar icin ayrı ayrı hesaplanmıstır. Sonucta, havay-olu firmalarında kadın ve erkek musterilerin hangi kriter-lere oncelik verdigini incelenmistir. Kadın musteriler icinpersonel ilgisi, ucak ici ikramlar, temizlik ve beklemesureleri gibi kriterler onem arz ederken, erkekler icin ucakici konforun yuksek olması, teknolojik olarak saglananimkanların yuksek olması onemli bulunmustur. Ayrıcakatılımcıların daha cok THY ile seyahat etmeyi tercihettikleri gozlenmistir. Anahtar Kelimeler: Havayolları,Bulanık Mantık, Entropi, VIKOR

3. Uzaklık Olcutleri Temelinde GelistirilenYeni Kararsız Bulanık Entropi AgırlıkMetoduMelis Boran (Baskent Universitesi)

Kumru Didem Atalay

Bulanık kume teorisinin ilk kez ortaya atıldıgı zamandangunumuze kadar pek cok uzantısı tanımlanmıstır. Bunlar-dan en cok kabul goreni referans kumesindeki her elemanicin uyelik derecesi belirten bulanık kume anlayısıyla be-raber kullanıcıya uyelik derecesindeki belirsizligi baskabir fonksiyonla ifade edebilme olanagı saglayan sezgiselbulanık kume teorisidir. Ancak, bu teorinin de bir el-emanın uyeligini tanımlarken uyelik derecesinin birdenfazla olası deger alabilecegi durumlarda yetersiz oldugubilinmektedir. Bu motivasyon ile kararsız (hesitant) bu-lanık kume teorisi ortaya atılmıstır. Kararsız bulanıkkumeler icin bulanıklıgın nicelik analizi ve bu analizinuygulamaları onemli bir arastırma alanı olusturur. Bu-lanıklık, bilgi (information) olculeri kullanılarak belir-lenebilir, bu amac icin bu olculerden en yaygın kullanılanıentropidir. Capraz entropi (cross-entropy) ise, entropiolculerinin yetersiz kaldıgı durumlarda sıkca kullanılandiger bir bilgi olcusudur, bu olcu referans kumesi iletumleyeni arasında bir ayrım –farklılık- bilgisi tanımlar.Entropi ve capraz entropi, bulanık kume teorisinde,oruntu tanıma, kumeleme analizi, goruntu isleme vekarar verme gibi pratik uygulamalarda yaygın olarak

kullanılan onemli arastırma konularıdır. Kararsız bu-lanık kume teorisinde de arastırmacılar bu alanlarda hızlacalısmalar uretmektedir. Ozellikle referans kumesininbirden fazla elemanı oldugu yani kumenin birden fazlaniteligi belirttigi ve bu kume icin birden fazla kararsız bu-lanık kume tanımlaması yapıldıgı durumlarda ve referanskumesinin elemanlarının yani niteliklerinin agırlıklarınıntamamen ya da kısmen bilinmez oldugu durumlardaagırlıklarının saptaması bulanık kararsız entropi agırlıkmetoduyla yapılabilir. Bu yontemle referans kumesininher elemanı icin alternatif kararsız bulanık kumelerdenher bir nitelik icin bir entropi degeri elde edilir. Alter-natif entropi degerlerinden, tek entropi degerine donusumisleminin, niceliklerin aitlik derecelerinin belirlenmesin-deki karasızlıgın gosterilmesinde bilgi kaybına nedenoldugu gorulmus ve entropi yonteminin neden oldugubu bilgi eksikligi sunulan yontemle giderilmistir. Bucalısmada referans kumesinin elemanlarının agırlıklarınınbelirlenmesinde, Hamming, Euclidean ve Hausdorff ol-mak uzere uc farklı kararsız bulanık uzaklık olcutlerinitemel alan, entropi agırlık metodu onerilmistir. Nitelik-lerin agırlıklarının dogru belirlenmesi gercek hayattakipek cok problemin eniyilemesinde onemli rol oynar. Bubaglamda agırlık bulma yontemlerinin gercek hayattakien onemli uygulama alanlarından biri de tedarik zinciriyonetimi surecidir. Tedarik zincirinin ilk elemanı olantedarikci, dogru belirlendigi takdirde isletmelerin reka-betle basa cıkabilmesinde etkin bir unsurdur. Tedarikcisecimi, isletmelerin belirledikleri nitelikler dogrultusundabirden fazla alternatifin degerlendirildigi bir karar vermeproblemidir, dolasıyısıyla bu problemin cozumunde herbir nitelik icin belirlenen agırlık yani onem derecesi sonucudogrudan etkiler. Bu nedenle onerilen metodun perfor-mansı Boran vd. (2009) tarafından sezgisel bulanık kumeyaklasımı ile calısılan tedarik zinciri yonetimi problemindetest edilmistir ve bulunan agırlıklar literaturdeki sonuclarile karsılastırılıp, tartısılmıstır.

4. Sezgisel Bulanık Zaman Serisi Analizi IleKarayolu Arac Satıs Tahmini

Nilhan Duran (Baskent Universitesi)

Kumru Didem Atalay

SEZGISEL BULANIK ZAMAN SERISI ANALIZI ILEKARAYOLLARI ARAC SATIS TAHMINI Nilhan DU-RAN1, Kumru Didem ATALAY1, 1Baskent UniversitesiMuhendislik Fakultesi Endustri Muhendisligi BolumuHer yıl yaklasık olarak karayolu arac sayısında %5’likbir artıs soz konusudur. Isletmeler icin faaliyet plan-lanması asamasında, karayolu tasıtlarında ki bu artısındogru bir sekilde tahmin edilmesi, uretim planlama,hammadde planlanması, altyapı hazırlıkları (ulastırma,enerji yatırımları vb.) gibi asamalarda buyuk onemtasımaktadır. Karayolu tasıtlarından kaynaklanan emisy-onlar sehirlerin hava kalitesinin bozulmasında onemlibir paya sahiptir. Ileriye yonelik satısı yapılacakarac sayılarının tahmin edilmesi hem arac parkınındegisiminden kaynaklanan emisyonların belirlenmesinde,ileriye donuk altyapı planlaması yapılabilmesi ve maliyet-lerin hesaplanmasında referans gosterilmesi acısındancok buyuk oneme sahip olmaktadır. Geleneksel tah-min yontemlerinde, gurultuden yani zaman serisininyuksek frekans bilesenlerinden kaynaklanan belirsizlik-ler olusmaktadır. Bu belirsizlikler, Fourier donusumu,hareketli ortalamalar ve dusuk gecisli filtreler kullanılarakyok edilebilir. Bu matematiksel ve istatistiksel tekniklerinuygulanması, gurultunun kaldırılması asamasında, onemlibilgilerin de gurultu ile birlikte ortadan kalkma ihtimalinidogurmaktadır. Bunun yanı sıra zamanda tereddut ne-deniyle ortaya cıkan belirsizlikleri ise yok edememektedir.Sezgisel bulanık zaman serileri yakın zamanda, stokastikfaktorler nedeniyle ortaya cıkan belirgin karakteristiklerile basa cıkması nedeniyle oldukca populer hale gelmekte-dir. Sezgisel bulanık zaman serisi cozumleme yontemleritemel olarak bulanık iliski belirleme mantıgına dayanmak-tadır. Calısma kapsamında, gozlemleri belirli bir zamandilimi icinde degiskenlik gosteren zaman serileri icin uy-gun bir yontem olan, sezgisel bulanık zaman serileri anal-

36 / 128


izi, arac satıslarının tahmini icin kullanılmıstır. Turkiyegeneli icin karayolu tasıt satıs tahminleri onumuzdekiyıllar icin incelenmis ve yorumlanmıstır. Sezgisel bulanıkmodelin performansı model kok ortalama kare hatası(RMSE) ve ortalama tahmin hatası (AFE) olcutleri kul-lanılarak degerlendirilmistir.

CA03


Karar Destek Sistemleri

Oturum Baskanı : Ozgur Kabak

1. Bir Ilac Firmasında Hammadde SiparisMiktarının Ve Stok Seviyelerinin Optimiza-syonu

Buket Bodur (Istanbul Kultur Universitesi)

Fadime Uney-Yuksektepe (Istanbul Kultur Universitesi)

Gokcan AkmanRojda Nisa SonmezAydan Altınyar

Gunumuzde kuresellesmeyle birlikte sirketler arasındakirekabet artmakta olup, ilac sirketleri artan talep ile dahafazla urun uretme hedefli koymaya baslamaktadır. Sondonemdeki demografik yapının degismesi, ortalama yasambeklentisinin ve yenilikci teknolojilerin kabulunun art-masına paralel olarak, saglık ve ilac harcamaları art-maktadır. Mustafa Nevzat Ilac Sanayii, 1090 person-eliyle Turk ilac sektorunun oncusu olan modern tesis-leri ile makrolid grubu aktif maddeleri ve etodolak vediger aktif maddeler gibi bagımsız dort ilac grubunuuretmektedir. Firmanın yıllar icinde buyumesiyle be-raber, mevcut stok kontrolleri, siparis miktarları, maliyethesaplamalarında optimizasyon anlamında bazı nok-talarda zorluklar yasamaktadır. Firmanın onceliklihedefi, yıl icerisinde uretecekleri urunlerin hammaddesiparislerindeki optimum miktarı belirleyip, stok kon-trolunu yaparak bu kısımlardan dogan maliyeti en iyi se-viyeye cekmektir. Bu projede, Mustafa Nevzat Ilac Sanayisirketinin artan talep miktarı ile birlikte hammaddestok seviyesi optimizasyonu nu yaparak sirketin ham-madde stok maliyetlerinin dusurulmesi hedeflenmistir.Bu calısmada, firma tarafından verilen hammaddelericin gecmis yıla ait toplam tuketim miktarları, satın al-mak maliyetleri, siparis verme maliyetleri ve stok tasımamaliyetleri gibi bilgiler toplanmıstır. Bu veriler kul-lanılarak, her bir hammadde icin Ekonomik Siparis Mik-tarı belirlenmistir. Sonuclar, gecen yıl firma tarafındanuygulanmıs olan mevcut durum ile kıyaslanmıstır. Ayrıca,firma yetkililerinin degisen veriler oldugu durumda dahasonraki donemlerde de kullanabilmesi icin Excel tabanlıbir karar destek sistemi gelistirilmistir.

2. Web Tabanlı Klinik Karar Destek Sistemi

Tulin Ercelebi Ayyıldız (Baskent Universitesi)

Hulya Ulugut ErkoyunRenc IsfendiyarogluCagkan CalısırCaglar Celik

Klinik karar destek sistemleri (KKDS) hasta verilerinegore tıbbi karar verme islemlerinde hekimlere yardımcı ol-mak icin tasarlanmıs yazılım sistemleridir. Bu calısmada,farklı durumdaki hastaların durumlarını goz onune alarakhekime klinik karar vermede yardımcı olacak web ta-banlı bir karar destek sistemi gerceklestirilmistir. Has-tanelerin acil servislerine en sık basvuru nedenlerindenbiri bas agrısı sikayetidir. Bu hastaların acil servistekihekimler tarafından dogru tıbbi bolumlere yonlendirilerektanılarının dogru bir sekilde konması hayati onem arzetmektedir. Basit bir bas agrısı zannedilen bir durumgerekli tanı ve tedavi uygulanmadıgında hayati tehlikeolusturabilmektedir. Bu nedenle, bu calısma kapsamındahastalara 12 maddeden olusan web tabanlı bir formdoldurtularak hastaların bu formdaki sorulara vermisoldukları cevaplara gore oncelikle dogru tıbbi bolumlereyonlendirilmeleri hedeflenmistir. Hastaların doldurduk-ları bu formlar veritabanında saklanmakta gerekli du-rumlarda veritabanından veri cekilebilmektedir. Ayrıca,hastalara doldurtulan web tabanlı forma verilen cevap-lara gore hastaların hangi islemleri yaptırmaları gerektigide karar destek sistemi sayesinde belirlenebilmekte-dir. Bu islemlerden bazıları Tomografi, emar (MR),emar anjiyografi (MRA) ve Lomber Ponksiyon olaraksıralanmaktadır. Bu islemlerin sonucunda hekimlereelektronik olarak sunulan sonuc raporu bu calısmadagerceklestirilen karar destek sistemine .pdf formatındayuklenmekte ve gerceklestirilen karar destek sistemi Sub-araknoid, Hemoroji, Tumor, Lezyon, Kitle, Malign, Abse,Mantar, Glukoz, Protein gibi anahtar kelimeler kul-lanarak hastalıgın tanısı hakkında hekimlere yardımcıolmaktadır. Yapılan calısmada gercek hasta veriler-ine erisilemedigi icin 10 hasta icin veritabanı kayıtlarıolusturulmus olup bu 10 hastanın verileri ile 12 maddelikforma verdikleri yanıtları da veritabanında saklanmak-tadır. Calısmanın bir sonraki asamasında 10 farklı hastaicin karar destek sistemi calıstırılmıs olup elde edilensonuclar veritabanında saklanmıstır. Karar destek sistem-inin dogrulugunu olcebilmek icin hastaların 12 maddelikforma verdikleri yanıta gore hangi tetkikleri yaptırmalarıgerektigi bilgisi ve sonrasında karar destek sistemininhastalar icin koydugu teshis bilgileri birlikte bu calısmayıyuruttugumuz doktor tarafından es zamanlı olarak in-celenmis ve her bir hasta icin doktor tarafından manuelolarak konulan teshis tarafımıza iletilmistir. Karar desteksisteminden elde edilen sonuclarla doktor tarafındanelde edilen sonuclar karsılastırıldıgında sistemimizinacil mudahale gerektirecek hicbir hastalıgı atlamadıgıve dogru yonlendirdigi gorulmustur. Sadece 3 hastaicin ileri inceleme gerektigi acil bir durumun olmadıgıama tetkik etmek gerektigi yakınmalar gecmezse uz-man hekime basvurulması gerektigi bilgilerini edinilmistir.Olusturdugumuz karar destek sisteminin bu detayları dayakalayabilmesi icin daha cok veri seti ile sistemin egitilipyapay zeka tekniklerinden faydalanılması gerekmektedir.Ileride yapılacak calısmalarda bu konunu uzerine gidile-cek olup, sistemin diger hastalıkların tanı ve teshisinde dekullanılabilecek hale getirilmesi planlanmaktadır. Yapılancalısmada .pdf uzantılı sonuc raporundan veri cıkarmaislemi icin Python programlama dili kullanılmıs olup,hasta formu React JS’de yazılmıs ve veritabanı olarakMySQL kullanılmıstır.

3. Ulkelerin Lojistik PerformanslarınıIyilestirebilmeleri Icin Hibrit Bir KararDestek Yontem Onerisi

Sule Onsel Ekici (Dogus Universitesi)

Ozgur KabakFusun Ulengin

Uluslararası ticaretin en onemli bilesenlerinden biri olanlojistik, sadece sirketler icin degil, ulkeler icin de ozel bironeme sahiptir. Uretimi, tuketimi ve ticareti etkiledigiicin lojistik sektorunun performansının ekonomik buyumeuzerinde pozitif bir etkisi oldugu acıktır Bu yuzdende lojistik faaliyetlerinin performansının arttırılmasıulkeler icin hem ulusal, hem bolgesel hem de kuresel

37 / 128


boyutta onem tasımaktadır. Ancak lojistik perfor-manslarını iyilestirebilmeleri icin ulkelerin hangi alan-lara odaklanılması gerektigi konusunda literaturde be-lirsizlik soz konusudur. Bu nedenle, bu calısmadaulkelerin lojistik performanlarını iyilestirmek icin onemverilmesi gereken alanların tespit edilmesi icin hibritbir yontem onerilmistir. Kuresel Rekabetcilik Indeksi-KRI (Global Competitiveness Index), ulkelerin rekabetgucunu etkileyen cok sayıda bilesenin agırlıklı ortala-masından olusan ve Dunya Ekonomik Forumu tarafındanher yıl yayınlanan bir indekstir. Her bir bilesen, rek-abetcilik olarak anılan karmasık kavramın bir boyu-tunu yansıtır ve KRI toplam 12 adet temel bilesendenolusur. Bunun yanısıra, Dunya Ekonomik Forumu ikiyılda bir Kuresel Lojistik Performans Indeksi-LPI (Lo-gistics Performance Index) adında bir indeksle de 155ulkenin lojistik performanslarını karsılastırmalı olarakortaya koymaktadır. Bu calısmada ulkelerin lojistik per-formanslarını arttırmak icin makro duzeyde hangi alanaodaklanılması gerektiginin tespiti icin onerilen yontemdesozkonusu bu iki indeksten yararlanılmıstır. Bu amacla,oncelikle “Buyutulmus Naive Bayes Agı” (Tree Aug-mented Naıve Bayesian Network-BN-TAN)” yontemi ile

KRI bilesenleri ve LPI arasındaki neden-sonuc iliskileriortaya konmustur. Bu model yardımıyla ortaya konanneden-sonuc iliskileri daha sonra bir cesit yapısal denklemmodellemesi (Structural Equation Modelling) yaklasımıolan “Kısmi En Kucuk Kareler Yolu Modeli”yle (Par-tial Least Square (PLS) Path Model) istatistiksel olarak

test edilmistir. Son olarak ise “Onem-Performans Analizi(Importance-Performance Analysis-IPMA) ile ulkelerinlojistik performanslarını iyilestirilebilmeleri icin hangiKRI bilesenine oncelik verilmesi gerektigi belirlenmistir.Elde edilen sonuclar teknolojiye, yuksek ogretime, ino-vasyona ve altyapıya oncelik verilmesi gerektigini ortayakoymaktadır.

4. Analitik Hiyerarsi Sureci Ile SavunmaSanayi Projelerinde Alt Yuklenici SecimineYonelik Karar Destek ModeliAnıl Sehitoglu (Hacettepe Universitesi)

Savunma Sanayii projeleri genellikle yuksek meblaglıve uzun sureli projelerdir. Yapılan sozlesmeler ile pro-jelerin belirli bir yuzdesinin alt yukleniciler tarafındanyapılması garanti altına alınır. Bunun baslıca sebe-pleri; sektordeki kucuk ve orta olcekteki isletmelerin(KOBI) gelisimine katkı saglayarak sektorun buyumesineyardımcı olmak, tamamen milli cozumler uretebilmek,maliyet ve sure avantajı saglamak olarak sıralanabilir.Tum bu sebeplerden dolayı alt yuklenici secimi buyukcaptaki savunma sanayii sirketleri icin kritik bir onemesahip olup belirli kriterler goz onune alınarak uzun surendegerlendirmeler sonucunda tamamlanabilmektedir. Altyuklenici secimi problemi, cok sayıda kriterin dikkatealınmasını gerektiren kompleks bir karar verme prob-lemidir. Cok kriterli karar analizlerinde goz onunde bu-lundurulması gereken kriterler sektore ve projeye baglıolarak degiskenlik gosterebilir. Bu calısmada savunmasanayi projelerinde surekli gorev alan uzman gorusleri veliteratur taraması ısıgında Karar Destek Modelinde kul-lanılacak olan 27 kriterli bir kriter seti olusturulmustur.Savunma sanayi projeleri buyukluklerinden dolayı bir-den fazla alt proje olarak degerlendirilebilmektir. Buparcaların alt kırılımları da proje yapısına uygun birsekilde daha asagı seviyelere dogru genisletilebilir. Altyuklenici secimleri de birden fazla parca icin, her birparcanın karakteristikleri goz onunde bulundurularaktanımlanmalıdır. Calısmada kriter seti genis tutulmus,proje parcalarının ozelliklerine gore en uygun kriter-lerin bu set icerisinden secilerek Analitik HiyerarsiSureci (AHP) icin girdi olusturması hedeflenmistir. Birsavunma sanayi sirketi tarafından ustlenilen yuksekbutceli sozlesmeli bir proje vaka calısması olarak kul-lanılmıstır. Projenin alt yukleniciye verilmesi planlananuc ana parca altında toplam altı alt parcası icin dortaday firma degerlendirilmis, her bir proje alt parcası icin

onemli gorulen kriterler ile AHP uygulanmıs, aday fir-maların ne derece uygun oldugunu gosteren agırlıklarıhesaplanmıstır. Bu sekilde projenin belirli parcalarınıntek bir alt yukleniciye verilmesi yerine her bir parcanınkarakteristikleri goz onunde bulundurularak en uygunalt yukleniciye verilmesi adına bir agırlıklandırma eldeedilmistir. Bu yontemin, savunma sanayi sektorundeuzun bir surec olan alt yuklenici secim surecini karar veri-ciler icin uygulaması kolay ve en uygun cozumu veren,calısır bir model haline getirilmesi hedeflenmektedir.

CA03


Cizelgeleme

Oturum Baskanı : Zehra Duzgit

1. Turkiye Futbol Ligi’Nde Hakem Atama VeCizelgeleme Problemine Yeni Bir CozumModeliMetehan Atay (Gaziantep Universitesi)

Serap Ulusam SeckinerYunus Eroglu (Iskenderun Teknik Universitesi)

Hakemlerin maclara atanması, profesyonel spor liglerindekarsılasılan onemli ve karmasık bir problemdir. Spormusabakalarının dunyada milyarlarca dolarlık endustriyikontrol ettigi goz onune alındıgında yapılacak ata-maların endustriyi etkilemesi kacınılmazdır. Dunyadayogun ilgi goren ve yuksek efora ihtiyac duyan bu prob-lemin ele alınması, gerceklestirilen spor musabakalarındailginin hakemlerden cok musabakalara yonelmesinisaglanması, kuskulu seyircilere guven tahsis edilmesi vemusabakaların amacından sapmasının onune gecilmesinionlemesi beklenmektedir. Hakem cizelgeleme ve atamaprosedurlerinin karmasık goruntusunun ardında aslındabilinen metotlarla cozulebilecek ve farklı yaklasımlarıngelistirilmesine olanak saglayabilecek matematiksel birproblem oldugu gorulmektedir ve literaturde orneklerimevcuttur. Calısılmıs olan atama modelleri genel-likle ayrık olarak maliyet minimizasyonu, mesafe min-imizasyonu ve yonetilen mac miktarının optimizasyonuuzerine kurulmus ve amacına hizmet etmistir. Spormusabakalarının adil ve kurallara uygun bir sekildeyonetilmesi icin yapılmıs olan atamaların, olusacak ek-sik cizelgeleme, adil veya uygun olmayan atama, saglıkproblemleri nedeniyle gorev alamama ve benzeri du-rumlardan kaynaklanan ek maliyetleri de onleyecegidusunulmektedir. Gerceklestirilen bu calısmada, hakematamalarının adil, duzenli ve sistematik hale gelebilmesiicin yeni bir matematiksel model onerilmis ve cozumusunulmustur. Atama ve cizelgeleme probleminin matem-atiksel modelini olustururken karısık tam sayılı pro-gramlama yonteminden faydalanılmıstır. Kapsamlı birhesaplamadan elde edilen sonuclar, onerilen model ilehakem atama ve cizelgeleme prosedurlerinin ve gozonunde bulundurulan varsayımların ana amaclarınaulasıldıgını gostermistir.

2. Design Of A Flow Shop Scheduling PolicyAt A Kitchenware Company

Ilayda Deniz Turan (Istanbul Bilgi Universitesi)

Ali AktasSelin SunaGunce Sonmez

38 / 128


Sema YururdurmazZehra DuzgitAyhan Ozgur Toy

We consider the flow shop machine scheduling problemfor a kitchenware company. The company produces avariety of kitchenware products like pans and pots. Thereare three different product families for pans and pots.During production, pans and pots pass through similarproduction stages, but the types of these stages (ma-chines) change depending on the product family. Out ofall these production processes, only two of the machinesrequire setups. Since a large variety of products (in termsof size, color etc.) are processed in these two machines,switching from one product type to another requires setuptimes caused by apparatus change and color change. Ap-paratus setups take three hours, whereas color changesrequire a setup time of ten minutes. Both setups aresequence-independent. Currently, in the company, thescheduling is prepared on a two-week basis, which cannotbe modified afterwards. The company does not producefor orders, rather they produce to inventory. The inven-tory runs on a safety stock, meaning each product hasits own stock lower limits. However, when one specificproduct is being manufactured, the other products havethe risk of running below their own stock limits, due tosimultaneous meeting of demand. This is not a preferredsituation according to the company policy. In the shortterm, we cannot increase the technical production ca-pacity of the machines or reduce the fixed setup times,therefore we can only overcome this problem by creatingan efficient machine schedule to maximize the utiliza-tion of machines. Maximizing utilization, in this context,would mean minimizing the idle time of the machines asmuch as possible. Increasing the utilization would help toreplenish the inventory faster, thus preventing productsfrom running below stock limits. The problem under con-sideration is NP-hard, so it is practically impossible tofind an exact optimal solution in polynomial time. Thus,in order to solve the problem, we use Tabu Search andGenetic Algorithm, which are two frequently used meta-heuristics in NP-hard flow shop scheduling problems, toobtain near-optimal solutions. We consider two versionsof Tabu Search: i) aspiration criterion is allowed; ii) as-piration criterion is not allowed. We employ differentcrossover and mutation operators in Genetic Algorithm.The outputs of these two meta-heuristics are reportedsubject to different settings.

3. Cok Araclı Butunlesik Tedarik ZinciriCizelgeleme Problemi Icin MatematikselModellerin Karsılastırılması

Mustafa Zahid GurbuzEray Cakıcı (Zero Gap Teknoloji A.S.)

Dijitallesme ve gelisen optimizasyon teknolojileri ilegunumuzde entegre tedarik zinciri cozumleri sunmakdaha kolay hale gelmistır. Geleneksel olarak uretimve dagıtım kararları kendi amacları dogrultusundaisletmedeki farklı bolumler tarafından birbirlerinden ayrıolarak verilmektedir. Butunlesik olmayan bu karar-lar, isletmenin genel faydasından ziyade bolumlerinkendi fayda ve hedeflerini gozonunde bulundurdugu icintoplam maliyetlerde ve servis zamanlarında kayıplara yolacmaktadır. Diger taraftan kendi icerisinde karmasıkolabilen uretim ve dagıtım problemleri, birlikte elealındıgında daha karmasık hale gelebilmektedir. Bucalısmada, butunlesik tedarik zinciri cizelgeleme prob-lemi ele alınmaktadır. Gelisen teknolojiler sayesindebu karmasık problemler icin matematiksel cozumyontemleri sunmak amaclanmaktadır. Uretim ve dagıtımkararlarının birlikte verilmesini gerektiren bu prob-lem kapsamında, birden fazla dagıtım araclı ve paraleluretim makinalı bir tedarik zinciri icin karma tam-sayılı dogrusal programlama modelleri gelistirilmistir.Urunler parallel uretim hatlarında uretildikten sonrafarklı lokasyonlardaki musterilere kısıtlı sayıda arac iledagıtılmaktadır. Calısılan problemde aracların kapa-

siteleri de gozonunde bulundurulmustur. Gercek hay-atta musterilerin oncelikleri ve termin zamanları onemlioldugu icin toplam agırlıklı gecikmelerin en kucuklenmesihedeflenmistir. Literaturdeki calısmalar genelde tek veyasınırsız sayıda arac varsaymakta ve en gec teslim surelerinigoz onunde bulundurmamaktadır. Calısmadaki matem-atiksel modeller sahip oldukları gercekci varsayımlarlaliteraturde ilk olarak sunulmaktadırlar. Olusturulantest problemleri uzerinden modeller karsılastırıldıgındazaman endeksli modelin daha etkin cozumler sundugugorulmustur.

4. Akzonobel Kemipol’De Sıra BagımlıHazırlık Sureli Ozdes Olmayan ParalelMakinelerde Cizelgeleme Problemi

Zehra DuzgitEyyup AltanOnur CelikFatma Oya ErOnur GuvenAkay KablanKimya sektorunun onemli bir kolu olan boya sanayi-inde uretim surecinde makinelerde belirli bir hazırlık za-manı gerekir. Bu hazırlık zamanı genelde sıra bagımlıdır.Bu calısmada boya sanayiinde faaliyet gosteren AkzoNo-bel Kemipol firmasında urunlerin en son islem gordugupaketleme operasyonunu ele almaktayız. Uzerindecalıstıgımız problemde bazkat, arakat, sonkat ve tinerurunleri paketlenmektedir. Degisik paket materyalleri veboyutları bulunmaktadır. Paketleme operasyonu ozdesolmayan paralel makineler tarafından yapılabilmektedir.Soz konusu makineler mobil olup paketlenecek uruneve paket cesidine gore tesiste yerlestirilebilmektedir.Makinelerin tasınması, filtrelerin ve tankların temi-zlenmesi, baslıkların degismesi gibi islemler icin farklısurelerde major hazırlık zamanı gerektirmektedir. Bumakinelerin her biri bahsedilen urunleri paketleyebilmek-tedir ancak her bir makinenin islem suresi farklıdır.Ayrıca makinelerde bir oncekinden farklı renkte birise baslanacaksa sıra bagımlı minor hazırlık zamanıgereklidir. Boya uretim surecinin son operasyonu olanpaketlemede meydana gelebilecek gecikmeler islerin gectamamlanmasına ve dolayısıyla siparislerin gec teslim-ine yol acabilmektedir. Gec teslim firmada maddiyaptırımlara, ekstra ulastırma ve teslim maliyetine veyakayıp satıslara sebep olabilmektedir. Bu cercevedeele alınan problemin amacı toplam gec tamamlanmasuresini en kucuklemektir. Problemi cozmek iciniki farklı metasezgisel (Tabu Arama Algoritması veGenetik Algoritma) kullanılmıstır. Genetik Algo-ritma’da farklı caprazlama ve mutasyon operatorlerikullanılmıstır. Yapılan simulasyon calısmalarından eldeedilen sonuclar dogrultusunda iki metodun performanslarırapor edilmistir.

CA03


Davranıssal Yoneylem Arastırması & Is Etudu/ Ergonomi

Oturum Baskanı : Metin Dagdeviren

1. Uretim Operasyonlarının DuzenlenmesindeCalısanların Fiziksel Aktivite Seviyelerinin

39 / 128


Degerlendirilmesi Uzerine Gercek ZamanlıBir Arastırma

Aylin Adem (Gazi Universitesi)

Nevin A.GuzelMetin Dagdeviren

Uretim ortamlarında aynı gorevlerde ve unvanlardacalısmalarına ragmen, her calısanın gun sonunda har-cadıgı enerji miktarı, attıgı adım sayısı ve fiziksel ak-tivite duzeyleri gibi cesitli gostergelerin esit olmamasıbilinen bir gercektir. Ancak bu durum calısanlar arasındasosyal barısı olumsuz yonde etkilemekte ve fizikselyuklenmenin fazla oldugu calısanlarda bu yuklenmeninbirikimli etkisi ergonomik acıdan da sorun teskil et-mektedir. Bu nedenle bu calısmada, bir uretim or-tamında calısanların gerceklestirdikleri uretim operasyon-larının duzenlenmesinde metabolik gostergelerin dikkatealınması konusu ele alınmıstır. Bu amacla ActiGraphwGT3x-BT marka aktivite olcer her calısanın besi isgunu, iki gunu de hafta sonu olacak sekilde bir haftasureyle dominant el bileklerine takılmıstır. Cihazın dusve uyku dısında surekli takılı olması saglanmıstır. Boylececalısanların bazal metabolik hızları, gunluk MET cinsin-den enerji tuketim degerleri ve adım sayıları kayıt altınaalınmıstır. Uygulama ozel bir isletmede emek yoguncalısılan uretim alanında bir firmada gerceklestirilmistir.Toplanan verilerden aktivite halindeki enerji tuketimiverisi ve calısanların mesai saatleri boyunca attıklarıadım verilerinin calısanların uretim ortamındaki calısmayerlerinin ve ilgili istasyonlarda calısma surelerinin be-lirlenmesi amacıyla kullanımı ongorulmustur. Calısmasuresi boyunca atılan adım sayısının tum calısanlaricin esitlenmesi ve aktivite halinde harcanan enerjituketiminin belli sınırlar dahilinde tum calısanlaricin kabul edilebilir seviyede tutulması noktasında isematematiksel modelleme yaklasımından faydalanılmıstır.Anahtar Kelimeler: Metabolik gostergeler, ergonomi,matematiksel modelleme, uretim operasyonları duzenleme

2. Hukumet Mudahalesi Ile Tarımda KaliteyiArtırmak: Deneysel Bir Calısma

Muruvvet Ilknur Buyukboyacı HanayNur Cavdaroglu (Kadir Has Universitesi)

Tarımda hukumet mudahaleleri ve ciftcilere yonelik de-vlet destekleri dunyanın her yerinde uygulanmaktadır. Bucalısmada tarım urununun kalitesini artırmakta devletmudahalesinin faydası olup olmadıgı arastırılmaktadır.Ayrıca bu mudahalenin seklinin (kaliteye gore odemeyapma / kaliteden bagımsız odeme yapma) sonuclarıdegistirip degistirmedigi sorgulanmaktadır. Bu amacayonelik uc adet laboratuvar deneyi tasarlanmıstır. Deney-lerin her birinde iki cesit satıcı ve ve iki cesit alıcıtipi bulunmaktadır. Yuksek kalite (tip YS) satıcılar,urunlerinin yuksek kalitede olması icin markete girme-den once yatırım yapan satıcılardır. Dusuk kalite (tipDS) satıcılar ise yatırım yapmazlar, dolayısıyla urunleridusuk kalitededir. Satıcılar hangi tip olacaklarına yatırımyapıp yapmama kararı ile kendileri karar verirler. Alıcılarda yine iki tiptir. Yuksek tip (tip YA) alıcı, sadeceyuksek kalitede urunleri alırken dusuk tip (tip DA)alıcı dusuk kalitede urunleri alır. Anlasılacagı uzeredusuk tip satıcı ve alıcılar bir markette, yuksek tipsatıcı ve alıcılar ise diger markette islem yaparlar. An-cak satıcıların aksine alıcıların yuksek ya da dusuk tipolarak gerceklesmesi belli bir olasılıkla gerceklesir vehem satıcılar hem de alıcılar bu olasılık parametresinindegerini onceden bilmektedirler. Buna gore satıcılarınhangi olasılıkla yuksek kalite urun uretmeyi sececekleri,her marketteki kapanıs fiyatı, satıcı ve alıcıların elde et-tikleri karlar, bu calısmada inceledigimiz konulardır. Buamacla uc deney tanımlanmıstır: Ilk deneyde hicbir dısmudahale olmadan satıcı ve alıcılar birbirleri ile oyun oy-namıslardır ve bahsedilen uc karar degiskeninin ortalamadegeri ve zaman icinde nasıl degistikleri olculmustur.

Ikinci deneyde, devletin ucuncu parti olarak mallarınısatamayan satıcılardan kalitesine bakılmaksızın mal-larını aynı fiyattan aldıgı bir durum dizayn edilmistir.Ucuncu ve son deneyde ise devlet destegi malın kalite-sine gore degismekte ve yuksek kalitedeki mallar icindaha yuksek degerde gerceklesmektedir. Teorik olarakikinci deneyde satıcıların tip YS olma secimi ve ortalamayuksek market satıs fiyatının ilk deneye gore dusecegi,ucuncu deneyde ise bu degiskenlerin en yuksek degerlerialacagı ongorulmustur. Ancak deney sonucları, ikincideneyde de ucuncu deneyden istatistiksel olarak farklıolmayan yuksek kalite secme olasılıgı ve market fiyatlarıgostermektedir. Bu durumun acıklaması ise ”referencing- referans alma” etkisi ile yapılabilmektedir, yani ikincideneyde tip YS satıcılar elde etmeleri gereken kar degerinitip DS satıcıların kar degerini referans alarak belirlemek-tedirler. Bu durum, oyun teorisinin ongordugu sonuclaraters dusmektedir ve hukumetlerin subvansiyon degerlerinibelirlerken nasıl politikalar izlemesi gerektigi konusundailginc icgoruler sunmaktadır.

3. Bir Isletmede Performans Bazlı Ucret Sis-teminin KurulmasıFatma Aydın

Gunumuzde isletmeler cesitli uygulamalarla isgucu kalitesini ve performans duzeyini arttırmayıamaclamaktadır. Kalite guvence sistemi, is degerlemesi veucret sistemi, oneri-tesvik sistemleri, calısma yasamınınkalitesi bunlardan birkacıdır. Isletmeler, sistemli veduzenli bir performans degerleme sistemi ile isgucundekidegisimi olcebilmektedir. Bu calısmada; metal sanayidefaaliyet gosteren orta olcekli bir isletmesinde maviyakalı personel icin is degerlemesi ve kisisel ozelliklerile butunlestirilmis performans degerlemesi bazlı ucretsisteminin kurulması ele alınmıstır. Sistem 3 anabilesenden olusmaktadır: a) Is Degerlemesi, b) Kisisel

Ozellikler ve c) Performans Degerlemesi. Metal sanayindemavi yakalı iscilerin islerinin degerlendirilmesinde kul-lanılan “MESS” (Metal Sanayi Is Gruplandırma Sistemi)esas alınarak, islerin olabildigince adil degerlendirilmesiamacıyla cevresel kosulların, fiziksel cabanın ve digerozelliklerin guncel oldugu is degerleme olusturulmustur.Tanımlanmıs 49 is icin anket ve gorusme teknigi ile isanalizi yapılarak isler degerlendirilmistir. Iscinin egitim,deneyim gibi ek ozellikleri nedeniyle kisisel ozellikleri,is degerleme sistemi esas alınarak puanlandırılmıstır.Isletme yoneticilerinin tercihleri ile iscilerin performansınıdegerlendirmek uzere 7 adet gorev performans ve 12 adetdavranıssal olmak uzere toplam 19 performans degerlemekriterleri tespit edilmistir. Her uc bileseni birliktetoplayan bir personel degerleme sistemi, bu degerlemeyebaglı olarak da yeni ucret yapısı olusturulmustur. Ocak2019 doneminde ucretler butcesinin ortalama %10 artısongoruldugunden, bir iscinin ucretinin en ez %5 ve enfazla %15 arttırabilecegi ilkesi ile, yeni donem ucretleri

hesaplanmıstır. Mevcut butce ile karsılastırıldıgında %10artısa karsılık geldigi tespit edilmistir. Onerilen per-sonel degerleme ve ucret sisteminin, calısan personel veyaptıkları isler icin ilk 3 donem uygulandıktan sonraisletmede saglıklı bir ucret politikasının elde edilecegi vecalısanların basarılarına olumlu katkıda bulunulacagı bek-lenmektedir.

4. Trız’I Saglık Kuruluslarında HizmetKalitesini Artırmak Icin Kullanan Yeni BirYaklasımSeyma Guner (Istanbul Medipol universitesi)

Ilker Kose (Istanbul Medipol universitesi)

Sirketler, rekabet avantajı elde etmek ve musterilerinesundugu urun veya hizmetin kalitesini artırmak amacıylasureclerde yasadıgı sorunları tanımlamaya, yeni fikir-ler uretmeye ve bunlara yenilikci cozumler gelistirmeyecalısmaktadırlar. Bu amacla uyguladıkları beyinfırtınası, yanal dusunme ve scammer teknigi gibi diger

40 / 128


yaratıcı dusunme ve problem cozme teknikleri duygusalataleti cozmek uzere planlanmıs iken TRIZ (TeoriyaResheniya Izobretatelskikh Zadatch) yontemi mev-cut celiskili durumlara sistematik bir sekilde cozumonerileri sunan bir metodolojiye sahiptir. TRIZmetodolojisi farklı sektorlerde farklı eklentilerle uygu-lanmıs olsa da hizmet sektorlerinde yaygın bir yontemdegildir. Bu calısmanın amacı; TRIZ yontemlerindenbiri olan celiski matrisini saglık hizmetlerinde stan-dart kabul edilen kalite parametreleri ile eslestirerekyeni bir cozum matrisi uretmek ve saglık hizmetlerindeTRIZ’in nasıl kullanılacagı konusunda metodoloji sun-maktır. Boylece saglık hizmet sunucuları, hizmet sunumusırasında karsılastıkları problemleri bu calısma sonu-cunda gelistirilen hizmet sektoru TRIZ kalite matrisiuzerinden yine bu calısma sonucunda onerilen metodolo-jiyi uygulayarak cozume kavusturabileceklerdir. Bucerceve yaratıcı dusunme teknigi olarak beyin fırtınasıyontemini, grup karar yontemi olarak da Delphi tekniginisunmaktadır. Calısmada sunulan metodoloji ve matrisinuygulamadaki islevligini test etmek amacıyla; saglıkhizmetleri sektorunde calısmakta olan alan uzman veyoneticilerinden secilmis 17 katılımcı ile birlikte calısmayapılmıstır. Katılımcılara egitim verilmesi ile baslanılanve ardından yapılan beyin fırtınası oturumları sonucundasaglık hizmeti sunumu sırasında yasanılan toplam 613sorun tespit edilmistir. Bu sorunlar konsolide edilipbirlestirildikten sonra tespit edilen problemler celiskilidurumlarına ayrılarak bu calısma ile sunulan “HizmetSektoru TRIZ Kalite Matrisi” uzerine yerlestirilerekcozum onerileri gelistirilmistir. Gelistirilen cozumonerileri ek gelir getirici veya gider azaltma potansiyeli;pazarlama, sosyal fayda, farkındalık gibi dolaylı yararlar;uygulanacak tahmini sure; tahmini proje butcesi ve yeni-likcilik olmak uzere 5 kriter acısından degerlendirilmeyealınmıstır. Degerlendirme sonucunda uygun bulunancozum onerileri detaylı analiz ve raporlar ile yonetimesunulmustur. Yonetim yaptıgı inceleme ve degerlendirmesonucunda uygun gordugu cozum yontemlerini hizmetsureclerinde uygulayacaktır. TRIZ cok unlu bir problemcozme yontemi olmasına ragmen, saglık hizmetlerindehizmet kalitesini artırmak icin TRIZ’i kullanan sadecebirkac calısma bulunmaktadır. Bu calısma, TRIZ’in saglıkhizmetlerinde kullanımı icin yeni bir cerceve onermektedirve bu alanda calısan arastırmacılar icin rehber niteligindeolacaktır.

CA03


Imalat Sistemleri & Bakım Yonetimi

Oturum Baskanı : Omer Faruk BAYKOC

1. Heterojen Isgucu Ile Insan-robot Etk-ilesimli Paralel Montaj Hattı Dengeleme

Serhan Kokhan (Gazi Universitesi)

Omer Faruk BaykocSelcuk Kursat Isleyen

Son yıllarda gelisen teknolojiler ile imalat ortam-larında ve stratejilerinde onemli degisimler meydanagelmis, yakın donemin populer baslıgı olan Endustri4.0 kavramı ozellikle imalat sektorunde sıkca telaffuzedilmeye baslanmıstır. Yasanan bu degisimlerle insan-robot isbirlikci calısma stratejileri ve modelleri insanlarınve robotların uretim ortamında daha etkin calısmasınaolanak saglamıstır. Bu olanaklar ozellikle imalat surecleri

icin onemli bir konu baslıgı olan, uzun donemdir calısılanve gunumuzde de populerligini surduren montaj hattı den-geleme problem yapıları icin arastırmacıları yeni cozumyaklasımları arayısına yoneltmistir. Ornegin, Endustri 4.0kavramı ve montaj hattı dengeleme problem yapılarınınbirlikte degerlendirilmesi yeni imalat sureclerinin ve mon-taj hatlarının tasarlanmasına olanak saglamıstır. Par-alel montaj hattı dengeleme problem yapıları da mon-taj hattı dengeleme problemleri literaturunun onemli biralt baslıgını olusturmaktadır ve incelendigi kadarıyla lit-eraturde paralel montaj hattı problemlerinde heterojen(insan, robot, insan-robot) isgucunu dikkate alan cok azcalısmaya rastlanmıstır. Bu yonuyle oncu calısmalardanbiri olarak gorulen bu calısmada isbirlikci insan-robotisgucunu birlestiren bir paralel montaj hattı dengelemeproblemini ele almakta ve cozum icin matematiksel birmodel onermekteyiz. Onerilen modelin performansı par-alel montaj hatları literaturunde yer alan ve tek tip isgucutanımlanmıs mevcut veri setlerine, maliyet ve heterojenisgucu tipi parametreleri de eklenerek yeni test veri setlerituretilmis ve analiz edilmistir. 70 goreve kadar olan yenitest problemleri icin en iyi sonuclar elde edilmistir.

2. Cok Bilesenli Bir Sistemde Maliyet OdaklıDuzeltici Bakım Analizi

Demet Ozgur Unluakın (Isık Universitesi)

Busenur Turkali (Isık Universitesi)

Sezgin Caglar Aksezer

Sanayi devriminden bu yana, bakım yonetimi butun fab-rikalar ve tesisler icin cok onemli bir unsur olmustur.Gunumuzun giderek artan teknolojisiyle birlikte, cokbilesenli ve karmasık yapılı sistemler on plana cıkmayabaslamıstır. Ancak, bu tur sistemlerde meydana gelebile-cek en ufak bir operasyonal aksaklık bile sirketlericin buyuk maddi kayıplara neden olabilmektedir. Bumaddi kayıpları azaltmak icin etkili bir bakım planla-ması yapmak kritiktir fakat aynı zamanda sistemlerinkarmasıklıgından dolayı da zordur. Dogru bir bakım plan-laması icin en onemli kriter sistemin yapısını dogru anla-yarak ve bilesenler arasındaki iliskileri duzgun bir sekildeanaliz ederek dogru bir sistem modellemesi yapabilmek-tir. Bu yolla hangi bilesenin sistem uzerindeki etkisinindaha fazla oldugu, hangi bilesenin degistirilmesinin sistemguvenilirligini daha cok etkileyecegi duzgun bir sekildeanlasılabilir. Kuskusuz ki, sistemde meydana gelebile-cek cogu olası arızayı onceden engellediginden proaktifbakım maddi kayıpları azaltacaktır fakat bu proaktifbakımların sistemin bozulmasını kesinlikle onleyeceginisoylemek imkansızdır. Bu nedenle sistem bozuldugundadogrudan etkisini gosteren reaktif bakım prosedurleri gozardı edilmemelidir. Sistemde bir arıza meydana geldigindebu sorun hemen cozulmezse ve proaktif bakım zamanıbeklenirse, sistemin calısmamasından dolayı kaybedilenkar maliyeti yukselecektir. Bu calısmada duzeltici bakımmetodolojisi altında cesitli bakım yontemleri sunulmak-tadır. Bu bakım yontemleri bir termik santral alt sistemiuzerinde orneklenmistir. Bilesenler arasındaki iliskilerimodellemek icin Dinamik Bayesci Aglar (DBNs) kul-lanılmıstır. Bu bakım yontemlerinin amacı belirli birzaman ufku icinde sistemi en verimli hale getirirken,toplam duzeltici bakım maliyetini en aza indirgemek-tir. Onerilen yontemler arasından en iyisi bulunmayacalısılırken, aynı zamanda yontemlerin belirli senary-olar altındaki duyarlılık analizi istatistiksel olarak testedilmistir. Bu calısma, Turkiye Bilimsel ve Teknolo-jik Arastırma Kurumu (TUBITAK) tarafından 117M587no’lu proje kapsamında desteklenmektedir.

3. Benzetim Yaklasımı Ile Yenileme ModeliOptimizasyonu

Berkay Kavaz (Ondokuz Mayıs Universitesi)

Sermin ElevliBir sistemde ortaya cıkan arızaların cogu zamanonemli uretim kayıplarına yol acması nedeni ile sistem

41 / 128


bilesenlerinin beklenmeyen arızaları onleyecek sekildeplanlı aralıklarla yenilenmesi/ degistirilmesi gerekmekte-dir. Yenileme, zamana baglı olarak yıpranan, eskiyen veyayetersiz kalan sistem bilesenlerinin degistirilmesi islemidir.Bir sistemin toplam yenileme maliyeti, arıza meydanagelmeden once yapılan yenileme isleminin (onleyici ye-nileme) maliyeti ile arızadan sonra yapılan yenilemeisleminin (duzeltici yenileme) maliyetlerinin toplamındanolusmaktadır. Planlı yenileme periyotlarının kısa olmasıduzeltici yenileme gereksinimini ve buna baglı olarakmaliyetini azaltmakla beraber, onleyici yenileme maliyet-lerinin artmasına yol acmaktadır. Optimum yenilemeperiyodunun belirlenmesinde, toplam yenileme maliyetinien kucukleyecek planlı yenileme periyodunun tespitedilmesi amaclanır. Bu calısmada toplam maliyeti enkucukleyecek yenileme periyodunun belirlenmesinde ben-zetim yaklasımından yararlanılmıstır. C# programlamadili kullanılarak olusturulan benzetim modelinde, gecmisarıza verilerinden belirlenmis olasılık dagılım parame-trelerine gore yenilemenin yapılması gereken zamanlarrassal olarak uretilmektedir. Model, arıza gerceklestigindeduzeltici yenileme ve kullanıcı tarafından tanımlananperiyodik yenileme zamanı (T) geldiginde onleyici ye-nileme yapılacak sekilde kurgulanmıstır. Ancak algoritmayapısında uretilen rassal arıza zamanları periyodik ye-nileme zamanına belirli bir yuzde oranında(h) yaklasmasıdurumunda ilgili arızaya iliskin yenileme islemi yapılarakyakın zamanda bulunan periyodik yenileme isleminingerceklesmeden sistemin devam etmesini saglamaktır.Amac arıza durumunda yenileme islemleri ve periyodikyenileme islemlerinden ortaya cıkan toplam maliyetinminimize edilmesidir.

CA03



Oturum Baskanı : Mehmet Gulsen

1. Overseas Shipment-planning Problem AtA Retailer Store

Orkun Berk Yuzbasıoglu (LC Waikiki MagazacılıkHizmetleri Ticaret A.S.)

Semra AgralıYavuz Acar

We study a shipment-planning problem of a large retailerstore located in Turkey. This retailer has multiple over-seas stores with weekly demands that need to be fulfilledfrom two warehouses located in Turkey. The total trans-portation time includes the time that the items spent inthe customs. Besides depending on the distance of thedestination country, these transportation times depend onthe day of the transportation starts, due to the customsworking schedule at the destination country. This requiresdetermining the shipment schedule based on the day ofthe week the transportation starts. Moreover, since thetransportation times depend on the weekday, it is pos-sible for some trucks that leave the Turkey warehousein different days to arrive at the destination country’swarehouse at the same day. The problem is given theweekly demand of more than 40 overseas stores, whento ship the items in what quantities using which mode oftransportation. We develop a mixed-integer programmingmodel that minimizes the amount of items in transfer atany time point such that the truck utilizations are be-tween specified limits, the order picking capacity at thesource warehouses and the daily acceptance capacity of

the destination country’s warehouses are not violated. Weconduct computational study based on the real-life dataand compare our results with actual shipment plan.

2. Kesinti Riski Altında Tedarik ZinciriTasarımı Icin Butunlesik Bir Yaklasım: IlacSektorunde Bir Uygulama

Fatma Demircan Keskin (Ege Universitesi)

Dogal afetler sonucunda ya da insan faktorunun etkisiile ortaya cıkabilen tedarik zinciri kesintileri isletmelericin cok ciddi sonuclar dogurabilmektedir. Tedarik zin-ciri kesintilerine, etkilerinin oneminin anlasılması ile bir-likte ozellikle son yıllarda literaturde gosterilen ilgidehızlı bir artıs yasanmıstır. Tedarik zincirlerinin direncduzeylerinin gelistirilebilmesi icin tedarik zinciri tasarımıyapılırken bu kesintilerin goz onunde bulundurulmasıkritik onem tasımaktadır. Bu noktadan hareketle bucalısmada, tedarik zinciri tasarımı problemi tedarik kesintiriskleri goz onunde bulundurularak ele alınmıs ve prob-lemin cozumu icin butunlesik bir yaklasım onerilmistir.Yaklasım, tedarikci degerlendirmede kullanılan kriterlerinonem duzeylerinin belirlenmesi, tedarikcilerin bu kriterleraltında degerlendirilmesi ve puanlanması ve tedarik zin-ciri tasarımının olusturulması asamalarını icermektedir.Problem, karar verme surecinin tasıdıgı belirsizligiyansıtabilmek icin bulanık ortamda degerlendirilmistir.Tedarikcilerin degerlendirilmesinde ve puanlanmasındaBulanık VIKOR, tedarik zinciri yapısının belirlenmesindeise bulanık cok amaclı dogrusal programlama uygu-lanmıstır. Olusturulan cok amaclı dogrusal program-lama modelinin amac fonksiyonları, tedarik zinciri icindeyer alan bilesenlere iliskin maliyetlerin minimizasyonuve tedarikci puanlarının maksimizasyonudur. Calısmadaonerilen yaklasımın uygulaması, saglık sistemi icinde cokonemli bir yere sahip olan ilac sektorunde, sektorununkendine ozgu ozellikleri goz onunde bulundurarakolusturulmus bir veri seti uzerinde gerceklestirilmistir.Ilac tedarik zinciri ag yapısında, tedarikciler, ureticiler,dagıtım merkezleri ve talep noktaları yer almaktadır.Model, ilac sektorunde tedarik surecinde yasanabilecek,gerceklesme olasılıkları ve etkileri birbirinden farklı cesitlikesinti senaryoları altında ε-kısıt yontemi uygulanarakcozulmus ve sonuclar degerlendirilmistir.

3. Risk Tabanlı Tedarikci Oneri Sistemi

Didem Civelek (Obase Bilgisayar Danısmanlık Hiz. Tic.A.S.)

Dilek Tuzun Aksu

Tedarik zinciri yonetimi; malzeme ve urunlerin,temel hammadde arzından nihai urun asamasınakadar yonetimini kapsayan; firmaların tedarikcilerininsureclerinden, rekabet avantajlarını destekleyecekteknoloji ve yeteneklerinden nasıl yararlanacagı uzerineodaklanan ve geleneksel isletme ici faaliyetleri, optimiza-syon ve etkinlik ortak gayesi ile ticari ortaklıklar kurarakyayan bir yonetim felsefesi seklinde tanımlanmaktadır.Tedarik zinciri yonetimi firmalar ve ulkeler icin onemlibir konudur. Firmaların rekabette on plana cıkmalarıve varlıklarını devam ettirmeleri icin, ulkeler acısındanise yasamın devamlılıgını saglayan urunlerin tedarikedilmesi ve herhangi bir kıtlık durumunun onune gecilmesibakımından onemlidir. Ulke olceginde urunlerin teminiicin kullanılan tedarik zincirleri cok karmasık yapıda ola-bilmektedir. Bu baglamda bir ulkenin ihtiyac duyduguurunlerin siparislerin dogru tedarikciden, dogru za-manda ve dogru miktarda verilmesi gerek maliyet-lerin azaltılması, gerekse urun teminindeki aksaklıklarınonlenmesi acısından onemlidir. Tedarikci seciminde urunkalitesi ve fiyatı, urun tasıma maliyeti, teslimat zamanı,tesimat hızı, teslimat sekli, tedarik performansı, siparismiktarına uygun teslimat, yonetim gibi kriterler etkiliolmaktadır. Proje kapsamında; bir ulkenin temel tuketimurunlerinin tedarik edilmesine iliskin maliyetin minimiza-syonunu hedefleyen bir dogrusal programlama modeligelistirilmistir. Bu modelde farklı ulkelerde bulunan

42 / 128


tedarikciler, transfer maliyetleri, stok tutma maliyetleri,mevcut depo kapasitesi, tedarikci gonderim kapasiteleri,tedarikcilerin hatalı urun gonderim yuzdeleri ve urun tale-pleri dikkate alınmıstır. Yapılan bilgisayısal deneylerdemodelin performansı gercekci boyuttaki ornekler uzerindetest edilmistir.

4. Uretim Ve Dagıtım Cizelgeleme Prob-lemi Icin Butunlesik Ve Sıralı YaklasımınKarsılastırılmasıEce Cetin Yagmur (Konya Teknik Universitesi)

Saadettin Erhan Kesen

Uretim ve dagıtım tedarik zinciri yonetiminde yer alan ikionemli fonksiyondur. Uretim kararları mevcut makine or-tamında makinelerdeki siparislerin operasyon sıralarınınve tamamlanma zamanlarının ne olacagını belirlerken,dagıtım kararları farklı musterilere hangi dagıtım sırasıve zamanda teslimatların yapılacagını ifade etmekte-dir. Bu faaliyetler genellikle sıralı (ya da hiyerarsik)olarak gerceklestirilmektedir. Ancak, zamana duyarlıurun gruplarının uretilip dagıtılması, uretimi bitmisparcalar icin yeterli ara stok alanının bulunmaması,siparise gore uretim gibi bazı durumlarda bu karar-ların butunlesik bir sekilde ele alınması gerekmektedir.Bu calısmanın amacı uretim ve dagıtım faaliyetlerininbutunlesik olarak alınmasının sıralı olarak alınmasınakıyasla etkilerini arastırmaktır. Calısmada incelenecekolan problem, aynı urun icin farklı miktarda talepleri olanmusteri siparislerinin permutasyon akıs tipi uretim or-tamında uretilip kapasiteli tek bir aracla ilgili musterileredagıtıldıgı butunlesik uretim ve dagıtım cizelgeleme prob-leminin bir cesididir. Arac kapasitesinden dolayı musterisiparisleri birden fazla turla karsılanmaktadır ve bir turdafarklı musteriler ziyaret edilebilir. Bu nedenle problemrotalama kararını da icinde barındırmaktadır. Amac tummusteri siparislerini teslim ettikten sonra aracın depoyageri dondugu zamanın en kucuklenmesidir. Calısmadahem butunlesik hem de sıralı yaklasım icin karma tamsayılı dogrusal bir matematiksel model gelistirilmis vemodeller rassal olarak uretilen buyuk bir test verisineuygulanmıstır. Ayrıca uc farklı seviye urun omru ince-lenerek urun omru kısıtının butunlesik problem uzerindekietkileri arastırılmıstır. Sonuclar butunlesik yaklasımınsıralı yaklasıma gore aracın depoya geri donus zamanıacısından daha basarılı oldugunu gostermistir. Deneyselsonuclar ayrıca artan urun omrunun daha dusuk amacfonksiyonu degeri ile sonuclandıgını gostermistir.

CA03



Oturum Baskanı : Ismail Karaoglan

1. Savunma Sanayisinde Faaliyet GosterenBir Firma Icin Tedarikci Secme VeDegerlendirme Sistemi Onerisi

Hacer Goktas (Baskent Universitesi)


Pelin ToktasBeste CoskunElif Buse KahramanIrfan Gokalp

Ezgihan Bilgi

Proje bazlı calısan firmalarda tedarik edilen urunlerincesidi ve sayısının artması tedarikci secimi vedegerlendirmesini daha onemli bir hale getirmektedir.Tedarik edilen urunlerin zamanında ve istenen kalitedeureticiye ulasmaması proje teslim surelerinin uzamasınave bunun karsılıgında firmaların cezai yaptırımlarlakarsı karsıya kalmalarına sebep olmaktadır. Bu du-rum, sirketlerin itibarlarını da zedelemektedir. Lit-eraturde tedarikci secme ve degerlendirme konusunailiskin bircok calısma yapılmıs olmasına ragmen; tedarikciperformans kriterlerinin urun grubu bazında belirlen-mesine ve tedarikcilerin urun grupları bazında secilerekdegerlendirilmesine yonelik gerceklestirilen herhangibir calısma bulunmamaktadır. Buna gore calısmada,tedarikcilerin secimi ve degerlendirilmesi icin urungrubuna gore degisen kriterler ve her urun grubuicin ayrı secme ve degerlendirme yaklasımlarının kul-lanılmasını ongoren butuncul bir yaklasım onerilmeyecalısılmıstır. Boylece, farklı urun gruplarını temin edenfarklı tedarikciler tek bir yaklasımla ve tek bir kritergrubu ile degerlendirilmeyecek, temin ettikleri uruneiliskin ozel kriterler ve farklı yaklasımlar ile secilerekdegerlendirilecektir. Calısma kapsamında savunmasanayisinde faaliyet gosteren bir firma tarafından teminedilen benzer ozelliklere sahip urunler bir araya ge-tirilerek urun grupları olusturulmus ve urun gruplarıacısından tedarikcilerin saglaması gereken performanskriterleri belirlenmistir. Bununla birlikte, kriterlerinyapısal ozelliklerine gore her bir urun grubu icin farklısecim ve degerlendirme yaklasımları kullanılarak yeni birtedarikci secme ve degerlendirme sistemi olusturulmayacalısılmıstır. Bu kapsamda, performans kriterlerininagırlıklandırılmasında Analtik Hiyerarsi Prosesi (AHP),tedarikcilerin urun grupları bazında sıralanmasındaise TOPSIS yontemi kullanılmıstır. Ayrıca, onerilenyaklasımın urettigi alternatif sıralamalarının tutarlıgı testedilmistir. Son olarak, onerilen sistemin firma tarafındankullanılmasını saglamak icin Excel tabanlı bir karar desteksistemi gelistirilmistir.

2. Bir Arac Ureticisi Icin Parca TedarigiStratejisinin Optimizasyonu

Fatma Beyza Ozturk (TOBB Ekonomi ve Teknoloji

Universitesi)

Pinar Erdogan (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Esra UnalYagmur CamDoc. Dr. Kadir Ertogral

Bir arac ureticisi, kamyon ve tır uretimindetedarikcilerden alınıp direkt montaj hattına getirilenve urune monte edilen ayna, cam, yakıt deposu, lastik,yan etek, ure deposu ve koltuk urun gruplarını kullan-maktadır. Urun gruplarının ve alt parcalarının tedarikedilmesi esnasında her parca tek tip kasada gelecek sekildebir metot izlenmektedir. Bu durum kasaların tam dol-madan getirlmesine sebep olmaktadır. Ayrıca, mevcutdurumda kullanılan tedarik yontemine ek olarak farklıtedarik stratejileri dusunulmustur. Bu sekilde; elde tutmamaliyetinin, uretim hattı alanının gereksiz isgalinin, isgucu kaybının ve dıs lojistikteki maliyet artısının ortadankaldırılması beklenmektedir. Parcalar icin, en uygun kasatipinin ve tedarik stratejisinin kararını verebilecek matem-atiksel model gelistirilmistir. Maliyeti en kucukleyerekgelistirilen cozum algoritması dogrultusunda CplexOPL ile optimize edilen matematiksel model icin parcatedariginde uc farklı mod belirlenmis ve parcalar icin be-lirlenen tedarik modlarının kullanımı sonrasında sıfır stokseviyesine dogru iyilesme, lojistik maliyetinde azalma,is gucunun daha verimli kullanılması ve uretim hattıalanındaki karmasanın giderilmesi saglanmıstır. Bu mod-ele ek olarak envanter tutulan ve onceki modeli kapsayanbir matematiksel model daha gelistirilmistir. Gelistirilenmatematiksel model Excel Solver ile cozdurulmustur veenvanter tutma sureleri belirlenmistir. Mevcut durum ve

43 / 128


gelistirilen modeller karsılastırılarak toplam maliyetlerdeiyilesme saglanmıstır. Son asamada ise firmaya uygulan-ması amacıyla bir karar destek sistemi gelistirilmistir.

3. Cok Tesisli Butunlesik Uretim Ve DagıtımCizelgeleme Problemi: Bir MatematikselModel

Gozde Can Atasagun (Konya Teknik Universitesi)

Ismail Karaoglan

Gunumuzde, global pazardaki rekabet ve musterilerinartan beklentileri, firmaları stok seviyelerini azalt-maya zorlamaktadır. Uretim ve dagıtım operasy-onlarının butunlesik gerceklestirilmesi stokların azal-masına, dolayısıyla da firmaların bu zorunluluklarıyerine getirebilmesine olanak saglamaktadır. Bu ne-denle, uretim ve dagıtım islemlerini birlikte ele almakneredeyse kacınılmazdır. Ornegin, son yıllarda pek cokisletme siparise gore uretim (Make -To -Order) mode-line yonelmeye baslamıstır. Bu modelde urunler siparisegore uretilmektedir ve teslimat fabrikadan musterilere cokkısa surede ulastırılmaktadır. Sonuc olarak bitmis urunstogu oldukca dusuk seviyelere cekilmekte, dolayısıyla dafirma stok tutmanın maliyet, guvenlik, urunun bozul-ması gibi bircok dezavantajlarından kurtulmaktadır. Busureci etkin bir sekilde yonetebilmek icin de operasyonelseviyedeki uretim ve dagıtım cizelgelerinin butunlesikbir sekilde ele alınması gerekmektedir. Ozellikle urunomru bulunan (cabuk bozulabilen) urunler icin uretimve dagıtım islemlerinin butunlesik olarak ele alınmasıbuyuk bir onem kazanmıstır. Bozulabilir urunler icinbutunlesik bir yaklasımın uygulama alanlarına ornekolarak gazete, gıda urunleri, hazır beton karısımları,nukleer ilac ve endustriyel yapıstırıcı malzemeleri uretimve dagıtımı verilebilir. Bu ornekler goz onune alındıgındauretim ve dagıtım planlarının butunlesik bir sekilde elealınması bircok durum icin kacınılmaz derecede onemlihale gelmistir. Literaturde Butunlesik Uretim ve DagıtımCizelgeleme (BUDC - Integrated Production and Out-bound Distribution Scheduling) Problemi olarak ad-landırılan bu problem bunyesinde makine cizelgelemeve arac rotalama problemlerini barındırmaktadır. Ilgiliproblemde uretim kararları musteri siparislerinin makinel-erdeki islem sıralarını gosterirken, dagıtım kararlarıuretimi tamamlanan siparislerin ilgili musterilere tesli-matıyla alakalıdır. Makine cizelgeleme ve arac rotalamaproblemleri uzun yıllardır cok yaygın olarak calısılmasınaragmen BUDC problemleri yogun olarak son 10 yıldacalısılmıstır. Calısma kapsamında sistemde birden fa-zla tesisin bulundugu ve musterilere her tesisten tek biraracla hizmet edildigi durum ele alınmıstır. Tesislerinkapasitelerinin ve uretim hızlarının esit oldugu, araclarınhomojen ve sınırlı kapasiteye sahip oldugu varsayılmıstır.Uretilecek tek bir cesit urun vardır ve bu urunun sınırlıbir yasam omru mevcuttur. BUDC, temelde cizelgelemeve arac rotalama problemlerine dayandıgı icin NP-zorproblemler sınıfındadır ve calısma kapsamında ele alınanproblem literaturde henuz calısılmamıstır. Cok tesisliBUDC problemi icin karma tamsayılı bir matematikselmodel onerilmis ve modelin etkinligi 216 adet test prob-lemi uzerinde gosterilmistir.

Persembe 09:00 - 10:30

PE01

Persembe 09:00 - 10:30 SALON 1

Arac Rotalama

Oturum Baskanı : Barıs Kececi

1. Dinamik Cok Yetenekli Is Gucu PlanlamaVe Rotalama Problemi Icin OptimizasyonCatısıOnur Demiray

Mert Parcaoglu (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Eda YucelGultekin Kuyzu

Gercek hayatta gorulen is gucu cizelgeleme ve rotalamaproblemlerinde (ICRP), farklı zamanlarda ortaya cıkanve farklı oncelik seviyelerine ve yetenek gereksinimler-ine sahip olan cografi olarak dagıtılmıs isler kumesinefarklı yeteneklere sahip personel atanması gerekir. Soru-nun dinamik dogası nedeniyle, baslangıcta islerin onemlibir kısmı bilinmemektedir ve zaman gectikce yeni islerdinamik olarak ortaya cıkmaktadır. Yeni isler acilolabileceginden, personel is planı (PIP) daha fazlais bilindikce yeniden degerlendirilmeli ve gerektigindeyeniden optimize edilmelidir. Uygulamada, PIP yenidenoptimize edilirken, PIP’nin cok yakın gelecege karsılıkgelen “sabit donem” adı verilen bir zaman aralıgı icindekibir kısmı degismez. Yeniden optimizasyon sırasında, sabitdonemdeki isler (yani sabit isler), personel-is yetenek tu-tarlılıgı ve is oncelikleri goz onunde bulundurulmalıdır.Calısmamızda, tanımlanan dinamik cok yetenekli ICRPicin, onceden belirlenmis sayıda yeni is geldiginde tetik-lenen bir optimizasyon catısı onerilmektedir. Onerilenoptimizasyon catısı, once sabit isleri belirler, sonra buisleri dikkate alarak personelin ilk uygun zamanını veyerini bulur ve ardından tum islerin toplam agırlıklıtamamlanma suresini en kucuklemek amacıyla devameden PIP’yi yeniden optimize eder. Onerilen optimiza-syon catısının rota yeniden tasarım asaması icin hembir matematiksel model hem de sezgisel bir algoritmagelistirilmistir. Her iki yaklasımın performansı, problemile gunluk olarak karsılasan bir enerji dagıtım sirketindenelde edilen gercekci veriler uzerinde test edilmistir.Hesaplamalı deneyler ile, yeniden optimizasyon sıklıgınınve sabit donem uzunlugunun cozum kalitesi uzerindekietkisi analiz edilmistir.

2. Paket Teslimatında Kamyon Ve InsansızHava Aracının Es Zamanlı Calısması

Baybars Ibroska (Izmir Ekonomi Universitesi)

Selin Ozpeynirci (Izmir Ekonomi Universitesi)

Ozgur Ozpeynirci (Izmir Ekonomi Universitesi)

Dunyada ve ulkemizde; degismekte ve gelismekte olanteknolojiler incelendiginde goze ilk carpanlardan birisi,insansız hava araclarının kullanım alanlarıdır. Gittikcebuyuyen ve yaygınlasan bu teknolojinin olusturduguetki acık bir sekilde fark edilmektedir. Insansız havaaraclarının oncelikle askeri alanlarda yaygınlasarak, cesitlioperasyonlarda kullanılmak icin farklı sekillerde tasar-landıgı gozlemlenmistir. Daha sonrasında hızla gelisen buteknoloji iletisim, saglık, haritalama, tarım ve tasımacılıkalanlarında da kullanılmaya baslamıstır. Gunumuzsartlarına bakarak tasımacılık sektorunu ele aldıgımızdae-ticaretin de etkisiyle kargo tasımacılıgının hayatımızdabuyuk bir yer kapladıgı gorulmektedir. Ilerleyenteknoloji ile birlikte gunumuzde insanlar alısverisleriniinternet uzerinden gerceklestirmektedir. Bu durum,kargo tasımacılarının ulasmaya calıstıgı hedef noktalarınsayısının artmasına, mesafelerin uzamasına, paket boyut-larının kuculmesine ve teslimat sıklıgının artmasına sebepolmaktadır. Sonuc olarak tasıma islemlerinin planlanması

44 / 128


zorlasmıstır. Bu sorunları cozmenin bir yolu insansız havaaraclarını bu sektorde daha yaygın hale getirip, uygun birplanlama yaparak kamyonların daha az mesafe gitmesinisaglamaktır. Bu sorunu ongorup insansız hava araclarınıntasımacılıkta kullanımını test eden Amazon basta olmakuzere cesitli firmalar bulunmaktadır. Ornek olarak, Ama-zon Prime Air, insansız hava aracı ile ulasılması zor olanyerler basta olmak uzere hedef noktalara direkt teslimatgerceklestirmektedir. Bunun yanı sıra UPS ise kargokamyonu ve insansız hava aracının birlikte kullanımı ileteslimat yapmayı hedefleyerek, bunu da kamyonetin ustkısmına kurdugu insansız hava aracı duzenegi ile bir-likte denemektedir. Bu sayede insansız hava aracı birnoktaya teslimat yaparken kamyon da ayrı bir noktayateslimat gerceklestirerek teslimat surecini hızlandırmayıhedeflemistir. Bu calısmada kamyon ve insansız havaaracının birlikte calısması ele alınmıstır. Kamyon veinsansız hava aracının teslimat yapacagı noktaların belir-lenerek en iyi rotaların cizilmesi amacıyla matematikselmodel yaklasımı ve sezgisel yontemler kullanılmaktadır.

3. Assessing The Impacts Of Manifold Dis-tances On Facility Location: DynamicManifold Facility Location Problem

Emre Tokgoz (Quinnipiac University)

Ridvan GedikAdil Narin

Facilities occupy a big portion of supply chain manage-ment efforts within the companies and being able to effi-ciently and effectively locate and operate them over theyears would help the supply chain managers achieve theirstrategic

fit. Thus, several features of facility location and plan-ning problem have been studied by researchers in order to(i.e. with minimum cost) determine (i) when and where toopen/close a facility, (ii) for how long to keep them opera-tional, and (iii) which portion of which customer demandshould be served from which facility.. In this study, weinvestigate how manifold surface distances play a role inmaking these three critical decisions in a setting where theobjective is to minimize the total cost that is composedof

fixed and operating cost of facilities and transportationcost. We focus our attention on the dynamic facility loca-tion problem [DFLP] and introduce a new NP-hard prob-lem, named Dynamic Manifold Facility Location problem(DMFLP) in which the customers and facilities are as-sumed to be located on a connected manifold surface Mwith the shortest-path geodesic distances are calculatedfor transportation on M. In the case when M has curva-ture zero, the special case of DMFLP becomes the well-known DFLP in which the ultimate objective is to satisfycustomers’ demand at the minimum cost by determiningthe opening, closing, or retaining an existing facility in agiven location on a planar surface. We implement exten-sive computational experiments for solving both DMFLPand DFLP on benchmark test instances. The comparativeanalysis of the computational results obtained for DM-FLP and DFLP indicate major impacts of changing thedistance assumption on locating facilities from Euclideanto Manifold surface. After providing the mathematicalformulation, we demonstrate how three different distancecalculation methods cansignificantly change the ways an optimal solution repre-sents the facility opening and closing decisions at dis-crete time periods. As expected, we observed that usinggeodesic calculation for the distances resulted in openinglargest number of facilities to meet the demand. Linearapproximation and Euclidean methods required second

and least largest number of facility opening decisions inall demand patters and in all problem instances. Theseoutcomes particularly have important roles in costs as-sociated with operational budget allocation, schedulingand decision making on material handling. One of themost striking outcomes of the computational comparisonmade among the three distance choices (geodesic, Eu-clidean and linear) to solve the DMFLP is that Euclideandistance’s costing less compared to linear distance calcu-lations. This outcome would have an important impacton facility opening and closing decisions made as well asthe corresponding cost calculations in applications.

4. Cekici Araclar Icin Konum Belirleme Op-timizasyonu

Yasemin Gulfidan (TOBB Ekonomi ve Teknoloji

Universitesi)

Seymanur Ozen (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Gusta DilaverEda YucelMahir Yıldırım

Ozet: Bu calısmada, kentsel alanlarda kazalara mudahaleeden cekici araclar icin konum belirleme problemiele alınmıstır. Literaturde cekici arac konum be-lirleme problemlerinin, genellikle, kazalara mudahaleedilme surelerinin toplamının en kucuklenmesi amacıylacalısıldıgı gorulmektedir. Bu yaklasım, pratikte kazalarınneden oldugu trafik sıkısıklıgının goz ardı edilmesine ne-den olabilmektedir. Bu nedenle, bu genel yaklasımdanfarklı olarak, calısmamızda, kazaların neden oldugutoplam trafik sıkısıklıgını en kucukleyecek sekilde cekiciaracların konumlandırılması hedeflenmektedir. Belli birzaman diliminde karayolu agının herhangi bir noktasındagerceklesen ve cekici arac mudahalesi gerektiren birkaza, yanıt verilmedigi surece cevresindeki yolları etk-iler ve trafik sıkısıklıgı seviyesi giderek artar. Zamanabaglı olarak artan trafik sıkısıklıgı, kazanın gerceklestiginoktaya ve bu noktanın karayolu agındaki konumunabaglıdır. Calısmamızda, ilk olarak, beklenen toplamtrafik sıkısıklıgı miktarını tum senaryolar bazında enkucuklemeyi amaclayarak cekici araclarının gun icindefarklı zaman dilimlerinde hangi konumlarda bulunacagınıbelirleyen bir senaryo-bazlı, cok periyotlu rassal formu-lasyon gelistirilmistir. Farklı gerceklesme olasılıklarınasahip her bir senaryo, farklı konumlarda ve zamanlardagerceklesen birden fazla kazayı icermektedir. Gercek birkarayolu agı icin olası senaryo sayısının oldukca fazlaolması nedeniyle, calısmamızda, aday cozumleri orneksenaryolar uzerinden degerlendiren bir sezgisel metotgelistirilmistir. Onerilen yontemler, dunyadaki trafikyogunlugunun en yuksek oldugu sehirlerden biri olanIstanbul icin bir vaka analizi uzerinde uygulanmıstır.

PE01


Optimizasyon

Oturum Baskanı : Muzaffer Kapanoglu

1. Turkiye’De Su Arıtma Tesislerinin Yer VeKapasite Kullanımının Optimizasyonu

Seyda Alperen Pehlivan (Yeditepe Universitesi)

Duygun Fatih Demirel (Yeditepe Universitesi)

45 / 128


Melek Basak

Turkiye Istatistik Kurumu verilerine gore Turkiye’desebeke suyu arıtma tesisleri kapasitesi ve lokasyonuile ilgili pek cok problem mevcuttur. Ornegin bircokilde arıtma tesisi bulunmamakta veya dagıtılan suyunbir kısmı sadece klorlanıp diger arıtma islemlerindengecirilmeden sebekeye verilmektedir. Ayrıca bazı illerdearıtılmıs sebeke suyuna ihtiyac duyulmasına ragmen oillerde bulunan tesislerin kapasitesinden buyuk olcudefaydalanılamamaktadır. Bu nedenlerle bircok bolge icinicme ya da kullanma suyu vasfı hic saglanamamakta veyakısmen saglanabilmektedir. Bu calısmada Turkiye’dekisebeke suyu arıtma tesislerinin lokasyon ve kapasite kul-lanımlarını yeni tesis acma, var olan tesislerde kapasiteiyilestirme ve sebeke doseme gibi maliyetleri gozeterekoptimize etmeye yonelik bir karma tamsayılı program-lama modeli tasarlanmıstır. Bu amacla 2025 yılı icinTurkiye’nin sebeke suyu ihtiyacı belirlenmis arkasındanmevcut tesislerin kapasite kullanımları incelenerek kapa-site fazlası ya da ihtiyacı bulunan iller tespit edilmistir.Olusturulan karma tamsayılı programlama modeli ile de,kapasite fazlası olan illerin ihtiyacı olan illere destek ver-mesi (i), var olan tesisin uzaklık, maliyet veya cografikısıtlar acısından uygun olmaması durumunda yeni tesisacılması (ii) ya da mevcut tesislerde kapasite artırımı(iii) kararlarından en uygun olanları secilmektedir. Mod-elin cozumu icin acgozlu yaklasıma dayanan sezgisel biryontem de onerilmis olup sezgisel yontemden elde edilensonuclar matematiksel modelin cozumu ile kıyaslanmıs,cesitli model parametreleri uzerine duyarlılık analizleriyapılmıstır. Elde edilen sonuclara gore onerilen sezgiselyontemin olusturulan karma tamsayılı programlama mod-elinin cozumu icin uygun bir yontem oldugu gorulmustur.

2. Benson Tipi Dısbukey Vektor EniyilemeAlgoritmalarında Model ParametrelerininVerimlilige Etkisi

Irem Nur Keskin (Bilkent Universitesi)

Firdevs Ulus

Literaturde dogrusal ve dısbukey vektor eniyileme prob-lemleri icin Benson tipi yaklasıklama algoritmaları mev-cuttur. Bu algoritmalar amac uzayında calısırlar. Cıktıolarak Pareto kumeyi iceriden ve dısarıdan belirlenmisbir hata payı ile yaklasıklayan cokyuzluler verirler. Algo-ritmanın her yinelemesinde ic yaklasık ve dıs yaklasıkcokyuzluler, aralarındaki Hausdorff uzaklık azalacaksekilde guncellenir. Bu, her yinelemede (en az) birPascoletti – Serafini (P-S) skalerizasyon modeli ile birkose sıralaması problemi cozulerek yapılır. P-S modeliparametre olarak amac uzayından bir referans noktasıve sıralama konisi icinden bir yon vektoru alır. Refer-ans noktası var olan dıs yaklasık cokyuzlunun bir kosesiolarak alınırken yon vektoru tum algoritma boyuncasabittir. Sabitlenen yonun farklı secimleri algoritmaverimliligini etkilemektedir. Temel algoritmanın birvaryantı da her yinelemede tek bir kose icin P-S mod-eli cozmek yerine tum koseleri icin modeli cozduktensonra cokyuzluleri guncellemektir. Her yinelemede tekbir P-S modeli cozuldugunde referans noktası olarak farklıkoseler secilmesi mumkundur ve bu secim algoritma ver-imliligini etkileyecektir. Ikinci varyantta ise boyle birsecim gerekli degildir. Bu calısmada Benson tipi algorit-maların farklı varyantları gelistirilmistir. Ilk olarak, sabitbir yon vektoru kullanmak yerine her yinelemede degisenyon vektorleri kullanılmaktadır. Yon vektoru, referansnoktası olarak alınan kosenin komsu koselerinin bilgilerikullanılarak elde edilir. Ayrıca, her yinelemede tek bir P-S modeli cozuldugunde referans noktası secimi icin farklıyaklasımlar guz onune alınmıstır. Butun varyantlar hembirbirleriyle hem de literaturde var olan temel algorit-malarla ile sayısal calısmalar yapılarak kıyaslanmıstır.

3. Birlikte-Uretim Sistemlerinde KapasiteKısıtlı Obek Buyuklugu Belirleme Problemi

Icin Lagrange Gevsetme Yontemi

Banu Kabakulak (Bogazici Universitesi)

Semra AgralıZ. Caner Taskın

Bazı uretim sistemlerinde uretim surecinin yapısındandolayı veya kaynakların etkin kullanılması amacıyla birurun uretilirken aynı anda bir veya bircok urun birlikteuretilmektedir. Birden fazla urunun aynı anda uretilmesidurumu literaturde birlikte-uretim olarak bilinir. Bucalısmamızda taleplerin karsılanmasının zorunlu olduguKapasite kısıtlı bir Birlikte-uretim sistemi icin en kucukmaliyetli Obek Buyuklugu (KBOB) belirleme problemini

ele aldık. KBOB problemini karısık tam sayılı dogrusalbir model olarak ifade ettik. KBOB, kume ortme (setcovering) problemini alt problem olarak icerdiginden

NP-zor bir problemdir. KBOB’nin cozumu icin kap-asite kısıtlarını Lagrange yontemi ile gevsettik. La-grange gevsetme yonteminin etkinligini arttırmak icingelistirdigimiz sezgisel bir yontem ile olurlu ilk cozumlerelde ettik. Ikinci olarak, Lagrange alt problemindenelde edilen KBOB olursuz cozumleri olurlu hale getirenbir tamir sezgiseli gelistirdik. Gerek ilk cozum uretmesezgiseli gerekse tamir sezgiseli KBOB amac fonksiy-onu icin iyi bir ust sınır elde etmeyi amaclamaktadır.KBOB amac fonksiyonu icin iyi bir alt sınır bulabilmekve alt problemlerin en iyi cozumunu hızlı bir sekildeelde etmek icin gecerli esitsizlikler gelistirip modele ek-ledik. Lagrange gevsetme yontemimizin verilen suresınırı dahilinde buldugu cozumun kalitesini bilgisayısalsınamalarla degerlendirdik. Bu amacla, farklı urun sayısı,birlikte-uretim birimi (BUB) sayısı ve planlama ufkudegerleri icin rastgele ornekler urettik. Lagrange gevsetmeyontemimizle karsılastırmak icin KBOB problemini ticaribir eniyileme yazılımıyla (CPLEX 12.8.0) sure limitidahilinde cozdurduk. Bilgisayısal sınamalarımızda urunve BUB sayısı arttıkca ve planlama ufku uzadıkca La-grange gevsetme yontemimizin ticari yazılımdan daha iyisonuclar verdigini gozlemledik.

PE01


Benzetim


1. Akademi Ve Endustride BenzetimTekniginden Ne Kadar Yararlanılıyor: BirAnket Uygulaması

Ayse Ceyda Basar (Baskent Universitesi)

Kumru Didem AtalayBerna Dengiz

21. yy’da teknolojinin ve bilginin hızlı bir sekilde ilerleme-sine paralel olarak benzetim tekniginin kullanımı hızlı birartıs gostermistir. Ozellikle saglık sektoru, askeri sis-temler, enerji sistemleri, iletisim ve ulastırma gibi bircoksektorde karsılasılan problemlerin cozumunde, sistem-lerin analizinde ve tasarımında yaygın bir sekilde guclubir arac olarak kullanılan benzetim teknigine, Endustri4.0 devriminin yasamımıza hızla girdigi gunumuzdedaha cok gereksinim olacagı acıktır. Bu calısma kap-samında, cok yaygın olarak kullanılan bir modelleme

46 / 128


teknigi olan benzetimin Turkiye ve dunyadaki kul-lanımı farklı boyutlarda ortaya koyulurken, diger yan-dan Turkiye’de benzetim kullanımı ile ilgili degisimve gelisimi incelemek uzere 2002 ve 2018 yıllarındauygulanan anket sonucları tartısılmaktadır. Calısmadaoncelikle 1997– 2017 yılları arasında 10’ar yıllık periy-otlar halinde , Turkiye’de ve dunyada akademide ben-zetim kullanımı kaynak taramasına dayalı olarak ince-lenmis ve degerlendirilmis ve Turkiye adresli akademikbenzetim calısmalarının dunyada yapılan calısmalarakıyasla az oldugu gorulmustur. Calısmanın ikinciasamasında , Turkiye’de benzetim kullanımı ile ilgilibir anket akademi ve endustri calısanlarına uygula-narak elde edilen sonuclara dayalı karsılastırmalar ver-ilmistir. Calısmanın sonucunda, gelismis ulkelere gorekullanım oranı az olan benzetim tekniginden daha cokyararlanabilmek icin; ozellikle endustride calısanlarınfarkındalıgının , dolayısıyla benzetim bilgisinin artırılması, bu baglamda egitim programlarının , hizmet iciegitimlerinin yaygınlastırılması ve benzetim konusundauzman elemanların yetistirilmesi geregi onerilmektedir.

2. Kalıp Uretiminde Simulasyon Optimiza-syon Ile Makine Parkının BelirlenmesiMehmet Koray Apaydın

Cansu Dagsuyu (Adana Alparslan Turkes Bilim ve Teknoloji

Universitesi)

Fabrikalarda makinaların calısma kapasiteleri, birimiscilik sureleri ve hazırlık zamanları gibi pek cok parame-tre verimliligi ve cıktı miktarını etkilemektedir. Cokluve birbirini besleyen makine sistemlerinin kullanıldıgıfabrikalarda bu parametrelerin onemi daha da artmak-tadır. Uretim hatlarında makine kapasitelerinden olusanve uretim hattındaki kapasiteyi kısıtlayan darbogaz kay-nakların ve buna baglı optimum makine sayılarının be-lirlenmesi fabrikalar icin buyuk onem gostermektedir.Darbogaz kaynakların yonetimi ile fabrikalarda ver-imliligin ve kar oranlarının artması beklenmektedir. Bucalısmada aluminyum profil uretimi yapan bir firmada,uretimin ilk asaması olan kalıp uretim asaması ince-lenmistir. Kalıp uretimi; CNC, dalma erozyon, tornalamamakinesi, frezeleme, taslama gibi toplamda yaklasıksekiz alt prosesden olusmaktadır. Her bir proses defarklı sayılarda makine firmada yer almaktadır. Farklıis adımlarında gerceklestirilen ısıl islem fabrika dısındagerceklestirilmekte ve bu durum is gecikmeleri ile be-raber yuksek maliyetlere neden olmaktadır. Bu calısmadakalıp uretim prosesi icin simulasyon modeli olusturularakprosesde darbogaz kaynak olusturan makine sayılarınınoptimum degerleri ve ısıl islem prosesinin fabrikadagerceklesme durumu modellenmistir. Calısmada cıktımiktarının maksimizasyonu ve islem suresinin minimiza-syonu olmak uzere iki farklı amac dikkate alınmıstır.Birden fazla amacın dikkate alınması ile olusturulan cokamaclı modeller ile probleme ideal cozum bulunmaktadır.Senaryo analizlerinde her iki amacı aynı anda dikkatealınarak simulasyon-optimizasyon modelinde ideal makinesayıları ve ısıl islemin satın alma/almama kararı ortayakonulmustur.

3. Kesirli Universal Kriging Meta-Modeli IleBir Iletisim Agının EniyilemesiMuzaffer Balaban (Turkiye Istatistik Kurumu)

Berna DengizBir benzetim modelinin modeli meta-model olarak isim-lendirilir. Meta-modeller duyarlılık analizi, farklı girdisetleri icin sistem davranısındaki degisimlerin gozlenmesive en iyileme gibi bircok amac icin kullanılmaktadırlar.Meta-model, ozellikle, karmasık benzetim modellerinidaha basit modeller seklinde ifade etmek icin kullanılanbir aractır. Kriging meta-modelleri, jeolojide enterpo-lasyon yontemi olarak gelistirilmis olup, 1990’lı yıllardangunumuze dek belirli benzetim problemleri icin basarıylakullanılmıstır. Kriging meta-modellerinin olasılıklı benze-tim icin kullanılabilecek yontemlerinden biri oldugu 1992

yılında belirtmis olmasına ragmen 2003 yılından buyanaolasılıklı sistemlerin benzetim eniyilenmesi amacıyla bazıcalısmalarda kullanıldıgı gorulmektedir. Bu calısmalardagenellikle olagan (ordinary) kriging yontemi meta-model olarak benimsenmistir. Benzetim modeli ile veriuretmenin maliyetli olabilecegi durumlarda benzetimmodelinin yerine kullanılabilecek yeni bir kriging meta-modeli “kesirli universal kriging (KUK) meta-modeli” ilk

kez bu calısmada onerilmistir. KUK meta-modeli, girdi ilecıktı degiskenleri arasındaki iliskinin her zaman dogrusalveya karesel drift fonksiyonları ile tanımlanamayabilecegi,daha yuksek dereceli drift fonksiyonlarına ihtiyac duyu-labilecegi durumlarda kullanılmak uzere onerilmis olupuniversal kriging meta-modelinin bir uzantısıdır. OnerilenKUK meta-modelinin basarısı oncelikle kucuk, orta vebuyuk boyutlu test problemleri uzerinde gosterilmis vebu calısmada bir iletisim agının eniyilenmesi amacıylakullanılmıstır. Ortalama hata karesi ve en buyuk hatakaresi basarım olcutleri dikkate alındıgında, KUK meta-modelinin olagan kriging meta-modeline gore daha iyisonuc verdigi gosterilmistir.

4. Tutun Uretim Sisteminde BenzetimModeli Ile Otomatik Yonlendirmeli AracSayılarının Belirlenmesi

Almira Cengi (Izmir Ekonomi Universitesi)

Beril SicimAli KartalKamil Erkan KabakGizem YasarMelike Feray Ozer

Malzeme tasıma sistemleri pek cok sektorde oldugu gibisaglık ve uretim sektorlerinde de aktif olarak ihtiyacduyulan sistemlerdendir. Endustri 4.0’a gecilmesi ile fab-rikalarda gerceklesen degisimler malzeme tasıma sistem-lerinin, ozellikle otomatik yonlendirmeli aracların (OYA)onemini arttırmıstır. Bu calısmada, depo, uretim vepaketleme sahaları arasında ilgili urunlerin tasınmasınısaglayan otomatik yonlendirmeli aracların (OYA’ların)verimli kullanımı icin bir yontem gelistirilmistir.Gelistirilen yontem ile uretim verimliligini arttırmak hede-flenmektedir. Calısma, bir tutun uretim sistemini inceley-erek yıllık tutun uretimini arttırmayı amaclanmaktadır.Uretimde yasanan durusların nedenleri belirlenip yapılananalizler sonucunda verimliligin dusmesine yol acan enbuyuk etkenin otomatik yonlendirmeli aracların optimalduzeyde calısmamasının neden oldugu belirlenmistir. Bunedenle, OYA’ların duruslarının hangi sorunlardan kay-naklandıgı ve verimli bir sekilde calısmasının onundekiengeller tespit edilmistir. Sonuc olarak bu calısmada,tutun isleme hatlarına ilgili tutunleri tasıyan otomatikyonlendirmeli aracların onceliklikleri ve ihtiyac duyulanen az arac miktarı bir benzetim modeli ile belirlenmek-tedir. Gelistirilen benzetim modeli ile, arac rotalarınınbelirlenmesi ve recetelerden cekilen oranlarla belirlenenharman sayılarının OYA’lara atanması yapılarak, olası birOYA sayı artısı ile gercekte yapılacak olan bir degisikliginyatacagı sonucların analizi yapılmaktadır. Sonuc olarakyıllık tutun uretim oran yuzdeleri, istasyonlar arasımesafeler, OYA’ların kısıtları, OYA’ların her bir rotaicin gidis gelis sıklıkları gibi faktorler goz onune alınıpgerekli benzetim analizleri ile uretim sisteminin verimlilikartısı analiz edilmektedir.

PE01


47 / 128


Cizelgeleme

Oturum Baskanı : Omer Akgobek

1. Iliskisiz Paralel Makine Cizelgeleme Prob-leminde Hazırlık Ve Proses AsamalarındaIlave Kaynak Kullanımı

Ozgur Sastım (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Servet Hasgul

Uretim ortamında, kaynak olarak makinelerin dısındapersonel, endustriyel robot, arac, kalıp ve fikstur gibiilave kaynaklara hazırlık ve proses asamalarında ihtiyacduyulmasının yanı sıra bu tur ilave kaynaklar sınırlısayıda bulunmaktadır. Kritik oneme sahip olan builave kaynakların yonetimi ve izlenebilirligi de onemtasımaktadır. Gunumuzde sanayilesmenin getirdigi ye-niliklerle kaynakların etkin ve verimli kullanımı daha dabuyuk oneme sahip olacaktır. Mevcut uretim ortamlarıdaha karmasık yapılara donusecek ve birden fazla kaynakturunun eszamanlı kullanımı soz konusu olacaktır. Lit-eraturde, cizelgeleme problemlerinin cogunda sadece tekkaynak olarak makinelerin dikkate alındıgı gorulmektedir.Uretim ortamının yapısında yer alan bu ilave kay-naklar da dikkate alındıgında, gercek problemler dahaiyi yansıtılmaktadır. Bu calısmada, ilave kaynaklarınhem proses hem de hazırlık asamasında kullanımını,makine ve sıra bagımlı hazırlık zamanını ve makine uy-gunluk kısıtlarını dikkate alan iliskisiz paralel makinecizelgeleme problemi ele alınmıstır. Uretimde kaynakolarak makinelerin haricinde hem hazırlık hem de prosesoperasyonları sırasında ilave kaynaklarında kullanılarakbirden fazla kaynak turunun eszamanlı kullanımının,hazırlık operasyonların suresinin makine ve sıraya bagımlıdegismesinin ve her isin her makinede imal edilemey-erek sadece uygun olan makinelerde imal edilmesininsoz konusu oldugu problem, tasıdıgı ozellikleriyle uretimortamını karmasık ve gercekci bir sekilde ortaya koymak-tadır. Ele alınan karmasık problem icin, enbuyuk tamam-lanma zamanını enkucuklemeyi amaclayan bir matem-atiksel programlama modeli onerilmistir.

2. Uc Boyutlu Baskı Makinelerinde IsCizelgeleme: Genetik Algoritma TabanlıBir YaklasımAli Demirkaya

Ibrahim Kucukkoc (Balıkesir Universitesi)

Uc boyutlu baskı teknigi (diger adıyla eklemeli uretim),talas kaldırma gibi geleneksel yollarla uretilemeyentasarımların gerceklestirilmesini mumkun kılmaktadır.Aynı zamanda, pek cok bilesenden olusan parcaların,butun halinde (montaja gerek kalmadan) daha hafif,daha dayanıklı ve daha az maliyetle uretimi bu yollaolanaklı hale gelmektedir. Bu calısma, bir eklemeliuretim teknolojisi olan secici lazer ergitme teknolo-jisiyle uretim yapan uc boyutlu baskı makinelerinde iscizelgeleme konusunu ele almaktadır. Ele alınan problem,literaturdeki yıgın cizelgeleme problemine benzemeklebirlikte, pek cok acıdan klasik yıgın cizelgeleme prob-leminden farklılıklar gostermektedir. Oncelikle, uretimiyapılacak parcaların islem sureleri onceden bilinmemekte,yıgının icerigine gore bir fonksiyon ile hesaplanmakta veyıgında yer alacak parcaların farklı kombinasyonlarınagore degiskenlik gosterebilmektedir. Ornegin, makineplatformunun maksimum kapasitesine olabildigince yakınolarak doldurulması kaynak kullanım oranını iyilestirirkendiger yandan da islem suresini artırmaktadır. Ayrıca,uc boyutlu baskı makinelerinin yapısından dolayı, plat-form uzerinde uretilecek urunlerin yerlesimi onem arzetmekte ve bu konuda ozel bir caba gerekmektedir. Lit-eraturdeki calısmalar incelendiginde, paralel uc boyutlu

baskı makinelerinde bu eksiklikleri giderecek bir calısmaolmadıgı gorulmektedir. Bu calısmada onerilen genetikalgoritma tabanlı yaklasım, paralel uc boyutlu baskımakinelerinde is cizelgeleme yoluyla yayılma zamanınıminimize etmekte ve kullanıcıya kaynakların etkin kul-lanımı acısından yardımcı olmaktadır. Onerilen metoduncozum asamaları sayısal ornekler uzerinden detaylı olarakanlatılmakta ve olası iyilestirme onerileri sunulmaktadır.Elde edilen sonuclar, gelistirilen metodun gelecek vadedenbir yontem oldugunu gostermektedir.

3. Atolye Tipi Cizelgeleme ProblemlerindeTamamlanma Zamanını Minimize EtmekIcin Transgenik Genetik Algoritma Kul-lanma

Omer Akgobek

Son yıllarda yapılan bilimsel calısmalarda cok sayıda metasezgisel algoritmaların gelistirildigini ve mevcut algorit-malar icin de yeni operatorlerin kullanıldıgını gormekmumkundur. Bu yeni operatorler arasında, Genetik Algo-ritma (GA) icin transgenik olarak adlandırılan ve genetigidegistirilmis organizmalardan ilham alınarak bireylere aitonemli ozelliklerinin yapay olarak gelistirildigi yeni biroperator de sayılabilir. GA’da transgenik operatorundogru kullanımı icin problemde en buyuk oneme sahipolan genlerin belirlenmesi buyuk onem tasımaktadır. Bucalısmada, iki onemli katkı onerilmektedir: (1) Trans-genik Operatorun GA’ya dogru bir sekilde adaptasy-onunu saglamak ve (2) en alakalı genleri belirlemek. Enalakalı genleri belirlemek icin iki metot kullanılmıstır.Bunlar: K-Ortalamalar (K-means) ve Agırlıklı Orta-lama (Weighted Mean). Bu metotlar, transgenik op-eratorlerin kullanımından onceki ve sonraki yetenek-lerini gen bazında test yaparak en uygun genlerin be-lirlenmesini saglamaktadır. Yapılan hesaplamalar sonu-cunda problemin cozumu uzerindeki en etkili olan genleretki derecelerine gore sıralanmaktadır. Onerilen metot,NP-Hard sınıfında kabul edilen atolye tipi cizelgelemeproblemleri uzerinde degerlendirilmistir. Bu metot kul-lanılarak elde edilen sonuclar, literaturden elde edilenve atolye tipi cizelgeleme problemlerinde yaygın olarakkullanılan farklı GA turleri ve Karınca Kolonisi Algo-ritması (ACO) ile test edilmistir. Bu amacla Delphiprogramlama dili kullanılarak bir yazılım gelistirilmisve tum sonuclar bu yazılım kullanılarak elde edilmistir.Bu calısmada, atolye tipi cizelgeleme probleminde amacfonksiyonu olarak cizelgede makinalara yapılan atamalarsonucunda maksimum tamamlanma zamanını minimizeetmek olarak secilmistir. Sonuclar, transgenik operatorlerile birlikte kullanılan GA’nın, GA’nın arama uzayını dahaiyi hedeflemesi nedeniyle diger tekniklere gore iyi sonuclarurettigini gostermektedir.

4. Karısık Modelli U-Tipi Demontaj HattıDengeleme Problemi Icin Bir Matematik-sel ModelSuleyman Mete (Munzur Universitesi)

Bir urunun kendisini olusturan alt parcalara sistematikbir sekilde ayırma sureci demontaj olarak tanımlanır.Bir urunun demontajı oldukca maliyetli bir istir. Buyuzden bu surecin verimli bir sekilde isleyebilmesi icindemontaj sistemlerinin etkin bir sekilde tasarlanmalarıgerekmektedir. Demontaj hattı dengeleme problemi isedemontaj gorevlerinin sıralı bir istasyon dizisine atanırkengorevler arasındaki oncelik iliskilerinin saglanması ve is-tasyon sayısı, cevrim zamanı gibi bir etkinlik olcutununoptimize edilmesi olarak tanımlanmaktadır. U-tipi hat-lar geleneksel duz hatlara gore bircok avantaja sahip-tir. Demontaj hattını U-tipi olarak dengelemek, aynihattı duz olarak dengelemeye gore daha fazla esnekligisaglayacagından, daha az istasyon sayısı ile dengelemeyapmak mumkundur. Demontaj hattı dengeleme prob-lemi literaturunde duz demontaj hattı dengeleme prob-lemi icin bircok calısma varken, U-tipi demontaj hattıicin yapılan calısma sayısı oldukca azdır. Diger taraftan,

48 / 128


tek modelli hatlarda tek tip urun veya modeller de-montajı yapılırken, karısık modelli hatlarda ise birdenfazla benzer tipteki model aynı anda karısık olarak de-montajı yapılabilmektedir. Bu yuzden, bu calısma kap-samında, karısık modelli U-tipi demontaj hattı dengelemeproblemi icin bir matematiksel bir model onerilmistir.Onerilen model ile karısık modelli U-tipi demontaj hattıdengeleme problemi tanımlanmıs ve sonucları test prob-lemleri uzerinde sınanmıstır. Amac fonksiyonu ise belir-lenen cevrim zamanı ile en az istasyon sayısını bulmaktır.Ayrıca onerilen model literaturdeki gercek problemleriustunde denenmis ve sonucları tartısılmıstır. Elde edilensonuclara gore onerilen matematiksel model kucuk testproblemleri cozumunde etkindir.

PE01


Cok Amaclı/Kriterli Karar Verme

Oturum Baskanı : Gulcin Buyukozkan

1. Butunlesik Cok Olcutlu Karar VermeYaklasımı Ile Bulut Teknoloji SecimiOnerimiDeniz Uzturk (Galatasaray Universitesi)

Gulcin BuyukozkanA. Fahri NegusM. Yaman Oztek

Yeni teknolojilerin hızla gelismesi ve kolay erisilebilirolması ile birlikte Bulut Teknolojileri (BT) guncel birkonu olmaya baslamıs ve nerdeyse her sektorde kendineyaygın bir kullanım alanı bulmustur. BT sayesinde, in-ternet uzerinde buyuk verilerin depolanması kolaylasmısve aynı zamanda bu verilere istenilen zamanda erisimmumkun olmustur. BT Turkiye Standartları Enstitusu(TSE) tarafından 2014 yılında “islemci gucu ve de-polama alanı gibi bilisim kaynaklarının ihtiyac duyu-lan anda, ihtiyac duyuldugu kadar kullanılması esasınadayanan, uygulamalar ile altyapının birbirinden bagımsızoldugu, veriye izin verilen her yerden kontrollu erisiminmumkun hale geldigi, gerektiginde kapasitenin hızlı birsekilde arttırılıp azaltılabildigi, kaynakların kullanımınınkolaylıkla kontrol altında tutulabildigi ve raporlan-abildigi bir bilisim turu” olarak tanımlanmıstır. Ihtiyacduyuldugu kadar kullanılabilmesi, her zaman ve her yer-den erisimin kolaylıgı, buyuk bir altyapı yatırımı gerek-tirmemesi ve azaltılmıs isletme maliyetleri, gunumuzdeBT’nin cogu sektorde tercih edilmesinin baslıca nedenleriarasında gosterilmektedir. Bu avantajlar, isletmelerinmali yapılarını duzenleyerek ve surec verimlilikleriniartırarak rekabet avantajı kazanmalarına yardımcı ol-maktadır. Her sektorde oldugu gibi, saglık sektorundede sureclerin iyilestirilmesi ve tatbikı rekabet avantajıkazanmak icin BT sistemleri kullanıslı ve yenilikci biryaklasım olmaktadır. Ama diger bir yandan, uygun ol-mayan bir BT saglayıcısının secimi tedarik zincirini olum-suz bir sekilde etkileyebilir ve sureclerin zorlasmasınada sebep olabilir. Boyle bir duruma maruz kalmamakicin, sirketin kendi istek ve gereksinimlerini dogru birsekilde belirlemesi ve bu gereksinimler goz onunde bu-lundurularak bir secim yapılması gerekmektedir. Bundanyola cıkarak, bu calısma BT secim surecine cok olcutlukarar verme (COKV) sureci olarak yaklasmıstır. Kararverme yontemi olarak Basit Toplamlı Agırlıklandırma

(BTA) ve EDAS (Evaluation Based On Distance FromAverage Solution) yontemi butunlesik olarak onerilmistir.Karar verme surecini iyilestirmek, karar vericilere kendi-lerini daha rahat ifade etme ortamı saglamak icin veinsanın dogasından gelen belirsizligi ve muglaklıgı kararverme surecine en iyi sekilde yansıtabilmek icin; her ikiyontem de Bulanık Mantık uzantıları ile onerilmistir.BTA yontemi, kolay hesaplama adımları ve etkin bircozum sunma ozelliklerinden dolayı tercih edilmistir.Bu yontem bulanık mantık ile genisletilerek, yontemindilsel verilerle de aynı sekilde cabuk ve etkili sonucsaglaması amaclanmıstır. Diger bir yandan, EDASyontemi ise, grup karar vermeye uygun, uzlasık cozumsunan bir yontem oldugu icin tercih edilmistir. Or-talama sonuca uzaklıga gore secim yapmaktadır ve buyontem bulanık mantık ile genisletilerek BTA’da oldugugibi dilsel verilerle isler hale getirilmesi amaclanmıstır.Her iki yontemin de dilsel verilerle islem yapabilmesi,daha esnek ve verimli bir karar verme surecine sahipolma imkanını saglamıstır. Onerilen butunlesik yontemintest edilmesi icin Turkiye’de saglık sektorunde faaliyetgosteren ABC firmasına en uygun BT saglayıcı secimivaka calısması olarak uygulanmıstır. Bu amacla ilk se-viye secim olcutleri: maliyet, servis kalitesi, satıcı ilebaglantılı ozellikler, yonetim hizmetleri, sistem ozelliklerive bulut guvenligi seklinde altı adet olarak belirlenmistir.Olcutlerde ikinci seviyeye de inilerek, yirmi farklı altolcut de belirlenmistir. Olcutler, yapılan derinlemesineyazın taraması, uzmanlar ve firma calısanları ile belir-lenmistir. Devamında, grup karar verme (GKV) sureciolarak isleyen olcut agırlıklandırması ve ardından da enuygun BT saglayıcı secimi Bulanık EDAS yontemiyleuygulanmıstır. Sonuclar ve ileri calısmalar icin onerilervaka uygulaması sonrasında detaylı olarak verilmistir.

2. E-Devlet Uygulamaları Icin Dijital Olgun-luk ModeliGulcin Buyukozkan

Merve Guler (Galatasaray Universitesi)

Son yıllarda, Turkiye’nin e-Devlet politikası kureselolcekli dijital donusum ve kamu yonetimi reform-ları ile birlikte onemli degisikliklere ugramıstır. E-Devlet; kamu kuruluslarının faaliyetlerini iyilestirmekicin bilgi ve iletisim teknolojilerinin kullanılması an-lamına gelmektedir. Bu dogrultuda, 2011 yılında,Turkiye’de e-Devlet politikalarını sekillendiren iki temelstrateji belgesi hazırlanmıstır. Ilk belge; “2015-2018Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı”, ikincisi ise“2016-2019 Ulusal e-Devlet Stratejisi ve Eylem Planı”olarak adlandırılmıstır. 2016-2019 Ulusal e-Devlet Strate-jisi ve Eylem Planı’nın vizyonu dogrultusunda dortstratejik hedef, sekiz eksen, on uc hedef ve kırk uceylem belirlenmistir. e-Devlet uygulamalarının hay-ata gecirilmesi devletlere bircok fayda saglamaktadır.Bu faydalardan bazıları; kamu hizmetlerinin etkin vedusuk maliyetli bir sekilde sunulması, seffaflıgın art-ması, resmi bilgilere erisimin kolaylasması, hatalarınen aza indirilmesi, mesafelerin ortadan kaldırılması,surekli ulasılabilirlik, maliyet ve zaman tasarrufu, cevredostu, hızlı, verimli ve konforlu uygulama sunulmasıolarak sıralanabilir. Nitekim, dijital donusumun kamualanına entegre edilmesi koklu bir degisim gerektirmek-tedir. Bu sebeple, Turkiye’nin e-Devlet uygulamalarınıbasarılı bir sekilde gerceklestirmesi icin ilk olarak diji-tal donusumde ne seviyede oldugunun analiz edilmesigerekmektedir. Bu calısmada, Turkiye’de e-Devlet uygu-lamalarının dijital olgunluk seviyesini belirlemek icinbir metodoloji sunmak amaclanmıstır. e-Devlet uygu-lamalarının dijital olgunluk seviyesini belirlerken gozonunde bulundurulması gereken cok sayıda faktor ve be-lirsizlik vardır. Bu sebeple, bu calısmada, Cok KriterliKarar Verme (CKKV) yaklasımı ve bulanık mantıkuygulanmıstır. Calısmanın ilk asamasında; dijital ol-gunluk modelinde yer alan faktorlerin agırlıgı bulanıkAHS (Analitik Hiyerarsi Sureci) yontemi kullanılarakbulunmustur. Bulanık AHS yonteminin secilmesinin se-bebi, yontemin esnek, sezgisel, pratik olması ve tutarlılıgı

49 / 128


goz onunde bulundurması olmustur. Ikinci asamada ise;Turkiye’nin e-Devlet uygulamalarının dijital olgunluk se-viyesi belirlenmistir. Calısmada onerilen degerlendirmemodeli, literatur arastırması yapılarak ve uzmanlarıngorusleri alınarak belirlenmistir. Onerilen metodolojininuygulaması yapılarak calısmanın sonucları verilmistir.Calısmanın sonunda ise, gelecek calısmalar icin onerilersunulmustur.

3. Butunlesik Kalite Gocerimi Yontemi IleAkıllı Hastane Binası TasarımıGulcin Buyukozkan

Deniz Uzturk (Galatasaray Universitesi)

Teknolojini gelismesi ile gunumuzde cogu sektor, diji-tallesme, veriyi en verimli sekilde kullanma ve musterininisteklerini en etkin sekilde karsılama gibi konulardakarmasık bir yarısın icine girmistir. Bu yarısta, asılamac musteriye ulasmak, onun isteklerini anlamak veileri teknolojiler ile bu istekleri hayata gecirmek ol-maktadır. Bir malzeme veya urunun uretildigi uretimsektorunde ise musterinin istekleri dogrultusunda hareketederek, bir malzemeyi/urunu ortaya koymak sistematikyaklasımlar uygulayarak mumkun olmaktadır. KaliteFonksiyon Gocerimi (KFG) yontemi bu yaklasımlardanen bilineni ve en cok tercih edileni olmaktadır. KFG,musterinin isteklerini anlamayı, onceliklendirmeyi ve buonceliklere gore urun yaratma surecini uretici icin ko-laylastırmaktadır. Diger bir yandan, hizmet sektorunuele aldıgımızda, burada musteriye ulasmak ve onun mem-nuniyetini saglamak, uretimdeki kadar kesin sınırlarlabelirli degildir. KFG yontemi, bir hizmeti/servisi de iy-ilestirme ve musteri istekleri dogrultusunda sekillendirmeicin kullanılabilir; fakat musteri isteklerinin uretimekıyasla daha belirsiz ve muglak olması, KFG yontemininBulanık Mantık ile butunlesik olarak kullanma gereksin-imini ortaya cıkartmıstır. Bulanık mantık temelliyaklasımlar, belirsizligin ustesinden gelmede ve kararverme surecini daha esnek bir hale getirmede buyuk avan-taj saglamaktadır. Gunumuzde ozel hastane sayılarınında artması ile, bir hizmet sektoru olan saglık sektorundede musteriyi anlama, musteriye yonelik ozel hizmetsunma gibi “kisisellestirilmis” hizmetler rekabet avantajısaglamaya baslamıstır. Hastaneler, musterilerin istekler-ine gore hizmetlerini en son teknoloji ile sekillendirmeyebaslamıslardır ve bu yolda akıllı teknolojilerin hastaneile butunlesik olarak kullanılması kacınılmaz bir sonucolmustur. Bu durumdan yola cıkarak, bu calısmada,gunumuzun ve gelecegin trendlerinden olan akıllı teknolo-jiler kullanılarak akıllı hastane binası tasarımı yap-mak amaclanmıstır. Akıllı sistemler, farklı sistem-lere entegre edilerek, entegre oldukları sistemi iy-ilestirme, etkinlestirme ve surdurulebilir hale getirmeozelligine sahiptir. Akıllı hastane binası kavramındaise, akıllı bina ozellikleri, ozellestirilmis hastane binasıgereklilikleriyle birlestirilerek butunlesik bir bina tasarımıamaclanmaktadır. Bunu gerceklestirebilmek icin, KFGyontemi Ara Degerli Sezgisel Bulanık Kumeler (ADSBK)ile gelistirilmistir. KFG yonteminin ADSBK ile kul-lanılmasının amacı, karar vericilerden kaynaklanan be-lirsizligin ustesinden gelmek ve karar vericilere dilseldegerlendirme ozgurlugu saglayarak, daha etkin ve guclubir karar verme sureci elde etmek olmustur. KFG yontemigenel olarak dort farklı asamadan olusmaktadır ve buasamalardan ilki ve en temeli Kalite Evi (KE)’dir. Bucalısmada tasarım asamasında temeli olusturan KE’ne odaklanılmıstır. KE yontemi ile akıllı hastane bi-nası tasarımı icin, ilk olarak “Musterinin Sesi” (MS)bolumu icin akıllı hastane binası gereklileri belirlenmistir.Bu gereklilikler, karar vericilerden olusturulan gruptarafından, dilsel degerlendirme ile onceliklendirilmistirve bu dogrultuda MS bolumu icin gerekliliklerin onemlerielde edilmistir. Daha sonra “Tasarım Gereklilikleri”(TG) bolumu icin ise, MS’de belirlenen akıllı hastane bi-nası kriterlerini hayata gecirebilmek icin gereken tasarımgerekliliklerinin belirlemesi yapılmıstır. Yapılan literaturtaraması ve konunun uzmanlarından alınan yardım sonu-cunda yirmi farklı tasarım gerekliligi belirlenerek bun-ların onceliklendirilmesi amaclanmıstır. Elde edilen bu

onceliklendirme, musterilerin isteklerini de icinde bulun-durmaktadır ve musteri istekleri dogrultusunda akıllı birhastane binası tasarımı yapmak icin izlenmesi gerekenbir yol haritası olusturmaktadır. Bu calısmada ayrıca;onerilen butunlesik KFG yontemi, bir vaka uygula-masıyla test edilmistir ve bu uygulama sonucunda be-lirlenen yirmi TG arasından: sensorler, nesnelerin inter-neti ve bina sistemlerinin birbirleriyle olan baglantısı enonemli uc tasarım kriteri olarak belirlenmistir. Detaylıbir degerlendirme ve gelecek calısma konuları da calısmaicerisinde verilmistir.

4. Akıllı Saglık Teknolojilerinin Degerlendirilmesi

Gulcin BuyukozkanEsin Mukul (Galatasaray Universitesi)

Dunya genelinde ve ulkemizde nufusun buyuk cogunlugusehirlerde yasamaktadır. Daha kaliteli bir yasam, dahafazla is imkanı ve ozellikle saglık hizmetlerine daha kolayerisim gibi beklentiler ile koyden kente goc oranları hızlaartmaktadır. Artan goc oranları ile birlikte sehirlerdekarsımıza cıkan problemlerin buyuk cogunlugunun saglıkalanında yasandıgı gorulmektedir. Ozellikle ulasımdankaynaklanan problemlerden dolayı yerinde ve zamanındaacil mudahalelerde gecikmeler yasanabilmektedir. Aynızamanda, nufus yogunlugu sebebiyle kentlerde salgınhastalıkların kontrolu zorlasmakta ve kentsel yasamıncevresel etkileri de toplum saglıgını olumsuz olarak etk-ilemektedir. Sehirlesme ile birlikte gelen bu saglık sorun-larının azaltılması, mevcut saglık sistemlerin daha verimli,yenilikci ve akılcı bir sekilde yonetilmesiyle yakındaniliskilidir. Akıllı sehir bilesenlerinden biri olan akıllısaglık, bu sorunları dijital teknolojilerle cozme potan-siyeli yuksek bir yaklasım olarak dunyadaki bircok sehirdeuygulanmaktadır. Akıllı saglık, vatandasların saglıkkosullarının izlenmesine ve iyilestirilmesine yardımcı olanteknolojileri kullanarak saglık hizmetlerinin saglanmasıanlamına gelmektedir. Dogru saglık hizmetlerinin, dogruzamanda, dogru kisilere ve dogru sekillerde uygulanmasıakıllı saglık sistemlerinin en onemli hedeflerinden biridir.Akıllı saglık teknolojileri sayesinde “Buyuk Veri” ile te-davilerin kisisellestirilmesi, “Robot” teknolojisinin tedavive bakımda kullanılması, “Yapay Zeka” teknolojisinindoktorlara destek saglaması vb. gibi etkin saglık hizmet-leri verilmektedir. Bu hizmetleri yerine getirebilmek icinartan talebin daha etkin, guvenli ve cevreci bir sekildekarsılanması amacıyla saglık sistemlerinin dogru diji-tal teknolojiler ile entegre edilmesi gerekmektedir. Bukapsamda, akıllı saglık teknolojilerinin degerlendirilmesi,karma yapısı ve bircok farklı kritere sahip olması sebe-biyle Cok Kriterli Karar Verme (CKKV) problemi olarakele alınmaktadır. Bununla birlikte, bilginin yetersiz vebelirsiz oldugu durumda degerlendirme yapmak ve sis-tem ile ilgili karar vermek uzmanlar icin zorlasmaktadır.Bu sebeple, bu calısmada, karar verme problemini dahagercekci ve esnek bir sekilde degerlendirebilmek icin bu-lanık dilsel yaklasım kullanılmaktadır. Bu yaklasım, uz-manların karmasık ve belirsiz durumlarda karar vermesureclerini kolaylastırmaktadır. Bu calısmanın amacı,akıllı saglık teknolojilerini degerlendirmek icin analitikbir yontem olan butunlesik bulanık CKKV yaklasımınısunmaktır. Bu dogrultuda yazın taraması ve uzmangorusleri sonucunda akıllı saglık sistemleri icin teknolojianalizi yapmamızı saglayacak bir model olusturulmustur.Olusturulan modelde kriterlerin onem derecesi icin bu-lanık Analitik Hiyerarsi Sureci metodu, akıllı saglıkteknolojilerinin onceliklendirilmesi icin ise bulanık CO-PRAS (COmplex PRoportional ASsessment) metodu kul-lanılmakta ve elde edilen sonuclar yorumlanmaktadır.

PE01


50 / 128




1. Yurtdısı Egitim Kararı Icin Cok AsamalıCozum YaklasımıBurak Koksal (Eskisehir Teknik Universitesi)

Zeliha Ergul (Eskisehir Teknik Universitesi)

Zeynep Idil ErzurumZehra Kamıslı Ozturk

Bireyler yurtdısında egitim alma surecinde egitim turusecimi, ulke secimi, kurum secimi gibi birden fazla kararproblemi ile karsılasabilir. Bu karar problemlerindecok sayıda farklı olcutun goz onunde bulundurulmasıgereklidir. Bireylerin tercihleri goz onunde bulunduru-larak, durumları, istekleri ve ihtiyacları dogrultusundayuzlerce secenekten onlara uygun olanların sunulmasıve onların seciminde yardımcı olunması, kaynaklarınyerinde kullanılmasında kuskusuz faydalı olacaktır. Budurum, hem basvuru surecinin hem de egitim surecininbireyler acısından daha verimli ve faydalı gecmesinisaglayacak ve kendileri icin en uygun tercihi yaparkenonlara buyuk kolaylık saglayacaktır. Bu calısmada,yurtdısına egitim almak (lisans, yuksek lisans veya ya-bancı dil egitimi) icin gidecek bireylerin ulke secimindeolası degerlendirme olcutleri yurtdısı egitim danısmanlarıile yuz yuze gorusulerek ve aynı zamanda literaturde yeralan veriler incelenerek belirlenmistir. Calısmanın ilkasamasında, egitim danısmanlarının aday bireye uygunolan ulkeleri belirlemesi icin filtre asaması gelistirilmistir.Filtre asamasında adayların belirli ozellikleri ile uyumsaglamayan vize politikalarına sahip ulkeler ile adaylarınistedigi olanakları(belirli bir egitim turu, yasam sartlarıgibi) karsılamayan ulkeler belirlenmistir. Bu sekilde,adayın degerlendirecegi ulke sayısı sınırlandırılmıstır.Ikinci asamada ise cok olcutlu karar verme tekniklerindenbiri olan Analitik Hiyerarsi Sureci yontemi ile birey-lerin farklı olcut ve alt olcutler temelinde bireyselyargılarını da kullanarak kendilerine uygun olan ulkesıralamasını almaları saglanmıstır. Pilot uygulama icin biryurtdısı egitim danısmanlık firması ile birlikte calısılmıs,onerilen sistemin etkinligi kurum calısanları ile birliktedegerlendirilmistir.

2. Baslangıc Egitim Ucagı SecimininAhp, Topsis Ve Vikor Yontemleri IleDegerlendirilmesiErhan Berk (Milli Savunma Universitesi)

Selim Kasa

Gunumuz hava kuvvetlerindeki pilotların yetistirilmesindebaslangıc egitim ucagının rolu cok onemli bir yer tut-maktadır. Bunun bilinciyle hareket eden karar veri-ciler en iyi baslangıc egitim ucagını tedarik etmek is-temektedirler. Alternatifler arasından en iyi baslangıcegitim ucagının belirlenmesi ise literature baktıgımızdacok kriterli bir karar verme problemidir. Boylelikle bucalısmada, nitel ve nicel kriterler goz onunde bulun-durularak en uygun baslangıc egitim ucagının secimihedeflenmistir. Calısmada en uygun baslangıc egitimucagının secilmesi icin, yedi kriter goz onunde bulunduru-larak en uygun alternatifin belirlenmesi amaclanmıstır.Calısmanın yontemi dogrultusunda, ilk olarak literaturarastırması ve uzman gorusleri degerlendirilerek baslangıcegitim ucagının secim kriterleri belirlenmistir. Ardından,Saaty’nin 9 onem skalası kullanılarak alan uzmanlarıylayapılan anket sonucunda kriterlerin agırlıkları AHP(Analitik Hiyerarsi Sureci) yontemi ile hesaplanmstır.AHP yontemiyle alınan kriter agırlıkları TOPSIS (Tech-nique for Order Performance by Similarity to Ideal So-lution) ve VIKOR (VIseKriterijumska Optimizacija I

Kompromisno Resenje) yontemleri kullanılarak cesitliulke hava kuvvetlerinin hali hazırda kullandıkları yediadet baslangıc egitim ucagı alternatifi degerlendirilmistir.TOPSIS uygulamasında kriterler ve alternatifler sabittutularak cozum islemi bu yontemle ele alınmıstır.TOPSIS uygulama adımları Excelde formulize edilerekcozumlenmistir. AHP hiyerarsisinde ele alınan yapı buyonteme karar matrisi seklinde uyarlanmıstır. Kriterlerinonem dereceleri AHP’de belirlenen onem dereceleridir.Bulunan sıralama sonucları birbirlerine buyuk orandabenzerlik gostermektedir.

3. Ahp Ve Topsis Yontemleri Ile Otomo-tiv Plazasının Optimum Tesis Yeri SecimiKararının VerilmesiYasin Galip Gencer (Yalova Universitesi)

Gizem SelcukKarar verme olgusu, karar vericilerin bir cesit riskler ve be-lirsizlikler altındayken uygun olan secimi yapmasıdır. Lit-eraturde bircok ornegi bulunan; sirketlerin surdurulebilirbasarısı icin akademik calısmalardan faydalanılmasınınbir ornegi olan bu calısmada Turkiye’nin en cok satılanmarkalarından birinin, Guney Marmara bolgesinde bu-lunan bir ilimiz icin yapılacak olan bayilik yatırımınınyeri icin dogru kararın verilmesi amaclanmıstır. Budogrultuda bir otomotiv plazasının optimum tesis yeriseciminin oneminden ve bu secim icin gerekli olanyontemlerden bahsedilecektir. Calısmanın sonucundamatematiksel yontemlerden (AHP ve TOPSIS) fay-dalanılarak ulasılan sonuclar karar vericilerle paylasılacakve dogru karar verilmesi acısından destek alınacaktır.Tesis kurulmak uzere secim yapılacak alternatifler gercekozellikleriyle yatırım yapılacak arsaları gostermektedir.Calısmamız gercek bir sirketin yatırım kararında sayısalyontemlerden yararlanılmasıyla literature katkı saglamayıhedeflemektedir. Sonuc olarak 5 kriterli ve 9 alternatifliolan problemimizin hesaplamalarının cıktıları karar vericisirket yoneticileri ile paylasılmıs ve yatırımın basarısıacısından onlara yonlendirilmistir. Calısmada bilirkisigorusleri alınarak karar vericilere optimum tesis yerinisecebilmeleri acısından literaturde belirtilen karar vermeyontemleri uygulanılarak destek olunmustur. Bu sayedeideal tesis yerinin seciminde kendilerinin de uzun vadeliyatırım riski aldıkları bu kararın dogrulugu acısındandestek olunmustur. Alternatiflerden ust sırada yer alan-ları sirket yetkilileri ile paylasılmıs ve tesisin yatırım yeriicin calısmamızda onde gelen alternatif secilmistir. Bucalısmayla hem gercek hayattan bir vakada akademikcalısmadan faydalanılması ile sirketlere destek olunmus,hem de literature katkı saglanmıstır.

4. Kamu Yatırım Projesi TekliflerininBulanık Analitik Hiyerarsi Sureci IleOnceliklendirilmesiMehmet Baha Karacolak (Hacettepe Universitesi)


Devlet tarafından uretim, ulasım, iletisim, enerji vealtyapı gibi toplumun ortak yararlanacagı hizmet-lerin surekliliginin saglanması ve kalitesinin artırılmasıamacıyla yapılan harcamalara kamu harcamaları den-mektedir. Bu harcamalar yoluyla toplumun ekonomik vesosyal refah duzeyini artırmak uzere devlet tarafından karamacı gudulmeden gerceklestirilen yatırımlara da kamuyatırımları denmektedir. Ulasım, enerji, iletisim, uretim,saglık, egitim ve adalet gibi hizmetlerin gerceklestirilmesiile bu hizmetlerin devamlılıgını saglamak uzere yapılaninsa, yenileme, bakım ve onarımlar ile temin edilencesitli donanımlar kamu yatırımlarına ornek olarak ver-ilebilir. Tum ulkeler, ozellikle Turkiye gibi gelismekte olanulkeler, sınırlı kaynaklarının etkin kullanımını saglamakuzere dogru yatırım kararları vermek zorundadır. Bunedenle gerceklestirilecek tum yatırım projeleri, bu pro-jeleri olcebilen ve oncelik sırasına koyabilen yontem vemodeller aracılıgıyla analiz edilmelidir. Ancak, mev-cut uygulamada cesitli alanlarda gerceklestirilmek iste-nen ve pek cok acıdan birbirlerine gore ustunlukleri ve

51 / 128


zayıflıkları bulunan yatırım projelerine iliskin tekliflerinonceliklendirilmesi ve secilmesinde, bahse konu ustunlukve zayıflıkları da degerlendirebilen sayısallastırmayadayalı nesnel bir yontem kullanılmamaktadır. Bubaglamda, ulke, sektor ve turune bakılmaksızınproje tekliflerini degerlendirebilen yeni bir modelvasıtasıyla bu secim surecinin kalitesinin iyilestirilmesive boylece dogru projelere kaynak aktarılmasınısaglamak amacıyla bir arastırma gerceklestirilmis vebir model ortaya konmustur. Soz konusu modeliki asamadan olusmaktadır. Ilk asamada, tekliflerindegerlendirilmesinde kullanılmak uzere bir kriter setigelistirilmis ve bu kriterlerin agırlıklandırılması amacıylabulanık AHP analizi gerceklestirilmistir. Ikinci asamada,karar vericinin oneriyi, kriterleri karsılama acısından in-celeyerek her bir kriter icin 1 veya 0 puan atadıgı veboylece proje teklifine iliskin bir oncelik skorunun hesa-plandıgı bir yontem gelistirilmistir. Her bir proje teklifiicin hesaplanan oncelik skorları kullanılarak proje tek-lifleri onceliklendirilebilmektedir.

PE01


Lojistik

Oturum Baskanı : Serpil Erol

1. Integrated Transportation And InventoryModelsAlyssa Mosca

Navneet VidyarthiAhmet Satir (Concordia University)

As decision-making practices in industry shift from iso-lated, unilateral department decisions to multi-party sup-ply chain planning, integrated modelling techniques haverisen in popularity. Integrated Transportation and Inven-tory (ITI) models developed over the last two decadesfor various supply chain configurations are reviewed. Adiscussion on the methodology used in article selectionis provided. The ITI models are classified as: i)generalITI models, ii) ITI models with lot sizing, iii) ITI modelswith routing and iv) special topics in ITI models (trans-portation policy and mode selection; vendor managedinventory; environmental concerns). The models reportedin the literature is then further classified into: i) modelformulation type, ii) solution methodology, iii) supplychain configuration, iv) product specifications, and v)transportation specifications. Recurring topics in ITImodels are discussed and those growing in popularityare identified. Research gaps are highlighted with a fo-cus on further aligning academic interests with currentand emerging industry practices. In this context, theITI model developed to address one of these gaps is dis-cussed in terms of piece-wise transportation costs wherethe calculation of less-than-truckload transportation costsis based on a step-wise function of weight. The details forsuch cost calculations are provided. An experimentationmethodology for the model developed is argued.

2. Competitive Intermodal Hub LocationProblem With Endogenous Pricing

Mohammad Reza Mousavi Almaleki (TOBB

Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Salih Tekin

Gultekin Kuyzu

Road transportation has successively captured the trans-portation market. Massive amounts of flows are movingthrough road network, which is resulting in an unsustain-able economy with congestion and environmental prob-lems. In order to achieve a more sustainable environment,inter-modality can be planned in logistics networks. Traintransportation is one of the smooth ways of transporta-tion in several ways. It can reduce the congestion andalso it is more cost effective. In order to be able to utilizethe economy of scale and reduce the transportation costin the logistics network, hubs can be established in somepoints of the network. Understanding the transition of de-mand under a competitive intermodal hub location modelwould be aim of this study. One of the most importantfactors in customer behavior is the price that the firm ischarging and it is more reasonable to model the demandas a function of price. Operational optimization is beingdone through analyzing consumer’s behavior and her sen-sitivity to price. Optimal pricing and market share of therail which are the results of operational level of our modelare computed based on the first strategic optimizationby solving the discrete choice logit model. As the natureof the discrete choice logit model suggests, solving theoperational level of our problem would result in domina-tion of profit maximizing over market share maximization.

3. Ulasım Aglarında OperasyonelDayanıklılıgın Arttırılması Icin Uc DuzeyliOperator-Saldırgan-Operator Modelleri

Hande Kucukaydın (Mef Universitesi)

Necati Aras

Buyuk sehirlerde kritik altyapı aglarına yapılan insankaynaklı saldırılar, agların bilesenlerini kısmen ya datamamen islemez duruma getirip hizmet sunma kabiliyet-lerini dusurduklerinden onemli aksamalara sebep olurlar.Bu tarz saldırılara terorist faaliyetler ve siber saldırılarornek olarak verilebilir. Rassal olmayan bu saldırılar,akıllı bir etmen tarafından gerceklestirildiginden yasananaksamaların ve zararın boyutu da buyuk olmaktadır.Bu calısmada kritik altyapı aglarından olan bir ulasımagının bilesenlerinin, akıllı bir etmen karsısında op-erasyonel dayanıklılıgının arttırılmasına odaklanılmıstır.Boyle bir agın bilesenleri ise istasyonlar ve aradakibaglantı yollarıdır. Bu bilesenlerin hangilerinin op-erasyonel dayanıklılıgının arttırılması gerektigine kararverebilmek icin iki farklı uc duzeyli matematikselmodel gelistirilmistir. Bu modellerin ilk duzey oyun-cusu dayanıklılıgı arttırmak icin hangi bilesenlerin ko-runacagını/saglamlastıracagını belirlemek isteyen sistem

operatorudur. Ikinci duzey oyuncu ulasım agında enbuyuk aksamaya yol acmak amacıyla hangi bilesenleresaldırı duzenleyecegine karar veren sanal saldırgandır. Sonolarak ucuncu duzey oyuncu, saldırgan bilesenlere zararverdikten sonra agdaki akısı eniyi calısacak sekilde tekrarduzenlemeye calısan sistem operatorudur. Iki modelin bir-birinden farkı, ilkinde yapılan saldırıların tam, ikincisindeise kısmi olabilmesidir. Tam saldırı sonrasında bir bilesentamamen hizmete kapatılırken kısmi saldırı sonrası dahadusuk bir kapasite ile hizmet vermeye devam edebilmekte-dir. Ilk modeli cozmek icin ilk once en alt iki duzey prob-lem, ucuncu duzey problemin duali belirlenerek tek duzeyeindirgenmistir. Boylelikle tam saldırı iceren uc duzeylimatematiksel modelin esdeger iki duzeyli formulasyonuelde edilmistir. Kısmi saldırı iceren ikinci modeli cozmekicin bu sefer en alt iki duzey problem, ucuncu duzey prob-lemin Karush-Kuhn-Tucker eniyilik kosulları yazılaraktek duzeye indirgenmis ve bu model icin de esdegerbir iki duzeyli formulasyon elde edilmistir. Daha sonrabu iki esdeger formulasyona iyi bir olurlu cozum bul-mak icin iki tabu arama sezgiseli onerilmistir. Onerilensezgiseller aramayı ilk duzey problemin oyuncusu olansistem operatorunun koruma/saglamlastırma degiskenleriuzerinden ust duzey problemde gerceklestirmektedir.

52 / 128


4. A Trilevel R-interdiction Multi-depot Ve-hicle Routing Problem With Depot Protec-tion And Customer SelectionMir Ehsan Hesam Sadati (Istanbul Kultur Universitesi)

Deniz AksenNecati ArasThe protection of critical facilities in supply chain net-works attracts increasing attention in the OR community.Critical facilities refer to physical assets such as bridges,railways, terminals, hospitals, power stations, and trans-portation hubs among others. In this study we introducea trilevel optimization problem for the determination ofthe most critical depots in a multi-depot vehicle routingnetwork. The problem is modelled as a ‘defender-attacker-defender’ game from the perspective of the defender whoneeds to protect a limited number of depots on an exist-ing network against interdiction by an adversary agentwhom we designate as the attacker. The attacker’s objec-tive is to inflict the maximum disruption on this networkby annihilating a certain number of unprotected depotsbeyond repair. We refer to this problem as the trilevel r-interdiction selective multi-depot vehicle routing problem(3LRI-SMDVRP). The defender is the decision maker inthe upper level problem (ULP) who decides which de-pots to protect. In the middle level problem (MLP), theattacker chooses r depots to interdict among the unpro-tected ones. Finally, in the lower level problem (LLP),the decision maker is again the defender who optimizesthe vehicle routes and thereby selects which customersare to be served in the wake of the depot interdictions.All three levels of the problem have an identical objectivefunction which is comprised of three cost components. (i)Operating or acquisition cost of the vehicles. (ii) Travel-ing cost incurred by the vehicles. (iii) Outsourcing costdue to unsatisfied demand of customers. The defenderaspires to minimize this objective function while the at-tacker tries to maximize it. As a solution approach to thistrilevel discrete optimization problem, we resort to smartexhaustive enumeration for the ULP and MLP. For theLLP we implement a hybrid metaheuristic method com-bining Variable Neighborhood Descent and Tabu Searchheuristic (VND-TSH) techniques adapted to the selec-tive multi-depot VRP. Our results are obtained on a setof 3LRI-SMDVRP instances that are synthetically con-structed from standard MDVRP test instances existingin the literature.

PE01


Saglık sistemleri uygulamaları

Oturum Baskanı : Ibrahim Ethem Tarhan

1. Patient Classıfication Considering TheRisk Of Restenosis After Coronary StentPlacementHalenur Sahin (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Serhan DuranErtan YakıcıMahmut Sahin

Aging and some lifestyle habits cause plaque accumu-lation in the blood vessels of the heart and this causesnarrowing of the arteries. Stents are tiny wire meshtubes which are used in balloon angioplasty to keep thevessels open. However, the stented vessel has a risk of

re-narrowing due to the recovery response of the stentedvessel segment and this is called in-stent-restenosis. Theobjective of this study is classifying patients according totheir risks of restenosis. For this purpose, first a utilitesadditives discriminates model called parametrized classifi-cation model is developed, then to improve the classifica-tion performance of this model, a non-dominated sortingbased multi-objective evolutionary algorithm (NSGA-II)is implemented. Finally, computational experiments areconducted with real life data to demonstrate the effi-ciency of proposed methods. It is observed that, althoughPCM+NSGA-II has weaker performance in true positiveclassification, it has better prediction results in true neg-ative and total true classification rates. Also it is notedthat, a greater training sample is more advantageous inobtaining higher true prediction rates, while keeping theratio of positive to negative observations close to one mayhelp to obtain balanced results in terms of true positiverates and true negative rates when the number of positiveobservations are scarce.

2. Kuzey Kıbrıs Turk Cumhuriyeti’NdeHizmet Veren Engelli MerkezlerindeCalısanların Tukenmislik DuzeylerininIstatistiksel Analizi

Burcu Toker (Bahcesehir Cyprus University)

Kuzey Kıbrıs Turk Cumhuriyeti’nde toplam 5600civarında engelli birey bulunmaktadır. Tum engelgruplarının hayatını engelsiz ve esitlikci bir duzeyeyukseltebilmek amacıyla kamu ve ozele ait engelli merke-zleri hizmet vermektedir. Bu merkezlerde etkili ve verimlibir hizmet sunmanın en onemli gereklerinden biri, per-sonelin yasamakta oldugu psikolojik, sosyal ve ekonomiksorunların cozumlenmesidir, cunku bu kisilerin, hizmetverdikleri engelli bireylerin ve ailelerinin yasam kaliteleriuzerinde onemli bir etkisi vardır. Tukenmislik insanlarladogrudan iletisim icinde olan mesleklerde calısan birey-lerin insanlara karsı duyarsızlasmaları, mesleki acıdanmemnuniyetsiz olmaları, kisisel basarı ve yeterlilik duygu-larında azalma ve tukenme seklinde kendini gosterir.Tukenmislik ilk olarak calısma sırasında gorulen yorgun-luk, hayal kırıklıgı ve is bırakma ile ilgili durumutanımlamak icin ortaya atılmıstır. Son yıllarda, KuzeyKıbrıs Turk Cumhuriyeti’ndeki engelli merkezlerindecesitli gorevlerde calısan insanların bircogu tukenmisliksendromuyla karsı karsıya kalmıs, idealist duygularlabasladıkları mesleklerinden bezmis bir duruma gelmistir.Bu durum, engelli bireylerin ve ailelerinin yasam kalitesininegatif yonde etkilemektedir. Bu calısmada, bu sorunlargoz onune alınarak Kuzey Kıbrıs Turk Cumhuriyeti’ndehizmet veren engelli merkezlerinin calısanlarının, calısmakosullarından memnuniyet ve tukenmislik duzeylerini be-lirlemek ve demografik degiskenler ile bazı degiskenleracısından tukenmislik duzeylerinin durumunu ortayakoymak hedeflenmektedir. Bu amacla, calısanlaraMaslak Tukenmislik Olcegini iceren anket uygulanmısve tukenmislik duzeyleri istatistiksel olarak incelenmistir.Calısmanın sonuclarının, Kuzey Kıbrıs Turk CumhuriyetiBasbakanlıgı bunyesinde ilk defa 2018 yılı sonunda ku-rulan Engelliler Koordinasyon Kurulu’nun tum engelgruplarına iliskin politikalar ve stratejiler gelistirilmesicalısmalarına bilimsel veri destegi saglayarak katkı koy-ması hedeflenmistir.

3. Eczacılık Sektorunde Yapay Sinir Agları VeZaman Serileri Analizi Ile Talep Tahmini

Hande Nasuhoglu (Maltepe Universitesi)

Onder TombusAyse Cilacı Tombus

Dogru ve guvenilir talep tahminleri isletmelerin ver-imliligin artmasında onemli rol oynamaktadır. Hersektorde oldugu gibi saglık sektorunde yer alan eczanel-erde de talep tahminleri stok maliyetlerinin kontrolu icin

53 / 128


onemli bir yer tutmaktadır. Eczanelerin etkin ve ver-imli calısabilmesi icin stoklarının duzgun olması gerek-mektedir. Ihtiyac oldugunda stokta olmayan ilac prob-lem olustururken, cok miktarda stoklanan ilacta ser-mayeyi olumsuz yonde etkilemektedir. Stoklara yapılanyatırımın asırı olması hem sermayenin atıl kalmasına hemde ilacların miadının gecmesine neden olabilmektedir. Bucalısmanın amacı, Istanbul’da bir eczaneden alınan satısverileri ile ilac satısının talep tahminini belirlemektir. Bukapsamda yapay sinir agları ve zaman serileri analizindenhareketli ortalama, ussel duzeltme, ikili ussel duzeltmeve Holt-Winters yontemleri kullanılmıstır. Yapay siniragları, yapay zeka tabanlı bir yontem olup, son zaman-larda gelismesiyle birlikte talep tahmin uygulamalarındada kullanımı artmıstır. Yapay sinir agları, istatistikselverileri kullanarak, faktorler arasındaki iliski ve dere-celerini ogrenerek gelecege yonelik tahminler yapabilmek-tedir. Klasik talep tahmin yontemlerinden olan zamanserileri analizi, belirli sureler icinde verilerin periyodikbir sekilde istatistiksel olarak incelenmesini ve gelecekdonemlerin tahmininin elde edilmesini saglamaktadır. Bucalısmada, Istanbul’da bir eczaneden alınan 100 urunicin Ocak 2015 ve Aralık 2018 arasındaki satıs verileriile belirlenen yontemler R tabanlı olan RStudio pro-gramı kullanılarak talep tahmini yapılmıstır. Boylece,eczanede secilen urunlerde ilac satısının tahmin sonuclarıelde edilmistir. Tahminleme sonucları ve gercek degerlerarasında hata degerleri MSE yontemiyle hesaplanarak, enaz hata degerini veren tahmin yontemi secilmistir. Sonucolarak tahminleme yaparken hangi urunde hangi tahminyontemini kullanacagımız elde edilmistir. Tahminlemesonucunda urunlerin cogunlugunda yapay sinir aglarınındaha iyi sonuclar verdigi gorulmustur.

4. Hasta Ve Hasta Yakınları TarafındanSaglık Calısanlarına Karsı UygulanmaktaOlan Siddet Vakalarının Nedenleri VeCozum Onerileri

Ibrahim Ethem Tarhan (Istanbul Kultur Universitesi)

Ulkemizde her gecen gun hekimlere hastalar tarafındansozlu ve fiziki saldırılar yapılmaktadır. Basında yer alanolumle ve agır yaralanmalarla sonuclanan benzer vakalarınartıs gostermesi toplumumuzda buyuk uzuntulere ne-den olmaktadır. Bu sosyal problemi iyilestirmek icinegitim sistemimizi yeniden gozden gecirmekte faydavardır. Ilkokul, ortaokul ve lisedeki ders programlarıile tıp fakultelerindeki ders programlarına iletisim, insaniliskileri, davranıs bilimi, is etigi ve hukuk derslerinin de-vreye sokulması, mevcut olan benzer derslerin sayılarınınarttırlması hekim, hasta ilisikilerini olumlu yonde etk-iliyebilecek, sozu gecen tatsız vakaların azalmasına nedenolabilecektir. Ikinci onemli husus ise; ozellikle kamusaglık kuruluslarındaki doktorlara uygulanan calısmayontemleridir. Ornegin, hasta randevuları 3 ve 5 dakikakısa sureli aralarla planlanmakta, doktorlar bir gundeyuze yakın hastayı muayene etmek zorunda kalmak-tadır. Ayrıca, ozellikle cerrahların nobet surelerinde ikigune yakın bir sure boyunca calısmalarına devam ettir-ilmeleri; saglık hizmetlerinin kalitesini dusurdugu gibi,cerrahların da calısma motivasyonlarını olumsuz yondeetkilemektedir. Ucuncu onemli husus ise; hekimlerin vehastaların saglık hukuku acısından hakları ve sorumlu-lukları hakkında yeterli bilgiye sahip olabilmeleri icin,hastane yonetimlerinin egitim programları duzenlemesive bu konuyu gundemlerinde en on sırada tutmalarıile birlikte, sozu gecen iyilestirme calısmalarının sureklitakibini ve degerlendirmelerini saglamalıdırlar. Bucalısmada, ulkemizde saglık calısanlarına karsı uygulan-makta olan siddet vakalarının nedenleri arastırılacak vecozum onerileri sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: hekimve hasta iletisimi, tıp fakultelerinde uygulanabilecekyeni ders programları, saglık hukuku, hekimlerin calısmakosulları

PE01



Oturum Baskanı : Mehmet Gulsen

1. Ulkelerin Olum Nedenlerinin KumelemeAnalizi Ile IncelenmesiCem Gurler (Yalova Universitesi)

Mehmet Caglar (Yıldız Teknik Universitesi)

Onur Onay (Istanbul Universitesi)

Dunyanın farklı ulkelerinde yasanan olaylar, hastalıklar,alıskanlıklar, sosyal ve ozel yasam gibi kavramlarınyanında yasanılan omrun kalitesi, sunulan maddi veegitime ulasma imkanları, bireyin yası ve genetigigibi daha bircok etkenin insan omru ve olum nedeniuzerinde etkili oldugu soylenebilir. Buradan hareke-tle ulkeler arasında yasanan olumler acısından birbenzerlik olup olmadıgı arastırma sorusu olarak be-lirlenmistir. Saglık Olcumleri ve Degerlendirme En-stitusu (Institute for Health Metrics and Evaluation)verilerine gore 2015 yılında 54.15 milyon olum meydanagelmis ve bu olumlerin %71’i bulasıcı olmayan hastalık,%20’si bulasıcı, yeni dogan, beslenme hastalıkları vekalan %9’u yaralanmalardan kaynaklanmıstır. Ayrıcaolumler yasa gore gruplandıgında, yasanan olumlerin%46’sını 70 yas ustu, %27’sini 50-69 yas grubu aralıgında,%15’ini 15-49 yas aralıgında, %10’luk kısmını ise 5 yasaltı grup olusturmaktadır. Yapılan calısmada, farklıulkelerdeki kisilerin cesitli olum nedenleri dikkate alınarakulkelerin gruplandırılması ve olum nedenlerinin ulkelerinInsani Gelisme Duzeyine (IGD) gore farklılık gosteripgostermediginin incelenmesi amaclanmıstır. Analizde;168 ulke ve bu ulkelerin olum nedenlerini gosteren28 farklı degiskenin 2015 yılı verileri kullanılmıstır.Ulkelerin olum nedenlerine gore gruplanması amacıylakumeleme analizinde, hiyerarsik olmayan kumeleme anal-izi yontemlerinden k-ortalamalar yontemi kullanılmıs olupkume sayısı 6 olarak belirlenmistir. Kumeleme analizin-den sonra ulkelerin IGD’lerine gore hangi kumede yeraldıkları incelenmistir. Ayrıca olum nedenleri ile ulkelerinIGD arasında bir iliski olup olmadıgı arastırılmıstır.

2. Cok Boyutlu Olcekleme Ve Veri ZarflamaAnalizi Yontemleri Ile Saglık Alanında Ret-rospektif Bir CalısmaEda Cakmak (Baskent Universitesi)

Mehtap Akcil Ok

Amac: Bu calısma, Turkiye’deki illerin saglık alanındakaynaklarını kullanımının etkinliginin yıllar icindekidegisimini incelemek ve iller arasındaki benzerlik vefarklılıkları gostermek amacıyla retrospektif bir calısmaolarak gerceklestirilmistir. Yontem: Saglık hizmetlerindeetkili ve verimli hizmet verebilmek icin hastanelerinmevcut kaynaklarını ne derece iyi kullandıgı oldukcaonemlidir. Saglık alanında illerin performanslarınınetkinliginin degerlendirilmesi icin birden fazla girdiyive cıktıyı kullanarak karar verme birimlerinin gorelietkinligini olcen dogrusal programlama modeline dayalıparametrik olmayan bir yontem olan Veri Zarflama Anal-izi (VZA) yontemi kullanılmıstır. Iller arasındaki uzaklıkolculerinden yararlanarak en az boyutla aralarındaki iliskiyapısını gostermek amacıyla gozlem degerlerinin boyut-ları indirgenerek, uzaklık olculerinden yararlanılarak

54 / 128


gozlemler arasındaki iliskiyi gosteren Cok BoyutluOlcekleme (CBO) yontemi kullanılmıstır. VZA mod-elinde girdi ve cıktı degiskenlerinin belirlenmesi oldukcaonemlidir ve bu baglamda literaturde saglık alanındayaygın olarak kullanılan girdi ve cıktı degiskenleri be-lirlenmistir. Girdi degiskenleri; yatak sayısı, yogunbakım yatak sayısı, uzman hekim sayısı, pratisyen hekimsayısı ve hemsire sayısıdır. Cıktı degiskenleri; has-tanede yatılan gun sayısı, yatan hasta sayısı ve ameliyatsayısı olarak belirlenmistir. Saglık Bakanlıgı SaglıkHizmetleri Genel Mudurlugu’nun yayınlamıs oldugu 2015-2017 yılları arasındaki veriler kullanılarak illerin etkin-lik degerleri, etkin olmayan iller icin cıktı/girdi oran-larında etkinliklerinin nasıl artırılacagı ve illerin etkinkonuma gelebilmesi icin referans alması gereken illerkarsılastırmalı olarak gosterilmistir. VZA modellerinden(Charnes-Cooper-Rhodes) tarafından gelistirilen CCRmodeli kullanılmıstır. Analizler EMS 1.3 ve IBM SPSS25.0 paket programları ile gerceklestirilmistir. Bulgular/-

Sonuc: Bu calısmada CBO analizi ile iller arasındakiuzaklıklar hesaplanarak bu uzaklıkların uyumu, stresdegeri ve acıklayıcılık katsayısı ile degerlendirilmistir.Farklı yıllara gore CBO analizi sonucunda iki boyutlu uza-yda stres degerleri incelendiginde ve stres degerinin 0,00- 0,025 arasında olması tam uyumu gosterdiginden dolayıillerin orijinal uzaklıklara uyumlulugu tam uyum olarakelde edilmistir (stress degeri¡0,025). Acıklayıcılık kat-

sayısı, CBO modelinin veriye ne kadar uyum gosterdiginigosteren bir olcudur ve bu stres degerleri illeri %100oranında acıklamaktadır. Calısmadaki 8 degisken CBOanalizi ile iki boyuta indirgenip grafigi incelendiginde iseAnkara ve Istanbul illeri belirgin bir sekilde diger illeregore daha uzak konumdadır. VZA yontemi ile illerinetkinlikleri yıllara gore karsılastırıldıgında tum yıllardaetkinlik degeri %100 olan iller Edirne, Elazıg, Erzurum,Gaziantep, Isparta, Kayseri, Samsun, Usak, Bartın, Kilisve Osmaniye illeridir. Yıllara gore etkinligi artan ve%100 olan iller ise Agrı, Amasya, Ankara, Aydın, Bitlis,Cankırı, Denizli, Gumushane, Kutahya, Nigde, Ordu,Rize, Yalova ve Duzce illeridir. Anahtar Kelimeler: CokBoyutlu Olcekleme, Veri Zarflama Analizi, Saglık, Etkin-lik Degerlendirmesi

3. Yapay Sinir Agları Ile Yumurta Satıs Tah-miniBirol Yuceoglu (Migros T.A.S.)

Omer ZeybekDefne Idil EskiocakBuse MertBu calısmada Migros T.A.S. bunyesindeki farklı paketbuyukluklerine ve ozelliklere sahip yumurtaların gele-cek 15 gune yonelik satıs ongoruleri uretilmektedir.Gerceklestirilen calısmada farklı paket buyukluklerinesahip yumurtalar, normal ve ozel (serbest gezen, vita-minli, organik gibi) ile markalı ve ozel markalı (privatelabel, Migros markası ile satılan) olarak gruplandırılıpcirosu yuksek olan her bir grup icin ongoru modelleriolusturulmaktadır. Calısmanın ilk kısmında problemve satısı tahmin edilecek urun gruplarının ozellikleriacıklanmaktadır. Ikinci kısımda tahminde kullanılacakyumurta borsasındaki yumurta fiyatları gibi dıs kaynaklıveriler ve tahmin modellerine eklenen ic kaynaklı verilerile ilgili bilgi verilmektedir. Bu kısımda aynı zamandaveri hazırlıgı asamasında gerceklestirilen verinin temizligive standardizasyonu gibi adımlardan da bahsedilmekte-dir. Aynı zamanda satıs rakamları birbirinin satısını etk-ileyebilecek ve birbirinin ikamesi sayılabilecek urunler buasamada belirlenmektedir. Yakın boyutlardaki paketlerya da aynı ozelliklere sahip markalı ve ozel markalıurunler bu asamada incelenmektedir. Ucuncu bolumdeolusturulan tahmin modellerinde kullanılan Uzun / KısaSureli Bellek (Long / Short Term Memory, LSTM)mimarisi ve hesaplama ortamı tanıtılmaktadır. Sonolarak farklı urun grupları ile gerceklestirilen tahmin-lerin sonucları sunulmaktadır. Yapay sinir agları ile elde

edilen sonuclar otoregressif tumlesik hareketli ortalamalar(autoregressive integrated moving average, ARIMA)gibi ekonometrik modellerle gerceklestirilen ongorusonuclarıyla karsılastırılmaktadır. Son olarak, ongorumodellerinin gelistirilmesi icin calısmanın ileri fazlarındagerceklestirilmesi planlanan adımlardan bahsedilmekte-dir.

4. Sarf Malzeme Kullanımına Yonelik EldeEdilen Birliktelik Kurallarının Analizi VeSınıflandırılmasıHasan Tontus (Milli Savunma Bakanlıgı)

Her gecen gun islemci hızları ve kapasiteleri artan bil-gisayar sistemleri sayesinde buyuk miktardaki verilerinsaklanıp islenebilmesine ragmen, bunlardan elde edilenbilgi miktarının yeterli duzeyde olmadıgı veya amacayonelik kullanıslı bilgiye odaklanılamadıgı bilinmekte-dir. Kamu kurumları, bilim kurulusları ve sirketler veritoplama, saklama ve analiz islemleri icin yatırımlarınadevam ederlerken, verilerin hacimlerinin cok buyuk ol-ması ve yapılarının da etkin bir veri analizi yapılmasınauygun olmaması nedeniyle, uygulamalarda bu veri-lerin bir kısmı kullanılabilmektedir. Sanayi uretimisektorunde de uretimin butun detaylarının saklanabildigigorulmektedir. Saklanan urun hareket bilgileri sayesinde,herhangi bir zamanda uretim verilerine ulasmak veanaliz etmek mumkun olabilmektedir. Bu veri alan-larından bir tanesi de, is emirlerinde kullanılan sarfmalzemelerdir. Sarf malzeme kullanımı neredeyse tumuretim cesitleri icin ortak payda oldugundan, bu alanayonelik bir veri analizine ihtiyac duyulması kacınılmazdır.Soz konusu ihtiyacın karsılanması adına, veri maden-ciliginin tanımlayıcı modeller sınıfına giren birliktelikkuralları metoduna basvurulabilir. Fark edilmeyen bil-gileri otaya cıkarmaya yarayan bir veri madenciligi cesidiolan birliktelik kuralları, ise yarar, tutarlı bilgiler eldeetmeyi amaclar. Birliktelik kuralları, veriler icinde bir-likte hareket eden ogelerin kesfedilmesini, kesfedilenbu bagıntılar ile gelecege yonelik bilgi uretilmesinisaglamaktadır. Bu birliktelik iliskilerinin tespitiniyapmak uzere bircok algoritma gelistirilmistir. An-cak, alt kume mantıgını kullanan, birlestirme, bu-dama islemleri ve minimum destek olcutu yardımı ilebirliktelik iliskisi olan ogeleri bulan Apriori algorit-ması, bu algoritmalar arasında en cok kullanılan modelolmustur. Daha once birliktelik kuralları kullanılarakbircok alanda (Muhendislik, Tıp, Egitim, Bankacılık, Fi-nans, Telekomunikasyon, Pazarlama, E-Ticaret, Sigor-tacılık) calısmalar yapılmıstır. Literaturde bircok ornegibulunmakla birlikte, daha once sarf malzeme kullanımınayonelik bir calısma gerceklestirilmemistir. Bu calısmada,bir kamu kurumunun yuruttugu bakım-onarım faaliyet-leri icin ihtiyac duyacagı sarf malzemelerin onceden tah-min edilmesine yonelik bir uygulama gerceklestirilmistir.Son bes yıl icinde meydana gelen arızalar icin kullanılanmalzemelerin verileri incelenerek yapılan calısma sonu-cunda elde edilen bilgilerin kullanılmasıyla, etkin vehızlı bir planlama sureci, uygun depo duzeni, malzemetedarik maliyetinde ve birim adam saatte azalma, isyuku ve is gucu konularında iyilestirmeler saglanacagıdegerlendirilmistir. Analizin sonucunda elde edilen ku-ralların yorumlanmasının dısında, veri setinin birbiriyleiliskili alt gruplar halinde ele alınmasının onemi an-latılmıstır. Alt grup olusturmadan yapılan analizler-den cıkan sonucların, amaca hizmet noktasında yeterliolamayacagı belirtilmistir. Nitekim butun veri setindencıkarılan birliktelik kurallarından bir kısmının kullanımamacına uygun oldugu, diger bir kısmının ise rastlantılarsonucunda olustugu veya gercekte istenen guven degerinisaglamadıgı gosterilmistir. Bunun yanında alt gru-pların veri setlerinden, oldukca nitelikli ilave kurallarelde edilmistir. Bu calısmadaki gibi buyuk boyutlu veriseti kullanıldıgında, elde edilen cok sayıdaki birliktelikkurallarına yonelik ikinci bir analizin nasıl yapılabilecegihususu incelenmis, sonuc olarak da elde edilen kural-ların amaca yonelik sınıflandırılması yapılmıstır. Ikincianalizle birlikte ulasılan kurallar “Guclu Kural”, “KesinKural” ve “Agırlıklı Kural” olarak uc farklı kate-goride sınıflandırılmıstır. Boylece isletmenin talepleri

55 / 128


dogrultusunda farklı kuralların secilebilmesi saglanmıstır.Calısmadaki bir diger farklılık, algoritmada kullanılanminimum destek oranının belirlenmesi islemidir. Genel-likle analizcinin sezgisel olarak sectigi soz konusu degerintespiti icin esit kullanım mantıgına dayanan bir formulgelistirilerek algoritmada bu formul aracılıgıyla elde edilendegerler kullanılmıstır. Ayrıca, veri setinin sundugu veril-erle, ortaya cıkan kural sayısı arasındaki iliski arastırılmısve konuya iliskin degerlendirmelerde bulunulmustur.

PE01


Uretim Yonetimi

Oturum Baskanı : Yusuf Tansel Ic

1. Isci Atama Ve Montaj Hattı DengelemeProblemlerine Iliskin Literaturun ElestirelBir Bakıs Acısıyla IncelenmesiYelda Yener (Baskent Universitesi)


Gunumuzde yogun rekabetin yasandıgı pazarkosullarında, uretim maliyetlerinin dusurulmesi amacıylauretim kaynaklarının etkin bir sekilde kullanılması gungectikce daha fazla onem kazanmaktadır. Bu du-rum, ureticileri kitle uretimine yoneltmistir. Kitleuretiminde, standartlastırılmıs urunler yuksek hacimlerdeuretilmektedir. Bu tur uretim sistemlerinde, montaj hat-ları ve bu hatların etkinligi cok onemli bir yere sahiptir.Montaj hatlarının etkinligi ise, bu hatlardaki is istasyon-larına atanan gorevlerin toplam surelerinin dengelenmesiile saglanmaktadır. Montaj hattı dengeleme, son elliyıldır uzerinde yogun calısmalar yapılan ve cozumu icindegisik yontemler gelistirilen bir konudur. Bu problem,cesitli sınıflara ayrılarak ele alınmakla birlikte, gelistirilencozum yontemleri de bu sınıflamaya gore farklılıkgostermektedir. Gelistirilen bircok sınıflandırmalarlaberaber dengeleme surecinde hesaba katılan etmen-ler icinde, maliyet etkisi olan iki degisken, isgucu vehattın uzunlugudur. Burada oncelikle dikkat edilmesigereken nokta isgucune baglı is yukunun dengelenmesikonulu montaj hattı dengeleme calısmalarının olmasıgerekliligidir. Is yukunun dengelenmesinde, iki veyadaha fazla tezgahta bir isci calıstırılabilmesi, iki kısasureli gorevin bir isciye verilebilmesi, iscinin yukununartırılabilmesi veya iscilerin calısma hızlarına gore istasy-onlara atanabilmesi gibi stratejilere basvurulabilmektedir.Bu cercevede gelistirilen problemlere Isci Atama ve Mon-taj Hattı Dengeleme Problemleri denilmektedir. Mev-cut kaynakların kısıtlı oldugu montaj hatları, operasyonsuresinin, isi yapan operatore baglı olarak farklılastıgıve aynı zamanda bazı gorev-isci uyumsuzluklarının datanımlandıgı yerlerdir. Bu problemler, es zamanlı olarakislerin istasyonlara atanması ve mevcut iscilerin istasyonaatanması seklinde tanımlanırlar. Literatur incelendigindeyapılan calısmaların cogunun teorik oldugu, gercek uretimsistemlerinde uygulanabilecek, pratige yonelik cok azcalısmanın oldugu gorulmektedir. Bunun pek cok se-bebi olmakla birlikte, baslıca sebeplerinden bir tanesi,uygulamada hat dengeleme esnasında ortaya cıkan isgucufarklılıklarının ihmal edilmesidir. Buradan hareketle,isci bagımlı calısmalar dengelemede var olması gerekenyaklasımlardır. Buna gore, bu calısma kapsamında mon-taj hattı dengeleme ve isci atama problemleri ayrıntılıbir sekilde incelenerek ne tur gelismeler saglanabilecegibelirlenmistir.

2. Karısık Modelli Montaj Hattı DengelemeProblemi Ve Bir Isletmede Uygulaması

Gamze Gizem Gundogdu (Gazi Universitesi)

Gunumuzde artan rekabet ile birlikte isletmelerin kay-naklarını etkin ve verimli kullanması zorunlu halegelmistir. Uretim hızı artarken aynı zamanda dauretim maliyetlerinin en aza indirilmesi icin isletmelerinuretimlerinde birtakım iyilestirmeler yapmaları gerekliligiortaya cıkmıstır. Montaj hattı dengeleme, verimliligiarttırmak amacı dogrultusunda uretim hatlarında yapılancalısmaların onemli bir kısmını olusturmaktadır. Montajhatlarındaki kayıpların belirlenmesi ve en aza indirilmesi,isletmelere ciddi oranda maliyet kazancı getirmektedir.Bu calısmada karısık modelli montaj hattı dengelemekonusu ele alınmıs olup calısmanın temel amacı, hat den-geleme ve benzetim tekniklerini kullanarak, calısmanınyapıldıgı montaj hattının performansını arttırmaktır.Calısmada isletmede uretilen dort farklı ankastre modeliele alınmıs her biri icin hattın cift yonlu ve duz (tek yonlu)yerlesim durumları icin hat dengelemeleri yapılmıstır.Calısmada sezgisel bir yontem olan “Konum Agırlıklı HatDengeleme Teknigi” ve POM for Windows programındanyararlanılmıstır. Bununla birlikte hat dengeleme calısmasısonrası bulunan sonucları sınamak icin bir benzetim pro-gramı olan ARENA kullanılmıs, mevcut ve onerilen sis-tem simule edilmis, sonuclar degerlendirilmistir. Montajhattının cift yonlu dengede oldugu durumda istasyonsayısının azaldıgı ve hat verimliliginin daha fazla oldugugorulmustur. Hattaki atıl surelerin azaltılması ve hatetkinligi acısından degerlendirildiginde istasyonların ciftyonlu yerlesiminin isletme acısından daha yararlı olacagısonucuna ulasılmıstır. Onerilen durumda, hattın etkinligive buna paralel olarak uretim miktarı artmıstır. Eldeedilen sonuclar hat dengeleme calısmalarının, benzetimteknigi ile desteklenmesinin iyi bir yaklasım olabileceginiortaya koymaktadır. Arastırmacılar benzetim teknigi ilemontaj hattı uzerinde yapılması tasarlanan herhangi biriyilestirmenin sonuclarını uygulama yapmadan, zaman vemaliyet harcamadan gorebilme olanagı saglayabilirler.

3. Montaj Hattı Dengeleme Problemi IcinKarınca Kolonisi Optimizasyonu TabanlıBir Hiper-Sezgisel Algoritma

Sener Akpınar (Dokuz Eylul Universitesi)

Izel IlhanCeren HaspolatTayfun AksayCihat Tura

Gunumuz uretim sistemlerinde ortaya cıkan bir cok prob-lem optimizasyon problemi olarak modellenebilmekte-dir ve bu optimizasyon problemlerinin etkin bir sekildecozumu uretim sistemlerinin verimliligi acısından buyukoneme sahiptir. Bu dogrultuda bir cok arastırmacıoptimizasyon problemlerini cozume kavusturacak etkinyontemler gelistirmek icin calısmalar yurutmektedir. Ilgilibilimsel yazında bu cozum yontemleri kesin cozum algo-ritmaları ve yaklasım algoritmaları olarak iki grup altındaincelenmektedir. Kesin cozum algoritmaları problemboyutu buyudukce daha uzun zamanlar gerektirmekte vebu ozellikleri yaygın kullanımlarını engellemektedir. Bunedenle ilgili bilimsel literaturde yaklasım algoritmalarıdaha buyuk bir yer tutmaktadır. Yaklasım algoritmalarıgenellikle sezgisel ve meta-sezgisel algoritmalar olarak ikigruba ayrılmaktadırlar. Sezgisel algoritmalar problemeozgu yaklasımlar iken meta-sezgisel algoritmalar hemenbutun optimizasyon problemlerinin cozumu icin uyarlan-abilme potansiyeline sahiptir ve sezgisel algoritmalaragore daha iyi performans duzeyine sahiptir. Ancak meta-sezgisel algoritmaların da yavaslık ve lokal optimumatakılma gibi dezavantajlı ozellikleri olabilmektedir. Bugibi dezavantajların ustesinden gelebilmek icin ilgili bil-imsel yazında farklı algoritmik yapıları birlestiren hibrit

56 / 128


meta-sezgisel algoritmalar onemli bir calısma alanıdır.Bunun yanı sıra hiper meta-sezgisel algoritmalar ilgilibilimsel yazında yer alan bir diger calısma alanıdır.Bir hiper meta-sezgisel algoritma en yalın hali ile herbir karar degiskeninin degerinin belirlenmesinde kul-lanılacak yontemi belirleyen bir algoritmik yapı olaraktanımlanabilir. Bu calısma kapsamında da onemli biruretim problemi olan montaj hattı dengeleme problemiicin karınca kolonisi optimizasyonu tabanlı bir hiper-sezgisel algoritma gelistirilmistir. Gelistirilen bu algorit-manın performans degerlendirmesi ilgili bilimsel yazındanalınan problem setleri kullanılarak yapılmıstır. Eldeedilen sonuclar gelistirilen algoritmanın etkinligi ortayakoymaktadır.

4. Performance And Efficiency Analysis ForIncreasing Production Capacity

Eylul Ceren Altın (Istanbul Kultur Universitesi)

Yuksel YalcınAli TuranEkin YıldırımBerkay MandalZeynep GerginThis study is implemented in a company producing andexporting industrial kitchen equipment. The aim of theresearch is to analyze the performance and efficiency of theproduction processes of dish-washing machines in order toincrease the production capacity. Initially, the productionprocesses of a selected dish-washer model in the produc-tion line are observed, and the duration of all processsteps are measured with time studies. Then the processparameters, such as cycle time, changeover (setup) time,inventories, and value adding / nonvalue-adding activitiesof the process as well as the information flows are analyzedwith the Current State Value Stream Map (VSM). VSMis a visual tool for displaying the lean wastes (ie. motion,defects, overproduction, waiting, unnecessary transporta-tion, inventory, overprocessing) and eases to find theopportunities for improvement. Hence, the possibility ofincreasing efficiency by decreasing non-value adding ac-tivities in processes are identified by developing a VSMof the current system. Improvement opportunities basedon findings are discussed with the company managersand the simulation model of the system is also developedwith Arena software. Various improvements scenarios aresimulated, before-after situations are compared with thesimulation model, and the one giving the best output rateis displayed with the Future State Value Stream Map.The results show that the total lead time of the processhas been decreased through the reduced nonvalue-addingtimes which results in higher capacity utilization.

Persembe 10:45 - 12:15

PE02


Arac Rotalama

Oturum Baskanı : Refail Kasımbeyli

1. Ogrenci Tasımacılıgı Yapan Bir FirmadaOkul Servisi Araclarını Kumeleme Ve Ro-talama

Seda Albayrak (Hacettepe Universitesi)

Guldal Guleryuz (Hacettepe Universitesi)

Arac rotalama problemi (ARP) bir depoda bulunanmalzemeleri farklı bolgelerde bulunan musterilere bir kezugrayarak dagıtıp toplayan ve sonrasında depoya donenaracların rotalarının bulunması seklinde tanımlanabilir.Lojistik konusunda hem zaman hem de maliyet acısındanonemli bir problem oldugundan uzun yıllardır uzerindebircok calısma yapılmıstır ve gunumuzun rekabet or-tamında da farklı sektorlerde bu probleme degisik cozumyontemleri aranır hale gelinmistir. Okul servisi rota-lama problemi ARP’nin bir alt turu olup ogrencilerinher birisinin evinden alınıp okula ve okuldan alınanogrencilerin her birisinin evine bırakılmasını icerir. Servisfirmaları bircok kısıta baglı olarak tum ogrencilere min-imum maliyet ile hizmet vermeyi amaclamaktadır. Bucalısmada dogru kumeleme ile ogrencilerin servislereatamasının yapılması, servis bazında rotalama ile sureve mesafelerin kısaltılması, minimum servis sayısınınbelirlenmesi hedeflenerek kar maksimuma cıkarılmıstır.Ankara’da farklı bolgelerde yer alan bircok okula ogrencitasımacılıgı yaparak hizmet veren bir firmada okul servisaracları rotalamasına dair bir uygulama yapılmıstır. Ka-pasite kısıtlı arac rotalama probleminin firmaya ozgubir ornegi ortaya konulmus olup kullanılan girdi sayısıarttıkca NP-zor turunde olan bu problemin cozumununkarmasık bir hal alacagı dusunulmustur ve cozumundeiki asamadan olusan once kumele sonra rotala prensibitercih edilmistir. Bu amacla servis firmasından 2018-2019egitim ogretim doneminde hizmet verdikleri 19 adet oku-lun ve okullara farklı sayılarda dagılmıs olan 1750 adetogrencinin adres bilgileri gizlilik kosulları goz onunde bu-lundurularak talep edilmistir. Toplanan veriler ısıgındaGPS konumları kullanılarak mesafeler matrisleri hesa-planıp kısıtlara baglı olarak farklı kumeleme teknikleriile ogrenciler gruplandırılmıstır. Olusturulan gruplaricerisinde minimum servis sayısını belirlemek, kat edilentoplam kilometreyi minimuma indirmek ve toplam karımaksimuma cıkarabilmek hedefiyle matematiksel modelolusturulup sezgisel yontemler ile rotalama probleminecozumler uretilmistir. Farklı algoritmalar uygulanarakbulunan cozumler rotalama probleminin sonuclarına gorekıyaslanmıstır.

2. Heterojen Sabit Filolu Arac RotalamaProblemi Ve Bir Uygulama

Aykut Arapoglu (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Abdurrahman Yıldız (Dumlupınar Universitesi)

Gunumuzde musteri pazarının fiziksel ve ekonomikolarak genislemesi, lojistik faaliyetlerine olan ihtiyacıda artırmıstır. Musterilere daha kısa surede, dahaaz maliyetle/mesafeyle ulasılabilmesi isletmelerin temelamaclarındandır. Bunun icin yapılması gerekenislerden birisi arac rotalarının optimizasyonudur. Lit-eraturde bu faaliyet Arac Rotalama problemi olarakadlandırılmaktadır. Arac Rotalama Problemi depodanayrılan her arac icin her musteriye bir kez ugrayan vesonrasında gerekiyorsa depoya donen ve tum musterilerintalebini saglayan en az maliyetli/mesafeli rotaların bulun-ması problemidir. Temel fikri bu olan bir probleme, digerbaska unsur veya niteliklerin (zaman penceresi, dagıtım-toplama, heterojen filo v.b.) katılmasıyla problem, fa-zlaca cesitlilige sahip olmustur. Heterojen Arac Rotalamaproblemi, arac filosunda farklı kapasitelere sahip, homo-jen olmayan aracların bulunması durumunu dikkate alanbir rotalama problemidir. Problemde, hangi musterilere,hangi tur aracın hizmet verecegi ve bu aracların izleyecegirotaların hangileri olacagı belirlenir. Isletmenin aracfilosu belirli degil ise ve yeni olusturulacaksa problem, filobuyuklugu ve filo karması belirleme ve rotalama problemiolarak ele alınır. Ancak isletmenin arac filosu belirli vefarklı turde ve kapasitede araclardan olusuyorsa problem“Heterojen Sabit Filolu Arac Rotalama” problemi olarakadlandırılır. Bu calısmada, Heterojen ve Sabit Filoyasahip bir gıda dagıtım isletmesinin sehir ici urun dagıtım

57 / 128


operasyonu, Heterojen Sabit Filolu Arac Rotalama prob-lemi olarak modellenmistir. Orta buyuklukte bir rota-lama problemi olarak degerlendirilen problemin cozumuicin kurulan matematiksel modelin optimizasyonu GAMSyazılımı ile gerceklestirilmistir. Elde edilen sonuclar ilearacların kapasite kullanım oranları, filo yeterliligi veyaatıl kapasite analizi yapılmıstır.

3. Arac Rotalama Problemlerinin CozumuIcin Gelistirilen Genisletilmis LagrangeFonksiyonu Temelli Cozum Yontemi

Melis Alpaslan Takan (Eskisehir Teknik Universitesi)

Refail Kasımbeyli (Eskisehir Teknik Universitesi)

Bu calısma kapsamında, literaturde sıklıkla calısılanve onemli bir kombinatoryal eniyileme problemi olanarac rotalama problemi icin bir cozum yontemi elealınmıstır. Calısmada, homojen filolu arac rotalamaprobleminin literaturdeki temel modeli analiz edilmistir.Literaturde problemin cozumune yonelik farklı sezgiselve metasezgisel algoritmalar bulunmaktadır. Bu al-goritmalardan biri de genetik algoritmadır. Problemoncelikle genetik algoritma ile cozulmustur. Daha sonraprobleme yonelik uygun cozum temelli genisletilmissubgradient algoritması ele alınmıs ve bu problemincozumu icin uyarlanmıstır. Onerilen bu yontem hib-rit algoritma olarak adlandırılmaktadır. Hibrit algo-ritma, “sharp” Lagrange fonksiyonu olarak tabir edilengenisletilmis Lagrange fonksiyonu kullanılarak ikil prob-lemin olusturulması ve cozulmesi fikrine dayanmak-tadır. Calısmada, bu sekilde olusturulan ikil prob-lemin cozumu icin literaturde “asıl-ikil algoritmalar”diye tabir edilen ozel bir subgradient yontemi uygu-lanmıstır. Uygun cozum temelli genisletilmis subgra-dient algoritması, ic ve dıs dongu seklinde tabir edileniki bolumden olusmaktadır. Ic dongude, eger probleminen iyi cozumu henuz bulunmadıysa, Lagrange carpanlarıguncelleniyor; dıs dongude ise guncellenmis Lagrangecarpanları icin yeni bir “alt problem” cozuluyor. Buyontemin en onemli avantajlarından biri, alt problemincozumunde sagladıgı serbestliktir: bu asamada sezgiselveya metasezgisel yontem kullanılsa ve alt probleminbutunsel en iyi cozumu bulunamazsa bile, yontemin genelikullanılarak hesaplanan amac fonksiyonu degerlerindenolusan dizinin, butunsel en iyi degere yakınsadıgı ispat-lanmıstır. Bu yontemin, “sıfır ikil aralıgın” (zero dualitygap condition) garanti edilmesi, ceza parametresi kul-lanılmaması gibi onemli ozelliklere sahip oldugunu vur-gulamak gerekiyor. Bu calısmada, alt problem genetikalgoritma ile cozulmustur. Hibrit algoritma ile genetik al-goritmanın hesaplamalı sonucları kıyaslanmıs ve calısılantest problemleri uzerinde, gelistirilen yontemin sonuclaraetkisi tartısılmıstır.

4. Ucak Bakım Rotalama Problemi IcinUygun Cozum Temelli Genisletilmis Sub-gradyant Algoritması Ile Bir Cozum Onerisi

K. Gulnaz Bulbul (Eskisehir Teknik Universitesi)


Bu calısmada, amacın, toplam baglantı degerinin enbuyuklenmesi oldugu buyuk cevrim yaklasımlı ucakbakım rotalama problemi icin bir tamsayılı program-lama modeli ve bu model icin bir cozum yaklasımıonerilmistir. Havayollarında planlama ve cizelgelemefaaliyetleri ucustan 1 yıl oncesiyle baslayıp, surekliguncelleme ve yenilemelerle ucus anına kadar devam edendetaylı ve karmasık bir surectir. Isletmenin operasy-onel, stratejik ve pazarlama hedeflerini goz onunde bu-lundurarak, havayolu isletmesinin karını enbuyuklemeyiamaclayan havayolu cizelgesi, ucak ve ekip cizelgeleriniicermektedir. Karar degiskeni sayısı, veri buyukluguve goz onunde bulundurulması gereken kısıtlamalarınfazla olması nedeniyle yuksek karmasıklıga sahip olanhavayolu cizelgelemesi problemini tek bir parca halinde

modellemek ve cozmek mumkun olmadıgından alt prob-lemlere bolumleyerek ve cozmek yonunde bir yaklasımvardır. Ucak bakım rotalama; ucus cizelgeleme ve filoatama problemlerinden sonraki asama olarak, havayoluplanlama ve cizelgeleme sureclerinin ucuncu safhasıdır.Ucak bakım rotalama probleminin temel amacı, bir filoicindeki her bir ucak icin, ulusal, uluslararası ve havay-olu isletmelerinin sart kostugu bakım gerekliliklerinin dekarsılanacagı ucus dizileri olusturmaktır. Sektorde ucakbakım rotalama problemine yon vererek problem tanımınısekillendiren uc farklı yaklasım yer almaktadır. Bu ucyaklasım; diziler, buyuk cevrim ve tek gunluk rotalardır.Havayolları acısından, filodaki ucakların dengeli kullanımıda onem tasıyabilmektedir. Buyuk cevrim yaklasımı,ucakların dengeli kullanımını saglayan bir yaklasımdır.Her bir ucusun bir kere kapsandıgı buyuk bir cevrim eldeedilmesine yonelik olan buyuk cevrim yaklasımında, herbir ucak gun asırı bir sekilde olusturulan cevrime atan-makta ve bu sayede ucak kullanım oranı dengelenmekte-dir. Buyuk cevrim yaklasımının problem tanımı, karmasıkbir problem olan ucak bakım rotalama problemini dahada zor hale getirebilmektedir. Bunun temel sebebi butunucusların tek bir dizide kapsanmasını sart kosan baglantıkısıtlarıdır. Bu tur tamsayılı tumlesik, NP-Zor problem-lerin cozumu icin Lagrange Gevsetmesi etkili bir yaklasımolarak bilinmektedir. Fakat problemde tamsayılı karardegiskenleri kullanıldıgından, klasik Lagrange fonksiyon-larının uygulanması ile ikil problem icin bulunabilecek eniyi degerin, asıl problemin en iyi degerine esit olmama du-rumunun, yani ikil aralıgın ortaya cıkması muhtemeldir.Bu yuzden bu calısmamızda, ozel bir genisletilmis La-grange fonksiyonu (sharp augmented Lagrangian) kul-lanan Uygun Cozum Temelli Genisletilmis SubgradyantYontemi (UCT-GSY) uygulanmıstır. Bu yontem, La-grange fonksiyonlarının kullanımındaki en onemli engelolan ikil aralıgın sıfır olmasını garantiliyor, ceza parame-tresi kullanmıyor, her iterasyonda cozulmesi gereken altproblemin butunsel en iyi cozumunun bulunmasını sartkosmuyor, dısbukeylik ve turevlenebilirlik kosulu gerek-tirmiyor ve yakınsaklıgı garantiliyor. Bu ozellikleri gozonunde bulundurarak calısmamızda, her bir iterasyondacozulmesi gereken alt problemin cozumlerini bulmak icin,Karınca Kolonisi Algoritması kullanılmıstır. Farklı boyut-taki test problemlerinde sınanan bu yontemin, etkili birsekilde calıstıgı gosterilmistir.

PE02


Optimizasyon

Oturum Baskanı : Aysegul Altın Kayhan

1. Akıllı Sebekelerde Kablosuz AlgılayıcıAglar Icin Kapsama Deliklerinin Minimiza-syonuCansu Cav

Aysegul Altın Kayhan

Kablosuz algılayıcı agların askeri ve sivil alanda, savasalanı gozetimi, izinsiz giris tespiti, acil kurtarma, biyolojikalgılama, hedef tespiti ve takibi gibi bircok uygulama alanıbulunmaktadır. Bu uygulamalar, guvenilir bir olusumveya belirli bir olay ve hedefin varlıgının tespitini gerek-tirir. Bunu yerine getirebilmek icinse, ele alınan bolgedekiher noktanın en az bir algılayıcı dugum tarafından kap-sanması gerekir. Algılayıcıların, bircok sebepten dolayıislevini kaybedebilmeleri, yanlıs veya yetersiz sayıdayerlestirilmeleri, belirlenen alanda bulunan engellerdenkaynaklı olarak tum alanı kapsayamamaları gibi bircok

58 / 128


sebepten oturu kapsama delikleri meydana gelebilmekte-dir ve bolgenin her noktasının algılanması mumkun olma-maktadır. Kapsama delikleri agın performansını olum-suz yonde etkileyerek verinin guvenilirliginin azalması, agtopolojisinin degismesi, iletisim baglantılarının yok olmasıgibi problemlere yol acmaktadır. Ag iletisimini ve veriaktarımını dogrudan etkileyen kritik bolgelerde kapsamadeliklerinin olusumu ise cok daha fazla veri kaybına se-bep olabilmektedir. Bu calısmanın amacı, hedef alandakinoktaların onceliklerine gore belirlenen farklı Hizmet Se-viyesi Gereksinimleri (Service Level Requirement) dikkatealınarak en az bir kez, kritik noktaların ise ag omruboyunca kapsanmasını saglamak uzere statik ve mobilalgılayıcılardan olusan karma bir kablosuz ag tasarlan-masıdır. Bu asamada agdaki kapsanamayan bolgelerekarsılık gelen kapsama deliklerinin mumkun olduguncaetkin bir sekilde bertaraf edilmesine calısılacaktır. Ozetolarak, kapsama deliklerinin en kucukleyen karma tam-sayılı matematiksel model kurulmustur. Farklı boyuttakitest ornekleri icin sonuclar alınarak ag performanslarıcesitli olcutlere gore degerlendirilmistir.

2. Asistanların Donemlik Yuk PaylasımıProblemiMurat Gungor (Istanbul Medeniyet Universitesi)

Amacın toplam memnuniyeti en buyutmek oldugu bir isatama problemi ele alıyoruz, oyle ki her is tek bir kisiyeatanacak ve herkesin yuku ortalama yukten fazla sap-mayacak. Ilham kaynagımız, asistanların donemlik yukpaylasımı problemi. Memnuniyeti, insanların isleri is-tek derecelerinin agırlıklı ortalaması olarak tanımlıyoruz.Ornegin, bir kisiye atanan A ve B islerinin yukleri sırasıyla3 ve 12, kisinin bu isleri isteme derecesi 1 ve 10 ise,o kisinin memnuniyeti [(3 × 1) + (12 × 10)] ÷ (3 +12) = 8,2. Dolayısıyla, amac fonksiyonu iki dogrusalfonksiyonun birbirine bolunmesiyle elde edilen rasyonelbir fonksiyon oluyor. Once ilgili olurluluk problemi-nin NP-tam oldugunu gosterecegiz. Sonra matematik-sel model icin uc farklı dogrusallastırma yontemindensoz edecegiz. Ardından tam sayılı programlama ta-banlı dogal bir sezgiselden bahsedecegiz. Son olarak,gerceklestirdigimiz bilgisayar deneylerinin sonuclarınıpaylasacagız. Deneyleri rastgele olusturdugumuz orneklericin yaptık, C# dilinde yazıp kodladık ve CPLEXcozucusunu kullandık. Buna gore, iki tabanlı acılımlardanyararlanan dogrusallastırma en iyi performansı gosteriyor.Bu dogrusallastırma kullanılarak mutevazı bir kisisel bil-gisayarla 15 kisi ve 45 is icin en iyi cozum ortalama birdakika icinde bulunabiliyor. Daha buyuk ornekler icin isesezgiselin hızlı bir bicimde en iyiye genellikle oldukcayakın cozumler buldugunu goruyoruz. Bu calısma,yalnızca kesirli 0-1 programlamanın yeni bir uygulamasıdegil, aynı zamanda daha once literaturde dogrusal ol-mayan yontemlerle cozulen benzer bir problem icin dealternatif bir cozum yolu sunuyor.

3. Akıllı Sebekelerde Kablosuz Algılayıcı AgOmru Eniyilemesi

Elif Zeynep Serper (TOBB Ekonomi ve Teknoloji

Universitesi)

Aysegul Altın KayhanBulent Tavlı

Gunumuzde kullanılmakta olan elektrik altyapısınınbilesenleri 100 yılı askın suredir sistemde bulunmak-tadırlar. Her gecen gun sebeke yaslanmakta aynı za-manda elektrige olan talep de giderek artmaktadır.Populasyondaki artıs ile birlikte sisteme eklenmeye de-vam eden yeni cihazlar olması guc nakil sebekelerindedengesizlige neden olmaktadır. Sonuc olarak hemsebekenin yaslanması hem de dengesizlikler nedeniylesebeke bilesenlerinin tepki sureleri gunumuz ihtiyaclarınagore yavas kalmakta bu nedenle de elektrik kesintilerive voltaj dususleri yasanmaktadır. Akıllı sebekeler, gucdagıtımı ve kullanımının guvenligini, guvenilirligini ve

verimini arttırmak icin cift yonlu veri iletisimi, dagıtımlıhesaplama teknolojileri ve akıllı algılayıcıların kullanıldıgımodernlestirilmis guc iletim ve dagıtım aglarıdır. Akıllısebekelerde gercek zamanlı ve guvenilir bilgi, gucunuretim birimlerinden son kullanıcılara iletiminde kilitunsur olmaktadır. Cevrim ici olarak sistemin izlen-mesi, kontrolu ve korunması ile ekipman arızaları, ka-pasite kısıtları ya da dogal afetler nedeniyle olusabilecekelektrik kesintilerinin onune gecilebilmektedir. Ayrıcagercek zamanlı veri ile neredeyse anlık olarak arz talepdengesi saglanabilmektedir. Bu nedenle KAA’lar kul-lanım kolaylıkları, dusuk maliyetleri ve cok yonluluklerinedeniyle Akıllı Sebekeler icin onemli bir fırsat olarakgorulmeye baslanmıstır (Fadel vd., 2015; Gao vd.,2012; Gungor vd., 2010). KAA’lar kapsama alanlarıicindeki fiziksel ve cevresel kosulları takip ederek ilgiliveriyi dogrudan veya diger algılayıcılar uzerinden BazIstasyonuna (Base Station- BS’ye) gonderen otonom ciha-zlardan olusurlar. Algılayıcılar genellikle sahip olduklarıenerji, veri isleme ve depolama kapasiteleri bakımındansınırlandırılmıslardır. Enerjileri bittiginde veya teknikaksaklıklar, dısarıdan kotu niyetli mudahaleler vb. ol-ması durumunda islerliklerini kaybederler. KAA’larcevre denetimi, savas alanı gozetimi, yurtici guvenlikve hasta durum takibi gibi cok cesitli uygulama alan-ları olması nedeniyle onemli sayıda arastırmanın konusuolmuslardır (Akyıldız vd., 2002). Bir algılayıcınınislevini yitirmesi agdaki veri iletimini ve hedef alanınalgılanabilme kalitesini etkiler. Dolayısıyla, algılayıcılarınsahip oldukları kısıtlı enerjiyi etkin sekilde kullanmalarıbutun agın islevsel omrunun uzun olması acısındanonemlidir. Ele alınan problemde agın omrunu maksimizeedecek sekilde akıllı sebekelerde gercek zamanlı verilerdensorumlu hucrelerin onceden belirlenmis yerlerde bulunansensorlere atanması ve verilerin, ilgili agda Ana DagıtımUssu benzeri bir fonksiyona sahip olacak sensorlerdenana istasyona rotalanmasıdır. Problemin cozumu icinbir matematiksel model gelistirilerek baslangıcta dogrusalolmayan bu model dogrusal hale getirilmistir. Modelindogrulanması amacıyla oncelikle kucuk bir veri kumesiile calısılmıstır. Rastgele olusturulacak daha buyuk verikumeleri ile calısmalara devam edilecektir.

4. Servis Odaklı Aglarda Kaynak Tahsisi VeIstek Atama PlanlamasıBetul Aktel (Bogazici Universitesi)

Gunumuzde akıllı ve giyilebilir cihazlar hayatımızınvazgecilmez bir parcası haline geldi ve yeni hizmetlereolan talep gun gectikce artıyor. Her ne kadar mobilcihazlar guclense de, pil omru ve depolama acısındanbircok zorlukla karsı karsıya kalıyorlar. Bu durumda,veri islemlerini guclu bulut sunucularında islemek bircozum olabilir. Ancak bu cozum, agda ciddi bir yukyaratır ve gecikmelere sebep olabilir. Son zamanlarda,sınır bilisim adı verilen yeni bir kavram onerildi. Bukavram, son kullanıcılara yakın noktalarda ek kaynaklarkullanılan dagıtılmıs bir yaklasımdır. Bu sayade hemzorlu uygulamaların calıstırılmasını saglar, hem de servisgerekinimlerini karsılayabilir. Bu calısmada, cok se-viyeli bir ag mimarisinde, kaynak tuketimi ve gecikmetoleransı acısından farklı ihtiyacları olan cesitli hizmet-leri ele alıyoruz. Calısmanın amacı, son kullanıcılarınbeklentilerini karsılamak icin hesaplama ve ag kay-naklarının en uygun sekilde tahsis edilmesini ve hizmetodaklı bir ortamda gorev tahsisini en uygun sekildegerceklestirmektir. Problemin cozumu icin oncelikledogrusal olmayan gecikme formulasyonu kullanan birkarısık tamsayılı dogrusal olmayan programlama mod-eli onerilmistir. Daha sonra, problemin karmasıklıgınıazaltmak icin, parcalı dogrusal fonksiyonlar yardımı ilebir karısık tamsayılı dogrusal model olusturulmustur.Ek olarak, en yakındaki kullanılabilir sunucuya ata-maya dayalı bir sezgisel algoritma sunulmustur. Onerilencozumler farklı buyukluklerdeki topoloji ve yuk kosullarıaltında degerlendirilmektedir. Performans degerlendirmesonucları, onerilen cozum yontemlerinin servis gereksin-imlerini dikkate alarak ag icinde en uygun sekilde tahsisedebilecegini gostermektedir.

59 / 128


PE02


Endustri 4.0

Oturum Baskanı : Gulcin Buyukozkan

1. Turkiye Saglık Sektorunde DijitalDonusum Ve Hizmet Kalitesinin Strate-jik Analizi

Celal Alpay Havle (Galatasaray Universitesi)

Gulcin BuyukozkanOrhan Feyzioglu

Son yıllarda, teknolojide meydana gelen hızlı gelismeler,pek cok sektorde dijital donusum surecini baslatmıstır.Dijital teknolojilerin kullanımını kacınılmaz hale ge-tiren dijital donusum, firmaların is yapma sekillerinibambaska bir noktaya tasımıstır. Ancak firmalarınbu donusume uyum saglamaları konusundaki asıl iticiguc musterilerdir. Akıllı cep telefonları, mobil uygula-malar, sosyal medya platformlarının kullanılması, inter-net kullanımının yaygınlasması, klasik musteri kavramınıdegistirmistir. Musteriler de kendi dijital donusumlerinitecrube etmeye baslamıslardır. Bu durumda, musteritalepleri farklılasmıstır. Farklılasan bu taleplere cevapvererek dijital bir ekosistemde varlıklarını devam et-tirmeye calısan firmaların, dijital donusum sureclerinibaslatmaları kacınılmaz olmustur. Bir firmanın reka-bet edebilme gucunu, karlılıgını ve surdurulebilirliginisaglayan en onemli unsurlardan biri, musterilerinesundugu hizmetin kalitesidir. Ancak, dijital donusumile birlikte klasik hizmet kalitesi algısı da degismeyebaslamıstır. Bu calısmada, hizmet kalitesi konsepti, dijitaldonusum perspektifi ile ele alınmıstır. Dijital donusumunetkilerinin goruldugu pek cok alandan biri olan saglıksektorune odaklanılmıstır. Saglık kuruluslarının hasta-lara sundukları hizmet kalitesi son derece onemlidir.Calısmanın amacı, Turkiye saglık sektorunde dijitaldonusumun analiz edilmesi ve bu donusum ile birliktehizmet kalitesi algısının degisiminin ortaya koyulmasıdır.Calısmada, bir hizmet kalitesi modeli onerilmis, onerilenmodel, dijital donusum bakıs acısı ile analiz edilmistir.Ileri surulen model, Turkiye saglık sektorunden uzman-ların gorusleri ile degerlendirilmistir. Degerlendirmesureci bir karar verme sureci oldugu icin, Cok KriterliKarar Verme (CKKV) yontemlerinden faydalanılmıstır.Kriterlerin onem dereceleri ve agırlıklarının hesaplan-masında CKKV tekniklerinden biri olan Analitik Hiy-erarsi Sureci (AHS) teknigi kullanılmıstır. Gercek hayatproblemleri karmasıktır ve belirsizlik icerir. Ayrıcaher biri alanında uzman olan karar vericilerin (KV)goruslerinden faydalanılarak yurutulen degerlendirmesureci, KVlerin ilk defa tecrube ettigi bir surectir. Buyuzden degerlendirmeleri sezgisellik icermektedir. Bukarmasıklık, belirsizlik ve sezgiselligin giderilebilmesi icinklasik AHS teknigi Sezgisel Bulanık Kumelere (SBK)genisletilmistir.

2. Kobi’Lerin Malzeme Aktarma Ve De-polama Sistemlerine Yonelik Endustri 4.0Uygulamalarında Karsılasılan Guclukler VeCozum Onerileri

Nimet Karabacak (Eskisehir Teknik Universitesi)

Nil Aras

Teknolojik gelismeler ile uretim sirketlerinin diji-tal donusumleri, mevcut ve yeni pazarlara rekabetci

maliyetlerle urun ve hizmetler sunabilmeleri icin oldukcaonemlidir. Bu durum, dorduncu sanayi devriminin, nes-nelerin interneti, buyuk veri, yapay zeka gibi yenilik-lerin farklı endustrilerde kullanılmasıyla, problemlerincozulebildigi sistemlerin olusturulmasını gerektirmektedir.Gelecekte rakiplerinden onde olabilecek isletmeler, bugunyeni temel teknolojileri benimseyen ve basarıyla uygulaya-bilen isletmelerdir. Bununla ilgili olarak, isletmelerdekiuretim ve lojistik sureclerinde malzeme aktarma ve de-polama sistemlerinin guncel teknolojilere adaptasyonu,kilit rolu ustlenmektedir. Yeni teknolojiler ile eldeedilen verilerin, yapay zeka tarafından yeni bir zekaturune donusturulmesi surecinde, malzeme aktarma vedepolama sistemleri ile ilgili olarak, Endustri 4.0 icinuygulama destegi alan ve degisimi uygulayan isletmeler,bu konuda radikal degisimlerin onculeridir. Turkiye’defaaliyet gosteren Kucuk ve Orta Buyuklukteki Isletmeler(KOBI) icin bu sistemlere Endustri 4.0 uygulamalarınınentegre edilmesinde bazı problemler ortaya cıkmaktadır.Entegrasyon surecinde de bu problemlerin is akıslarınıengellemesini onlemek, isletmeler icin buyuk onem arz et-mektedir. Bu calısmanın amacı, entegrasyon sureclerindeortaya cıkabilecek problemlerin acıklanarak, bu problem-lerin cozumu icin global alandaki cozum yontemlerininincelenmesidir. Sonuc olarak, ulkemizde KOBI’lerdekimalzeme aktarma ve depolama sistemlerinin Endustri4.0 ortamına uygun olarak nasıl tasarlanacagı, dijitalteknolojiler sayesinde toplanan gercek zamanlı veriyi il-gili kararları vermede nasıl kullanılacagı ile ilgili onerilersunulmustur. Anahtar Kelimeler: Malzeme Aktarma, De-polama, KOBI, Endustri 4.0.

3. Perakende Sektorunde Dijital DonusumUygulamaları: Bir Butuncul Kanal (Omni-Channel) Donusum Projesi Ornegi

Selcuk Sen (Colins (Erk Pazarlama AS))

Ceyda Sen (Yıldız Teknik Universitesi)

Devamlı gelisen ve degisen rekabet ortamında dijitaldonusum artık sirketler icin bir tercih degil, zorun-luluk haline gelmistir. Bu kosullarda sirketlerin ar-tan rekabete karsı guclu durabilmek icin teknolojiyeyatırım yaparak, degisen musteri davranıslarına karsıyeni stratejiler uretmeleri ve operasyonel surecleriniiyilestirmeleri gerekmektedir. Bugun sektor ve ulkebagımsız tum is dunyası gozunu dijital donusume cevirmisdurumdadır ve bircok kaynakta bu donusum dijitalyıkım olarak adlandırılmaktadır. Bu ortamda kazanansirketler, yeni ekonomi modeli icinde rekabetci kon-umlarını koruyabilmek adına musterilerini operasyon-larının merkezine koyarak; tum birimlerini bu degerehizmet eden, birbirini destekleyen, ortak hedefleri olanbir yapıya donusturerek fark yaratmaktadır. Musteriler“urunleri” satın almaktan “deneyimleri” satın almayadogru yonelirken, fark yaratmak isteyen perakendesirketleri de artık musteri kitlelerine ozel kisisellestirilmisstratejiler gelistirerek, onlara essiz bir musteri deney-imi sunmaya calısmaktadır. Musteri tiplerinde ve bek-lentilerinde olusan degisimler musterilerin derinlemesineanlasılmasını ve analiz edilmesini gerektirmektedir. Per-akende sirketleri, dijital analitik araclar ile musterilerindavranıslarını daha ayrıntılı bir sekilde incelemek vemagaza ortamını gercek zamanlı optimize etmek icincok cesitli teknolojiler kullanmaktadır. Degisen musteridavranısları ve yolculugunun merkezde yer aldıgı, hızınbelirleyici unsur oldugu perakende sektorunde; “On-line Alısveris, Omni-Channel, Kisisellestirme, EntegreTedarik Zinciri, Anlık Urun ve Stok Takibi, Buyuk VeriAnalitigi, Siber Guvenlik, Odeme Sistemleri Otomasy-onları ve Kisiye Ozel Promosyonlar” one cıkan kon-septler arasında yer almaktadır. Butuncul kanal (Omni-Channel), musterilerin butun alısveris kanallarından etk-ilesimli bir sekilde yararlanmasını saglayan yenilikci birhizmet modelidir. Perakende sirketleri, musteriye bircokkanal ve temas noktası kullanarak ulasmakta ve kesintisizalısveris deneyimi saglamaya calısmaktadır. Bu yogunrekabet ve hızlı teknolojik gelisme ortamında musteriler

60 / 128


ister fiziksel magazadan isterse cevrimici magazadanalısveris yapsınlar; aynı urunleri gorebilmeyi, indirim-lerden butun kanallarda yararlanabilmeyi, cevrimicimagazada satın aldıkları bir urunu fiziksel magazadasorunsuz degistirebilmeyi, begendikleri bir urunun barko-dunu akıllı cep telefonundan okutarak mobil uygula-mayla siparis verebilmeyi, siparisinin istedigi yer ve za-manda kendisine teslim edilebilmesini arzu eder. Per-akendecilikte yasanan yıkıcı donusumlere yol acan bastamobil teknolojiler, sosyal medya ve tum bu yapılarıncevrimici ve cevrimdısı kanallardaki entegrasyonuna olanihtiyac, yakın zamana kadar populer olan coklu kanal(Multi-Channel) yaklasımının yetersiz kalmasına nedenolmustur. Bu noktadan hareketle, musterinin sirket op-erasyonlarının merkezine alınmasının da etkisiyle, kesin-tisiz deneyim yasatma anlayısını benimseyen butunculkanal (Omni-Channel) yaklasımına gecis baslamıstır. Bucalısmada perakende sirketlerinin dijital donusume bakısacıları, dijital donusumu projelendirme yontemleri ve di-jital donusum projelerinin yurutme prosesleri sektordenorneklerle acıklanacaktır. Ayrıca, bir hazır giyimsirketinde dijital donusum yolculugundaki adımlardanbiri olan Omni-Channel donusum projesinin detaylarıbutunsel bir bakıs acısı ile paylasılacak ve tamamlananilk fazın sonucları degerlendirilecektir.

4. Saglık Sektorunde Dijital TeknolojilerinStratejik Analizi

Gulcin BuyukozkanOyku Ilıcak (Galatasaray Universitesi)

Dijital teknolojiler, bilginin toplanmasını, saklanmasınıve gerektiginde kolaylıkla erisilebilmesini saglayan bilgiteknolojilerini (BT), mobil ve sensor tabanlı teknolojileri,yapay zeka uygulamalarını vb. bircok farklı teknolojiyiiceren genis bir terimdir. Dijital teknolojilerin gunumuzdeisletmelere sagladıgı faydalar goz ardı edilemeyecek kadarbuyuk bir onem tasımaktadır. Her isletmede oldugugibi, hizmet sureclerinin yogun ve karmasık oldugu saglıksektorunde de dijital teknolojilerin kullanımı giderek art-maktadır. Saglık sektorunde dijital teknolojilerin kul-lanılması, daha guvenli ve kaliteli hizmet sunulmasınısaglayacak, aynı zamanda maliyetleri dusurerek ver-imliligi ve bakım kalitesini artıracaktır. Bu baglamdasaglık sektoru icin dijital teknolojilerin kullanımı analizedilmeli ve daha etkin kullanımı icin uygun strate-jiler dogrultusunda hareket edilmelidir. Bu sebeple bucalısmada, saglık sektorunde dijital teknolojiler uzerinestratejik bir degerlendirme yapılmıstır. Isletmeleringuclu, zayıf yonleri ile fırsat ve tehditlerinin saptan-masını saglayan GZFT analizi bu calısmada kullanılmıs vesaglık sektorunde dijital teknolojilere iliskin mevcut du-rum analizi yapılarak alternatif stratejiler belirlenmistir.Ardından, Cok Kriterli Karar Verme tekniklerindenbiri olan ve sıklıkla kullanılan Analitik Hiyerarsi Sureci(AHS) uygulanarak GZFT kriterleri agırlıklandırılmıstır.Kriterlerin agırlıkları dogrultusunda alternatif strate-jiler Gri Iliskisel Analiz (GIA) yontemi kullanılarakonceliklendirilmistir. Bu teknigin kullanılması ile kararsureclerindeki belirsizliklerin de analiz edilmesi ve dahadogru ve saglıklı sonuclara ulasılması amaclanmıstır.Saglık sektorunde dijital teknolojiler uzerine GZFT anal-izi ile entegre AHS-GIA stratejik degerlendirme modeli,calısmanın ozgunlugunu olusturmaktadır. Bu calısmadanelde edilen sonuclar dogrultusunda, gerek arastırmacılargerek yoneticiler, saglık sektoru icin daha etkin dijitalteknoloji stratejilerinin olusturulması ve kullanılmasınısaglayabileceklerdir.

PE02


Enerji Yonetimi

Oturum Baskanı : Ahmet Yucekaya

1. Multi-objective Fuel-coal Supply ForPower Plants Under Operational Con-straintsAhmet Yucekaya (Kadir Has Universitesi)

The selection of the right coal for the minimization of costand emissions is a challenging problem for the coal plants.The different characteristics of coal along with a structurethat is not unique and homogeneous make the decisionmaking process time-consuming. The heat content of coalranges from low to high which affects the energy amountgained when the coal is burned. The power producerstend to purchase the coal with higher heat content togenerate more electric power comparing with the sameamount of coal with lower heat content, however theprice per ton also changes for each coal type. On theother hand, the transportation of coal is a problem underlimited infrastructure and higher cost, the appropriatetransportation routes should be determined consideringthe multimode transportation routes. The Sulfur contentof each coal type is also different independent of the priceand transportation cost. The produced SO2 should alsobe minimized to pace with the environmental regulationsand prevent extra costs. In this paper, an integratedmultiobjective-model for supplier, transportation, andcoal orders is developed for the coal supply network inwhich multiple suppliers, coal contracts, and multimodetransportation routes exist. The solution methodology isapplied to determine alternative plans of minimax, max-imin, compromise programming, and random weightedrepresentatives (clustered). Then Analytical HierarchyProcess (AHP) is employed to include decision maker’spreferences and a solution is determined based on thejudgments. The model simultaneously optimizes the ob-jectives such as minimizing purchase cost, transportationcost, and SO2 cost and presents a decision framework onthe suppliers, transportation routes, and coal productsthat will achieve these objectives. The network and ca-pacity constraints of suppliers and transportation routesare included in the model. The solution methodology isapplied on a case study in Midwest USA and the alterna-tive evaluation process is presented.

2. Turkiye Gun Oncesi Ve Yan HizmetlerPiyasaları Fiyatlarının Birlikte Belirlenmesi

Rıdvan Memis (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Kursad Derinkuyu

Turkiye elektrik piyasası, mevcut on yılda bircok reformgecirmistir. Arz ve talep tarafına uygun olarak piyasaihtiyaclarını seffaflık, butunluk ve rekabetle karsılamakicin mevcut sistem gelismeye devam etmektedir. Mev-cut sistemde, Yan Hizmetler’e (YH) katılmakla yukumluuretim birimleri, guc kapasitelerinin belli bir kısmını,frekans kontrolunu saglamak amacıyla, ayırmaları gerek-mektedir ve bu miktar YH haric baska bir piyasadasatılamaz. Tedarikcinin yan hizmetlerdeki teklifi kabuledilmezse Gun Oncesi Piyasası’nda (GOP) olusan piyasatakas fiyatı bazı uretim birimleri icin uretim maliyetinibile karsılayamadıgından, tedarikci zarar etmektedir.Bu durumda, YH yukumlulugu almıs bir uretim bir-imi, GOP’te teklif verirken kabul edilmeme riskini azalt-mak amacıyla satmayı dusundugu birim elektrik fiyatınıdusurecektir. Boyle bir senaryoda, tedarikciler her ikipazarda da temerrut riskine maruz kalmaktadır ve tek-liflerin sadece bir piyasada kabul gormesi piyasa tasarımıacısından verimli degildir. Bu calısmada, uretim bir-imlerinin hem GOP’te hem de YH’de karsılastıkları

61 / 128


riski azaltmak icin yeni bir piyasa yapısı onerilmektedir.Turkiye elektrik piyasasının gelisme surecinde artık gunoncesi elektrik piyasası ve yan hizmetler piyasasınınbirlesmesi, bu surece ciddi katkı verecektir. Bu iki ayrıpiyasa, farklı amac fonksiyonları olan farklı matematik-sel modellere sahiptir. Onerdigimiz yeni piyasa tasarımı,bu iki piyasayı bir ortak matematiksel model altındabirlestirmektedir. Bu yeni piyasa modelinde, “karma blokteklif” isminde dort boyutlu arz tarafı icin yeni bir tek-lif turu sunulmustur. Bu teklif turu, bilinen blok teklifyapısına ek olarak dalgalanma miktarını da belirtmekte-dir. Yeni pazar yapısı sayesinde temerrut riski azalacak vetedarikciler daha verimli teklifler verebilecektir. Ayrıca,yeni sunulan blok teklif yapısı ile Yan hizmetlerde hizmetvermek zorunda olmayan tedarikciler de talep yonetimialtında tuketim dalgalanmalarını karsılamak icin teklifverebilirler. Her tedarikci farklı uretim maliyetine sahipoldugundan, homojen olmayan uretim birimleri, ihtiyacduyulan miktarın daha az maliyet ile tedarik edilmesindeyardımcı olacaktır. Son olarak, sistem operatoru ikipiyasanın birlesmesiyle birlikte YH’deki iki gun yerine, birgun oncesinde talep dalgalanmasını tahmin edeceginden,tahmin hatasının azalması da beklenmektedir.

3. Gun Oncesi Piyasada Bir Elektrik UreticisiIcin Risk Kısıtlı Uretim Ve Hidrojen Depo-lama Oz Cizelgelemesi

Nida Nur KucukEmre Celebi (Kadir Has Universitesi)

Elektrik enerjisindeki arz ve talebin kesin sekilde tah-min edilememesi veya uretimi/tuketimi sırasında or-taya cıkabilecek aksi durumlar sistemde dengesizlige yolacarak zarara sebep olabilmektedir. Bu zarar ise elek-trik sistemine, ureticilere ve hatta son tuketicilere kadaryansıyabilmektedir. Planlanan uretim talepten az iseyuk dengesi genellikle dogalgaz veya komur kaynaklıureticilerle saglanmaktadır. Planlanandan fazla enerjiuretildiginde ise bu santraller durdurulur. Ureticiler,sorumlu oldukları elektrik miktarından az veya fazla elek-trigi sebekeye verdiklerinde sistem yoneticisi tarafındanda cezaya tabi tutulurlar. Bu da ozellikle dogalgazve komur santrallerinin kar oranında sapmalara hattazarara sebep olur. Bu zararları minimuma indirmekve toplam karı arttırmak icin enerji depolama sistem-leri uzerine calısmalar yapılmaktadır. Bu calısmada,hidrojenle enerji depolama sistemine sahip bir dogalgazelektrik uretim santralinin gun oncesi piyasasında haf-talık oz cizelgelemesi risk faktoru altında olasılık mod-eli kullanılarak eniyilenmektedir. Cesitli piyasa takasfiyatı (PTF) senaryoları altında santralin haftalık uretimplanlamasının yapılması amaclanmıstır. Eniyilenen buplanlamada risk-kar iliskisi kosullu riske maruz degerile hesaba katılmıstır. Calısmada kullanılan depolamasistemi, PTF’nin dusuk oldugu veya uretilen enerji mik-tarının talep edilenden fazla oldugu zamanlarda elektrolizyontemi ile elektrik enerjisini hidrojen gazı olarak depo-layabilmektedir (P2G islemi). Ote yandan, depolanmıshidrojen gazı PTF’nin yuksek oldugu veya uretilen en-erji miktarının talepten az oldugu zamanlarda elektrigecevrilebilmektedir (G2P islemi). Risk dengesi iceren eniyi uretim planlama modeli karısık tamsayılı dogrusal pro-gram olarak formule edilmistir. PEM elektroliz teknolojisiiceren gercekci bir vaka calısması kullanılarak GAMS pro-gramında modellenmis ve CPLEX cozucusu ile cozum eldeedilmistir. Depolama sistemli bu calısmada, risk kısıtlıyontemin uretim planlamasını eniyiledigi ve toplam karile risk-getiri dengesini iyilestirebildigi gorulmustur.

4. Genetik Algoritma Ile Turkiye’Nin DogalGaz Talep Projeksiyonu

Oguzhan Ahmet Arık (Nuh Naci Yazgan Universitesi)

Bu calısma, Turkiye’nin dogal gaz talep projeksiy-onunu tahmin etmek icin bir Genetik Algoritma (GA)onermektedir. Turkiye, ısınma, elektrik uretimi ve

uretim sektoru icin kendi kaynaklarına sahip olsa da;ihtiyac duyulan dogal gaz miktarının buyuk kısmı digerulkelerden ihrac edilmektedir. 1980 yıllarda baslayanuretim odaklı buyume modeli ile Turkiye’de enerji se-bepli cari acık olusmaya baslamıstır. Bu nedenle, dogalgaz gibi hayati enerji kaynaklarının yaklasık tahmini,dıs ticaret acıgı olan ulkeler icin son derece onemlidir.Bu calısma, 1998-2017 yılları arasındaki bazı ekonomikgostergeleri kullanarak, 2018-2030 yılları arasındaki dogalgaz tuketimini milyar metrekup (mmk) cinsinden tah-min etmek icin GA algoritmasını kullanmaktadır. Yıllaragore zincirlenmis hacim serileri cinsinden GSYIH, nufus,Turkiye’nin ihracat ve ithalat miktarları kurulan tah-min modeli icin bagımsız degiskenler olarak secilmistir.Ayrıca, onerilen tahmin modelini karsılastırmak icindogrusal bir regresyon modeli de olusturulmustur. En-erji projeksiyonu icin iki farklı senaryo onerilmistir. Busenaryolar reel buyume, nufus, ithalat ve ihracat artısongorulerini icermektedir. Onerilen her iki yontem deiki farklı senaryo altında Turkiye’nin gelecekteki dogalgaz tuketimini tahmin etmekte kullanılmıstır. 1998-2017 yılları arasındaki dogal gaz tuketim degerleri ileonerilen yontemin urettigi dogal gaz tahmin degerlerikıyaslandıgında, onerilen yontemin oldukca az istatikselhata verdigi gorulmektedir. Onerilen GA ve olusturulandogrusal regresyon verileri birbirlerine yakın dogal gaztalep tahminleri uretmislerdir.

PE02



Oturum Baskanı : Mehmet Kabak

1. Ameliyathane Cizelgelemede Cok KriterliHasta Onceliklendirme Modeli OnerisiMerve Karabas (Karabuk Universitesi)

Emine BuyukFuat Simsir

Fuat SIMSIR1, Emine BUYUK1 , Merve KARABAS11Karabuk Universitesi, Endustri Muhendisligi Bolumu,Karabuk/TURKIYE Hizmet sektorunun, gunumuze hızlageliserek gelmesi ve hizmet tanımları ile musteri pro-filindeki cesitlemelerin carpan etkisiyle artıs gostermesibu sektorde planlama ve yonetim anlamında pek cokoperasyonel problemi beraberinde getirmistir. Oteller,restoranlar ve saglık kuruluslarında verilen hizmetler icingelistirilen yontemler ve araclar, literaturde artan biregilim gostererek yerini almıstır. Bu sektorde fazlasıylailgi cekici olan isletmelerin basında ise hastaneler gelmek-tedir. Cunku toplumların gelismesi ve buyumesiyle saglıkhizmetlerine talep artmıs olup bununla beraber farklıvakalar, hastalıklar ortaya cıkmıs ve ozellikle kısıtlı kay-naklara sahip olan hastanelerin ameliyathanelerine olanihtiyac gun gectikce artmıs oldugu gorulmektedir. Has-tanelerin ameliyathanelerinin etkin kullanılması, gerekhastalar acısından gerekse hastaneler acısından oldukcaonemlidir. Bu calısmada, belirlenen onceliklendirmekriterleri ile hasta ameliyatlarının cizelgelenmesindeonemli bir fonksiyona sahip olabilecek Cok KriterliHasta Onceliklendirme modeli onerisinde bulunulmustur.Gelistirilen modelimizde, kriterlerin agırlıklarının be-lirlenmesinde DEMATEL Yontemi tercih edilmistir.DEMATEL yonteminden elde edilen kriter agırlıklarıkullanılarak TOPSIS ve MAUT yontemleri ile hasta

62 / 128


onceliklendirilmeleri gerceklestirilmistir. Elde edilenkriter agırlıklarına gore kriterlerin onem sırası dikkatealınarak ameliyathane cizelgelemesi gerceklestirilmistir.Hangi gun hangi hastanın ameliyatının yapılacagı, bircalısma gunu icerisinde ameliyat surelerini esas alarak,belirli ameliyathanelerde kac ameliyatın olacagına dairproblemlere uygun cozum onerisinde bulunulmustur.Gelistirilen modelin ameliyathane cizelgeleme sistemler-ine entegre edilmesi ile, hastaların memnuniyet duzeyininyukseltilmesi ve hastane kaynaklarının kullanımında ver-imlilik artısı saglanılabilecektir.

2. Swara Ve Multımoora Yontemleri IleUcuncu Parti Lojistik Firması Secimi: BirHipotetik Calısma

Ali Aygun Yuruyen (Cumhuriyet Universitesi)

OZET Bilgi ve iletisim teknolojilerindeki gelismeler, fir-maların kuresellesmesine neden olmus ve kuresellesme ilebirlikte daha yuksek uzmanlık ve daha buyuk yatırımlargerektiren isletme fonksiyonları ile lojistik faaliyetlerdaha karmasık hale gelmistir. Isletmeler bu karmasıklıgıazaltmak, maliyetlerini azaltmak, temel yetkinliklerineodaklanmak, kaliteyi artırmak ve musteri memnuniyetisaglama gibi hedeflerini gerceklestirebilmeleri icin strate-jik isbirlikleri yapmaları zorunlu bir hal almıstır. Bu hede-fler dogrultusunda isletmeler temel yetkinlikleri dısındakalan lojistik faaliyetlerini sozlesme bazlı uzun vadeliis ortaklıgı ile isletme dısındaki Ucuncu Parti Lojis-tik firmalarına aktarmaktadır. Isletmeler tum bu se-bepler ve uzun vadeli is ortaklıgı yapmaları nedeniylekendi isletme kulturlerine uygun Ucuncu Parti Lojis-tik firmasını dogru secebilmesi isletmeler icin onemli birkarar verme problemini teskil etmektedir. Ucuncu PartiLojistik firmalarının degerlendirilmesinde bircok faktorgoz onunde bulunduruldugundan dolayı isletmeler cokkriterli karar verme (CKKV) yontemlerinden yararla-

narak en iyi toplam performansa sahip Ucuncu PartiLojistik firması secimi yapabilirler. Bu calısmada cokkriterli karar verme tekniklerinden olan SWARA (AdımAdım Agırlık Degerlendirme Oran Analizi) ve MUL-TIMOORA yontemlerinden olusan bir karar modelikullanılarak bir isletme icin en uygun Ucuncu PartiLojistik firmasının secimi gerceklestirilmistir. Kriteragırlıklarının bulunmasında SWARA (Adım Adım AgırlıkDegerlendirme Oran Analizi) yontemi, en uygun 3PLfirmanın belirlenmesi icin MULTIMOORA yontemi kul-lanılmıstır. Anahtar Kelimeler: Ucuncu Parti Lojistik(3PL), SWARA, MULTIMOORA

3. Matching Equal Sets In The Presence OfLimited Choices: Managing The NumberOf Positions Offered And The Number OfChoices Allowed To CandidatesMerve Nur Karabulut (Bogazici Universitesi)

Ilayda CumaKadir BurcuSuheyla UyanıkHakan YasarcanAssignment and matching problems have a wide rangeof application areas such as dormitory assignments, col-lege admissions, teacher assignments, and kidney-patientmatching. In matching problems, both sets have an or-der of preference and the Gale-Shapley’s algorithm is themost used algorithm to match these sets because it is verysimple to apply and it produces stable matches. In thisstudy, the case of matching equal sets in the presence oflimited choices is investigated. In most of the problems inthe literature, the declared choice lists of candidates in-clude all positions; however, in our case these lists containlimited number of choices. Another difference is that, inour problem, all institutions have the same exact pref-erence list; they are assumed to prefer candidates with

higher scores. We also assume that the candidates areranked starting from one, where one is the highest rank.The main aim of this study is to minimize the number ofempty positions offered by institutions. For simplicity, weassume that each institution offer a single position. Wewill use Gale-Shapley’s institution optimal algorithm as itplaces candidates with higher scores first (i.e., lower rank-ing number is preferred). Developing a new assignmentalgorithm is out of scope of this study as Gale-Shapley’salgorithm is optimal and is used in real life cases too. Inaddition to minimizing the number of empty positions, wewill also consider the level of happiness of candidates atthe end of assignment process. The assignment algorithmis coded in R and some simulation experiments are carriedout. A base case is determined for the studied problem.It is arbitrarily assumed that there are 1000 institutions,where each institution only has a single open position.There are around 1000 candidates and each candidatehas a unique preference list of all positions; the lists ofcandidates are randomly formed. The preference list of acandidate is undeclared and, thus, it is an unknown forother candidates and institutions. In experiments, thereare three cases; (case 1) the number of candidates is morethan the number of positions; (case 2) the number ofcandidates is exactly equal to the number of positions;(case 3) the number of candidates is less than the numberof positions. The number of positions is equal to 1000 inall cases. In cases 1 and 2, the number of empty posi-tions is used as the key performance measure; In case 3,the number of unassigned candidates is used as the keyperformance measure. In our experiments, we tried to“fill in all positions”/“assign all candidates” by changingthe number of choices declared by each candidate; thesatisfactory minimum number of choices is much smallerthan 1000 for cases 1 and 3. However, it must be exactlyequal to 1000 in case 2. Thus, our experiments suggestthat case 2 is the most critical case. Accordingly, thisstudy mainly focuses on case 2.

4. Ahp Ve Dematel Yontemleri Ile El Termi-nali Secimini Etkileyen Kriterlerin Analizi

Cemil Celik (Dincer Lojistik)

Sevgi AlkanEren Kaya

Teknolojinin ilerlemesi ile pek cok sektorde yaygınolarak kullanılmaya baslayan el terminalleri; bastalojistik sektoru olmak uzere marketler, restaurant,otopark alanları ve sayac okuma sistemleri gibi alan-larda karsımıza cıkmaktadır. Ozellikle el terminal-leri lojistik sektorunde; depo yonetim sistemlerinin enonemli yapı tasını olusturmaktadır. Bu yuzden dogruel terminali kullanımı depo yonetim sistemlerinde iste-nilen verilerin toplanması ve transfer edilmesi acısındancok onemli bir yere sahiptir. Ozellikle dogru el ter-minali hem calısanlar hem de depo kontrol kriterleriuzerinde etkisi oldugundan ayrı bir oneme sahiptir.El terminali secimi modelleri icin kriterlerin belirlen-mesi, secimleri etkileyen cok kritik bir surectir. El ter-minali secim surecinde tespit edilen kriterlerin birbiriuzerindeki etkilesimleri ve kriterlerin bagımlılık dere-celeri karar verme surecinin en onemli adımlarındanbiridir. Bu calısma kapsamında el terminali secimini etk-ileyen en onemli sekiz faktor depo operasyonları, yazılımve Ar-Ge departmanları tarafından tespit edilmistir.Calısmanın ilk asamasında farklı departmanlarda calısanuzmanların gorusleri alınmıs ve cok kriterli karar vermeyontemlerinden; Analitik Hiyerarsi Sureci (AHP) yontemiile kriterlerin ikili karsılastırılmasından elde edilenagırlıklar ile sıralama olusturulmustur. Calısmanın ik-inci asamasında; el terminali secimini etkileyen kriter-lerin birbirleri arasındaki bagımlı agırlık degerleri yineuzman gorusleri dogrultusunda; The Decision MakingTrial and Evaluation Laboratory (DEMATEL) yontemiile belirlenmis ve kriterlerin onem sıralaması yapılmıstır.Calısmanın son asamasında; iki yontem ile elde edilensonuclar analiz edilmis ve yorumlanmıstır. Bu calısmaile isletmelere ve arastırmacılara el terminali secimlerinde

63 / 128


kullanacakları kriterlerin seciminde katkıda bulunulmasıamaclanmıstır. Bu calısmada; el terminalleri seciminde,kriterlerin birbirleri ile olan iliskileri ortaya koymakamacıyla cok kriterli karar verme yontemlerinden AHPve DEMATEL yontemi kullanılmıstır.

PE02


Sezgiseller

Oturum Baskanı : Barıs Kececi

1. Otel Secimli Gezgin Satıcı Problemi IcinDegisken Komsu Inis Sezgiseli

Ipek Damla Akpınar (Baskent Universitesi)

Barıs Kececi (Baskent Universitesi)

Gezgin Satıcı Problemi (GSP), aralarındaki uzaklıklarıbilinen noktaların her birinden yalnız bir kez gecerek,basladıgı noktaya donen en az maliyetli turun bulun-ması problemidir. Otel Secimli GSP (OSGSP) ise calısmasuresi/mesafesi kısıtını icermektedir ve bu haliyle GSP’ningenisletilmis bir varyantını olusturmaktadır. Calısmakısıtı, tum noktaların bir seferde ziyaret edilmesinimumkun kılmamaktadır. Bunun yerine gezgin, gun(kısıtlı calısma suresi/mesafesi) sonunda uygun bir bek-leme (otel) noktasında duraklar (konaklar) ve bir son-raki gun tura kaldıgı otel noktasından baslayarak devameder. Her otele ugrama zorunlulugu bulunmamaktadır.Bir otelde baslayıp bir otelde son bulan sıralı noktalarkumesine “gezi (trip)” denmektedir. “Tur (tour)” isetum musterileri kapsayan sıralı geziler kumesidir. Birturda otel noktalarına sınırsız sayıda ugranabilmektedir.Ancak tur aynı otel noktasında baslayıp, bitmelidir. Bunedenle OSGSP’nin uygun bir cozumu tek bir cevrimdenolusmak zorunda degildir. Problemde birincil amac turicinde yapılan gezi sayısını enkucuklemektir. Ikincilamac ise gezi basına gecen sure/mesafenin calısmakısıtını asmaması kosuluyla turun toplam mesafesinienkucuklemektir. OSGSP, klasik GSP’ye benzemeklebirlikte otel noktası seciminden dolayı ondan daha zorbir problemdir ve dolayısıyla NP-Zor problem sınıfındayer almaktadır. Gercek yasamda OSGSP olarak model-lenebilen bazı problemlere ornek vermek gerekirse: Bir-den fazla gunden olusan turist gezi programları; agırvasıta suruculerinin birden fazla gunden olusan, veher gun sonunda uygun bir dinlenme noktasında du-rakladıgı tur problemi; bir postacının tasıyacagı yukuhafifletmek amacıyla turunu birbiriyle baglantılı dahakucuk turlara boldugu dagıtım problemi; maksimum kul-lanım zamanı pil kapasitesiyle sınırlı elektrikli bir aracıntur problemi. Bu calısmada OSGSP’nin cozumu icinDegisken Komsu Inis algoritması kullanılmıstır. Lit-eraturde var olan test problemleri uzerinde cesitli olcutlerkullanılarak denemeler yapılmıstır ve algorimanın perfor-mansı degerlendirilmistir.

2. Raf Alanı Tahsisi Ve Sergileme ProblemiCozumunde Genetik Algoritma

Beray Bayazıt (Uludag Universitesi)

Burcu GencosmanMehmet Atilla BegenGulnihal Ucarkus

Calısma kapsamında Raf Alanı Tahsisi ve Sergileme Prob-lemi ele alınmıstır. Bitisik dikdortgen sergileme alan-larının maksimum gelir amacıyla optimum sekilde tah-sis edilmesini amaclayan probleme kitap perakendeci-leri ornek olarak verilebilir. Bu problem; DVD ki-ralama magazaları ve cesitli perakendecilerde gorulenraf alanı tahsisi ve sergileme problemine benzer ozelliklertasıdıgı gibi aynı zamanda son yıllarda gittikce onemkazanan internet sayfalarında reklamların gosterimi veyainternet sayfası tasarımlarında da karsılasılan alan tah-sisi ve sergileme problemine de benzemektedir. Lit-eraturde, bu problem icin tamsayılı programlama, sezgiselyontemler ve veri madenciligi tekniklerinin kullanıldıgıcesitli cozumler gorulmustur. Calısmamızda ise bitisikdikdortgen sergileme alanlarının maksimum gelir amacıylaoptimum sekilde tahsis edilmesi probleminde, matematik-sel sezgisel algoritma ile birlikte kullanılarak hibrit bircozum onerilmistir. Ele alınan problem icin onceliklebir tamsayılı matematiksel model gelistirilmistir. Fakatraf atama probleminin NP-Zor yapısından dolayı gercekboyutlu problem tamsayılı matematiksel model ile belir-lenen sure icerisinde cozulememistir. Ve, optimal cozumeyakın atamalar gerceklestiren bir genetik algoritmayaklasımı gelistirilmistir. Daha sonra, gercekci ve kul-lanılabilir atamalar yapabilmek icin matematiksel modelile genetik algoritma yaklasımlarının birlestirilmesiylecozum suresini kısaltıp buyuk olcekli problemlerde op-timal sonuca ulasılması hedeflenmistir. Ele alınan prob-lemin cozumu icin gelistirilen yontemle raf alanı tahsisiliteraturune katkı saglanacagı gibi iki boyutlu kesme,paketleme ve sergileme calısmalarını barındıran literaturede katkı saglanmıs olacaktır.

3. Elektrikli Araclar Icin Bir Zaman-BagımlıEn Yesil Yol Sezgiseli

U. Mahir Yıldırım (Istanbul Bilgi Universitesi)

Bir ulasım agındaki trafik kosulları, gunun saatine, haf-tanın gunune ve hatta yılın ya da belirli bir sezonunhaftasına gore degiskenlik gostermektedir. Bu sebeple,yalnızca mesafe ya da yolculuk zamanı temelli eniy-ileme yontemleri kullanılarak elde edilen bir dagıtımplanı, benzinli araclardan olusan bir filoda gercek yakıttuketimini, elektrikli araclardan olusan bir filoda isegercek enerji tuketimini ve dolayısıyla da gercek maliyet-leri yansıtmayacaktır. Hatta bu dagıtım planı, zamanpenceresine sahip musterilerin, dagıtım planının zamansınırının ya da ozellikle elektrikli araclarda oldugu sekliile bir menzil sınırının bulundugu durumlarda olurlu dahiolmayabilecektir. Bunun yanında katedilen mesafeninya da yolculuk zamanının enkucuklenmesinin en az en-erji tuketimini garanti etmeyecegi de asikardır. Bu se-beple, ulasım planlaması ya da arac rotalama prob-lemlerini besleyecek ve bir ulasım agındaki iki noktaarasındaki en az enerji tuketen (en yesil) yolu bulacakbir yontemin bu gozlemler ısıgında gelistirilmesi gerek-mektedir. Bu calısmada Zaman Bagımlı En Kısa YolProblemi’nin (ZBEKYP) bir uzantısı olan Zaman BagımlıEn Yesil Yol Problemi (ZBEYYP), elektrikli araclar

ozelinde ele alınmıstır. Oncelikle ZBEYYP’nde de gecerliolan, ZBEKYP’ndeki temel kavramlar tanıtılmıstır.ZBEYYP’ne ozgu karakteristik ozelliklerin analizini tak-iben enerji tuketimini enkucukleyecek bir ZBEYYPsezgiseli sunulmustur. Gelistirilen sezgisel yontem,olası tasarruf ve surdurulebilirlik faydalarını belirlemekuzere farklı senaryolara uygulanmıs ve yazındaki guncelyontemlerle karsılastırılmıstır.

4. Alternatif Alt Grafik Montaj Hattı Den-geleme Problemi Icin Bir Atesbocegi Algo-ritmasıUmmahan Palamut (Dokuz Eylul Universitesi)

Sener Akpınar (Dokuz Eylul Universitesi)

Gunumuzde, montaj hatları buyuk miktarlardakiurunlerin uretiminde ve kıt kaynakların verimli kul-lanılmasında onemli rol oynamaktadır. Fakat bir mon-taj hattının kurulumu uzun zaman ve sermaye gerektirir.

64 / 128


Bu yuzden sistemin verimliliginin en iyi olması istenir.Sistem verimliligi icin hattın yapılandırılması ve isin hatboyunca dengeli dagılımı esastır. Bu yuzden montaj hat-ları ile ilgili calısmalar daha cok montaj hattı dengelemeproblemleri uzerine odaklanır. Montaj hattı dengelemeproblemleri literaturde bircok alt kategoriye ayrılır vebunlar icinden bazıları gercek hayat problemlerine dahayakındır. Bu calısmanın konusu olan alternatif alt grafikmontaj hattı dengeleme problemi de gercek hayat montajhattı problemlerinden biridir. Bu problem daha cok artanmusteri ihtiyacları ile dogru orantılı olarak musterilerinedaha fazla secenek sunmayı saglayan urun gamı ve urunparca sayısı fazla olan tedarikcilerin urun uretimindekarsılastıkları montaj hattı dengeleme problemidir. Al-ternatif alt grafik montaj hattı dengeleme probleminindiger montaj hattı dengeleme problemlerinden ayrılanyonu ise kesin oncelik iliskilerine degil alternatif alt grafikoncelik iliskilerine sahip olmasıdır. Alternatif alt grafikmontaj hattı dengeleme probleminde, bir montaj veyaimalat isleminin farklı parcaları icin montaj alternatiflerigoz onunde bulundurulur. Her islem, belirli bir urunuislemek icin gereken gorevleri ve gorev onceligi iliskilerinibelirleyen bir alt grafik ile temsil edilir. Boylece her biralt montaj icin alternatif montaj alt surecleri tamamenveya kısmen farklı gorev setleri icerebilir. Zaman ve ista-syon kısıtlarının yanı sıra ilgili her alt montaja ait montajalt grafik oncelik iliskilerinin de saglanmıs olması gerekir.Her alt montaj alt grafiginde is sureleri farklı olabilir.Buda montaj isleminin suresinin degismesine neden olur.Sonuc olarak istedigimiz amac fonksiyonuna uygun il-gili alt montaja ait alt grafikleri secip optimum istasyonsayısını bulmaktır. Literaturde bu problem icin gelistirilencozum yontemleri daha cok matematiksel programlamayontemleri ve sezgisel yontemlerdir. Bu yontemler kucukve orta olcekli problemler icin iyi sonuclar verirken buyukolcekteki problemler icin literaturde yeni calısmalar icinmeta-sezgisel yontemler onerilmektedir. Bu calısmadaalternatif alt grafik montaj hattı dengeleme problemiicin bir Atesbocegi algoritması onerilmis ve ilgili bilim-sel yazından alınan test problemleri uzerinde performansdegerlendirmesi yapılmıstır.

PE02


Lojistik

Oturum Baskanı : Fulya Altıparmak

1. Iki Asamalı Yer Secimi Ve Es-ZamanlıTopla Dagıt Arac Rotalama Problemi IcinMatematiksel Model Ve Karma SezgiselAlgoritma

Ece Arzu Yıldız (Gazi Universitesi)

Ismail KaraoglanFulya Altıparmak

Gunumuzde toplumun cevresel farkındalıgının art-masıyla birlikte firmalar cevreyi koruma konusunda bazıgirisimlerde bulunmaya baslamıslardır. Firmaların geridonusebilir urunleri dagıtım ve toplama faaliyetleriniaynı rotalar uzerinden gerceklestirerek dagıtım sistem-leri icerisine dahil etmesi bu girisimlere ornek olarak ver-ilebilir. Son yıllarda sehirlesmenin artması, sehirlerdeurun talebine olan ihtiyacın artmasını ve dolayısıyla sehiricerisindeki lojistik ihtiyacın artmasını da beraberinde ge-tirmistir. Bu durumun bir sonucu olarak sehir lojistigi

kavramı dogmustur. Sehir lojistigi musteriler icin is-tenilen hizmet seviyesini karsılarken sehir icerisindekimalzeme akıslarını ve trafigi de kontrol altında tut-mayı hedefler. Ozellikle sehir icerisinde nufusun vearac trafiginin yogun oldugu bolgelerde buyuk araclarlalojistik faaliyetleri yurutmek oldukca zordur. Bu ne-denle sehir icerisine yapılacak dagıtımların genellikleiki asamalı olarak yapılması tercih edilmektedir. Sehirlojistiginde iki asamalı bir dagıtım sisteminde birinciasamada sehir merkezine uzak ana depolardan buyukaraclarla sehir icerisindeki ara depolara tasınan yukler,ikinci asamada ara depolardan kucuk araclara yuklenerekmusterilere dagıtılır. Bu calısmada sehir lojistiginde ter-sine lojistik faaliyetleri kapsayan bir dagıtım sisteminidikkate alan Iki Asamalı Yer Secimi ve Es-Zamanlı ToplaDagıt Arac Rotalama Problemi (2A/YS-ETDARP) elealınmıstır. 2A/YS-ETDARP’de musterilerin onceden bi-linen toplama ve dagıtım talepleri vardır ve her asamadadagıtım, toplama faaliyetleri aynı rotalar uzerindengerceklestirilmektedir. 2A/YS-ETDARP’nin amacıenkucuk maliyetle her asamada eniyi depo yerlerininve rotaların belirlenmesidir. NP-Zor problem sınıfındabir problem olan 2A/YS-ETDARP icin dugum tabanlıbir matematiksel model gelistirilmistir. Matematikselmodel literaturde bulunan ve problem icin gelistirilengecerli esitsizliklerle kuvvetlendirilmistir. Matematikselmodelin yanı sıra orta ve buyuk boyutlu problemlerekısa sure icerisinde iyi kalitede cozum uretebilmek icinIteratif Yerel Arama ve Degisken Komsu Arama sezgisel-lerinden faydalanan, IYA DKA adı verilen, bir sezgisel al-goritma gelistirilmistir. Daha once calısılmamıs bir prob-lem olan 2A/YS-ETDARP icin literaturde bulunan verisetleri temel alınarak test problemleri olusturulmustur.IYA DKA’nın performansı olusturulan test problem-leri uzerinde kuvvetlendirilmis tamsayılı matematikselmodelin CPLEX cozumu ile karsılastırmalı olarak in-celenmistir. Deneysel calısma sonucunda IYA DKA ileorta ve buyuk boyutlu problemler icin oldukca kısasure icerisinde cok daha iyi cozumlere ulasılabildigigorulmustur.

2. Nakliyede Isbirliginin Karlılık Ve KarbonSalınımı Uzerine EtkileriHalit Keven (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Secil Savasaneril (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Banu Yuksel Ozkaya (Hacettepe Universitesi)

Lojistik faaliyetleri bircok isletme icin en onemli maliyetkalemlerinden birisini olusturur. Bu faaliyetler aynı za-manda dunyadaki karbon salınımlarının da temel neden-lerinden birisidir. Kuresel ısınmayla ilgili hızla artanfarkındalık ve endiseler dolayısıyla karbon salınımlarınınazaltılması cabaları bircok ulkede on plana cıkmaktadır.Tedbir olarak ortaya konulan yasal duzenlemelerin buyukcogunlugu belli bir faaliyet sonucu ortaya cıkan toplamkarbon salınımını faaliyetten sorumlu isletmelere sebepoldukları karbon salınımı miktarıyla dogru orantılı ola-cak sekilde bir maliyet olarak yansıtmayı hedefler. Budurum ilgili isletmeler icin lojistik aktivitelerinin maliyet-lerini onemli olcude artırır. Sonuc olarak isletmeler buduzenlemelerin oldugu bolgelerde lojistik faaliyetleriyle il-gili olarak yakıt tuketimi gibi direkt maliyetlerin yanı sırayasal sorumluluklarından dogan karbon salınımı maliyet-lerini de dikkate almak durumundadırlar. Tarif edilenkosullar altında farklı organizasyonların isbirligi yapmasıoperasyonel verimliliklerin artmasını, maliyetlerin azal-masını saglayabilir. Boyle bir isbirligi daha kucuk olcektebir rekabeti de beraberinde getirecektir. Bu calısmadanakliye gonderimi yapmak isteyen oyuncuların belirsizsevkiyat taleplerinin mevcut oldugu durumlarda isbirligive rekabet kosullarının degerlendirilmesi amaclanmıstır.Oyuncular gonderilerini ortak bir arac ile yapmanın avan-tajlarından faydalanmak ister ve her oyuncunun maksi-mum fayda elde etme beklentisi icinde oldugu bu oyundaoyuncular aynı zamanda ortak kullanılan aracta yer al-abilmek icin birbirleriyle rekabet ederler. Oyuncularıntemel amacının nakliye ve bekleme maliyetleri ile karbon

65 / 128


salınımını en aza indirirken gonderilerden elde edilen gelirien ust seviyeye cıkarmak oldugu bu oyunda gondericilerbu kazancları elde edebilmek icin bir koalisyon olustururve gonderi ve bekleme kararlarını ortak olarak alırlar.Koalisyon girisiminden elde edilen tasarrufların oyunculararasında adil ve dengeli bir sekilde dagıtılmasını saglamakicin dusuk hesaplama cabası gerektiren fayda tahsis ku-ralları gelistirilmistir. Bu kurallar cesitli kriterler altındadegerlendirilmis ve karsılastırılmıstır.

3. Havacılık Sektorunde Ikram YuklemePlanlarının Ve Ikram Yukleme Lokasyon-larının Optimizasyonu

Seren Bilge Yılmaz (TOBB Ekonomi ve Teknoloji

Universitesi)

Eda YucelHavayolları, ucus sırasında ucus suresine baglı olarakdegisen, ucretsiz veya ucretli olarak servis edilen ikramhizmeti sunar. Bu yiyecekler, havayolu sirketleriile anlasması olan gıda dagıtım sirketleri tarafındanhazırlanır ve tercihen ucustan hemen once yuklenir. An-cak, her ucustan hemen once o ucusun kalkıs havali-manında yeterli miktarda ikramın bulunması maliyetliolacagından, havayolu sirketleri onceden belirlenmishavalimanlarında ikram yuklemesi gerceklestirmektedir.Genel olarak, yukleme noktaları (havaalanları) normalveya capraz olmak uzere iki cesittir. Normal yuklemenoktalarında ikramlar ucaklara sadece yukleme maliyetiicerecek sekilde dogrudan yuklenebilmektedirler. Caprazyukleme noktalarında ise, ikramların yukleme islemindenonce bir normal yukleme noktasından ek tasıma ucretiile tasınması gerekmektedir. Ucaklar bir ucusta son-raki ucuslarına ait ikramları da tasıyabilmektedir an-cak tasınabilecek toplam ikram miktarı ucak kapasite-sine ve ikramların raf omrune baglıdır ve ucusun yakıtmaliyetini artırmaktadır. Ucus planı dinamik olarakdegistiginden; havayolları, belirlenen ucus planına ve herucusta tuketilecek tahmini ikram miktarına baglı olarak,her sezondan once normal ve capraz yukleme noktalarınıbelirler. Bu calısmada, belirli bir planlama cevreni icinverilen ucus planı ve her ikram turu icin ucuslardaki tah-mini talep miktarları icin normal ve capraz yukleme nok-talarının belirlenmesi problemi ele alınmaktadır. Amac,ucuslar icin tahmini talep tam olarak karsılanacak sekilde,normal ya da capraz yukleme noktası acma maliyetlerini,ikram yukleme maliyetlerini, capraz yukleme icin nakliyemaliyetlerini ve ucak yakıt maliyetlerini iceren toplamoperasyonel maliyetleri en kucuklemektir. Problemdeucak ikram kapasiteleri ve her bir ikram cesidinin rafomru dikkate alınmalıdır. Calısmamız kapsamında, prob-lem icin bir matematiksel model ve bir tabu arama al-goritması gelistirilmistir. Onerilen yontemlerin perfor-mansları, Turkiye’de tanınmıs bir havayolu sirketindenalınan gercekci problem ornekleri uzerinde analiz edilmisve karar vericiler icin ic goruler sunulmustur.

4. Bolunmus Sevkiyat Miktarını EnazlamakIcin Cesit PlanlamaDuygu Soylemez (Bilkent Universitesi)

Oya KarasanAlper SenElektronik perakendecilerin karsılastıgı en onemli sorun-lardan biri, bazı siparislerin kendilerini teskil edenurunlerin farklı depolarda bulunmasından dolayı teksevkiyatla karsılanamamasıdır. Bu sorun paketlemeve tasımacılık masraflarını artırıp teslimatta gecik-melere sebep olmaktadır. Depoların kapasitesi sınırlıoldugu icin butun urunlerin butun depolarda bulun-durulması mumkun olmamaktadır. Tek bir sevkiyatile karsılanamayan siparislerin sayısının azaltılması icindepoların kısıtlı kapasitelerinin hangi urunler icin kul-lanılmasına karar verilmesi gerekmektedir. Bu problemNP-zor sınıfına ait oldugundan literaturdeki cozumlersezgisel algoritmalara dayanmaktadır. Bu calısmadabu problemi buyuk olceklerde cozebilmek icin kesin ve

sezgisel yontemler incelenmistir. Gelistirilen sezgiselyontemlerden iki tanesi Jehl ve ark. tarafından 2018yılında onerilen tamsayı programlama modelinin dogrusalgevsetme cozumunu kullanmaktadır. Bu baglamdadogrusal gevsetme cozumunun analitik karakterizasyonuda yapılmıstır. Bu karakterizasyona gore urunler en fazlauc farklı deger alabilmektedir ve bu degerlerden en fa-zla bir tanesi kesirlidir. Bu iki sezgisel algoritmaya ilaveolarak literaturde onerilmis olan acgozlu sıralama algo-ritmasının dinamik versiyonu ve iki farklı sezgisel yontemdaha gelistirilmistir. Son olarak sezgisel algoritmalardanelde edilen en iyi cozumu tamsayı programlama mode-line girdi olarak verip kesin cozum surelerini azaltmakamaclanmaktadır. Onerilen sezgisel algoritmaların cozumkalitesini ve tamsayı programlama modelinin cozumzamanını degerlendirmek adına genis caplı bir sayısalcalısma yapılmıs ve problem zorluk seviyesinin kapasite,urun ve siparis sayısına gore degisimi irdelenmistir.

PE02


Saglık sistemleri uygulamaları

Oturum Baskanı : Serpil Erol

1. Allocation And Resource Scheduling ForThe Operating TheatreEsra Agca Aktunc (Kadir Has Universitesi)

Ezgi Melis KabatepeEfe Alperen Kacar

The quality and efficiency of health services in hospitalshas become significantly important due to aging popula-tions and increasing expenses. Health institutions aim toexecute their operations at the least possible cost whileproviding health services at the maximum possible levelof patient satisfaction. Operating room scheduling is afundamental issue for hospital management due to theurgency and severity of surgical cases and is extremelyimportant to satisfy the demand in the most effective way.Since the operating theater is the largest cost and revenuecenter in addition to being the busiest department in hos-pitals, it plays a major role in the overall performance of ahospital. In this study, we perform allocation schedulingby determining the room, the starting day, and the start-ing time for a weekly list of planned (elective) surgeriesand external resource scheduling by reserving necessarypre- and post-operative resources to care for the surgicalpatients. We formulate an integer programming modelthat maximizes the utilization of operating rooms whileminimizing the idle time between surgeries. The proposedinteger programming model is used to schedule a list ofweekly elective surgeries based on the operating theatreof a public hospital in Bursa. First, the operating roomrecords from the years 2017 and 2018 are analyzed sta-tistically to observe the existing trend and seasonality indata. Samples from the high-demand seasons are selectedto test the performance of the proposed model against thepast weekly operating room schedules that were manuallygenerated by the head nurse. Computational results arediscussed in terms of performance measures such as uti-lization of operating rooms, surgeons, and post-operativebeds.

2. Genomik Verilerin Analizi Icin GelistirilenWeb Tabanlı Biyoinformatik Platformu VeAnaliz Aracları

66 / 128


Deniz TanırUrfat NuriyevAslı Beril Karakas (Ege Universitesi)

Biyoloji ve medikal alanında veri analizleri, molekulerbiyoloji ve biyomedikal tekniklerinin gelismesiyle gereklihale gelmistir. Islenmemis biyolojik ve medikal veril-erden anlamlı bilgiler cıkarabilmek zorlu bir istir. Bucalısmada Genomik verilerin analizi icin gelistirdigimizMicrosoft .Net Framework platformunun 4.6.1 ver-siyonunda ASP.NET dilinde kodlanmıs bir Biyoin-formatik Web uygulaması platformu ve onun analizaracları tanıtılmıstır. Bu uygulamanın alt yapısındaMicrosoft’un acık kaynak olarak gelistiricilere sundugu.NET Bioinformatics Platformu kullanılmıstır. Mi-crosoft Biology Foundation (MBF) isimli bu acık kay-nak kodlu yazılım .Net Framework kutuphanesi olaraktasarlanmıstır. Bu kutuphanenin amacı sık kullanılanFASTA, FASTAQ, GFF ve GENBANK gibi format-ları acabilmek, formatlar arası donusum yapabilmek,NCBI BLAST gibi web servis saglayıcılarına baglanıpbu servisleri kullanabilmek ayrıca DNA, RNA, pro-tein dizilerini birbirleri ile karsılastırabilmek, hiza-layabilmek ve bu dizileri isleyebilmek icin genomikarastırma alanında yazılım gelistiren programcılara temelolusturmaktır. Gelistirdigimiz bu uygulama .NET Bioin-formatics Platformunun bircok fonksiyonunu alt yapısındabarındırmakla birlikte ek olarak ABIF formatlı dosyalarıda acabilme ve isleyebilme ozelligine sahiptir. Ayrıcayazılımda genomik arastırmacıların daha kolay analizyapabilmelerini saglamak icin gorsel grafikler yer al-maktadır. Ornegin ABIF formatlı dosyaların kalitesiniolcebilmek icin sekans pik goruntuleri ve dizilerin is-tatistiklerini gosteren grafikler vardır. Bu yazılımın entemel amacı bu alanda gelistirilen yazılımların buyukcogunlugunun masaustu tabanlı olması ve Web’dede masaustu programların sahip oldugu ozelliklerinbircoguna sahip bir portal gelistirmektir.

3. Tanı Ve Tedavi Sureclerinde YoneylemArastırması Kullanımı

Gul Didem Batur Sir (Gazi Universitesi)

Serpil Erol

Yoneylem Arastırması, uygulama alanının genisligi ilebirlikte, son yıllarda saglık sistemlerinin etkinligininarttırılmasına yonelik olarak sıklıkla kullanılmaktadır.Saglık sistemlerine yonelik olarak yapılmıs calısmalaragenel olarak bakıldıgında 3 temel baslık altındacalısmalara rastlanmaktadır. Bunların ilki saglık sistem-leri planlamasına yonelik calısmalardır. Bu grupta taleptahmini, kapasite planlaması, yer secim problemleri veetkinlik analizlerinin sayılması mumkundur. Ikinci gruptasaglık sistemlerinin yonetimine yonelik calısmalar elealınmaktadır. Bunlara ornek olarak cizelgeleme ve lojis-tik konulu calısmalar sayılabilir. Ucuncu baslık ise cesitlisaglık uygulamalarını icermektedir. Saglık sistemlerininhasta ve hastalık temelli alanlarında gerceklestirilen bucalısmalarda; cesitli hastalıkların onlenmesi, organ bagısıve nakli, tanı ve tedavi yontemlerinin belirlenmesi vesecimi gibi konular ele alınmaktadır. Son yıllarda ozellikletanı ve tedavi yontemleri uzerinde yoneylem arastırmasıkullanımı ile ilgili olarak yapılan calısmaların sayısındakiartıs dikkat cekici seviyelere ulasmıstır. Ozellikle AIDS,kanser, bobrek yetmezligi gibi agır tedavi sureci gerek-tiren hastalıklarda kullanılan radyoterapi, kemoterapi,diyaliz gibi yontemlere yonelik uygulamalara sıklıkla rast-lanmaktadır. Bu calısmada, tanı ve tedavi sureclerininbelirlenmesi ve degerlendirilmesi uzerinde son yıllardayapılan calısmalar uzerinde durulmustur. Literaturde bu-lunan calısmalar, ele alınan konular ve kullanılan cozumyontemleri dikkate alınarak degerlendirilmistir. Incelenencalısmalarda kullanılan cozum yontemlerine bakıldıgındamatematiksel programlama, sezgisel yaklasımlar ve cokkriterli karar verme teknikleri gibi cok cesitli tekniklerinkullanıldıgı gorulmektedir.

PE02



Oturum Baskanı : Utku KOC

1. Parcalı Dogrusal Regresyon Icin SutunUretim Algoritması Tabanlı Bir SezgiselYontemHuseyin Tunc

Burkay Genc

Basit dogrusal ve coklu dogrusal regresyon yontemleribagımlı numerik bir degisken ile bagımsız bir veyabirden fazla numerik degisken(ler) arasındaki iliskiyidogrusal bir fonksiyon ile ifade etmeye calısan istatis-tik, makine ogrenmesi ve veri analitigi alanlarında dasıklıkla kullanılan en temel yontemlerden biri olarak or-taya cıkmaktadır. Fakat uygulama, bagımlı degiskenile bagımsız degisken(ler) arasındaki iliskinin dogrusalvarsayılmasının oldukca kısıtlayıcı bir varsayım oldugunusıklıkla gostermektedir. Bu noktadan hareketle dogrusalolmayan iliskileri de kapsayacak sekilde regresyon anal-izini genisletme ihtiyacı ortaya cıkmıs ve sonuc olarak daparcalı dogrusal regresyon (PDR) modeli ilgili yazındaonerilmistir. PDR analizi temel olarak verinin bir-den fazla dogrusal fonksiyon yardımı ile analizini ifadeetmektedir. Diger taraftan, PDR analizinin hesap-sal acıdan basit dogrusal ve coklu dogrusal regresyonyontemlerine gore cok daha karmasık bir yapıda olduguacıktır. Zira bir PDR analizinin yapılabilmesi icin analizinkac fonksiyon uzerinden yapılacagının, her bir fonksiy-onun hangi boyutta ve o boyuttaki hangi aralıkta tanımlıolacagının, ve son olarak da o fonksiyonu tanımlayankatsayıların tespit edilmesi gerekmektedir. Bu noktadadogrusal fonksiyon sayısının belli oldugu durumlarda bilediger parametrelerinin hesaplanması son derece zor birproblemdir. Bu baglamda PDR parametrelerinin bulun-ması icin cesitli son derece basit sezgisel yaklasımlar vebazı matematiksel programlama modelleri gelistirilmistir.Fakat bu yontemler ozellikle bagımsız degiskenlerin bir-den fazla oldugu durumlarda ve/veya veri setinin belli birbuyuklugun uzerine cıktıgı durumlarda yetersiz kalmak-tadır. Bu calısmada, dogrusal fonksiyon sayısının ver-ildigi varsayımı altında PDR parametrelerinin bulun-abilmesi icin sutun uretme algoritması tabanlı bir sezgiselyontem gelistirilmistir. Ilk olarak problem karar degiskenisayısının cok fazla oldugu bir kume kaplama formulasyonuseklinde modellenmistir. Ikinci adımda da, her bir it-erasyonda tekrar cozulmesi gereken fiyatlama alt prob-lemi icin bu problemin yapısal ozellikleri kullanılarakgelistirilen hesapsal verimliligi yuksek sezgisel bir algo-ritma onerilmistir. Onerilen sezgisel yontem genis birnumerik calısma ile literaturde bulunan optimizasyon ta-banlı yontemler ile karsılastırılmıstır. Sonuclar gelistirilensezgisel yontemin diger yontemlere kıyasla ozellikle cozumsuresinin sınırlı oldugu durumlarda son derece basarılıoldugunu gostermektedir.

2. Kumeleme Probleminde Kume BazlıOznitelik Secimi

Sena Onen (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Cem Iyigun

Kumeleme algoritmaları, noktalar arasındaki oncedenbilinmeyen gizli iliskileri belirleyip birbirine benzeyen

67 / 128


veri noktalarını aynı gruba, birbirinden farklı veri nokta-larını ise ayrı gruplara koymayı hedefleyen gozetimsiz birogrenme yontemidir. Ancak veri setinin boyutu arttıkcaverinin anlasılması zorlastıgından dogru kumelemeyielde etme ihtimali duser. En iyi kumelemeyi bul-mak icin kumeleri tanımlayan oznitelikleri belirlemekkumeleme algoritmalarının performansını arttırmakamacıyla buyuk olcekli veri setlerinde en cok kullanılan onisleme teknigidir. Ozniteliklerin ayırt edici olarak secilipsecilmemesi, tum ozniteliklerin her kume icin aynı ilgiduzeyine sahip oldugu varsayımıyla ortaya cıkmaktadır.Bu calısmada, kumelemede kullanılacak ozniteliklerin herbir kume icin farklılık gosterebilecegi varsayılmaktadır.Kume sayısı ve her kumedeki oznitelik sayısı oncedenverilmektedir. Kume merkezleri bazlı bir kumelemeyaklasımı kullanılarak, veri noktalarının kendilerine enyakın kumelere atanması ve her bir kume icin ozniteliksecimi es zamanlı olarak yapılmaktadır. Bu calısma kap-samında kume icindeki noktaların ilgili kume merkezinesecilen oznitelikler uzerinden uzaklıklarının toplamınıenazlayan karma tamsayılı bir matematiksel modelonerilmistir. Onerilen model dogrusal olmadıgı icin prob-lemin cozumunde farklı dogrusallastırma yontemlerininuygulandıgı matematiksel modeller kullanılmıstır. Bununyanı sıra, belirtilen problem icin uc farklı sezgisel cozumyontemi gelistirilmistir. Onerilen matematiksel modellerve gelistirilen sezgisel cozum yontemleri nokta ve ozniteliksayısı acısından farklı buyuklukteki veri setleri uzerindedenenmis ve sonucları raporlanmıstır.

3. Eksik Verileri Tamamlama YontemlerininHastane Ici Sag Kalım Tahmini UzerindekiEtkisiZeliha Ergul (Eskisehir Teknik Universitesi)

Zehra Kamıslı Ozturk

Veri analitikleri saglık sektoru acısından incelendigindehasta bakımını iyilestirmek, hastanın hayatını kur-tarmak, saglık hizmetleri kuruluslarının isleyisini ko-laylastırmak ve masraflarını azaltmak icin kullanılanguclu yontemlerdir. Veri analitigi yontemleri; tanımlayıcıanalitikler, tanısal analitikler, tahmin analitikleri vekuralcı analitikler seklinde sıralanabilir. Olaylarıngerceklesme olasılıgı, olculebilir bir miktarın tahminedilmesi veya bir seyin olabilecegi bir zamanın tah-min edilmesi ile ilgilenen tahmin analitiklerinin saglıksektorundeki uygulaması tıbbi tahmin analitikleri olarakadlandırılmaktadır. Tıbbi tahmin analitikleri dikkatli is-tatistiksel analiz ve saglıklı klinik degerlendirme gerek-tiren karmasık bir surectir. Son yıllarda hastalarınelektronik saglık kayıtlarına erisimin kolaylasması ilearastırmacılar tıbbi tahmin analitiklerini gelistirmek veuygulamak uzerine yogunlasmıslardır. Tıbbi tahminanalitikleri; hastanın hastalık teshisi, hastanın hastalıktemelinde risk puanlarının tahmin edilmesi, hastanedegecirecegi operasyonların tahmini, hastanede kac gunkalacagının tahmini, sag kalım tahmini ve sag kalım riskpuanlarının hesaplanması alanlarında kullanılmaktadır.Bu calısmada, bir hastanede bulunan yogun bakımunitesindeki 18 yas uzerindeki 50207 tane hastaya ait lab-oratuvar test sonucları ve demografik bilgilerini kullananmakine ogrenmesi algoritmaları ile bu hastaların hastaneicinde sag kalıp kalmayacakları tahmini yapılmaktadır.Secilen buyuk olcekli veri seti incelendiginde laboratuvartestlerinin her hastaya uygulanmadıgı, laboratuvar test-lerindeki teknik hatalardan dolayı degerlerin bazılarınınkaydedilemedigi ve her hastanın demografik bilgisi kayıtaltına alınamadıgı icin yaklasık %80 oranında kayıpverinin oldugu gorulmustur. Klinik veri setlerinde sıklıklakarsılasılan kayıp verinin ele alınması sorununu asmakicin, literaturdeki cesitli kayıp veri tamamlama yontemlerikullanılmıs ve bu yontemlerin hastane ici sag kalım tah-mini uzerindeki etkisi incelenmistir.

4. A Markovian Approach For EmotionRecognition Using Eeg Signals

Utku Koc (Mef Universitesi)

In this study, we investigate the relationship betweenelectroencephalogram (EEG) patterns and emotions us-ing multiple machine learning algorithms and approaches.We use DEAP data set and estimate multiple emotionsgiven the EEG patterns without differentiating amongstparticipants. DEAP data set includes a record of 32-channels EEG signals, five waves at each channel from 32participants while they are watching one minute long mu-sic videos. After they watch, the participants subjectivelyrated their degree of ”Valence, Arousal, Dominance,” and”Liking” from the scale of 1 to 9, with intervals of 0.01precision. They also asked how much are they ”Famil-iar” with the music in which the answer is scaled fromone to five, one being not familiar at all and five beingdefinitely familiar. We cluster emotions and run classi-fication algorithms to estimate “Liking” given “Valence,Arousal, Dominance, and Familiarity”. The clustering isdone on a participant basis and most classification algo-rithms provide high accuracy for this setting. The subjectdependent analysis resulted in a better performance thanthe subject independent analysis. This may be due to thefact that each subject has his/her own way of express-ing/scoring emotions. Moreover, EEG signal differencesfor participants vary significantly. We also prove that theemotion levels are not independent of the previous scor-ing of emotions. This suggests that individuals recalibratetheir level of emotions with respect to their current expe-rience. We also show that there is not enough evidence toclaim dependency of the emotions for non-successor musicvideos. Hence, we prove that a Markovian approach issuitable to model the change in the emotion levels perparticipant.

PE02


Cok Kriterli Karar Verme

Oturum Baskanı : Esra Karasakal

1. Insansız Hava Aracları Icin Cok AmaclıRotalamaErdi Dasdemir (Hacettepe Universitesi)

Diclehan Tezcaner OzturkMurat KoksalanRajan Batta

Bu calısmada bir operasyon bolgesinin izlenmesi icingorevlendirilen insansız hava aracı (IHA) icin rotalamaproblemi calısılmaktadır. Radarlarla korunan bir op-erasyon bolgesinde izlenecek hedefler bulunmaktadır.Hedefler operasyonun icerigine gore farklı onem ve degerdebilgiye sahiptir. Hedefler arasındaki farklılıga ek olarakbir hedeften elde edilebilecek bilginin degeri de za-mana baglı olarak degismektedir. Ornegin, operasyonbolgesinde yer alan bir depo alanında gunun erken saat-lerinde hareketlilik olacagı istihbaratı sabah saatlerindetoplanabilecek bilginin degerini artırabilmektedir. Op-erasyonun temel amacı toplanacak bilgi miktarını mak-simize etmektir. Ikinci amac yakıt limiti ve ucus suresiniolumsuz etkileyen diger teknik kısıtlar nedeniyle op-erasyon suresini en aza indirmektir. Ucuncu amac ise op-erasyonun tamamlanma olasılıgını artırmak icin IHA’nınmaruz kaldıgı tespit edilme riskini en aza indirmektir. Buuc amac gozetilerek operasyon bolgesine giren bir IHA’nınbolgeden cıkıs yapana kadar hangi hedefleri izleyecegine,bunları hangi sırada ziyaret edecegine ve hedefler arasında

68 / 128


hangi guzergahı kullanacagına karar verilmesi gerekmek-tedir. Operasyon bolgelerinin buyuklugu, hedeflerinbilgi degerlerindeki degiskenlik, surekli arazi yapısınınhedefler arasında sonsuz guzergah secenegi olusturmasıve birden cok amacın aynı anda gozetilmesi problemikarmasıklastırmaktadır. IHA’nın bolgedeki tum hedefleriziyaret edip operasyon sonunda baslangıc noktasına geridondugu cok amaclı gezgin satıcı problemi icin rota plan-layıcının tercihlerini dikkate alan cok amaclı bir evrimselalgoritma gelistirilmistir. Algoritma, rota planlayıcınıntercih ettigi etkin cozum setini yakınsamaktadır. Op-erasyon bolgesine giris ve cıkıs noktasının farklı olduguve ziyaret edilecek hedeflerin secildigi problem icin birtam sayılı programlama modeli gelistirilmistir. Op-erasyon suresi ve maruz kalınan radar tehdidi mik-tarına koyulan kısıtlar altında toplanacak bilginin mak-simize edildigi bir rota planlama yapılmaktadır. Hedefsayısının ve hedefler arasındaki guzergah secenegininartması modelin cozum suresini artırmakta ve cozumkalitesini dusurmektedir. Ustelik etkin setin bulunmasıicin modelin farklı kısıtlarla cok kez cozulmesi gerek-mektedir. Ancak, operasyon bolgelerindeki kosullarınhızlı ve surekli degismesi, cozum suresinin ve elde edilencozumun kalitesinin onemini artırmaktadır. Ihtiyac duyu-lan hesaplama gucunun dusurulerek cozum suresininazaltılması ve cozum kalitesinin artırılması icin sezgiselyontemler gelistirilmektedir. Boylelikle cozucuye altlimit olacak daha iyi bir baslangıc cozumu saglanabilir.Yine gelistirilecek yontemlerle problem icin bir ustlimit bulunması cozucunun buldugu cozumlerin kalitesinikanıtlamak icin kullanılabilir. Bu yontemlerden yararla-narak, bolgelerindeki hızlı degisen talebe cevap verecek veyeni cozumlere kısa surede ulasacak butunlesik bir cozumyontemi gelistirilmektedir.

2. Cok Kriterli Sıralı Sınıflandırma IcinMatematiksel Programlama Tabanlı BirYontemMerve Civelek

Esra Karasakal (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Cok kriterli sıralı sınıflandırma problemi, alternatiflerinbirden fazla kriterdeki degerleri goz onune alınarak,onceden tercihlere gore sıralanmıs sınıflara atanmasıolarak tanımlanır. Cok kriterli sıralı sınıflandırma,gercek hayatta sıklıkla karsılasılan bir problemdir. Sıralısınıflandırmada, sınıfları belirleme yontemlerine baglıolarak farklı problem ozelliklerine uygun olan cesitliyaklasımlar gelistirilmistir. Ornegin, sıralı sınıfların herbir kriterdeki alt ve ust sınırlarını belirleme yontemlerive bu sınırlara uymayan alternatiflerin en uygun sınıfaatanmaları icin yapılması gereken odunlesme yaklasımı,cozumleme yontemlerini ciddi olarak degistirmektedir.Diger yandan, kriter birlestirme fonksiyonlarına gore be-lirlenen sınıfa yerlestirme yaklasımlarında ise belirlenenfonksiyon esik degerlerine gore uygun sınıfa yerlestirmeyapılmaktadır. Sınıfların esik degerleri, problem hakkındaelde edilen bilgilere gore sabit degerler olabilecegi gibi,kısıtlı bilgi altında model tarafında tahmin edilen degerlerde olabilmektedir. Bu calısmada, kriterler arasındakiodunlesmeleri yapabilmek icin kriter birlestirme fonksiy-onu olarak uzaklık fonksiyonu kullanılmıstır. Cok kriterlisınıflandırma problemleri icin uzaklık fonksiyonlarınıtemel alan matematiksel programlama tabanlı yeni birsınıflandırma yontemi gelistirilmistir. Onerilen metod,karar vericinin tercihleri uzerinde kısıtlayıcı varsayımlaryapmayı engelleyerek, her alternatifi bir sınıfa veya olasıkomsu sınıflara atamaktadır. Atama islemi, alternatiflerinsınıf merkezlerine olan agırlıklı uzaklıklarına gore yapılır.Onerilen yontem literaturdeki farklı veri setlerine uygu-lanmıstır. Bu sunumda, gelistiren yontemin performansıliteraturdeki uzaklık fonsiyonu tabanlı sınıflandırmametodları ile karsılastırılacak ve sonuclar tartısılacaktır.

3. Otomatik Hedef Sınıflandırma SistemleriIcin Cok Kriterli Hedef Sınıflandırma

Bengu AtıcıEsra Karasakal (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Orhan Karasakal (Cankaya Universitesi)

Durumsal farkındalık, bulunulan ortam icinde olan et-menleri bilme, degisiklikleri fark etme ve izleme, sis-tem performansını proaktif olarak artıracak hazırlıklaramumkun olan en erken zamanda baslama gibi faaliyetlerintamamını kapsayan bir kavram olarak ifade edilebilir.Durumsal farkındalık, her tur sensorden alınan verilerin,islenmesi, anlamlandırılması ve karar vermeye yeterli se-viyede bilgiye donusturulmesini gerektirmektedir. Gelisenteknolojiyle birlikte artan sensor cesitliligi, alınan verimiktarının artısı ve farkındalık saglanmak istenen alan-ların artan buyuklugu, bilgiyi alma, isleme ve anlam-landırma faaliyetlerinin mumkun olan en ust seviyedeotomatik hale getirilerek, zamana, kaynaga ve hatayaacık insan odaklı surecleri ikame etmeyi gerektirmekte-dir. Tum bu gelismelerin baslangıc noktasındaki sensorsistemleri hem askeri hem de sivil alanlarda onemli uygu-lamalarda kullanılmaktadır. Bu acıdan, sensorlerdenalınan verinin bilgiye donusturulmesi surecinde kullanılanOtomatik Hedef Sınıflandırma (OHS) sistemlerinin deonemi artmıstır. OHS sistemleri potansiyel hedeflerinsınıflandırılmasında bir karar destek sistemi olarak kul-lanılmaktadır. Bu sistemler, sensor secimi, sensor ver-ilerinin on islenmesi, ozellik cıkarımı ve secilmesi ilepotansiyel hedeflerin sınıflandırılması olmak uzere dortasama islem yaparlar. Bu calısmada, son asama olansınıflandırma icin Dempster Shafer veri birlestirme al-goritmasını temel alan cok kriterli hedef sınıflandırmametodu gelistirilmistir. Her bir sınıflandırıcının ayrı ayrıegitildigi ve ardından sonuclarının fuzyon algoritmalarıile birlestirildigi, destek vektor makinesi ve yapay siniragından olusan bir sınıflandırıcı toplulugu kullanılmıstır.Birden fazla heterojen sensorden gelen veri setleri heriki sınıflandırıcı tarafından sınıflandırılmıs ve dahayuksek dogruluk oranına sahip olan sınıflandırma sonucusecilmistir. Hedeflerin olasılıksal sınıflandırılmasındansonra degistirilmis Dempster Shafer veri birlestirme algo-ritması sensor verilerini birlestirmek icin kullanılmıstır.Bu sunumda, onerilen yontem literaturdeki hedefsınıflandırma algoritmaları ile karsılastırılacak ve sonuclartartısılacaktır.

4. Gurbuz Urun Tasarımında Model Parame-tre Belirsizligi Altında Bir Aday CozumunDegerlendirilmesi

Melis Ozates (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Gulser KoksalMurat KoksalanKaliteli urunlerin gelistirilmesinde urun ve surec parame-trelerinin gurbuz tasarım ile belirlenmesi, hedeflenen per-formansın her kosulda saglanabilmesi icin onemli birasamadır. Bir urunun kalitesi genellikle birden fazlakalite karakteristigi ile tanımlanır. Bir kalite karakter-istigi icin en iyi olan tasarım digerleri icin en iyi olmaya-bilir. Anlamlı cozumler bulunabilmesi icin ilgili kalitekarakteristiklerinin es zamanlı gozetilmesi gerekir. Bukapsamda gurbuz urun ve surec tasarım problemi cokamaclı bir optimizasyon problemi olarak ifade edilebilir.Bu problemlerin cozumu icin kalite karakteristiklerinintahmini ortalamaları ve varyansları ile ilgili tasarımparametreleri arasındaki iliskilerin yanıt yuzeyleri kul-lanılarak modellenmesi yaygın bir yaklasımdır. Bu mod-eller optimizasyon asamasında amac veya kısıtların ifadeedilmesinde kullanılır. Literaturdeki yaklasımların birkısmı tum karar vericilerin tercihlerinin aynı olacagınıvarsayarak kalite karakteristiklerinin belirli bir fonksiy-onunu optimize ederken, bir kısmı karar vericinin tercih-lerinin belirli bir fonksiyon ile temsil edilebilecegini vebu fonksiyonların parametrelerinin bilinebildigini varsay-maktadır. Bu yaklasımların karar vericinin tercihleriniiyi yansıtamadıgı gozlemlenmistir. Ote yandan, etk-ilesimli cok amaclı optimizasyon yaklasımlarını uygulayancesitli calısmalarda yanıt yuzeyi modellerinin parame-tre belirsizliginden kaynaklanan tahmin hatasının dikkatealınmadıgı gozlemlenmistir. Bu hatanın buyuklugu cozum

69 / 128


noktalarına gore degisiklik gostermektedir. Cozumlerinuygulamadaki performansını etkileyen bu durumun op-timizasyon asamasında dikkate alınması gerekir. Birdiger deyisle, bu problemlerde kalite karakteristiklerinintahmini ortalamalarının hedef degerlerine yakın ve tah-mini varyanslarının dusuk olmasının yanı sıra modeltahminlerinin keskin oldugu cozumler istenir. Ancak,bunların birlikte saglanması her zaman mumkun olma-maktadır. Karar vericiler icin bu kosullar altında adaycozumleri degerlendirmek zor olabilir. Bu calısmada kararverici ile etkilesim basamaklarında bu degerlendirmeyi ko-laylastıracak olculer tartısılmıstır. Literaturde sıkca kul-lanılan bir problem uzerinde orneklendirmeler yapılmıstır.

Persembe 14:45 - 16:15

PE03


Arac Rotalama & Servis Sistemleri

Oturum Baskanı : Nilgun Fescioglu Unver

1. A Split Delivery Vehicle Routing ProblemFor Daily Tobacco Delivery

Gozde Oktem (Ozyegin Universitesi)

Okan Orsan OzenerGorkem Yılmaz (Ozyegin Universitesi)

Turkey’s largest cigarette manufacturer, located in Izmir,receives customers’ orders from all over Turkey every dayand the products are distributed to all customers in dif-ferent locations. For shipments, either trucks or trailersare used. The planning process includes the distributionof 30.000 packages to be sent across Turkey. We solvethis heterogeneous split delivery vehicle routing problemusing an exact method first. First, we define the prob-lem using real-world data and restrictions, which includesthe vehicle types, capacity and availability, customers’locations and distances of the customers from each other,amount of product to be distributed to customer loca-tions, and the cost figures of the operations . The currentsituation is analyzed and the potential improvements areidentified. The objective of the integer linear model is tominimize the total transportation costs, which includesthe fuel costs, fixed cost of using each vehicle, the costof visiting a customer and the extra toll costs (bridgeor highway). Next, a heuristic method is developed tosolve larger instances of the problem, which cannot besolved efficiently with the exact method. Experimentalresults show that the developed algorithm performs well ;produces high-quality results in shorter times ; and meetsthe performance targets of the company in question.

2. Elektrikle Calısan Sokak Supuruculeri IcinZaman Pencereli Ve Ara Duraklı Ayrıt Ro-talama ProblemiCansu Yurtseven (Yasar Universitesi)

Mahmut Ali Gokce

Atık toplama belediye hizmetleri icinde yer alır. Atıktoplama problemleri gercek hayatın icinden ve etki-leri yuksek oldugundan, son zamanlarda bu problem-ler daha fazla calısılmaya baslanmıstır. Atık toplama

hizmetlerinin, karsılıgında gelir olmadıgından, kamu fon-ları ile minimum maliyetle gerceklestirilmesi onemlidir.Sokak supurme islemi, belediye hizmetleri arasında atıkyonetimi acısından onemli bir yer tutar. Son zaman-larda, elektrikli sokak supuruculer, enerji verimliliklerive cevre koruma nedenleriyle artan bir oranda tercihedilmeye baslanmıstır. Bu calısmada, atık bosaltımoperasyonu, arac sarj planlaması, ogle yemegi ve din-lenme molaları gibi gercekci operasyonel kısıtları gozonunde bulundurarak, sehirdeki onceden belirlenmisbir dizi sokaga hizmet vermek icin elektrikle calısansokak supuruculerinin rotalarını belirleme sorunu elealınmaktadır. Sokak supurme hizmetini gerceklestirmekicin farklı kapasitelere ve batarya seviyelerine sahip elek-trikle calısan heterojen bir arac filosunu ele alarak, ver-ilen zaman pencereleri icerisinde supurulme ihtiyacı olancaddelerden atıkları toplamak icin, supuruculerinin opti-mal rotalarını belirlemek amacıyla, yeni bir matematikselmodel onerilmektedir. Kullanılan aracların zaman periyo-dunun baslangıcında bir depodan cıkması ve gun sonundatekrar depoya geri donmesi planlanmaktadır. Enazlananamac fonksiyonu, hizmeti kısıtlara gore saglarken, seyahatve atık bosaltım islemlerinde kullanılan enerji tuketiminien aza indirmektir. Matematiksel modelin performansınıolcmek icin, bir vaka calısması ile kucuk bir deney tasarımıyapılmıs ve gercek hayat ornekleri ile cozulmustur.

3. Evsel Atık Toplama Problemi Icin ZamanAralıgı, Arac-Yol Uyumu Ve Doluluk Bil-gisi Kısıtlı Ozgun Bir Ayrıt-Rotalama Op-timizasyon Modeli

Mahmut Ali GokceSelen Burcak Akkaya (Yasar Universitesi)

Atık toplama onemli sosyal saglık hizmetlerinden biridir.Problemin karmasık olması ve soz konusu hizmetin kamufonları kullanılarak gerceklestirilmesinden dolayı, atıktoplama kararlarının etkin ve verimli olması onemlive gelistirilebilir bir calısma alanıdır. Bu calısmanıntemel amacı evsel atık toplama problemi icin hetero-jen arac filosu, cop konteynerlerinin doluluk bilgisini,arac-yol uyumunu, surus kısıtlarını, zaman aralıklarını veyemek-dinlenme molalarının planlanmasını goz onundebulunduran ayrıt rotalama bazlı ozgun bir matem-atiksel model sunmaktır. Son yıllarda cop konteyner-lerinde sensor teknolojisinin kullanımı ile ilgili gelismelergozlemlenmistir. Bu calısmadaki amac toplam seya-hat maliyeti ve sensorlerden elde edilmis mevcut dolu-luk bilgisi kullanılarak, toplanmayan cop konteynerlerintasmasından kaynaklanan beklenen ceza maliyetindenolusan toplam maliyeti minimize etmektir. Sensorleraracılıgı ile elde edilmis doluluk bilgileri kullanılarak“bir sonraki toplama gununden once konteynerin dolmaolasılıgı” hesaplanabilir. Onerilen modelde bu olasılık vetoplanmayan konteynerlerin tasması sonucu olusan cezamaliyeti, hangi konteynerlerin o toplama gununde toplan-ması gerektigine karar vermekte kullanılmaktadır. Gercekhayatı daha iyi yansıtmak adına toplama icin heterojenarac filosu kullanılmıstır. Bazı sokaklara gunun sadecebelli saatlerinde erisilebilecegi goz onunde bulundurularakmodelde zaman aralıkları kısıtları kullanılmıstır. Bununyanı sıra, aracların her sokaga giremeyecegi dusunulerekarac-yol uyumu da modelde yer almaktadır. Model birornek problem icin denenmis ve makul surede uygunsonuclar elde edilerek dogrulanmıstır.

4. Electric Vehicle Express Charge StationManagement Through Self-controlling Re-source AllocationEmre Anıl Kakillioglu

Nilgun Fescioglu Unver (TOBB Ekonomi ve Teknoloji

Universitesi)

The number of electric vehicles on the roads is continu-ously growing. Electric Vehicles Initiative (EVI) membercountries target having 30% sales share for electric ve-hicles by the year 2030. It takes around 30 minutes to

70 / 128


charge an electric vehicle fully by a high speed charger.The length of this duration brings a “waiting in charg-ing queue” problem. Using express charge managementmethods can shorten the waiting time for vehicles withshorter service time needs or VIP cards. Having a fixednumber of express servers does not guarantee a shorterwaiting time for express users and also introduces under-utilized server problems. We propose a dynamic resourceallocation method based on control theory, to keep therelative delay – the delay time ratio of the express andnormal vehicles - at a pre-specified level. The proposedmethod uses a model of the charging station to predict therelative delay between classes on real time under dynami-cally changing conditions. Next, the method allocates theservers to different classes such that the deviation fromthe target relative delay is minimized. This managementmethod enables the stations to exhibit a self-controllingbehavior. The method is tested in simulation environ-ment. Results show that the proposed method can effec-tively control the relative delay.

PE03


Optimizasyon

Oturum Baskanı : Aysegul Altın Kayhan

1. Paralel Uc Boyutlu Yazıcı CizelgelemeProblemi: Toplam Gecikme Ve AgırlıklıGeciken Is Sayısının Minimizasyonu

Muti Yunso (Balıkesir Universitesi)

Ibrahim Kucukkoc (Balıkesir Universitesi)

Uc boyutlu yazıcılar bilgisayar ortamında tasarlanan mod-elin fiziksel gercek nesnelere donusturulmesini saglayancihazlardır. Bu teknoloji aynı zamanda, gelenekselimalat yontemleri ile elde edilemeyecek geometrileride uretebilmektedir. Literaturdeki calısmalar ince-lendiginde, uc boyutlu yazıcıların cizelgelenmesi uzerineyapılan calısmaların pek cogunun iki temel varsayımadayandıgı gorulmektedir. Birincisi, makinede tek parcaislenip tamamlandıktan sonra baska bir parca islemealınır. Digeri ise, her parcanın islem suresi sabit-tir. Ancak gercek hayatta bu iki varsayımın dagecersizligi bilinmektedir. Cunku, uc boyutlu yazıcılarbirden fazla parcanın aynı anda (yıgın olarak) uretiminimumkun kılmaktadır. Bu yuzden de islem sureleri birfonksiyona dayalı olarak yıgının icerisindeki parcalarınyuksekligi ve toplam hacmine baglı olarak dinamik birsekilde hesaplanmaktadır. Bu calısmada yuksekliklerive platform buyuklukleri birbirinden farklı uc boyutluyazıcıların cizelgelenmesine yonelik bir matematikselmodel onerilmektedir. Farklı niteliklere (yukseklik,alan, hacim vb.) sahip parcaların, yıgın olarak, farklıozelliklere (hız ve kapasite) sahip makinelere atanmasısoz konusudur. NP-zor yapıda olan bu problemincozumu icin tam sayılı programlama modeli onerilmistir.Ayrıca problemin cozumu icin bir metasezgisel algo-ritma onerilmektedir. Ele alınan performans olcutleritoplam gecikme ve agırlıklı geciken is sayısıdır. Ayrıcabu calısma parcaları platformun uzerine yerlestirme prob-lemini de kapsamaktadır. Bu calısma sonucunda eldeedilen metodoloji, isletmeye gelen siparislerin toplamgecikme ve agırlıklı geciken is sayısı kriterlerini minimizeedecek sekilde cizelgelenmesi konusunda karar destegisaglayacaktır.

2. Sosyal Aglarda Yanlıs Bilgi YayılımınınEnkucuklenmesi

Kubra Tanınmıs (Bogazici Universitesi)

Necati ArasI. Kuban Altınel

Sosyal aglarda etki enbuyukleme problemi, beklenenetkilenen kisi sayısını enbuyuklemek amacıyla yayılımıbaslatacak bireylerin secilmesi seklinde tanımlanır. Buproblem, viral pazarlama dahil bircok uygulama alanınınolması sebebiyle son yıllarda yazındaki epeyce calısmanınkonusu olmus ve bircok bilinen yayılım modeli altındaproblemin NP-zor oldugu gosterilmistir. Bu calısmadaele aldıgımız Yanlıs Bilgi Yayılımı Enkucukleme Prob-lemi ise, etki enbuyukleme probleminin rekabetci birturevidir. Iki oyuncunun sırayla, bir Stackelberg oyunubiciminde, karar aldıgı problemde ilk oyuncunun (lider)amacı yanlıs bilgi yayılımını enkucuklemek, ikincii oyun-cunun (takipci) amacı ise yayılımı enbuyuklemektir. Buamaclarla lider takipcinin yanıtını gozonunde bulun-durarak h tane dugumu korur. Daha sonra takipci,yayılımı baslatmak uzere korunmamıs dugumlerden ktanesini secer ve etki/bilgi etkilenecek baska bir dugumkalmayana kadar, yaygın olarak kullanılan dogrusal esikmodeline gore yayılır. Bu yayılım modelinde herhangibir anda bir dugume etkin komsularından gelen oklaruzerindeki toplam agırlık dugumun esigini geciyorsa,o dugum etkinlesir. Esik degerlerindeki belirsizlik se-bebiyle, bu problem rassal bir eniyileme problemidirve senaryoları tanımlamak icin literaturdeki etkin -kenar yonteminden yararlanarak bir iki-duzeyli ras-sal program olarak formullestirilmistir. Liderin prob-lemi icin bir acgozlu sezgisel ve bir mat-sezgisel olmakuzere iki algoritma onerilmistir. Her iki algoritmada datakipcinin problemi iki asamalı rassal problemler icinkullanılan orneklem ortalaması yaklastırma yontemi ilecozulmustur. Takipcinin probleminin zaman bakımındandaha verimli cozulebilmesi icin algoritmalarda en yenietki enbuyukleme problemi yaklasıklama yontemlerindenbirinden yararlanılmıstır. Test sonucları, liderin problemiicin onerilen iki yontemin sonuclarının yuz dugumdendaha kucuk aglarda cozum kalitesi ve zaman bakımındanbenzer olduklarını gostermektedir. Agdaki dugum sayısıveya korunacak dugum sayısı arttıkca, acgozlu algoritmageride kalmaktadır.

3. Ayrısım Yontemleri Kullanan BuyukOlcekli Etki Enbuyukleme ProblemleriniCozme Teknikleri

Evren Guney (Mef Universitesi)

Etki Enbuyukleme Problemi (EEP) buyuk bir sosyalag kullanıcıları icinden en etkin K tane kisiyi secen,zor bir stokastik kombinatoryal eniyileme problemidir.Son yıllarda pek cok arastırmacının ilgisini ceken bukonuda cok sayıda etkin yontem gelistirilmistir. Aguzerinde etkinin akısı cesitli ag akıs modelleri ile tasar-landıgında, elde edilen problemin amac fonksiyonununalt-birimsel oldugu gozlemlenmistir. Bu sebeple basit biracgozlu algoritma ile (1-1/e) en kotu performans garan-tisine erisilmistir. Ancak, ac gozlu algoritmanın buyukboyutlu problemlerde cok uzun cozum sureleri gerek-tirmesi alternatif yontem arayıslarına neden olmustur.Son yıllarda gelistirilen yeni yontemler genelde buyukboyutlu aglarda kısa surede iyi cozumler elde ederken (1-1/e) performans garantisini de korumaktadırlar. Ancakpek az sayıda calısma problemin sadece en-iyi cozumuneodaklanmıstır. Bu calısmada Benders ayrısımı ve La-grange gevsetmesi yontemleri kullanılarak EEP’yi op-timal cozen ve olceklenebilen yontemler gelistirilmistir.Bu cercevede Orneklem Ortalama Yaklasıklaması ileorijinal probleme yakınsayan belirgin bir matematikselmodel gelistirilmistir. Daha sonra bu model uzerindedugum bazlı Lagrange gevsetmesi teknigi ve orneklembazında Benders ayrısımı teknigi uygulanmıstır. Ilgili

71 / 128


yontemler bagımsız caglayan ve dogrusal esik modellerivarsayımı altında cesitli boyutlardaki sosyal ag veri set-leri (Facebook, Enron, Gnutella, arXiv) uzerinde testedilmistir. Butun senaryolarda optimal cozume ulasılırkenliteraturdeki mevcut yontemlere gore en az bir olcek mer-tebesinde hızlanma saglanmıstır.

4. Kablosuz Algılayıcı Aglarda Belirsiz VeriUretimi Icin Gurbuz En Iyileme

Teslime Gurel (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Aysegul Altın Kayhan

Kablosuz Algılayıcı Aglar (KAA), son zamanlarda askeriuygulamalar, saglık, jeolojik uygulamalar, endustri, cevre,afet yonetimi, habitat gozlemi gibi farklı bircok alandauygulanabilirlik ozelligi sayesinde goz onunde olan birteknolojidir. Her KAA otonom cihazlar olan cok sayıdaalgılayıcıdan olusur. Amac her bir algılayıcının bu-lundugu ortamdan topladıgı verilerin islenmesi ve kolektifolarak degerlendirilmesi amacıyla Baz Istasyonu olarakadlandırılan merkeze iletilmesidir. Algılayıcıların sahipoldukları enerji kaynakları sınırlıdır ve sınır gozetimi, or-manlık alanlarda yangın takibi gibi cogu uygulamada pil-lerin yenilenmeleri pratik olarak makul degildir. Bununlabirlikte algılayıcıların dayanıklı olmaları ve bulunduklarıortamları olabildigince uzun bir sure algılamaları bek-lenmektedir. Bu beklentinin dogal bir sonucu olarakenerji kısıtı KAA planlama surecinde ve kullanımındaonemli bir kriter haline gelmektedir. Algılayıcılarınsahip oldukları enerjiyi en verimli sekilde kullanmalarıve agın performansının en iyilenmesi KAA’lardan eldeedilen faydanın yuksek olması acısından onem arz et-mektedir. Zorlu kosullarda gozetimsiz calısmak zorundakalan algılayıcıların performansları farklı cevresel kosullarve teknik nedenler sonucunda birbirlerinden farklılıkgosterebilmektedir. Biz bu calısmada her bir algılayıcınınbirim zamanda olcebilecegi veri miktarının kesin olarakbilinemeyecegi ongorusu altında gurbuz bir enerji verimliKAA tasarımı problemini ele almakta ve bu kapsamdaolası uretim oranlarının cok yuzlu bir kume ile ifadeedildigi durumu incelemekteyiz. Calısmada oncelikle yarısonsuz programlama modeli sunulacaktır. Daha sonraeslenirlik kullanılarak sıkı bir formulasyon elde edilecek-tir. Yapılan test sonucları degerlendirilerek dikkate alınanbelirsizligin KAA performansına dair farklı metriklere etk-isi incelenecektir.

PE03


Endustri 4.0

Oturum Baskanı : Ramazan Yaman

1. The Critical Success Factors For Manufac-turing Execution Systems (mes) AdoptionIn Turkey Defense Industry: An IndustrialCase Study

Hasan Yavuz (Roketsan)

The main objective of this study is to investigate theCritical Success Factors (CSFs) of Manufacturing Execu-tion Systems (MES) adoption using the case of a Turkishdefense industry firm with both a quantitative and aqualitative research design. After the critical factors thatare used in the adoption and implementation assessmentin different countries and sectors are determined in the

literature, about one hundred questionnaires and five in-terviews are conducted at a defense industry firm. Thethesis draws upon Information System (IS) success mod-els and Enterprise Resource Planning (ERP) researchmodels to develop and test a model of MES adoption tothe extent of individual use effect and the individual workperformance effect as dependent variables. The resultsof the analysis reveal that communication and businessprocess reengineering are positively related to both depen-dent variables, while complexity of MES has a negativerelationship with individual use effect. Top managemen-t/supervisor support and compatibility of software andhardware are positively associated with the adoption ofMES. Moreover, qualitative analysis shows similar results,and thus increases the validity of the findings. The resultsindicate that more customization is needed and more at-tention should be paid during the MES implementationfor better adoption. Keywords: Manufacturing executionsystem, Critical success factors, Defense industry

2. Akıllı Sehir Girisimlerinin DegerlendirilmesiIcin Bir Basarı Modeli Onerilmesi

Nurcan Alkıs (Baskent Universitesi)

Murat Tahir Caldag (Baskent Universitesi)

Ebru Gokalp

Akıllı sehir vizyonu, iyilestirme amacıyla bir kentintum yonlerinin yonetimi, otomasyonu, optimizasyonuve kesfi gerekliliginden kaynaklanmaktadır. Sehirlerinihtiyacları artmaktadır ve vatandaslar hukumetleri kay-nakların etkin ve verimli kullanımı icin yeni “daha akıllı”bir yol izlemeye zorlamaktadırlar. Akıllı sehir girisimleriAvrupa’da Ingiltere, Italya ve Ispanya basta olmak uzerebircok farklı ulkede gorulmektedir. Akıllı sehirler genelolarak butun kaynakların verimli bir sekilde kullanılmasınıhedefler. Ancak basarılı akıllı sehir projelerinin hayatagecirilmesi icin, rehberlik saglamak amacıyla akıllı sehirgirisimleri icin yapılandırılmıs bir degerlendirme modelineihtiyac vardır. Bu calısma kapsamında geceklestirilen lit-eratur taraması sonucunda, literaturde bircok calısmanınakıllı sehirlerin degerlendirilmesine odaklandıgı, ancakakıllı sehir girisimlerinin degerlendirilmesini arastıransınırlı sayıda calısma oldugu belirlenmistir. Akıllısehirler ile ilgili arastırmalarda yonetisim ve insanfaktorleri arastırılırken, digerler calısmalarda ulasım vealtyapıya odaklanılmıstır. Akıllı sehir girisimlerininbasarısını ekonomi ve cevre acısından farklı yonlerdendegerlendirmek icin calısmalar olmasına ragmen, akıllısehir girisimlerinin basarı faktorlerini tum yonleriylebutuncul bir bakıs acısıyla tanımlamak icin sınırlısayıda calısma oldugu gorulmustur. Literaturdekibu boslugu gidermek icin, bu calısma akıllı sehirgirisimlerini degerlendirmek icin butuncul bir basarı mod-eli onermektedir. Bu calısma sonucunda, akıllı sehirgirisimlerinin tum yonlerini iceren sekiz boyutlu kritikbasarı faktoru modeli onerilmistir. Literaturden toplamda74 basarı faktoru belirlenmis ve bu faktorler, altyapı,ekonomi, cevre, yonetisim, hukumet/devlet, yonetim veorganizasyon, insan toplulukları ve teknoloji boyutlarıaltında gruplanarak model sunulmustur. Bu boyut-lar akıllı sehir girisimlerinin farklı yonlerini temsil et-mekte ve her boyutun altındaki faktorler basarılı akıllısehir girisimlerinin basarısı icin dikkate alınması gerekenkritik noktaları vermektedir. Her faktor akıllı sehirgirisimlerinin basarısını degerlendirmek icin bir temelsunmaktadır. Gelecekte bu calısmayı gelistirerek, her birbasarı faktoru icin Anahtar Performans Gostergelerini(KPI) belirlemek ve onerilen modelin yararlılıgını veyeterliligini dogrulamak icin acıklayıcı bir vaka calısmasıyapılması planlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: AkıllıSehir Girisimleri, Basarı modelleri, Basarı faktorleri

3. Acık Devlet Teknolojilerinin Ve Uygula-malarının Orgutler Tarafından Benimsen-mesini Etkileyen Faktorlerin Analizi

Murat Tahir Caldag (Baskent Universitesi)

72 / 128


Ebru GokalpNurcan Alkıs (Baskent Universitesi)

Acık Devlet (Open government) daha seffaf, guvenilir,katılımcı ve is birligine dayalı hukumeti ifade etmekte-dir. Acık devlete dayalı teknolojiler ve uygulamalarınkullanıcılar tarafından kabul edilmesi ve benimsen-mesi, acık devletin avantajlarını ortaya koymak icinonemlidir. Acık Devlet uygulamaları ve bunların kabulu,demokrasiyi guclendirmek ve devlet operasyonlarınınetkinligini ve verimliligini arttırmak amacı ile hızlı birsekilde yayılmaktadır. Acık Devletin kabulu arastırmalarıincelendiginde vatandaslar/kullanıcılar acısı ile bircokcalısma olmasına ragmen orgutsel bakıs acısı ile az sayıdaarastırmanın yapıldıgı gozlenmektedir. Bu calısma, AcıkDevletin kabulunu orgutsel baglamda inceleyen bir lit-eratur taraması sunmaktadır. Calısmanın temel amacıAcık Devlete dayalı teknolojiler ve uygulamaların kabuluve benimsenmesinin altındaki faktorleri tanımlamakve Teknoloji-Orgut-Cevre (Technology-Organization-Environment, TOE) cercevesine dayalı bir teorik modelonermektir. Literaturde teknoloji kabulunu acıklayanfarklı modeller mevcuttur. Bu calısmada, Teknoloji-Orgut-Cevre cercevesi, teorik temel olarak ele alınmıstır.Cunku, bu model orgutsel teknoloji kabulunu acıklamasıbakımından bircok teknolojik alanda kabul gormustur.Arastırmada bu amac dogrultusunda Acık Devlet hizmetsaglayıcılarına urun ve hizmetlerine nasıl tasarlamalarıgerektigi ile ilgili bir rehber saglamaktır. Faktorler sis-tematik gozden gecirme proseduru ile ulasılan 6 farklıAcık Devlet kabulu calısmasından elde edilmistir. Sis-tematik tarama calısmasının sonucları, Goreceli Avan-taj, Veri Yonetimi, Karmasıklık, Orgutsel Hazırlık Bu-lunusluk, Orgutsel Kultur, Orgutsel Boyut, Ust YonetimDestegi, Dıssal Baskılar, Mevzuatlar ve Guven’in orgutbaglamında Acık Devlet uygulamalarının benimsenmesiniongormede etkili olan faktorler oldugunu gostermistir.Sonucların bir diger vurgusu ise Acık Devlet kabuluarastırmalarında orgutsel bakıs acısının yeteri kadar in-celenmedigi, gelecek calısmalar icin arastırma olanaklarıbulundugunu one surmektedir. Anahtar Kelimeler: AcıkDevlet, acık veri, Teknoloji-Orgut-Cevre, TOE, teknolojibenimseme

4. Degisen Universiteler Ve SektorlerYonuyle Endustri Muhendisligi Ve Gelecegi

Ramazan Yaman (Istanbul Gelisim Universitesi)

Degisimin her yonde takip edilemez hızda gerceklesmesi,tum alanları etkiledigi gibi bircok alana baglı ve kendineozgu yapısıyla degisimi icinde bulunduran endustrimuhendisligini ve bu alanda egitim veren yapıyı da onemliderecede etkilemektedir. Bu degisimin olumlu ve olumsuzyonleri vurgulanarak bakıs acısı genisletilmeli ve bunaendustri muhendisligi perspektifi katılması bir gereklilik-tir. Calısmada oncelikle mevcut muhendislik ve endustrimuhendisligi yapıları degerlendirilmektedir. Devamındaise ulkemiz capında ulasılabilen kaynaklardan yarar-lanılarak endustri muhendisliginin degisik yonlerden avan-taj ve dezavantajlarını gozden gecirilmektedir. Gunumuzimkanları ve endustri muhendisligi bolumleri ile yapılanendustri muhendisligi egitimi yazarların bakıs acısıylaortaya konmaktadır. Degisimin onemli adımları olarakdikkate alınan endustri adımlarına kısa bakısı ile endustrimuhendisligine ve endustri muhendisligi egitimineyansımaları bu calısma icin degerlendirilmektedir.Insan yasamının kalitesi, degisiminin ve buna endustrimuhendislerinin katkısı ve bundan etkilenmeleri birkacyonuyle tartısılmaktadır. Ayrıca yasamımızda yeralan kaynakların ve degisiminin dagılımı da yineyazarların bakıs acısıyla sunulmaktadır. Bu kul-lanımının ve degisimin endustri muhendislerine veegitimine yansıması da tartısma konularındandır. Calısmada daha cok genel anlamda ulkemiz yapısında olandegisimin endustri muhendisligi mezunlarını nasıl etk-iledigini/etkileyecegini ve bolumlerin bu degisime olanbakıs acısını ve karsılarında olan kısıtlarını da dikkatealarak degerlendirmesini de dikkate alarak ve gelecekteendustri muhendisleri nasıl bir yapıda yasama katkı

saglayacaklar ve bu katkı saglayabilecek yapının nasılbir egitime ihtiyac duydugu kritigi ile tamamlanmaktadır.

PE03


Envanter Yonetimi

Oturum Baskanı : Zeynep Suvak

1. Koordineli Fiyatlandırma Ve EnvanterKararları Problemi Icin Bir KuadratikKarısık Tamsayılı Programlama ModeliOnerisiM. Edib Gurkan (Karabuk Universitesi)

Huseyin Tunc

Envanter yonetimi, musteri talebini karsılamak icingerekli olan en uygun siparis zamanı ve miktarı karar-larının verilmesi ile ilgilenmektedir. Bu dogrultuda, sozkonusu envanter kararlarının en dusuk maliyete kat-lanılmak uzere optimum olarak belirlenmesine yonelikenvanter yonetimi modellerinin gelistirilmesi bircokakademik calısmanın odak noktası olmaktadır. Lit-eraturde yer alan klasik envanter yonetimi modelleri,temel olarak, talep surecinin karar verici tarafındankontrol edilemedigi varsayımında bulunmakta ve arzsurecinin yonetimini konu almaktadır. Son zamanlarda,ozellikle bilgi ve iletisim teknolojisinde meydana ge-len gelismelerle birlikte fiyatlandırma stratejileri, talepsurecinin yonlendirilmesinde oldukca etkin bir yontemolarak gorulmektedir. Bununla beraber, talep ve arzsureci uzerine olan etkileri sebebiyle fiyatlandırma veenvanter kararlarını birbirlerinden bagımsız olarak elealmak isletmelerin genel hedefi olan maksimum karınelde edilmesi onunde buyuk bir engel teskil etmektedir.Bu kapsamda, toplam karı optimize etmek uzere, fiyat-landırma ve envanter kararlarını koordineli olarak ele alanbircok akademik calısma literaturde kendisine yer bul-maktadır. Koordineli fiyatlandırma ve envanter problemiicin, stokastik talep ve sabit siparis maliyeti varsayımıaltında, optimal politikanın (s,S) envanter politikası ta-banlı bir fiyatlandırma politikası oldugu gorulmektedir.Ilgili politika (s,S,p) politikası olarak adlandırılmaktadırve dinamik programlama formulasyonu ile modellen-mektedir. Bu sebeple, probleme iliskin karar sayısınınarttırılması ile durum uzayı buyumekte oldugundan prob-lemin cozumu guc hale gelmektedir. Bir diger yandan,(s,S,p) politikası envanter yoneticilerine, planlama ufkubasında net bir tedarik planı sunmamaktadır. Bu durum,tedarik planının zaman icerisinde yeniden duzenlenmesiihtimalini beraberinde getirmekte ve gercek hayat uygula-malarında soz konusu politikanın optimal olma ozelliginikaybetmesi sonucunu dogurabilmektedir. Bu sebepler-den yola cıkarak, bu calısmada, (s,S,p) politikasına al-ternatif olusturmak uzere bir koordineli fiyatlandırmave envanter politikası onerilmektedir. Onerilen poli-tika, (R,S) politikasını temel almaktadır ve (R,S,p)politikası olarak isimlendirilmektedir. Bu politikayagore, toplam beklenen karı maksimize eden optimalsiparis yukseltme duzeyleri, tedarik aralıkları ve fiyat-lar planlama ufku henuz baslamadan belirlenebilmek-tedir. Politikaya iliskin optimal parametrelerin eldeedilmesi icin ilgili problem kuadratik karısık tamsayılıprogramlama formulasyonu kullanılarak modellenmekte-dir. Bununla beraber, bu calısmada onerilen politikanın(s,S,p) politikası karsısındaki performansı numerik bir

73 / 128


calısma ile sınanmaktadır. Numerik calısmadan eldeedilen sonuclar gostermektedir ki, (R,S,p) politikası karperformansı acısından (s,S,p) politikasına guclu bir alter-natif olusturmaktadır.

2. Combined Forecasts For Stock KeepingUnits With Intermittent Demand PatternGizem Halil (Izmir Ekonomi Universitesi)

Aysun Kapucugil Ikiz

Many institutions hold stock keeping units (SKU) asproduct codes to identify stock on hand, and managinginventory with the SKUs is crucial for all industries sincethey provide a competitive advantage. These SKUs havestrategic importance for operations and their absencemay affect the processes directly in a way that causes lostrevenues, the dissatisfaction of the customers and highcosts. Also, holding excess inventory causes high costsand obsolescence. In order to avoid institutions fromthese problems, accurate forecasting is required for SKUswhich have different demand patterns. Even though mostSKUs are fast movers and have regular demand pattern,some have irregular and intermittent demand (ID) pat-tern. In the ID pattern, there are many periods withzero demand with infrequent demand arrivals. When ademand occurs, the size is highly variable changing fromthousands of units per month to a few per year. ID oc-curs in industries like defense, manufacturing, aviation,automotive as well in health supply. The irregularityof the demand patterns causes traditional forecastingmethods to perform poorly on ID. Thus, forecasting is achallenging task for institutions which have SKUs withsuch patterns. One of the mostly used forecasting meth-ods, single exponential smoothing (SES), found to bebiased in ID forecasting case, which results in high re-plenishment and excessive stock levels. In order to getboth accurate and unbiased forecasts, several methodsfor ID have been proposed in the literature. The seminalmethod, “Croston’s method (CR)”, estimates demandsize and the interval between non-zero demands sepa-rately. The final estimation is calculated by averaging theseparate estimates. After CR, many modifications on itsuch as Syntetos-Boylan Approximation (SBA), Teunter-Syntetos-Babai (TSB), Leven and Segerstedt modificationand new methods such as Artificial Neural Networks andBootstrapping are proposed. Apart from the statisticalmethods, demand forecasts can also be generated by us-ing judgmental methods. These methods are generallybased on expert opinions and can be used especially whenthe historical data is absent, there are significant changesin the environment, or the time series are highly vari-able. In practice, companies frequently use judgment inforecasting. This study suggests a model that combinesstatistical forecasts with judgmental forecasts in order toachieve a higher level of accuracy. In the study, the SKUsare categorized according to their demand patterns. Fromthe statistical forecasting models which are proposed inliterature especially good for ID patterns, SES, CR andSBA methods are applied and their accuracies are evalu-ated. The best performing one is then chosen and appliedto all SKUs. Judgmental forecasts are also generated forthese SKUs with experts and they are combined withthe forecasts of best performing statistical model by us-ing weighted averages. Final conclusions are made basedon the improvement in accuracy measures. The studydemonstrates this proposed model on a real dataset hav-ing SKUs with irregular demand pattern.

3. Geri Donuslu Stokastik Ekonomik PartiBuyuklugu Problemi Icin Sezgisel Bir Al-goritma OnerisiCeren Dirik (Kırıkkale Universitesi)

Huseyin TuncTuketim hızındaki artıs nedeniyle ortaya cıkan atıklar,azalan dogal kaynaklar, cevrenin korunması amacıylagerceklestirilen yasal duzenlemeler ve urunlerin geri

kazanımı konusunda siddetlenen sosyal baskılar net-icesinde yeniden uretim kavramı geleneksel uretim sistem-ine bir alternatif olarak ortaya cıkmıs ve hem yoneticilerinhem de arastırmacıların oldukca dikkatini ceken birkonu haline gelmistir. Kuresel rekabet ortamında, hızladegisen musteri taleplerine ve satın alma alıskanlıklarınacevreye duyarlı kurum imajını da koruyarak cevapverilme arzusu ureticileri, uretim sureclerini yenidentasarlama konusunda tesvik etmistir. Bu dogrultudakullanılmıs urunleri tuketicilerden geri alan ureticiler,bu urunleri bir dizi islemden (sokme, temizleme, testetme, parca degistirme, tamir etme, yeniden montaj)gecirilerek yeni uretilen urunler ile ozdes bir hale ge-tirmekte ve bunu yaparken geleneksel uretime kıyasladaha az enerji ve hammadde kullanarak, daha dusukkarbon salınımında bulunmaktadır. Yeniden uretimgunumuzde, otomobil parcaları uretiminden elektroniksektorune; tekstil sanayinden havacılık endustrisine kadargenis bir yelpazede kabul edilen bir teknoloji halinegelmis ve sektor liderlerinin de arasında bulundugubircok firma uretim tesislerini yeniden uretim surecinide kapsayacak sekilde duzenlemistir. Sadece tuketicidendonen urunlerin yeniden uretilmesi ile toplam talebinkarsılanması pek mumkun olmayacagı icin firmalar ge-leneksel uretim ile yeniden uretim sureclerini esanlıyurutmekte ve bu da etkin ve koordineli bir envanterkontrol sisteminin uygulanmasını zorunlu kılmaktadır.Buna gore urunlerin ureticiden tuketiciye dogru ilerledigiuretim surecleriyle sınırlı olan klasik envanter kontrolsistemlerinin, urunlerin tuketiciden ureticiye dogru il-erlemesini de kapsayacak sekilde genisletilmesi gerekir.Geleneksel envanter kontrol yontemlerinden ekonomikparti buyuklugu probleminin, yeniden uretim sistemlerineuyarlaması olan geri donuslu ekonomik parti buyukluguproblemi (GD-EPBP) NP-zor karmasıklık duzeyine sahip-tir. Ayrıca GD-EPBP’deki en buyuk sınırlama musteritaleplerinin ve ureticilere geri donen urunlerin determin-istik yapıda oldugunun yani kesin olarak bilindigininvarsayılmasıdır. Bu varsayım gercek hayat problem-lerinde talep ve geri donen urun miktarı ve zamanla-masındaki belirsizligi acıkca goz ardı etmekte ve model-lerin uygulanabilirligini kısıtlamaktadır. Bu calısmada isesoz konusu kısıtlamayı ortadan kaldırabilmek amacıylatalebin ve donen urunlerin duragan olmayan stokastikbir yapıda oldugu varsayılarak geri donuslu stokastikekonomik parti buyuklugu problemi (GD-SEPBP) elealınmıstır. Envanter yonetiminde sıklıkla kullanılan veperiyot basına en dusuk maliyet temeline dayanan Silver-Meal sezgisel algoritması yeniden uretim sistemlerineuyarlanmak suretiyle yeni bir algoritma gelistirilmistir.Hesapsal verimliligi yuksek olan polinom zamanlı bu al-goritma ile ne zaman ve ne miktarda uretim ve/veyayeniden uretim yapılacagı kararlarını belirleyen envan-ter politikası; (i) uretim ve yeniden uretim sabit kuru-lum maliyetleri, (ii) kullanılabilir ve donen urunleri eldebulundurma ve (iii) elde bulundurmama (penaltı/ceza)maliyetlerinden olusan toplam beklenen maliyeti mini-mize edecek sekilde tasarlanmıstır. Gelistirilen algorit-manın islevselligi genis bir veri seti uzerinde calısılaraktest edilmis ve onerilen sezgiselin deterministik varsayımlıdiger sezgisellere kıyasla daha yuksek bir performanssergiledigi ortaya konulmustur.

4. Otomotiv Yedek Parca SektorundeFaaliyet Gosteren Bir Firmada EnvanterYonetimi Uygulaması

Nihan KalogluA. Serdar Tasan (Dokuz Eylul Universitesi)

Gunumuz uretim firmaları, icinde bulundukları pazardauzun sure var olabilmek ve karlılıklarını arttırmak icinsatıs sonrası yedek parca hizmetlerine oldukca onem ver-mektedirler. Bu durum ayrı bir iskolunu olusturmaklaberaber, yedek parca yonetiminde ozellesmis satıs son-rası hizmetleri sunan firmalar ve distributorlukler ku-rulmustur. Rekabetin gerisinde kalmamak ve karlılıklarınıdevam ettirebilmek icin, firmaların musteri talebini iste-nilen zamanda ve miktarda karsılaması, envanter maliyet-lerini en kucuklemesi gerekmektedir. Bu sebeple envan-

74 / 128


ter problemlerini dogru tanımlamak ve cozmek oldukcaonem arz etmektedir. Bu calısmada da otomotiv yedekparca sanayisinde faaliyet gosteren bir firmanın envan-ter yonetim sistemi ele alınıp, bir optimizasyon calısmasıyapılmıstır. Bu calısmada; urun cesitliligi bulunan veaynı urunun birden fazla tedarikciden alınabildigi birtedarik zinciri bulunmaktadır. Tek bir urun bu urunuaynı ozelikte uretebilen birden fazla tedarikciden teminedilebilmektedir. Ancak siparis verme maliyeti, urununsatın alma maliyeti gibi temel maliyet unsurları birbir-lerinden farklıdır. Ayrıca, her bir tedarikcinin teslimsuresi farklı olup, bazı tedarikcilerde kapasite kısıtlı ol-masına karsın bazı tedarikcilerde ise minimum siparismiktarları mevcuttur. Planlama donemi icin talebin bellioldugu bu calısmada, coklu periyoda yayılan musteritalebini zamanında ve tam olarak karsılamak icin birmatematiksel model onerilmistir. Calısmanın sonucunda;hangi urunun, hangi tedarikciden, hangi donemde, nekadar siparis edilmesi gerektigine karar verilmekte vebunu satın alma siparis verme ve envanter elde tutmamaliyetlerinin toplamını en kucuklemek amacıyla yap-maktadır. Onerilen matematiksel model gercek hayatprobleminden elde edilmis verilerle cozulmus ve sonuclarıdegerlendirilmistir.

PE03



Oturum Baskanı : Onur Onay

1. Cok Kriterli Karar Verme ModellerininSaglık Hizmetlerindeki Uygulamaları: Lit-eratur Taraması

Aslı Ozmen (Bolu Abant Izzet Baysal Universitesi)

Saglık hizmetleri insan odaklı, butceden yuksek pay alan,teknoloji yogun bir sektor olması sebebiyle birbiriylecelisen kritik karar surecleri icermektedir. Insan saglıgı,yuksek maliyetler karar surecinde bilimsel sureclerin kul-lanımına gereksinimi arttırmaktadır. Bu arastırma cokkriterli karar verme (CKKV) yontemlerinin saglık hizmet-lerinde gercek hayattaki kullanımlarına iliskin ana konu-ların belirlenmesine yoneliktir. Hangi yontemlerin sıklıklatercih edildigi, bu yontemlerin birlikte kullanımının nasıloldugu, yontemlere iliskin uygulama egilimlerinin gelisimiarastırılmıstır. Arastırma yontemi dizin terimleri ozelindeelektronik veri tabanları kullanılarak, herhangi bir zamankısıtlaması olmaksızın, bilimsel makalelerin ve bildiri-lerin taranması ile gerceklestirilmistir. Bu kapsamdataranan veri tabanları Turkce ve Ingilizce dilinde 2 ayrıkategoride olmak uzere belirlenmistir. Tarama surecindeWeb of Science, Emerging Sources Citation Index, WorldCat, Ebcohost, Google Scholar, Scopus, Science Direct,Taylor&Francis, Emerald, Tr Dizin, Dergi Park, AsosIndeks ve Google Akademik kullanılmıstır. Arastırmadasecilen dizin terimleri CKKV, Cok Kriterli Karar Verme,Saglık Hizmetleri, Saglık, Yaslı Bakımı, Kamu Saglıgı,Teletıp, MCDM, Multi Criteria Decision Making, MultiAttribute Decision Making, MCDA, Outranking Meth-ods, Multi Criteria Decision, Multi Criteria Analysis,Multiple Criteria Decision, Healtcare, Health, ElderlyCare, Public Health, Telemedicine ile sınırlandırılmıstır.Yıllar itibariyle saglık hizmetlerinde CKKV yontemleriningunumuze yaklastıgımızda artan oranda tercih edildigigozlenmistir. Arastırma sonucları bilimsel iceriklerin

yayınlandıgı veri tabanı, yayın sayısı, dergi kategori-leri, yayınlanan dil, yayın yılı, yazarların ulkesine, anafaaliyet konusuna, kullanılan model sınıflamalarına, kriteragırlıklarının belirlenmesi sureclerine iliskin bulgularıicermektedir. Ayrıca bu alanda yapılacak yeni arastırmafırsatları ve onerileri icin kapsamlı bir kaynak niteligitasımaktadır.

2. Otuz Avrupa Ulkesi Ve Turkiye’DeTutun Urunleri Kullanımının MultımooraYontemi Ile Degerlendirilmesi

Onur Onay (Istanbul Universitesi)

Tutun ve tutun urunleri kullanımının; cesitli hastalıklaraneden oldugu, bunun da otesinde her yıl cok sayıda in-sanın olumune yol actıgı bilinmektedir. Bu urunlerin kul-lanımı bireylerin yasam kalitelerini azaltırken ekonomikmaliyeti nedeniyle de maddi kayba yol acmaktadır.Ayrıca tutun ve tutun urunleri kullanımının nedenoldugu hastalıklara yakalanıp saglıgı bozulan bireylersevdiklerini de uzerek manevi acılar yasatmaktadır. Buurunleri kullanan insanlar kendi saglıklarının yanındacevresinde olan insanlarında pasif icicilik vasıtasıyla zarargormelerine neden olmaktadır. Saglık acısından tasıdıgıriskler sadece kullanan bireyleri degil etraflarındaki in-sanların da saglıgını olumsuz etkileyebilmektedir. Tutunve tutun urunlerinin neden oldugu hastalıkların tedavi-leri icin saglık harcamalarının dogurdugu ek maliyetlerde ulke ekonomisine zarar vermektedir. Ulkemizde;Saglık Bakanlıgı, Yesilay vb. halk saglıgıyla ilgilenencesitli kurum ve kuruluslar aracılıgıyla gerceklestirilenkampanyalar, tutun ve tutun urunu kullanmayan in-sanların hic baslamamalarını, kullanan insanların isebırakmalarını tesvik etmektedir. Medya organlarında bukonuda kamuyu bilgilendirmek amacıyla cesitli yayınlargerceklestirilmektedir. Bu calısmada; yirmi sekiz AvrupaBirligi (AB) uyesi ulke ile Norvec, Izlanda ve Turkiye’ninbulundugu otuz bir ulkenin tutun urunleri kullanımlarıacısından degerlendirilmeleri amaclanmıstır. Ulkelerindegerlendirilmesi islemi icin MULTIMOORA Yontemikullanılmıstır. MULTIMOORA Yontemi; MOORAYontemini olusturan iki yontem olan Oran Sistemi (Ra-tio System) ve Referans Noktası Yaklasımı (ReferencePoint Approach) ile Tam Carpım Formundan (Full Mul-tiplicative Form) olusmaktadır. Bu yontemlerin sonu-cunda elde edilen uc sıralamanın baskınlıklarına bakılarakolusturulan sıralama ile MULTIMOORA Yontemitamamlanmıs olur. Ulkelerin 2014 yılına ait; “Cinsiyet,Yas ve Egitim Duzeyine Gore Tutun Urunlerinin Kul-lanılması”, “Cinsiyet, Yas ve Dogum Ulkesine Gore TutunUrunlerinin Kullanılması”, “Cinsiyet, Yas ve VatandasOlunan Ulkeye Gore Tutun Urunlerinin Kullanılması”baslıkları altında bulunan; “Icmeyen”, “Gunluk OlarakIcen”, “Ara Sıra Icen” olacak sekilde alt gruplarınaait veriler ile “Cinsiyet, Yas, Egitim Duzeyine goreIc Mekanda Tutun Dumanına Gunluk Maruz Kalma”baslıgı altında toplanan; “1 Saatten Az”, “1saat veyaUzeri” ve “Hicbir Zaman” baslıgı altındaki veriler kul-lanılmıstır. Calısmanın sonucunda ulkemizin ve digerotuz Avrupa ulkesinin degerlendirildigi bir sıralama eldeedilmistir. Turkiye’nin diger ulkelere gore bu sıralamadanerede olduguna bakılarak, daha ustte yer alan ulkelerinulastıkları seviyeler icin, o ulkelerin tutun ve tutunurunleri kullanımı uzerine uyguladıkları kurallar ince-lenip Turkiye’de de uygulanabilecek kural guncellemeleriyapılabilir. Anahtar Kelimeler: Cok Amaclı Karar Verme,MULTIMOORA, Tutun ve Tutun Mamulleri Tuketimi

3. En Iyi- En Kotu Metodu (Best-WorstMethod) Ile Lisans Mezuniyet ProjelerininDegerlendirilmesi

Abdurrahman Yıldız (Dumlupınar Universitesi)

75 / 128


Aykut Arapoglu (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Mezuniyet Projeleri, lisans ogrencilerinin derslerdeedindikleri teorik bilgileri, is ortamında veya gercek hayatproblemlerinin cozumunde kullanabilmelerini amaclayan,cogunlukla 1-2 donem gibi kısıtlı zamanda tamam-lanması gereken ve kapsamlı icerige sahip tasarımcalısmalarıdır. Ancak bu calısmalar proje grupları halindefarklı sektorlerde, farklı isletmelerde yapıldıklarındanve farklı kapsamlara sahip olabildiklerinden, bu pro-jelerin degerlendirilmesi ve sonrasında hak edilen / uy-gun degerlendirme puanına donusturulmeleri icin bircokkriter acısından degerlendirilmeleri gerekir. Bu bakısacısıyla, proje degerlendirme sureci bir Cok KriterliKarar Verme (CKKV) problemi olarak ele alınabilir.CKKV Problemi, sayılabilir nitelikteki alternatiflerarasından en iyisinin belirlenmesi veya alternatiflerinsıralanması problemi olarak tanımlanabilir. Bu prob-lemlere cozum bulabilmek amacıyla gelistirilmis coksayıda yontem bulunmaktadır. Bu calısmada, en cokkullanılan CKKV yontemlerinden AHP (Analitik Hiy-erarsi Sureci), ANP (Analitik Serim Sureci), TOPSISvb. dısında 2015 yılında Rezaei tarafından ortaya konu-lan “En Iyi-En Kotu Metodu”nun performansı ince-lenmistir. Bu yontemin ozelligi bazı diger Cok KriterliKarar Verme Yontemlerine gore (ornegin AHP) dahaaz karsılastırma verisi gerektirmesi, daha tutarlı veguvenilir sonuclar uretebilmesidir. Yontem, en onemlive en az onemli kriterlerin belirlenmesi, bu kriterlerindiger kriterler ile ikili karsılastırılması temel adımlarınıicerir. Bu temel adımlar, ikili karsılastırma sayısınıoldukca azaltan bir yaklasımı ortaya koymaktadır. Bucalısmada lisans duzeyindeki mezuniyet projelerinin, EnIyi-En Kotu Metodu ile degerlendirilmesi, degerlendirmesonucu elde edilen sonucların ve sıralamanın, not degerinedonusturulmesi gerceklestirilmistir.

4. Malzeme Tasıma Ekipmanı SecimindeAhp Ve Utastar Yaklasımı

Zeynep Dur (Hacettepe Universitesi)


Malzeme Tasıma Sistemi dogru miktardaki malze-menin dogru zamanda ve minimum maliyet ile iste-nilen lokasyona teslim edilmesi amacıyla olusturulan;malzemelerin bir yerden baska bir yere tasınması, de-polanması gibi surecleri iceren bir sistemdir. Malzemetasıma sistemlerinin en onemli ve ana ogesi malzemetasıma ekipmanlarıdır. Malzeme tasıma sistemininyeniden duzenlenmesinin ana problem oldugu bir fir-mada dogru ekipman secimi de en onemli alt prob-lemlerden biridir. Bircok firma malzeme tasıma ekip-manı secimine onem vermekte ve surecleri icin en uy-gun ekipmanları kullanmayı hedeflemektedir. Uyguntasıma ekipmanı, malzemelerin uretim hatlarına tasınmasısırasındaki verimliligi artırır. Uygun olmayan ekipmankullanıldıgında ise, uretimdeki bekleme zamanları, hataoranları artar. Bu calısmada, proje bazlı calısan bir fir-manın malzeme tasıma sistemi yeniden degerlendirilerek,malzeme tasıma ekipmanı secimi yapılacaktır. Calısmadamalzeme tasıma ekipmanı olarak, firma tarafından belir-lenmis bir is sahasında kullanılacak olan mobil vinc elealınmaktadır. Literature bakıldıgında malzeme tasımaekipmanı seciminde cok kriterli karar verme metotları,bilgi destekli sistemler, analitik metotlar veya bunlarınkombinasyonlarının kullanıldıgı gorulur. Bu calısmadaekipman seciminde cok kriterli karar verme problemiyontemlerinden olan ve puanlama modeli olarak bilenenAHP yonteminden ve toplanabilir fayda fonksiyonlarınınkullanıldıgı UTASTAR yonteminden yararlanılmaktadır.Potansiyel alternatifler ve secim kriterleri karar veri-ciler ile gorusulerek, karar vericilerin dusuncelerine veonceliklerine gore belirlenmistir. UTASTAR yontemiicin, karar vericinin belirledigi tercih sıralaması ileAHP yonteminden elde edilecek sıralama sonuclarıkarsılastırılarak, benzerlik ve farklılıklar incelenmistir.Karar vericilerden alınan geri bildirim sonucunda, secilenyontem belirlenerek, ekipman secimi yapılmıstır.

PE03


Risk Analizi


1. Risk Assessment For Musculoskeletal Dis-orders In An International ManufacturingFirm By Rapid Entire Body AssessmentMethodYesim Hazırbulan (Dokuz Eylul Universitesi)

Hasan Selim

Occupational diseases and disorders are among majorcommon problems in society. Today, work-related Mus-culoskeletal Disorders (MSDs) are important health prob-lems and represent the majority of occupational patholo-gies. MSDs result in work restrictions, decrease in quan-tity and quality of work, productivity, quality of life,and increase in loss of working time, wage compensationsand medical expenses. Uncomfortable working posturescause MSDs by increasing biomechanical overload in thedifferent body regions, and consequently increase workaccidents. Therefore, analysis of the postural attitudes ofthe employees during the interaction with working envi-ronment is crucial in prevention of ergonomic risks causedby biomechanical overload. This study aims to examinethe risk factors of MSDs associated with different workpostures of the employees in an international manufactur-ing firm by using ergonomic evaluation criteria. To thisaim, the risky production divisions of the firm are deter-mined by a survey firstly. Then, risk levels of the tasksfor the selected production divisions are measured by us-ing The Rapid Entire Body Assessment (REBA) method,which is a common ergonomic tool used to facilitate themeasurement and evaluation of whole-body postural risksassociated with job tasks. The analysis reveal that someemployees adopted unfavorable working postures makingthem susceptible to moderate to high risk of future mus-culoskeletal disorders. The actions to be taken towardsproper working are suggested to the management of thefirm.

2. Bulanık Fmea Yontemi Ile Laboratuvar-larda Risk Degerlendirmesi

Ezgi Tok (Hacettepe Universitesi)


Deney ve kalibrasyon laboratuvarlarının yeterliligi icingenel gereklilikleri iceren ISO/IEC 17025 Standardı lab-oratuvarın guvenilir sonuclar elde etme kapasitesini or-taya koymaktadır. Uluslararası bir kaynak olan ISO/IEC17025 Standardı, icerigindeki gerekliliklerin degisen piyasakosulları ve teknolojiye uyum saglayabilmesi amacıylave ISO 9001 Standardının son surumu dikkate alınarak2017 yılında revize edilmistir. Standardın guncel ver-siyonunda “Onleyici Faaliyet” yerine “Risk TemelliDusunce/Proaktif Yaklasım” benimsenmektedir. Riskdegerlendirmesi laboratuvarlar icin yeni bir yaklasım ol-mamakla birlikte ISO/IEC 17025 standardının yeni ver-siyonunda risk temelli dusunme yaklasımı ozellikle tesvikedilmektedir. Standart, icerisinde risk ve fırsatların “elealınmasına” atıfta bulunmaktadır. Ele alma secenekleride, tehditleri tanıma ve kacınma, fırsat kovalarken riskalma, risk kaynagını ortadan kaldırma, gerceklesme ih-timali veya sonucları degistirme, riski paylasma veya

76 / 128


bilgiye dayalı karar, riski oldugu gibi bırakma olarakifade edilmektedir. Laboratuvarın bu seceneklerdenbirine karar verebilmesi adına risk degerlendirmesi yap-ması beklenmektedir. Risk degerlendirmesi ise; risk-lerin belirlenmesi, risk analizi gerceklestirilmesi ve riskdegerlemesinin toplam sureci olarak tanımlanmaktadır.Risk analizinde kullanacagı metodoloji kararı laboratu-vara bırakılmaktadır. Hata Turu ve Etkileri Analizi-FMEA (Failure Mode and Affect Analysis) yontemide tercih edilebilecek risk analizi yontemlerinden biriolarak degerlendirilmektedir. FMEA Yonteminde; hataturleri tespit edilerek bu hata turlerinin olasılık, siddetve saptanabilirlik degerlerinin carpımı ile Risk OncelikKatsayısı elde edilmektedir. Bu calısmada gercek ver-ilerden yola cıkılarak laboratuvarlarda risk teskil edenhata turleri icin FMEA Yontemi ile bir risk analizigerceklestirilecek ve muhtemel riskli hususlar analiz edil-erek laboratuvarlar icin risk olusturabilecek alanlar tespitedilip onceliklendirilecektir. FMEA Yonteminde, uz-manlardan alınan goruslerin subjektif olması nedeniylebulanık mantık yaklasımı uygulanarak bulanık FMEAmodeli onerilmistir. Bu yaklasımla elde edilen sonuclarklasik FMEA risk analizi sonucları ile karsılastırılacak,birbiri ile uyumu ve sapması degerlendirilecektir. Eldeedilen sonucun gercek sonucu ne olcude temsil ettigigozlemlenebilecektir.

3. Proses Yetkinlik Indeksi Ile HavaKirliliginin Nox Ve Co Acısından Belirlen-mesiCansu Dagsuyu (Adana Alparslan Turkes Bilim ve Teknoloji

Universitesi)

Gizem Gul Koc (Cukurova Universitesi)

Seyda TaskınırmakAli KokangulHava kirliligi, saglık acısından en onemli tehditler-dendir. Havada bulunan kirletici maddeler basta akcigerkanseri olmak uzere pek cok saglık sorununa neden ola-bilmektedir. Hava kirliligi volkanik patlama, ormanyangını, Kukurtdioksit, partikul maddeler, azotoksit,karbonmonoksit gibi kirletici maddelerin okyanuslar-dan buharlasması gibi dogal kaynaklardan olusabildigigibi yapay kaynaklar da hava kirliliginin olusmasındabuyuk rol oynamaktadır. Trafik, ısınma ve sanayi kay-naklı faaliyetler hava kirliligine neden olan baslıca ya-pay kaynakları olusturmaktadır. Arabaların egzoz boru-larında cıkan karbonmonoksit ve azotoksit gaz; soba vekaloriferlerden cıkan ve havaya karısan karbonmonok-sit, kukurtdioksit ve partikul maddeler; ve fabrikalardaolusan zehirli gazlar hava kirliligini artırmaktadır. Bu du-rum hava kirliliginin arac sayısı, nufus ve sanayilesme gibiparametrelere baglı oldugunu gostermektedir. Bolgeler vesehirler arasında bu parametreler degisken oldugu icinhava kirliliginin de bolgeler ve sehirler arasında degiskenolması dogal bir sonuctur. hava kirliligine neden olan tumsebeplerin ortak icerigini olusturan azot oksitler (NOx) ve

karbon monoksit (CO) degerleri Ulkemizde hava kalitesi

izleme istasyonları ile sehir bazında olculmektedir. Olcumdegerlerine gore sehirlerin NOX ve CO bazında havakalite oranları degerlendirilmektedir. AB ve ulkemiz stan-dartları ile belirlenen sınır degerlerin (spesifikasyonlar)asılması durumunda olcum istasyonunun hava kalitesidusuk olarak degerlendirilmekte ve skala ile yorumlan-maktadır. Bu skalada sınır degerlerin asılması durumundasınır degeri asma miktarı goz ardı edilmektedir. Bucalısmada kalite degerlendirilmesinde sıklıkla kullanılanproses yetkinlik (Cp) degeri her bir istasyon icin hesapla-narak entegre bir yaklasım olusturulmustur. Boylece NOxve CO gazları acısından hava kalite degerlendirilmesindeolcum istasyonlarının gerceklesen degerleri de dikkatealınarak olcum istasyonlarının birbiri ile karsılastırılmasıve en kritik olcum istasyonunun belirlenmesi saglanmıstır.

4. Deprem Durumu Acil Saglık Yonetimi IcinOptimizasyon Ve Simulasyon Tabanlı BirModel Onerisi

Ozlem KangaNezir AydinMuhammet GulErkan Celik (Munzur Universitesi)

Murat M. GunalAlev Taskin GumusAli Fuat Guneri

Saglık sektorunun en onemli ayagını olusturan has-tanelerde karmasık, bagımsız ve birbiri ile iliskili bir-imler vardır. Bu birimlerin basında yılın 365 gunu24 saat, acil bakım gerektiren hastalar icin kesintisizhizmet veren acil servisler (AS) bulunmaktadır. Hastatalebinin olagan dısı gerceklestigi durumlardan biridogal afetlerdir. Bu afetlerin basında gelen depremler,onemli travmatik yaralanmaları olan depremzedeler or-taya cıkarır. Bu acıdan acil servislerin ve hastanelerinacil mudahale kabiliyetleri sorgulanmaktadır. Afet son-rası acil saglık sisteminde cesitli yaralı noktalarına hizmetverecek sahra acil servislerinin (SAS) yerlerinin belir-lenmesi de onemli bir problem olarak kabul edilmekte-dir. Acil hastaların tedavi gorebilecegi hastanelere enkısa surede ulastırılması, afet sonrası kayıp oranını enaza indirgeyerek afet sonrası saglık agının performansınıarttırmaktadır. Mevcut hastane kapasitelerinin yaralılarahizmet durumunda yetersiz kaldıgı kosullarda, SAS’larıntesis edilmesi onem tasımaktadır. Acil mudahale suresi,hastane ve yaralı arasındaki mesafeye onemli olcudebaglıdır. Afet sonrası SAS’ların yerlerini belirleme prob-lemi tesislerin nerelere konumlandırılacagının ve hangisayıda yaralıya ne kadar surede ulasılacagının cevabınıverir. Bu calısma, Istanbul sehrinin muhtemel bir de-prem sonrasında acil saglık hizmetlerinin daha etkinsaglanabilmesi icin gelistirilmistir. Calısmada Istanbul’unFatih ilcesi pilot bolge olarak secilmistir. Calısmanınsonucları, tum Istanbul sehri icin veya depremden dahafazla etkilenecegi degerlendirilen bolgeleri icin yapılacakcalısmalara ısık tutabilecek niteliktedir. Calısmanıntemelinde iki model yer almaktadır. Birinci model birmatematiksel optimizasyon modeli olup hastane acilservislerinin ve gecici olarak kurulması tavsiye edilenSAS’ların cografi lokasyonlarını bulmaya yonelik bir mod-eldir. Bu model deprem durumunda yaralı sayısı tah-minini girdi olarak almakta, ayrıca hastane kapasitelerinide degerlendirerek ambulansların en hızlı sekilde AS veyaSAS’lara hastaları ulastırabilecekleri yerleri bulabilmek-tedir. Muhtemel depremin ilk saatlerinden itibaren hızlıbir hasta akımı dalgası olusacak ve bu dalga hızlı birsekilde AS ve SAS’lara iletilecektir. Calısmanın ik-inci modeli ise bu asamada devreye girmekte olup birsimulasyon modelidir. Hastalar AS veya SAS’a geldik-lerinde hasta tedavi surecleri geregi yapılan islemler ilebu islemleri gerceklestiren doktor ve hemsire kaynaklarınıdikkate alınır ve model tarafından hasta Toplam KalısUzunlugu (TKU) hesaplanır. Simulasyon modeli ayrıcayonetim bakımından dikkate alınması gereken performansdegerlerini de rapor edebilmektedir. Doktor kullanımoranı ve hemsire kullanım oranı, hasta tedavileri sırasındadoktor ve hemsirelerin ne kadar yogun calıstıklarınıgosteren performans degerleridir. Ayrıca ilk 72 saaticinde AS/SAS’lardan cıkan yaralı yuzdesi de dikkatealınan diger bir performans olcutudur. Optimizasyonmodelinin urettigi cıktı degerlerini girdi olarak kullanarakkurulan simulasyon modeli uzerinde yapılan deneylerve sonucları tartısılmıstır. Optimizasyon modeline goreacılacak SAS’ların sayısına baglı olarak, simulasyon mod-eli 5 farklı senaryo altında calıstırılmıs ve AS/SAS per-formans olcutleri uzerindeki etkisi tartısılmıstır. Ayrıca,az sayıda SAS acılmasını ongoren bir senaryo belirlenerekbu senaryoya gore AS/SAS performans olcutlerinin be-lirlenen doktor sayısı ve hemsire sayısı faktorlerine du-yarlılıgı degerlendirilmistir.

77 / 128


PE03


Lojistik

Oturum Baskanı : Fulya Altıparmak

1. Servis Aglarında Yedek Parca Dagıtım Sis-temi Tasarım ProblemiF. Tevhide Altekin (Sabancı Universitesi)

Hazal ErcanGuvenc SahinAbdullah DascıAjinkya N. Tanksale

Bu calısmada servis aglarında yedek parca dagıtım sistemitasarım problemi ele alınmaktadır. Yedek parca dagıtımsistemi (YPDS) bir merkez depo ve secilen alternatifbolge depolar uzerinden, farklı turlerdeki yedek parcalarınyetkili servis noktalarına secilen rotalar kullanılarakdagıtılmasından olusmaktadır. Tum servis noktalarınabolge depoları kullanılarak sevkiyatlar yapılırken, toplammaliyetin enkucuklenmesini amaclanmaktadır. YPDStasarım problemi kapsamında, acılacak bolge depolarınınyersecimi, merkez depodan bolge depolarına yapılacaksevkiyatlar icin kullanılacak aracların buyuklukleri, bolgedepolarından servis noktalarına yapılacak sevkiyatlar icinrota secimi ve arac buyuklukleri kararları verilmekte-dir. Bolge depolarına ve servis noktalarına sevkiyatlarınulasım maliyetleri, aracların buyukluk ve tiplerini gozonunde bulundurmak icin, basamaklı fonksiyonlar ile tem-sil edilir. Servis noktalarına sevkiyatlar icin birden fazlabolge deposu ve/ veya rotanın kullanılmasına izin verildigivarsayılmaktadır. Gelistirilen YPDS tasarım problemininkarmasık tamsayılı matematiksel formulasyonu oncedenhesaplanmıs cok sayıda olurlu rotayı icerir. Rotalarınolusturulması icin farklı sezgisel yontemler kullanılmıstır;farklı rota olusturma yontemlerinin YPDS tasarımı prob-leminin cozum ve sonuclarına etkileri gosterilmistir. Zayıfalt sınırlar nedeniyle, basamaklı maliyet fonksiyonlarıiceren problemleri,, cozmenin zorlukları bilinmektedir.Bu nedenle, matematiksel formulasyonun guclendirilmesiicin farklı yaklasımlar gelistirilmistir. Ticari cozucu olarakGUROBI ve CPLEX karsılastırıldıgında, YPDS tasarımıproblemi icin GUROBI’nin daha uygun bir ticari cozucuoldugu gorulmustur. Onerilen yaklasımların etkinlik-leri yaratılan farklı buyuklukte test problemleri uzerindekarsılastırılmıstır. Bu calısma TUBITAK tarafından117M588 numaralı proje kodu ile desteklenmektedir.

2. Yesil Eszamanlı Topla Dagıt Arac Rota-lama Problemi Icin Iteratif Yerel AramaTabanlı Bir Hiper SezgiselBusra Olgun (Suleyman Demirel Universitesi)

Fulya Altıparmak

Firmaların dagıtım aglarının cok genis olması ve lojistikfaaliyetlerinin yuksek maliyetlerle gerceklestiriliyor ol-ması dagıtım esnasında aracların nasıl yonlendirilecegiproblemini cok karmasık ve onemli bir problem ha-line getirmistir. Arac rotalama problemi (ARP), birgrup musterinin taleplerini karsılamak icin sınırlı sayıdaaracı bir veya birden fazla amacı eniyileyecek sekilderotalama problemidir. Son zamanlarda cevre icin hembireysel capta hem de hukumetler capında hızla artanfarkındalık gunumuz isletmeleri icinde dikkate alınmasıgereken onemli bir konu haline gelmistir. Isletmelerfaaliyetlerini gerceklestirirken cevresel etkilerini yasal

kısıtlamalarında etkisiyle goz ardı edememektedir. Lo-jistik faaliyetlerinde ise bu durum yakıt tuketim oran-larının ve zararlı gaz salınımlarının fazla olması se-bebiyle ekstra onem kazanmaktadır. Bu nedenle sonyıllarda, onemli bir lojistik karar verme problemi olanarac rotalama probleminin ozel bir tipi olan yesilarac rotalama problemi (Y-ARP) gundeme gelmistir.Lojistik faaliyetlerinin onemli kısmını da tersine lo-jistik olarak adlandırılan musteriler tarafından kul-lanılan urunlerin veya atıkların geri donusturulmek uzeremusterilerden alınarak isletmelere tasınması faaliyet-leri olusturmaktadır. ARP’nin turlerinden birisi olaneszamanlı topla dagıt ARP (ETDARP), isletmelerdenmusterilere dagıtım ve musterilerden isletmelere toplamafaaliyetlerinin aynı araclarla yapıldıgı ve musterilerineszamanlı olarak hem dagıtım hem de toplama talepedebildigi ARP turudur. ETDARP’de lojistik ve tersinelojistik faaliyetlerinin aynı araclarla yapılmasıyla hemmaliyet tasarrufu saglanmakta hem de dolaylı olarakaracların cevreye olan zararlı etkileri azaltılmaktadır.Bu calısmada ETDARP’ın cevresel etkilerini dogrudandikkate alan turu yesil ETDARP (Y-ETDARP) dikkatealınmıstır. ETDARP’nin NP-zor problemler sınıfındayer almasından dolayı problemin cozumu icin literaturdefarklı sezgiseller gelistirilmistir. Aramayı cozum uzayıyerine, sezgisel uzayında yapmakta olan hiper sezgisellerson yıllarda genis bir yelpazedeki NP-zor problem cesidiicin sınırlı cozum zamanlarında kaliteli cozumler uretenguclu yaklasımlar haline gelmislerdir. Bu calısmadaY-ETDARP’nin cozumu icin iteratif yerel arama vedegisken komsu inis tabanlı bir hiper sezgisel algoritmagelistirilmistir (IYA HS). Onerilen IYA HS’nin perfor-mansını degerlendirmek icin farklı problem ornekleriuzerinde deneysel bir calısma yapılmıstır. Sonuclar,IYA HS’nin literaturdeki iyi sonuclar verdigi bilinensezgisel yaklasımlarla karsılastırıldıgında rekabetci birperformans sergiledigini gostermektedir.

3. Zaman Pencereli Cok Gezginli Ve Cok De-polu Tamirci Problemi Icin Yeni Matem-atiksel Modeller

Gozde Onder Uzun (Baskent Universitesi)

Imdat Kara

Rotalama problemlerinin temelini gezgin satıcı prob-lemi olusturmaktadır ve ele alınan temel amac firmanınmaliyetini yani gezginlerin kat ettigi toplam mesafeyi(zamanı) enkucuklemektir. Ancak insani lojistik vemusteri odaklı lojistik soz konusu oldugunda, rotalamamodellerinde musterilerin ihtiyaclarını en kısa suredekarsılayarak, gecikmelerin toplamını enkucuklemek,maliyeti enkucuklemekten daha onemli bir unsur halinegelmistir. Musteri odaklı dagıtım problemleri kaynaklardaenkucuk gecikme problemi (Minimum Latency Problem),dagıtıcı problemi (Deliveryman Problem), tamirci prob-lemi (Traveling Repairman Problem) ve birikimli aracrotalama problemi (Cumulative Vehicle Routing Prob-lem) baslıklarında incelenmektedir. Acil yardım lojistigi,ilac dagıtımı, bozulabilir urunlerin dagıtımı ve okulservislerinin ogrencileri toplama ve dagıtma cizelgeleribu tur problemlere verilebilir orneklerdir. Cok gezginlitamirci probleminin en onemli uzantılarından biri za-man pencereli ve cok depolu durumdur. Bu bildirideilkin, zaman pencereli cok gezginli tamirci problemi icingelistirilen polinom sayıda karar degiskenine ve poli-nom sayıda kısıta sahip iki yeni matematiksel modeltanıtılmakta, daha sonra, bu yeni modellerin cok de-polu duruma uyarlanmıs halleri sunulmaktadır. Zamanpencereli cok gezginli tamirci problemi icin gelistirilenyeni modellerin kaynaklarda var olan kıyaslama problem-leri kullanılarak performans analizi yapılmıstır. Ardından,zaman pencereli cok gezginli ve cok depolu tamirci prob-lemi icin gelistirilen yeni modellerin kaynaklarda varolan kıyaslama problemleri kullanılarak performans anal-izi yapılmıs, sonuclarla ilgili edinilen baslangıc bilgilersunulmustur. Tum problemler icin CPLEX 12.5.0.1 paketprogramı ve Intel Core i7-3630QM CPU 2.40 GHz ve

78 / 128


16 GB RAM ozelliklerinde bilgisayar kullanılarak en iyicozumler arastırılmıstır. Sayısal analizlerde ortalamaCPU sureleri temel alınmıstır. Yapılan analizler sonu-cunda onerilen modellerin, kucuk ve orta olcekli problem-ler icin dogrudan kullanılabilecegi gorulmustur.

4. Mercedes-Benz Turk’Un YedekParcalarının Intermodal Tasımacılıkla Plan-lanmasıIsılsu Becerir (Istanbul Kultur Universitesi)

Gizem YesildagMiray HabekSelin BudakSuphi Serdar AksitOnur YagmurFadime Uney-Yuksektepe (Istanbul Kultur Universitesi)

Mercedes-Benz 1926 yılında Almanya’da kurulmustur ve1967’de Turkiye pazarına Mercedes-Benz Turk adıylagiris yapmıstır. Bugunlerde Mercedes-Benz Turk’un(MBT) Istanbul/ Hosdere Fabrikası’nda sehirlerarasıve belediye otobusleri uretilirken; Aksaray’daki fab-rikasında hafif, orta ve agır sınıf kamyon ve traktorleruretilmektedir. Mercedes-Benz Turk, Almanya’da ucfarklı yedek parca tedarikcisine (GLC, EVOBUS ve OEM)sahiptir. Mercedes-Benz Turk su anda OEM sirketi icinintermodal (deniz + kara) tasımacılıgı kullanmaktadır.Mercedes-Benz Turk GLC ve EVOBUS’tan %90 oranındayedek parca alımını saglarken geri kalan oranı OEM’densaglamaktadır. Bu arada intermodal tasımacılık, tasımasekilleri degistirilirken yuk uzerinde herhangi bir islemyapmadan birden fazla tasıma modeliyle tasınmasıyontemidir ve ayrıca cevre kirliligini azaltan ekolojik birtasıma yontemidir. Ote yandan, Mercedes-Benz Turk,GLC ve EVOBUS tedarikcileri icin intermodal tasımayıkullanmayı dusunmektedir. Bu calısmada MBT’nintedarikcileri olan GLC ve EVOBUS’tan Istanbul MBTYedek Parca kısmına yedek parca sevkiyatı icin nakliyeyapısı uzerinde durulacaktır. Dikkate alınacak alternatifulastırma modları hava, kara, hava + kara, deniz + kara,demiryolu + karadır. Her tedarikci icin toplam siparismiktarına ek olarak, her bir nakliye alternatifinin tes-lim suresi ve birim nakliye maliyeti hesaplanarak opti-mum sure ve maliyet hesaplanarak yeni bir ulasım kanalıolusturulacaktır.. Bu calısmanın amacı, bu tedarikcilericin toplam nakliye maliyetini en aza indirmek ve en uygunnakliye yapısını belirlemektir. Optimal cozumu bulmakicin GAMS yazılımı ile bir matematiksel programlamamodeli gelistirilecek ve cozulecektir.

PE03


YAEM Uygulamaları

Oturum Baskanı : Gokce Gursel

1. Arcelik Yetkili Servislerinde OptimizasyonTabanlı Teknisyen Planlama

Ceren CebiFadime Uney-Yuksektepe (Istanbul Kultur Universitesi)

Cansu OcalGizem Kurtoglu

Arcelik, 1955 yılında Turkiye’de dayanıklı tuketim mal-ları ureticisi olarak kuruldu. Halen dunya genelinde 32ulkede 30.000 calısanı, 18 farklı uretim tesisi ve 34 satısve pazarlama sirketi bulunmaktadır. Beyaz esya, tuketicielektronigi, ısıtma-havalandırma ve kucuk ev aletleri gibigenis urun yelpazesi icin, sirketin 145 ulkede birkac yetkiliservisi bulunmaktadır. Turkiye’de hizmet verdigi yetkiliservis sayısı 574’tur. Kuresellesen dunyada satıs son-rası hizmetler, musterilerin surdurulebilirligi sebebiylefirmalar icin onemli islevler arasında yer almaktadır.Ayrıca, teknisyenlerin gorevleriyle ilgili becerilerinin deayarlanması onemlidir. Ancak, Arcelik yetkili servis-lerinde calısan teknisyenleri planlanmak icin analitik bircozum uygulaması bulunmamaktadır. Bazı servisler bazıdonemlerde fazla sayıda teknisyen ile calısmaktadır. Suanda, bu servislerin karlılıgı, teknisyenlerin verimsiz plan-lanması nedeniyle daha dusuktur. Bu nedenle, sirketteknisyen planlama surecini gelistirmek istemektedir. Bucalısmada, yetkili bir serviste her uzmanlık seviyesindekiteknisyenlerin optimum sayısını belirlemek icin analitikbir yaklasım onerilmistir. Ilk asamada, Merter yetk-ili servisine odaklanarak arıza kategorileri, teknisyen-lerin uzmanlık duzeyleri, arızaların tamir edilme sureleri,arızaların ortalama tamir sureleri ve ulasım surelerisirketten temin edilmistir. Merter yetkili servisine odakla-narak, her bir arızanın ortalama islem suresini belirlemekicin bir dizi olcum yapılmıstır. Alınan verileri kullanarak,belirli bir ay icin teknisyen planlama problemini cozmekicin bir matematiksel model gelistirilmistir. Sonuc olarak,optimum teknisyen sayısı ve gerekli yetkinlikleri belir-lenmistir. Farklı senaryolar dikkate alınarak, sonuclarınduyarlılıgı incelenmistir.

2. Kamu Hastanelerinin Egitim Ve HizmetEtkinliklerinin Olculmesinde Cok AktiviteliVeri Zarflama Analizi Yaklasımı

Yetkin CınarGokce Gursel (Ankara Universitesi)

Bu calısmada, Turkiye’de egitim arastırma ve devlethastanelerinin 2017 yılı etkinlikleri Cok Aktiviteli VeriZarflama Analizi (CA-VZA) yontemi ile olculmustur.CA-VZA modeli kaynakları (girdiler), farklı aktivitelereaktaran bir matematiksel modele sahip olması sebe-biyle kamu hastanelerinin aktivite bazında etkinliklerininolcumunde kullanılmak uzere uygun bulunmustur. Zirakamu hastaneleri, kaynaklarını hizmet ve tıbbi operasyonaktiviteleri arasında paylastırmaya calısan karar birimleriolarak degerlendirilebilir. Bu cercevede ozellikle modelkapsamında ele alınan buyuk illerdeki (buyuksehirlerdeki)egitim arastırma ve devlet hastaneleri, kaynaklarınıhizmet ve tıbbi operasyon aktiviteleri arasında ne sekildepaylastıracaklarına, diger deyisle bu aktivitelere hangioranlarda agırlık vereceklerine karar vermeye calısankarar birimleri olarak kabul edilmistir. Yontem kısmındaoncelikle faktor analizi kullanılarak T.C. Saglık BakanlıgıKamu Hastaneleri Genel Mudurlugu 2017 yılı Kamu Has-taneleri Istatistik Raporunda acıklanan dogum sayısı,ameliyat sayısı ve hizmet verileri iki faktorde toplanmıstır.Daha sonra bu faktorler cıktı olarak kullanılarak, CA-VZA yontemi ile bu iki faktorun belirttigi faaliyetleracısından etkinlik olcumleri yapılmıstır. Elde edilensonuclar “egitim alanında etkin” ve “ameliyat/hizmetalanında etkin” hastanelerin tespit edilmesini saglamıstır.Arastırmanın son bolumunde, CA-VZA modelinin farklıaktivitelere oncelik atanmasını saglayan yapısı sayesindeher hastanenin, bir onceki analizdeki etkinlik skorunabaglı olarak, etkinlik skoru daha yuksek olan alana oncelikvermesi saglanmıstır. Bu sayede elde edilen etkinlikskorları analizin onceki bolumunde elde edilen etkin-lik skorları ile karsılastırılarak, hastanelerin kaynaklarınıdaha iyi oldukları aktivitelerde kullanmaları onerilmekte;arastırmacılara ve politika yapıcılara faydalı olması umu-lan cıkarımlar yapılmaktadır.

79 / 128


3. Coklu Depolarda Heterojen Urun RafAtama Problemi Icin Matematiksel ModelVe Sezgisel Cozum Yaklasımları

Emine Akyol Ozer (Eskisehir Teknik Universitesi)

Zehra Kamıslı OzturkCisem GulenAysenur CicekMehmet Deniz SerttasTedarik zincirinin en onemli unsurlarından biri, depo-lardır. Etkin depo yerlesimi, dogru urunu dogru musteriyeteslim etme suresini ve depolama maliyetini azaltır. Bucalısmada, coklu depoların ve heterojen urunlerin oldugubir seramik fabrikasındaki depo yerlesimi problemi elealınmıstır. Problemin cozumu icin oncelikle iki amaclıkarma tamsayılı bir matematiksel model onerilmis vebu model Gams yazılımında kodlanmıstır. Gelistirilenmodelin amacı, urun onceliklerini dikkate alarak depoicindeki tasıma mesafesini ve kullanılan raf miktarınıenkucukleyecek sekilde urunlerin raflara atanmasıdır.Problem NP-Zor olarak sınıflandırıldıgından, matematik-sel modele ek olarak, buyuk boyutlu problemlerin cozumuicin bir sezgisel algoritma gelistirilmistir. Onerilen sezgiselalgoritma, MS Excel VBA’ da kodlanmıs ve isletmedekimuhendisler icin kolay anlasılır, kullanıcı dostu bir arayuz tasarlanmıstır. Onerilen iki amaclı karma tamsayılıbir matematiksel model ve sezgisel cozum yaklasımı ile,depoların daha etkin kullanılması ve urunlerin sistem-atik bir sekilde stoklanması saglanmıstır. Tedarik zin-cirinin en onemli unsurlarından biri, depolardır. Etkindepo yerlesimi, dogru urunu dogru musteriye teslim etmesuresini ve depolama maliyetini azaltır. Bu calısmada,coklu depoların ve heterojen urunlerin oldugu bir seramikfabrikasındaki depo yerlesimi problemi ele alınmıstır.Problemin cozumu icin oncelikle iki amaclı karma tam-sayılı bir matematiksel model onerilmis ve bu model Gamsyazılımında kodlanmıstır. Gelistirilen modelin amacı,urun onceliklerini dikkate alarak depo icindeki tasımamesafesini ve kullanılan raf miktarını enkucukleyeceksekilde urunlerin raflara atanmasıdır. Problem NP-Zor olarak sınıflandırıldıgından, matematiksel modeleek olarak, buyuk boyutlu problemlerin cozumu icin birsezgisel algoritma gelistirilmistir. Onerilen sezgisel al-goritma, MS Excel VBA’ da kodlanmıs ve isletmedekimuhendisler icin kolay anlasılır, kullanıcı dostu bir arayuz tasarlanmıstır. Onerilen iki amaclı karma tamsayılıbir matematiksel model ve sezgisel cozum yaklasımı ile,depoların daha etkin kullanılması ve urunlerin sistematikbir sekilde stoklanması saglanmıstır.

4. Turkiye’De Hıv Hastalıgının MatematikselModellenmesiZikriye Melisa Erdogan

Emine YaylalıDunyada her gecen yıl yaklasık 1 milyon insan HIV’eyakalanmakta ve 1 milyona yakın insan HIV kaynaklı se-beplerle olmektedir. Turkiye, hastalıgın yaygın oldugubolgelere yakınlıgı, goc faaliyetleriyle artan nufus, tur-izmin gelismesi, madde bagımlısı sayısındaki artıs gibisosyal, ekonomik ve demografik gelismeler sebebiyle HIVbakımından riskli bir konumda yer alır. Ulkemizdekiyıllık tanı alan HIV hasta sayılarının son 5 yılda yaklasık3 katına cıkarak artan bir trend izledigi gorulmektedir.Ayrıca tanı alan hasta sayılarının gercek hastalarınsadece belirli bir kısmını yansıttıgı, henuz hastalıgınınfarkında olmayan insanlarla birlikte HIV ile yasayanlarıncok daha fazla oldugu dusunulmektedir. Matematikselmodelleme yontemleri, cesitli bulasıcı hastalıkların in-celenmesinde sıklıkla kullanılan yontemler arasındadır.Calısmamızın amacı, ulkemizdeki HIV hasta sayısının2015-2030 yılları arasındaki tahminini yaparak hastalıgıngelecek durumuna ısık tutmaktır. Bu amacla, matem-atiksel modelleme yontemlerinden biri olan dinamik SIkompartıman modelinden uyarlanan SID kompartımanmodeli kullanılmıstır. Kurulan model, HIV hastalıgı

icin baslıca risk gruplarından erkeklerle cinsel iliskiyegiren erkek (gay, bisexual, and other men who have sexwith men, MSM), damar ici uyusturucu kullanıcıları(persons who injects drugs, PWID) ile heteroseksuelgrubu (HET) icermektedir. Ayrıca model, tanı almamıshasta sayılarıyla birlikte tedavi goren hasta sayılarınıntahminini de gerceklestirmektedir. Boylece, modelsonuclarına gore ulkemize ozgu HIV tanı-tedavi kaskadıolusturulmustur. Saglık Bakanlıgı tarafından acıklananHIV kaynaklı olumler ve tanı alan hasta sayısı verileri kul-lanılarak iki adımlı bir kalibrasyon teknigi uygulanmıstır.Model cıktılarında, Turkiye’deki HIV hastalıgının insi-dans ve prevalans degerleri ortaya konulmus ve HIV kay-naklı olum sayılarının tahmini yapılmıstır. Elde edilensonuclara gore ulkemizdeki HIV ile mucadelede tanı vetedavi oranları gelistirilmesi gereken en onemli nokta-lardır. Bu calısma, HIV’e dair mevcut durum korundugutakdirde ortaya cıkabilecek sonuclar hakkında karar veri-cilere bir yol gosterici niteliktedir.

PE03



Oturum Baskanı : Refik Gullu

1. Agac Yapılı Verilerin Ged (Graph Edit Dis-tance) Ile Kumelenmesi

Derya Dinler (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Mustafa Kemal TuralNur Evin Ozdemirel

Kumeleme yontemleri verilen veri objelerini aynı grup-taki objeler birbirine benzer olurken ayrı gruptaki ob-jeler birbirinden farklı olacak sekilde gruplamayı amaclar.Geleneksel kumeleme yontemleri veri objelerinin nok-tasal oldugunu varsaymaktadır. Fakat gelisen olcumteknikleri ve daha detaylı analizlere ihtiyac duyulmasısebebiyle gunumuzde bolge ya da cizge yapılı veri ob-jelerinden olusan daha karmasık veri kumeleri toplan-maktadır. Bu calısmada, agırlıksız dugumlu, agırlıklıveya agırlıksız kenarlı, m-li agac yapısına sahip veriobjelerinin kumelenmesi problemi ele alınmıstır. Her-hangi bir agac uzerinde verilen bir dugumun baska biragac uzerinde hangi dugume denk oldugunun bilindigivarsayılmaktadır. Bu tarz agac yapılı veri kumelemeproblemleri biyoloji, norobilim veya sosyal aglar gibibircok alanda karsımıza cıkmaktadır. Ele alınan prob-lemin cozumu icin k-ortalamalar (k-means) tabanlı biralgoritma onerilmistir. Bu algoritma, kume merkezlerinitemsil eden agaclarla (centroid tree) baslayarak atamave merkez guncelleme asamalarını cozum yakınsayanakadar tekrarlar. Atama asamasında, her veri objesi GED(Graph Edit Distance) olcutune gore en yakın olan merkezagaca atanır. Guncelleme asamasında, her merkez ken-disine atanan veri objeleri goz onunde bulundurularakguncellenir. Agacların agırlıksız kenarlı oldugu durumda,verilen bir kumenin merkez agacını bulmak icin tam-sayılı dogrusal programlama formulasyonu onerilmistir.Bahsi gecen merkez agac, kendisi ile o kumeye atananagaclar arasındaki GED degerlerinin toplamını enazlayanagactır. Onerilen formulasyonun cozumu icin optimalsonucu bulan sezgisel bir yontem kullanılmıstır. Agaclarınagırlıklı kenarlı oldugu durumda ise, kume merkezini bul-mak icin dogrusal olmayan karısık tamsayılı program-lama formulasyonu onerilmis ve optimal sonucu bulansezgisel bir yaklasımla cozulmustur. Gelistirilen cozum

80 / 128


yaklasımları hem rassal olarak uretilmis hem de gercekhayat veri kumeleri kullanılarak geleneksel algoritmalarlakarsılastırılmıstır.

2. A New Computational Method For Classi-fication Problems Within The Existence OfOutliers Based On Convex Optimization

Fatma Yerlikaya Ozkurt (Atılım Universitesi)

Pakize Taylan

Classification problems have great importance in statis-tics and data mining and it is considered as a statisticallearning problem, especially supervised learning with theresponse the class variable like yes or no. There are manyavailable methods to solve the problems of classificationbased on the Maximum-Likelihood or Least-Squares es-timation methods by using a large amount of the datapoints in the data set for training of classification modelwhich is under consideration. However, classificationmodels will not yield useful and accurate results if dataset covers one or more outlier observations. For thatreason, identifying these observations constitutes an im-portant part of data analysis and it should be boundedtheir effect by using methods which are unaffected or lessaffected by outlier variable. In this study, we want tointroduce a new classification method to existing linearmethods for classification problems. Therefore, we willcombine robustness of Mean-shift Outlier Model to detectoutliers in linear model with stability of Tikhonov Regu-larization. For the parameter estimation part, one of thepowerful convex and continuous optimization techniquesnamed Conic Quadratic Programming is applied. Thisnew methodology is performed on a real- world classifica-tion data set within the existence of outliers and resultsare compared with parametric model by using well- knownclassification performance measures.

3. Kumeleme Toplulugu Secimi Icin CokAmaclı YaklasımDilay Aktas (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Banu LokmanTulin InkayaKumeleme, verideki gizli oruntuleri on bilgi olmadanortaya cıkarmayı hedefleyen gozetimsiz bir ogrenmebicimidir. Kumelemede benzer olan nesneler aynıkumede, benzer olmayan nesneler farklı kumelerde ola-cak sekilde verinin gruplandırılması amaclanmaktadır.Oneri sistemleri, dolandırıcılık tespiti, pazar arastırmasıgibi cesitli alanlarda kullanılmaktadır. Kumelemetoplulugu (clustering ensemble) yontemlerinde amac,bir veri setinden farklı kumeleme yontemleri ile eldeedilen cozumlerin birlestirilerek fikir birligine varılan or-tak bir cozum (consensus clustering) olusturulmasıdır.Ortak cozum uretilirken, kumeleme toplulugunda yeralan tum cozumler kullanılabilecegi gibi belirli kriter-ler dogrultusunda secim yapılması ve sadece secilencozumlerin birlestirilmesi de mumkundur. Bu calısmada,bir kumeleme toplulugundan alt kumeler secen ve or-tak cozum ureten bir yontem gelistirilmistir. Mevcutyaklasımlardan farklı olarak, alt kumelerin seciminde cokamaclı bir yaklasım kullanılarak altkumenin buyuklugu,kalitesi ve cesitliligi birlikte ele alınmıstır. Kalite, altkumeye dahil edilmeyen cozumlerin kendilerini temsileden alt kumedeki cozumlere benzemezlik degerlerinin enbuyugu olarak tanımlanmıstır. Cesitlilik ise alt kumedekicozumlerin birbirleri arasındaki benzemezlik degerlerininen kucugudur. Boylece, en kotu temsil edilme derecesininve en kotu cesitlilik derecesinin en iyilendigi kucuk etkinalt kumeler uretilmektedir. Alt kume secim asamasındanonce baslangıc kutuphanesinin ozelliklerine gore bir oneleme yontemi gelistirilerek ayrık cozumlerin elenmesihedeflenmistir. On eleme yontemi ile cozum kalitesin-den odun vermeden cozum suresinin onemli olcudeazaldıgı gozlemlenmistir. Ek olarak, onerilen yaklasımsıkılık (compactness) ve ayrıklık (separation) amaclarınagore baskın ortak cozumlerin uretildigi gercek bir ornek

uzerinde test edilmistir.

4. Cok Atamalı-Kapasitesiz P-Adu MedyanProbleminin Yapay Arı Kolonisi Algorit-masıyla Cozumu

Betul Yıldırım (Nuh Naci Yazgan Universitesi)

Latife Gorkemli

Ana dagıtım usleri (ADU) olcek ekonomisinden fay-dalanarak, hareket ettirilecek varlıkların, kaynak nok-talarından hedef noktalarına aktarımını saglayan merke-zlerdir. Bu merkezler kullanılmadan yapılan aktarımdakatlanılan maliyetler ana dagıtım usleri kullanıldıgındakatlanılan toplam tasıma maliyetlerine gore daha fazla ol-maktadır. Ana dagıtım usleri kaynak noktalarının direktolarak hedef noktalarına baglanmalarının yerine, daha azbaglantı ve dusuk maliyetlerle aktarım yapma imkanı sun-maktadır. Gunumuzun rekabetci kosullarında hava yolutasımacılıgı, telekomunikasyon sistemleri, lojistik sistem-leri gibi bircok alan ile iliskili olan ana dagıtım ussu prob-lemlerini etkin bir sekilde cozmek onem kazanmıstır. Anadagıtım ussu problemleri literaturde her bir kaynak nok-tasının baglandıgı ana dagıtım ussu sayısına gore cok ata-malı veya tek atamalı ana dagıtım ussu problemleri olarakikiye ayrılmaktadır. Bu calısmada cok atamalı-kapasitekısıtı olmayan p-ADU medyan problemi ele alınmıstır.Problem, NP-zor yapıdadır. Literaturde konuyla ilgilibircok calısma mevcut olup, karınca kolonisi algoritması,genetik algoritma, tabu arama algoritması gibi cesitli al-goritmalar ile bu problem turu icin farklı kısıt ve amaclardikkate alınarak cozumler elde edilmis ve algoritmalarınperformansları test edilmistir. Bu calısmada, ozellikle sonyıllarda bircok problemde basarılı sonuclar veren yapay arıkolonisi algoritması (ABC) ile cok atamalı-kapasitesiz p-

ADU medyan probleminin cozumu yapılmıstır. Cozumunetkinligini arttırmak icin algoritmanın cesitli fazlarında(baslangıc cozumu elde etme, komsuluk arama) prob-leme uygun mekanizmalar dikkate alınmıstır. Gelistirilenalgoritma bilimsel yazında sıkca kullanılan CAB (CivilAeronatics Board) veri seti uzerinde test edilmis veetkinligi ortaya koyulmustur.

PE03


Surdurulebilirlik

Oturum Baskanı : Mustafa Kemal Tural

1. Surdurulebilir Toplum AlanındakiAkademik Calısmalarda Metin MadenciligiYontemi Kullanılarak Trendlerin Belirlen-mesiHarika Akalın (Iskenderun Teknik Universitesi)

Turkay DereliYunus Eroglu (Iskenderun Teknik Universitesi)

Gunumuzde surdurulebilirlik tanımı; ekolojik, sosyal veekonomik boyutları goz onunde bulunduran, kalıcı birrefahın gelisimi ve yonetimi icin toplumdaki her bireyinbirlikte dusunmesi gerektigi kabul edilen butuncul biryaklasım olarak ifade edilmektedir. Baska bir deyisle,uc farklı boyutu ile genis bir alanı kapsayan disiplin-ler arası bir kavramdır. Surdurulebilirlik ile ilgili farklıbircok tanım olmasının en buyuk sebebi ise bu geniskapsamından kaynaklanmaktadır. Bu kadar buyuk biralanı kapsayan bir kavramın toplumlar nezdinde farklı

81 / 128


sekillerde algılanması olagandır. Kuresel dunyada kabuledilen surdurulebilir toplum tanımı “bugunun gereksin-imlerini, gelecek kusakların gereksinimlerini karsılamayeteneginden odun vermeden karsılayan toplum” olarakbilinmektedir. Gelismis ve gelismekte olan ulkeler, hızlailerleyen sanayilesme, giderek azalan, yok olma tehlikesiile karsı karsıya kalan dunyamızın dogal kaynakları vebutun bunların uzerinde katlanarak artan nufus ile be-raber yurt guvenligi, yirmi birinci yuzyılda toplumlarıngelecek konusundaki karsılasabilecekleri zorluklara isaretetmektedir. Bu zorluklar karsısında her toplumun onceligive boyutlara verdigi onem degisiklik gosterebilmektedir.Fakat surdurulebilir toplum icin degisim, ancak kureselboyutta ve aynı olcude oldugu surece anlamlıdır. Busorun ile basa cıkabilmek icin oncelikli olarak “surdurebilirtoplum” tanımının dogru bir sekilde yapılması ve evrenselbir dil olusturulması gerekmektedir. Bu calısmanınamacı, metin madenciligi ile surdurebilir toplum hakkındayapılan arastırmaların incelenmesi, analiz edilmesi vetrendlerin belirlenmesidir. Calısma, 1975 ve 2019 yıllarıarasındaki akademik calısmaları kapsamaktadır. Yapılanmetin madenciligi ile tum dokumanlar yirmi bir farklıkonseptle ele alınmıstır. Calısmadan elde edilen sonuclaragore ilk bes konsept yerel ve dogal kaynaklar ile gonulluisbirlikleri uzerine olmustur. Metin madenciliginin onemvermis oldugu ilk bes kelimenin de bu sonuclara par-alel olması dikkat cekici bir bilgidir. Calısmaları kro-nolojik olarak inceledigimizde de konuya duyulan ilginin2000’li yılların ortasından bu yana hızla arttıgı acıkcagorulmektedir. Ozellikle 2014 yılından itibaren sayınınneredeyse iki katına cıkarak pozitif bir ivmeyle artmayadevam ettigi gorulmektedir. Yapmıs oldugumuz metinmadenciligi calısmasının ozellikle bu alanındaki acıklıgavurgu yaparak gelecekteki arastırma calısmaları icin deiyi bir rehber olacagı ongorulmektedir.

2. Municipal Solid Waste Management WithCost Minimization And Emission ControlObjectives

Melika Mohsenizadehkamou (Orta Dogu Teknik

Universitesi)

Mustafa Kemal TuralElcin Kentel

Proper management of municipal solid waste has beena crucial aspect of every society due to its social, envi-ronmental, and economic impacts. Operations researchtechniques have frequently focused on cost minimizationobjectives in municipal solid waste management (MSWM)context. However, transportation constitutes an integralpart of this system producing a considerable amount ofgreenhouse gas (GHG) emissions. Therefore, sustain-able management of this system with GHG emissionsminimization considerations is necessary to preserve theresources and protect the environment. We investigatethe interplay between system cost and carbon dioxide(CO2) emission resulting from transportation activitiesin locational planning of MSWM system by proposinga bi-objective optimization model to minimize systemcost and CO2 emission. The amount of emitted CO2is assumed to be proportional to fuel consumption ofvehicles which is calculated by an emission model in-corporating various factors such as vehicle speed, load,and technical characteristics. Besides, the vehicle speedis evaluated explicitly with respect to vehicle optimumspeed and segment-wise speed limits of paths. On topof that, simulation analyses are performed by evaluatingvehicle speed as a random variable to study the impactof speed variations on the resulting CO2. The proposedmodel is applied to MSWM system of Ankara (Turkey)to introduce transfer stations into this system which havenot been employed yet.

3. Energy Minimizing Forklift Routing Prob-lemAtashi Khoei Arsham (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Haldun Sural

Mustafa Kemal TuralThe electrical energy consumption of material handlingin warehouses mostly results from the energy consump-tion of electric order picker forklifts. The energy sourcesof these forklifts is electrical batteries. They are ableto move up to a couple of tonnes of load and reach tohigher than 10 meters. An operator rides the forklift tothe locations of the orders and pick them from differentheight levels of shelves. The energy consumption of thismaterial handling activity corresponds to the horizontalmoves and vertical moves of the order picker forklift andits load. In our study, the total energy consumption ina whole tour starting from the depot and picking the or-ders and bringing them to the depot is investigated andthe Energy Minimizing Forklift Routing Problem is in-troduced with an MIP formulation to minimize the totalenergy consumption of the forklift during the tour. Thecontribution of this problem to the literature is that wecalculate the forklift’s energy consumption considering thefriction forces, the acceleration of forklift, and the load onthe fork in both horizontal and vertical moves. Althoughthe total distance traveled by the order picker forkliftmay not be minimized, we present an approach to gainsubstantial saving in energy consumption. As a result,by reducing the energy consumption of intra-warehouseactivities, we pursue green warehousing applications. Bythe performed computational experiments we recognizethe solution challenges of the EMFRP with regard to thenumber of orders and the orders’ height and load settings,and observe the effect of orders’ height and load ranges onthe improvement we obtain by using the EMFRP to routethe forklift. The weak MIP formulation of the EMFRPbrings difficulties to solve the problem to the optimality,hence heuristic solution approaches are being studied toprovide good-quality solutions.

4. Istanbul’un Sehir Lojistiginin Modellen-mesiKadriye Busra Yılmazer Kaya (Bogazici Universitesi)

Ilhan OrNecati ArasNufusun yogunlastıgı, talebin arttıgı, mobilitenin gungectikce ivme kazandıgı metropol haline gelen buyuksehirlerde yuk hareketliligi ve lojistik faaliyetler deartmaktadır. Lojistik faaliyetlerin beraberinde ge-tirdigi trafik yogunlugu, cevre kirliligi, gerek yukleme-bosaltma faaliyetlerinden gerekse trafikteki araclardankaynaklanan gurultu kirliligi, sehirde yasayanları ra-hatsız eden onemli problemlerdir. Sehir lojistigi, sehiricindeki lojistik faaliyetlerin duzenlenmesini hedeflemek-tedir ve bu problemler sehir lojistiginin etkin ve ver-imli sekilde planlanması gerektigine isaret etmektedir.Turkiye’nin en onemli cazibe merkezi olan Istanbulda lojistik anlamda onemli problemler yasamakta vesehirdeki lojistik faaliyetlerin etkin bir sekilde koordineedilmesi icin calısmalar yapılmaktadır. Bu calısmada,Istanbul icindeki yuk hareketliliginin analizi yapılmıs,bu analize dayanarak Istanbul’un sehir lojistigi mod-ellenmis ve cozum metodolojisi onerilmistir. Toplammaliyetin minimize edilmesinin hedeflendigi bu mod-elde, sadece yuk tasımacılıgından kaynaklanan maliyetlereodaklanılmamıs, aynı zamanda lojistik faaliyetler-den kaynaklanan ve sehirde yasayanların hayatınıolumsuz yonde etkileyen bazı sera gazlarının etkisiazaltılmaya calısılmıstır. Sehir lojistiginin planlan-masında onemli bir yere sahip olan aktarma merkez-leri uzerine arastırmalar yapılmıs; ureticilerin urunlerinimusterilere aktarma merkezi vasıtasıyla ya da dogrudangondermelerinin Istanbul’un yuk hareketliligi uzerindekietkileri analiz edilmistir. Tasımacılıktaki yuksek maliyet-lerin dusurulmesi amacıyla tedarikcilerin uretim mik-tarları ve musterilerin talepleri dikkate alınarak, hangiurunun, nereden nereye, hangi arac tipiyle, gununhangi zaman dilimlerinde ve hangi rota kullanılarakgonderilecegine dair calısılmıs; Istanbul’un lojistik prob-lemlerine cozum onerilerinde bulunulmustur. Ozellikle,yogun olan Istanbul trafigini rahatlatabilmek adına gunun

82 / 128


yogun saatlerinde olan yuk tasımacılıgının gunun dahaaz yogun oldugu zaman dilimlerine dagıtılması hede-flenmistir.

Persembe 16:30 - 18:00

PE04


Belirsizlik altında YAEM

Oturum Baskanı : Ozlem Cavus

1. Saglık Sektorunde Butce Kısıtlı GurbuzYerlestirme Ve En Kısa Yol En Iyilemesi:Kayseri Sehir Hastanesi Ornegi

Mustafa Mehmet Bayar (Ankara Hacı Bayram Veli

Universitesi)

Ayse YıldızTurksel Bensghır

Sehir hastaneleri, Turkiye’nin saglıkta yenidenyapılanması kapsamında hayata gecirilen yeni kurum-sal yapılar olup, uzerinde arastırmalar yapılan guncelkonulardan biridir. Saglık sektorune giren bu yeni aktor,mevcut sistemin finansmanından personel yonetimine,bilisim alt yapısının etkinlestirilmesine, lojistik plan-laması ve kaynak yonetimine kadar bir cok alandayeniden akord edilmesi ihtiyacını dogurmustur. Bucalısma; hastalara yasal tanımlı sureyi asmadan am-bulansların ulastırılması ve hastaların tedaviye en kısasurede ulastırılması bicimindeki iki fazlı bir butce kısıtlıgurbuz en iyileme problemi (budget constrained robustoptimization) uzerinedir. Problemin ilk fazında cesitlitrafik kosulları altında ulasım sureleri verisi kullanılarakambulans hareket noktalarının secimi yapılmıstır. Belir-sizlik kumesinin sınırlı olmayısı dikkate alınarak bu prob-lem butce kısıtlı gurbuz en iyileme teknigi kullanılarak birkarma tamsayılı programlama modeli biciminde formuleedilmistir. Elde edilen ambulans hareket noktaları vebu noktalardan hastalara gurbuz ulasım sureleri ik-inci fazın verisini olusturmustur. Yerlestirme fazınınardından ikinci faz, hastaların sehir hastanesine en kısaulasım suresini belirlemek uzere butce kısıtlı gurbuz eniyileme teknigi ile bir tamsayılı programlama modelibiciminde formule edilmistir. Problemlerin cozumunde,modern bilgisayarların islemci gucu ve problem boyu-tunun sınırlı tutulması goz onunde bulundurularaksezgisel veya metasezgisel yontemlere basvurulmadanhesap tablolarında modelleme yapılmıs ve python diliaracılıgı ile Gurobi cozucusu kullanılmıstır. Kayseriilinin verisi kullanılarak yapılan bu pilot calısma secilimahallelerden veri alınıp problemin dogasını kesfetme,sonuclarından yola cıkarak ambulans hareket noktasıkarar onerilerini olusturma ve sehir hastanesinin hasta-ların gurbuz ulasım sureleri ile es ulasım sureleri hari-tasını cıkararak hangi tedavi merkezlerinin sehir hastanesicatısı altında birlestirilecegi kararlarına yol gostermesiamaclarına yonelik genisletilmeye acık bir temel olacaktır.

2. Riskten Kacınan Rassal Oryantiring Prob-lemleri

Ozlem Cavus (Bilkent Universitesi)

Oryantiring problemi bir depo dugumunden baslayan,tum dugumlerin bir alt kumesindeki her bir dugumubir kez ziyaret eden ve depo dugumunde biten bir turbulmayı amaclamaktadır. Seyahat eden satıcı proble-minden farklı olarak tur belirli bir sure icinde tamam-lanmalı, dolayısıyla verilen tum dugumlerin ziyaretedilmesi gerekli degildir. Her dugumun bir odulu bu-lunmakta ve amac ziyaret edilen dugumlerin toplamodulunu enbuyuklemektir. Literaturde gerekirci oryan-tiring problemine odaklanan cok sayıda calısma olsada rassal varyant uzerine yapılan calısmaların sayısısınırlıdır. Rassal oryantiring problemleri genellikle seya-hat suresinin ya da odullerin belirsiz oldugu durumlardabeklenen toplam odulu enbuyuklemeyi amaclamaktadır.Bu problemlerde karar vericinin riske duyarsız olduguvarsayılmaktadır. Bu calısmada ise karar vericinin risktenkacındıgını varsaymakta ve amac fonksiyonunda beklenendeger yerine tutarlı risk olcutunun kullanıldıgı iki ayrımodel onermekteyiz. Modellerden ilki her dugumdekiodulun rassal, digeri ise seyahat surelerinin rassal oldugudurumu ele almaktadır. Her iki model literaturde yaygınolarak kullanılan iki farklı tutarlı risk olcutu kullanılaraksayısal ornek problemler uzerinde test edilmistir. Sonuclarkarar vericinin riske duyarsız oldugu durumdaki sonuclarile kıyaslanmıstır. Eniyi tur baglamında, riskten kacınansonucların riske duyarsız sonuclardan onemli olcudefarklı oldugu gozlemlenmistir. Ayrıca, riskten kacınancozumler, beklenen toplam odulden cok az odun vererektoplam odulun standart sapmasında onemli bir dusussaglamıstır.

3. Scenario Tree Reduction In MultistageStochastic Programming

Ali Irfan MahmutogullarıCagrı Latifoglu (TED Universitesi)

Multistage Stochastic Programming (MSP) providesadaptivity of decisions in environments where the prob-lem parameters are uncertain with known probabilitydistributions and the uncertainty of these parameters isresolved gradually over stages. If problem parametershave finite support, their realizations along with corre-sponding probabilities are represented by scenario trees.Moreover, if a random process has a continuous probabil-ity distribution, it can be approximated by scenario treesvia discretization of the original distribution. Despitethe flexibility of its solution in a dynamic environment,MSP problems are computationally intractable even withmoderate number of stages. This computational chal-lenge is due the fact that the number of decisions in aMSP problem is proportional to the number of nodes inthe corresponding scenario tree which, in general, growsexponentially with the number of stages. Therefore, somescenario reduction techniques are employed to reduce thenumber of scenarios in a scenario tree while ensuring alow approximation error. The approximation error is thedifference between the objectives of the problem with theoriginal scenario tree and the one with the tree obtainedby scenario reduction. In the literature, this problem isreferred as scenario tree reduction problem. Existing solu-tion methods for scenario tree reduction problems rely onclustering based solution techniques and iterative meth-ods where scenarios are added to or removed from theoriginal scenario tree one by one. In this study, we firstpresent mathematical programming models for multistagediscrete and continuous scenario tree reduction problems.Then, we present a reinforcement learning-based heuristicas a novel method for scenario tree reduction. Finally,we present the results of extensive computational exper-iments where we use approximation errors to compareperformance of these approaches on synthetically createdMSP instances.

4. Proje Butce Harcama BelirsizlikleriAltında Ar&Ge Proje Portfoy Secimi

Sinan Gurel (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Musa Caglar

83 / 128


Kamu destekli Ar&Ge proje cagrılarında portfoy secimiproblemini ele aldık. Bu cagrılarda proje secimi karar-ları alınırken eldeki butce kısıtı altında toplam skordegeri (projelerden beklenen yaygın etki, ozgun degerve/veya benzeri kriterlerle elde edilen skor) en yuksekportfoyu secmek hedeflenir. Her projenin basvurantarafından hazırlanmıs bir butcesi vardır. Ancak projebasladıktan sonra sıklıkla bu butcenin tamamının har-canmadıgı gorulur. Bu, projenin cesitli nedenlerle dur-ması ve iptal edilmesi, proje butcesinin calısmanın gerek-tirdiginden daha yuksek belirlenmesi ya da harcamalarınyanlıs tahmin edilmesi gibi nedenlerden kaynaklanır. Bucalısmada, bu eksik harcamalar nedeniyle ortaya cıkanartık butcenin bastan dikkate alınarak daha fazla projedesteklenmesi, boylece eldeki butcenin daha etkin kul-lanılarak bilimsel ve sosyal faydanın artırılması hede-flenmistir. Bu calısmada ilk olarak bir projenin butceharcaması icin bir olasılık dagılımı onerilmis, daha sonrasecilen portfoyun toplam harcaması Normal dagılım ileyaklasık olarak modellenerek portfoy secimi problemisans kısıtlı bir optimizasyon problemi olarak formuleedilmistir. Elde edilen matematiksel formulasyon konikkaresel esitsizliklerle ifade edilerek IBM CPLEX gibiticari cozuculerle problem cozulmustur. Hesaplamalıdeneylerle 2000 projeye kadar buyuklukte problemlericin onerilen modelin hesaplama suresi ve cozum kalitesiolculmustur. Ayrıca, benzetim kullanılarak onerilen mod-elin portfoydeki projelerin toplam harcamasını ne olcudekestirebildigi olculmustur. Onerilen modelle butcenin%97’ye kadar kullanılabilecegi, secilen projelerin skordegerinin ise %15’e kadar artırılabilecegi gosterilmistir.

PE04


Optimizasyon

Oturum Baskanı : Refail Kasımbeyli

1. Catısma Kısıtlı En Buyuk Akıs ProblemiIcin Guclu Benders Kesileri GelistirmeZeynep Suvak (Bogazici Universitesi)

I. Kuban AltınelNecati Aras

Catısma kısıtlı en buyuk akıs problemi temel ag akıs prob-lemlerinden olan en buyuk akıs probleminin bir turevidir.Amac, bazı ok ciftlerinin aynı anda kullanılmasının is-tenmedigi durumlarda, verilen bir kaynak dugumdenbatak dugume okların sıgasını asmayacak bicimde enbuyuk akısı gondermektir. En buyuk akıs problemi,veri tasıyan iletisim aglarını ya da ulasım agı gibi fizik-sel agları modellerken kullanılabildigi gibi iki parcalıcizge uzerinde esleme veya havayolu cizelgeleme gibi akısyapısı belirgin olmayan problemleri modellemede de kul-lanılır. Catısma kısıtlı en buyuk akıs probleminin NP-zoroldugu yazında kanıtlanmıstır. Problem icin uc farklımatematiksel gosterim gelistirilmistir. CPLEX gibi ticaricozuculerin bu gosterimleri cozmede problem boyutubuyudukce zorlandıgı gorulmustur. Bu nedenle prob-lemi daha etkin ve hızlı cozebilmek icin farklı kesin cozumyontemleri gelistirilmistir. Bu calısmamızda sozu edilenproblemi cozmek icin gelistirdigimiz Benders ayrıstırmasıuzerinde durmaktayız. Benders ayrıstırması, problemdekibazı degiskenlerin degerinin sabitlenerek geri kalanınıncozulmesi ve bu yolla ana problem icin kesiler eldeedilmesi esasına dayanır. Benders ayrıstırmasının, prob-lemi cozmede CPLEX’ten basarılı oldugu gozlemenmistir.

Problemin ozel yapısından faydalanarak guclu Benderskesileri elde etmek mumkun olmaktadır ve elde edilenteorik sonuclar paylasılacaktır. Bunun yanı sıra, gecerliesitsizlik ekleme ve farklı gosterimler uzerinde Bendersayrıstırması uygulamanın algoritmanın basarımı uzerineetkileri tartısılacak, elde edilen bilgisayısal sonuclar analizedilecektir.

2. Weak Subgradient Based SolutionMethod In Nonconvex Optimization AndApplications


Gulcin Dinc Yalcın (Eskisehir Teknik Universitesi)

This paper presents a weak subgradient based method forsolving nonconvex unconstrained optimization problems.The method uses a weak subgradient of the objectivefunction at a current point, to generate a new one atevery iteration. The concept of the weak subgradient isbased on the idea of using supporting cones to the graphof a function under consideration, which replaces in somesense, the supporting hyperplanes used for subgradientnotion of convex analysis. Because of this reason, themethod developed in this paper, does not require convex-ity assumption neither on the objective function nor onthe set of feasible solutions. The new method is similarto subgradient methods of convex analysis and can beconsidered as a generalization of those methods. Thepaper investigates different stepsize parameters and pro-vides convergence theorems for all cases. The significantdifficulty of subgradient methods is, an estimation of sub-gradients at every iteration. In this paper, an algorithmfor approximate computing the weak subgradients, is alsopresented. This algorithm is based on the relationshipbetween the weak subgradients, the radial epiderivativesand the directional derivatives. The new method is testedon well-known test problems from the literature and com-putational results are reported and interpreted. Acknowl-edgment : This study is supported by The Scientific andTechnological Research Council of Turkey (TUBITAK)under the Grant No. 217M487.

3. Cutting Plane Method With Weak Sub-gradient For Nonconvex Optimization

Gulcin Dinc Yalcın (Eskisehir Teknik Universitesi)


In this study, we present a version of the Cutting-PlaneMethod, developed for minimizing a nonconvex functionf over a compact set. While subgradient methods useonly one arbitrary subgradient at each iteration, with-out memory of past iterations, the cutting plane methodis kept the information from previous iterations and amodel of the objective function is defined that gives in-formation about the behavior of the function. In thisstudy, at every iteration k, to update the current feasiblesolution, we use weak subgradients instead of subgradi-ents, for which an approximate computing method, isimplemented. While subgradients define supporting hy-perplanes to the epigraph of a convex function at thegiven point, the notion of the weak subgradient is basedon the idea of supporting conic surfaces. Such a surfaceis defined by the graph of a superlinear function, whosehypograph is a convex cone. Such a supporting approachdoes not require convexity condition on the function un-der consideration, and therefore allows to investigate awide class of nonconvex optimization problems. The ap-proximation of the objective function is obtained by thepointwise maximum of the weak subgradient. Since thegraphs of supporting functions obtained by weak subgra-dients are conical surfaces, the new method is called the”Cutting Conic Surfaces Method”. By using standardtechniques, the problem solved at every iteration is “lin-earized” and problems from literature are solved to seethe performance of the method. Acknowledgment : Thisstudy is supported by The Scientific and TechnologicalResearch Council of Turkey (TUBITAK) under the GrantNo. 217M487.

84 / 128


4. Cizgelerde Mukemmel KomsulukKumeleriUmur Hasturk (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Mustafa Kemal TuralBiz bu calısmada, verilen yonsuz bir cizgede (graph)mukemmel komsuluk kumesi (perfect neighborhood sets)problemini ele alıyoruz. Problemde, verilen cizgenindugum kumesinden (set of vertices) bir alt kume secilirve cizgenin her dugumu icin, bu alt kumenin icindebulunup bulunmadıgına bakılmaksızın, dugumun ka-palı komsulugunda secilen kumeden kac adet dugumbulundugu hesaplanır. Kapalı komsulugunda secilenkumeden tam olarak bir adet dugum bulundurandugumler mukemmel olarak isimlendirilir ve eger bumukemmel dugumlerin olusturdugu kume bir baskınkume (dominating set) olusturuyorsa, basta secilenkume mukemmel komsuluk kumesi olarak adlandırılır.Nihayetinde, bir amac dogrultusunda, olası butunmukemmel komsuluk kumelerinden biri sonuc olarak bu-lunur. Biz bu problemi cozmek icin iki adet tamsayılıformulasyon (integer programming) onerdik. Daha sonrabu formulasyonları, bazıları genel cizgelerde (arbitrarygraphs), bazıları ise belirli cizge veya dugum tiplerindegecerli olan bircok farklı sınıf gecerli esitsizlikler (validinequalities) one surerek guclendirdik. Bu onerdigimizgecerli esitsizliklerin etkisine, farklı tip cizgeler icin de-taylı sayısal calısmalar yaparak baktık ve cozum zaman-larını nasıl etkilediklerini arastırdık. Bu calısmalarda,amac fonksiyonunu agırlıklı ve agırlıksız olarak ele aldık.Bizim bildigimiz kadarıyla, bu problem literaturde sadeceamac fonksiyonunun agırlıksız halleriyle ele alınmıs olup,simdiye kadar agırlıklı amac fonksiyonu haliyle ele alındıgıbir calısma bulunmamaktadır. Nihayetinde, literaturehem agırlıklı amac fonksiyonuyla, hem de farklı sınıfgecerli esitsizlikler ile katkıda bulunmus olduk.

PE04


Optimizasyon

Oturum Baskanı : Haluk Yapıcıoglu

1. Dısbukey Olmayan Alanlar Ile TemsilEdilen Musteriler Icin Tesis Yer SecimiProblemiNazlı Dolu (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Umur Hasturk (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Mustafa Kemal Tural

Literature bakıldıgında tesis yeri secimi problemlerindemusterilerin duzlemde birer nokta ile temsil edildigicalısmalar oldugu gibi bir alan ile temsil edildigi calısmalarda gorulmektedir. Biz bu calısmada dısbukey olmayan(non-convex) alanlar ile temsil edilen ve sayısı birden fa-zla olan musterilere hizmet veren bir tesisin yer secimiproblemi uzerine calıstık. Tesis ve musteriler arasındakimesafe en yakın, ortalama veya en uzak mesafeler seklindeolculebilmekte olup bu calısmada en yakın mesafelerbaz alınmıstır. Calısmanın amacı musteriler ile tesisinen yakın Oklid uzaklıklarının maksimumunu en azlayanbir yer secimi yapmaktır. Bizim bildigimiz kadarıylabu problem literaturde musterilerin dısbukey alanlarile temsil edildigi haliyle calısılmıs olup musterilerindısbukey olmayan alanlar ile yansıtıldıgı bir calısma bu-lunmamaktadır. Bu problem, ilk olarak, her musterinin

Karısık Tamsayılı Ikinci Dereceden Konik Program-lama (KTIDKP) (mixed integer second order cone pro-gramming) ile tanımlanabilen alanlar ile temsil edildigi

varsayımından yola cıkarak bir KTIDKP ile formuleedildi. Ikinci olarak, kumelerin Minkowski toplamınadayalı bir cozum yontemi gelistirildi. Buraya kadartesisin duzlemde bir nokta ile temsil edildigi varsayımıile onerilen cozum yontemleri tesisin de dısbukey olmayanbir alan icerisinden secilmek uzere sınırlandırıldıgı bir du-rum dusunulerek genisletildi. Son olarak, bu iki metotsayısal calısmalar yoluyla detaylı bir sekilde incelendik-ten sonra cozum kaliteleri ve cozum zamanları acısındankarsılastırıldı.

2. Evrimsel Optimizasyon Algoritmaları IleAtomlararası Etkilesim Potansiyeli Opti-mizasyonu

Haluk Yapıcıoglu (Eskisehir Teknik Universitesi)

Yenal KaraaslanCem Sevik

Optimizasyon teorisi ve uygulamaları EndustriMuhendisligi’nin dogrudan ilgi alanına girmeyen pek cokfarklı disiplinin de ihtiyac duydugu arastırma araclarıdır.Ozellikle birden fazla basarı veya performans olcutununes zamanlı olarak optimizasyonu gerektiginde kullanılacakaracların ozenle secilmesi ve uygulanması gerekli ol-maktadır. Atomlararası potansiyeller, uzayda verilenkonumlara sahip bir atom sisteminin potansiyel ener-jisini hesaplamak icin kullanılan matematiksel fonksiyon-lardır. Atomlararası potansiyeller, molekuler mekaniginfiziksel temeli ve kimya, molekuler fizik ve malzemefiziginde molekuler dinamik simulasyonlarının, bazenmalzemelerin uyum, ısıl genlesme ve elastik ozelliklerigibi pek cok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır.Teknolojik uygulamalarda kullanılma potansiyeli bulunanmalzemelerin ısıya bagımlı fiziksel ozelliklerinin karakteri-zasyonu icin, dogru tanımlanmıs bir potansiyel parametreseti sarttır. Genel olarak, konjuge gradyan yontemlerive daha yakın bir zamanda, genetik algoritmalar gibimeta-sezgiseller, atomlararası potansiyellerin belirlen-mesinde kullanılmaktadır. Ancak, bahsedilen problemicin parcacık suru optimizasyonu ve evrim stratejileri gibigercek degerli problemlerin optimizasyonu icin ozel olaraktasarlanmıs meta-sezgisellerin kullanımı sınırlıdır. Bubaglamda bu calısma kapsamında, iki boyutlu malzemel-erden MoS2, WS2, WSe2 ve MoSe2 icin iki farklı optimiza-syon yontemleriyle (parcacık suru optimizasyonu, PSO vekovaryans matris adaptasyon evrim stratejisi, CMA-ES)Stillinger-Weber turuatomlararası potansiyellerin eldeedilmesi amaclanmıstır. Sonuclar degerlendirildiginde,her iki optimizasyon yonteminin de ideal degerlere yakınsonuclar verdigini gostermektedir. Ancak, istatistik-sel analizlerinin sonucları goz onune alındıgında, orta-lama olarak en dusuk hata oranına sahip optimizasyonyonteminin CMA-ES oldugu gozlemlenmistir.

3. Ruzgar Enerji Santrallerinin Kurulu-munda Turbin Yerlerinin Ve Elektrik KabloBaglantılarının Optimizasyonu

Ilayda Ulku (Istanbul Kultur Universitesi)

Cigdem Alabas-Uslu

Artan enerji talebi ile birlikte, yenilenebilir ve temiz enerjikaynagı olan ruzgar enerjisi, dunya capında alternatif birenerji kaynagı olarak gorulmektedir. Bu nedenle, buyukruzgar enerji santrallerine yapılan yatırımlar giderek art-maktadır. Diger yandan, bu santrallerin yatırımcılar icincazip hale gelmesi hem yatırım maliyetlerinin azalmasınıhem de uretilecek enerjinin artmasını gerektirmektedir.Ruzgar enerji santrallerinin kurulumunda bir sıra tasarımproblemleri ile karsılasılır ve bu problemlerin cozumumaliyet ve uretilen enerji miktarını dogrudan etkiler. Buproblemlerden birisi, golge etkisini en az duzeye indire-cek ve dolayısıyla uretilecek toplam enerjiyi en yuksek

85 / 128


duzeye cıkaracak sekilde turbinlerin birbirlerine goreolan konumlarının belirlenmesi problemidir. Bir ruzgarturbini, ruzgardan elde edilen enerjiyi elektrik enerjisinecevirirken, turbinin arkasında “golge” adı verilen, havaakımının degistigi bir bolge olusturur. Ruzgar hızınınazaldıgı bu bolgede yerlestirilmis baska turbinlerin olmasıenerji uretim miktarlarını azaltmaktadır. Dolayısıyla,bir alan icinde turbinlerin yerlestirilmesinde teknikkısıtlamaların yanı sıra golge etkisinin mutlaka dikkatealınması gerekmektedir. Turbinlerin santral alanı icindekikonumları belirlendikten sonra, birbirleriyle ve bir ya dadaha fazla konveyorle elektrik kablo baglantılarının tasar-lanması problemi ortaya cıkmaktadır. Elektrik kablo-ları turbinler tarafından uretilen enerjinin konveyorlerdetoplanabilmesi icin gereklidir ve kablodan gecen toplamenerji miktarının kablo kapasitesiyle sınırlı olması gerek-mektedir. Turbin konumlarının belirlenmesi ve santralicinde kablo baglantılarının tasarlanması problemleri icinelde edilecek cozumler uretilen enerji basına dusecekmaliyetin azaltılması icin cok onemlidir. Bu calısmada,turbin yerlerinin belirlenmesi icin Jensen modeline gorehesaplanan golge etkilerini de dikkate alarak toplam enerjimiktarını maksimize eden bir surekli-dogrusal olmayanmatematiksel model gelistirilmistir. Gelistirilen mod-elden elde edilen olurlu cozumler, santral icindeki kablobaglantılarının belirlenmesi amacıyla gelistirilen baskabir tamsayılı matematiksel modele girdi teskil etmekte-dir. Surekli-dogrusal olmayan matematiksel modelin vetamsayılı matematiksel modelin ardısık olarak uygulan-masıyla elde edilecek ruzgar enerji santrali yerlesimlerinintest problemleri uzerinde enerji-maliyet analizi yapılarakgercek hayat problemlerinde kullanılabilir oldukları belir-lenmistir.

4. Cantor Set Based Neighborhood Genera-tion: An Application To Quadratic Assign-ment Problem

Melike Ozturk (Dogus Universitesi)

Cigdem Alabas-Uslu

In the field of optimization, a relatively less exploredarea is to create and/or analyze neighbor generationmechanisms for the heuristic algorithms. The no-free-lunch theorem specifically states that different problemstructures respond to different algorithms under certainassumptions. Therefore, researchers use combinationsor hybridizations of existing neighbor generation mecha-nisms or create problem specific mechanisms to find betterheuristic algorithms for different problems. In this study,a neighbor generation mechanism which is based on cantorsets is proposed and analyzed. The proposed mechanism,called CB method, is inspired by the recursive algorithmthat construct a cantor set which is a fractal set. Thismethod systematically generates self-similar neighborsthat are different from the main solution representation.The nature of CB method is prone to generate a neigh-borhood that naturally has variation between neighbors.The method is very suitable for problems that has steeplandscapes because of this nature. Therefore, QuadraticAssignment Problem (QAP) which has a flat landscapehas been chosen to further analyze the mechanism in thisstudy. Local Search (LS) algorithm is used as the searchheuristic. It must be noted that, because the nature ofthe study is to compare neighbor generation mechanisms,a basic search algorithm, such as LS, is deemed sufficient.In the literature, swap is usually embedded into an al-gorithm as the neighbor generation mechanism to solveQAP. To make comparisons, in addition to CB mecha-nism, swap and insertion mechanisms were also embeddedinto LS separately to solve QAP. The mechanisms werecompared using a set of benchmark problems with varyingsizes. The computational tests exhibit that CB methodgives better results than swap and insertion mechanismsin terms of efficiency and effectiveness. CB method isa newly developed mechanism. As the experiments pro-ceed new strengths and weaknesses for the mechanismis discovered. Therefore, future studies will include todevelop its design and use it to solve various benchmarkand real-life problems.

PE04


Envanter Yonetimi

Oturum Baskanı : Ummuhan Akbay

1. Iki Seviyeli Bir Tedarik Zinciri Icin CokluDepo Coklu Urun Envanter RotalamaProblemi Uygulaması

Fatih Arslanturk (Istanbul Bilgi Universitesi)

Melike Gul AydınMerve SahinturkArda KaraoncelogluSeymanur CoskunU. Mahir Yıldırım (Istanbul Bilgi Universitesi)

Envanter Rotalama Problemi (ERP), es zamanlı olarakarac rotalama problemi ve envanter yonetimini ele alankarmasık bir problemdir. Ilgili problemin cozumu,dagıtılacak urun miktarlarının yanında bir cizelge desunmaktadır. Dayanıksız tuketim malları sektorundefaaliyet gosteren firmalarda dogru miktarda urunundogru zamanda, dogru yerde olması talepleri zamanındakarsılamak, tuketici memnuniyeti ve marka gorunurlugugibi bircok faktor sebebiyle oldukca onemlidir. Bucalısmada, dayanıksız tuketim malları sektorunde faaliyetgosteren bir firmanın tedarik zincirindeki hammaddeakısının eniyilenmesi amacıyla bir envanter rotalamaproblemi cozum yontemi ve karar destek sistemigelistirilmistir. Yazında agırlıklı olarak ele alınan tekseviyeli tedarik zincirinin aksine ele alınan firmanıntedarik zinciri iki seviyeden olusmaktadır. Bu da en-tegre bir cozum ihtiyacı dogurmaktadır. Sirket, tekasamalı standart ERP’nden farklı olarak oncelikle ya-bancı ulkelerden Turkiye’deki fabrikalarına hammaddetedarik etmektedir. Bu surecte, ulasım arac tipinin (tırveya gemi) tercih edilmesi, siparis miktarı tahminlemeve envanter rotalama yonetiminde bazı temel problem-lerle karsı karsıya gelmektedir. Yurtdısından tedarikedilen bu hammaddelerin fabrikalara dagıtılmasındada benzer problemler gozlemlenmektedir. Bu projeninamacı; envanter yonetimi ve bu envanterin rotalanmasınoktasında dinamik bir sistem gelistirilmesidir. Buamacla problem icin oncelikle bir karma tamsayılı pro-gramlama modeli gelistirilmis ve kucuk boyutlu prob-lemler icin test edilmistir. Sonrasında, karar desteksisteminde kullanılmak uzere bir metasezgisel yontemgelistirilmis ve performansı matematiksel model cozumleriile karsılastırılmıstır. Alınan tatminkar sonuclar vegelistirilen karar destek sistemi yardımıyla firmanıntedarik zinciri operasyonlarının daha verimli ve esnekbir sekilde yurutulmesi saglanmıstır.

2. Reducing Excess Levels Of Inventory InWheel Production System By A Line Bal-ancing Approach

Yagmur Akbil (Izmir Ekonomi Universitesi)

Oyku Onal (Izmir Ekonomi Universitesi)

Betul Simsek (Izmir Ekonomi Universitesi)

Figen Sayılı (Izmir Ekonomi Universitesi)

Kamil Erkan Kabak

86 / 128


REDUCING EXCESS LEVELS OF INVENTORY INWHEEL PRODUCTION SYSTEM BY A LINE BAL-ANCING APPROACH Yagmur Akbil1, Oyku Onal1,Betul Simsek1, Figen Sayılı1, Kamil Erkan Kabak1 1De-partment of Industrial Engineering, Izmir University ofEconomics, Izmir,35330, Turkey The goal of this studyis to reduce excess inventory levels on the wheel produc-tion system by using a line balancing solution approach.Since, the current production system has issues regardingwith the high and varied volume of storage in the endproduction line, and high variability of processing speedsof unidentical machine causes imbalaned work-in-processflows within the system. Thus, such issues lead to excesslevels of finished goods in the storage area. To reducesuch excess levels of inventory, data for cycle times andprocess times of 10 machines in the end production lineare collected. Apart from data collection, preliminaryanalyses to have a better snapshot of the current systemincluding its production issues are conducted includinga causes-effect diagram with regard to excess inventory,general production layout analyses, and specification ofinterest area, ie., end wheel production line with finishedgoods storage area. After, collected data is analyzed sta-tistically with goodness of fit tests and transferred to thedeveloped simulation model. Then, the analyses of thecurrent production system using the simulation model,bottleneck machines are identified. Line balancing arecarried out on these machines using a line balancing algo-rithm. Results are reported by comparing the improvedand current states of the production system.

3. Isbirlikci Oyun Teorisi Ile Envanter Ro-talama Problemleri Icin Bir Dagıtım PlanıOlusturma Yaklasımı

Mehmet Onur Olgun (Suleyman Demirel Universitesi)

Erdal Aydemir

Envanter rotalama problemi, envanter yonetimi ve aracrotalama probleminin bir arada cozumu ile tanımlanır.Arac rotalama problemi ile dagıtım planlaması oncesindekısıtlar altında envanter yonetimi sureci ile dagıtım mik-tarları belirlenir. Arac rotalama probleminde genel-likle toplam alınan yol enkucuklemesi ele alınırken,envanter rotalama probleminde musterilerin envanterseviyelerinin de eniyilenmesi amaclanır. Her isletmegenellikle kendi gelirlerini ve kazanclarını olabildiginceen yuksek duzeye ulastırmayı amaclamaktadır. Digeralternatif bir strateji olarak isletmeler isbirligi (koal-isyon) yoluna giderek giderlerini azaltmak ve bu yollakarlılıklarını artırmak isteyebilmektedir. Fakat isbirligigundeme geldiginde, olusacak toplam maliyetin isletmelernasıl ve ne oranda dagıtılacagı belli degildir. Yine ben-zer sekilde isletmeler birim maliyetlerinin diger hangiisletme/ isletmeler ile isbirligine gittiklerinde azaltabile-ceklerine cevap aramaktadırlar. Bu durumda bilimselyazında farklı isbirlikci oyunlar ve dagıtım yontemlerikarsımıza cıkmaktadır. Bu calısmada, envanter rotalamave isbirlikci oyun teorisini birlestiren bir cozum yaklasımıgelistirilmistir ve uygulama olarak bir envanter dagıtımve lojistik problemi cozulmustur. Isletme deposunda otuzfarklı musterisinin taleplerini karsılamak istemektedir.Musterilerinin baslangıc envanter duzeyleri, maksimumenvanter duzeyleri ve birim stok maliyetleri oncedenbilinmektedir. Satıs noktalarında talebi depo kapa-sitelerini asan musterilerin siparisini gerceklestirebilmekicin diger isletmeler ile isbirligine gidebilecekleri isletmelerarasında bir dagıtım planı gelistirilmistir. Isbirlikci oyunteorisi tek nokta cozum yontemlerinden Shapley degeriile olusan maliyet tasarrufları isletmelere dagıltılmıs veen az maliyetli rota olusturularak tum musterilerin tumtalepleri belirli bir maliyet artısı ile gonderim planı eldeedilmistir. Elde edilen maliyet artısı yapılan gonderimdenelde edilecek gelirden kucuk oldugu surece modelin avan-tajının devam edecegi ongorulmektedir.

4. Pricing Decisions In Revenue Manage-ment: An Experimental Investigation

Ummuhan Akbay (Ozyegin Universitesi)

Nur Cavdaroglu (Kadir Has Universitesi)

The behavioral studies in revenue management (RM)usually consider the capacity allocation problem. In thispaper we consider both pricing and capacity allocationdecisions and report the findings of a decision-makingexperiment on a two-class RM problem in airline context.We consider a scenario where the price is fixed for theeconomy class and the demand is infinite. Under sin-gle decisions treatment subjects decide on the businessclass price while the protection level is automatically andoptimally set by the software. Under joint decisions treat-ment subject determine both the price and the protectionlevel of the business class. We consider two levels for theeconomy class price, namely low and high. We find thaton average pricing decisions are not significantly differentfrom the optimal even for joint decisions treatment, sug-gesting that increased complexity of the decision problemdoes not necessarily worsen the quality of the pricing de-cisions. On the other hand, the protection level decisionsdeviate from the optimal significantly and systematically.Under low economy class price condition, protection lev-els are below the optimal, whereas under high economyclass price condition they are above the optimal, resultingin a “too low-too high” pattern. We find evidence ofanchoring behavior for both pricing and protection leveldecisions. We also investigate the effects of personalitytraits on subject decisions and find that the cognitivereflection ability of the subjects is a significant factoraffecting experiment performance. For some of the treat-ments maximizing tendency also affects subject decisionssignificantly. Finally, we analyze individual decision pat-terns and observe that, although not prevalent, there issome evidence for demand chasing behavior.

PE04



Oturum Baskanı : Mehmet Kabak

1. Odul Degerlendirme Surecinin CokOlcutlu Karar Verme Yontemleri IleIyilestirilmesi

Neslisah Albayrak (Havelsan A.S.)

Barıs Kececi (Baskent Universitesi)

Kuruluslar, sektorlerindeki rekabet ustunlukleriniguclendirme fırsatları ararken kalite uygulamalarınıtesvik ederek, uygulamaların yaygınlastırılmasını saglar.Aynı zamanda kuruluslar, kalite yonetimine olanbaglılıklarını onaylayarak calısanların is tatmininiartırmaktadır. Bu sayede uretkenlik ve kuruluslarıntoplum icindeki saygınlıgı artar. Bu calısmada,Turkiye Kalite Dernegi (KalDer) Ankara Subesi’nin2008 yılından bu yana firmalarda surekli iyilestirmefaaliyetlerini ve ekip calısmalarını desteklemek adınauyguladıgı Kalite Cemberleri ve Kaizen Odul Sureciincelenmistir. Degerlendirici kararlarının odul puanla-ması uzerinde ve sıralamada hangi etkilere sahip olduguarastırılmıstır. Degerlendirmelerin, degerlendiricilerarası farkları azaltacak sekilde matematiksel metod-larla desteklenmesi icin cok olcutlu karar verme (COKV)teknikleri uygulanmıstır. Calısmada 2018 yılında odulebasvuran 13 Kobetsu Kaizen ekibi ve 2017 yılında odule

87 / 128


basvuran 7 Kobetsu Kaizen ekibinin verilerinden yarar-lanılmıstır. Kobetsu Kaizen ekipleri; kurum icindeyonetim ya da yonetim tarafından kurulan kaizen ofisi/iy-ilestirme sorumlusu/komitesi gibi bir yapı tarafındanolusturulmaktadır. Degerlendirme kriterleri ise; prob-lem secimi ve tanımı, hedef belirleme, ekip olusturulmasıve calısması, yonetimin destegi, calısma teknikler-i/yontemi, elde edilen sonuclar ve standartlastırmave yaygınlastırmadır. Kriter agırlıklarının belirlen-mesinde AHP metodu kullanılmıstır. Degerlendirmedebirden fazla degerlendirici bir ya da daha fazla ek-ibin calısmasını degerlendirmek uzere gorev alır. Ilkdegerlendirme sonunda 100 uzerinden 70 ve uzerinde puanalan ekipler saha ziyaretine hak kazanır. Saha ziyaretisonrası ekipler saha ziyaretine giden degerlendiricilertarafından tekrar degerlendirilir. 70 puan ve uzerialan kuruluslar finalist olur. Finalistler arasında odulalacak ekiplerin en az 85 puan almıs olması kosuluaranır. 85 puan ve uzerinde ucten fazla ekip olmasıdurumunda en yuksek puan alan uc ekip odule hakkazanır. Odul sıralamasında ise AHP-GRA ve AHP-TOPSIS butunlesik olarak kullanılmıstır. Sonuclar icinkriter agırlıkları ve GRA ayırıcı sayı bazında duyarlılıkanalizleri de uygulanmıstır. Geometrik ortalama kul-lanılarak yapılan sıralamalarda degerlendiricilerin puan-lamalarının, sıralamaları degistirdigi gozlemlenmistir.Degerlendiricilerin yuzyuze gerceklestirdigi uzlasımtoplantısında uygulanan yontemin matematiksel metodagore yapıldıgında farklı sonuclar verecegi ve dolaylıolarak odul sıralamasını etkileyecegi soylenebilir. Du-yarlılık analizi sonucunda ise COKV yontemlerindenbazıları kriter ustunlukleri ile degil de uzaklık bazlıcalıstıklarından sıralamalarda degisiklikler meydanagelmistir. SPSS paket programı kullanılarak 2017 ve2018 verileri icin COKV yontemlerinin spearman ko-relasyon katsayısı hesaplanmıstır ve yontemlerin bir-birlerine ustunluklerinin olmadıgı ve birbirleri yerinekullanılabilecegi gorulmustur. KalDer’in uyguladıgısurec adımlarının yanı sıra ekip calısmalarının adilolarak degerlendirildiginden emin olunması icin COKVyontemlerinin karar destek sistemine donusturulerek kul-lanılması onerilir.

2. Mobil Uygulama Gelistiricileri Icin CokOlcutlu Karar Verme Ve Hedef Program-lama

Emine Ecem Ozer

Akıllı cihazlar, teknolojinin gelismesi ve yaygınlasmasıile birlikte gunluk yasamın vazgecilmez bir parcası ha-line gelmistir. Akıllı cihazlara yuklenen mobil uygu-lamalar ise pek cok alanda islevsellik gostermektedir.Mobil uygulamaların bu sekilde gunluk yasantımızadahil olması ile birlikte yeni bir istihdam alanı dogmus,bircok insan icin kazanc unsuru haline gelmistir. Bucalısmada, mobil uygulama gelistiricilerinin, uygulamagelistirme surecinde hedef odaklı calısarak, daha azisgucu ile gelirlerinin artırılmasına yonelik optimizasy-onu amaclanmıstır. Uygulama asamasında, alanında uz-man ve 500 bin uzerinde kullanıcıya ulasmıs bir mobiluygulama gelistiricisi ile calısma yapılmıstır. Optimiza-syon calısmasının yapılabilmesi icin ilk olarak AnalitikHiyerarsi Prosesi’ nden (AHP) faydalanılmıstır. Literaturarastırması yapılmıs ve uzman gorusunden faydalanılarak,mobil uygulamalarda uygulama gelistiricilerinin hedeflerive bu hedefler icin alınan aksiyonlar listelenmistir. AHP’de hedef, ’kazancın artırılması’, kriterler ise ‘mobil uygu-lamanın indirilme sayısının artırılması ve kullanıcı mem-nuniyetinin artırılması’ olarak belirlenmistir. Bu kriterlericin toplam 26 adet alternatif aksiyon tespit edilmistir.Sonrasında AHP adımları gerceklestirilmis, alternati-flerin agırlıkları hesaplanarak uzman gozuyle onem ver-ilmesi gereken aksiyonlar belirlenmistir. Tutarlılık anal-izi yapılmıs, puanlamanın tutarlı oldugu teyit edilmistir.Analitik Hiyerarsi Prosesi’nin tamamlanmasının ardındanmobil uygulamalardaki kazanc modeli ortaya konmustur.Uygulamalardan saglanan gelirler, giderler, kesintiler

ve bunların toplam kazanc icerisindeki dagılımları be-lirlenmistir. Calısmanın devamında mobil uygulamakullanıcılarına yonelik bir anket hazırlanacaktır. AHParacılıgı ile uzman gozuyle agırlıkları belirlenen aksiy-onlar, uygulanan anket sayesinde kullanıcı gozunden dedegerlendirilebilecektir. Son olarak, kullanıcılara uygu-lanacak olan anketten elde edilen sonuclar, AHP ile belir-lenen agırlıklar ve gelir modeli dikkate alınarak kazancınve isgucunun optimizasyonuna yonelik bir matematikselmodel kurulacaktır.

3. Crıtıc Ve Codas Yontemleri Ile Hava Kom-presoru SecimiAlptekin Ulutas (Cumhuriyet Universitesi)

Gunluk is yasamında yoneticiler/ karar vericiler birdenfazla alternatifin yer aldıgı ve bu alternatiflerden sadecebir tanesini secmek zorunda kaldıkları bir durum ilesıklıkla karsılasabilmektedirler. Birden fazla alternat-ifi karsılastırmak icin belirli kriter yada kriterleri gozonunde bulundurmak zorunda kalabilirler. Birden fa-zla kriterin olması durumunda problem giderek karmasıkhale gelmektedir. Bu gibi problemler literaturde genel-likle cok amaclı/kriterli karar verme problemleri olarakadlandırılmaktadır. Bu tip problemlerin cozumunde kul-lanılan yontemlere ise cok amaclı/kriterli karar vermeyontemleri denir. Bu calısmada bir butunlesik cok kriterlikarar verme yontemi ile hava kompresoru secimi problemicozulecektir. Hava kompresorleri cesitli endustrilerdesıklıkla kullanılan bir alet olup gucu elektrikli mo-torlar yardımı ile basınclı havada depolanan potan-siyel enerjiye cevirir. Hava kompresor alternatiflerinindegerlendirilmesinde ve secilmesinde birden fazla kriteringoz onunde bulundurulması gerekli oldugu icin bu prob-lem bir cok kriterli karar verme problemidir. Bu calısmadaCRITIC ve CODAS yontemlerinden olusan bir butunlesikcok kriterli karar verme yontemi hava kompresoru secimiproblemini cozmek icin kullanılacaktır. CRITIC yontemikriterlerin objektif agırlıklarının bulmada kullanılırken,CODAS yontemi ise hava kompresoru alternatiflerininkriterlerde gosterdikleri performanslarından hareketle herbir alternatif icin final performans skorunun hesaplan-ması icin kullanılacaktır. Ayrıca bu final skorlarına gorealternatifler sıralanacak ve en iyi performansa haiz al-ternatif tespit edilecektir. Bu calısma, CODAS ile ilgiliTurkce yayınların kısıtlı olmasından dolayı Turkce lit-erature katkı sunmayı amaclamaktadır.

4. A Multi-objective Mathematical ModelFor Fuel And Supplier Selection For ClinkerProductionKıvanc Onan (Dogus Universitesi)

Perihan Ebru UfukElif Bera CetinKubra EyvelCeren ErenFatma Esra KurtThe aim of this study is to propose a model for multiplesupplier selection problem of alternative fuels used forclinker production in cement sector. Since the calorificvalues of fuels differ depending on the type and supplier,there is a need for proper planning. Also environmentaleffect of these fuels differ according to the supplier andtype. Additionally the calorific values of these fuels differaccording to the supplier and type. Birefly there is a needfor a model in order to minimize the cost, the environ-mental effects of selected fuels, and to maximize the totalcolarific value of these fuels. Since these objectives areconflicting this model should be a multi-objective one.So, in this study a multi-objective mathematical modelfor fuel and supplier selectıon for clinker production isproposed for clinker production in cement industry. Theconflicting natures of cost minimization, hazardous gasemission minimization, and calorific value maximizationobjectives, required a multi-objective type model. Inthis study; as alternative fuel types, RDF, SRF, sewagesludge, rubber tires are used. A real life example alsoincluded in the study in which these types of fuel are

88 / 128


supplied from 8 different suppliers. RDF is taken fromthree different suppliers, SRF is from one supplier, andeach of rubber tire and sewage sludge is taken from twodifferent suppliers.

PE04


Guvenilirlik

Oturum Baskanı : Barbaros Yet

1. Otomotiv Endustrisinde Cok KriterliGuvenilirlik Yaklasımları

Gurkan Guven Guner (Turk Hava Kurumu Universitesi)

Ceren Tuncer SakarBarbaros Yet

Otomotiv endustrisinde hizmet veren sirketler icinmusteri memnuniyetinin saglanması, sirket prestijininyukseltilmesi acısından cok onemli bir yere sahiptir. Bek-lenmedik bir arıza sonucunda aracların yolda kalmaproblemi, aracların zamanında hizmet verememesi vedolayısıyla da musteri memnuniyetsizliginin olusmasıile sonuclanmaktadır. Gunumuzde zaman faktorununne derece kritik oldugu goz onunde bulunduruldugunda,aracların yolda kalma problemi goz ardı edilemeyecek birsorun teskil etmektedir. Bu calısmada, belirtilen sorununen aza indirilebilmesi adına cok kriterli bir onleyici bakımyaklasımı gelistirilmistir. Onleyici bakım uygulaması kap-samında, araclara yolda kalmadan once bakım hizme-tinin verilmesi ve musteri memnuniyetinin artırılmasıplanlanmıstır. Bunun icin oncelikle musterileri yoldabırakabilecek kritik oneme sahip tum arac parcalarınınbelirlenmesi, daha sonra bu arac parcalarının arızalanmaolasılıklarının kapsamlı olarak analiz edilmesi, bu parcalaricin onleyici bakım planı olusturulması ve analizlerdenelde edilen sonuclar ısıgında musterilerin bilgilendirilmesihedeflenmistir. Kritik parcalar Cok Kriterli Karar Vermeyaklasımları olan Analitik Hiyerarsi Sureci ve TOPSISile belirlenmektedir. Daha sonra kritik parcaların herbiri icin guvenilirlik dagılımları ve parametreleri tespitedilmekte ve aracların yolda kalma olasılıkları hesaplan-maktadır. Onleyici bakım planları olusturulurken musterimaliyeti, sirket maliyeti, arac yetkili servisinin kapa-site kullanımı gibi faktorler goz onunde bulundurularak,son kararlar onemli faktorleri degerlendirerek verilmek-tedir. Onerilen bu cok kriterli onleyici bakım yaklasımı,Ankara’da otomotiv sektorunde hizmet veren ve musterimemnuniyetini artırmak amacıyla yeni onleyici bakımstratejileri gelistirmeyi hedefleyen bir firmanın verileri veyetkilileri ile uygulanmıstır. Uzman goruslerinden yarar-lanılarak, oncelikle onleyici bakım icin kritik parcalarbelirlenmistir. Kritik parcaların belirlenmesinde parcanınmaliyeti, arızalanma sebebiyle yolda bıraktıgı arac sayısıve arızanın duzeltilmesi icin gereken sure kriterleri kul-lanılmıstır. Daha sonra bu parcalar icin arac bazındaservis ve yol yardım verileri incelenmis ve parcalarınguvenilirlik analizleri gerceklestirilmistir. Bu analizlerinsonuclarıyla beraber maliyet ve servis kapasitesini deiceren faktorler goz onune alınarak alternatif bakım plan-ları olusturulmustur. Calısmanın, otomotiv endustrisindeonleyici bakım planları gelistirilmesi icin sistematik biryaklasım sunması hedeflenmektedir.

2. Gizli Ve Gorunur Hatalara Maruz Sistem-lerde En Iyi Bakım Politikasının Belirlen-mesi

Mahmut Ibrahim Ulucak (Tubitak)

Salih Tekin

Sistemlerin duzgun islerliginin devam ettirilebilmesi icinbelirli periyotlarda bakım yapılması onem arz etmektedir.Bakım sırasında olusan maliyetler ve sistem arızalarındaolusan maliyetler goz onunde bulunduruldugunda bakımperiyotu belirlenmesi literaturde kendisine genisce yerbulmaktadır. Bakım periyotlarının cok sık olması gerek-siz sabit bakım maliyetine yol acmaktayken, az sıklıktakibakım periyotları muayene dısında fark edilemeyen hata-ların olusturdugu maliyete neden olmaktadır. Bu durumaornek olarak, Manyetik Rezonans(MR) gibi pahalı vekompleks yapılı tıbbi cihazlarda hatalı cekim sonucundaortaya cıkan insan hayatını etkileyebilecek olumsuz du-rumlar verilebilecegi gibi yangın alarmı gibi sadece ihtiyachalinde calısan normal zamanlarda hatalı olup olmadıgıgozle fark edilemeyecek basit yapılı cihazlar da ornekolarak verilebilir. Yangın sırasında islevselligi belirli periy-otlarla kontrol edilmemis ve aslında arızalı olan yangınalarmı cok buyuk can ve mal kaybına yol acabilecektir.Bu calısmada yer alan sistemde farklı olasılık yogunlukdagılımlarına sahip iki hata tipi ele alınmaktadır. Buhatalardan biri yabancı kaynaklarda “self-announcing”olarak gecen, sistemin isleyisini durduran ve sistemin oanda yenilenmesine yol acan “gorunur hata” olarak ad-landırılmıs; yabancı literaturde “non-self announcing”olarak adlandırılan diger hata tipi ise “gizli hata” olaraktanımlanmıs, sistemin hatalı calısmasına neden olmaktave sadece bakımlar sırasında fark edilebilmektedir. Buhata tipi sadece bakım sırasında fark edilebildiginden,hata olustuktan bakıma kadar gecen surede sistemarızalı olarak calısmaktadır. Literaturde ”Down-timecost” olarak adlandırılan bu arızalı calısma maliyeti,gelistirecegimiz matematiksel modeldeki onemli parame-trelerimizden biri olacaktır. Bu calısmada bakım periy-otunu(T) belirlemek temel amactır. Bunun yanında,sistem belirli bir sure hatasız olarak calıstıktan sonra,hata yapma ihtimali giderek yukseldiginden, karar verici,bakım yapma yerine sistemi yenileyip muhtemel arızadurumlarından ve olusabilecek maliyetlerden kacınmakicin sistemi yenilemek isteyebilir. Herhangi bir hataolusmadan literaturde “preventive system replacement”olarak adlandırılan, onleyici sistem yenilemenin hangiperiyotta (Tn) yapılacagının belirlenmesi de bu calısmadaele alınan diger temel parametredir. Parametre op-timizasyonu olarak da adlandırabilecegimiz bu prob-lemde, literaturun aksine olasılık yogunluk fonksiyonparametrelerinin degisiminin bakım periyotuna etk-isi arastırılmamıs; bakım ve yenileme maliyetlerinindegisiminin, periyota ve onleyici sistem yenileme za-manına etkisinin bulunmasına odaklanılmıstır. AnahtarKelimeler: Parametre Optimizasyonu, Maliyet Minimiza-syonu, Bakım Periyotu, Sistem Yenileme

3. Artan Arızalanma Oranına Sahip TamirEdilebilir Bilesenli Bir Sistemin GuvenilirlikAnaliziMerve Uzuner Sahin (Baskent Universitesi)

Berna DengizOrhan DengizGunumuzde giderek artan rekabet kosullarına baglıolarak, uretim sistemlerindeki karmasıklık ve uretimhızının artması, uretim sureclerinin cok daha etkin birsekilde degerlendirilmesinin onemini artırmıstır. Sis-temlerde mevcut bilesen sayısı artısı ve birbirleriyleolan iliskilerinin kontrol edilmesinin guclesmesi ne-deniyle bu tur sistemlerde sistem performansını dogru birsekilde analiz etmek giderek zorlasmaktadır. Karmasıkyapıdaki bu tur sistemlerin analiz edilmesi ve per-formansının degerlendirilmesi icin literaturde bircokfarklı performans olcutuunden yararlanılmakta olup enyaygın olarak kullanılan performans olcutu guvenilirliktir.Guvenilirlik kavramı bir urun veya bir sistemin amacına

89 / 128


uygun olarak calısmasını ifade etmektedir. Literaturdeguvenilirlik analizi ile ilgili calısmaların cogunda sis-tem bilesenlerinin arızalanma oranlarının sabit olduguvarsayılmıstır. Ancak, gercek hayat problemlerindesistemi olusturan bilesenler artan arızalanma oranınasahiptir. Bu calısmada, gercek hayat sistemlerini dahagercekci bir sekilde yansıtabilmek amacıyla bilesenlerinartan arızalanma oranına sahip oldugu varsayımı altındacalısılmıstır. Boyle bir sistemin sistem guvenilirligifonksiyonunun elde edilmesi zor oldugundan, sistemguvenilirligi fonksiyonunu tahmin etmek icin benzetimtabanlı bir yaklasım onerilmistir. Bu yeni yaklasımda,sistem bilesenlerinin arızalanma ve tamir sureleri dikkatealınarak sistem performansının dogru bir sekilde tah-min edilmesi saglanmıstır. Bu calısmada onerilenyaklasım, kolay uygulanabilir olmasının yanı sıra artanarızalanma oranlarına sahip bilesenlerin tamir edilereksistemde tekrar calısmaya baslamasını dikkate alaraksistem davranısının gercege yakın olarak incelenmesinisaglamaktadır.

4. Reduction Of Overall Cycle Time At Ther-motechnology Production Lines By UsingSimulation Optimization Methodology

Selen Bedrisan (Izmir Ekonomi Universitesi)

Demet Hacibeyli (Izmir Ekonomi Universitesi)

Sema Ozgur (Izmir Ekonomi Universitesi)

Ozge Canberi (Izmir Ekonomi Universitesi)

Mengu Yagmur Ilbeyi (Izmir Ekonomi Universitesi)

Ali Eren Ozcelik (Izmir Ekonomi Universitesi)

Kamil Erkan Kabak

Reduction of Overall Cycle Time at Thermotechnol-ogy Production Lines By Using Simulation OptimizationMethodology Demet Hacıbeyli1, Selen Bedrisan1, SemaOzgur1, Mengu Yagmur Ilbeyi1, Ali Ozcelik1, KamilErkan Kabak1 1Department of Industrial Engineering,Izmir University of Economics, Izmir 35330, Turkey Theuse of combi-boiler is increasing due to rapidly increasingconstructions and the use of natural gas in almost ev-ery province. Therefore, this study focuses on increasingthe production efficiency at a thermotechnology factorywith a single product model at a representative assemblyline. Accordingly, it aims to decrease overall cycle timeby arranging material feeding process to stations and toincrease the production capacity. It is noted that themain difficulty in the system is found as the method ofpicking up materials that causes time losses and increasescycle time. Also, the improvement in the representativeproduction line can be applied to the other factory pro-duction lines. During the analyses, first, processes andmaterials that are being used by the workers are observedfor current system analysis. Then, the best handlingmethod for the materials are considered. After arrangingthe material feeding into the line, cycle time variation isanalyzed over the processes in the line and the processsteps that can have the most cycle time gain are deter-mined. Then, current and improved states of the line arecompared by using the detailed simulation model of thesystem. Time studies are conducted to analyze the cycletime improvement for each of the current steps. Also,logistic sides and the costs for additional worker, materialor design are calculated to optimize the performance ofthe system using a mathematical model and optimizationtool. At the end of this study, assignment of the optimalmaterial feeding policy to each part type is targeted.

PE04


Finans Muhendisligi & Finansal Modelleme

Oturum Baskanı : Mete Gundogan

1. Cost-benefit Analysis Of Residential PvSystems In Aegean Region

Ugurcan Dundar (Istanbul Kultur Universitesi)

Seyfi Erol Metin

Turkey is among the countries that have high dependencyto imported energy resources, with limited indigenousresources. The current rate of import dependency of pri-mary energy supply is above 70%. This is not only a riskon energy supply security, but also a tremendous pressureon economy. In addition increasing awareness on envi-ronmental issues, higher pressure on economy to produceself sufficient energy supply resources, Turkey has shownan increasing support for the renewable energy systems.Owing to to her great positioning with regards to certainrenewables, such as sun and geothermal, Turkey has beenable to implement several renewables projects and theexisting capacity has reached to 5.5 GW level, as of 2018.The potential is equivalent to 2737 hours of sunshine du-ration with solar radiation capacities reaching to 2900 insouthern parts of the country. Given this potential, theobjective of this sturdy is to implement a cost- benefitanalysis, on household PV systems, in 3 pilot sites , inthe Aegian Region of Turkey, chosen for the purpose ofthis study. The cost benefit analysis is simple returnon investment evaluation based on direct investment andoperational costs. The feed in tariffs are not consideredsince they are not applicable for this case and even underthese restricted small scale projects. The results showthat, even under these small scale roof top solar projectsthere is some attractive financial benefits associated withsolar projects in Turkey.

2. Deep Learning In Stock Market Prediction

Baki Unal (Hacettepe Universitesi)

Cagdas Hakan Aladag

Deep learning is a part of a broader family of machinelearning methods and is inspired by communication pat-terns and information processing in biological nervoussystems. Deep learning architectures such as Convolu-tional Neural Networks, Recurrent Neural Networks, Au-toencoders, Generative Adversarial Networks and DeepResidual Networks have been applied to fields includingcomputer vision, speech recognition, natural languageprocessing, audio recognition, social network filtering,machine translation, bioinformatics, drug design, medicalimage analysis, material inspection and board game pro-grams. Deep learning has been also used for the aim oftime series forecasting. Stock markets are chaotic, com-plex, volatile and dynamic systems. The efficient-markethypothesis states that asset prices fully reflect all avail-able information and it is impossible to ”beat the market”consistently on a risk-adjusted basis. Also random walktheory suggests that changes in stock prices have the samedistribution and are independent of each other, therefore,the past movement or trend of a stock price or marketcannot be used to predict its future movement. Accord-ing to this theory stocks take a random and unpredictablepath. Therefore stock market prediction is one of the mostchallenging tasks in time series forecasting. In order todeal with this challenging task, deep learning models havebeen preferred in this forecasting problem. In this study,deep learning models are used to forecast Istanbul StockExchange Market. Long short-term memory networks,which are a special kind of artificial recurrent neural net-works, are utilized for this forecasting problem. As aresult of the implementation, it is observed that accurateforecasts are obtained.

90 / 128


3. Finansal Zaman Serileri Icin OlasılıklıModel Yaklasımı

Yusuf Karadede (Suleyman Demirel Universitesi)

Gultekin OzdemirMalların ya da varlıkların fiyatları ya da getirileri zamanserisi (periyodik zaman aralıklarında yapılmıs gozlemlerinbir dizisi, veri noktalarının sıklıgı) yapılarını uretir. Za-

man serisine ornek olarak, IMKB endeksinin gunlukkapanıs degeri ornek olarak gosterilebilir. Gunumuzdebir finansal piyasadaki tum islemler kaydedilmekte veinternette ucretsiz ya da ticari olarak buyuk miktardaveriye ulasılmasına aracılık etmektedir. Boylece, cesitlifinansal zaman serileri on yıllardır kaydedilmis ve ince-lenmistir. Ayrıca, finansal zaman serilerinde var olanstokastik (olasılık kurallarına baglı) belirsizlikler ve bubelirsizligi modellemek icin gereken algoritma ve teoripekcok arastırmacının dikkatini cekmistir. Belirsizlige,olayların tutarsızlıgından kaynaklanan ve kontrol edile-meyen degisimler neden olmaktadır. Gelecek, dogasıgeregi belirsizlik ve risk icerir. Gelecegi tahmin etmek isegelistirilen modele dayanarak ilgilenilen rassal degiskenin(malların ya da varlıkların fiyatları ya da getirileri) alacagıdegerlerin belirlenmesidir. Gelecek tahmin edildiginde bil-inmez olmaktan cıkar, bilinebilir bir durum haline gelir.Dolayısıyla gelecek tahmin edilebilirse riskler fırsata,fırsatlar da kazanca donusur. Finansal varlık fiyatı, hissesenedi fiyat hareketleri, tahvil, doviz fiyat ve/veya getiri-lerinin belli bir olasılık dagılımı (normal, lognormal vb.)dahilinde ongorulebilir olması, bu surec hakkında oncedenbilgi sahibi olan yatırımcılara normal ustu getiri saglamaveya ugranılacak bir kaybı giderme fırsatı saglayacagındanfinans dunyasında oldukca ilgi ceken bir konudur. Tumbu acıklamalar dikkate alındıgında, bir varlıgın fiyatınınya da getirisinin tahmin edilmesi fon yoneticileri, fi-nansal analistler, arastırmacılar ve uygulayıcılar icinyatırım/finansal kararların alınmasında onemli bir prob-lemdir. Varlıgın ilgili verilerini kullanarak olusturulanfinansal zaman serisi davranısının en az hata ile model-lenmesi, ozellikle fiyat veya getirilerdeki yuksek oynaklık,karmasık ve dinamik yapıya sahip olmaları gercegindendolayı varlıgın fiyatının ve getirisinin tahmini bir zorun-luluk olarak dusunulmektedir. Ornegin hisse senedi fiyathareketi davranıslarının yuksek degiskenlik icermelerindendolayı yonunu kestirmek zordur. Ancak, yatırım analist-leri, hisse senetleriyle veya makroekonomiyle ilgili verilerifinansal modellerde kullanarak, hisse senedinin gelecektekiperformansını tahmin etmeye calısmaktadırlar. Ayrıca,borsadaki genel bilgilerden ve gozlemlerden yararlanarak,piyasanın yonu hakkında bilgi sahibi olabilmektedirler.Bu calısmanın temelini; cesitli finansal varlıkların (BIST-30, BIST-100 ve S&P 500 endeks vb.) fiyat ve/veyagetirilerinin belli bir olasılık dahilinde davranısının tah-min edilebilinmesi icin hisse senedi fiyat davranıs mod-eli (Geometrik Brownian Hareket, Sıcramalı StokastikSurec) kullanılması ve bu modelde yer alan parame-trelerin cıkarılması ve bu parametreler icin Monte CarloSimulasyonu yontemi ile parametrelerin dagılımlarının in-celenmesi ve bu parametreler icin guven aralıklarının eldeedilmesi olusturmaktadır.

4. Tarım Deger Zincirlerinin Sistem Dinamik-leri Yontemi Ile Modellenmesi: ZeytinyagıDeger Zinciri Ornegi

Busra Atamer Balkan (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Sedef MeralGıda ve tarım urunlerinde yasanan fiyat dalgalanmalarıve fiyat artısları, tarımsal urunlerin deger zinciri di-namiklerinin anlasılması ve ekonomik surdurulebilirligininsaglanması icin politika ve senaryo analizleri yapılmasıihtiyacını arttırmıstır. Bu ihtiyaclardan yola cıkarakyaptıgımız calısmamızın uc temel amacı vardır: (1) Tarımdeger zincirlerindeki kapasite, arz, talep ve fiyat dinamik-lerini anlamaya yardımcı olacak bir matematiksel modelortaya koymak, (2) Bu modelin gecerliligini Turkiye icin

secilen stratejik bir tarım urununun verileri ile gostermek,(3) Secilen tarım urununun ekonomik deger zincirinde iy-ilesmeler saglanabilmesi icin yakın gelecekte uygulanabile-cek politikalar ve yasanması muhtemel senaryolarla ilgilisayısal analizler yapmak. Bu amaclar dogrultusunda, sis-tem dinamikleri yontemi kullanılarak Tarımsal Deger Zin-ciri Modeli kurulmustur. Bu modelin mevcut literaturekatkısı, hem tarımsal deger zincirini (maliyet ve fiyatlarınagactan sofraya olan degisimini) hem de tarımsal tedarikzincirini (ham maddenin ve urunlerin agactan sofraya olanfiziksel akısını) bir arada icermesi ve dort temel ekonomikdegisken olarak “kapasite”, “arz”, “talep” ve “fiyat”degiskenlerinin tumunu icsel (endojen) olarak kabul etme-sidir. Kurulan bu model, Turkiye’deki Zeytinyagı DegerZinciri’ne uyarlanmıstır. 2007-2018 yılları arasındaki ver-iler kullanılarak, modelin Turkiye’deki Zeytinyagı DegerZinciri’nin davranısını temsil edebilecegi gosterilmistir.Gecerliligi gosterilen bu model ile, Turkiye ZeytinyagıDeger Zinciri’nin yakın gelecegi icin karsılastırmalı poli-tika ve senaryo analizleri yapılmıs, secilen bazı yatırım vefinansal destek politikalarının, zincirin hangi paydasınane kadar ekonomik katkı saglayacagına dair sayısalsonuclara varılmıstır. Tarım deger zincirlerinin oldukcakarmasık ve dogrusal olmayan iliskiler icermesi ne-deniyle, zincirin bir bolumude yapılan bir iyilestirme,zincirin bir baska bolumunde beklenmedik sonuclara yolacabilmektedir. Calısmamızın sonucları, geleneksel degerzinciri iyilestirme calısmalarında kullanılan “zincirin enzayıf halkasına odaklanma” yaklasımından daha butunselcozum yaklasımlarına ihtiyac oldugunu gostermektedir.

PE04


Lojistik & Optimizasyon

Oturum Baskanı : Pınar Dursun

1. Depo Tasarım Ve Yonetimi Icin KararDestek SistemiDeniz Simsek (Bilkent Universitesi)

Ahmet Yasin SarıMert Cetin (Bilkent Universitesi)

Elif Naz OzdamarFatmanur SeverYigit Can KarakoyluZeynep DokurEnes BasarırYasin Ayhan Cimbek

Lojistik sirketleri icin ihale surecinde musteri ihtiyaclarınıen iyi ve en az maliyetli sekilde karsılayacak bir teklifhazırlamak oldukca onemlidir ve genellikle uzun surenbu surec boyunca nitelikli is gucune ihtiyac duyulmak-tadır. Bunun yanı sıra var olan depolardaki urunlerindogru yerlestirilmesi depo operasyonlarının verimliliginisaglamak ve depo yonetim masraflarını azaltmak icinonem teskil etmektedir. Bu calısma DHL SupplyChain Turkiye’nin bu iki surecinde kullanılmak uzerebir karar destek sistemi olusturmayı amaclamaktadır.Ihale surecinin basında, musteriden alınan verilerdogrultusunda operasyonun gerceklesebilecegi toplamalanının hesaplanması gerekmektedir. Tasarlanan karardestek sistemi musteriye ozel parametreler girdi olarakalındıktan sonra is saglıgı ve guvenligi yasaları, depostandartları gibi bircok etmeni goz onune alarak gereklialanı vermektedir. Alan belirlendikten sonra bu alana

91 / 128


musteri ozelinde bir depo duzeni oturtmak amacıylabir matematiksel modelden faydalanılmaktadır. Bumodel depoyu tasarlarken, depo islemeye basladıgındatoplama operasyonları icin kat edilecek toplam mesafeyien azlamayı amaclamaktadır. Modelin calısma suresinikısaltmak adına bu asamada depolanması gereken urunlerkategorilere ayrılmaktadır ve model depo tasarımınınyanı sıra hangi urun kategorisinin depo icerisinde hangikonumlara yerlestirilecegi kararını da vermektedir. Bukategorileme tarihsel veya ongorulen urun hacimleriverisi kullanılarak yapılmaktadır. Tasarlanan depoislevsel hale getirilmek istendiginde kategorilerde bulu-nan her bir urun kendi kategorisi icin onceden modeltarafından belirlenmis konumlara en iyi sonucu vere-cek bir algoritma tarafından yerlestirilmektedir. Ayrıca,karar destek sistemi bahsedilen urun kategorilemesive yerlestirilmesinin mevcut depolarda uygulanmasınıdestekleyecek sekilde tasarlanmıstır. Bu dogrultudasistemin yeni urun eklenmesi ya da urun kategorisinindegismesi gibi durumlara dogru karar verebilmesi icin al-goritmalar gelistirilmistir. Bu calısmanın sirket operasy-onlarında gerceklestirdigi iyilestirme sayısal sonuclarıylabirlikte sunumda tartısılacaktır.

2. Sehir Ici Elektrikli Arac Hızlı SarjIstasyonu Ag Tasarımı: Belirsiz Talep VeKapasite Kısıtlı Sarj Istasyonları

Evren Olcaytu (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Barıs Yıldız (Koc Universitesi)

Ahmet Sen

Bu calısmada elektrikli aracların (EA) sehir ici hızlısarj ihtiyaclarını karsılayacak sarj istasyonu agının hede-flenen hizmet kalitesini saglayacak en dusuk maliyetletasarlanması (istasyonların yerlerinin ve kapasitelerininbelirlenmesi) icin bir kesin cozum yontemi gelistirdik.Sarj istasyonu alt yapısı icin yatırım yapacak sirketlertarafından cozulmesi gereken bu karmasık problemde; be-lirsiz talep miktarı, sarj istasyonlarının kapasite kısıtlarıve EA kullanıcılarının rota tercihlerinin (sarj istasyon-larına ulasmak icin fazladan ne kadar zaman harcamayıkabul edecekleri) es zamanlı olarak degerlendirilmesigereklidir. Soz konusu problemin cozulebilmesi icin ilkolarak senaryo tabanlı bir yaklasım ile talep belirsi-zligini modelleyerek kompakt, iki seviyeli bir belirsizeniyileme modeli oneriyoruz. Daha sonra bu kompaktmodeldeki ikinci seviye karar degiskenlerinin cok yuzlukoniginin sınır hatlarını tanımlayarak bu degiskenlerimodel dısına yansıtıyor ve boylelikle (1) buyuk boyutluproblem orneklerini cozecek etkin bir dal-kesi algoritmasıicin gerekli yeni bir kesi formulasyonu (2) kapasiteli kumekaplama problemlerinin olurlu cozum kumesi icin yenibir karakterizasyon elde ediyoruz. Sikago sehri ve cevresiicin acık kaynaklardan elde edilen (35 milyondan falzayolculuk verisi, 1 milyondan fazla ayrıt ve 200 bindenfazla dugum noktası iceren gercek olcekli kara yolu agı)gercek veriyi kullanarak tamamladıgımız kapsamlı hesap-sal calısmalar, onerdigimiz kesin cozum yonteminin (dal-kesi algoritması) yuksek hesapsal performansını ortayakoymakta ve onemli yonetimsel cıkarımlar sunmaktadır.

3. Endustride 5S Yaklasımı Ve Bir TekstilIsletmesinde Uygulama

Nursac Yılmaz (Yalova Universitesi)

Yalın uretim uygulamaları gunumuzde imalatisletmelerinin faaliyetlerinde onemli degisimler yap-mak icin gerekli olan yol haritasını olustururken sıkcabasvurdukları tekniklerin bir arada kullanılması teme-line dayanır. 5S, SMED, Kaizen, Toplam Verimli Bakım,Toplam Kalite Yonetimi gibi ilke ve teknikleri icerenoperasyonel islemlerin entegre bir bicimde tamamlan-ması ile yalın uretim gerceklesmektedir. Yalın uretimile amaclanan isletme faaliyetleri arasında yer alan

gereksiz islem, hareket, stok, bekleme, tamir gibi is-raf kaynaklarının ortadan kaldırılmasıdır. Bu israflarınortadan kaldırılması isletmenin kazanımları arasındagorulmektedir. 21. yuzyıl isletmelerinin degisen ve gelisenteknolojiye uyum saglamaları ve musterilerin istek vebeklentilerine cevap verebilmelerinin on kosulu surekliiyilestirmeden gecmektedir. 5S, temel olarak gereksizmalzeme ve ekipmanların azaltılıp uzaklastırılmasına,bunlara ulasmada yasanan aksaklıkların en aza indirilme-sine ve calısma alanının duzenlenmesine odaklanan biryalın uretim teknigidir. 5S uygulamaları ile; isyerlerindeduzenin saglanması, gereksiz malzeme stokunun engellen-mesi, calısan verimliliginin artırılması, duzgun ve kolayulasılır arsivleme yapılması, malzeme ve isgucu israfınınazaltılması gibi uygulamaların birlikte kullanılması iledaha etkin ve verimli calısmalar yapılabilmektedir. Bucalısmada, Yalın Dusunce ve 5S kavramları ele alınmıs,endustrideki uygulamaları ve temel prensipleri ince-lenmis, uretim yapan isletmelerde ulasılabilecek faydalarve sistemin uygulanabilirligi tartısılmıs, 5S uygulamametodolojisi acıklanmıs, bir tekstil isletmesinin darbogazkonumundaki bir departmanında yapılan 5S calısmasısunulmus ve elde edilen sonuclar paylasılmıstır.

4. Decomposition Branching For Mixed In-teger Programming

Barıs Yıldız (Koc Universitesi)

Natashia BolandMartin Savelsbergh

Applications of mixed integer programming can be foundin many industries, such as transportation, healthcare,energy, and finance, and their economic impact is sig-nificant. This is due, in part, to the availability ofeffective and robust commercial solvers: FICO XpressOptimization (www.fico.com), IBM ILOG CPLEX Opti-mization Studio (www.ibm.com), and Gurobi Optimizer(www.gurobi.com). We introduce a novel and powerfulapproach, which can be easily embeded into optimizationsoftware, for solving certain classes of mixed integer pro-grams (MIPs): decomposition branching. Two seminaland widely used techniques for solving MIPs, branch-and-bound and decomposition, form the foundation forthe research presented in this paper, where we combinethese techniques in an innovative way to develop a novelapproach for solving MIPs. Computational experimentswith instances of a weighted set covering problem (WSC)and a regionalized p-median facility location problemwith assignment range constraints (FLAR) demonstrateits efficacy. Our computational experiments with WSCand FLAR provide orthogonal perspectives on the per-formance of decomposition branching. In the former, thebranching subproblems are easy to solve, and the linearprogramming bound is weak, whereas in the latter, thebranching subproblems are hard to solve, but the linearprogramming bound is strong. The results demonstratethat in both cases decomposition branching can providesignificant computational advantages over simply handingan instance over to a commercial solver: it explores farfewer nodes and can be orders of magnitude faster than acommercial solver.

PE04


Yapay Ogrenme

Oturum Baskanı : Tulin Ercelebi Ayyıldız

92 / 128


1. Sıralı Dugumler Yontemi Ile Bayes AgıTemelli Fizyoterapi Karar Destek AracıOgrenme

Sıla Isyar (Hacettepe Universitesi)

Barbaros YetCeren Tuncer Sakar

Kas iskelet rahatsızlıklarının saglık sistemi uzerindekiyuku nufusun yaslanması sebebiyle artmaktadır. Hasta-ları dogru zamanda dogru klinige yonlendiren karardestek aracları sistemin yukunu azaltabilir. Bayes Agları(BA) verinin yetersiz oldugu durumlarda uzman bilgisiile verinin birlestirilmesine olanak saglayan ve klinikkarar destek icin tercih edilen bir modelleme aracıdır.BA, degiskenler arasındaki sebepsel iliskilerin yonlucevrimsiz bir grafik ve kosullu olasılık tabloları (KOT)ile ifade edildigi modellerdir. BA, degiskenleri temsileden dugumler ve bu dugumler arasındaki iliskileri temsileden kenarlardan olusur. BA’nın grafik yapısı buyudukce,ogrenilmesi gereken parametre ve ihtiyac duyulan verimiktarı dugumler arasındaki iliskilerin sayısına goreustel olarak artar. Fizik tedavi gibi yuksek miktardakaliteli veri toplamanın zor oldugu alanlarda veriden BAogrenebilmek icin KOT’lardaki parametre sayısını azal-tan yontemlere ihtiyac duyulmaktadır. Sıralı dugumleryontemi, degerleri monotonik ve sıralı artan dugumlerinKOT’larını 0 ile 1 arasında sınırlı surekli bir dagılımayaklastırarak parametre miktarını azaltmayı amaclar.Onceki calısmalarda sıralı dugum yontemi uzman bil-gisi ile kullanılmıs, veriden sıralı dugum parametreleriniogrenmek icin herhangi bir calısma yapılmamıstır. Bucalısmada sıralı dugumler yontemi ile KOT’ları veridenogrenmeye yonelik yeni bir yontem gelistirilmistir. Buyontem, sıralı dugumlerin yakınsadıgı surekli dagılımı 0 ile1 arasında kesilmis normal dagılım olarak tanımlamıstır.Degiskenler arasındaki iliskiler bu dagılıma dayalı re-gresyon modelleri ile tanımlanmıs, modellerin parame-trelerini veriden ogrenmek icin dereceli azaltma algo-ritması kullanılmıstır. Bu yontemler ornek BA vegelistirilen fizyoterapi karar destek aracı uzerinde uygula-narak sonuclar degerlendirilmistir.

2. Telekomunikasyon Sektorunde MusteriKaybı Tahmini

M. Aslı Aydın (Dogus Universitesi)

Musteri kaybı tahmini, uyelik temelli bir yapıya sahipolan sektorlerde musteri davranıslarının incelenerekayrılma olasılıgı yuksek musterilerin onceden belirlen-mesi olarak tanımlanabilir. Yapılan calısmalar reka-betin yogun oldugu telekomunikasyon, finans, sigorta gibisektorlerde yeni musteri kazanma maliyetinin, mevcutmusteriyi elde tutma maliyetinden daha fazla oldugunugostermektedir. Bu yuzden bu sektorlerdeki firmalarınmusteri iliskileri yonetimi ve finansal planlama bolumleriicin musterilerin rakip firmalara gecisini en aza indirmekbuyuk onem arzetmektedir. Firmalar, ayrılma olasılıgıyuksek musterileri onceden tahmin edebilirlerse bumusterilerle iletisimlerini artırabilir, bu musterileri cezbe-decek kampanyalar ve pazarlama stratejileri gelistirerekmusteri sadakatini saglama imkanı elde edebilir,karlılıklarını artırabilirler. Gunumuzde numara tasımakolaylıgı, hızla gelisen teknoloji ile musterilerin servisve iletisim kalitesi beklentisinin artması gibi sebeplerrekabetin yogun oldugu telekomunikasyon sektorundekimusterilerin firmalar arasındaki hareketliligini artırmıstır.Arastırmacılar tarafından telekomunikasyon sektorundemusteri kaybı tahmini icin kullanılan yaklasımlar arasındaKarar Agacları, Lojistik Regresyon, Destek VektorMakineleri , Yapay Sinir Agları, Naive Bayes gibimakine ogrenmesi yontemlerinin sıklıkla kullanıldıgıgorulmektedir. Bu calısma, telekomunikasyon sektorundemusteri kaybı tahmini uygulaması sunmaktadır. Uygu-lamada, acık erisimli bir veri tabanından elde edilenveri seti uzerinde musterilere ait verilerden cıkarılanoznitelikler ile makine ogrenmesi yontemleri kullanılarak

musterilerin sadık ya da terk eden musteri olaraksınıflandırılması gerceklestirilmistir. Sınıflandırma mod-ellerinin dogrulugunun artırılması amacıyla veri setineoznitelik secme yontemleri de uygulanarak sonuclarkarsılastırılmıstır.

3. Sigillerde Tedavi Basarısının BilesikMakine Ogrenme Tekniklerine DayalıSınıflandırılmasıZulfiye Erdogan (Iskenderun Teknik Universitesi)

Turkay DereliSerkan Altuntas

Sigiller derinin ust kısmında ortaya cıkan ve insanpapilloma virusu olarak adlandırılan iyi huylu birtumordur. Sigillerle ilgili cok sayıda tedavi yontemigelistirilmesine ragmen, gelistirilen tedavi yontemlerindenhicbiri sigil turlerinin tamamında aynı oranda basarılıolamamaktadır. Tedavi yontemleri, farklı kisiselozelliklere ve olcum degerlerine sahip hastaların herbiri icin farklı basarı oranları gostermektedir. Bu du-rum hastalara uygulanacak tedavi yontemlerine kararverilmesi asamasını zorlastırmaktadır. Sigillerde kul-lanılacak tedavi yontemlerinin basarılı olup olmayacagınınongorulmesi, hem zaman hem de maliyet acısındanonemlidir. Hastalıga dair literaturde cok sayıda tah-min modeli gelistirilmistir. Bu alana dair tahmin model-lerinin olusturulmasında cesitli yontemler kullanılmasınaragmen, bilesik makine ogrenme teknikleri ile ilgili lit-eraturde herhangi bir calısmaya rastlanmamıstır. Bilesikmakine ogrenme teknikleri, tahmin modeli kurmada tekbir model kullanmak yerine daha guvenilir tahminlereulasmak icin bilesik bir global model elde etmeyi amaclar.Bu hedefi gerceklestirmek icin yontem; her biri aynı prob-lemi cozen birden fazla ogreniciyi egitir. Calısmada hasta-lar uzerinde uygulanan tedavi yontemlerinin basarılarınıntahminini icin, bilesik makine ogrenme tekniklerindenen iyi dogru sınıflandırma yuzdesi degerini veren; Ad-aBoost (Uyarlanabilir Hızlandırma) ve Bagging (Tor-balama) algoritmaları kullanılmıstır. Olusturulan tah-min modelleri ile iki ortak sigil turu olan ayak sigillerive sık gorulen olagan tip sigiller icin hali hazırda kul-lanılan; immunoterapi ve kriyoterapi tedavi yontemlerininbasarı oranlarının ongorulmesi amaclanmıstır. Bu amacayonelik olarak, literaturde daha once kullanılmıs olanve bir hastanenin dermatoloji klinigine basvuran hasta-ların verileri kullanılmıstır. Sozkonusu veriler ayaksigilleri veya sık gorulen olagan tip sigilleri olan 180hastaya aittir. Hastaların yarısına immunoterapi veyarısına da kriyoterapi tedavisi rastgele uygulanmıstır.Dogru sınıflandırma yuzdeleri sırasıyla immunoterapive kriyoterapi tedavisi icin; %86,67 ve %95,56 oldugugozlemlenmistir. Olusturulan tahmin modeli, dogru te-davi yonteminin belirlenmesini, daha hızlı ve etkili birtedavinin hastalar uzerinde uygulanmasını saglamaktadır.

4. Yapay Sinir Agları Ile Bir Satıs TahminiUygulaması

Gamze Dana (Karabuk Universitesi)

Ahmet Ziyaeddin Bulum

Firmaların varolus amaclarının basında, kar yap-makla birlikte sureklilik saglamak, calısanlarını vemusterilerini memnun etmek gelir. Musteri mem-nuniyetinin kazanılmasındaki en etken yol, musteritarafından talep edilen mal ve hizmeti musterininistedigi zamanında gondermektir. Siparisleri, istenen za-manda gonderebilmek icin, oncelikle hangi donemlerdene kadarlık siparis olabilecegini tahmin etmek gerek-lidir. Bu kapsamda talep tahminleri tum isletmelericin onemlidir. Talep tahmini, gelecekteki bir zamansuresi icin isletmenin bir urunu veya cesitli urunleri icintalep duzeyini tespit etmektir. Sirket yonetiminin strate-jik ve taktik kararların alınmasında, kısa donemli veuzun donemli hedeflere ulasmada kullanılacak en temelaracların basında gelen talep tahmini sayesinde etkinbir talep planlama ile sirket fonksiyonları optimum kar

93 / 128


seviyesine dogru ilerler, stratejik hedefler ile operasy-onel gereksinimler arasındaki catısma azalır. Calısmaicerisinde yapay sinir agları ve talep tahmini kavramlarıacıklanmıstır. Uygulama bolumunde yapay sinir aglarıkullanılarak kompansator uretimi yapan bir firmanınsatısları ile ilgili bir tahmin modeli kurulmus ve uygu-lanmıstır. Yazılım aracı olarak Matlab programındakiNeural Networks Toolbox kullanılmıstır. Kompansatortalebini etkileyen faktorler; dolar kuru, ekip calısanısayısı, Sanayi Uretim Endeksi, ortalama satıs fiyatları,PMI Indeksi ve Uretici Fiyat Indeksidir. Yapay siniragının urettigi sonucların gercegi ne kadar yansıttıgıistatistiksel olarak arastırılmıstır. Yapay sinir aglarıyonteminin yanı sıra regresyon analizi ve zaman serisianalizi yontemlerinden ARIMA ile de urunlerin satıs tah-mini yapılmıs ve sonuclar kıyaslanmıstır. Uygulama sonu-cunda yapay sinir agı yonteminin etkin bir talep tahminiyontemi oldugu gosterilmistir.

PE04


Kalite Yonetimi & Afet Yonetimi

Oturum Baskanı : Secil Savasaneril

1. Istatistiksel Kalite Kontrol Grafiklerinde RPaketinin Kullanımı Ile Ilgili Icerik Analizi

Kenan Orcanli (Milli Savunma Universitesi)

Burak Birgoren

Istatistiksel surec kontrolunde kalite iyilestirmeyeyardımcı olan cesitli yontemlerin bulunmasına ragmen,istatistiksel kalite kontrol grafikleri mevcut yontemlerinen onemlisi olarak kabul edilir. Bu grafiklerin digeryontemlere gore ustun tarafı, kullanımının kolay vegorsel olarak anlasılmasının kolay olmasıdır. Her-hangi bir surecin kontrol altında olup olmadıgının testedilmesi amacıyla belirlenen kalite karakteristikleri ileilgili gozlemler, kalite kontrol grafiklerinin kolay vehızlı bir sekilde olusturulması amacıyla genellikle SPSS,Minitab, STATA gibi cesitli paket programlar ya daMATLAB gibi cesitli programlama dilleri ile grafiklericizilerek takip edilmektedir. Ancak son zamanlardabasta istatistik alanında olmak uzere acık kaynak kodluR programlama dilinin de kalite kontrol grafiklerininolusturulması, bu grafiklerde olusan kontrol dısı sinyal-lerin tespiti ve hata teshisi gibi alanlarda kullanımınınhızla yaygınlastıgı ve yabancı literaturde oldukca fazlacalısmanın yapıldıgı tespit edilmistir. Bu kapsamda Rpaketinin kalite kontrol grafiklerinde kullanımı ile il-gili bir arastırma yapılmak istenmistir. Bu sayede sozkonusu calısmanın kalite konusunda calısanlara ve yerli lit-erature katkı saglayacagı degerlendirilmektedir. Yapılancalısmada kırk bes adet makale ve altı adet kitap altıkritere gore icerik analizi yontemine gore incelenmistir.Calısmanın sonucunda; kitaplarda, R paketinin kontrolgrafiklerinin olusturulmasında nasıl kullanılması gerektigiile ilgili teorik konuların agırlıkta oldugu ve makalelerdeise tek degiskenli kalite kontrol grafiklerinde; X, CUSUMve EWMA kontrol grafiklerinin dizayn edilmesinde, cokdegiskenli kalite kontrol grafiklerinde; Hotelling T2 veMEWMA kontrol grafiklerinin dizayn edilmesinde vehata teshisinde, sentetik verilerin uretilmesinde, ARLdegerlerinin hesaplanmasında Monte Carlo simulasyonyonteminin kullanımında, kontrol dısı sinyali temsil edenoruntulerin olusturulmasında ve bunların haricinde az

sayıda cesitli amaclara hizmet eden kalite kontrol grafik-lerinin dizayn edilmesinde kullanıldıgı tespit edilmistir.

2. A Mixed Approach To Monitor Multi-attribute Poisson ProcessesSonya Javadi (Dogus Universitesi)

Most industrial systems which are monitored by statisticalprocess control have more than one quality characteristic.These characteristics are usually correlated and the cor-relation is a big challenge for the monitoring’s methods.Multivariate quality control charts are used to monitorfor such systems. These charts and methods have beenwidely developed in recent years. Nonetheless, the mul-tivariate process monitoring methods encounter an extraproblem when the quality characteristics are attribute andare distributed by the non-normal distributions such asmultivariate binomial or multivariate Poisson. Since thedata analysis in the latter case is not as easy as the normalcase, monitoring multi-attribute Poisson processes needmore efforts. In this talk, a mixed procedure is introducedto monitor multi-attribute correlated Poisson processes,in which number of defects in each characteristic is im-portant. To design the monitoring procedure, two phasesare proposed. In the first phase, the inherent skewnessof multi-attribute Poisson data is almost removed usinga root transformation technique. In the second phase, amethod based on the decision on beliefs concept (DBC)is applied. The transformed data obtained from the firstphase is implemented on the decision on beliefs methodto monitor the multi-attribute Poisson process. Finally,some simulation experiments are implemented to com-pare the performances of the proposed method with theones obtained by the Hotelling and MEWMA charts interms of in-control and out-of-control average run lengthcriteria. The simulation results show that the proposedmethod has better performance in identifying the defectsitems in compare to other methods in most scenarios.

3. Designing Standard Sampling ProceduresFor Improving The Performance Of FinalQuality Control ProcessTurgay Yukselgil (Istanbul Kultur Universitesi)

Enes AgdagZeynep AnatPınar KaraBerna CaglarZeynep GerginCompanies that produce food have to be more careful intheir standards due to the hazardous effects of the fail-ures. Hence, the quality control activities in the sectorare applied with a more rigorous manner. Quality controlis performed to assess the level of compliance with thepre-determined product specifications. In quality controlactivities, sampling is usually preferred in quality controlactivities since 100% inspection practice causes highercosts, longer duration of the examination, and also some-times results in the destruction of the inspected product.An acceptance sampling plan has to be designed for suchsituations considering the lot size, preferred degree ofcontrol, and the Acceptable Quality Level (AQL) that isagreed by the customer and the supplier. However, a lackof a standard approach is observed in many cases, andthe companies are just taking a constant per cent of theproduced lot size to evaluate and make a decision on therejection/acceptance of the lot. This study is initiated todesign standard sampling procedures for final controls ina food manufacturer. The company is currently imple-menting its self-designed sampling methods. The studystarts by developing the standard sampling proceduresby using ANSI/ASQC Z1.4 standard. Then it continueswith the implementation of the designed plans in parallelwith the company’s current quality control methods. Allaccept/reject decisions on the evaluated lots are recordedfor both (current versus proposed) procedures. Finallythe accept/reject rates after the implementation of pro-posed plans and the current methods are compared and

94 / 128


reported. The results display different decisions betweentwo procedures and standard sampling plans catch thedefected lots better than the current procedures. It canalso be concluded that the implementation of standardsampling plans improves the outgoing quality level.

4. Kaskat Baraj Sistemlerinde Kısa DonemliTaskın Kontrolu Icin Metasezgisel BirYontemBurcu Altan Sakarya

Serkan BuhanUmut GuvengirSecil Savasaneril (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Sel, su baskını, ve taskın gibi hidrolojik afetlerin sayısı 35yıl oncesine kıyasla dort kat, 10 sene oncesine kıyasla ikikat artıs gostermistir. Olaganustu hava olayları sayısınınyıldan yıla artma egiliminde olması bu olayların yarat-acagı felaketlere karsı onlem alınmasının gerekliligini or-taya koymaktadır. Yerlesim yerlerinde nehirlerden kay-naklı taskınların olusma riskinin azaltılmasında bara-jların varlıgı ve barajlarda uzun ve kısa donemli sututma politikaları onemli rol oynar. 100 yıllık ya da500 yıllık taskın debilerinin gozetilerek, mevsimsel olarakyuksek miktarda ve varyansta nehir akımı beklenen ay-larda isletme kotlarının asagıya cekilmesi ve diger ay-larda serbest bırakılması, uzun donemli kontrole karsılıkgelir. 10 gun ya da 3 gun ufkunda akım tahminlerinebakılarak gunluk ya da saatlik olarak turbinlerden ve dipve dolu savaklartan atılacak su miktarlarının belirlenmesiise kısa donemli kontrole karsılık gelir. Bu calısmadaSeyhan Havzası’na kurulu 10 barajdan olusan kaskat birbaraj sisteminde kısa planlama ufku icin bir taskın kon-trol politikası gelistirilmistir. Politikanın olusturulmasıicin karmasık tamsayılı dogrusal olmayan programlamamodeli kurulmustur. Model olceginin buyuklugundenve dogrusal olmayan yapıdan dolayı, hazır cozuculerile bir cozum elde edilmesi mumkun degildir. Poli-tikanın her 24 saatte bir guncellenen akım tahminleriile yeniden olusturulması gerekmektedir. Bu nedenle kısasurede elde edilebilir olması hedeflenmistir. Metasezgiselbir yontem olan Parcacık Suru Optimizasyonu Algorit-ması ile taskın kontrol politikasının makul surelerde eldeedilebildigi gorulmustur. Algoritma gercek veriler kul-lanılarak calıstırılmıs ve taskın kontrol politikasının ge-tirisi ortaya konmustur.

Cuma 09:00 - 10:45

CU01

Cuma 09:00 - 10:45 SALON 1

Sanayi Odaklı Ogrenci Projeleri


1. Warehouse Shelf Height Distribution De-cision Support System

Ahmet Melik Ozturk (Mef Universitesi)

Taha AltunbasUtku Koc (Mef Universitesi)


The process of determining shelf height in warehouses isbased on product measurements and various restrictions.

4K LOJISTIK A.S., which operates Hadımkoy StorageArea, earns income by renting storage space to differentcompanies on a square meter basis. The problems experi-enced in the warehouse are due to the different measuresof the same or similar products and the adjustment ofshelf heights are based on experience. The aim of the firmis to use warehouse shelves in a steady and efficient way.Towards this goal, many constraints and criteria havebeen taken into account in the project such as placementof the same group of products in the same row, time-lines for entry and exit of the products and availabilityof shelves. At the beginning of the project, a literaturesearch has been done on the identified problem and in-formation about how similar problems have progressed.The mathematical model is developed according to theconstraints of the project and solved by using Cplex solverin the GAMS platform using real data that is measuredin seven months period. In result, number of shelvesneeded for the determined product groups is calculated.The model, which is solved according to the existing sys-tem, increased the productivity by 14.4% in the productgroups when the solution is applied. If the solution isapplied, this rate will increase the company income byaround 385,000 TL per year.

2. Flo’Nun Modelleme DepartmanınınYeniden TasarımıUtku Koc (Mef Universitesi)

Aybike DilekEmir Doganay (Mef Universitesi)

Serdar Kami Uckardes (Mef Universitesi)

Sirketler icin en az kaynagı kullanarak en fazla ver-imi almak cok onemlidir. Fakat cogu sirket verimiartırmak adına gerekli gordukleri ama aslında uretimsureclerinde istenen verimi saglamayan pek cok kaynagıbilmeyerek kullanmaktadırlar. Kullanılan bu kay-naklar sirketlere tahminlerinden cok daha buyuk birmali yuk yuklemektedir. MEF Universitesi, EndustriMuhendisligi Bolumu ogrencilerince hazırlanan bu proje;Ziylan Magazacılık ve Pazarlama A.S’ye baglı, senelik26 milyon ciftten fazla ayakkabı satısıyla Turkiye’ninen buyuk ayakkabı perakendecisi konumunda bulunanFLO’nun modelleme departmanının yenilenmesi sonucuuretimde yasanacak degisikligin ve gelecekte yapılmasımuhtemel baska degisikliklerin uretime etkisini be-lirlemek uzere ortaya cıkmıstır. Projenin amacı, isgucu kaynakları yeniden duzenlenen modelleme depat-manının verimliliginin olculmesi ve buna baglı olarakdaha iyi cozumlerin onerilebilecegi bir karar desteksisteminin olusturulmasıdır. Bu amac dogrultusundais, calısan ve elde bulunan uretim bilgileri derlenmis,urunlerin her bir istasyonda gecirdikleri ortalama surebelirlenmis, Arena Yazılımı kullanılarak mevcut sis-temi ornekleyen bir simulasyon modeli hazırlanmıs vegercek veriler girilip, farklı senaryoların nasıl sonuclandıgıgozlemlenmistir. Bu senaryolar, departmanlar bazındacalısan sayısı, toplam calısma saati ve modellerin ren-klendirilmesi icin gecen onaylanma suresinin teker tekerveya onemli gorulen degiskenlerin aynı anda degistirilmesisonucu olusturulmustur. Istenildigi takdirde kullanıcı,degiskenlerle oynayarak kendi senaryolarını yarata-bilmekte ve uretime olan etkisini gozlemleyebilmektedir.Proje sonunda ortaya cıkarılan modelin FLO’nun mod-elleme departmanını minimum hata payıyla simule etmesive buna baglı olarak ilgili birimce aktif olarak kullanılmasıhedeflenen basarı kriteri olarak belirlenmistir.

3. Man Turkiye A.S. Kalite KontrolSurecinin Iyilestirilmesi: Hata TurleriAnaliziCansu Sakarya (Baskent Universitesi)

Su Eda SecilmisOzgu Dilruba UcpınarKumru Didem Atalay

95 / 128



Berna Dengiz

MAN TURKIYE A.S. KALITE KONTROLSURECININ IYILESTIRILMESI: HATA TURLERIANALIZI Cansu SAKARYA, Su Eda SECILMIS,Ozgu Dilruba UCPINAR, Kumru Didem ATALAY,Yusuf Tansel IC, Berna DENGIZ Baskent Universitesi,Muhendislik Fakultesi, Endustri Muhendisligi BolumuMAN Turkiye A.S., otomotiv sektorunde dunyanınonde gelen firmalarından birisidir. Uretim hattında,gunluk yapılan uretim planlarına gore karma mod-elli seri uretim yapılmaktadır. Bu sebeple, gunlukuretim surecinde karsılasılan hataların firmaya yuklu mik-tarda maddi zarar getirecegi acıktır. Buna ek olarakmusterilerin ozel isteklerine gore de uretim sureclericesitlilik gosterebildiginden, karsılasılan hata turleri deo derecede cesitlilik gostermektedir. Bu nedenle hataturlerinin belirlenmesi ve hata turlerine ait risk skor-larının dogru ve guvenilir bir sekilde hesaplanması onemlibir problemdir. Calısma kapsamında hata turlerini icerenkalite kontrol listelerinin yeniden olusturulması ve bu lis-telere dayanarak hangi hata turlerinin oncelikli olarak elealınması gerektigi belirlenmistir. Risk skorlarının anal-izinde daha belirgin ve ayrıntılı sonuclar elde edebilmekve hata turlerini elde edilen skorlara gore sıralayabilmekamacıyla butunlesik bir analiz metodu onerilmistir. Bumetoda gore oncelikle entropi yontemi kullanılarak hataturlerini degerlendirirken kullanılan olasılık, siddet vekesfedilebilirlik kriterlerine agırlıklar atanmıstır. Be-lirlenen kriter agırlıkları kullanılarak hata turlerininsıralanması ve onceliklendirilmesi amacıyla Gri IliskiselHata Turu ve Etkileri Analizi uygulanmıstır. Hangi hataturlerinin riskli oldugu ise tek taraflı guven aralıgı ku-rularak belirlenmistir. Ayrıca, bu calısmanın her birotobus modelinde ve her kalite noktasında uygulan-ması ve dinamik bir yapıya donusturulmesi ve surecinhızlanması icin bir yazılım gelistirilmistir. Bu sayede be-lirli donemlerde farklılasan hata turleri ve risk skorlarıicin anlık belirleme ve iyilestirme olanagı elde edilmis vekalite kontrol surecinin daha kısa ve guvenilir bir isleyisesahip olması saglanmıstır. Yapılan calısma sonucunda,kalite kontrol surecinde bir verimlilik artısı elde edilmesive firmanın maliyetlerinde azalma gozlemlenmesi hede-flenmektedir.

4. Perakende Sektorunde MagazaKumeleme Ve Urun Ilk Bolusturme Projesi

Melis CınarOsman Berkay CoksenEsra Zelal TekinEldem Ezgi Ulusoy (Mef Universitesi)



Bu projede, buyuk bir perakende sirketinin sezon-luk olarak tedarik zinciri sureclerinin analitik bakısacısıyla yonetiminin saglanması amaclanmıstır. Proje,dinamik bir yapıya sahip olan tedarik zinciri sureclerininparcalara ayrılarak analiz edilmesi, tasarlanması veurun yonetiminin saglanmasını kapsamaktadır. Busurec, “Kumeleme Analizi” ve “Ilk Bolusturme” olarakiki kısımdan olusmaktadır. Projenin basında belir-lenen problem ile ilgili literatur arastırması yapılmısve benzer problemlerin nasıl ilerledigi hakkında bilgiedinilmistir. Projenin kumeleme analizi kısmında ilkonce her urun modeli icin magaza kumeleri, temelbilesenler analizi ve gozetimsiz bir ogrenme algoritmasıolan k-ortalama yontemi yardımıyla olusturulmustur.Boylelikle urun modellerinin merkez depodan magazalaradagıtımı asamasında hangi magaza kumelerine oncelikverilmesi gerektigi belirlenmistir. Projenin ikinci kısmınıolusturan ilk bolusturme asamasında ise yeni sezondasatısa sunulacak urunlerin yasam dongulerinin kritikolan ilk haftasında, magazaların kayıp satıslarının en azaindirgenmesi amaclanmaktadır. Bunun saglanabilmesiicin ise musterilerin gittikleri magazalarda ihtiyac duy-

dukları urun bedenini bulamama oranının olabildiginceazaltılması gerekmektedir. Bu sebeple merkez depo-dan magazalara gonderilecek urun modellerinin herstok tutma birimi icin sirketin toplam kayıp satısınıenkucukleyen miktarlarını bulan, yani urunleri depo-dan magazalara eniyi sekilde bolusturen bir matematik-sel model olusturulmustur. Bu model kumeleme analizisonucu elde edilen magaza onceliklerini hesaba katmak-tadır. Projenin kısıtlarına uygun olarak gelistirilen bumatematiksel model, altı ayda olcumlenen gercek satıs,stok ve maliyet verileri kullanılarak Gurobi cozucusukutuphanelerini de iceren bir karar destek sisteminedonusturulmustur.

CU01

Cuma 09:00 - 10:45 SALON 2


Oturum Baskanı : Ibrahim Akgun

1. Hızlı Tuketim Sektorune Yonelik EtkinSadakat Programları Icin Veri AnaliziUygulamaları

Enes Ata OrucEsra SozmenBetul Senyuva (Mef Universitesi)



Bu calısmada Turkiye’de faaliyet gosteren cok buyukbir hızlı tuketim firmasının genc kitleye ozel olarakolusturmus oldugu bir sadakat programı mobil uygulamasıicin pazarlama analizi yapılması ve elde edilen analizlersonucunda kullanıcı sayısında artıs ve firmanın urunlerineolan musteri baglılıgının artırılması hedeflenmistir. Pro-jenin ilk asamasında, musteri veri tabanından cesitlibaslıklarda ham veriler alındı. Bu ham veri temizlenerekkullanılabilir hale getirildikten sonra Guncellik-Frekans-Tutar (Recency-Frequency-Monetary) analizi uygulamasıyapıldı. Musteri segmentasyonu yapılmasını saglayanGuncellik-Frekans-Tutar analizi sayesinde sadık ve ak-tif musteriler ile kaybedilmek uzere olan veya kaybe-dilmis kullanıcılar belirlendi. Bu segmentasyon yapılırkenGuncellik (Recency, R), Frekans (Frequency, F) ve Tu-tar (Monetary, M) degerleri hesaplandı. Guncellik icinkullanıcıların uygulamaya girme sıklıgı hesaplandı. Buhesaplama yapılırken kullanıcının uygulamaya girdigien son tarih ile analizlerin yapıldıgı tarihler arasındakifarka bakıldı ve elde edilen bu degerlere gore kullanıcılargruplandırıldı, frekans degeri icin kullanıcıların uygula-madaki gorevleri yerine getirme sıklıkları hesaplandı vegruplandırma yapıldı, tutar degeri icin ise kullanıcılarınuyelikleri boyunca topladıkları puanlar goz onune alınarakkullanıcılar gruplandırılmıstır. Daha sonrasında, kul-lanıcı kayıplarının analizi ve kayıp tahmini yapılabilmesiadına Musteri Kayıp Analizi yontemi uygulandı. Buyontemin uygulanması sonucunda dusuk seviyeli gru-plarda bulunan kullanıcıların hala vakit varken kayıp du-rumundan kurtarılmaları amaclandı. Haftalık hesaplananGuncellik-Frekans-Tutar analizi sonucları ile Markovzinciri olusturuldu. Markov zincirleri olusturulurkenher bir kullanıcının haftalık olarak hangi grupta yeraldıgına bakıldı ve hesaplanan oranlar ile bir matrisolusturuldu. Olusturulan matris ile 27 grup arasındakigecis olasılıkları hesaplandı. Tum bu analizler neticesindemusteri sadakat programını yoneten karar destek siste-minde kullanılabilecek bir kural ve esik deger olusturma

96 / 128


algoritmaları gelistirildi.

2. Dagıtım Noktası Yerlestirme Problemi

Beyza Unal (Abdullah Gul Universitesi)

Merve Demirci (Abdullah Gul Universitesi)

Betul Kayısoglu (Abdullah Gul Universitesi)

Ibrahim Akgun (Abdullah Gul Universitesi)

Tesis yerlesimi uretim sektoru icin onemli bir sorun olmusve literaturde buyuk yer kaplamıstır. Ureticiler icin tesisindogru yerlestirilmesi bazı acılardan onem arz etmek-tedir. Bunlar; musterinin talebinin karsılanması, tesismaliyetinin ve tesise ulasım ve dagıtım maliyetinin asgariolması seklinde sıralanabilir. Bu yuzden, tesis yerlesimikonusunda ureticiler stratejik kararlarını sistemli birsekilde almalılar. Bu calısmada tekstil sektorunde ondegelen bir firmanın Avrupa pazarında daha cok yer almakicin dagıtım noktasına ihtiyacı olması problemi ele alınmısbu soruna yonelik matematiksel model olusturulmustur.Esas amac ulasım ve tesis maliyetini asgariye indirmektir.Bu calısmada farklı olarak dagıtım suresinin musterinintalebine gore yapılması sartı da dahil edilmistir. Dagıtımnoktası, 21 Avrupa ulkesinden secilmistir. Her ulke icinuygulanan tesis vergisi, her musteri noktasına ulasmakicin harcanacak maliyet, dagıtım icin kullanılacak tasıtlarve musterilerin zaman talebi dikkate alınmıstır. Kumeolarak secilen 21 ulkenin hepsinde musteri bulunmak-tadır. Tasıtlar icin ise farklı kapasitede tırlar ve gemi icinfarklı boyutlarda konteynırlar belirlenmistir. Dagıtımnoktasının kaynagı, fabrikanın bulundugu yer olaraksecilmistir. Dagıtım noktasından bazı musterilere dagıtımyapılmasının maliyeti artırabilecegi goz onune alınmıs; bugibi durumlarda kaynak noktasından dogrudan dagıtımolabilecegi de hesaba katılmıstır. Boylece, iki farklımodel olusturulmus ve her biri icin dagıtım noktasıbelirlenmistir. Modellerden birisi zaman gereksiniminikapsamıstır ve ona uygun sekilde bir tasıma alt yapısıortaya cıkarmıstır. Zaman gereksinimi dahil edildigindemaliyetin de arttıgı gorulmustur. Bunun nedeni modelin,maliyeti daha fazla olmasına ragmen daha hızlı bir tasıtsecmesinden kaynaklıdır. Diger model ise yalnızca asgarimaliyet amacını kapsamıs ve bu model sonucunda dahadusuk maliyet elde edilmistir.

3. Tekstil Sektorunde Iki Boyutlu FireKaybını Ve Makine Ayar Suresini En AzaIndiren Cizelgeleme Problemi

Yakup Kapar (Abdullah Gul Universitesi)

Fatih Ince (Abdullah Gul Universitesi)

Nurrettin Sahin (Abdullah Gul Universitesi)

Sevde Zulal Uysal (Abdullah Gul Universitesi)



Bu calısma, tekstil sektorunun onde gelen firmalarındanbirinin halı ve kilim uretim planlama departmanındagerceklestirilmistir. Mevcut sistemde uretim planlamabirimi haftalık cizelgeleme yaparken sistematik bir yontemkullanmadıgından dolayı yuksek fire kaybı ve makineayar suresi ile karsılasmaktadır. Yan yana kombinlenipuretilen urunlerin enleri toplamı enden olusan fireyi etk-ilerken her bir urunden kacar adet uretilecegi boydanolusan fireyi etkilemektedir. Bu yuzden iki boyutlu birfire kaybı problemi soz konusudur. Bunun yanı sıra bir-biri ardına uretilecek urunlerin renk farkı ve en farkımakine ayar surelerini etkilemektedir. Art arda uretilecekurunlerde en farkının azalması ve ortak iplik rengi kul-lanımının artması makine ayar surelerinin de azalmasınısaglamaktadır. Calısmanın ilk etabında iki boyutlu firekaybını en aza indirecek sekilde halı ve kilimleri birbiriile kombinleyen matematiksel bir model gelistirilmistir.Bu modelden elde edilen cıktı, on islemden gecirildiktensonra makinelerin ayar suresini en aza indirmek icinolusturulan yeni bir matematiksel modelin girdisi olarak

kullanılmıstır. Ayrıca her bir urunde kullanılan iplik renk-leri dikkate alınarak urunler arası gecislerde gerceklesecekmakine ayar surelerinin hesabı gerceklestirilmistir ve ik-inci modelde kullanılmıstır. Ikinci model ile hem firekaybı en aza indirilirken hem de makine ayar surelerini enaza indirecek haftalık uretim cizelgelemesi elde edilmistir.Elde edilen sonuclar, firmanın mevcut uretim planlamacizelgelemesi ile karsılastırıldıgında, fire kaybının %30’dan%10’ dustugu, makinelerin toplam ayar suresinde ise%40’lık bir iyilesme oldugu gozlemlenmistir.

4. Oluklu Mukavva Uretiminde Fire KaybıProblemiSerkan Kıdır (Abdullah Gul Universitesi)

Rabia Isılak (Abdullah Gul Universitesi)

Zeynep Busra Dogan (Abdullah Gul Universitesi)



Oluklu mukavva uretiminde birden fazla cesitteki kagıt,mukavvanın farklı katmanlarını olusturmak icin bir arayagelir ve belirli bir genislikte olusan mukavvadan iste-nilen olculerde kolilerin uretilebilmesi icin gerekli genislikve uzunluktaki dikdortgen parcalar olusturulur. Busurecte urun cesitliliginin fazla olması ve uretim planınınsezgisel yontemlerle yapılmasından dolayı yuksek firekaybı yasanmaktadır. Bu calısmada, oluklu mukavvauretimindeki fire kaybını en aza indirebilmek amacı ilematematiksel modeller gelistirilmistir. Gelistirilen ilkmatematiksel model ile urunler birbiri ile kombine edil-erek sablonlar olusturulmustur. 4 farklı makine genisligisecenegi degerlendirilerek her bir makine genisligi icin2000 sablon, toplamda 8000 sablon elde edilmistir. Ikincibir matematiksel modelde ise uretimin ihtiyaclarınınkarsılanması, firenin ve plan fazlası uretimin en azlan-ması amaclanmıstır. Bu amac ve kısıtlar dogrultusundahaftalık uretim planı icin 8000 uretim sablonu arasındanen uygun olanların secimi yapılarak, her bir sablondankac metre uretilmesi gerektigi elde edilmistir. Calısmanınuygulamasını yaptıgımız dakikada 300 metre mukkavvaureten Doruk Kagıt Sanayi Ticaret A.S.’de mukavvanıneninden 5 cm olarak bildirilen fire miktarının 1 cm’edusurulebildigi gozlemlenmistir. Bu cozum ile saatte orta-lama olarak 3000 m2 kagıt tasarrufunun saglanması hede-flenmektedir. Bu calısmada her bir urunun aynı kagıt kat-manlarından olustugu varsayımını kullandık. Calısmanınsonraki asamasında bu varsayımı ortadan kaldırmakicin, bir urunun istenilen ozelliklerini saglayacak farklıkagıt katmanları secenegi sunan ve urunleri ilgili kat-mandan olusan sablonlara atayacak modeller uzerindecalısılacaktır. Yapılan calısmalar oluklu mukavva uretimiyapan farklı firmalarda da uygulanabilecektir.

CU01

Cuma 09:00 - 10:45 SALON 3

Bulanık MCDM

Oturum Baskanı : Babak Rouyendegh

1. Havacılık Sektorunde Faaliyet GosterenBir Fabrikada Optimizasyon

Ummuhan Zeynep Beyza Arıkan (Ankara Yıldırım

Beyazıt Universitesi)

Endustriyel olarak gelismis bircok ulkede, uretim ver-imliliginin arttırılmasına buyuk caba sarf edilmektedir.Imalat sistemlerinde en onemli faaliyetlerden biri uretim

97 / 128


planlamasının yapılmasıdır. Uretim Planlama belirli per-formans olcutlerini zaman icinde optimize etmek amacıylasınırlı sayıda kaynagın bir dizi ise tahsis edilmesi surecidir.Gercek hayat planlama ortamı, musteri siparislerinin di-namik gelisi, beklenmeyen aksaklıkların olusumu, islerindegisen oncelikleri ve benzeri gibi uretim sistemlerinindinamik dogası nedeniyle son derece karmasıktır. Bu or-tamda surdurulebilirligi saglamak icin, etkin uretim planıuretmek anahtar rol oynamaktadır. Uretim planlama iledaha iyi kalite, dusuk maliyet ve daha kısa teslim sureleriamaclanır. Her is teslim tarihine mumkun olan en yakınzamanda tamamlanmalıdır. Teslim tarihinden daha oncetamamlanmıs olan bir is envanter tasıma, depolama vesigorta maliyetlerine neden olurken, teslim tarihindensonra tamamlanan bir is, musteri memnuniyetsizligi veitibar kaybı gibi istenmeyen durumlarla sonuclanacaktır.Uretim planlamada ana karar islerin makinalara atan-ması ve hangi sırayla isleme alınacagının belirlemesidir.Plan olusturulurken isin onceligi ya da teslim zamanlarınadikkat edildigi kadar makine setup zamanları ve bakım za-manları ve sıklıgı gibi bircok kriter goz onune alınmalıdır.Bu calısmada amacımız uretim cizelgeleme probleminindinamik dogası ile basa cıkmak icin gercek zamanlı biruretim planı olusturmaktır. Literaturdeki calısmalardaincelenmis, gercek hayat problemlerini yansıtabilmekadına havacılık sektorunde faaliyet gosteren bir fabrikadauygulama gerceklestirilmistir.

2. Saglık Sektorunde Verimlilik Analizi

Merve Cil (Ankara Yıldırım Beyazıt Universitesi)

Babak Rouyendegh (Ankara Yıldırım Beyazıt Universitesi)

Gunumuzde, uretimde oldugu gibi hizmet sektorundede rekabet artmıstır. Bu durum, sunulan hizmetkalitesini arttırmaya ve hizmet uretim surecini surekliiyilestirmeye zorlamaktadır. Ozellikle saglık sektoru,konusu geregi daha hassas bir hizmet anlayısına sahip-tir. Saglık tesisleri hastalar icin iyilesme surecinin onemlibir unsurudur. Nitelikli ve verimli saglık hizmetlerininsunulması icin, hastanedeki birimlerin hicbir sorun ilekarsılasmadan hizmetlerini gerceklestirebilecekleri calısmaortamları olusturulabilmektedir. Saglık hizmetlerininsunulmasında, en onemli role sahip olan hastanelerdehizmet kalitesinin saglanabilmesi, calısanların hasta prob-lemlerine dogru ve yerinde tanılarda bulunabilmesi icinbirimlerin arasında bir kopukluk olmaması gerekir. Has-tanelerin herhangi bir biriminde olusabilecek bir prob-lem diger birimleri olumsuz yonde etkileye bilmektedirveya birbiriyle veri paylasımı yapan birimlerin herhangibirindeki aksaklık diger birimlerin verimliligini negatifyonde etkileye bilmektedir. Hastanelerin hizmet kalitesive verimlilik olcutu hasta memnuniyetidir. Hastalarınmemnuniyeti ancak kaliteli ve kısa surede tedavi edicibir hizmet sunumu ile elde etmek mumkundur. Buhedefe ulasabilmek icin hastanelerdeki birimler sahipoldukları tesisatları, her hasta icin ayırılan kısıtlı za-manı ve saglık calısanlarının kapasitelerini tam anlamıylabosa harcamadan verimli sekilde kullanmaları gerekmek-tedir. Bu calısmada, Ankara ilinde bulunan bir ozelhastaneden alınan gercek veriler kullanılarak birimlerarasında verimlilik analizi yapılacaktır. Olcum sistemi-nin olusturulmasında Bulanık Analitik Hiyerarsi Prosesi”(FAHP) metodu kullanılmıstır. Cıkan sonuclar ile bilim-sel veriler elde edilip hastanelerdeki birimler arasındakiverimlilik probleminin cozumunde onemli iyilestirmelersaglayacagı dusunulmektedir.

3. Tarım Sektorundeki Risklerin Bulanık CokOlcutlu Karar Verme Yontemi KullanılarakDegerlendirilmesi

Ergun EraslanIlknur Gunesli (Ankara Yıldırım Beyazıt Universitesi)

Necati Cihat Demirhan

Tarım sektoru, Is Saglıgı ve Guvenligi yonuyle insaatsektorunun ardından en tehlikeli ikinci sektor olarak

degerlendirilmektedir. Bu yuzden tarım sektorundekirisk faktorlerinin onceliklendirilmesi karar vermesureclerini destekleyen bir konu olarak one cıkmaktadır.Diger taraftan, bu risk faktorlerinin farklı tarımsalfaaliyetler icin oneminin ve cografi bolgelere goredegisiminin bilinmesi, tarımsal kalkınma icin onemlibilgiler olusturmaktadır. Bu calısmanın amacı,tarım sektorunde karsılasılan risklerin Bulanık CokKriterli Karar Verme Yontemi (Bulanık AHP) kul-lanılarak degerlendirilmesidir. Bulanık Analitik Hiy-erarsi Sureci’nin sıklıkla basvurulan cok kriterli kararverme teknikleri olmaları dolayısıyla yapılan calısmalaricin en onemli avantajı hem niteliksel hem de nicelik-sel degiskenleri birlikte degerlendirebilmesidir. Calısmasurecinde risk faktorleri; acık havada calısma, barınmakaynaklı sorunlar, mekanik riskler, kimyasal riskler,elektrik kaynaklı riskler, guvenlik ve ergonomi ile il-gili sorunlar olmak uzere 7 grupta toplanmıstır. Riskfaktorleri, tarım sektorunde calısma yapan uzman kisilertarafından belirlenmis ve bolgesel bazda yapılan calısmada yine konusunda uzman meslek grupları tarafındandegerlendirilmistir. Kullanılan yontemde; problemin hiy-erarsik bir duzen icinde kurulması, hiyerarsi icindeki gru-pların anlamlı sayısal degerlerle onceliklerinin hesaplan-ması, elde edilen sonucların tumunun incelenerek genelcıktının bulunması ve sonuclarda meydana gelebilecekdegisimlerin duyarlılıgı analiz edilmistir. Genel olarak,elde edilen sonuclar, risk faktorlerinin agırlıklarında birtutarsızlık olmadıgını gostermistir. Yapılan calısma sonu-cunda elde edilen agırlıklara gore faktorler bolgesel bazdasıralanmıstır. Ayrıca, cografi bolgelere gore ilgili tarımsalfaaliyetler icin belirlenen risk seviyelerinin agırlıklarındamekansal farklılıklar gozlenmistir.

4. Stok Yonetimi Icin Abc-Mcdm MelezYontemi Ve Bir Uygulama

Yavuz Selim Ozdemir (Turk Hava Kurumu Universitesi)

Serap KaraHarun Tarık SirinGunumuz ekonomik kosullarında isletmelerin stokmaliyetlerini azalmaları, uretim maliyetlerinin dusmesineve rekabet gucunun artmasına yol acan onemlifaktorlerden bir tanesidir. Bu calısmanın amacı, uygulan-abilir ve etkin bir hammadde-stok yonetim sistemi tasar-layarak olusabilecek stok acıklarının ve fazlalıklarınınonune gecmektir. Bu amac dogrultusunda ABC, AHPve PROMETHEE yontemleri beraber kullanılarak stokanalizleri yapılmıs ve dort adımdan olusan bir yontemonerilmistir. Birinci adımda ABC analizi kullanılmıs,birim fiyat ve talep miktarları baz alınarak urunlerinkumulatif parasal degerleri hesaplanmıstır. Analiz sonu-cunda urunler sınıflandırılmıstır. Ikinci adımda, AHPmetodu kullanılmıstır. Burada urunun bulunabilirligi,urunun kapladıgı alan, verilen siparisin ulasma suresi veurun fiyatlarının kura dayalı dalgalanmalardan etkilen-mesi gibi kriterler ele alınmıstır. Bu kriterler isletmeyoneticileri ve uretimden sorumlu muhendislerle be-raber degerlendirilmis ve kriter agırlıkları hesaplanmıstır.Ucuncu adımda, kriter agırlıkları PROMETHEEyonteminde kullanılarak urunlerin sıralanması ve busıralamaya baglı gruplanması saglanmıstır. Son adımdaise ABC ve PROMETHEE’den elde edilen sonuclarbir araya getirilmis ve bir degerlendirme skalası eldeedilmistir. Bu sıkla sonucunda yuksek degerli hammad-deler icin bir talep analizi yapılmıs ve siparis miktarlarını,yeniden siparis seviyelerini ve devir surelerini hesaplayandinamik bir program yazılmıstır. Bu calısmada onerilenyontemin uygulaması icin, Aluminyum ve PVC pencereuretiminde faaliyet gosteren bir firma secilmistir. Secilenfirmada yapılan gozlemler sonucunda, yuksek envantermiktarları oldugu ve firmanın belirli bir stok tutma poli-tikasının olmadıgı saptanmıstır. Calısma kapsamındaonerilen yontem, firmada secilen bir urunun urunagacında bulunan 9 adet hammaddenin sınıflandırılmasıicin kullanılmıstır.

5. Bir Yapısal Sistem Tasarımı Icin Verimlilik

98 / 128


AnaliziMete Gundogan

Pelin Ustunyer (Ankara Yıldırım Beyazıt Universitesi)

Merve MıtısVerimlilik, bir uretim veya hizmet sistemi tarafındansaglanan girdi basına elde edilen cıktı miktarı olaraktanımlanmaktadır. Yani verimlilik, cesitli mal vehizmetlerin uretiminde kullanılan emek, sermaye, en-erji, malzeme, bilgi gibi kaynakların en iyi sekilde kul-lanılmasıdır. Verimlilik analizi yapılırken bir sistemdekicıktıların elde edilmesi icin gereken sure de girdi olarak elealınmaktadır. Bir isin yapılması icin ne kadar az zamanharcanırsa sistem o kadar verimli olur. Bu calısmada,Yapısal Sistem Analiz ve Tasarım Yontemi (SSADM) iletasarlanmıs olan bir uretim sisteminin verimlilik anal-izinin yapılması amaclanmıstır. SSADM ile bir sis-temin departman seviyesi, fonksiyonel seviye ve kullanıcıgereksinimleri seviyesi olmak uzere 3 seviyede hiyerarsikbir yapısı olusturulur. Girdi ve cıktıların gozlemlenmesi,ic ve dıs cevrenin ve sistem bilesenlerinin birbirleriyle etk-ilesimlerinin incelenmesi ve bilgi ve malzeme akıslarınınbelirlenmesi ile yapısal ve gorsel bir tasarım sunulmak-tadır. SSADM ile semalastırılmıs olan sistemin ucuncuseviye (kullanıcı gereksinimleri seviyesi) faaliyetlerindenyola cıkılarak verimlilik analizi kolaylıkla yapılabilir halegelmektedir. SSADM’in her bir ucuncu seviye faaliyetiicin is gucu verimliligi belirlenmistir. Cıktı miktarınınadam-saat degerine oranı o faaliyet icin is gucu ver-imliligini vermektedir. Kullanıcı gereksinimleri seviyesin-deki faaliyetlerin verimlilikleri toplamı, fonksiyonel se-viyede; fonksiyonel seviyedeki faaliyetlerin verimlilikleritoplamı ise departman seviyesindeki toplam verimliligivermektedir. Sonuc olarak sistemin verimliligi, her birdepartman icin hesaplanmıs olan verimlilikler topla-narak elde edilmektedir. Bu sekilde hiyerarsik bir kırılımyapısının olusturulması, sistem verimliliginin hesaplan-masında anlasılırlık ve esneklik saglamaktadır. Ayrıcaboyle bir yaklasım, verimliligi dusuk olan faaliyetlerintespitini kolaylastırarak surekli iyilestirme icin iyi birzemin olusturmaktadır. Onerilen verimlilik analizi, farklıcalısmalara kolaylıkla uyum saglayabilir niteliktedir.

CU01

Cuma 09:00 - 10:45 SALON 4

Cok Kriterli Karar Verme

Oturum Baskanı : Esra Karasakal

1. Iki Amaclı Tamsayılı Programlama Prob-lemleri Icin Gelistirilmis Kesin Bir Algo-ritmaSaliha Ferda Dogan (Bilkent Universitesi)

Firdevs UlusOzlem Karsu

Cizelgeleme, is gucu atama ve ulastırma gibi alanlar-daki bircok yoneylem arastırması uygulamasında, tamsayılı programlama problemleri kullanılmaktadır. Ayrıca,bu problemlerin buyuk bir kısmı yalnızca tek bir kriteryerine birden fazla kriter goz onune alınır ve bu da ikiamaclı (cok amaclı) tam sayılı programlama problem-lerinin cozulmesini gerektirir. Bu calısmada, iki amaclıtam sayılı programlama problemlerinin tum baskın nok-talarını bulabilmek icin amac fonksiyonu uzayında aramayapan yeni bir algoritma gelistirilmistir. Bu algoritma,

arama uzayını kutulara boler ve yon vektoru sabitlenmisbir Pascoletti - Serafini skalarizasyon modeli cozerek bukutuları arar. Kutu icinde bir zayıf baskın nokta bu-lunursa, ikinci bir model veya modeller cozulerek enaz bir baskın nokta bulunur. Daha sonra zayıf baskınnoktanın ve baskın noktanın bilgileri kullanılarak ikiyeni kutu olusturulur ve bu kutuların yeni bir baskınnokta icerebilecek kadar buyuk olup olmadıgı kontroledildikten sonra aranacak kutu listesi guncellenir. Al-goritma, aranacak baska bir kutu kalmayana kadar de-vam eder. Algoritmanın, skalarizasyon probleminde kul-lanılan yon vektoru ve kutu tanımı degistirilerek besversiyonu olusturulmustur. Onerilen tum algoritmalar,iki amaclı sırt cantası ve atama problemlerini iceren birproblem kumesi uzerinde test edilerek cozum suresi vecozulen problem sayısı acısından karsılastırılmıstır. Al-goritmaların zaman kısıtı altında calıstırılmasıyla eldeedilen cozum alt kumelerinin tum baskın cozum kumesinine kadar iyi temsil ettigi de olculerek raporlanmıstır.

2. Alternatiflerin Sınıflandırılması Icin YeniBir Etkilesimli Yaklasım

Ali Ozarslan (Orta Dogu Teknik Universitesi)

Gulsah Karakaya

Bu calısmada, birden fazla kriterle degerlendirilen al-ternatiflerin sıralı sınıflara yerlestirilmesi icin etkilesimlibir yaklasım onerilmektedir. Yaklasımımızda, iterasy-onlar boyunca karar vericiden sınıfı bilinmeyen bir al-ternatifi sınıflandırması istenmekte ve alınan bilgilerdogrultusunda diger alternatiflerin yerlesebilecegi olasısınıf aralıkları daraltılmaktadır. Buradaki amac, kararvericiden az sayıda yerlestirme bilgisi istemek ve kararvericiye sunulan alternatifin olası sınıf aralıgının dar-altılmasıdır. Boylelikle karar verici icin bilissel yukunazaltılması hedeflenmektedir. Karar vericinin eklemeli birtercih fonksiyonuna sahip oldugu varsayılmaktadır. Alter-natiflerin olası sınıf aralıklarını daraltmak icin dogrusalprogramlama modelleri cozulmektedir. Bu modellerdesınıfları birbirinden ayıran esiklerin hangi aralıkta oldugutespit edilmekte ve buna gore sınıfı belli olmayan alternat-ifler, modeller sonucunda aldıkları fayda degerlerine goresınıflara atanmaktadır. Bu sekilde sınıfını bilmedigimizher alternatif icin sınıflara atanma sıklıgı bulunmak-tadır. Bu bilgi, alternatiflerin sınıflara yerlesme olasılıgınıhesaplamak icin kullanılmaktadır. Olasılıkların sınıflararasındaki dagılımına gore, karar vericiden bir alternatifisınıfına yerlestirilmesi istenmektedir. Hangi alternatifinkarar vericiye sorulacagı olasılıkların kullanılarak hesa-plandıgı entropi degeri ile belirlenmektedir. Karar veri-ciden bilgi alındıktan sonra modeller yeni bilgi ısıgındatekrar cozulerek sınıf aralıgı daraltma ve olasılıklarınyeniden hesaplanması yapılmaktadır. Tum alternatiflersınıflara yerlestirilene kadar bu islemler devam etmek-tedir. Yontemimizi literaturdeki 3-sınıflı ornek bir veriseti ve urettigimiz rassal veri setleri uzerinde test et-tik. Sonuclar yontemimizin performansının iyi oldugunugostermektedir.

3. Belirsizlik Altında Medikal Karar DestekIcin Cok Kriterli Karar Verme Yaklasımları

Melodi Cebesoy (Hacettepe Universitesi)

Ceren Tuncer SakarBarbaros Yet

Turkiye’de yaslanan nufus ile birlikte kas iskelet sis-temi hastalıklarının tedavisi onemli bir konu halinegelmistir. Bu nedenle, doktor ve fizik tedavi uzmanlarınınsecimlerini destekleyecek ve fizik tedavi merkezlerindenuzak olan hastalara temel yonlendirme sunabilecek birkarar destek modelinin gelistirilmesi hedeflenmistir. Kasiskelet sistemi hastalıklarının tedavisinde, tıbbi mudahaleve fizik tedavi uygulamaları gibi farklı alternatifler mev-cuttur; kısıtlı kaynaklar goz onunde bulundurularak enetkili tedaviler secilmelidir. Bir hasta icin uygun tedaviyisecerken surece dahil edilmesi gereken agrı, yan etki,

99 / 128


maliyet, tedavi zorlugu gibi bazı kriterler vardır. An-cak hastaya bir tedavi uygulanmadan once, o tedavininverecegi sonucları kesin olarak bilmek mumkun degildir.Bu sebeple, tedavi alternatiflerinin belirsizlik icerensonuclarını olasılıksal olarak degerlendirmek gerekir.Bayes agları, degiskenler arasındaki iliskileri ve olasılıkdagılımlarını grafiksel yapıda temsil eden modellerdir.Bu calısmada tedavi alternatifleri ile kriter degerleriarasındaki belirsizlik iceren iliskiler Bayes agları ile mod-ellenmistir. Hastalara uygulanacak en iyi tedavi alter-natiflerine karar vermek icin Bayes agları ile hesaplanansonsal olasılık dagılımlarına Cok Kriterli Karar Vermeyaklasımları uygulanmıstır. Bu amacla Bayes Aglarıile hesaplanan kriter dagılımları icin cok sayıda ornekuretilmistir. Her ornege PROMETHEE I ve II yontemleriuygulanarak tedavi alternatifleri degerlendirilmistir.PROMETHE I alternatifleri kısmi olarak sıralarken,PROMETHE II tam sıralama yapmaktadır. Boylecehem en iyi tedavi alternatifleri bulunmustur hem de alter-natiflerin ustunluk iliskileri incelenmistir. PROMETHEEyonteminde kullanılan kriter agırlıklarını belirlemek icin,fizik tedavi alanında uzman kisilere danısılarak Anal-itik Hiyerarsi Sureci kullanılmıstır. Bulunan kriteragırlıklarının sonuclar uzerinde etkisi, duyarlılık anali-zleri yapılarak degerlendirilmistir. Gelistirilen yontem,alternatiflerin sonuclarının belirsizlik icerdigi durumlardakarar vermek icin etkili bir cerceve sunmaktadır.

4. Dısbukey Koniler Ve Sutun Turetme

Ozgur Ozpeynirci (Izmir Ekonomi Universitesi)

Selin Ozpeynirci (Izmir Ekonomi Universitesi)

Bu calısmada, birden fazla olcut uzerinden degerlendirilenbir grup alternatif arasından en cok tercih edileni secmeyiamaclayan cok kriterli secme problemini ele alıyoruz.Karar vericinin tercihlerini temsil eden bir icbukeyimsideger fonksiyonu oldugunu varsayıyoruz. Karar vericininalternatifleri ikiserli karsılastırması ile elde edilen bilgidısbukey koniler uretmede kullanılıyor (Korhonen vd,

1984). Uretilen koniler sayesinde daha az tercih edilenalternatifleri eliyor ve yeterince karsılastırma bilgisi eldeedip en cok tercih edilen alternatifi belirleyene kadar de-vam ediyoruz. Karar verinin tercihlerini ogrenmek icinyaygın bir yontem olarak etkilesimli algoritmalar kul-lanılmaktadır. (Koksalan vd, 1984; Koksalan, 1989;Taner ve Koksalan, 1991; Koksalan ve Taner, 1992;Ozpeynirci vd, 2017). Etkilesimli algoritmaların amacı,mumkun olan en az ikili karsılastırma ile en cok ter-cih edilen alternatifi bulmaktır. Bu calısmada, kararvericinin deger fonksiyonunu bildigimiz varsayımı altında,en cok tercih edilen alternatifi bulmak icin gereken enaz ikili karsılastırma sayısını hesaplamayı amaclıyoruz.Tum dısbukey konilerin uretildigi durumda, en cok ter-cih edilen alternatif dısındaki tum alternatifleri elemekicin gerekli en az sayıda ikili karsılastırmaları ve dısbukeykonileri bulmak mumkundur. Ozpeynirci vd. (2017) tumtekli ve ikili konileri (iki adet ikili karsılastırma gerek-tiren koniler) uretip amac fonksiyonu degeri icin bir ustsınır gelistirmistir. Koksalan vd. (1984)’un gosterdigigibi dısbukey koni sayısı alternatif sayısına baglı olarakussel bir sekilde arttıgı icin tum dısbukey konileri uretmekpratik degildir. Bu sebeple, tam bilgi varsayımı altındadısbukey koniler uretmek icin sutun turetme teknigini kul-lanan bir algoritma gelistirdik. Sonrasında bu yontemi dalve sınır algoritması icinde kullanarak en iyi sonucu bul-mayı garantiledik. Calısmanın ikinci asamasında, kararvericinin deger fonksiyonunu bilmedigimiz durum icinetkilesimli bir algoritma gelistirdik. Son olarak, farklıboyutta problemler uzerinde deneyler yaptık ve sonuclarıraporladık. Referanslar Korhonen P., Wallenius J., ZiontsS., Solving the discrete multiple criteria problem usingconvex cones. Management Science, 1984, 30, 1336–1345.Koksalan M., Identifying and ranking a most preferredsubset of alternatives in the presence of multiple criteria.Naval Research Logistics 1989; 36: 359–372. Koksalan M.,Karwan M., Zionts S., An improved method for solvingmultiple criteria problems involving discrete alternatives.IEEE Transactions Systems Man Cybernetics, 1984; 14:

24–34. Koksalan M., Taner O., An approach for findingthe most preferred alternative in the presence of multi-ple criteria. European Journal of Operational Research1992; 60: 52–60. Taner O., Koksalan M., Experimentsand an improved method for solving the discrete alter-native multiple-criteria problem. Journal of the Opera-tional Research Society 1991; 42: 383–91. Ozpeynirci O.,Ozpeynirci S., Kaya A., An interactive approach for mul-tiple criteria selection problem. Computers & OperationsResearch 2017; 78: 154–162.

5. Farklı Oncelikli Hedefler Iceren Uc-AmaclıIha Filosu Rotalama Problemi

Busra Biskin (Gazi Universitesi)

Diclehan Tezcaner OzturkCeren Tuncer Sakar

Insansız Hava Aracları (IHA) son yıllarda yasananteknolojik gelismelerle birlikte hem askeri hem de siviloperasyonlar icin buyuk onem arz eder hale gelmistir.IHA’lar menzil, dayanıklılık ve irtifa gibi ucus yetenek-leri bakımından insanların hayatta kalmasının riskli veyaimkansız oldugu yerler ve bolgelere ulasabilir. IHA’larıngorevlerini yerine getirebilmeleri icin belirli hedef yerlerinibelirlenen kısıtlar dahilinde ziyaret etmeleri gerekmekte-dir; bu sebeple gorev oncesi yol planlaması ile IHA’larınyonlendirilmesi buyuk onem tasır. IHA’lar, baslangıcnoktasından hareket ederek hedef noktalarını ziyaret et-meli ve istenen nihai varıs yerine ulasana kadar plan-landıgı gibi ilerlemelidir. Bu problemde bircok amacfonksiyonu kullanılmıstır. En yaygın amaclardan biri,gorevi tamamlamak icin uculan mesafeyi minimize et-mek, dolayısıyla daha az yakıt ve zaman harcanmasınısaglamaktır. Aynı zamanda gorevi tamamlamak icintehditlere maruz kalma duzeyini en aza indirmek yada tamamen onlemek de yaygın kullanılan bir amactır.Kabul edilebilir bir tehdit duzeyi, planlayıcının terci-hine veya protokollerine baglıdır. Kabul edilen tehditleremaruz kalma seviyesi azaldıkca, IHA dogrudan tehdit-lerin uzerinden ucmaktan kacınır ve onlardan uzaklasır.Boylece, IHA daha uzun bir yol izlemek zorunda kalır.Daha uzun yol da IHA’nın gorev icin ucusta gecirdigizamanı artırır; IHA belirlenen zamanda nihai varıs nok-tasına geri donmek icin hedef noktalar arasında secimyapmak ya da onceliklendirmek durumunda kalabilir.Bu calısmada, coklu IHA’ların radarlar ile gozetilen biralanda hedefleri ziyaret ettigi guzergahlar gelistirilmistir.Hedefler arası onceliklendirme, hedeflere belirli bir skaladaodul puanı atayarak yapılmıstır. Rota planlamada, IHAfilosunun katettigi toplam mesafenin en aza indirilmesi,IHA’ların radarlar tarafından tehdit maruziyetinin en azaindirilmesi ve ziyaret edilen hedeflerden toplanan toplamodulun en coklanması hedeflenmistir. Oncelikli olarakproblemin iki amaclı versiyonuna odaklanılıp toplammesafe en aza indirilirken hedeflerden toplanan odul en ustseviyeye cıkarılmıstır. Uc amaclı versiyonda ise onceki ikiamaca ek olarak IHA filosunun toplam tehdit maruziyetien aza indirilmistir. Iki amaclı durumda hedef ciftleriarasında tek bir etkin en kısa yol varken uc amaclı du-rumda hedef ciftlerini birbirine baglayan sonsuz sayıdayol olasılıgı vardır ve her yol digerine kıyasla daha kısabir mesafe veya daha dusuk tehdit degerine sahiptir. Ikihedefli versiyonda amac, hedeflerin IHA filosu arasındadagılımını ve ziyaret sırasını bulmaktır. Ote yandan,uc hedefli versiyonda ziyaret sırasına ek olarak hedefciftleri arasında kullanılacak yol da belirlenmistir. Prob-lem Tam Sayılı Programlama ile modellenmis ve prob-lemin her iki versiyonu icin de ozellestirilmis NSGA-IIkullanılarak etkin cozumler bulunmustur. Bu cozumlerbulunurken NSGA-II, karar vericinin tercihlerini icereceksekilde guncellenmistir.

100 / 128


CU01

Cuma 09:00 - 10:45 SALON 5

YAEM Uygulamaları

Oturum Baskanı : Burak Cavdaroglu

1. Kararsız Bulanık Kumeler Ve DengeliKarne Ile Bt Proje Performans Olcumu:Bankacılık Sektorunde Uygulama Ornegi

Ayfer Basar (Istanbul Teknik Universitesi)

Proje, baslangıc ve bitis tarihi belli bir zaman dil-iminde ozgun bir urun ya da hizmet olusturmakamacıyla yurutulen faaliyetler butunudur. Hızlı degisim,kuresellesmenin getirdigi yuksek rekabet, musteri bek-lentilerinin farklılasması, paydaslar arası iletisim sorun-ları vb. zorluklar; projelerin dogru yonetilmesi, izlen-mesi ve olcumune yonelik ihtiyacı arttırmaktadır. Oteyandan Bilgi Teknolojileri (BT) sektorunun ozelliklerigeregi BT proje yonetiminin zor oldugu ve cogu BTprojesinin basarısız oldugu bilinmektedir. Ayrıca yinebuyuk oranda BT projelerinde; uluslararası standart-lara uygun olarak tanımlı entegrasyon, kapsam, za-man, maliyet, kalite, insan kaynakları, iletisim, risk,tedarik ve paydas yonetimi konusunda cok sayıda sorunlakarsılasılmaktadır. Bu nedenle BT projelerinin perfor-mansını etkileyen en onemli kriterlerin belirlenmesi, bukriterler aracılıgıyla BT proje performans olcumu, sorun-ların tespiti ve surekli iyilestirmenin saglanması organi-zasyonların karlılıgı acısından buyuk oneme sahiptir. Bucalısmada, BT proje performansının olcumune yonelikyeni bir yontem sunulmustur. Bu amacla ilk asamada BTproje performans olumu icin yaygın olarak kullanılan Den-geli Karne ve uzman gorusu aracılıgıyla finansal, musteri,icsel surec, ogrenme-gelisme boyutunda en etkin kriter-ler tespit edilmistir. Cogunlukla BT projelerin uzunsurmesi ve sektordeki hızlı degisimlerin etkisiyle, kriter-lerin oneminin tespiti icin ihtiyac duyulan tam ve kesinbilgiye erisim zordur. Ayrıca ozellikle onceden belirlenmisolcekler kullanılarak yapılan degerlendirmelerde, kriter-lerin goreceli oneminin olcekte yer alan degerler ile tamolarak karsılanamaması, bulanık sayılar ile karar ver-menin onemini arttırmaktadır. Bu nedenle kriterlerinoneminin belirlenmesi icin calısmada, kararsız bulanıkkumeler kullanarak ve uzman gorusunden yararlanarakikili karsılastırma yonteminin uygulanması onerilmistir.Yontem, deneyimli yoneticilerin destegi ile bir Turkbankası icin yurutulmekte olan 68 BT projesinin per-formans olcumunde kullanılmıstır. Sonuclar, uygulamabankası ve BT sirketinin ust yoneticileri tarafından uy-gun bulunmustur.

2. Kanonik Cizelge Ile Olusturulan LigFiksturleri Mac Sonuclarına Etki EdiyorMu?Burak Cavdaroglu (Kadir Has Universitesi)

Tankut Atan

Kanonik cizelge, sezon boyunca her takımın diger tumtakımlarla ic ve dıs sahada ikiser mac oynadıgı cift devrelilig usulu turnuva fiksturlerinin olusturulmasında cokcatercih edilen bir sablondur. Kanonik cizelgeler Turkiye,Ispanya, Rusya ve Portekiz gibi Avrupa ulkelerinin pro-fesyonel futbol liglerinde halen kullanılmaktadır. Kanonikcizelgeyi ozel kılan, “cember metodu” ismi verilen basit biryontem ile elde edilebiliyor olması ve bir sezondaki toplam“break” sayısının minimize edilmesine imkan vermesidir.

Break bir takımın ust uste iki macını ic sahada veya dıssahada oynaması durumudur ve fiksturde adillik ilkesiniolumsuz etkileyen bir olgu olarak degerlendirilmektedir.Spor cizelgeleme literaturunde adilligi olumsuz etkiledigidusunulen bir diger olgu da “devir etkisi” olarak isim-lendirilmektedir. Devir etkisi, gorece daha zayıf (guclu)bir takım ust uste iki macını guclu (zayıf) rakipler ile oy-nadıgında olusur. Kanonik cizelgelerin olumsuz bir sekildedevir etkisinin yuksek oldugu fiksturler olusturdugu lit-eraturde gosterilmistir. Kanonik cizelge ile olusturulanfiksturlere yoneltilen bir diger olumsuz elestiri de “serbestfiksturlu takım” olgusudur. Cember metodu uygu-landıgında, serbest fiksturlu bir takım haric her takımbirbirini takip eden maclar oynar ve aynı rakiplerle aynısırayla karsılasır. Serbest fiksturlu takım ise rakipleriylekarısık sıra ile mucadele eder. Her yıl kura ile belir-lenen bu serbest fiksturlu takımın dıs (ic) sahada oynadıgımacların yaklasık yarısı, rakibinin ust uste ic (dıs) sahadaoynadıgı ikinci macına denk gelmektedir. Bu durumunserbest fiksturlu takım icin dezavantaj olusturdugu iddiasıspor medyasında zaman zaman dile getirilmektedir. Bucalısmada; fiksturu kanonik cizelge ile olusturulan TurkiyeSuper Liginin son 28 sezonuna ait veriler kullanılarakadilligi olumsuz etkiledigine inanılan break, devir etkisive serbest fiksturlu takım gibi olguların gercekten macsonuclarına etki edip etmediginin istatistiksel incelemesiyapılmıstır.

3. Strategic Pricing In Spare Parts Manage-ment

Ozen Ergezer (MAN Kamyon ve Otobus Tic.A.S.)

Turkiye’de yedek parca pazarı 4,5 Milyar dolarlık birhacme sahip olup, bircok firma kazanclarının buyukbir bolumunu yedek parca satıslarından elde etmek-tedir. Bu kazanc, satıs sonrası parca tedarigi yapanfirmalarda, toplam kazanclarının %40’ını bulabilmek-tedir. Ancak bu firmaların cogu genellikle, rekabetcive yonetilebilir bir yedek parca fiyatlandırma strate-jisine sahip olamamaktadır. Turkiye’de, agır ticarisektorundeki gittikce artan rekabet ve muadil urun kul-lanımının yaygınlasması, yedek parca piyasası uzerinde,uretici firmaların hakimiyetini zorlastırmaktadır. Bu se-beple, uygulanan yedek parca fiyatlandırma stratejisininonemi gittikce artmaktadır. Her ne kadar orijinal parcakullanımının ve urun kalitesinin, aracın yasam boyu urunmaliyetinde sagladıgı yararların payı son kullanıcılartarafından bilinse de, ozellikle Turkiye gibi gelismekteolan ulkelerde, fiyat musterinin tercihinde en onemli etk-endir. MAN, uyguladıgı yeni fiyatlandırma stratejisiile kaliteli hizmeti de uygun fiyata musterilerine sun-abilmeyi amaclamakta ve boylelikle rekabette bir adımoteye gecmeyi hedeflemektedir. 200.000’in uzerinde farklımalzemenin bulundugu yedek parca katalogu, hem tummalzemeler icin fiyatlandırmanın yonetilmesini hem derekabetci fiyatlar sunulmasını zorlastırmaktadır. MANKamyon ve Otobus Tic. A.S.(MAN TR) Yedek ParcaBolumu, 2014 yılının nisan ve kasım aylarında iki fazolarak devreye aldıgı yeni yedek parca fiyatlandırmastratejisinde, maliyet bazlı fiyatlandırmadan, rekabetcifiyat konumlandırmaya gecmistir. MAN Merkez ileyapılan ortak calısmalar ve modellemeler neticesinde,pazar kosullarına en uygun yedek parca fiyatlandırmastratejisi gelistirilmistir. Yapılan modellemelerde, yetk-ili servis iskontoları, yedek parca tedarik zinciri karlılıgı,yedek parca pazar payı, musteri liste fiyatları ve fiyat en-deksi gibi parametreler ile duyarlılık analizleri yapılarakcesitli senaryolar yaratılmıs ve sistemin butunune ait gelir-leri en coklayan degerler bulunmaya calısılmıstır.

4. Investigation Of New Facility Location ForElvan GidaTutku Dincer (Istanbul Kultur Universitesi)

Aydan OzkanMuge TuncerBuse InceFeyzanur Bayramoglu

101 / 128


Gozde OzgurFadime Uney-Yuksektepe (Istanbul Kultur Universitesi)

Elvan Gıda, established in 1952 as a small candy shop inIstanbul, started to manufacture sweet and chocolate tomeet high-quality confectionery demand with affordableprices. Elvan has seven different production facilities;five of them is located in Istanbul, one is in Sakaryaand the other one is in Eskisehir. Currently, the com-pany is dealing with the problem of gathering all facilitiesin a single facility to eliminate fixed operating costs ofeach while covering desired increased capacity. In thisstudy, an analytical approach will be proposed to solvethe facility location problem of the company. First ofall, the necessary data about distribution channels of fin-ished goods, transportability, the capacity of current andplanned facilities, desired optimal distance to Ambarlıharbor and planned budget will be collected. Accordingto determined criteria, candidate ten locations will beevaluated by using the Analytical Hierarchical Process(AHP) methodology and five promising potential alterna-tives will be selected by considering the executive boards’evaluations. As a next step, a mathematical model will bedeveloped to decide the least cost location alternative byconsidering both inbound and outbound transportationcosts. Consequently, the optimal facility location with anaggregate layout plan will be proposed to ELVAN com-pany.

5. Turkiye, Avrupa Birligi Uye Ve AdayUlkelerinin Ruh Saglıgı Hizmetleri VePsikiyatri Hastanelerinin EtkinliklerininVeri Zarflama Analizi Ile Degerlendirilmesi

Gokcen Bayram (Marmara Universitesi)

Ruh saglıgı ve hastalıkları, insanların yasam kalitesinietkilemekle birlikte bu hastalıkların dogrudan ve dolaylıolarak ekonomik maliyetleri de yuksektir. Ulkelerinulusal hastalık yuku icindeki paylarının artması ileruh saglıgı ve hastalıkları icin ayrılan saglık harca-malarının yukselmesi ve hayat kalitesinin dusmesindenkaynaklanan isgucu kaybı bu hastalıkların neden oldugufazladan maliyetler olarak sıralanabilir. Veri ZarflamaAnalizi (VZA), parametrik olmayan bir etkinlik olcumyontemidir. VZA’nın diger etkinlik olcum yontemlerindenfarkı daha gercekci ve dogru sonuclar ortaya cıkarıyor ol-masıdır. Saglık sektorundeki etkinlik olcumu uzerineyapılan calısmalar degerlendirildiginde, VZA uzerine pekcok calısmanın yapıldıgı gorulmektedir. Etkinlik olcumutum saglık hizmetlerinde ve tum hastanelerde oldugugibi ruh saglıgı hizmetleri ve psikiyatri (ruh saglıgı vehastalıkları) hastaneleri icin de cok onemli olmasınaragmen yapılan literatur arastırması sonucunda ruhsaglıgı hizmetleri ve psikiyatri hastanelerinin etkinliginiolcmek uzere VZA ile yapılmıs calısmaların literaturde yokdenecek kadar az oldugu gorulmektedir. Bu calısmadaanaliz icin VZA teknigi uygulanmıs, kapsamlı bir lit-eratur arastırması yapılmıs, girdi ve cıktı degiskenleri be-lirlenmistir. Bu calısmada girdi degiskeni olarak calısmaevrenini olusturan ulkelerin psikiyatri hastaneleri yataksayısı ve psikiyatrist sayısı belirlenmistir. Cıktı degiskeniolarak yatarak tedavi goren hastaların hastanede orta-lama kalıs suresi, yatak devir oranları ile ruh saglıgı vehastalıklarının neden oldugu olum oranları alınmıstır.Hizmet sektoru ve hastane yonetiminde karar vericileringirdiler uzerindeki kontrolunun daha fazla olmasındandolayı bu alanlarda yapılmıs olan calısmalarda genelolarak girdi yonelimli VZA modeli tercih edilmistir. Bucalısmada, ulkelerin ruh saglıgı hizmetleri ve psikiyatrihastanelerinin etkinliklerinin degerlendirilmesinde modelolarak girdiye yonelik Charnes Cooper Rhodes (CCR)modeli secilmistir. VZA ile Avrupa Birligi uyesi ve adayulkelerin ruh saglıgı hizmetleri ve psikiyatri hastanelerialanındaki etkinlikleri degerlendirilmis, analiz sonucundadikkat edilmesi gereken noktalar, yapılabilecek yenilik-ler ve iyilestirmeler tartısılmıs, ulkemiz ve etkin olmayanulkeler icin etkin olma kosulları arastırılmıstır.

CU01

Cuma 09:00 - 10:45 SALON 6


Oturum Baskanı : Alp Ertem

1. Insani Yardım Lojistigi Icin Konteyner De-posu Tasarımı

Alp Ertem (Cankaya Universitesi)

Aysenur Sahin-Arslan

Afetler sonrasında eldeki malzemelerin hızlı bir sekildeafet yerine sevk edilmesi hayat kurtarıcıdır. Depolardakiellecleme operasyonu zaman kaybettirmektedir. Boylesizaman kayıplarının onlenmesi afet yerine daha etkinbir mudahalenin yapılmasına olanak saglayacaktır. Bucalısmanın amacı uluslararası tasımacılıkta sıklıkla kul-lanılan 40ft uzunlugundaki celik yuk konteynerlerinininsani yardım lojistiginde nasıl ve hangi maliyetlerle birdepolama aracı olarak kullanılabilecegini arastırmaktır.Bu baglamda (i) geleneksel raflı bir depo ile olası bir(ii) konteyner deposu alternatifinin depo tasarımları vemaliyetleri karsılastırılmıstır. Konteynerlerin stoklanmasıicin bir optimum depo tasarımı onerilmistir. Calısmasonucunda aynı sayıdaki afet malzemesini konteynerdedepolamanın, geleneksel raflı depolara gore daha etkin birhacim kullanım yuzdesine sahip oldugu anlasılmıstır. Buiki alternatifin kiralama ve satın alma maliyetleri SimdikiDeger Analizi ile karsılastırılmıstır. Konteyner kiralamaseceneginin arazi maliyeti hesaba katıldıgında maliyetetkin olmadıgı sonucuna ulasılmıstır. Depo kiralama ilkyatırım maliyeti acısından en az maliyete sahiptir an-cak ısıklandırma, havalandırma, paletlerin elleclenmesive bakım gibi operasyonel maliyetleri de dikkate almakgereklidir. Ayrıca, konteyner deposu tasarımındaki enonemli avantaj afetlere hızlı ve zamanında mudahaleedilmesidir. Konteyner deposu tasarımı ulusal seviyededunyada ilk kez Turkiye’de uygulanmıstır. T.C. IcisleriBakanlıgı Afet ve Acil Durum Yonetimi Baskanlıgı(AFAD) Turkiye capında 27 noktada faaliyete gecirdigilojistik depolarda cadır, battaniye, yatak gibi acil durum-larda en cok ihtiyac duyulacak malzemeleri yuk konteyn-erlerinde depolamaktadır.

2. Turkiye’Deki Suriyeli Multecilere ParasalYardımların Lojistik Planlaması: Bir Cok-Amaclı Yerlestirme Ve Yonlendirme Mod-eli

Ramez Kian (Nottingham Trent University)

Sibel SalmanBahar Y. KaraGunes ErdoganSander De LeeuwEhsan SabetMuhittin Demir

Bu calısmada Surıyelı multecilere ilgili Insani YardımLojistigi problemini inceliyoruz. Son yıllarda devameden Suriyedeki ic savas miliyonlarca insanın yerındenetmesine neden olmstur. Afet sonrsı gıda, esya vebarınak gibi acıl yardımların yanısırasında, ozellikle sonyıllarda gundeme gelen, parasal destekler de krize maruzkalan kisilerin orta ve uzun vadeli yasam standartlarını

102 / 128


yukseltmek icin onemli rol alıyor. Prasal yardımlarındagatım ile ilgili arastırmamızda bir kısıtlı planlamaufkunda, en az lojisttik butcesi ile ve en fazla yararlanıcıkisilere ulasılabilmek hedefiyle bir kac duzeyli iletisimagı onerilmistir. Bu ag tek bir kayıt merkezi, gececitesisler, seyyar tesis ve aractan olusmaktadır. Prob-lemın yerlestirme ve yonlendirme kararlarını matem-atiksel olarak ifade etmek icin bir cok-amaclı dogrusal-programlama model onerilmistir. Ayrıca etkili cozumlerelde etmeyek icin bir asamalı cok-amaclı optimizasyonyaklasımı onerilmistir. Parametre olarak tesis ve uygu-lama gun sayıları, yoneticinın bakıs acısından farklısenaryolar yaratıyor. Modelimizi ornek olarak Turkiyenınguney dogsundakı Kilis iline ait olan ilceler bazındayerlesim dagatımı ve mesafeleri gibi gercek datalaruzerinde calıstırdık. Resmi istatistiklere gore bu ildeSuriyeli multecilerin nufusu yerli kisileri gecmistir veTurkiye Kızılay yonetmeligile parasal yardımlar dahada onem kazanmıstır. Dolayısı ile para dagıtımının kayıtasamasını, degisik kapasiteler ve senaryolara pilot olarakilk Kilis icin sayısal analiz ettik ve bulduklarımızı bukonusmada sunuyoruz.

3. Afet Sonrası Donemde BagıslarınCadırkentlere Adil Dagıtımı

Zehra Donmez (Bilkent Universitesi)

Bahar Y. KaraOzlem Karsu

Gunumuzde dunya, bircok dogal/yapay afetten etkilen-mektedir. Afet yonetim sureci; afet oncesi (hazırlık)ve afet sonrası (mudahale, iyilestirme ve yenideninsa etme) donemlerinden olusur. Bagıs yonetimi iseafet yonetiminin onemli bir kısmını olusturmaktadır.Bagısların toplanması, depolanması ve dagıtılmasısurecleri iyi yonetilmedigi takdirde afet yonetim surecindeaksamalar meydana gelebilir. Afet sonrası donemdeafetzedelerin barınma ve temel ihtiyaclarının ivediliklekarsılanması gerekmektedir. Cadırkentler, afet sonrasıdonemde afetzedelere gecici konaklama saglamak icinkurulur. Afet sonrası donemde, bagıslar dagıtım merke-zlerinde toplanır ve buradan cadırkentlere dagıtılarakafetzedelerin bu donemdeki ihtiyacları karsılanır. Busurecte amac, cadırkentlerin ihtiyaclarını olabildigincecabuk ulastırırken adil bir dagıtım sureci saglamaktır.Afet yonetimi surecinde cadırkentler (ve/veya bireyler)arasında esitlikci bir yaklasım benimsemek ve buyaklasımı dogru bir olcutle denetlemek oldukca onemlidir.Bu calısmada ise afet sonrası donemde bagısların adildagıtımı problemi ele alınmaktadır. Ilk asamada gunlukarz ve talep bilgilerinin verilmis oldugu varsayılaraktur sayısını, karsılanamayan talep (yokluk) miktarındakiadilligi ve envanter miktarını goz onune alan ve verilen birplanlama donemi icin (ornegin afet sonrasındaki ilk hafta)dagıtımı belirleyen bir matematiksel model olusturulmusve on sonuclar incelenmistir. Bu ilk modelde arz bil-gisinin onceden verilmis oldugu varsayılmaktadır ancakgunluk arz miktarı, bagıslara baglı oldugu icin belirsizlikgosterecektir. Calısmanın ilerleyen asamalarında arzınrassal oldugu durumlar incelenecektir.

4. Insansız Hava Araclarıyla Afet SonrasıTıbbi Malzeme GonderimiMert Cetin (Bilkent Universitesi)

Okan DukkancıBahar Y. KaraAfet yonetiminin mudahale safhasında gerekli acil tıbbimalzemelerin felaket alanlarına ulastırılması yaralılarınetkili bir sekilde tedavi edilebilmesi icin hayati onemtasımaktadır. Fakat cogu zaman dogal afetler son-rası karayolu ve demiryolu gibi geleneksel ulasımyontemlerinde meydana gelen aksaklıklar nedeniyle tıbbimalzemelerin ulastırılması gecikmektedir. Ozellikle kanve plazma gibi yerine konacak secenek bulunmayan ancaktravma hastalarının tedavisinde hayati onem tasıyan tıbbimalzemelerin afet sonrasında hastanelerde mevcut olması

oldukca onemlidir. Bu nedenle tıbbi malzemelerin kısasurede afet bolgelerine ulastırılması icin yeni yontemleringelistirilmesine ihtiyac duyulmaktadır. Oldukca yenilikcibir kan ulastırılması ornegi kucuk bir Afrika ulkesi olanRuanda’da kullanılmaktadır. Ulkede asfaltlı yollar, tumyolların yalnızca %14’unu olusturmaktadır ve ulke yılın 7ayı yogun yagıs aldıgından bu yolları kullanarak bolgeselhastanelere tedarik saglamak genellikle mumkun olma-maktadır (Bloomberg, 2018). Bu nedenle kan urunleriinsansız hava aracları tarafından bolgesel hastanelereulastırılmaktadır. Hastanelerden talep geldikten hemensonra havalanan insansız hava aracları tıbbi malzemeleriparasut yardımıyla bıraktıktan sonra merkezi baglantıtesisine geri donmektedir. Diger ulkelerde de benzerbir sekilde afet sonrasında acil tıbbi malzemelerin (kan,plazma, sırınga, ilac, ası gibi) tedarigini saglayabilecekmerkezi baglantı tesisleri kurulabilir. Bu calısmanın amacıafet sonrasında geleneksel yollar kullanılamadıgındagerekli acil tıbbi malzemelerin toplanma noktalarına enkısa sure icerisinde ulastırılmasını saglamak icin bir modelgelistirmektir. Insansız hava araclarının kullanıldıgı buagda aracların menzilleri gibi teknik kısıtlar goz onundebulundurulmustur. Bu surecte belirli sayıda insansız havaaracı kullanılarak en kısa surede tum acil malzemelerinulastırılması icin potansiyel havalanma merkezlerindenhangilerinin kullanılması gerektigine, hangi havalanmamerkezinden kalkan insansız hava aracının hangi toplanmaalanındaki afetzedelere yardım gonderecegine ve her birteslimat icin insansız hava aracının hangi hızla gitmesigerektigine karar verilmektedir. Gelistirilen modellerIstanbul Kartal bolgesinde bulunan depo, potansiyelhavalanma merkezleri ve afet durumda toplanma merke-zleri olarak konumlarını barındıran veri seti uzerinden(Kılcı vd. 2015) olusturulan degisik senaryolarla de-nenmistir. Modelin ayrıntıları, ulasılan sonuclar ve farklısenaryo analizleri sunum sırasında paylasılacaktır.

5. Sosyal Yardımlardan FaydalanabilmeKriter Agırlıklarının Bulanık DematelYontemi Ile BelirlenmesiBurcu Oralhan (Nuh Naci Yazgan Universitesi)

Sosyal yardımlardan faydalanmak insanların temelhakkı olup, yardıma muhtac bireylere yapılan destek-leri icermektedir. Kendinin ve bakmakla yukumlu oldugukisilerin ihtiyaclarını karsılayacak duzeyde gecindirmeolanagı olmayan bireyleri, kontrolu devlet tarafındanyapılan ve bireylerin gecimini saglayacak hale getirmekamacıyla ayni ve nakdi nitelikteki gecici veya sureklikarsılıksız yardım yapmak sosyal devlet anlayısının birparcasıdır. Turkiye’de sosyal yardım faaliyetlerinin be-lirlenmesini ve dagıtımını ustlenen kurumlardan biri deSosyal Yardımlasma ve Dayanısma Vakıflarıdır (SYDV).Sosyal yardım yararlanıcılarının belirlenmesinin temelamacı egitim, saglık ve beslenme gibi insani gereksin-imlerine ulasamayan yoksul kimseleri tespit etmektir.Ihtiyac sahiplerinin belirlenmesine yonelik kriterlerintespit edilmesi ve ihtiyac sahiplerine sosyal yardımlarındagıtılması bir cok kriterli karar verme problemi olarakkarsımıza cıkmaktadır. Kayseri ilinde calısan SYDV uz-manları ile yapılan gorusmeler neticesinde ihtiyac sahip-lerinin tespit edilmesine yonelik on kriter belirlenmistir.Bunlar; medeni durum, yas, bakmakla yukumlu oldugubirey sayısı, ailede ogrenci sayısı, saglık durumu, gelirdurumu, gayrimenkul sahipligi, arac sahipligi, tarımarazisi sahipligi, baska kurum yardımlarından faydalanmakriterlerinden olusmaktadır. Bu calısmada, ihtiyac sahip-lerinin tespit edilmesine yonelik kriterlerin agırlıklarınınbelirlenmesinde, karar almadaki belirsizligin ustesindengelebilmek ve insan yargılarının da sayısal degerlerledegerlendirilebilmesi amacına yonelik cok kriterli kararverme tekniklerinden Bulanık DEMATEL ( DecisionMaking Trial And Evaluation Laboratory) yontemindenfaydalanılmıstır. Literaturde yer alan calısmalar ince-lendiginde sosyal yardımlardan faydalanabilme kriter-lerinin belirlenmesine yonelik calısmaya rastlanmamıstır.Bu nedenle onerilen yontem ve bulguların literatureonemli bir katkı olusturabilecegi dusunulmektedir. Ayrıcabu calısma SYDV uzmanlarının tecrubelerine dayanılarak

103 / 128


hazırlandıgından dolayı ihtiyac sahipleri belirlenirkendegerlendirilecek kriterlerin ve kriter agırlıklarının be-lirlenmis olması, verilecek kararlarda acıklanabilirlik veseffaflık acısından onemli avantajlar saglayacaktır.

CU01

Cuma 09:00 - 10:45 SALON 7

Saglık Sistemleri

Oturum Baskanı : Murat Caner TESTIK

1. Hacimsel Yogunluk Ayarlı Ark Sagaltımı(Vmat) Planlaması Problemi Icin BirSutun Turetme Sezgiseli

Pınar Dursun (Bogazici Universitesi)

Z. Caner TaskınI. Kuban Altınel

Bu calısmada, dıssal radyasyon sagaltımında kullanılanve yakın zamanda gelistirilen bir yaklasım olan hacim-sel yogunluk ayarlı ark sagaltımı icin klinik olarakkabul edilebilir sagaltım planları ureten etkili birhesaplama yontemi gelistirildi. Bu teknikte radyasyongonderimi, dogrusal hızlandırıcı kızagı hasta etrafındadonerken kesintisiz olabilmekte ve dogrusal hızlandırıcınınkafasında yer alan cok yapraklı yonlendirici sayesinderadyasyon ısını bicimlendirilebilmektedir. Bunun sonu-cunda sagaltım suresi kısa olan planlar elde edilmek-tedir. Ayrıca planların doz dagılımları yuksek uygun-luktadır. Ancak, radyasyon gonderimindeki bu sureklilik,ardısık kontrol noktalarındaki cok yapraklı yonlendiricininolusturdugu acıklıkları birbirine bagımlı yapar. Bunedenle sagaltım planlaması zorlasır. Onerilen sutunturetme sezgiseli, sagaltım planının toplam radyasyonmiktarını en aza indiren ve doz-hacim gereksinimleriniCVaR (kosullu risk altında deger) kısıtları aracılıgıyla gozonune alan bir karısık-tamsayılı dogrusal programlamagosterimine dayanmaktadır. Ilk asamada ana problemicin bir sagaltım arkı olusturulur ve CVaR kısıtlarınınsag yanları bir olurlu sagaltım planını kolayca bulacakbicimde uyarlanır. Ikinci asamadaysa, bu ilk cozum sutunturetme ile iyilestirilir. Bu surec sonunda uygulanabileceknitelikteki planlar planlayıcı etkilesimine gereksinilmedenelde edilir. Gercek prostat kanser verisini kullanarak busezgizel ile uretilen planlar, bir ticari sagaltım planlamadizgesince elde edilen planlarla karsılastırıldı. Sonuclar,olusturulan planların sagaltımın recete kısıtlamalarınısagladıgını ve ortalama olarak % 22 daha az monitorbirim radyasyon gerektirdigini gostermektedir.

2. Evde Bakım Hızmetlerınde RotalamaVe Cızelgeleme Uygulamaları: LıteraturArastırması

Selami Somar (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Yeliz Buruk Sahin

Evde bakım hizmetleri, saglık kuruluslarına giderek tedavigorme imkanı bulamayan hastalar icin son derece onemlibir imkan saglamaktadır. Yaslanan populasyondakive hastalıklardaki artıs ile ozellikle medikal teknolo-jilerdeki gelismeler dogrultusunda, bu hizmete yoneliktalepler hızlı bir sekilde artıs gostermis ve konununonemi artırmıstır. Bu noktada, verilecek hizmetin etkin

sekilde planlanmasında onemli bir karar noktası uy-gun saglık personelinin dogru bir gorev dagılımı ilebu hizmeti yerine getirebilmesi olacaktır. Saglık ku-rulusları, tedavi edilmek istenen hastanın ihtiyacına baglıolarak gerekli techizat ve ekipmanları bizzat hastanınevine tasımaktadır. Bu sebeple kurumlar, farklı hastataleplerini karsılayabilmek adına, farklı turdeki tasımaaraclarını kendi bunyelerinde bulundurmaktadır. Bubilgiler dogrultusunda bakıldıgında; hangi saglık per-sonelinin, hangi turdeki tasıma aracı ile hangi hastayıhangi anda ziyaret ederek tedavi edecegi, saglık hizme-tinin kalitesi, hasta memnuniyeti ve ortaya cıkan tumsaglık hizmeti maliyetleri, incelenmesi ve degerlendirilmesikayda deger konulardır. Bunun yanı sıra, saglık hizmetiverilecek zaman dilimi, hasta tercihleri, saglık per-sonelinin uzmanlık duzeyi, personelin is yuku, hizmetduzeyinin kalitesi gibi konular da atama, rotalama vecizelgeleme kararlarında goz onunde bulundurulmasıgereken onemli etkenlerdir. Problemin onemi sebebiyleozellikle son yıllarda bu konuda yapılan calısmalardaciddi bir artıs gozlemlenmistir. Gelecek calısmalara temelolusturmak adına 2014-2019 yılları arasında yayınlanancalısmalar; ele alınan amaclar, cozum yontemleri ve uygu-lama sonucları bakımından ele alınmıs olup EndustriMuhendisligi ve Yoneylem Arastırması teknikleri ilecozulebilirlikleri degerlendirilmistir.

3. Kan Merkezlerinde Stok Kontrolu IcinSonlu Ve Sonsuz Planlama Donemi Mod-elleri

Banu Yuksel Ozkaya (Hacettepe Universitesi)

Murat Caner TestikKan ve kan bilesenleri saglık birimlerinde surekli olarakbulundurulması gereken urunlerden sayılmaktadır. Buurunler, gelis zamanları yuksek degiskenlik ve belir-sizlik iceren gonullu ve/veya yonlendirmeli bagıslarile tedarik edilmektedir. Stoga girdikten sonra kul-lanılmadıkları takdirde kısa zaman icinde bozulanyapıları, kan urunlerinin tedariklerinin cok dikkatli birsekilde kontrolunu ve yonetimini gerektirmektedir. Buamaca yonelik olarak, ozellikle bagısların degiskenliginive belirsizligini azaltmak icin etkin yaklasımların kul-lanılması zorunlu hale gelmektedir. Bu calısma kap-samında, kan merkezlerinde stokta bulunan farklıyaslardaki kan urunleri ile gonullu bagısların sayılarıdikkate alınarak hedef stok duzeyi politikası cercevesindecagrılacak yonlendirmeli bagıscı sayılarının belirlen-mesi amaclanmaktadır. Amac fonksiyonunun plan-lama donemi boyunca urunlerin indirimli bozulmamaliyetleri ile stokta tutma maliyetlerinin minimizasy-onu oldugu calısmada problem olasılıksal dinamik pro-gramlama ile modellenmistir. Olusturulan model ileoptimal hedef stok duzeylerinin bulunması saglanarakcagrılacak optimal yonlendirmeli bagıscı sayılarınınbelirlenmesi hedeflenmistir. Olusturulan model ilesonlu planlama doneminde talebin mevsimselligi dedikkate alınabildigi icin zamana baglı optimal hedefstok seviyelerinin bulunması saglanmıs; sonsuz plan-lama donemi icin gelistirilen Markov Karar Surecindeduragan talep dagılımı ile uzun vadede iyi perfor-mans gosteren hedef stok duzeyleri elde edilmistir.Onerilen hedef stok politikaları ile kan merkezlerinintemel tedarik kaynagı olan yonlendirmeli donorlerinihtiyac dogrultusunda gelmeleri saglanarak mevcut uygu-lamalarda gozlemlenmis olan yuksek degiskenlik ve be-lirsizligin azaltıldıgı gosterilmistir. Ayrıca, hastalaranakledilen kan urunlerinin ortalama yası ve ortalamastok yası gibi performans olcutleri icin karsılastırmalaryapılmıstır.

4. Saglık Sistemlerinde Karma DagılımlarınKullanımıMelik Koyuncu (Cukurova Universitesi)

Saglık sistemleri dogası geregi belirsizligin en fazla oldugusistemlerden bir tanesidir. Ornegin bir hastanenin po-likliniklerine gelen hasta sayısı gunun degisik saatlerinegore farklı olabilir veya bir hastanın belli bir serviste

104 / 128


yatıs suresi, hastanın yasına, cinsiyetine ve saglık du-rumuna gore farklılık gosterebilir. Hasta gelis sayısı,hasta yatıs sureleri gibi parametreleri tahmin etmek icinkullanılan yontemler istatistiksel yontemler, talep tah-min yontemleri, makine ogrenmesi gibi baslıklar altındatoplanabilir. Istatistiksel yontemler genellikle bu parame-treleri tahmin etmek icin belirli bir zaman dilimindetoplanan verilerin teorik bir istatistiksel dagılıma uyupuymadıgını test eder. Ancak belirsizligin fazla oldugudurumlarda bu parametreleri saf bir teorik dagılımla tem-sil etmek iyi sonuc vermeyebilir. Bu calısmada, saglıkverilerinin saf bir istatistik dagılımla temsil edilmesininmumkun olmadıgı durumlarda, karma dagılımlarla mod-ellenmesi ele alınmıstır. Karma dagılımlar, birden fazladagılımın birlesmesiyle olusurlar. Bu dagılımlar farklıparametrelere sahip normal dagılımların birlesimi ola-bilecegi gibi, farklı parametrelere sahip birden fazla digerdagılımların birlesimi de olabilir. Ornegin iki tane gammadagılımının karması gibi. Yapılan bu calısmada , saglıkverilerinde , veri setine baglı olarak karma dagılımlarınkullanılmasının, belirsizlikleri, diger yontemlere gore dahaiyi modelledigi ortalama mutlak sapma hata yuzdesive istatistiksel testlerle belirlenmistir. Bu tahminlerinozellikle simulasyon modellerinde girdi olarak kullanılmasısaglık sistemlerinin daha gercekci analiz edilmesine imkansaglayacaktır

Cuma 13:45 - 15:00

CU02

Cuma 13:45 - 15:00 SALON 1

Performans Yonetimi

Oturum Baskanı : Ergun Eraslan

1. Turkiye’De Isgucu Verimlilik FarklarınınBolgesel Duzeyde Ayrıstırılması

Dursun Balkan (T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlıgı)

Calısmada temel olarak, Turkiye’de bolgesel duzeydeisgucu verimlilik farklarının, bolgesel verimlilikdegisiminden mi yoksa, bolgenin yapısal isgucudegisikliklerinden mi kaynaklandıgının arastırılmasınaodaklanılmıstır. Bu kapsamda, yıllar itibariyle isgucuverimlilik buyumesini, bolgesel verimlilik farkları vebolgesel yapısal degisim olarak iki parcaya ayırmaksuretiyle bir ayrıstırması yontemi kullanılmıstır. Bukapsamda, surdurulebilir bir ekonominin en temel di-namiklerinden olan isgucu verimliligini belirlemek icinciro degeri, cıktı degiskeni olarak; calısan sayısı isegirdi degiskeni olarak ele alınmıstır. Bu degiskenlerkullanılarak, 2009-2015 yılları arasındaki isgucu ver-imliligi gostergesi olan calısan kisi basına ciro hesa-planmıstır. Bolgeler, IBBS-2 (Istatistiki Bolge Birim-leri Sınıflandırması Duzey 2) duzeyinde 26 istatistikibolge birimi uzerinden degerlendirilmistir. Sonuc olarak,altı yıllık zaman dilimi icerisinde isgucu verimliliginindalgalı bir seyir izledigi, Turkiye genelinde bolgelerinyapısal isgucu degisiminin, verimlilik degisimlerindenbeklenildigi kadar yuksek duzeyde olmadıgı, bolgeselverimlilik farklarının daha baskın oldugu gorulmustur.Ayrıca, bolgesel verimlilik degisimindeki artıslar il-gili bolgede yer alan isletmelerin performansını ortayakoymakta iken, bolgesel kompozisyondaki degisiminise bolgesel kalkınma, yatırım ve tesvik politikalarınınbolgeye olan etkisini ortaya koymaktadır. Calısmanın

en guclu yanı ayrıstırma isleminin simdiye kadar yapılancalısmalardan farklı olarak bolgesel duzeyde yapılmıs ol-masıdır. Bu sayede Turkiye’deki isgucu verimliligininzaman icerisindeki degisimleri bolgesel duzeyde izlenerek,surekli bir ekonomik buyume icin gerekli olan politika vestratejilerin olusturulmasına katkı saglayacaktır.

2. Havayolu Isletmelerinin PerformansOlcumlerinin Ag Tabanlı Super EtkinlikAnalizi Ve Dengelenmis Skor Kart IleDegerlendirilmesi


Umut AydınFusun Ulengin

Gunumuzde havayolu isletmelerinin performanslarını kap-samlı ve dogru bir sekilde olcmeleri ve mevcut per-formanslarını iyilestirecek stratejik kararlar almalarıartan rekabet kosulları altında kritik hale gelmistir.Gecmiste havayolları cogunlukla finansal olcutlerledegerlendirilirken son zamanlarda havayolu isletmelerininetkinligini degerlendirmek, Cok Olcutlu Karar Vermeyontemlerinin uygulanmasını gerektiren, finansal ve fi-nansal olmayan stratejik olcutleri iceren, karmasık vecok boyutlu bir problem haline gelmistir. Bu calısmakapsamında, 45 havayolu isletmesinin performansı, AgTabanlı Super Etkinlik Analizi ile Dengelenmis SkortKart entegrasyonuna dayanan bir yontem onerilerekolculmustur. Onerilen yontem, havayolu isletmelerininperformansını, Dengelenmis Skor Kart’ın “Finans”,“Musteri, “Ic Surecler”, “Ogrenme ve Gelisme” boyutlarıaltında geleneksel VZA yonteminin ayrıstırma ve sıralamagucunu artıran Ag Tabanlı Super Etkinlik yontemi kulla-narak kapsamlı bir sekilde analiz etmektedir. DengelenmisSkor Kart’ın her bir boyutu altında etkinlik analizinigerceklestirirken hangi girdi ve cıktı degiskenlerinin kul-lanılması gerektigine yapılan kapsamlı literatur taramasısonucunda karar verilmistir. Calısma sonucunda, incele-nen her boyut altında etkin ve etkin olmayan havayollarıbelirlenecektir. Ayrıca sosyal ag analizinde sıklıkla kul-lanılan “ozdeger merkeziligi” kavramı kullanılarak, hangiboyut altında hangi havayollarının diger firmalara “rolmodel” oldugu ve yine her boyut altında elde edilen etkin-lik sıralaması bilgilerini iceren havayolları isletmelerininperformans haritası cıkarılmıstır. Calısma sonuclarınınhavayolu isletmelerinin strateji gelistirme ve kaynak plan-lama sureclerine ısık tutması ve isletmelerin yol hari-tasında onemli bir referans olması amaclanmaktadır.

3. Tuketici Odaklı Iky

Gurhan Uysal (Ondokuz Mayıs Universitesi)

Giris IKY literaturunde bireysel performans ve isletmeperformansı onemlidir. IKY bireysel performans aracılıgıile isletme performansını etkilemeyi hedeflemektedir.Personel Yonetimi’nden (PY) en onemli farkı budur.

IKY (insan kaynakları yonetimi) isletme ust yonetimi

ve hedefleri ile iliski halindedir. Tuketici odaklı IKYyaklasımında calısan ve performans onemlidir. Tuketici,calısandır ve IK’nın hizmetlerini satın almaktadır. IK’nınamacı calısanın bireysel performansı ve is performansıaracılıgı ile orgutsel performansa etki etmektir. Tuketiciodaklı IK’da ikinci konu calısan memnuniyetidir. Ucuncukonu, orgutsel sureclerde stratejik ortaklık ve strate-jik danısmanlık rolu oynanmasıdır. IK’nın hizmetlerinietkin sunması icin diger departmanlara IKY uygulamalarıhakkında danısmanlık yapması gerekmektedir. CalısanOdaklılık IKY orgutte destek fonksiyonu goren ve iccevreye yonelik bir fonksiyondur. IK’nın odak noktasıcalısandır. IK, calısanı gelistirmek ve bireysel perfor-mansını artırmak istemektedir. Cunku IKY’de, PY’denfarklı olarak bakıs acısı farklılıgı vardır. Calısan verimliligi

105 / 128


artırılması gereken bir kaynak olarak algılanmaktadır.PY ile IKY arasında en onemli fark insana bakıs acısıdır.IK’da insan (calısan) kaynak olarak gorulmektedir. Kay-nak taklit edilememekte ve farklılastırma saglamaktadır.Bu yonu ile entelektuel sermaye ve temel yetenektir. PYile IKY arasında iki onemli farklılık vardır: PY ozlukisleri ile ilgili kayıt yapmaktadır ve stratejik boyutu yok-tur. Hedef yetenekli personel ise almak ve ondan maksi-mum faydalanmaktır. IKY ise calısanın bireysel gelisimive performans iyilestirmeye odaklanmaktadır. IKY’deesas prensip verimliliktir. Calısan bir uretim faktoru iseverimliligi artırılmalıdır. IKY’nin PY’den ikinci farkıstratejik boyuttur. IK, ust yonetim ve isletme hede-fleri ile muhatap olmakta ve tepe yonetimde insan ser-mayesi ile ilgili kararları etkilemektedir. Bu yonu ile IKstratejik ortaktır. Hat yoneticilerine danısmanlık yap-ması boyutu ile de stratejik danısmandır. IK disiplinindecalısan ic musteridir. Tuketici odaklı IK yaklasımı bunoktada ortaya cıkmaktadır. IK, ic musterinin calısanmemnuniyetini artırmalıdır. Oysa calısanlar IK depart-manına ve ordan gelen haberlere karsı negatif tutumicindedir. Tuketici odaklı IK’da, IKY’nin iki rolu vardır:stratejik ortak olma ve stratejik danısmanlık yapma. Buiki rol aynı zamanda PY’den diger farklılıkları da nitele-mektedir. Ornegin, hat yoneticileri yıllık performansdegerleme uygulamaktadır. IK departmanı yol ve yontemkonusunda hat yoneticilerine danısmanlık yapmalıdır.Sonucları onemli olan performans degerlemeye gerekenilgi gosterilmemektedir. Yine amaclara gore yonetimuygulamasında, isletme hedefleri ile paralel bireysel hede-flerin belirlenmesi, faaliyet planlaması ve donem sonugozden gecirmede, IK danısman olabilir. Kariyer plan-lama yine IK’nin calısanlara sundugu onemli bir hizmetve uygulamadır. Calısan bir ic musteri olarak yedek-leme planı ve kariyer planı hizmetini satın almakta veperformans degerleme sonuclarından ucret, terfi, istencıkarma olarak etkilenmektedir. Sonuc Sonuc olarak,orgutte tum calısanlar IK hizmetlerini satın alan ve IKYuygulamalarından etkilenen bir ic musteridirler. IK buyonu ile bir destek fonksiyonu ve ic cevrede hizmet ver-mektedir. IK’da ic musteri, calısanlardır.

CU02

Cuma 13:45 - 15:00 SALON 2

Kalite Yonetimi

Oturum Baskanı : Pelin Toktas

1. Dagılımdan Bagımsız Kalite Kontrol Kart-larıNejla Turhan (Ankara Universitesi)

Sevgi Yurt Oncel (Kırıkkale Universitesi)

Istatistiksel surec kontrolunde kullanılan yontemlerdenbiri de Shewhart (1926) tarafından ortaya konulan kon-trol kartlarıdır. Geleneksel Shewhart kontrol kartlarıkalite degiskeninin dagılımının normal dagılıma sahipoldugu varsayımına dayandırılmıstır. Bircok durumdailgilenilen kalite degiskeninin gosterdigi dagılım carpıkbir dagılım olabilir. Carpık dagılıma sahip orneklemicin klasik Shewhart kontrol kartı kullanılırsa I. tiphata olasılıgının artmasına yol acmaktadır. Orneklembuyuklugunun arttırılması da zaman ve maliyet acısından

ekonomik olmamaktadır. Ayrıca bir fabrikada uretilenurunun incelenen degiskeninin dagılım bilgisi her za-man elimizde olmayabilir. Ozellikle kucuk orneklemhacmi ile calısıldıgında parametrik olmayan yontemlerone cıkmaktadır. Bu nedenle kontrol kartlarının cizimindeparametrik olmayan yontemler gunumuzde yaygın olarakkullanılmaktadır. Kontrol dısı bir sinyal alana kadargrafikte cizilen orneklerin sayısı bir rasgele degiskendirve calısma uzunlugu (run length) olarak adlandırılır.Calısma Uzunlugunun dagılımı, grafigin ozelliklerini in-celemek icin kulanılır. Bir rastgele degisken olan bucalısma uzunlugunun beklenen degeri, grafigin perfor-mansını olcmek icin cok sık olarak kullanılan OrtalamaCalısma Uzunlugu (OCU) ’dur. Surec kontrol altındaykenOCU’nun buyuk (uzun), surec kontrol dısındayken iseOCU’nun kucuk (kısa) olması ve varsa degisimin hızlıbir sekilde tespit edilmesi arzulanır. Surecte ince-lenen degiskenlerin dagılımı hangi dagılım olursa ol-sun, surec kontrol altındayken calısma uzunlugunundagılımı aynı kalıyorsa o zaman kontrol kartı dagılımdanbagımsızdır. Bu konu hakkında yapılan ilk calısmalarBakir ve Reynolds (1979) tarafından yapılmıstır. Dahasonraki yıllarda Chakraborti (2001), Balakrishnan, Tri-antafyllou ve Koutras (2009, 2010), Chakraborti, Vander Laan ve Bakir (2000), Janacekve Meikle (1997),Chakraborti, Van der Laan ve Van de Wiel (2004),Triantafyllou, (2018a).’nin parametrik olmayan kalitekontrol kartları hakkında onemli calısmaları bulunmak-tadır. Bu calısmada, herhangi bir dagılım varsayımınaihtiyac duyulmadan sıra istatistiklerine dayalı kalite kon-trol kartı limitlerinin olusturulması konusu ele alınmıstır.Dagılımdan bagımsız kontrol kartları, carpık ve/veyaagır kuyruklu dagılımlar icin dayanıklı (robust) biryontemdir. Ayrıca dagılımın konum parametresi icincizilecek kontrol kartı icin dagılımın varyansının bilin-mesine/tahmin edilmesine ihtiyac yoktur. Uygulamadabir simulasyon calısması yapılarak farklı orneklem hacim-leri icin olusturulan dagılımdan bagımsız kontrol limitlerielde edilmistir Arıca, hesaplanan kontrol limitlerinin iyi-lik olcutu olarak yanlıs alarm oranı (false alarm rate) veortalama calısma uzunlugu (average run length) hesapla-maları yapılmıstır

2. Bir Isletmede Depo Verimlilik Ve KaliteBazlı Performans Iyilestirilmesi Uzerine BirUygulamaGulsum Tekin Karagoz

Himmet Emre AktasGamze YetimlerNil Aras

Gunumuzde isletmeler kuresel rekabet ortamında faaliyet-lerini surdururken, maliyetlerini en aza dusurme ve za-man tasarrufu saglamanın onemli yollarından biri depoyonetiminin iyi bir sekilde yapılmasından gecmektedir.Depo yonetimi, depolama sureclerinde soz konusuolan problemlerin ortadan kaldırılması ve depolamaoperasyonlarının yuksek verimlilikle gerceklestirilmesiicin gereksinim duyulan planlı, organize ve sistem-atik bir yapıdır. Isletmelerin verimlilik artısı vesurdurulebilir karlılıgını saglayabilmesi icin depo yonetimipolitikalarının dogru bir sekilde yapılması cok onemlidir.Bir isletmenin tam zamanlı malzeme yonetim sistem-ini benimseyerek mevcut malzeme yonetim sisteminyeniden yapılandırılması sonucu olusan yeni sistemindegerlendirilmesi ve kıyaslanması amacıyla depo perfor-mans olcumu yapılır. Depo performans olcum surecinebaslamadan once, isletme depo yonetimine uygun perfor-mans olcutlerinin belirlemesi gereklidir. Bu calısmadada sınırlı bir alanda ve depo kosullarının icinde bu-lundugu kısıtlar altında gerceklestirilen depo kurulumcalısmasından sonra performans olcumu yapılmıstır.Isletmenin hedefleri dogrultusunda kritik depolama per-formans olcutlerinin verimlilik ve kalite bazlı perfor-mans olcutleri oldugu belirlenmistir. Bu calısmada,bir isletmenin malzeme depolama sistemi gozlemlenerek,

106 / 128


mevcut depolama alanı icerisinde ana ve yardımcı sarfmalzemeler sınıflandırılarak yeni bir depolama sistem-ine gecilmektedir. Calısma sonucunda yeni depolamasistemi ile depolama yogunlugunda, konum kullanımoranında, yerlestirme dogrulugunda, siparis toplamadogrulugunda ve sevkiyat dogrulugunda iyilestirmesaglandıgı gorulmektedir. Bir sonraki asamada yeni de-polama sistemi icin yapılan yatırımın geri donus oranıve iyilestirmelerin maliyete olan katkısı hesaplanarak fi-nansal bazlı degerlendirmeler uzerinde durulmaktadır.

3. Weibull Ve Pareto Dagılımları Icin Ke-silmis Yasam Testine Dayalı Tek Katlı,Grup Ve Iki Katlı Kabul Ornekleme Plan-larıCanan Hamurkaroglu

Ayten Yigiter (Hacettepe Universitesi)

Yasemin GencturkBir partiden rasgele secilen orneklemin muayenesinedayalı olarak partinin kabulune ya da reddine karar ver-ildigi bir surec olan kabul ornekleme planları onemliistatistiksel kalite kontrol araclarından biridir. Kabulornekleme planları tek katlı, cift katlı, cok katlı ya daardısık planlar olabilir. Tek katlı kabul ornekleme planı,uygulanmasının basitligi nedeniyle tercih edilse de ciftkatlı kabul ornekleme planları diger planlara gore hemdaha ekonomik hem de psikolojik guveni yuksek olan plan-lardır. Bazı urunler icin urunun yasam suresi/kullanımomru onemli bir kalite karakteristigi olabilir. Bu du-rumda, urunlerin kalite kontrol yeterliligi yasam testinedayalı uygun bir kabul orneklem planı ile test edilebilir.Maliyet ve zamanın kısıtlı olması nedeniyle, tum urunlerinbasarısızlık zamanları gozlenene kadar denemeye devamedilmesi mumkun olmayabilir. Bu nedenle bir sansurlemeduzeni ile birlikte kesilmis yasam testine dayalı kabulornekleme planı uygulanır. Yasam testinde, zamansansurleme (Tip-I), urun sansurleme (Tip-II) ve hibridsansurleme kullanılan sansur duzenlerinden bazılarıdır.Test suresinin sınırlı oldugu ve test icin kaynakların azoldugu durumlarda, bu tip sansurleme duzenlerini dikkatealan kabul ornekleme planlarının kullanılması uygundur.Ote yandan yine maliyet ve zaman tasarrufu nedeniyle, birkabul ornekleme planında en uygun (optimal) orneklembuyuklugunun ve en uygun kabul sayısının belirlenmesionemlidir. Bu calısmada, Weibull ve Pareto dagılımlarıicin Tip-I sansurleme duzeni altında kesilmis yasam test-lerine dayalı tek katlı, grup ve cift katlı kabul orneklemeplanları incelenmis; belirlenen plan parametreleri icinen uygun orneklem buyuklukleri ve kabul sayıları eldeedilmistir.

CU02

Cuma 13:45 - 15:00 SALON 3

Uretim Yonetimi

Oturum Baskanı : Kadir Ertogral

1. Ara Stok Alanı Olan Esnek RobotikHucrelerde Petri Aglarının KullanılmasıAysegul Sahin (Hacettepe Universitesi)


Reza Vatankhah Barenji

Firmalar arasındaki rekabet giderek artarken urunlerinuretim suresinin kısalması ve cesitliligin artması daha

da onemli hale gelmistir. Fabrikalar, artan cesitliliktekimusteri taleplerini en kısa surede karsılayabilmek icinesnek uretim sistemlerinden yararlanarak verimlilik veuretkenligi artırma amacındadırlar. Endustri 4.0 ile bir-likte esnek ve uretken sistemler daha da onem kazanmıstır.Esnek robotik hucre (FRC), bir urunun tum islemlerinintek bir makine tarafından yapıldıgı, sistemdeki robotungiris stokundan aldıgı malzemeleri makinelere yukledigive biten urunleri makinelerden alarak cıkıs stokunabıraktıgı esnek uretim sistemidir. Bu hucrelerde, robo-tun sahip oldugu tutucu sayısı ve ara stoklama alan-larının sayısı ve yeri, sistemin uretkenligini etkileyenonemli unsurlardandır. Esnek uretim sistemlerinin mod-ellenmesinde matematiksel modeller kullanılarak en iyicozumlere teorik olarak ulasılabilir. Ancak, bu teorikmodeller gercek hayatta bir cozum vermeyebilir, uygu-lanamayabilir, kilitlenme problemi yasanmasına ne-den olabilir. Bu nedenle sistemi bir de grafiksel dilletanımlayarak kurulan matematiksel modelin gercek hay-atta kullanılabilirliginin kontrolu icin petri aglarındanyararlanılabilir. Petri agları, sistemdeki bilgi, malzeme,vb. akısını gosteren, yerlesim ve gecis dugumlerindenolusan grafiksel ozetlerdir; sistemdeki tıkanan nokta-ların kesfini ve verimliligin analizini kolaylastırır. Bucalısmada, iki makine ve bir robottan olusan bir esnekrobotik hucrede, birinde ara stok alanı olan digerinde ol-mayan iki sistemin surec odaklı petri agları kullanılarakmodellemesi yapılmıstır. Verilen senaryo bilgileri ile ikimodel karsılastırılmıs ve sonuclar incelenmistir.

2. Oztiryakiler’De Dıs Kaynaklı RisklerinUretim Planına Etkilerinin Analizi

Esra Ilbay (Istanbul Kultur Universitesi)

Berk Bilgin (Istanbul Kultur Universitesi)

Nihan Balıkcı (Istanbul Kultur Universitesi)

Aylin Basaran (Istanbul Kultur Universitesi)

Talha BekecEda TelatarTulin Aktin (Istanbul Kultur Universitesi)

Mutfak ekipmanları sektorunde Turkiye’de ilkureticilerden biri olan Oztiryakiler, 1958 yılında ku-rulmustur. Endustriyel mutfak alanında 4750’den fa-zla urun cesidine sahip olan firma, mutfakların proje-lendirilmesinden kurulumuna kadar olan tum surecleriplanlayarak, uretimini ve servis destegini saglamaktadır.Ic pazarda lider konumunda bulunan Oztiryakiler, yurtdısında bes kıtada 100’u askın ulkede hizmet vermekteolup, endustriyel mutfak sektorunde dunyada ilk 15 firmaarasına girmistir. Bu calısmanın amacı, firmada imaledilen kare ve dikdortgen kapların uretim planını etk-ileyen dıs kaynaklı faktorlerin belirlenerek, bu faktorlerin,planın uzerindeki etkilerini cozumlemektir. Ilk asamada,risk yaratan bu faktorler, Hata Turu ve Etkileri Analizi(HTEA) yardımıyla degerlendirilerek, risk oncelik sayılarıhesaplanacaktır. Ele alınan 31 adet faktor arasında;ekonomik kriz, hammaddenin gumrukte takılması, kurdegisiklikleri, siparis iptali, planlanmamıs ve onceligiolan bir siparisin gelmesi, kalıp degistirme suresinin uza-ması, makinenin bozulması, iscinin hastalanması / isti-

fası gibi farklı sorunlar yer almaktadır. Uretim planları,gelistirilecek olan bir karma tamsayılı dogrusal program-lama modeli yardımıyla olusturulacaktır. Modelin amacfonksiyonu, hammadde, iscilik ve stok maliyetlerindenolusan toplam uretim maliyetinin enkucuklenmesidir.Ikinci asamada, ideal bir veri kumesi girdi olarak kul-lanılarak, risk unsurları icermeyen bir plan elde edile-cektir. HTEA’nde goz onune alınmıs olan risk yaratıcıfaktorler ise, senaryolar halinde incelenecektir. Busenaryoların verileri, farklı risklerden etkilenen ve ide-alden sapma durumunu yansıtan girdilerden olusacaktır.Tum modeller, GAMS/CPLEX yazılımı ile cozulecektir.

Ucuncu asamada, HTEA’nden bulunan ve normalizeedilen risk oncelik sayıları ile bu sayılara karsı gelen vedıs kaynaklı risk unsurları iceren senaryoların maliyetleri,bir karar agacına aktarılacaktır. Bu analiz yardımıyla

107 / 128


farklı senaryoların beklenen toplam maliyetlerinin hesa-planarak, uretim planının maliyetini en fazla etkileyenkritik risklerin belirlenmesi amaclanmaktadır. Ikinciasamada elde edilmis olan dıs kaynaklı faktorlere aitsenaryoların maliyetleri ile ideal uretim planının maliyetikarsılastırılarak, sistemi iyilestirmeye yonelik cozumonerileri gelistirilecektir.

3. Cok Tipli Devinimli Stok Iceren Havay-olları Bakım Onarım Servislerinde Ente-gre Uretim Cizelgeleme Ve Kapasite Plan-lama: Sabitle Ve Optimize Et SezgiselYaklasımı

Fatma Sedanur OzturkKadir Ertogral (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi)

Havayolu sektoru icin bakım onarım (BO) faaliyetleriucusların guvenligini ve surekliligini saglamak icin genelduzenlemelere tabidir. Ucak uzerindeki kritik ekipman-lar, kullanım izninin surmesi icin duzenli aralıklarlabakım onarımdan gecmelidir. Katı son teslim tarihlerirevizyon (overhaul) aktivitelerinin planlanmasında onemlikısıtlardan biridir. BO sistemlerini klasik uretim sistem-lerinden ayıran onemli bir faktor pahalı modullerin devin-imli (rotable) envanter seklinde kullanılmasıdır. Bu pahalıdevinimli moduller BO sirketleri tarafından revizyon edilirve tekrar kullanılır. BO sirketleri genellikle pahalı devin-imli moduller icin ilgili musteri havayolları ile takas pro-gramları gerceklestirir. Bir ucak, devinimli modulu icinbir BO servisine geldiginde, BO sirketinin envanterindenkullanıma hazır bir modul, ucaktan cıkarılan devinimlimodul ile degistirilir ve boylece ucak icin BO hizmetsuresi en aza indirilir. Cıkarılan modul, sınırlı isgucu kap-asitesi ile revizyon surecinden gecirilip gelecekteki taleplericin envantere eklenir. Bu calısmada, BO sirketlerinin re-vizyon ve takas planlaması sorunu isgucu kapasitesi plan-laması da ele alınarak, hızlandırılmıs ve normal revizyonopsiyonlarıyla birlikte cozulmektedir. Bu baglamda, sonluplanlama ufkunda, cok tipli devinimli envanter icerenhavayolu BO firması icin envanterde tutma ve isgucu ile il-gili maliyetlerin toplamını en kucukleyen karma tamsayılıprogramlama modeli gelistirilmistir. Literaturde yeniolan problem ve modelinin NP-Zor oldugu gosterilmistir.Problemin cozumu icin literaturdeki sabitle ve optimizeet sezgisel metodu uyarlanarak kullanılmıstır. Sezgiselmetodun matematiksel modele gore performansı rassalolarak uretilen problem setleri uzerinde farklı parametrel-erle degerlendirilmistir.

4. Dayanıklı Tuketim Sektorunde Satıs Son-rası Servis Agı Tasarımı: Istanbul Ili IcinBir Uygulama

Ezgi Yolver (Yıldız Teknik Universitesi)

Umut Rıfat TuzkayaGelisen teknoloji ile birlikte musteri davranıs ve beklenti-lerinde yasanan degisim satıs sonrası hizmetlerin onemininartmasına neden olmaktadır. Ozellikle dayanıklı tuketimsektorunde satın alma kararında satıs sonrası hizmetleronemli bir rol oynamaktadır. Bunun yanında dunya veulke genelinde yasanan jeopolitik krizler ve ekonomik be-lirsizlikler yerel uretim icin risk teskil etmekte olup, satıssonrası hizmetlerden gelecek ciro ve karlılık sirketlerinsurdurulebilirligi icin onem arz etmektedir. Bu calısmadamusteri memnuniyetinin saglanarak sadık musterileryaratılması ve surdurulebilir servis organizasyonu icinkent olceginde bir servis agı tasarlanmıstır. Toplam gelirinsabit oldugu ekosistemde karlılıgı arttırarak surdurulebilirservis organizasyonu icin maliyetleri minimize edecekve maksimum kapasite ile calısarak musteri beklenti-lerini karsılayacak sekilde yetkili servis agı olusturulmasıamaclanmıstır. Bu amacla, dayanıklı tuketim sektorununlider sirketinde maliyetlerin ve musteri beklentilerininyuksek, cevresel faktorlerin zorlu oldugu ve servisyapılarının farlılık gosterdigi Istanbul ilini baz alan biruygulama yapılmıstır. Mevcut yetkili servislerin genel

durumunun tespit edilebilmesi amacıyla yapılan analizcalısmaları sonucunda odaklanılması gereken konular be-lirlenmis olup, servis performans takip sistematigi ku-rulmustur. Bunu takiben yetkili servislerden secilen 10tanesi ile odak grup calısması yapılıp, servislerin tum gelirve gider kalemleri belirlenmis, mevcut is buyukluklerinegore personel ve arac kapasiteleri incelenmistir. Eldeedilen veriler baz alınarak yetkili servis yapılanmasıicin is buyuklugune gore calısan, kapasite ve kar-zararsimulasyonu olusturulmustur. Simulasyon sonucundaelde edilen verilere gore kumeleme calısması yapılarakhizmet agına baz olusturacak ve hizmet standardısaglayacak karlı servis tipleri belirlenmistir. Simulasyonve kumelemeden elde edilen veriler dogrultusunda belir-lenen amac ve kısıtlara gore matematiksel model kuru-larak optimize edilmistir. Servisler arası standardı koru-yarak ve toplam gelirden benzer oranlarda pay almalarınaolanak sunarak surdurulebilirligi saglayacak, ayrıcakarlılık limitlerinde musteri memnuniyeti saglayacaksekilde talep noktalarına olan mesafenin sınırlandırıldıgıkısıtlar altında minimum tasıma maliyeti, isletme maliyetive sabit maliyetler dahilinde mahalle bazlı taleplerinkarsılanması amaclanmıstır. Bu calısma ile sektor lid-eri ilgili sirketin yetkili servis yapılanması calısmasına bazolusturmus olup satıs sonrası hizmetlerde yetkili servis agtasarımı konusu ile ilgili literature katkı saglamıstır.

CU02

Cuma 13:45 - 15:00 SALON 4

Uretim Yonetimi

Oturum Baskanı : Duygu Tas

1. Hidrojen Yakıt Ikmal Istasyonları YerlesimiIcin Bir Kume Ortuleme Problemi

Yusuf Kuvvetli (Cukurova Universitesi)

Fosil yakıtlı araclar mevcut durumda pazarda kendiler-ine cok fazla yer bulsa da elektrikli ve cevreci araclarında kullanımı yaygınlasmaya baslamaktadır. Yenilenebilirenerji kaynaklarından uretilen enerjilerle ve sıfır emisyonprensibiyle cevreye zarar vermeyen ulastırma teknolo-jileri gelistirmek onemli amaclardan birisidir. Bu kap-samda, hidrojen yakıtlı araclar son donemde artan onemesahip olarak gelisim gostermektedir. Yenilenebilir en-erjilerle birlikte onemi artan hidrojen yakıtlı araclargelecekte kullanılabilecek ekonomik ve cevreci teknolo-jiler olusturabilmektedir. Bununla birlikte, bu araclarınyakıt istasyonlarının yer secimi problemleri klasikyaklasımlardan farklı olarak cozumlenmesi gereken konu-lar arasında yer almaktadır. Hidrojen yakıtlı aracların veyakıt istasyonlarının yanma ve patlama gibi risk etmen-lerinin fosil yakıtlara gore daha yuksek olması yerlesimkararlarının bu risk etmenlerinin goz onune alınarak ver-ilmesini gerektirmektedir. Cevreci enerji uretimi icin isehidrojen yakıt istasyonlarının uygun yenilenebilir enerjikaynaklarıyla enerji uretebilme potansiyelinin olmasıyladaha da anlamlı olacaktır. Kume ortuleme problemi, adaynoktalar arasından istenilen talebin karsılanacagı mini-mum maliyetli lokasyon seciminin yapılmasını saglayanbir optimizasyon modelidir. Bu modelin amacı aday nok-talar arasından minimum maliyetli dagıtım planlamasınısaglayan belirli bir kısmında tesis acılarak en uygun nok-talara hizmet vermektedir. Risk faktorlerinin yuksekolması hidrojen yakıt istasyonlarının kurulmasında riskanalizinin de yapılmasını gerekli kılmıstır. Bu calısmada,hidrojenli araclar icin kullanılacak yakıt istasyonlarınınyerlesimi icin minimum maliyetli ve minimum riskli

108 / 128


yerlesim kararlarının verilmesini saglayan kume ortulemeproblemi incelenmistir. Hidrojenli aracların ve yakıt is-tasyonlarının proseslerine ozgu olarak bazı kısıtlar gozonune alınarak matematiksel modelleme yaklasımı ilemodellenerek optimal cozum bulunmaya calısılmıstır.Problem farklı durumlar altında test edilerek en uygunyerlesim planı kararının verilmesi amaclanmıstır. Bucalısma, Cukurova Universitesi Bilimsel Arastırma Pro-jeleri Fonu (CU-BAP) tarafından desteklenmistir. (ProjeNo: FBA-2018-11245)

2. Hastane Sistemlerinde Farklı BirimlerinOrtak Kullandıgı Hareketli Cihazların Op-timum Lokasyonu

Ezgi Sonmez (Cukurova Universitesi)

Seydanur YumniSemanur Koyukan

KONU NEDIR? NEDEN BU KONU SECILDI? Bu projekapsamında konumuz ”Hastane Sistemlerinde Farklı Bir-imlerin Ortak Kullandıgı Hareketli Cihazların OptimumLokasyonu” hakkındadır. Hastanede bulunan tasınabilircihazlardan (Tasınabilir Rontgen, Ekokardiyografi Ci-hazı, Diyaliz Makinesi...) belirli sayıda bulunmaktadırve fazlasını almak hastane icin gider kaleminin art-ması anlamına gelmektedir. Bu kapsamda yeni cihazsatın almadan, var olan cihazların en etkin sekilde kul-lanılmasını saglamak icin cihazların lokasyonunun opti-mum sekilde belirlenmesine karar verilmistir. Amacımızhastaneye ek maliyet cıkarmadan cihazların gerekenbolume en kısa zamanda ulasmasını saglamaktır. Insanhayatını birinci oncelik olarak belirleyip probleme oyleyaklasmak gerekir. Hasta icin saniyelerin bile onemioldugu icin bu konuyu en etkin sekilde cozumlemekbircok hastanede kullanılabilecek bir yontem olarakgelistirilebilir. ARASTIRMA NEREDE YAPILDI?HANGI BILGILER TEMIN EDILDI? Bu proje BaskentUniversitesi Adana Dr. Turgut Noyan Uygulama veArastırma Merkezinde (Adana Yuregir Baskent Has-tanesinde) gerceklestirilmistir. Hastaneden alınan izinle;hangi tasınabilir cihazların hangi birimler tarafından neicin ve ne kadar sıklıkla kullanıldıgı, hastanenin elindecihazlardan kacar adet oldugu, cihazları ortak kullananbirimlerin birbirine olan uzaklıgı, birimler arasında ci-hazların tasınma suresi gibi bilgilere hastaneden talepedilerek veya olcum yapılarak ulasılmıstır. COZUM ICIN

KULLANDIGIMIZ YONTEMLER NELERDIR? Has-tane sistemlerinde her durum, her ihtiyac ve gerekli suredegiskenlik gostermektedir. Aniden aynı oncelikle birdenfazla hasta gelebilecegi gibi birkac gun boyunca ciha-zların kullanımını gerektirecek hasta gelmeyedebilir. Bunedenle hicbir durum kesin olmayacagı icin soruna deter-ministik degil stokastik olarak yaklasmak gerekmektedir.Problemde, simulasyon(benzetim) modeli gelistirilereksorunun gercege en yakın ve etkin sekilde cozumu bu-lanacaktır.

3. Layout Planning In Textile Sector

Hakan Tek (Izmir Ekonomi Universitesi)

Gulsah Aslı Arslan (Izmir Ekonomi Universitesi)

Hamdi Giray Resat

The textile industry has to be dynamic due to the rapidchanges of human needs and fashion trends. These dy-namic conditions expect more advanced planning toolsand solutions in production systems. Unfortunately, themanagement of the supply chain planning operations can-not be conducted in a perspective of engineering expertise.This situation leads many potential improvement areasto increase efficiency of the sector and save significantamount of costs from current operations. One and themost typical area in these improvement potentials is toadjust facility layouts. Improvements in facility layoutsare getting more importance for companies during the lastfew decades in order to prevent time loss, reduce material

handling costs, increase production efficiency, eliminatebottleneck stations and increase company profits. In thisstudy, bi-objective mathematical model for facility layoutproblem is developed by considering both minimizing to-tal cost and transportation time within production area.The proposed mathematical model applied to a real-lifeproblem in textile industry and defined non-linear modelis initially converted into linear form and solved by usingcustomized implementation of the augmented ε-constraintmethod. A proposed model considers machine volumes,buffer quantities and volumes, sequence of operations indifferent machines, and specific operational requirementsfor products. Then, the sensitivity analysis of proposedmathematical models with pre-processing and relaxationconstraints is summarized for decision makers. Mathe-matical models for illustrative cases are solved by usingGAMS program and 11% and 18% reduction in cost andtime respectively are obtained compared to the currentsituation.

4. Stokastik Kapasite Kısıtlı Parti BuyukluguBelirleme ProblemiDuygu Tas (Mef Universitesi)

Parti buyuklugu belirleme probleminin amacı her urununtalebini karsılayan en az maliyetli uretim planını eldeetmektir. Diger bir deyisle, problem her bir urununuretim zamanlarını ve uretim miktarlarını belirleyenen iyi planı bulmayı amaclamaktadır. Matematikselolarak bu problem gerekirci surelerin makinenin za-man kapasitesine riayet edecek sekilde planlanmasınakarsılık gelmektedir. Ancak, gerekirci cozumlerin niteligisurelerin stokastik oldugu gercek hayat problemlerineuygulandıgında bozulur. Stokastik sureleri goz onundebulundurmak, elde edilen planların zaman kapasitesineriayet edip etmedigini degerlendirmek icin daha zenginbir stokastik kriter setine olanak saglamaktadır. Bustokastik kriterlerin tanımlanması ve parti buyuklugubelirleme problemine dahil edilmesi bu calısmanın anakonusunu olusturmaktadır. Daha belirgin olarak, bucalısmada uretim ve kurulum sureleri stokastik olan ka-pasite kısıtlı cok urunlu dinamik parti buyuklugu belir-leme problemi ele alınmaktadır. Amac, toplam maliyetienkucuklemektir. Ele alınan problemde toplam maliyetiki ana kısımdan olusmaktadır: (i) uretim, kurulum veenvanterden kaynaklanan klasik uretim maliyetleri, ve(ii) makinenin zaman kapasitesini asacak sekilde kul-lanılmasından dolayı ortaya cıkan ek mesai maliyetleri.Oncelikle, belirli bir uretim ve kurulum planı icin bekle-nen ek mesai suresini kesin olarak hesaplayan bir prosedurgelistirilmistir. Daha sonra, problemi etkin bir sekildecozmek icin tabu algoritmasına dayanan uc asamalı bircozum yaklasımı onerilmistir. Cozum yontemimizinperformansı literaturde yayınlanmıs alt sınırlar kul-lanılarak onaylanmaktadır. Elde edilen sonuclar onerilenyontemlerin makul surelerde cok iyi cozumler elde ederekiyi performans sergiledigini gostermektedir.

CU02

Cuma 13:45 - 15:00 SALON 5


Oturum Baskanı : Mujgan Sagır

1. Bir Isletmede Ozdes Olmayan ParalelMakine Cizelgeleme Problemi Icin BirCozum Onerisi

109 / 128


Sefika Tezcan (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Sule Uner (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Mujgan Sagır (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Cizelgeleme, istenilen surede istenilen cıktıyı elde etmekicin yerine getirilmesi gereken eylemlerin secilmesi, kaynakkısıtlarını saglayarak kaynak kullanımının zamanlanmasısurecidir. Kaynakların uygun tahsis edilmesi isletmeninamaclarının eniyilenmesine ve hedeflerine erismesineimkan saglar. Sistematik bir sekilde hazırlanmayancizelgeler verimsizlige ve gecikmelere sebep olabilmek-tedir. Cizelgeleme yaparken dikkat edilmesi gereken coksayıda unsur vardır. Cizelgeleme yaparken gozonundebulundurulması muhtemel unsurlar; yapılması gerekenisler, islerin yapılması icin gerekli kaynaklara iliskin kap-asite ihtiyacları (islem sureleri), islerin teslim zamanları,islerin varsa onem dereceleri, isi yapmada kullanılacakkaynaklar (makineler,personel,araclar,ekipmanlar vb.),kaynakların toplam kapasiteleri ile hazırlık sureleri,isi yapma/isleme ozellik ve kısıtları(onculluk-ardıllık,makine uygunluk kısıtları, hazır olma/salıverme zaman-ları vb.) ve amac fonksiyonlarıdır. Bu calısmada elealınan isletme oluklu mukavva ve ambalaj uretimi yap-maktadır. Dayanıklılıgının yanısıra kolay kesilip kat-lanması ve baskı yapılabilmesi, oluklu mukavvayı ter-cih edilen bir paketleme malzemesi yapmaktadır. Buuretimin gerceklestigi, ele alınan isletmede planlamasureci sistematik bir yaklasımla degil, tecrubeye dayalıolarak yurutulmektedir. Isletmede farklı rotalarda islemgoren isler olmasına karsın, tum isler once oluklu maki-nesinde islenmektedir. Daha sonra kesme, katlama,yapıstırma ve boyama durumuna gore paralel tezgahlardasurec devam etmektedir. Yanısıra, bazı isler icin bazımakinelerin tercih edilme durumu da soz konusudur.Problem ozdes olmayan paralel makine cizelgeleme prob-lemi olarak tanımlanmıs ve gecikmeleri enazlayacak bircozum yontemi onerilmistir. Problem icin literaturdevar olan bir matematiksel model ile cozum bulunmus,buyuk boyutlu problemlerin cozumu icin ise Excel VBA ilesezgisel bir yaklasım gelistirilmistir. Isletmedeki mevcutcizelgelerle, onerilen cizelgeler karsılastırılmıstır. Onerilenyontem ile daha iyi sonuclar elde edildigi gorulmustur.

2. Dinamik Talepli Parti Buyuklugu VeGuvenlik Stogu Belirleme ProblemineYonelik Bir Uygulama

Esra Dinler (Baskent Universitesi)


Ece CavusgilAybaha KarakasSeyma Aysu DemirUfuk Goren

DINAMIK TALEPLI PARTI BUYUKLUGU VEGUVENLIK STOGU BELIRLEME PROBLEMINEYONELIK BIR UYGULAMA Esra DINLER 1, EceCavusgil, Aybaha KARAKAS, Seyma Aysu DEMIR,Ufuk GOREN, Yusuf Tansel IC 1Baskent UniversitesiMuhendislik Fakultesi Endustri Muhendisligi Bolumu,Etimesgut, Ankara, TURKEY Uretim sistemlerindetalebin donemler bazında degiskenlik gostermesi vesurekli olarak degismesi uretim planlama faaliyetlerindeve musterilerin siparislerinin karsılanması asamasındazorlukların ve problemlerin yasanmasına neden olmak-tadır. Bu calısmada Havacılık Sanayisinde faaliyetgosteren bir firmada ihtiyacların kısa vadede dalgalıolarak degismesinden kaynaklı uretim planlama faaliyet-lerinde uygun parti buyuklugunun ve nihai urunlerinalt parcaları icin guvenlik stogunun belirlenmesi prob-lemi ele alınmıstır. Firmadan veya tedarikciden kay-naklanan problemlerden dolayı musteri talebinin za-manında karsılanamaması ve ihtiyacların kısa vadededalgalı olmasından kaynaklı tahmin edilememesi sonucuortaya cıkan ek maliyetler firmada sorunlara neden ol-

maktadır. Bu calısma bir gercek hayat problemi olupdinamik talepli, cok urunlu ve kapasite kısıtlı bir sistemdeolusabilecek talep dengesizligine karsı son urunler icin uy-gun parti buyuklugunun belirlenmesi ve alt parcalar icinguvenlik stogunun belirlenmesi uzerinde durulmustur.Problemin cozumu icin 2 asamalı sezgisel yaklasımkullanılmıstır. Ilk asamada literaturde yer alan partibuyuklugu belirleme sezgisel yaklasımından yararlanılmıs,ikinci asamada ise yine literaturde yer alan matematikselmodel kullanılarak matematiksel model tabanlı sezgiselyaklasım gelistirilmistir ve probleme uygun bir sekildeuyarlanarak alt parcalara ait guvenlik stogu belirlemeprobleminin cozumu gerceklestirilmistir. Bu cozumdehem yurtdısından tedarik edilen parcalar, hem de firmanındiger tesislerinde uretilen yarı mamul parcaları kapsaya-cak sekilde hesaplamalar yapılmıstır. Elde edilen sonuclarile hem musteri talepleri zamanında karsılanabilecek hemde olası ek maliyetlerin onune gecilebilecektir. Son olarakfirmaya her iki problemin cozumunde faydalanabilecegi,degisen kosullara uyum saglayabilir yapıya sahip bir karardestek sistemi gelistirilmistir.

3. Pilotaj Bolumu Egitim UcuslarınınCizelgelenmesi Icin Ardısık Calısacak IkiMatematiksel Model Onerisi Ve Uygulama

Merve Asena Beyoglu (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Cigdem Yıldırım (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Mujgan Sagır (Eskisehir Osmangazi Universitesi)

Bu projede, pilotaj bolumu egitim ucus cizelgelemesiicin ardısık cozulecek yeni iki matematiksel modelonerilmektedir. Kısıtlı sayıda ogretmen pilot ve ucagınoldugu Pilotaj Bolumlerinde ogrencilerin, egitimlerinitamamlayabilmesi icin Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı(EASA: European Aviation Safety Agency) yonetmeliginegore belirlenen saat kadar ucus ve teorik egitim al-maları gerekmektedir. Ogretmen pilotların ogrencilerleeslesmesi, ardından hem ucus saatinin hem de kullanılacakucakların belirlenmesi zor bir istir. Bu sistemlerde genel-likle her ucus her ucakla gerceklestirilemeyecegi gibi herogretmen pilot da her ucusu yaptırmaya ehil olamamak-tadır. Yanı sıra bazı ucuslar ogrencilerle ogretmen pi-lotlar tarafından birebir gerceklestirildigi icin cok sayıdaucus cizelgelenmelidir. Ogrencilerin farklı egitimlerdeogretmen degistirmesinin, gelisimlerinin izlenebilmesi icin,olabildigince az olması istenmektedir. Yanı sıra ucaklarınucus saatleri arasında da olabildigince az fark olmasıonemlidir. Onerilen yaklasım ardısık iki matematik-sel model gelistirerek problemi cozmektedir. Ilk mod-elde ogretmen pilot-ogrenci-egitim ataması yapılacaktır.Birinci modelin cıktısı olan hangi ogretmen pilotunhangi ogrenci ile hangi egitim ucusunu gerceklestireceginigosteren karar degiskeninin degeri ikinci modelde parame-tre olarak model girdisi seklinde kullanılmaktadır. Ikincimodel ucusların ucaklara ve zaman dilimlerine atanmasıile ilgilidir. Pilotaj Bolumleri icin olabildigince genelolarak gelistirilen matematiksel modeller Eskisehir TeknikUniversitesi’nden alınan gercek veri setleri icin GAMSpaket programı ile cozdurulmustur. Mevcut ve onerilencizelgeler karsılastırılmıs, sistem etkinligini arttırabilecekcozumler elde edilmistir.

CU02

Cuma 13:45 - 15:00 SALON 6

Saglık Sistemleri

Oturum Baskanı : Burcin Cakır Erdener

110 / 128


1. Dynamically Accepting And SchedulingPatients For Home HealthcareMustafa Demirbilek (Bozok Universitesi)

Juergen BrankeArne Strauss

Importance of home healthcare is growing rapidly sincepopulations of developed and even developing countriesare getting older quickly and the number of hospitals, re-tirement homes, and medical staff do not increase at thesame rate. We present Scenario Based Approach (SBA)for the Home Healthcare Nurse Scheduling Problem. Inthis problem, arrivals of patients are dynamic and accep-tance and appointment time decisions have to be made assoon as patients arrive. The primary objective is to max-imise the average number of daily visits. For the sake ofservice continuity, patients have to be visited at the samedays and times each week during their service horizon.SBA is basically a simulation procedure based on gener-ating several scenarios and scheduling new customers witha simple but fast heuristic. Then results are analysed todecide whether to accept the new patient and at which ap-pointment day/time. First, two different versions of SBA,Daily and Weekly SBA are developed and analysed for asingle nurse. We compare Daily SBA to two greedy heuris-tics from the literature, distance and capacity based, andcomputational studies show that Daily SBA makes signi

cant improvements compared to these other two methodsfor a single nurse. Next, we extend SBA for a multi-nursecase. SBA is compared to a greedy heuristic under dif-ferent conditions such as same depot case where nursesstart their visits from and return to same place, clusteredservice area, and nurses with different qualifi

cation level. SBA gives superior results under all experi-ment conditions compared to the greedy heuristic.

2. Evde Saglık Hizmetleri Icin Cok SeyahatliArac Rotalama ModeliAsıye Ozge Dengiz (Baskent Universitesi)

Kumru Didem AtalayFulya Altıparmak

Cok Seyahatli Arac Rotalama Problemi (CSARP), uygu-lama alanı oldukca fazla olan bir rotalama problemi oluparac ya da aracların birden cok rotaya sahip oldugu du-rumu dikkate almaktadır. CSARP’de klasik ARP’denfarklı olarak araclar birden cok rotaya sahip olmakta veher rotanın belirli bir seyahat suresi bulunmaktadır. Rafomrunun soz konusu oldugu urunlerin dagıtımı ya dakaynakların sınırlı olması nedeniyle surenin onemli birfaktor oldugu durumda dagıtım, bu problemin uygulamaalanlarına ornek olarak verilebilir. Evde saglık hizmetleri(ESH) rotalama problemi ise belirli bir bolgede bakımaihtiyacı olan hastalara belirlenen kriterlerleri eniyileye-cek sekilde hangi saglık personeli tarafından hangi sıraile hizmet verileceginin belirlenmesi olarak tanımlanır.Bu calısmada, saglık sektorunde son yıllarda hızlı birtalep artısının gozlemlendigi evde saglık hizmetlerininrotalama problemi ele alınmıs ve CSARP olarak model-lenmistir. ESH, verilen hizmetin kapsamı, hizmeti verecekpersonelin ozellikleri ve hizmet verilecek hasta tipine goredegiskenlik gostermektedir. Gelistirilen model, gercekhayat uygulamalarına dayalı olarak rota uzunluklarınısınırlandırılması, bir aracın birden cok rotaya sahip ol-ması ve farklı tipteki hasta taleplerinin karsılanması gibibircok durumu dikkate almaktadır. Gelistirilen model,Ankara’da faaliyet gosteren bir hastane icin uygulanmısve sonuclar incelenmistir. Pratikte sıkca rastlanan birproblem olmasına ragmen literaturde az sayıda calısmaoldugu gorulen bu problem icin gelistirilen modelin, saglık

sektorune onemli bir katkısının olacagı dusunulmektedir.

3. Bakımın Sureklilik Indeks DegeriniDikkate Alan Transfer Secenekli EvdeSaglık Hizmetleri Atama Ve RotalamaProblemiAhmet Bahadır Simsek (Gumushane Universitesi)

Aydın UlucanKazım Barıs Atıcı

Evde saglık sektorundeki karar vericiler, kısıtlı saglıkpersoneli ile artan talebi karsılamaya calısırken, isletmemaliyetlerini en aza indirgemek ve/veya paydas mem-nuniyetini en ust seviyeye cıkarma cabası icindedir. Evdesaglık hizmetleri atama ve rotalama problemi karar verici-lerin bu problemine kabul edilebilir bir cozum gelistirmeyeodaklanmaktadır. Bu problemi konu alan calısmanın mo-tivasyonu iki boyutludur. Birinci boyut problemin enbelirgin karakteristik ozelligi olan ”bakımın surekliligi”ile ilgilidir. Bu kavram temelde hasta-personel tu-tarlılıgını yansıtmakta ve kalitenin oncul unsuru olarakkabul gormektedir. Saglık literaturunde bu tutarlılıgınhesaplanması ve yorumlanması icin cesitli yontemlergelistirilmistir. Yoneylem arastırması kapsamında evdesaglık hizmetleri atama ve rotalama problemini konualan calısmalarda bakımın surekliligi kavramı saglık lit-eraturune dayanmayan yontemlerle gerceklestirildigindenonerilen politikaların saglık literaturu acısından dogruluguve gecerliliginde suphe olusmaktadır. Bu suphe bakımınsurekliligi olcum yontemlerinden biri olan bakımınsurekliligi indeks degerinin modele dahil edilmesiyle gider-ilebilir. Ikinci boyut ise kaynakların etkin kullanımı ileilgilidir. Saglık sektorunde en onemli kaynak nitelikli per-soneldir. Bu konuyla ilgili olarak ”senkronize/paylasımlıziyaret” yaklasımının personelden maksimum duzeydefaydalanma cabasına ornek gosterilebilir. Benzer sekildeinsan tasımacılıgı literaturunde test edilen ve kullanıslıbir yaklasım olan transfer secenegi evde saglık hizmet-lerinde gorevli personelin ulasımında da kullanılaraketkin bir personel yonetimi saglanabilir. Bu motivasy-onla calısmada evde saglık hizmetleri atama ve rotalamaproblemi icin bakımın surekliligi indeks degerini dikkatealarak arzu edilen hizmet kalitesini garanti eden ve per-sonele aractan araca transfer imkanı tanıyan cok amaclımatematiksel model olusturulmustur.

4. En Hızlı Acil Servis Hizmetini AlmayıSaglayan Trafik Entegrasyonlu UygulamaTasarımıMurat Demir

A. Burak PacSukru OzsahinSaglık hizmetleri sektoru, toplumun yasam kalitesini etk-ileyen sektorlerin basında gelmektedir. Acil servisler 7gun 24 saat hizmet veren, saglık hizmetleri kapsamındakien yogun servislerdir. Her gecen gun basvuran hastasayısının artmasına ek olarak en hayati vakaların sis-teme giris yaptıgı yerdir. Bu yuzden acil servislerdeyapılacak iyilestirmeler topluma buyuk fayda getire-cektir. Konuyla ilgili yapılan iyilestirme calısmalarınınbuyuk cogunlugu acil servislerin ic isleyisleri uzerindeyapılmıstır. Bu arastırmanın amacı ise, acil servise gele-cek hastaları, sisteme giris yapmadan once alternatifhastanelere yonlendirerek acil yogunluklarının denge-lenmesini saglamaktır. Calısmada acile basvuran hastapopulasyonunun semtlerin ve acil servislerin konumunagore yonlendirilecegi farklı politikalar degerlendirilmistir.Bu amacla hastalar icin simulasyona dayalı en iyilemeile acil yogunlugunu ve ortalama hizmet suresini en azal-tan politika secilmistir. Girdi analizi icin Ankara’dakibir egitim arastırma hastanesinden alınan veriler kul-lanılmıstır. 2018 yılında hastanenin acil servisine ge-len 164.578 hastanın verileri incelenmistir. Bu verilerde;hastaların acil servise geldikleri tarih ve saat, gelis turleri,hasta referans numarası, muayenenin basladıgı saat, tanı

111 / 128


kodları, istenilen tetkikler ve saatleri, konsultasyon is-teme tarihi ve saati, yatıs saati, recete verilme tarihi vesaati gibi alt baslıklar bulunmaktadır. Ulasım sureleriicin ise trafik verileri kullanılmıstır. Veri girdisinin in-celenmesinde dagılım uyum iyiligi sınamaları, yogunluk-histogram ve q-q cizimlerinin yanısıra hizmet surelerininparametrelerinin basvuran sayısı ve kalabalık duzeyinebaglılıgını incelemek icin coklu lineer regresyon kul-lanılmıstır. Olusturulan benzetim modelinin cıktılarınıngirdi incelemesinin sonucları ile tutarlılıgı farklı sistemyogunlugu duzeylerinde degerlendirilmistir. Semtler-den gelen acil hizmet taleplerini mevcut acil servislereyonlendiren politikalar Poisson talebin ayrısma olasılıkvektorleri ile temsil edilmistir. Her semt ve her saat icinortalama hizmet ve acil atıl surelerini dinamik olarak eniyileyen politikalar, olusturulan benzetim modeline dayalıgenetik algoritmalar ile bulunmustur.

112 / 128


BILDIRILER LISTESI

KOD Yazar Adı Bildiri Ismi SF No34 Aysu Ozel, Ozlem Karsu,

Elif Akkaya, Bahar Y. KaraMulteci Kamplarında Kullanım Suyu Dagıtım AgıTasarımı

14

39 Vedat Bayram, Hande Ya-man Paternotte

Kaynak Tahsisi Ve Risk Dusunceleri Altında Hucre Ta-banlı Dinamik Tahliye Yonetimi

14

44 Gul Culhan, Okan Arslan,Bahar Y. Kara

Yer Secimi-Yer Secimi Rotalama Problemi Ve MulteciKampları Yer Secimi Problemi Uzerindeki Uygulaması

15

146 Bahar Y. Kara, Elfe Buluc Kapsayıcı Arac Rotalama Problem: Multeci KamplarınaYonelik Uygulamalar

15

109 Nur Banu Demir, SerhatGul, Melih Celik

Stochastic Patient Appointment Scheduling ForChemotherapy

15

160 Malek Ebadi, RahaAkhavan-tabatabaei,Hans Frenk

Personalized Co-testing Policies For Cervical CancerScreening

15

188 Ayse Kocabıyıkoglu,Evrim Didem Gunes,Busra Ergun-Sahin

How Does Workload Affect Test Ordering Behavior OfPhysicians? An Empirical Investigation

16

206 Zehra Onen, Evrim DidemGunes, Tolga Tezcan, RajSengupta

Empirical Analysis Of The Impact Of Operational Fac-tors On Clinical Decision Making In A Chronic CareClinic

16

35 Cagrı Koc, Ola Jabali,Jorge E. Mendoza, GilbertLaporte

Paylasımlı Sarj Istasyonlu Elektrikli Arac Rotalama Prob-lemi

16

50 Seray Cakırgil, Eda Yucel,Cagrı Koc

Elektrikli Araclar Ile Is Gucu Cizelgeleme Ve RotalamaProblemi Optimizasyonu

17

37 Mehmet Erdem, CagrıKoc

Evde Saglık Hizmeti Veren Elektrikli Aracların Rotalan-ması

17

38 Nihat Oner, Cagrı Koc,Hakan Gultekin

Havaalanı Transfer Sevisi Saglayan Aracların KarEnbuyuklemesi Amacıyla Rotalanması

17

51 Emin Kahya Bir Uretim Isletmenin Ofislerinde Rosa Yontemi Ile Er-gonomik Risk Degerlendirmesi

18

215 Muhammet Yorulmaz,Gulin Feryal Can

Moodle Ogrenme Ve Icerik Yonetim Sisteminin Surum2.0 Ve Surum 3.0 Kullanılabilirliklerinin OgrencilerAcısından Analiz Edilmesi

18

309 Pelin Toktas, Gulin FeryalCan, Aysel Guven

Bir Universitenin Saglık Hizmetleri Meslek YuksekokuluOgrencilerine Iliskin Oznel Is Yuku Ve Akademik Moti-vasyon Duzeyleri Arasındaki Iliskinin Arastırılması

18

213 Selin Sezer, Pelin Toktas Tıbbi Cihaz Uretimi Gerceklestiren Bir Firmada RiskAnalizi Calısması

19

112 Omer Egemen Tumen Saglıkta Verimlilik Ve Kalite Iyilestirmede EndustriMuhendislerinin Rolu

19

186 Aslı Gulay Noyan Hastanelerde Surec Yonetimi 19

230 Mert Ozcan Saglık Sistemlerinde Bilisim Teknolojileri Projeleri VeElde Edilen Kazanımlar: T.C. Saglık Bakanlıgı Ornegi

20

57 Parinaz Toufani, EmreNadar, Ayse Selin Koca-man

Input Models For Energy Commitment Decisions Of ARenewable Energy System With Storage

20

113 / 128


91 Ece Cigdem, Harun Avcı,Ayse Selin Kocaman,Emre Nadar

Gercek Zamanlı Elektrik Piyasasında Depolama VeTaahhut Kararları Icin Markov Karar Sureci Yaklasımı

21

80 Emin Ozyoruk, Ayse SelinKocaman, Vijay Modi

Tarımsal Enerji Talebi Icin Yenilenebilir Enerji KaynaklarıYatırımına Talep Tarafı Katılımının Etkisi

21

82 Meltem Peker, OzgurSarhan, Ayse Selin Koca-man

Talep Tarafı Esnekliginin Fiyatlandırılması Ve Pik YukSantralleri Kullanımına Etkisi

21

90 Bilgehan Eren Erol, BeyzaOzlem Yılmaz, MelisAlmula Karadayı, HakanTozan

Bobrek Tası Tedavi Yontemlerinin Saglık TeknolojisiDegerlendirme Cercevesinde Cok Kriterli Karar VermeYontemi Ile Degerlendirilmesi

21

104 Irem Duzdar Argun Poliklinik Sureclerinin Planlanması Ve Iyilestirilmesi IcinBenzetim (Simulasyon) Tabanlı Optimizasyon Uygula-ması

22

116 Duygu Sen, Hakan Tozan,Melis Almula Karadayı

Medikal Turizm Tahminine Bulanık Ve Gri TahminlemeYontemleri Yaklasımı

22

118 Merve Isler, Melis AlmulaKaradayı, Hakan Tozan

Cekirdek Saglık Teknolojisi Degerlendirmesine BulanıkVıkor Yaklasımı Ve Litotripsi Uzerine Bir Uygulama

22

69 Tahir Khaniyev, OzlemArdıc Sevinc

Genel Mudahaleli Yarı-Markov Rasgele YuruyusSurecinin Duragan Karakteristiklerinin AsimtotikDavranısı Uzerine

23

73 Aynura Poladova, SalihTekin, Tahir Khaniyev

Bagımlı Bilesenli Stokastik Surecler Yontemi IleDogrusal Eskiyen Mekaniksel Sistem Icin Yenileme Poli-tikasının Onerilmesi

23

74 Basak Gever, ZulfiyeHanalioglu, TahirKhaniyev

Genellestirilmis Yansıtan Bariyerli Rasgele YuruyusSurecinin Ergodik Dagılımı Ile Ilgili Asimtotik Sonuclar

23

75 Zulfiye Hanalioglu, BasakGever, Tahir Khaniyev

Optimal Kapasiteli Ara Stok Modeli Ile Ilgili Iki BariyerliRasgele Yuruyus Surecinin Sınır Fonksiyonelleri Uzerine

24

329 Zulal Demirboga Proses Planlama 24

330 Korcan Gunduzalp, OzlemAtik Safak

Endustri 4.0 Uygulamaları 24

331 Berna Celik Ozturk Gelismis Problem Cozme 24332 Seda Sayılgan MAN Best Practices 24

300 Yunus Eroglu, Ali Tac,Yagmur Aydemir

Havalimanlarının Veri Zarflama Analizi Yontemi IleEtkinliklerinin Olcumu

25

307 Ozge Ozyazar, SeniyeUmit Oktay Fırat

Tip 2 Diyabet Mikrovaskuler Ve Makrovaskuler Kom-plikasyonları Icin Sınıflandırma Tabanlı Risk ModeliGelistirme

25

295 Mustafa Kacan, SeniyeUmit Oktay Fırat

Havacılık Sektorunde Musteri Iliskileri YonetimiSureclerinin Analiz Edilmesi Ve Gelistirilmesi

25

212 Ismail Canoglu, Emel Ku-ruoglu Kandemir

Fuzzy Logic For Risk Assessment Of Skin Diseases 26

214 Ilker Murad, MehmetDinc, Ismail Canoglu,Emel Kuruoglu Kandemir,Vildan Mevsim

Kalp Seslerinin Bulanık Filtrelenmesi 26

223 Osman Eren, Emel Ku-ruoglu Kandemir

Fuzzy Model For Prediction Of Health Insurance Pre-mium

26

114 / 128


28 Duygun Fatih Demirel,Melek Basak

Nufus Modellemesi Ve Tahmini Icin Bulanık Bir Yontem 27

119 Fatma Kutlu Gundogdu,Cengiz Kahraman

Hastane Yeri Seciminde Kuresel Bulanık Topsıs Yontemi 27

68 Cenk Karakuz, OzlemTestik

Hava Aracı Tasarımında Is Yukunun Bulanık Mantık IleTahmin Edilmesi

27

320 Ozlem Akarcay, NimetYapıcı Pehlivan

Bulanık Cok Amaclı Dogrusal Olmayan Program-lama Problemlerinin Cesitli Uyelik Fonksiyonları AltındaIncelenmesi : Yesil Tedarik Zinciri Ornegi

28

127 Yeliz Cotoy, Ozay Ozaydin Analitik Hiyerarsi Surecine Dayalı Topsıs Ve VikorYontemleri Ile Bir Spor Urunleri Perakendecisi IcinMagaza Yeri Secimi

28

58 Huseyin Guden, MazyarGhadiri Nejad, GergelyKovacs, Bela Vizvari

Gezgin Satıcı Problemi Modelleme YaklasımlarınınRobotlu Esnek Imalat Hucrelerinin Dongulu CizelgelemeProblemlerinin Modellenmesinde Kullanımı

28

61 Yucel Naz Yetimoglu, M.Selim Akturk

Yerde Kalan Ucakların Yeniden Cizelgeleme ProblemiIcin Butunlesik Bir Yaklasım

29

134 Ozge Safak, Alper Atam-turk, M. Selim Akturk

Yeni Ucusların Mevcut Havayolu Ucus Cizelgesine Ek-lenmesi

29

102 Papatya Sevgin Bıcakcı,Imdat Kara

Ozdes Paralel Makinelerde Siparis Kabul Ve CizelgelemeProblemi Icin Onerilen Yeni Matematiksel Model

29

29 Sule Satoglu, MehmetKursat Oksuz

Gecici Tıp Merkezleri Yerlesimi Icin Bir Stokastik ModelOnerisi Ve Istanbul’un Kartal Ilcesi Icin Uygulama

29

60 Muge Acar, Onur Kaya Mobil Hastaneler Ile Bir Saglık Sistemi Ag Tasarım Mod-eli: Beklenen Istanbul Depremi Icin Bir Ornek Olay

30

62 Cagla Dursunoglu, BaharY. Kara

Nadir Ilacların Tedarik Lojistigi 30

204 Nadide Caglayan, SuleSatoglu

Buyuk Olcekli Afetlerde Yaralı Tasıma Icin Rfıd TemelliBir Bilgi Sistemi Onerisi Ve Kartal Ilcesi Icin Simulasy-onla Analiz

30

36 Sinem Cukurluoz, BurakBirgoren

Verimlilik Ve Is Guvenligi Denetimleri Icin 6S-ElmeriButunlesik Performans Izleme Yontemi Tasarım VeUygulaması

31

70 Aykut Ergul, IhsanErozan, Seyma Demir

Hucresel Uretim Sistemleri Icin Cok Amaclı Bir Matem-atiksel Model Onerisi

31

81 Dilek Tiryakioglu, IhsanErozan, Pınar Guc

Dunya Klasında Uretim Ve Bir Otomobil Yan SanayiUygulaması

31

143 Yusuf Tansel Ic Imalat Yontemlerinde Cok Yanıtlı Kalite Karakteris-tiklerinin Eniyilenmesinde Tercih Edilen YontemlerinSonuclar Uzerindeki Etkisine Dair Bir Degerlendirme

32

48 Tugce Dabanlı, DeryaEren Akyol

A Stackelberg Game Approach For A Green Two-stageSupply Chain

32

85 Emre Nadar Yeniden Imal Edilebilen Dayanıklı Urunler Icin Satıs PlanıEniyilemesi

32

92 Gamze Karahan, EdaYucel

Depolarda Nesnelerin Interneti (Iot) Tabanlı SiparisToplama Optimizasyonu Sistemi

32

311 Niousha Karimi Dastjerd,Doc. Dr. Kadir Ertogral,Eda Yucel

” Entegre Filo Buyuklugu Belirleme Ve Ikmal PlanlamaProblemi Icin Yaklasık Dinamik Programlama Sezgiseli”

33

170 Ali Rıza Bozbulut Reliability Evaluation Of Multi-state Weighted-k-out-of-n System When Sojourn Times Are Dependent

33

115 / 128


181 Femin Yalcın, CihangirKan, Serkan Eryılmaz

A New Extreme Shock Model With A Change Point 33

196 Murat Ozkut, SerkanEryılmaz

Marshall-olkin Run Shock Models 34

261 G.Yazgı Tutuncu, ElifDuymaz

A Stochastic Continuous Review Inventory Model ForPharmaceutical Products

34

248 Cansu Zerenturk, FuatSimsir

Otomotiv Sektorunde Simulasyon Ve Kanban KartTasarımı Ile Iyilestirme Calısması

34

45 Onder Belgin Benzetim Optimizasyonu Ile Bir Uretim HattınınIyilestirilmesi

34

140 Zeynep Gokce Islier, RefikGullu, Wolfgang Hormann

An Exact Computation Of The Final Outbreak Size Dis-tribution Under Erlang Distributed Disease Durations

35

21 Cetin Onder Incekara Ab Ve Turkiye’Nin 2030 Yılı Enerji Hedefleri 35125 Gonca Cengız, Kumru Di-

dem Atalay, Bahar IsınButunlesik Entropi Agırlıklı Bulanık Vikor Yontemi Kul-lanılarak Cinsiyete Gore Havayolu Hizmet KalitesininIncelenmesi

36

200 Melis Boran, Kumru Di-dem Atalay

Uzaklık Olcutleri Temelinde Gelistirilen Yeni KararsızBulanık Entropi Agırlık Metodu

36

232 Nilhan Duran, Kumru Di-dem Atalay

Sezgisel Bulanık Zaman Serisi Analizi Ile Karayolu AracSatıs Tahmini

36

17 Buket Bodur, FadimeUney-Yuksektepe, GokcanAkman, Rojda NisaSonmez, Aydan Altınyar

Bir Ilac Firmasında Hammadde Siparis Miktarının VeStok Seviyelerinin Optimizasyonu

37

59 Tulin Ercelebi Ayyıldız,Hulya Ulugut Erkoyun,Renc Isfendiyaroglu,Cagkan Calısır, CaglarCelik

Web Tabanlı Klinik Karar Destek Sistemi 37

123 Sule Onsel Ekici, OzgurKabak, Fusun Ulengin

Ulkelerin Lojistik Performanslarını Iyilestirebilmeleri IcinHibrit Bir Karar Destek Yontem Onerisi

37

156 Anıl Sehitoglu Analitik Hiyerarsi Sureci Ile Savunma Sanayi ProjelerindeAlt Yuklenici Secimine Yonelik Karar Destek Modeli

38

108 Metehan Atay, SerapUlusam Seckiner, YunusEroglu

Turkiye Futbol Ligi’Nde Hakem Atama Ve CizelgelemeProblemine Yeni Bir Cozum Modeli

38

77 Ilayda Deniz Turan,Ali Aktas, Selin Suna,Gunce Sonmez, SemaYururdurmaz, ZehraDuzgit, Ayhan Ozgur Toy

Design Of A Flow Shop Scheduling Policy At A Kitchen-ware Company

38

138 Mustafa Zahid Gurbuz,Eray Cakıcı

Cok Araclı Butunlesik Tedarik Zinciri Cizelgeleme Prob-lemi Icin Matematiksel Modellerin Karsılastırılması

39

154 Zehra Duzgit, Eyyup Al-tan, Onur Celik, FatmaOya Er, Onur Guven, AkayKablan

Akzonobel Kemipol’De Sıra Bagımlı Hazırlık SureliOzdes Olmayan Paralel Makinelerde Cizelgeleme Prob-lemi

39

319 Aylin Adem, NevinA.Guzel, MetinDagdeviren

Uretim Operasyonlarının Duzenlenmesinde CalısanlarınFiziksel Aktivite Seviyelerinin Degerlendirilmesi UzerineGercek Zamanlı Bir Arastırma

40

116 / 128


120 Muruvvet IlknurBuyukboyacı Hanay,Nur Cavdaroglu

Hukumet Mudahalesi Ile Tarımda Kaliteyi Artırmak:Deneysel Bir Calısma

40

258 Fatma Aydın Bir Isletmede Performans Bazlı Ucret Sisteminin Kurul-ması

40

287 Seyma Guner, Ilker Kose Trız’I Saglık Kuruluslarında Hizmet Kalitesini ArtırmakIcin Kullanan Yeni Bir Yaklasım

40

237 Serhan Kokhan, OmerFaruk Baykoc, SelcukKursat Isleyen

Heterojen Isgucu Ile Insan-robot Etkilesimli Paralel Mon-taj Hattı Dengeleme

41

158 Demet Ozgur Unluakın,Busenur Turkali, SezginCaglar Aksezer

Cok Bilesenli Bir Sistemde Maliyet Odaklı DuzelticiBakım Analizi

41

244 Berkay Kavaz, SerminElevli

Benzetim Yaklasımı Ile Yenileme Modeli Optimizasyonu 41

189 Orkun Berk Yuzbasıoglu,Semra Agralı, Yavuz Acar

Overseas Shipment-planning Problem At A RetailerStore

42

191 Fatma Demircan Keskin Kesinti Riski Altında Tedarik Zinciri Tasarımı IcinButunlesik Bir Yaklasım: Ilac Sektorunde Bir Uygulama

42

199 Didem Civelek, DilekTuzun Aksu

Risk Tabanlı Tedarikci Oneri Sistemi 42

208 Ece Cetin Yagmur,Saadettin Erhan Kesen

Uretim Ve Dagıtım Cizelgeleme Problemi Icin ButunlesikVe Sıralı Yaklasımın Karsılastırılması

43

216 Hacer Goktas, Gulin FeryalCan, Pelin Toktas, BesteCoskun, Elif Buse Kahra-man, Irfan Gokalp, Ezgi-han Bilgi

Savunma Sanayisinde Faaliyet Gosteren Bir Firma IcinTedarikci Secme Ve Degerlendirme Sistemi Onerisi

43

299 Fatma Beyza Ozturk,Pinar Erdogan, Esra Unal,Yagmur Cam, Doc. Dr.Kadir Ertogral

Bir Arac Ureticisi Icin Parca Tedarigi Stratejisinin Opti-mizasyonu

43

128 Gozde Can Atasagun,Ismail Karaoglan

Cok Tesisli Butunlesik Uretim Ve Dagıtım CizelgelemeProblemi: Bir Matematiksel Model

44

71 Onur Demiray, MertParcaoglu, Eda Yucel,Gultekin Kuyzu

Dinamik Cok Yetenekli Is Gucu Planlama Ve RotalamaProblemi Icin Optimizasyon Catısı

44

93 Baybars Ibroska, SelinOzpeynirci, OzgurOzpeynirci

Paket Teslimatında Kamyon Ve Insansız Hava AracınınEs Zamanlı Calısması

44

133 Emre Tokgoz, RidvanGedik, Adil Narin

Assessing The Impacts Of Manifold Distances On Facil-ity Location: Dynamic Manifold Facility Location Prob-lem

45

136 Yasemin Gulfidan,Seymanur Ozen, GustaDilaver, Eda Yucel, MahirYıldırım

Cekici Araclar Icin Konum Belirleme Optimizasyonu 45

40 Seyda Alperen Pehlivan,Duygun Fatih Demirel,Melek Basak

Turkiye’De Su Arıtma Tesislerinin Yer Ve Kapasite Kul-lanımının Optimizasyonu

45

117 / 128


96 Irem Nur Keskin, FirdevsUlus

Benson Tipi Dısbukey Vektor Eniyileme Algorit-malarında Model Parametrelerinin Verimlilige Etkisi

46

105 Banu Kabakulak, SemraAgralı, Z. Caner Taskın

Birlikte-Uretim Sistemlerinde Kapasite Kısıtlı ObekBuyuklugu Belirleme Problemi Icin Lagrange GevsetmeYontemi

46

32 Ayse Ceyda Basar, KumruDidem Atalay, Berna Den-giz

Akademi Ve Endustride Benzetim Tekniginden Ne KadarYararlanılıyor: Bir Anket Uygulaması

46

318 Mehmet Koray Apaydın,Cansu Dagsuyu

Kalıp Uretiminde Simulasyon Optimizasyon Ile MakineParkının Belirlenmesi

47

324 Muzaffer Balaban, BernaDengiz

Kesirli Universal Kriging Meta-Modeli Ile Bir IletisimAgının Eniyilemesi

47

180 Almira Cengi, Beril Sicim,Ali Kartal, Kamil ErkanKabak, Gizem Yasar, Me-like Feray Ozer

Tutun Uretim Sisteminde Benzetim Modeli Ile OtomatikYonlendirmeli Arac Sayılarının Belirlenmesi

47

217 Ozgur Sastım, ServetHasgul

Iliskisiz Paralel Makine Cizelgeleme Probleminde HazırlıkVe Proses Asamalarında Ilave Kaynak Kullanımı

48

270 Ali Demirkaya, IbrahimKucukkoc

Uc Boyutlu Baskı Makinelerinde Is Cizelgeleme: GenetikAlgoritma Tabanlı Bir Yaklasım

48

302 Omer Akgobek Atolye Tipi Cizelgeleme Problemlerinde TamamlanmaZamanını Minimize Etmek Icin Transgenik Genetik Al-goritma Kullanma

48

259 Suleyman Mete Karısık Modelli U-Tipi Demontaj Hattı Dengeleme Prob-lemi Icin Bir Matematiksel Model

48

243 Deniz Uzturk, GulcinBuyukozkan, A. FahriNegus, M. Yaman Oztek

Butunlesik Cok Olcutlu Karar Verme Yaklasımı Ile BulutTeknoloji Secimi Onerimi

49

247 Gulcin Buyukozkan,Merve Guler

E-Devlet Uygulamaları Icin Dijital Olgunluk Modeli 49

250 Gulcin Buyukozkan, DenizUzturk

Butunlesik Kalite Gocerimi Yontemi Ile Akıllı HastaneBinası Tasarımı

50

251 Gulcin Buyukozkan, EsinMukul

Akıllı Saglık Teknolojilerinin Degerlendirilmesi 50

266 Burak Koksal, ZelihaErgul, Zeynep Idil Erzu-rum, Zehra KamıslıOzturk

Yurtdısı Egitim Kararı Icin Cok Asamalı CozumYaklasımı

51

275 Erhan Berk, Selim Kasa Baslangıc Egitim Ucagı Seciminin Ahp, Topsis Ve VikorYontemleri Ile Degerlendirilmesi

51

292 Yasin Galip Gencer, GizemSelcuk

Ahp Ve Topsis Yontemleri Ile Otomotiv Plazasının Op-timum Tesis Yeri Secimi Kararının Verilmesi

51

313 Mehmet Baha Karacolak,Ozlem Testik

Kamu Yatırım Projesi Tekliflerinin Bulanık Analitik Hiy-erarsi Sureci Ile Onceliklendirilmesi

51

107 Alyssa Mosca, NavneetVidyarthi, Ahmet Satir

Integrated Transportation And Inventory Models 52

111 Mohammad Reza MousaviAlmaleki, Salih Tekin,Gultekin Kuyzu

Competitive Intermodal Hub Location Problem WithEndogenous Pricing

52

149 Hande Kucukaydın, NecatiAras

Ulasım Aglarında Operasyonel Dayanıklılıgın ArttırılmasıIcin Uc Duzeyli Operator-Saldırgan-Operator Modelleri

52

118 / 128


198 Mir Ehsan Hesam Sadati,Deniz Aksen, Necati Aras

A Trilevel R-interdiction Multi-depot Vehicle RoutingProblem With Depot Protection And Customer Selec-tion

53

79 Halenur Sahin, SerhanDuran, Ertan Yakıcı, Mah-mut Sahin

Patient Classıfication Considering The Risk Of Resteno-sis After Coronary Stent Placement

53

225 Burcu Toker Kuzey Kıbrıs Turk Cumhuriyeti’Nde Hizmet VerenEngelli Merkezlerinde Calısanların TukenmislikDuzeylerinin Istatistiksel Analizi

53

163 Hande Nasuhoglu, OnderTombus, Ayse CilacıTombus

Eczacılık Sektorunde Yapay Sinir Agları Ve Zaman Ser-ileri Analizi Ile Talep Tahmini

53

192 Ibrahim Ethem Tarhan Hasta Ve Hasta Yakınları Tarafından Saglık CalısanlarınaKarsı Uygulanmakta Olan Siddet Vakalarının NedenleriVe Cozum Onerileri

54

54 Cem Gurler, MehmetCaglar, Onur Onay

Ulkelerin Olum Nedenlerinin Kumeleme Analizi IleIncelenmesi

54

103 Eda Cakmak, MehtapAkcil Ok

Cok Boyutlu Olcekleme Ve Veri Zarflama AnaliziYontemleri Ile Saglık Alanında Retrospektif Bir Calısma

54

148 Birol Yuceoglu, OmerZeybek, Defne Idil Eskio-cak, Buse Mert

Yapay Sinir Agları Ile Yumurta Satıs Tahmini 55

205 Hasan Tontus Sarf Malzeme Kullanımına Yonelik Elde Edilen BirliktelikKurallarının Analizi Ve Sınıflandırılması

55

326 Yelda Yener, Gulin FeryalCan

Isci Atama Ve Montaj Hattı Dengeleme ProblemlerineIliskin Literaturun Elestirel Bir Bakıs Acısıyla Incelenmesi

56

66 Gamze Gizem Gundogdu Karısık Modelli Montaj Hattı Dengeleme Problemi VeBir Isletmede Uygulaması

56

76 Sener Akpınar, Izel Ilhan,Ceren Haspolat, TayfunAksay, Cihat Tura

Montaj Hattı Dengeleme Problemi Icin Karınca KolonisiOptimizasyonu Tabanlı Bir Hiper-Sezgisel Algoritma

56

129 Eylul Ceren Altın, YukselYalcın, Ali Turan, EkinYıldırım, Berkay Mandal,Zeynep Gergin

Performance And Efficiency Analysis For Increasing Pro-duction Capacity

57

173 Seda Albayrak, GuldalGuleryuz

Ogrenci Tasımacılıgı Yapan Bir Firmada Okul ServisiAraclarını Kumeleme Ve Rotalama

57

176 Aykut Arapoglu, Abdur-rahman Yıldız

Heterojen Sabit Filolu Arac Rotalama Problemi Ve BirUygulama

57

281 Melis Alpaslan Takan, Re-fail Kasımbeyli

Arac Rotalama Problemlerinin Cozumu Icin GelistirilenGenisletilmis Lagrange Fonksiyonu Temelli CozumYontemi

58

284 K. Gulnaz Bulbul, RefailKasımbeyli

Ucak Bakım Rotalama Problemi Icin Uygun CozumTemelli Genisletilmis Subgradyant Algoritması Ile BirCozum Onerisi

58

114 Cansu Cav, Aysegul AltınKayhan

Akıllı Sebekelerde Kablosuz Algılayıcı Aglar Icin Kap-sama Deliklerinin Minimizasyonu

58

122 Murat Gungor Asistanların Donemlik Yuk Paylasımı Problemi 59

157 Elif Zeynep Serper,Aysegul Altın Kayhan,Bulent Tavlı

Akıllı Sebekelerde Kablosuz Algılayıcı Ag Omru Eniy-ilemesi

59

119 / 128


165 Betul Aktel Servis Odaklı Aglarda Kaynak Tahsisi Ve Istek AtamaPlanlaması

59

265 Celal Alpay Havle, GulcinBuyukozkan, OrhanFeyzioglu

Turkiye Saglık Sektorunde Dijital Donusum Ve HizmetKalitesinin Stratejik Analizi

60

306 Nimet Karabacak, Nil Aras Kobi’Lerin Malzeme Aktarma Ve Depolama Sistemler-ine Yonelik Endustri 4.0 Uygulamalarında KarsılasılanGuclukler Ve Cozum Onerileri

60

185 Selcuk Sen, Ceyda Sen Perakende Sektorunde Dijital Donusum Uygulamaları:Bir Butuncul Kanal (Omni-Channel) Donusum ProjesiOrnegi

60

241 Gulcin Buyukozkan, OykuIlıcak

Saglık Sektorunde Dijital Teknolojilerin Stratejik Analizi 61

33 Ahmet Yucekaya Multi-objective Fuel-coal Supply For Power Plants Un-der Operational Constraints

61

67 Rıdvan Memis, KursadDerinkuyu

Turkiye Gun Oncesi Ve Yan Hizmetler Piyasaları Fiyat-larının Birlikte Belirlenmesi

61

245 Nida Nur Kucuk, EmreCelebi

Gun Oncesi Piyasada Bir Elektrik Ureticisi Icin RiskKısıtlı Uretim Ve Hidrojen Depolama Oz Cizelgelemesi

62

257 Oguzhan Ahmet Arık Genetik Algoritma Ile Turkiye’Nin Dogal Gaz Talep Pro-jeksiyonu

62

139 Merve Karabas, EmineBuyuk, Fuat Simsir

Ameliyathane Cizelgelemede Cok Kriterli HastaOnceliklendirme Modeli Onerisi

62

142 Ali Aygun Yuruyen Swara Ve Multımoora Yontemleri Ile Ucuncu Parti Lo-jistik Firması Secimi: Bir Hipotetik Calısma

63

144 Merve Nur Karabulut,Ilayda Cuma, KadirBurcu, Suheyla Uyanık,Hakan Yasarcan

Matching Equal Sets In The Presence Of LimitedChoices: Managing The Number Of Positions OfferedAnd The Number Of Choices Allowed To Candidates

63

147 Cemil Celik, Sevgi Alkan,Eren Kaya

Ahp Ve Dematel Yontemleri Ile El Terminali SeciminiEtkileyen Kriterlerin Analizi

63

18 Ipek Damla Akpınar, BarısKececi

Otel Secimli Gezgin Satıcı Problemi Icin DegiskenKomsu Inis Sezgiseli

64

187 Beray Bayazıt, BurcuGencosman, MehmetAtilla Begen, GulnihalUcarkus

Raf Alanı Tahsisi Ve Sergileme Problemi CozumundeGenetik Algoritma

64

272 U. Mahir Yıldırım Elektrikli Araclar Icin Bir Zaman-Bagımlı En Yesil YolSezgiseli

64

296 Ummahan Palamut, SenerAkpınar

Alternatif Alt Grafik Montaj Hattı Dengeleme ProblemiIcin Bir Atesbocegi Algoritması

64

150 Ece Arzu Yıldız, IsmailKaraoglan, FulyaAltıparmak

Iki Asamalı Yer Secimi Ve Es-Zamanlı Topla Dagıt AracRotalama Problemi Icin Matematiksel Model Ve KarmaSezgisel Algoritma

65

155 Halit Keven, SecilSavasaneril, Banu YukselOzkaya

Nakliyede Isbirliginin Karlılık Ve Karbon Salınımı UzerineEtkileri

65

177 Seren Bilge Yılmaz, EdaYucel

Havacılık Sektorunde Ikram Yukleme Planlarının VeIkram Yukleme Lokasyonlarının Optimizasyonu

66

115 Duygu Soylemez, OyaKarasan, Alper Sen

Bolunmus Sevkiyat Miktarını Enazlamak Icin Cesit Plan-lama

66

120 / 128


229 Esra Agca Aktunc, EzgiMelis Kabatepe, EfeAlperen Kacar

Allocation And Resource Scheduling For The OperatingTheatre

66

288 Deniz Tanır, UrfatNuriyev, Aslı Beril Karakas

Genomik Verilerin Analizi Icin Gelistirilen Web TabanlıBiyoinformatik Platformu Ve Analiz Aracları

66

294 Gul Didem Batur Sir, Ser-pil Erol

Tanı Ve Tedavi Sureclerinde Yoneylem Arastırması Kul-lanımı

67

207 Huseyin Tunc, BurkayGenc

Parcalı Dogrusal Regresyon Icin Sutun Uretim Algorit-ması Tabanlı Bir Sezgisel Yontem

67

221 Sena Onen, Cem Iyigun Kumeleme Probleminde Kume Bazlı Oznitelik Secimi 67

236 Zeliha Ergul, ZehraKamıslı Ozturk

Eksik Verileri Tamamlama Yontemlerinin Hastane IciSag Kalım Tahmini Uzerindeki Etkisi

68

224 Utku Koc A Markovian Approach For Emotion Recognition UsingEeg Signals

68

137 Erdi Dasdemir, DiclehanTezcaner Ozturk, MuratKoksalan, Rajan Batta

Insansız Hava Aracları Icin Cok Amaclı Rotalama 68

159 Merve Civelek, EsraKarasakal

Cok Kriterli Sıralı Sınıflandırma Icin Matematiksel Pro-gramlama Tabanlı Bir Yontem

69

175 Bengu Atıcı, EsraKarasakal, OrhanKarasakal

Otomatik Hedef Sınıflandırma Sistemleri Icin CokKriterli Hedef Sınıflandırma

69

267 Melis Ozates, GulserKoksal, Murat Koksalan

Gurbuz Urun Tasarımında Model Parametre BelirsizligiAltında Bir Aday Cozumun Degerlendirilmesi

69

256 Gozde Oktem, OkanOrsan Ozener, GorkemYılmaz

A Split Delivery Vehicle Routing Problem For Daily To-bacco Delivery

70

290 Cansu Yurtseven, MahmutAli Gokce

Elektrikle Calısan Sokak Supuruculeri Icin ZamanPencereli Ve Ara Duraklı Ayrıt Rotalama Problemi

70

314 Mahmut Ali Gokce, SelenBurcak Akkaya

Evsel Atık Toplama Problemi Icin Zaman Aralıgı, Arac-Yol Uyumu Ve Doluluk Bilgisi Kısıtlı Ozgun Bir Ayrıt-Rotalama Optimizasyon Modeli

70

49 Emre Anıl Kakillioglu, Nil-gun Fescioglu Unver

Electric Vehicle Express Charge Station ManagementThrough Self-controlling Resource Allocation

70

194 Muti Yunso, Ibrahim Ku-cukkoc

Paralel Uc Boyutlu Yazıcı Cizelgeleme Problemi: ToplamGecikme Ve Agırlıklı Geciken Is Sayısının Minimizasyonu

71

201 Kubra Tanınmıs, NecatiAras, I. Kuban Altınel

Sosyal Aglarda Yanlıs Bilgi Yayılımının Enkucuklenmesi 71

211 Evren Guney Ayrısım Yontemleri Kullanan Buyuk Olcekli EtkiEnbuyukleme Problemlerini Cozme Teknikleri

71

220 Teslime Gurel, AysegulAltın Kayhan

Kablosuz Algılayıcı Aglarda Belirsiz Veri Uretimi IcinGurbuz En Iyileme

72

24 Hasan Yavuz The Critical Success Factors For Manufacturing Execu-tion Systems (mes) Adoption In Turkey Defense Indus-try: An Industrial Case Study

72

164 Nurcan Alkıs, Murat TahirCaldag, Ebru Gokalp

Akıllı Sehir Girisimlerinin Degerlendirilmesi Icin BirBasarı Modeli Onerilmesi

72

166 Murat Tahir Caldag, EbruGokalp, Nurcan Alkıs

Acık Devlet Teknolojilerinin Ve UygulamalarınınOrgutler Tarafından Benimsenmesini EtkileyenFaktorlerin Analizi

72

121 / 128


323 Ramazan Yaman Degisen Universiteler Ve Sektorler Yonuyle EndustriMuhendisligi Ve Gelecegi

73

106 M. Edib Gurkan, HuseyinTunc

Koordineli Fiyatlandırma Ve Envanter Kararları ProblemiIcin Bir Kuadratik Karısık Tamsayılı Programlama Mod-eli Onerisi

73

135 Gizem Halil, Aysun Kapu-cugil Ikiz

Combined Forecasts For Stock Keeping Units With In-termittent Demand Pattern

74

145 Ceren Dirik, Huseyin Tunc Geri Donuslu Stokastik Ekonomik Parti Buyuklugu Prob-lemi Icin Sezgisel Bir Algoritma Onerisi

74

168 Nihan Kaloglu, A. SerdarTasan

Otomotiv Yedek Parca Sektorunde Faaliyet Gosteren BirFirmada Envanter Yonetimi Uygulaması

74

151 Aslı Ozmen Cok Kriterli Karar Verme Modellerinin Saglık Hizmet-lerindeki Uygulamaları: Literatur Taraması

75

167 Onur Onay Otuz Avrupa Ulkesi Ve Turkiye’De Tutun Urunleri Kul-lanımının Multımoora Yontemi Ile Degerlendirilmesi

75

169 Abdurrahman Yıldız,Aykut Arapoglu

En Iyi- En Kotu Metodu (Best-Worst Method) Ile LisansMezuniyet Projelerinin Degerlendirilmesi

75

174 Zeynep Dur, GuldalGuleryuz

Malzeme Tasıma Ekipmanı Seciminde Ahp Ve UtastarYaklasımı

76

53 Yesim Hazırbulan, HasanSelim

Risk Assessment For Musculoskeletal Disorders In AnInternational Manufacturing Firm By Rapid Entire BodyAssessment Method

76

117 Ezgi Tok, Ozlem Testik Bulanık Fmea Yontemi Ile Laboratuvarlarda RiskDegerlendirmesi

76

321 Cansu Dagsuyu, GizemGul Koc, SeydaTaskınırmak, Ali Kokangul

Proses Yetkinlik Indeksi Ile Hava Kirliliginin Nox Ve CoAcısından Belirlenmesi

77

238 Ozlem Kanga, NezirAydin, Muhammet Gul,Erkan Celik, MuratM. Gunal, Alev TaskinGumus, Ali Fuat Guneri

Deprem Durumu Acil Saglık Yonetimi Icin OptimizasyonVe Simulasyon Tabanlı Bir Model Onerisi

77

233 F. Tevhide Altekin, HazalErcan, Guvenc Sahin, Ab-dullah Dascı, Ajinkya N.Tanksale

Servis Aglarında Yedek Parca Dagıtım Sistemi TasarımProblemi

78

235 Busra Olgun, FulyaAltıparmak

Yesil Eszamanlı Topla Dagıt Arac Rotalama ProblemiIcin Iteratif Yerel Arama Tabanlı Bir Hiper Sezgisel

78

264 Gozde Onder Uzun, ImdatKara

Zaman Pencereli Cok Gezginli Ve Cok Depolu TamirciProblemi Icin Yeni Matematiksel Modeller

78

274 Isılsu Becerir, GizemYesildag, Miray Habek,Selin Budak, Suphi SerdarAksit, Onur Yagmur,Fadime Uney-Yuksektepe

Mercedes-Benz Turk’Un Yedek Parcalarının IntermodalTasımacılıkla Planlanması

79

13 Ceren Cebi, Fadime Uney-Yuksektepe, Cansu Ocal,Gizem Kurtoglu

Arcelik Yetkili Servislerinde Optimizasyon TabanlıTeknisyen Planlama

79

87 Yetkin Cınar, Gokce Gursel Kamu Hastanelerinin Egitim Ve Hizmet EtkinliklerininOlculmesinde Cok Aktiviteli Veri Zarflama AnaliziYaklasımı

79

122 / 128


315 Emine Akyol Ozer, ZehraKamıslı Ozturk, CisemGulen, Aysenur Cicek,Mehmet Deniz Serttas

Coklu Depolarda Heterojen Urun Raf Atama Prob-lemi Icin Matematiksel Model Ve Sezgisel CozumYaklasımları

80

98 Zikriye Melisa Erdogan,Emine Yaylalı

Turkiye’De Hıv Hastalıgının Matematiksel Modellenmesi 80

228 Derya Dinler, MustafaKemal Tural, Nur EvinOzdemirel

Agac Yapılı Verilerin Ged (Graph Edit Distance) IleKumelenmesi

80

252 Fatma Yerlikaya Ozkurt,Pakize Taylan

A New Computational Method For Classification Prob-lems Within The Existence Of Outliers Based On ConvexOptimization

81

268 Dilay Aktas, Banu Lok-man, Tulin Inkaya

Kumeleme Toplulugu Secimi Icin Cok Amaclı Yaklasım 81

41 Betul Yıldırım, LatifeGorkemli

Cok Atamalı-Kapasitesiz P-Adu Medyan ProblemininYapay Arı Kolonisi Algoritmasıyla Cozumu

81

260 Harika Akalın, TurkayDereli, Yunus Eroglu

Surdurulebilir Toplum Alanındaki AkademikCalısmalarda Metin Madenciligi Yontemi KullanılarakTrendlerin Belirlenmesi

81

285 Melika Mohs-enizadehkamou, MustafaKemal Tural, Elcin Kentel

Municipal Solid Waste Management With Cost Mini-mization And Emission Control Objectives

82

312 Atashi Khoei Arsham, Hal-dun Sural, Mustafa KemalTural

Energy Minimizing Forklift Routing Problem 82

325 Kadriye Busra YılmazerKaya, Ilhan Or, NecatiAras

Istanbul’un Sehir Lojistiginin Modellenmesi 82

178 Mustafa Mehmet Bayar,Ayse Yıldız, TurkselBensghır

Saglık Sektorunde Butce Kısıtlı Gurbuz Yerlestirme VeEn Kısa Yol En Iyilemesi: Kayseri Sehir Hastanesi Ornegi

83

183 Ozlem Cavus Riskten Kacınan Rassal Oryantiring Problemleri 83

226 Ali Irfan Mahmutogulları,Cagrı Latifoglu

Scenario Tree Reduction In Multistage Stochastic Pro-gramming

83

297 Sinan Gurel, Musa Caglar Proje Butce Harcama Belirsizlikleri Altında Ar&Ge ProjePortfoy Secimi

83

240 Zeynep Suvak, I. KubanAltınel, Necati Aras

Catısma Kısıtlı En Buyuk Akıs Problemi Icin Guclu Ben-ders Kesileri Gelistirme

84

277 Refail Kasımbeyli, GulcinDinc Yalcın

Weak Subgradient Based Solution Method In Noncon-vex Optimization And Applications

84

278 Gulcin Dinc Yalcın, RefailKasımbeyli

Cutting Plane Method With Weak Subgradient For Non-convex Optimization

84

279 Umur Hasturk, MustafaKemal Tural

Cizgelerde Mukemmel Komsuluk Kumeleri 85

280 Nazlı Dolu, Umur Hasturk,Mustafa Kemal Tural

Dısbukey Olmayan Alanlar Ile Temsil Edilen MusterilerIcin Tesis Yer Secimi Problemi

85

282 Haluk Yapıcıoglu, YenalKaraaslan, Cem Sevik

Evrimsel Optimizasyon Algoritmaları Ile AtomlararasıEtkilesim Potansiyeli Optimizasyonu

85

283 Ilayda Ulku, Cigdem Al-abas-Uslu

Ruzgar Enerji Santrallerinin Kurulumunda Turbin Yer-lerinin Ve Elektrik Kablo Baglantılarının Optimizasyonu

85

123 / 128


286 Melike Ozturk, Cigdem Al-abas-Uslu

Cantor Set Based Neighborhood Generation: An Appli-cation To Quadratic Assignment Problem

86

249 Fatih Arslanturk,Melike Gul Aydın,Merve Sahinturk, ArdaKaraonceloglu, SeymanurCoskun, U. Mahir Yıldırım

Iki Seviyeli Bir Tedarik Zinciri Icin Coklu Depo CokluUrun Envanter Rotalama Problemi Uygulaması

86

263 Yagmur Akbil, Oyku Onal,Betul Simsek, Figen Sayılı,Kamil Erkan Kabak

Reducing Excess Levels Of Inventory In Wheel Produc-tion System By A Line Balancing Approach

86

273 Mehmet Onur Olgun,Erdal Aydemir

Isbirlikci Oyun Teorisi Ile Envanter Rotalama ProblemleriIcin Bir Dagıtım Planı Olusturma Yaklasımı

87

63 Ummuhan Akbay, NurCavdaroglu

Pricing Decisions In Revenue Management: An Experi-mental Investigation

87

30 Neslisah Albayrak, BarısKececi

Odul Degerlendirme Surecinin Cok Olcutlu Karar VermeYontemleri Ile Iyilestirilmesi

87

83 Emine Ecem Ozer Mobil Uygulama Gelistiricileri Icin Cok Olcutlu KararVerme Ve Hedef Programlama

88

100 Alptekin Ulutas Crıtıc Ve Codas Yontemleri Ile Hava Kompresoru Secimi 88126 Kıvanc Onan, Perihan

Ebru Ufuk, Elif BeraCetin, Kubra Eyvel, CerenEren, Fatma Esra Kurt

A Multi-objective Mathematical Model For Fuel AndSupplier Selection For Clinker Production

88

95 Gurkan Guven Guner,Ceren Tuncer Sakar,Barbaros Yet

Otomotiv Endustrisinde Cok Kriterli GuvenilirlikYaklasımları

89

162 Mahmut Ibrahim Ulucak,Salih Tekin

Gizli Ve Gorunur Hatalara Maruz Sistemlerde En IyiBakım Politikasının Belirlenmesi

89

303 Merve Uzuner Sahin,Berna Dengiz, OrhanDengiz

Artan Arızalanma Oranına Sahip Tamir EdilebilirBilesenli Bir Sistemin Guvenilirlik Analizi

89

271 Selen Bedrisan, DemetHacibeyli, Sema Ozgur,Ozge Canberi, MenguYagmur Ilbeyi, Ali ErenOzcelik, Kamil ErkanKabak

Reduction Of Overall Cycle Time At Thermotechnol-ogy Production Lines By Using Simulation OptimizationMethodology

90

210 Ugurcan Dundar, SeyfiErol Metin

Cost-benefit Analysis Of Residential Pv Systems InAegean Region

90

52 Baki Unal, Cagdas HakanAladag

Deep Learning In Stock Market Prediction 90

195 Yusuf Karadede, GultekinOzdemir

Finansal Zaman Serileri Icin Olasılıklı Model Yaklasımı 91

209 Busra Atamer Balkan,Sedef Meral

Tarım Deger Zincirlerinin Sistem Dinamikleri YontemiIle Modellenmesi: Zeytinyagı Deger Zinciri Ornegi

91

124 / 128


121 Deniz Simsek, AhmetYasin Sarı, Mert Cetin,Elif Naz Ozdamar, Fat-manur Sever, Yigit CanKarakoylu, Zeynep Dokur,Enes Basarır, Yasin AyhanCimbek

Depo Tasarım Ve Yonetimi Icin Karar Destek Sistemi 91

301 Evren Olcaytu, BarısYıldız, Ahmet Sen

Sehir Ici Elektrikli Arac Hızlı Sarj Istasyonu Ag Tasarımı:Belirsiz Talep Ve Kapasite Kısıtlı Sarj Istasyonları

92

291 Nursac Yılmaz Endustride 5S Yaklasımı Ve Bir Tekstil IsletmesindeUygulama

92

298 Barıs Yıldız, NatashiaBoland, Martin Savels-bergh

Decomposition Branching For Mixed Integer Program-ming

92

78 Sıla Isyar, Barbaros Yet,Ceren Tuncer Sakar

Sıralı Dugumler Yontemi Ile Bayes Agı Temelli Fizyoter-api Karar Destek Aracı Ogrenme

93

234 M. Aslı Aydın Telekomunikasyon Sektorunde Musteri Kaybı Tahmini 93

269 Zulfiye Erdogan, TurkayDereli, Serkan Altuntas

Sigillerde Tedavi Basarısının Bilesik Makine OgrenmeTekniklerine Dayalı Sınıflandırılması

93

310 Gamze Dana, AhmetZiyaeddin Bulum

Yapay Sinir Agları Ile Bir Satıs Tahmini Uygulaması 93

19 Kenan Orcanli, BurakBirgoren

Istatistiksel Kalite Kontrol Grafiklerinde R PaketininKullanımı Ile Ilgili Icerik Analizi

94

124 Sonya Javadi A Mixed Approach To Monitor Multi-attribute PoissonProcesses

94

131 Turgay Yukselgil, EnesAgdag, Zeynep Anat,Pınar Kara, Berna Caglar,Zeynep Gergin

Designing Standard Sampling Procedures For ImprovingThe Performance Of Final Quality Control Process

94

141 Burcu Altan Sakarya,Serkan Buhan, UmutGuvengir, SecilSavasaneril

Kaskat Baraj Sistemlerinde Kısa Donemli Taskın Kon-trolu Icin Metasezgisel Bir Yontem

95

193 Ahmet Melik Ozturk,Taha Altunbas, Utku Koc,Hande Kucukaydın

Warehouse Shelf Height Distribution Decision SupportSystem

95

246 Utku Koc, Aybike Dilek,Emir Doganay, SerdarKami Uckardes

Flo’Nun Modelleme Departmanının Yeniden Tasarımı 95

222 Cansu Sakarya, Su EdaSecilmis, Ozgu DilrubaUcpınar, Kumru DidemAtalay, Yusuf Tansel Ic,Berna Dengiz

Man Turkiye A.S. Kalite Kontrol SurecininIyilestirilmesi: Hata Turleri Analizi

95

239 Melis Cınar, OsmanBerkay Coksen, Esra ZelalTekin, Eldem Ezgi Ulusoy,Evren Guney, HandeKucukaydın

Perakende Sektorunde Magaza Kumeleme Ve Urun IlkBolusturme Projesi

96

125 / 128


219 Enes Ata Oruc, EsraSozmen, Betul Senyuva,Hande Kucukaydın, EvrenGuney

Hızlı Tuketim Sektorune Yonelik Etkin Sadakat Pro-gramları Icin Veri Analizi Uygulamaları

96

254 Beyza Unal, MerveDemirci, Betul Kayısoglu,Ibrahim Akgun

Dagıtım Noktası Yerlestirme Problemi 97

255 Yakup Kapar, FatihInce, Nurrettin Sahin,Sevde Zulal Uysal, BetulKayısoglu, Ibrahim Akgun

Tekstil Sektorunde Iki Boyutlu Fire Kaybını Ve MakineAyar Suresini En Aza Indiren Cizelgeleme Problemi

97

262 Serkan Kıdır, Rabia Isılak,Zeynep Busra Dogan,Betul Kayısoglu, IbrahimAkgun

Oluklu Mukavva Uretiminde Fire Kaybı Problemi 97

242 Ummuhan Zeynep BeyzaArıkan

Havacılık Sektorunde Faaliyet Gosteren Bir FabrikadaOptimizasyon

97

161 Merve Cil, Babak Rouyen-degh

Saglık Sektorunde Verimlilik Analizi 98

172 Ergun Eraslan, IlknurGunesli, Necati CihatDemirhan

Tarım Sektorundeki Risklerin Bulanık Cok Olcutlu KararVerme Yontemi Kullanılarak Degerlendirilmesi

98

182 Yavuz Selim Ozdemir,Serap Kara, Harun TarıkSirin

Stok Yonetimi Icin Abc-Mcdm Melez Yontemi Ve BirUygulama

98

171 Mete Gundogan, PelinUstunyer, Merve Mıtıs

Bir Yapısal Sistem Tasarımı Icin Verimlilik Analizi 99

43 Saliha Ferda Dogan, Fird-evs Ulus, Ozlem Karsu

Iki Amaclı Tamsayılı Programlama Problemleri IcinGelistirilmis Kesin Bir Algoritma

99

55 Ali Ozarslan, GulsahKarakaya

Alternatiflerin Sınıflandırılması Icin Yeni Bir EtkilesimliYaklasım

99

56 Melodi Cebesoy, CerenTuncer Sakar, BarbarosYet

Belirsizlik Altında Medikal Karar Destek Icin Cok KriterliKarar Verme Yaklasımları

99

88 Ozgur Ozpeynirci, SelinOzpeynirci

Dısbukey Koniler Ve Sutun Turetme 100

99 Busra Biskin, DiclehanTezcaner Ozturk, CerenTuncer Sakar

Farklı Oncelikli Hedefler Iceren Uc-Amaclı Iha Filosu Ro-talama Problemi

100

26 Ayfer Basar Kararsız Bulanık Kumeler Ve Dengeli Karne Ile Bt ProjePerformans Olcumu: Bankacılık Sektorunde UygulamaOrnegi

101

203 Burak Cavdaroglu, TankutAtan

Kanonik Cizelge Ile Olusturulan Lig Fiksturleri MacSonuclarına Etki Ediyor Mu?

101

293 Ozen Ergezer Strategic Pricing In Spare Parts Management 10189 Tutku Dincer, Aydan

Ozkan, Muge Tuncer,Buse Ince, FeyzanurBayramoglu, GozdeOzgur, Fadime Uney-Yuksektepe

Investigation Of New Facility Location For Elvan Gida 101

126 / 128


184 Gokcen Bayram Turkiye, Avrupa Birligi Uye Ve Aday Ulkelerinin RuhSaglıgı Hizmetleri Ve Psikiyatri Hastanelerinin Etkinlik-lerinin Veri Zarflama Analizi Ile Degerlendirilmesi

102

25 Alp Ertem, Aysenur Sahin-Arslan

Insani Yardım Lojistigi Icin Konteyner Deposu Tasarımı 102

27 Ramez Kian, SibelSalman, Bahar Y. Kara,Gunes Erdogan, SanderDe Leeuw, Ehsan Sabet,Muhittin Demir

Turkiye’Deki Suriyeli Multecilere Parasal YardımlarınLojistik Planlaması: Bir Cok-Amaclı Yerlestirme VeYonlendirme Modeli

102

42 Zehra Donmez, Bahar Y.Kara, Ozlem Karsu

Afet Sonrası Donemde Bagısların Cadırkentlere AdilDagıtımı

103

97 Mert Cetin, OkanDukkancı, Bahar Y.Kara

Insansız Hava Araclarıyla Afet Sonrası Tıbbi MalzemeGonderimi

103

308 Burcu Oralhan Sosyal Yardımlardan Faydalanabilme Kriter AgırlıklarınınBulanık Dematel Yontemi Ile Belirlenmesi

103

94 Pınar Dursun, Z. CanerTaskın, I. Kuban Altınel

Hacimsel Yogunluk Ayarlı Ark Sagaltımı (Vmat) Planla-ması Problemi Icin Bir Sutun Turetme Sezgiseli

104

101 Selami Somar, Yeliz BurukSahin

Evde Bakım Hızmetlerınde Rotalama Ve CızelgelemeUygulamaları: Lıteratur Arastırması

104

197 Banu Yuksel Ozkaya, Mu-rat Caner Testik

Kan Merkezlerinde Stok Kontrolu Icin Sonlu Ve SonsuzPlanlama Donemi Modelleri

104

316 Melik Koyuncu Saglık Sistemlerinde Karma Dagılımların Kullanımı 104

110 Dursun Balkan Turkiye’De Isgucu Verimlilik Farklarının BolgeselDuzeyde Ayrıstırılması

105

72 Melis Almula Karadayı,Umut Aydın, FusunUlengin

Havayolu Isletmelerinin Performans Olcumlerinin Ag Ta-banlı Super Etkinlik Analizi Ve Dengelenmis Skor KartIle Degerlendirilmesi

105

84 Gurhan Uysal Tuketici Odaklı Iky 105322 Nejla Turhan, Sevgi Yurt

OncelDagılımdan Bagımsız Kalite Kontrol Kartları 106

304 Gulsum Tekin Karagoz,Himmet Emre Aktas,Gamze Yetimler, Nil Aras

Bir Isletmede Depo Verimlilik Ve Kalite Bazlı PerformansIyilestirilmesi Uzerine Bir Uygulama

106

130 Canan Hamurkaroglu,Ayten Yigiter, YaseminGencturk

Weibull Ve Pareto Dagılımları Icin Kesilmis Yasam Tes-tine Dayalı Tek Katlı, Grup Ve Iki Katlı Kabul OrneklemePlanları

107

179 Aysegul Sahin, GuldalGuleryuz, Reza VatankhahBarenji

Ara Stok Alanı Olan Esnek Robotik Hucrelerde PetriAglarının Kullanılması

107

227 Esra Ilbay, Berk Bilgin,Nihan Balıkcı, AylinBasaran, Talha Bekec,Eda Telatar, Tulin Aktin

Oztiryakiler’De Dıs Kaynaklı Risklerin Uretim PlanınaEtkilerinin Analizi

107

289 Fatma Sedanur Ozturk,Kadir Ertogral

Cok Tipli Devinimli Stok Iceren Havayolları BakımOnarım Servislerinde Entegre Uretim Cizelgeleme VeKapasite Planlama: Sabitle Ve Optimize Et SezgiselYaklasımı

108

328 Ezgi Yolver, Umut RıfatTuzkaya

Dayanıklı Tuketim Sektorunde Satıs Sonrası Servis AgıTasarımı: Istanbul Ili Icin Bir Uygulama

108

127 / 128


317 Yusuf Kuvvetli Hidrojen Yakıt Ikmal Istasyonları Yerlesimi Icin Bir KumeOrtuleme Problemi

108

153 Ezgi Sonmez, SeydanurYumni, Semanur Koyukan

Hastane Sistemlerinde Farklı Birimlerin Ortak KullandıgıHareketli Cihazların Optimum Lokasyonu

109

231 Hakan Tek, Gulsah AslıArslan, Hamdi Giray Resat

Layout Planning In Textile Sector 109

47 Duygu Tas Stokastik Kapasite Kısıtlı Parti Buyuklugu BelirlemeProblemi

109

86 Sefika Tezcan, Sule Uner,Mujgan Sagır

Bir Isletmede Ozdes Olmayan Paralel MakineCizelgeleme Problemi Icin Bir Cozum Onerisi

109

305 Esra Dinler, Yusuf TanselIc, Ece Cavusgil, AybahaKarakas, Seyma AysuDemir, Ufuk Goren

Dinamik Talepli Parti Buyuklugu Ve Guvenlik Stogu Be-lirleme Problemine Yonelik Bir Uygulama

110

327 Merve Asena Beyoglu,Cigdem Yıldırım, MujganSagır

Pilotaj Bolumu Egitim Ucuslarının Cizelgelenmesi IcinArdısık Calısacak Iki Matematiksel Model Onerisi VeUygulama

110

113 Mustafa Demirbilek, Juer-gen Branke, Arne Strauss

Dynamically Accepting And Scheduling Patients ForHome Healthcare

111

132 Asıye Ozge Dengiz,Kumru Didem Atalay,Fulya Altıparmak

Evde Saglık Hizmetleri Icin Cok Seyahatli Arac RotalamaModeli

111

152 Ahmet Bahadır Simsek,Aydın Ulucan, KazımBarıs Atıcı

Bakımın Sureklilik Indeks Degerini Dikkate Alan Trans-fer Secenekli Evde Saglık Hizmetleri Atama Ve RotalamaProblemi

111

190 Murat Demir, A. BurakPac, Sukru Ozsahin

En Hızlı Acil Servis Hizmetini Almayı Saglayan TrafikEntegrasyonlu Uygulama Tasarımı

111

128 / 128

BILD IR I OZETLER I · 2019-06-21 · YAEM 2019 Kongre Ba˘skan ndan Kongremizin de gerli kat l mc...

Documents

Transcript of BILD IR I OZETLER I · 2019-06-21 · YAEM 2019 Kongre Ba˘skan ndan Kongremizin de gerli kat l mc...