Bevindingennotitie HOE - versie 30-1 - VoorleesExpress · 2019. 2. 12. · Experts op het gebied...

HOE?

Bevindingennotitie

HogereOpbrengstenEducatieveouderprogramma’s(0-6jaar)?

VINCI&VoorleesExpress–BevindingennotitieHOE?

2

Colofon

Januari2019

Vincii.s.m.AnneHeinsbroek(StichtingVoorleesExpress)

Auteurs:ArjenScholten,JoKloprogge,FleurvanGreuningenenWalterdeWit

DezenotitievaltbinnendeTelmeemetTaal-regeling


3

BevindingennotitieHOE?HogereOpbrengstenEducatieveouderprogramma’s(0-6jaar)?

InhoudsopgaveH1.IntroductiebevindingennotitieHOE? pag.4H2.Overdeouderprogramma’s pag.7H3.Gedragsverandering pag.13H4.Hoemarketinginzichtkanverschaffen:deklantreis pag.21H5.Conclusiesenvervolgstappen pag.23Bijlagen:

- Impressiesvandeconsultaties pag.28- Literatuurlijst pag.31


4

Hoofdstuk1.IntroductiebevindingennotitieHOE?Ruim40jaarvoerenweinNederlandeducatieveouderprogramma’suitwaarmeeweheteducatievethuismilieuvandoelgroepouders1proberenteversterken.Binnenenbuitendewetenschapiservrijgroteovereenstemmingdatdergelijkeprogramma’spotentieelsterkkunnenbijdragenaandeonderwijskansenvankinderen.Deeffectiviteit/opbrengstenvandezeprogramma’svaltinhetalgemeenechter(redelijk)tegen,aldusonderzoekers.2Degewenstestructurelegedragsveranderingvanlaagopgeleideen/oflaaggeletterdeoudersblijktmoeilijktebereiken.Veelvandehuidigeprogrammaontwikkelaarszijndanookvolopbezigmetditvraagstukenzoekennaarversterking.Ookwijfocussenhieropmetditproject.Wegaanopzoeknaareffectieveversterkingendielaaggeletterdeouderskunnenhelpenomdekansenvanhunkinderentevergroten.

Indeliteratuurblijkterbehoorlijkgroteconsensusover‘wat’(doelgroep)ouderszoudenmoetendoen(‘eenmeergeletterdethuisomgeving’),maarminderaandachtisuitgegaannaar‘hoe’dezeouderstotandergedragkunnenwordenaangezet.Inditprojectfocussenwespecifiekophet‘hoe’doorsamentewerkenmeteducatieveprofessionalséngedragsexperts,gamification-experts,marketingexpertsengedragspsychologenen-economen.ProjectHOE?wordtuitgevoerdtussenmei2018enmei2019.EnwordtgefinancierdvanuitdesubsidieregelingTelmeemetTaalvanhetministerievanSZW(i.s.m.OCW).Hetuitvoerendteambestaatuit:FleurvanGreuningen,JoKloprogge,ArjenScholtenenWalterdeWit(namensVinci)enAnneHeinsbroekencollega’s(vandeVoorleesExpress).DeaanvraagisondersteunddoordegemeentenDordrechtenNijmegen,debibliothekenAanzetenGelderlandZuid,voorschoolseorganisatiesKionenKinopuitNijmegenendeSDKuitDordrecht,alsmedeschoolbestuurConexusuitNijmegen.1.1OpzetprojectHOE?ProjectHOE?bestaatuitverschillendefasen:

Fase1:AankondigingenInformatieverstrekkingHetprojectiskenbaargemaaktaanrelevantepartijen:betrokkenwetenschappers,ontwikkelaarseneigenarenvanouderprogramma’s,debibliotheeksectorenStichtingLezen.Fase2:LiteratuurverkenningenConsultatierondeVoorexpertinputwenddenweonsnietalleentoteducatieveprofessionalsmaarooktotexpertiseophetgebiedvan‘gedragsbeïnvloeding’:gedragspsychologen,gedragseconomen,marketingexperts(o.a.vanRTL)engamification-experts.Weverdieptenonsinzichtoverhoe(doelgroep)oudersechttot

1Met‘doelgroepouder’bedoelenweoudersmeteenkinddatrisicoheeftoptaalachterstandofditalheeft.Dezedoelgroepouderszijnvaaklaaggeletterden/ofhebbeneenlagesociaaleconomischestatus(lageSES).2StichtingLezen(2017).Leesbevorderingingezinnenmetweinigleescultuur.Overhethoeenwaaromvanhetbetrekkenvanlaagopgeleideenlaaggeletterdeoudersbijdeleesopvoeding.Amsterdam.


5

gedragsveranderingzijnaantezetten,watdaarinrealistischisenhoeditgedraglangdurigeristeborgen.Deuitkomstenhiervanzijnbijeengebrachtindezebevindingennotitiedieisbedoeldvooreeniederdieopbeleidsmatigniveauisbetrokkenbijeducatieveouderprogramma’s.Fase3:OntwikkelingprogrammaversterkingenAfhankelijkvandeuitkomstenvandeeerste2fasen,vullenweFase3naderin.Hetgaathieromhetontwikkelenvanconcreteondersteunendeinzichten,kennisen/ofoverigeversterkingen.Fase4:UitvoeringinpraktijkUitvoeringdraaitomhetinzettenvandeversterkingenindepraktijk.Afhankelijkvanhetontwikkelingstrajectkanditgekoppeldwordenaanbestaandeprojecten.Fase5:Valorisatie/KennisverspreidingDekennisdiewehebbenverzameldwordtbreedverspreidonderallebelanghebbenden.Eriseenwetenschappelijkecommissiesamengestelddiedebelangrijkebevindingenenstappenbeoordeeld.Dezebestaatuit:Emer-Prof.dr.JeanetBus,vakgebied:pedagogiek,metname:ontluikendegeletterdheidEmer-Prof.dr.JandeLange,vakgebied:divers,focusop‘hetlerenbegrijpen’Dr.LisetteHornstra(SocialeWetenschappen–UU):pedagogiekeneducatieProf.dr.PaulLeseman(SocialeWetenschappen–UU):voornamelijkorthopedagogiek,inhetbijzonderonderwijsleerproblemenDr.EvavandenBroek(UWenBINNL(BehaviouralInsightsNetworkNederland)):gedragseconomie

1.2InputbevindingennotitieDeinputvoordezenotitieheeftdriecomponenten:1. literatuurstudie:eendeelrondouderprogramma’seneendeelrondgedragsverandering2. ontwikkelingvandrieklantreizen3. consultatierondemetexpertsophetgebiedvanouderprogramma’sen/ofgedragsverandering

Tijdensdeconsultatierondesprakenwemetdevolgendeexpertsrondouderprogramma’s:WiesKooijmanenTonnievanderMeer(GemeenteUtrecht)EfratdeGroot(Verteltas)RoelvanSteensel(EUR)JeanetBus(VU-educatie)HildeKalthoffenJolynBerns(NJI)RosaTeepeenElwineHalewijn(ITTA)DavidKranenburg(ActiefOuderschap)TonvanVlimmeren(BibliotheekUtrecht)


6

Enwesprakendevolgendeexpertsrondgedragsverandering:EvavandenBroek(BINNL(BehaviouralInsightsNetworkNederland)–gedragsverandering)ReintJanRenes(HU–gedragspsychologie)EvertHoogendoorn(HKUludodidactiek–gamification/educatie)RenéGlas(UU–gamification)TeresadelaHera(EUR–gamification)prof.dr.RemcoVeltkamp&prof.dr.LiesbethKester(UCGR(UU)–gamificationengedragspsychologie)MichaelFillie(&Ranj–gamification)PieterPaulVerheggen(Motivaction–marketing)RobinBlitzblum(RTLNederland–marketing)JimvanderKlein(Bol.com–marketing)JordiKoppenhol(Kaliber–marketing)

1.3OpzetbevindingennotitieNadealgemeneintroductie,ishetfocuspuntinhoofdstuk2hetouderprogramma.Vanuiteenliteratuuronderzoekengesprekkenmetexpertsuitheteducatieveveldreflecterenweop(effectiviteitvan)ouderprogramma’senonderscheidenwemogelijkeverbeterpunten.Hoofdstuk3gaatovergedragsverandering.Inputhiervoorkomtvanuitliteratuurenconsultatie.Expertsophetgebiedvangamification,marketing,gedragswetenschap,gedragspsychologieengedragseconomieleidenonsinhunvakgebiedinenschetsenwelkerolhetkanspelenbijdeversterkingvaneducatieveouderprogramma’s.Inhoofdstuk4beschrijvenweonzeverkenningvanenkeleouderprogramma’smetbehulpvaneen‘klantreis’.Eeninstrument,eenmarketingtool,waarmeeinbeeldwordtgebrachtwatdebelevingenervaringenvandeklantzijn,inditgevaldeouder.Hoofdstuk5totslotbiedteenoverzichtvandebelangrijkstebevindingenendeconsequentiesdiedezeresultatenhebbenvoordevervolgstappenvanprojectHOE?Metdezepublicatiehopenweperspectieftebiedenopeenhogereeffectiviteitvaneducatieveouderprogramma’sdooreenmultidisciplinairebenaderingswijze.Deuiteindelijkeresultatenvanditproject(inzichten,ontwikkeldeprogrammaversterkingenensuggestiesvoorverdereversterkingen)dieverwachtwordeninmei2019zullen(gratis)terbeschikkinggesteldwordenaandeontwikkelaars/eigenaarsvanEducatieveOuderprogramma’s,bibliothekenetc.


7

Hoofdstuk2.Overdeouderprogramma’sWaarinweliteratuuronderzoekdedenensprakenmetexpertsuitdewetenschapenontwikkelaarsvaneducatieveouderprogramma’s.

Conclusies:

1. Eengeletterdthuismilieuiseensterkbepalendefactorvooronderwijssuccesvaneenkind.2. Metouderprogramma’svoorlage-SES-ouderswordtnationaaleninternationaalgetrachtom

hetthuismilieuvandezeouderste‘beïnvloeden’.InNederlandismomenteelsprakevaneenderdegolfaandergelijkeouderprogramma’s(indeleeftijdvan0-6jaar).

3. Desamenstellingvandedoelgroepvanlage-SES-oudersiszeergevarieerd.Oudersverschillen

sterkinachtergrond,opleiding,vaardigheden-entaalniveau.Ouderprogramma’szijnvaakopdehelebredegroepgericht.

4. Uiteffectevaluatiesblijktdatdeopbrengstenvanouderprogramma’sinhetalgemeentegenvallen,beperktzijn.Moedersen/ofvadersdieaanhetprogrammahebbendeelgenomen,blijkenenkelemaandenlaterveelalweinigvanhet‘beoogdegedrag’(richtinggeletterdthuismilieu)tevertonen.

5. Aanbevelingenuitdeeffectevaluatiesbetreffen:beterafstemmenopdedoelgroep;verbindingmetoudersmaken;kortestimulerendeactiviteitenbieden,inaansluitingopdedagelijksepraktijk;huisbezoeken;aanbodenondersteuningindeeigentaal.

6. Dehuidigeouderprogramma’szijnzichveelalbewustvandecomplexiteit/taaiheidvandematerie.Veelprogrammaontwikkelaarszijnzoekendenaaren/ofalbezigmetprogramma-versterkingen,omzogrotereeffectentegaanbehalen.

7. Veelprogramma’szijnontwikkeldvanuitdewelzijnssector,somsvanuithetonderwijsveld.Veelalisnognietofineenbescheidenmate,meegedachtvanuitdegedragsexpertisehoekofgebruikgemaaktvankennisuitdezehoek.Ditzoueenzinvolleaanvullingkunnengaanbetekenenvoordeouderprogramma’s.


8

2.1IntroHetthema‘ouderbetrokkenheid’isaltijdnauw,maarnietexclusief,verbondengeweestmethetgelijkekansenbeleid.Ongelijkekanseninhetonderwijsontstaanimmersvoornamelijkomdatdeeducatievestimuleringenondersteuningindethuissituatieheelergkanverschillenendaarmeekinderenbijgelijkeintelligentietocherguiteenlopendekansenverschaftopeengoedeschoolloopbaan.Elementenindiethuissituatiezijndetaligecontext(voorlezen,kennismakenmetwoordjes,taalgebruik)maarookanderevormenvancognitieveensocialestimulering,bijv.viadesocialenetwerkenvandeouders/opvoeders.Hetopleidingsniveauisdebelangrijkstefactordiebepalendisvoorhetniveauvaneducatieveondersteuningthuis,maarookbijv.inkomenenetniciteitkunneneenrolspelen.EenindewetenschapveelgebruiktemaatisdeSES–sociaaleconomischestatus–vanouders,veelalbestaandeuiteensamenvoegingvanopleidingsniveau,inkomenen/ofetniciteit.Omdeongelijkheidveroorzaaktdoordezethuisfactorenteverminderenwordtenerzijdsgetrachtopschoolcompensatietevinden,bijv.doorextraleertijdofdoorspecialeprogramma’svoorkinderenuitlageropgeleidegezinnen(inhetNederlandsonderwijsachterstandenbeleidmeto.a.voorschoolseeducatieendegewichtentoekenninginhetbasisonderwijs).Eenandereenvoordehandliggendewegishetversterkenvanhetthuismilieu,bijv.doordeouderstehelpendekinderenmeereducatieveondersteuningtebieden.Inmiddelsisouderbetrokkenheiduitgegroeidtoteencomplexenvertaktgebeuren,waarbinneneducatieveouderprogramma’seenspecialerolspelen.Educatieveouderprogramma’s(OAB;0-6jaar)zijnermetnameopgerichtdatdoelgroepouderseenmeer(taal-enbrein)stimulerendethuisomgevingvoorhunjongekindwetenterealiseren.

2.2Deimplementatieenverspreidingvandeprogramma’sAleenpaareeuwen…In1793schreefGerritVatebenderineentraktaatover‘demeestverkiezelijkewijzevanopvoeding,publiekofhuiselijk’.Omgelijkekansenvoorallekinderenterealiseren,pleittehijvoorontkoppelingvanonderwijsenhuiselijkmilieu.Allekinderenmoestennaareenkostschoolkunnengaan,metéénleerkrachtper10kindereneneenuitgewerktcurriculum.Hetideezweefdelangrondindelandelijkepolitiek.Hetwerdpasomzeepgeholpentoenmenvreesdedathetweleenszoukunnenslagenendaarmeeeenprobleemzoukunnenopleverenvoorhetvindenvangoedkopearbeidskrachtenvoordeopkomendeindustrieën…


9

DeafgelopendecenniazijninNederlandinfeitedriegolventeonderscheidenindeimplementatievanouderprogramma’s:1)Indejaren’70vandevorigeeeuwwerdeninde4grootstegemeentenlokaleonderwijsachterstandsprogramma’sopgezet(onderwijsstimuleringsbeleidwasdetoengehanteerdeterm).Dezelokaleprogramma’swarenzowelgerichtopdescholen,alsopdeoudersituatiethuis.Vanaf1974heefthetMinisterievanOnderwijsvoorheteerstspecifiekingezetopouderbetrokkenheid.Destijdsgingheternogvooralomopachterstandsscholendeouderbetrokkenheidtestimulereninhetkadervanonderwijsstimuleringsbeleid.Eenmiddelwashetuitzettenvancombinatiepakkettendiegerichtwarenophetoverbruggenvandeklooftussenarbeidersgezinnenen-buurtenendeheersendeschoolcultuur.2)Indejarennegentigwerdende‘Stap’-programma’sontwikkeldenveelvuldiggeïmplementeerd.MetnamehetOpstapproject,naeenevaluatieenaanpassing‘Opstapopnieuw’genoemd,werdmeto.a.financieringdoorOCW,zelfslandelijkuitgerold.IndezeOpstapprojectenwaserveelaandachtvoordirecteondersteuningvanvoornamelijkgezinnenmeteenmigratieachtergrondbijde(schoolse)ontwikkelingvanhunkinderen.Bijthuisbezoekenvandoelgroepgezinnenwerdenhandreikingenenmateriaalgebodenomouderstestimulerensamenmethunkinderenontwikkelingsgerichteactiviteitenteondernemen.Hetbetrofrelatiefintensieveprogramma’s.Nadatdelandelijkefinancieringwegviel(endeevaluatiesnietergpositiefuitpakten)zijnveelprogramma’sweerstopgezet.3)Sindseenjaarofachtisdeaandachtvoorouderprogramma’sgeleidelijktoegenomen.MetnamedoordebredereinrichtingvanvoorscholeninveelgemeenteninNederlandende‘verplichting’omouderbeleidhierbijtevoeren,zijninveelgemeentendiverseouderprogramma’saangeschaft.Veelvoorkomendeprogramma’smomenteelzijnVVEThuis,deVerteltasmethodeendeVoorleesExpress.Daarnaastisereenwaaieraanandereouderprogramma’s,eenoverzichthiervanbiedtbijvoorbeeldde‘Kieswijzerprogramma’senmethodiekenouderbetrokkenheid(0–6jaar)’vanSardes,waarineendertigtalprogramma’swordtbeschreven.3Tussendezedriegolvenin,zaktedebelangstellingvoorendeinvesteringinouderprogramma’stelkensweg.Waarschijnlijkdooreencombinatievanfactoren:tegenvallendeonderzoeksresultaten,anderepolitiekevoorkeurenenfinanciëlekeuzes.

3Sardes(2014),Kieswijzerprogramma’senmethodiekenouderbetrokkenheid.Website:

www.onderwijsdatabank.s3.amazonaws.com/downloads/Kieswijzer_ouderbetrokkenheid_17_juli_2014.pdf


10

2.3voorbeeldenvanouderprogramma’sEenbeschrijvingvanenkeleveelgebruikteprogramma’s:BoekStartBoekstartiseenprogrammadatleesbevorderingbeoogtvoor(oudersvan)kinderenvannultotvierjaar.Ditdooroudersmetjongekinderentebindenaandeplaatselijkebibliotheekdoordeoudersbijdegeboortevanhunkind(viahetconsultatiebureau)eenkoffertjemetboekjesaantebiedendatkanwordenopgehaaldindebibliotheek.Vervolgenswordenidealiterdeoudersindebibliotheekopgevangenenbegeleid,bijvoorbeelddoordatereengezamenlijkevoorleessessiewordtgeorganiseerd.BoekStartwilmetnameinzettenopleesbevorderingaltijdensdeeerstejarenvanhetkind,eenperiodediejongeoudersmisschiennietvanzelfsprekendzienalseenperiodewaarinaantaalverwervingkanwordengedaan.BoekStart-BoekenPretEenprogramma(sinds2015onderdevlagvanBoekenStart)datzichrichtoplaagtaalvaardigeoudersmetextrahulpomuiteindelijkbijdedoelgroeptekomentoteenmeergeletterdethuisomgeving.BoekStart-BoekenPretprobeertdittebewerkstelligendoordeoudersvooralpositieveervaringentelatenhebbeninbibliotheek,kindercentraenthuis.Daarnaastwordenpublicatiesverzorgdvoorouders:SpeelontdekboekThuiseneenTippenboekmetvoorleestips.Daarnaastzijnerhandleidingenentrainingsmomentenvoorprofessionalsuithetsamenwerkingsnetwerkomtekomentoteffectievehulpaandedoelgroep.HetEivanColumbusDitprogrammasluitaanophetwoordenschatprogrammaLOGO3000,eenwoordenschatprogrammavoorkinderenvandevoorschoolengroep1en2.Vormiseencursuswaarbijtijdensdebijeenkomstendevolgendeonderdelenaanbodkomen:dewoorden,interactiemetjekind,gesprekkenopschooleneigenwerk.Ditprogrammaisdusdirectgelieerdaanwateropschoolwordtgedaan,idealiterstimuleertditookdeouderbetrokkenheidnaasthetbevorderenvaneeneducatiefthuismilieuendetaalvaardigheidendaarbijaangehangenzelfredzaamheidvandeouder.DebijeenkomstenwordengeleiddooreenPM’er,leerkrachtoflokaletaalaanbieder.DeVerteltasmethodeBijdeVerteltasmethodekomteenmedewerkervanKenniscentrumVerteltassenopde(voor)schoolenimplementeertdaardemethode.De(voor)schoolneemthetopdenduurover.HetprojectbestaatuithetmakenvanVerteltassendoordeouderszelf:tassenmetboekenenmateriaalomhetverhaalnoginteractievertekunnenbenaderen(doormiddelvantipsenvoorwerpendiehetverhaalondersteunen).Dezetassenkunnenuiteindelijkmeenaarhuiswordengenomen.Welkeboekenindetassenterechtkomen,wordt(mede-)bepaalddoordeschoolombijvoorbeeldintehakenopVVE-thema’softhema’sdielevenopschool.Meewerkenaanhetmakenvaneenverteltasislaagdrempeligenkanopverschillendemanieren,waardoorooklaagtaalvaardigeoudersmeekunnendoenenzich


11

gewaardeerdvoelen.Dezepositieveervaringkandedrempelomdeschoolbinnentestappenvoorhenverlagen.DeVoorleesExpressBijdeVoorleesExpresskomteenvrijwilliger20keerwekelijkslangsbijeengezinmetkinderentussende2en8jaarmet(eenrisicoop)taalachterstand.Devrijwilligergaatsamenmetouder(s)enkind(eren)bezigmettaalstimulerendeactiviteitenzoalsvoorlezen.Daarnaastwordendeoudershandvattengebodenomzelfdetaalontwikkelingvandekinderenmeertestimuleren.Hierbijwordtbreedgekekennaardemogelijkhedendieaansluitenbijdebehoeftenenmogelijkhedenvandeouderenkind.VVEThuisVVEThuisomvatbijeenkomsteninkindcentravooroudersomdeonderwijskansentevergrotenvoorkinderenvan3tot6jaar.BijVVEThuishoortmateriaalvoorthuis;oudersevaluerenhoehetthuisisverlopentijdensdebijeenkomsten.DezebijeenkomstenwordenkleingehoudenenbijvoorkeurspreektdebegeleidernaastNederlandsdetaalvande(grootstegroep)migrantenouders.DoorsamenwerkingmetBereslimenlokalebibliotheken,vergrootVVEThuishetbereik.

2.4Deeffectenvanouderprogramma’sBakkeretal.steldenin‘Lerarenenouderbetrokkenheid’(2013)datdeeffectenvanouderprogramma’sinNederlandvaakslechtofüberhauptnietgemetenwaren.Zijonderscheiddendiverseoorzakenhiervoor:doordateentermals‘ouderbetrokkenheid’steedsopeenanderemanierwerdingevuld,omdatonderzoekersheeldiverseinstrumentenhanteerdenomdebetrokkenheidvanoudersinbeeldtebrengen,voormetingenofcontrolegroepenvaakontbrakene.a.Deauteursbenadruktendaternietgenoegonderzoekwasgedaannaarinvloedvandeprogramma’sopspecifiekedoelgroepen(bijvoorbeeldlage-SES-ouders,ofoudersmeteenmigratieachtergrond).OokWeversenVanSteenselkomentotvergelijkbareconclusiesinLeesbevorderingingezinnenmetweinigleescultuur.Overhethoeenwaaromvanhetbetrekkenvanlaagopgeleideenlaaggeletterdeoudersbijdeleesopvoeding(StichtingLezen,2017).Zijzagenaanwijzingenvoordeaannamedatnietalleprogramma’seveneffectiefzijnvooralledoelgroepen.Zeerrecentzijntweebelangrijkelandelijkeeffectonderzoekenuitgevoerd:naarVVEThuisennaardeVoorleesExpress,tweegrotelandelijkeprogramma’s.DelaRieconcludeertinhaarproefschrift(EffectsofFamiliyLiteracyPrograms.RoleofImplementationQuality,2018).p.225,overVVEThuis:

Uit analyses bleken geen hoofdeffecten van de interventie op de vaardigheden van kinderen. Ook waren er geen indicaties dat het programma veranderingen bij ouders teweegbracht: effecten op de ontwikkelingen in de frequentie van geletterde ouder-kindactiviteiten en de kwaliteit van de interacties tijdens geletterde activiteiten ontbraken.


12

Mogelijkspeeltdekwaliteitvanuitvoeringeenrolbijdezeteleurstellendeeffecten.VVEThuisisinfeiteeenlightversievanhetOpstap-programma,bv.huisbezoekenzijneruitweggelaten.DelandelijkeeffectevaluatienaardeVoorleesExpresslaatweleenaantalpositieveeffectenzien,m.n.opverhaalbegripenkaftherkenningdoordekinderen.Uitaanvullendeanalyseswordendezepositieveeffectengrotendeelstoegeschrevenaandehuisbezoekendevrijwilliger/voorlezerennietofminderaanveranderendoudergedrag(vanSteensele.a.,i.v.).

2.5Vernieuwingenindeouderprogramma’sEendeelvandetegenvallenderesultatenindejaren’70en’90bleeksamentehangenmetdetebeperkteaansluitingopdedoelgroep:‘teveelaanbodgericht’en‘tepaternalistisch’.Tegenwoordigwordtgetracht,nagestreefdiniedergeval,daarbewustermeeomtegaan,meerverbindingmetouderstemaken.‘Educatiefpartnerschap’,‘ouderbetrokkenheid3.0’,‘actiefouderschap’zijntermendiehierbijwordengehanteerd.Erkomtmeeraandachtvoordediversiteitvandedoelgroep,ookdethuistaal.Methodiekenals‘Goed,Beter,Best’,‘VoorleesExpress’en‘VVEThuis’strevenditnadrukkelijkna.Enook‘ouderexperts’als‘MartinevanderPluijm’,‘PeterdeVries’,‘DavidKranenburg’e.a.richtenzichhierop.Ditversterkto.i.dekansopmeeropbrengsten.Enkelevoorbeeldenvanactueleprogrammaversterkingen:- VVEThuis:onderanderebinnenhetonderzoekvanRosaTeepe(2017)werdgekekennaarofen

hoeeenondersteunendeappdeeffectenvanVVEThuiskonbeïnvloeden.- Ookwordenerstappengezetomouderprogramma’steverbeterenmetdigitaleprentenboeken,

eenstory-tellingappendooractiviteitenindethuistaalvandeoudersaantebieden.- StichtingVoorleesExpressontwikkelt(metsubsidievanTelmeemetTaal)eenonlinemeertalig

platformvoorkinderenenoudersmetfilmpjeseninteractie-uitlokkendevragen,omdedrempeltoteengeletterdethuisomgevingteverlagen.Oudersenkinderenkunnenhierindethuistaaltaalstimulerendeactiviteitenuitvoeren.

- Let’sNudge(Vinci;tevenslandelijkinnovatiecentrumVVE)zetinopdigitaleprentenboeken,omhetvoordedoelgroepouderszolaagdrempeligmogelijktemakenomeengeletterdethuisomgevingterealiseren.Gedragspsychologenhebbenaanvullendeadviezenverstrektenaanpakkenontwikkeldomdaadwerkelijkegedragsveranderingtebevorderen(o.a.indevormvan‘nudges’,inspelenop‘verliesaversie’,stimulerenvangroepsbinding).

- VanuitdeStichtingLezeniserbelangstellingomdeeffectenvanouderprogramma’sgaanzienteversterken.


13

Hoofdstuk3.GedragsveranderingWaarinweliteratuuronderzoekdedenensprakenmetexpertsuitgedragspsychologieeneconomie,marketing,reclameengamification.Conclusies:

1. Doorouderinterventiestebeschouwenalseenpogingentoteengedragsverandering,ontstaateenperspectiefwaaruitdoormeerderedisciplineskanwordennagedachtoververbetering

2. Inzichtenuitdegedragswetenschapkunnendeeffectenvanouderinterventiesverhogen.Allegedragsexpertszijndaaroptimistischover.Maarnietzondermeer.Simpeletrucsbestaanniet.

3. Hetdoelgedragvaneeninterventiemoethaalbaar,simpelenduidelijkzijnendegebruikermoetbeschikkenoverdebenodigdevaardigheden.Mogelijkwordt(eendeelvan)deoudersinklassiekeprogramma’sovervraagd.

4. Omeengoedeinterventieteontwerpenisgrondigekennisvandedoelgroepeenvereiste.Diemoetveelverderreikendanbijvoorbeeldopleidingofcultureleachtergrond.Deliteratuurspreektvan‘deepinsight’

5. Interventiesgerichtopgedragsveranderingzijnvrijwelaltijdcomplex,bestaanuitmeerdereonderdelendiemetelkaarsamenhangenenhebbenbetrekkingopverschillendegroepenbelanghebbenden.

6. Bijhetontwerpvaneengedragsinterventiezijnmeerderemensenbetrokken,afkomstiguitverschillendedisciplines.Zijopereren,inwisselendesamenstellingen,alseenteam,onderregievanbijvoorbeeldeenuniversiteit

7. Laatnieuweinterventieszichopkleineschaalbewijzen,alvorenszebreedintevoeren.

Experimenteersystematischmetwijzigingenenmonitorheteffect.


14

3.1Introductie‘Stel,jekrijgteenbruineenvelopopjedeurmat.IedereBritweetdatditeenbriefisvandeoverheid.Hoereagerendemeesteburgers?Diehebbengeenzinomdebriefopentemakenenlatenhemvaakongeopendliggen.’Mensenzijnlui,steltDavidHalpern.Ofzevindenbrievenvandeoverheidgewoonwegsaai.Ookalsishetvaakinhetbelangvandeburgerdebriefjuistwelopentemaken,omdathetbijvoorbeeldgaatomeenverkeersboete.‘Wijbeslotendaaromeensimpelewijzigingtoetepassen.Deenvelopwasnietlangerbruin,maarwit.Opdebuitenkantvandeenvelopplaatstenweeenhandgeschrevenboodschap.Bijvoorbeeld:“Steve,kunjealsjeblieftdezebriefopenmaken?”Heteffectwasfenomenaal.Mensenreageerdennumassaalopdebrieven.’HalpernisdedrijvendekrachtachtereenstillerevolutiebinnendeBritseoverheid.HijgeeftleidingaanhetBehaviouralInsightsTeam(BIT),datbeterbekendstaatalsde'nudgeunit'.HetuitgangspuntvanHalpernissimpel.Mensenzijnirrationelewezensdienietaltijdinhuneigenbelanghandelen.Zeetenteveel,reagerennietopaanmaningenvandebelastingdienstofbetalenboetespasalsdedeurwaardervoorhunhuisstaat.Datgedragisnietalleenschadelijkvoordeburgerszelf(zwaarlijvigheid,noghogereboetes),maarookvoordeoverheid(extrakostenvoordegezondheidszorg,mislopenvanbelastinginkomsten).Hoekunjeditveranderenzonderwettelijkedwangtoetepassenofcomplexemaatregelenvanbovenafopteleggen?Hetantwoord:alsjekennisuitdepsychologieengedragswetenschappenslimtoepast,kunjealmeteenvoudigemaatregelenhetgedragvanburgersveranderen.Cameronomarmdeditideeenrichttein2010hetBehaviouralInsightsTeamop(BIT),datuitdertieneconomenenpsychologenbestaat(uit:Trouw,8juli2013).

3.2OvergedragsexpertiseHetisdezezienswijzedieinspireerdebijdeopzetvanhetprojectHOE?Enwestaannietalleen.OokdeNederlandseoverheidprobeertdegedragswetenschapintezettenombeleidsmaatregeleneffectievertelatenverlopen.KortgeledenwerddeNederlandsevariantvanBITopgericht:BIN.HetBehaviouralInsightsNetworkNederland(BINNL)ishetinterdepartementalenetwerkvoordetoepassingvangedragskennisinbeleid.Coördinatorengedragskennisvanalleelfdepartementen(binnenderijksoverheid)zijnlidvanhetnetwerk.Bijdedepartementenvragenzijaandachtvoorhettoepassenvangedragsinzichteninbeleidenwaarnodigbiedenzebegeleiding.Gedragswetenschapstaatdusnadrukkelijkindebelangstellingvanbeleidsmakers.Maardaarinschuiltookeengevaar.HoogleraarpsychologieDenisedeRidderzegt:‘Nudgingishot,maarerbestaanveelmisverstandenover.Iedereenheeftereenmeningover:youloveitoryouhateit.Aanopiniesgeengebrek,maareenserieuzediscussie?Ho,maar!


15

IneenopinieartikelindeVolkskrant(‘Overheid,laatjebeleidtesten’,april2017)roepteenaantaldooronsgeconsulteerdegedragsexpertsdeoverheiddanookopdeexpertiseopsnijvlakvanbeleidenwetenschaptevergroten.Zijwilleneenwezenlijkgebrekaankennisdoorbreken.‘Opbelangrijkethema’salsbelastingen,arbeidsparticipatie,milieuenonderwijsbestaatteweiniggedragskennisomvanafdetekentafelbeleidtemakendateengrotekansvanslagenheeft.’Zebepleitenbeleidsexperimenten,waarbij‘nieuwbeleidweleenkanskrijgt,maargeenblindvertrouwen.Laatbeleidzicheerstopkleineschaalbewijzen,alvorenshetbreedintevoeren.Experimenteersystematischmetwijzigingenenmonitorheteffectdaarvan.’DielaatstealineazouhetmanifestkunnenzijnvanprojectHOE?,nuvantoepassingophetthemaouderbetrokkenheid.Naconsultatievandiversegedragsexpertsen(beperkt)literatuuronderzoekzijnweovertuigdvandemogelijkhedenvandetoepassingvangedragskennisbijinterventiesrondomouderbetrokkenheid.Maarnietzondermeer.Alsonzezoektochteendingheeftopgeleverd,isdathetinzichtdatgedragsbeïnvloedingeencomplexeaangelegenheidis,dieinsamenspraakmetgedragsexpertsmoetwordenvormgegeven.Hoewelpopulairevoorbeeldenvan‘nudges’(devliegindewc-potopSchiphol)anderssuggereren,ishetontwerpenvaneengedragsinterventieduseeningewikkeldeopdracht.Onesize,fitsallbestaatniet.Hetgaatomdieeneinterventie,voordieenedoelgroep,metdiespecifiekedoelstelling.Eensimpeltrucjevolstaatdaarbijniet.Erbestaanbovendiennogalwatmisverstandenalshetgaatomgedragsbeïnvloeding.Eenvoorbeelddaarvanisde‘TheorievanGeplandGedrag’,waaropveelinterventiesaldannietbewustgebaseerdzijn.Volgensditmodelisgedraghetgevolgvanintenties,diehetgevolgzijnvanoordelen,meningen,socialenormenengeloofineigenkunnen.Maaronderzoekmaaktduidelijkdatzichtussenintentiesengedrageengrotekloofbevindt.Campagnesgerichtopgedragzorgenoverhetalgemeenvoorgroterekennisbijdedoelgroep,maardezeveranderendekennisleidtmaarzeldentotaanpassingvangedrag.Datwilzeggen:oudersinformerenoverhetbelangvanvoorlezenheeftmaarweinigeffect.ShoppenDeoverweldigendeveelheidaan(populair-)wetenschappelijkeliteratuurovergedragsbeïnvloedingendedaarinbeschreventheorieënenmethodiekenonderstreeptdegrotepopulariteitvanhetonderwerp.Deverleidingbestaatomuitdieveelheidtegaanshoppen(‘latenweeenhippe‘game’gaanmaken’).Datisprecieswaarveelvanonzegesprekspartnersvoorwaarschuwen:

‘Interventies gericht op gedragsverandering zijn vrijwel altijd complex, bestaan uit meerdere onderdelen die met elkaar samenhangen en hebben betrekking op verschillende groepen belanghebbenden.’


16

3.3BevindingenuiteenmultidisciplinaireaanpakDegeïnterviewdegedragsexpertsbenadrukkenhetbelangvaneengedegenontwerpvaneengedragsinterventie.De‘hippegame’kandaaruiteindelijkonderdeelvanzijn,maardanwelinberedeneerdesamenhangmetandereonderdelen.Bijhetontwerpenvaneengedragsinterventiezijnmeerderemensenbetrokken,uitverschillendedisciplines.Zijopereren,inwisselendesamenstellingen,alseenteam,onderregievanbijvoorbeeldeenhogeschoolofuniversiteit.Inzo’nteamzittenbijvoorbeeldleesexperts,gedragspsychologen,orthopedagogen,deskundigenophetgebiedvangamificationenrepresentantenvandedoelgroep(hier:ouders).Hetteamdoorlooptopwegnaarhetdefinitievegedragsontwerpeenaantalfasen(vanzelfsprekend:ooknueenveelheidaanmodellenentheorieën;webeperkenonshiertotdehoofdlijnen),bijvoorbeeld:

- Vaststellenvandoelgedrag- Doelgroepanalyse- Ontwerpendonderzoeknaaringangeninterventie- Ontwikkelenprototypes- Uitproberenenonderzoekenprototypes- Bijstellen- Definitiefontwerp

DoelbepalingVoorafgaand,ennadedoelgroepanalyse,wordthetdoelgedragzonauwkeurigmogelijkomschreven.EenmanierishetzogenaamdeEAST-model:Easy,Attractive,SocialenTimely.Focusdus,eenduidelijkdoel,eensimpelmiddel,ingebedenhetjuistemoment.Alleexpertsonderschrijvenhetbelangvaneennauwkeurigegedragsomschrijving.Zijwijzen,onderveelmeer,opdevolgendepunten:

- Omschrijfdoelenzo,datdegebruikerzedirectkanbeïnvloeden.Jehebtwelcontroleoverwatjeeet,maarnietoverhetcholesterolgehalteinjebloed.Eenspecifiek,maarnietbeïnvloedbaardoel,isvatbaarvoorfalen.

- Steldoelenzoopdatzeuitdagendzijn,maarwelhaalbaar.Daarvoorisvanbelang:degebruikermoetzelfbeschikkenoverdebenodigdevaardigheden

Inhetlichtvanonzeouderprogramma’siseeninteressantevraaginhoeverredebeschrijvingvandegewenste‘geletterdethuisomgeving’voldoetaanbovenstaandecriteria.Eerstenvooral:inzichtindedoelgroepAllegeïnterviewdeexpertszijnheterovereens:omeengoedegedragsinterventieteontwerpeniskennisvandedoelgroepeenvereiste.Zondergrondigeanalyseheefteeninterventieweinigkansvanslagen.Diemoetveelverderreikendanbijvoorbeeldopleidingsniveauofetnischeherkomst.De


17

gedragswetenschapspreektvan‘deepinsights’,alshetgaatomhetkennenvandedoelgroependesocialecontext.Inhetgevalvanouders:welkebelemmeringenstaanhetdoelgedragindeweg?Bezittenzedevaardighedenomhetdoelgedraguittevoeren?Moetenzenieuwevaardighedenaanlerenomhetconceptuittekunnenvoeren?Stelthetconcepteenuitdagingophetgoedeniveau?Welkeconcurrerendegedragingenzijner?Roepthetconceptweerstandop?Zijnzegevoeligvoorsocialevergelijking?Uitdeliteratuurvolgtdateendoelgroepanalysezichopverschillendemanierenkanfocussen.Detraditionelebenadering,bijvoorbeelddievandesociaaleconomischestatus,biedtweliswaaraanknopingspunten,maaristegrof,wantbinneneengroepdiewellichtzelfdekenmerkenheeft,schuilenvaakverschillenopanderevlakken.Eenanderebenaderingisdievanhetbeschrijvenvanpersona’s.Daarbijgaatheteromarchetypenuitdegroepteonderscheidenopbasisvanhunpsychologischprofiel,zodatkenbaarwordtwaardedifferentiatieopgebaseerdmoetworden.Eenvoorbeeldvaneenpersonaishetbeeldvaneenvrouw,verantwoordelijktype,diehetbelangvanvoorlezenaanhaarbuurmeisjeinziet.Dezepersoonheefteenanderebenaderingnodigdandepuberbuurjongen,diezijnbuurmeisjemaarirritantvindt,maardieweleengroterolzoukunnenspelen,wantzijnbuurmeisjevindthemwelaardig.Ookopbasisvanattitudekaneendoelgroepgeanalyseerdworden:staatiemandopenvooreengedragsverandering?Onderscheidenwordenbijvoorbeeldtwijfelaars,welwillendenofblokkeerders.Eenklassiekonderscheidbijweerstand,isdievan:reactance,scepsiseninertia.Interessantisdatattitudesperfasekunnenveranderen.Dieveranderingillustreerthoemoeilijkhetisomeeninterventieaftestemmenopdedoelgroep.InteressantisdaterinhetklassiekedoelgroeponderzoekveelonderzoekgedaanisnaarbijvoorbeelddeopvoedingbinnengezinnenmeteenlageSES,maaropvallendweinignaarverschilleninopvoedinginallochtonegezinneninvergelijkingmetautochtonegezinnen.Gevraagdnaardeslagingskansvangedragsinterventies,noemteenvanexpertshetbegrip‘vruchtbareaarde’.Tevertalennaar‘debereidheidomteveranderen’.Maarook:‘devaardigheidomhetdoelgedrageigentemaken’.Uiteraardstijgendesucceskansenbijhogebereidheidenvoldoendevaardigheden.Hetistenslottebelangrijkombijhetontwikkelenvaneeninterventiededoelgroepzelftebetrekken:veelgedragsinterventiesmislukkenomdatdebedenkersgeendeeluitmakenvandedoelgroep.Watvolgtisdeontwikkelingvandeinterventiezelf.Eerstophoofdlijnen,waarbijgezochtwordtnaaraanknopingspuntenomdegedragsveranderingingangtezetten.Latersteedsspecifieker,waarbijgeprobeerdwordteenaantalprototypesvandegedragsinterventieteontwikkelen.Watvolgtiseenfasevantrialanderror,waarbijprototypeswordenuitgeprobeerd,gemonitordengewijzigd.Dezegeleideexperimentenleidenuiteindelijktotdedefinitieveversievandeinterventie.Pasdanisermogelijksprakevaneenbredereinvoering.


18

ModellenDehoeveelheidmodellenentheorieënwaaruitdeontwikkelaarsvaneendergelijktrajectkunnenputtenisronduitoverweldigend.Hetisonmogelijkomzeindezenotitiesamentevatten.Webesluitendithoofdstukmeteenverrevanvolledigeopsommingvaneenaantalvandemeestgenoemdebegrippenentheorieën.NudgingNudgingiseenin2008beschreven,gedragspsychologischemotivatietechniek,waarbijmensenopeenpositievemanierwordengestimuleerdomzichopeendoordeoverheidgewenstewijzetegedragen.Determisontleendaandetitelvanhetin2008verschenenboekNudge:ImprovingDecisionsAboutHealth,Wealth,andHappinessvanThalerenSunstein.Nudgingishetefficiëntengoedkoopbeïnvloedenvanhetkeuzegedragvanmensen,hetgevenvaneenduwtje(Eng.'nudge')inde'goede'richting.Deauteurszelfomschrijvendezeleefstijlbeïnvloedingals'keuzearchitectuur',metanderewoordendeomgevingwaarindeburgereenkeuzemaaktzodanigcreërendatmensen,geheelvrijblijvend,de'goede'keuzeaantrekkelijkervinden.Hetklassiekevoorbeeldishetplaatsenvaneennepvliegopdeurinoirszodatmannennietmeernaastdepotplassen.Eenandervoorbeeldishetopooghoogteplaatsenvanfruitinschool-ofbedrijfskantines,terwijljevooreenongezondesnackopdeknieënmoet.Ongezondetenisnogaltijdeenoptie,maarwordtnetietsmoeilijkergemaakt.VolgensThalerenSunsteinisnudgingeengoedeaanvullingopdedrietraditioneleinstrumentenvangedragsbeïnvloeding:wetgeving,voorlichtingenfinanciëleprikkels.Diekunnenrespectievelijktedwingend,tepaternalistischofteduurzijn,enbovendiengaanzeuitvandemensalsrationeelwezen.Maardezenieuwevormvangedragsbeïnvloedingstuitookopkritiek.Sommigepsychologenenfilosofenvragenzichafofdeoverheid(politici,beleidsmensen)niettevergaatinhetsturenofmanipulerenvanmensenenzichbezondigtaanongewenstpaternalisme.Volgensanderenbeperktnudgingzichenkeltoteengedragswijzigingopkortetermijnmaarzethetnietaantoteenmentaliteitsveranderingoplangetermijn.NuanceInteressantisdenuancebijdeindelingvanRobertCaldini.Hijbeschrijftzespersuasieveprincipes,waaronderwederkerigheid,consistentieenschaarste.Boekingssitebooking.compastdatlaatsteprincipetoe,doorgebruikerstevertellendatervandebekekenhotelkamernogmaaréénbeschikbaaris,maareropdatmomentwelvierkijkerszijn.Deverzamelingprincipesvormenechtergeensluitendgeheel:zewerkennietonderalleomstandighedenenjekuntzenietzomaarinzettenbijalledoelgroepen.BeloningNuanceringisookgebodenbijhetfenomeen‘beloningen’,volgensveelgesprekspartnersgoedbruikbaarbijdebeïnvloedingvanouders.Gamificationmaaktgebruikvanhetprincipeomspelerstemotiveren,RTLzethetinomkijkerstebinden.Hunsuggestie:beloonoudersvoorhunleesgedrag,bijvoorbeeldmetkortingenbijdesupermarkt.GamificationonderzoekerTeresadelaHeraplaatstdaarbijeenbelangrijkekanttekening:blijvendegedragsveranderingontstaatalleenbijintrinsiekemotivatie.Diekomtvoortuitdeactiviteitzelf.Alsgedraguitsluitendvoortkomtuitdebeloning,verdwijntdatbijhetafschaffenvandebeloning.


19

GamificationDatinachtnemend,biedtgamificationaanknopingspuntenomintezettenbijouderprogramma’s.Gamificationishettoepassenvangame-elementenen‘game-denken’inniet-gameomgevingen(ookanaloog).Gameswordenvaakinverbandgebrachtmethetveranderenvangedrag,omdatzegoedzijninverleiden,motiverenenbindenvanspelers.Eengameisnamelijkbijuitstekeenveiligeomgevingwaaringeëxperimenteerdkanworden.Ookisfeedbackinherentaaneengame:jekrijgtalsnelinzichtinjeeigenproces,maarerisookeenzekereautonomie:despelerheeftdecontroleoverzijnhandelen.Autonomieiseenbelangrijkevoorwaardeomtekomentotgedragsverandering.Determpersuasievegamesisgereserveerdvoorgamesdiespecifiekontwikkeldzijnvoorgedragsverandering.InLeidenbijvoorbeeld,werdengametechniekeningezetbijterugdringenvanenergieverbruik.Dewedstrijdtussenverschillendestudentenhuizenleverdeeenaanzienlijkebesparingop.Digitaleprentenboekenzijnbijuitstekgeschiktvoortoepassingvangame-elementen.Zokaneenboekbijvoorbeeldoptweeniveausaantrekkelijkwordengemaakt:voorkindenvoorlezer.DelaHeradeedonderzoeknaarintergenerationelegamesenbenadruktdatookdevoorlezendeouderdegameinteressantmoetvinden,omzobetrokkenteraken.Datkanbijvoorbeelddoorzeinderolvandocentteplaatsen.Digitalefeedbackophunontwikkelingkaneffectiefzijn.RelatieengroepsdynamiekVanbelangiswiedeboodschapbrengt.Dezepersoonheefthetliefstietsmetdedoelgroepgemeen,zodatdeboodschapsnellerwordtaangenomendooridentificatie.Ookisfeedbackeffectievervaniemanddiejegelooftenmetwiejeeenbandhebt,danvaniemanddietevervanjeafstaatenjenietinstaatlijktwerkelijktebegrijpen.Welwerktdatalsdezepersoonkanwordenopgekeken(totopzekerehoogte,wantookveiligheidisbelangrijk).Groepsdynamiekisookeenfactordievanbelangis.EengoedebegeleidingvanhetgroepsvormingsproceskanuiteindelijkhelpenomgedragsveranderingtebewerkstelligenSocialeomgevingDesocialeomgevingisergbelangrijkbijhetveranderenvangedrag.Demenswiloverhetalgemeengraagvergelijken,uitwisselen,contacthebbenenhieruitvloeitvoortdatbijvoorbeelddooreenpositievereactievandesocialeomgevingopdemogelijkegedragsverandering,ditstimuleert.Degroteinvloedvandezeomgevingkandusnietgenegeerdworden.Hetbetrekkenvandeomgevingdoortevergelijkenkangunstigwerken,maarenkelwanneerdedoelgroephiervatbaarvooris.Ditkanwordenuitgezochttijdensdefasevandedoelgroepanalyse.Voorbeeldenzijnaansporendeboodschappendiebijvoorbeeldderestvandewijkbetrekken:‘Douchenetalsderestvandewijk1minuutkorterenzorgvoor(x)’.Ofnietdoorvergelijkingmaardooreenpubliekeactieteverbindenaanhetdoelgedrag.UiteengepubliceerdonderzoekvanBurn&Oskampin1986overafvalscheidingbleekdatdeonderzoeksgroepeensignificantverschilvertoondemetdecontrolegroep,toendeonderzoeksgroepofweleenpubliekeverklaringtekende(waarinstonddatzeachterdedoelenvanafvalscheidingstonden),ofwelinformatiekregenoverdewenselijkheidvanafvalscheiding.Beideaanpakkenblekeneveneffectief.Bijhetbetrekkenvananderen,ishetzaakdemeesteffectievepeergrouptevinden(hetgezin?dewijk?deschool?),ookditiseenresultaatvaneengedegendoelgroepanalyse.


20

FeedbackFeedbackiseenbelangrijkelementbijverduurzamingvanhetnieuwegedrag.Feedbackkanaansluitenopvergelijkingmetdepeergroup,maarineenanderevormkanhetvooralondersteuningzijn.Daarnaastkanfeedbackeenherinneringsmechanismezijnenhelpenmethetstellenvanhaalbaredoelen.InbeddinginterventieDeinbeddingvandeinterventiebinnenstructuur:school,etc.Ditheeftvooraltemakenmetdewaardedievergrootwordtdoordealomtegenwoordigheid,plusdatopdezemanierdedoelgroepvakermethetdoelinaanrakingkomt.EndandeethiekGedragsbeïnvloedingstuitookopkritiek.Sommigepsychologenenfilosofenvragenzichafofdeoverheid(politici,beleid)niettevergaatinhetsturenofmanipulerenvanmensenenzichbezondigtaanongewenstpaternalisme.


21

Hoofdstuk4.Hoemarketinginzichtkangeven:deklantreis

4.1IntroductieMisschienweldebelangrijksteaanbevelingvandegeraadpleegdegedragsexperts:kenuwdoelgroep.Eengedegendoelgroepanalyseishetstartpuntvaniederegedragsinterventie.Interventiesdieniet,ofonvoldoende,aansluitenbijdedoelgroephebbenvanzelfsprekendminderkansopeffect.Ookindeevaluatievandeouderprogramma’swerdgeconstateerddateenmogelijkeverklaringvoordetegenvallendeeffectenzitindeaansluitingopdedoelgroep.Omhierenigszinseenbeeldvantekrijgen-dematewaarinprogramma’szijnafgestemdopdedoelgroepen/ofhoedeprogramma’soverkomenopdedoelgroep-hebbenweindeeerstefasevanhetHOE?-project,eenzogenaamde‘klantreis’of‘customerjourney’latenuitvoeren,zowelophetprogrammavandeVoorleesExpress,de‘Let’sNudge’-benaderingvanuitVincien(i.v.)opVVEThuis.Hetfenomeenklantreisisafkomstiguitdemarketingenwordtgebruiktomeenduidelijkbeeldtecreërenvandestappendieeenklantdoorlooptbijeenbepaaldproces.Bijvoorbeeld:deintakebijopnameineenziekenhuis.Deklantreisiseenvisueleweergavevandie‘reis’.Hetlaatdeverschillendestappenziendiedeklantdoorlooptenbeschrijftdeinformatieoverdrachtperfase.Ookdeelnemersaanouderprogramma’sdoorlopeneendergelijkereis,metverschillendefases.Webevraagdendeontwikkelaarsouderprogramma’soverhunzichtopeendeelvanderoutedieoudersbewandeleninhunaanpakken.Wehebbenhierbijhetvoorbeeld-formatgebruiktdateerderdoordeVoorleesExpressisgebruiktinhetkadervanontwikkelingvaneennieuwonderdeel.Debovensterijtoontdeverschillendefasesineenouderprogramma(inditfragment:werven,intake,bevestigingintake).Indelinkerkolomstaataangegevenwaaropperfasewordtingegaan,-doelen,uitgevoerdeacties,deervaringvandeouder,deervaringvanhetkindenevt.onduidelijkheden.

Fases Werven Intake Bevestigingvanaanmelding Wachten Eerstecontact Fase1:samenvanstart Fase2:taalinhuis Fase3:taalbuitenhuis Fase4:plezierintaal Fase5:vieren Naafloop…

Doelen Gezinnenaantrekken Aanmelden/selectie/informeren/verwachtingsmanagement

Informeren/verwachtingsmanagement Informeren/afspraakmaken goedebasis/gelijkwaardigpartnerschap

kansenentalenteninkaartbrengeninhuis

kansenentalenteninkaartbrengenbuitenshuis

Routinevormendiepastbijgezinenwennenhieraan

Stilstaanbijsucces Aanzettenomzelfaandeslagtegaan

Actieffysiek Poster/viavia/leerkrachtvertelt Intakegesprek(opschoolofthuis) Brochureviatoeleider Bezoekenvandevoorlezer/lees-endoeboek

Bezoekenvandevoorlezer/lees-endoeboek

Bezoekenvandevoorlezer/bezoekaanbieb



Actiesdigitaal AanmeldformulierwordtingevuldinMijnVoorleesExpress

Bevestigingsmailnaargezin Telefoontjevanvoorlezer/mailtjeterbevestiging

Mailtjena10weken Mailtjena20weken

GedachtenengevoelensoudersLeuk/nieuwsgierig/"Moetvandejuf"/"Goedvoormijnkind"/makenzichzorgenomkind

Vaagenonzeker/watisheteigenlijk?/Moetikookietsdoen?/Wanneerbeginthet?Watvooriemandkomter?

Hoelangmoetiknogwachten?Wiekomter?Leuk! Vergetendatzezichaangemeldhebben

WatwasdeVoorleesExpressookalweer?Onzeker/YesEindelijk!

Spannend/onzeker/dienstbaar/gastvrij/onderdanig/dankbaar/afwachtend

Trotsophetkind/dankbaar/jammerdatzeafscheidmoetennemen

Gedachtenengevoelenskind Spannend/verheugen Spannend/leuk/nieuwsgierigTrots!Jammerdathetklaaris/verdrietigdatzeafscheidmoetennemen

Onduidelijkheden/knelpunten Wordtmailgelezen?Krijgenzedaadwerkelijkdeborchureviatoeleiders?

Somsduurtwachtenlang:meerderemaanden

Wordtdebevestigingsmailvandeeersteafspraakgelezen?

Wordenmailtjesbekeken?

Wordenmailtjesbekeken?/Iserbehoefteaaneenvervolgtraject?

Blij/speciaal/aandacht/somsmoeilijk/somssaai/hechtenzichaandevoorlezer

Onzekerheidenongemakwordenlangzaamkleiner/rlexter/meerzelfvertrouwen/kindvindhetleukdusouderook

Hoevoelenouderszichecht? Hoevoelenouderszichecht?Watzijndeechteredenendatouderszichaanmelden?


22

4.2InzichtenDeeersteverkenningvandeze‘klantreis’bijenkeleprogramma’smaaktehetvolgendeduidelijk:1. Deontwikkelaarshaddennieteerdermeteendergelijke,diepgaanderebliknaarhun

programma’sgekeken.Hoeervaartenbeleeftdedoelgroepdeze?2. Deontwikkelaarshebbennogonvoldoendezichtopdevraaghoeoudersdeverschillendefases

‘beleven’.Onduidelijkisbijvoorbeeldofdebegincommunicatie(website,flyers,introdoorleerkrachten)doelmatigisenaansluitbijdemogelijkhedenvandedoelgroep.

3. Deopdelingin‘fases’structureertvoordeprogramma-ontwikkelaarshetdenkenoververbetering.

4. Eenbelangrijkeconstateringisdatdebenaderingvandedoelgroepteveeldoetdenkenaan‘schietenmethagel’.Deonesizefitsallaanpakdoetteweinigrechtaan,sluitteweinigaanopdeverscheidenheidbinnendegroepouders.

5. Demethodiekverhoogdehetbewustzijnbijdemakersoverhungebrekaan(diepere)kennisvandedoelgroep.

4.3Hoe?Deverkenningonderprogramma’smethetklantreizen-instrumentbiedtenigszinsinzichtaanprogramma’sopwelkevlakkennogkennisvandedoelgroepwordtgemist,waarwellichtversterkingenzinvolzijn,dedoelgroepmoetaangescherpte.d.Deconclusiesuitdezeverkenningsluitenookaanbijdeconclusiesuitdeeerderehoofdstukken.Deaansluitingopdedoelgroep,erkenningvandediversiteitervanenerkenningvandecomplexiteitvanhetbeoogdedoelvandeprogramma’s.Zeonderstrepenookdecomplexiteitwaarmeeontwikkelaarstemakenkrijgenbijdevormgevingvanhunprogramma’s.Enopenendevraagnaarhoeanderedisciplines,metnamedegedragsdisciplines,kunnenbijdragenaandeverhogingvandeopbrengstenvanouderinterventies.


23

Hoofdstuk5.ConclusiesenvervolgstappenInhetprojectHOE?onderzochtenweniethet‘wat’maarhet‘hoe’?Wededendatdooropzoektegaannaarhetantwoordopdevraagofdegedragsexpertiseeenrolkanspelenbijhetverhogenvandeopbrengstenvanouderprogramma’s(0-6jaar).Erbestaatgroteconsensusoverwatouderszoudenmoetendoenomhunkinderenvandieleeftijdteondersteunen–hetbiedenvaneengeletterdethuisomgeving–endemeesteklassiekeouderprogramma’srichtenzichopeenofanderemanieropdiedoelstelling.Jarenlangonderzoeklaatziendathetgaatomeentaaieopdracht.Alseraleffectenwordenwaargenomenzijndiegering,ofkortdurend.Hetisblijkbaaringewikkeldomgewoontesengedragblijvendteveranderen.Hetwasonzeinschattingdatdegedragsexpertiseeeningangzoukunnenbiedenvoorzo’nverandering.

Omdieinschattingtetoetsendedenweliteratuuronderzoeknaarouderbetrokkenheidendeeffectenvanbestaandeouderprogramma’s.Datzelfdededenweophetterreinvandegedragsbeïnvloeding.Daarnaastsprakenwemetdiverseexpertsuitbeidedisciplines,afkomstiguitwetenschapenpraktijk.

5.1DeconclusiesDevolgendeconclusieskwamennaarvoren:- Vrijwelalledooronsgeïnterviewdeexpertsstaanpositieftegenoveronzeonderzoeksvraag.

Ouderexpertsomdatzevindendatbestaandeouderprogramma’sonvoldoendeantwoordopde‘hoe’-vraagbiedenenzegeïnteresseerdzijninnieuweinvalshoekenomdeeffectenvanhunaanpakkentevergroten.Degedragsexpertsomdatzeouderbetrokkenheideenbelangwekkendthemavindenenomdatzeoptimistischzijnoverdemogelijkhedendiehunvakgebiedbiedtopditterrein.

- Eenaantalouderprogramma’sisbezigmethet‘effectiviteitsprobleem’enproberenindatkaderdiverse(kleinere)aanpassingenofaanvullingenuit(bv.nudgesofhetinvoegenvandigitaleprentenboeken).(Ookdeinhoofdstuk4genoemdeinzichtenzijnhiervoorbruikbaarenwordenaldusverspreid.)›

- Debeoogdegedragsveranderingiscomplex.Enwordtdedoelstellingvandeouderprogramma’safgezettegendeaanpakeninvestering,danvaltditmageruit,aldusveelexperts.Ofwel,gegevendehuidigeaanpakmagjenietveelverwachtenophetvlakvandebeoogdegedragsveranderingvanouders.

- Dedoelgroepisheeldivers,deaanpakkenteveelonesizefitsall.Meerdifferentiatieinhetaanbodnaaroudersisnodig.


24

5.2 DemogelijkevervolgstappenOpbasisvandezeconclusies,hebbenwijeenaantalmogelijkevervolgstappenvoorhetprojectHOE?geformuleerd:

NIETTezamenmetouderprogramma’skleine,concreteverbeteroptiesgaanontwikkelenenuitproberen.Weinformerendeouderprogramma’sweloveronzebevindingen,waarineenaantalhandvattenvoorverbeteropties.

WELEenpogingdoentoteenmeerfundamentele,sterkonderbouwdvanuitdegedragsexpertise,analyseenvoorbeeldontwerptemakenophetvlakvan‘eentaal-encognitie-stimulerendthuismilieu’.Daarmeeeenkennisbasisen–ontwerpontwikkelenvoorbeleidsmakersenouderprogramma’s.Meerspecifiekgaathetomviermogelijkeopties:A. Een‘gedragsarchitectuur’teontwikkelen,i.c.ronddigitaleprentenboeken.Ofwelwordt,ingezet

vanuitdegedragsbeïnvloeding,eenaanpakontwikkeldoverhoe(viawelkekanalen,opwelkemanieren,waariningebed,etc.)laagopgeleideouderskunnenwordenaangezettothetdaadwerkelijkregelmatiggebruikenvandigitaleprentenboekenvoorhunkinderenthuis.Dooreenervarenontwikkelteam,samengestelduitdiversedisciplines,temaken.Welichtenditnadertoeinpar.5.3.

B. Ontwikkelingvaneengoedonderbouwd,opmaatgemaaktformatvooreencustomerjourney,ofwelinditgevaleen‘Ouderreis’(vgl.hoofdstuk4).Ditiseeninstrument,eenhandvat,voorouderprogramma’s,waarbijzijzichverplaatsenindeouder(c.q.diversetypenouders)envervolgensdeervaringmethetouderprogrammanalopen.Metzo’n‘Ouderreis’wordtinfeiteeenanalysegemaaktvansterkeenzwakkekantenvanhetprogrammaenwordeninzichtenverkregenterversterkingvanhetprogramma.

C. Eendiepedoelgroepanalyse,specifiekophetvlakvantaal-encognitiestimuleringthuis.Welkemogelijkheden,weerstandenetc.komjetegen.Iseentypologie/sub-groeponderscheidtemaken?

D. Ontwikkelingvaneen‘BeleidsarchitectuurOuderbetrokkenheid’,sterkgebaseerdopdegedragsbeïnvloedingsexpertise.Ditisoverstijgendaandelosseprogramma’s.Ofwel,hoezorgenweervoordateringemeenteneendegelijk,kennisonderbouwdeneffectiefouderbeleidkomt.

Inhetkadervandesubsidieverstrekkingkunnenwenietalleoptiesuitwerken.NazorgvuldigberaadentoetsingdoordewetenschappelijkecommissiekiezenwevoorOptieA:hetopstellenvaneenonderliggendegedragsarchitectuurvoorouderprogramma’s(wewerkendezeoptieinpar.5.3naderuit).OptieCkaninfeiteonderdeelgaanuitmakenvanOptieA.EnweverwachtendatuitOptieAmeerfundamentele,bruikbarekenniseninzichtenvoortkomen,danuitOptieB.decustomerjourney.InfeitegaatbijOptieA.gebruiktwordengemaaktvaneencustomerjourney-achtigebenadering(ziepar.5.3).OptieD.totslotachtenweheelrelevantopbeleidsmatigniveau.EchterdesubsidieendedoelstellingvanHOE?zijnsterkgerichtop(versterkingvandeeffectiviteitvan)deouderprogramma’szelf.OptieA.sluithierveelnauweropaan.


25

5.3 OntwikkelenvaneengedragsarchitectuurWelichtenoptieA.nadertoe.Tallozevoorbeeldentonenaandatgedragsbeïnvloedingpotentieelgroteeffectenkanhebben.Maarnietzondermeer.Alsonzezoektochteendingheeftopgeleverd,isdathetinzichtdatdebetreffendegedragsbeïnvloedingeencomplexeaangelegenheidis,waarbijinzetvangedragsexpertisevanbelangis.Wijstellendaaromvoorhetvervolggrondigaantepakken.Wekiezenvooreenmeerfundamenteleaanpakdieo.i.meerrechtdoetaandecomplexiteitvanonsvraagstuk.

OnderregievandeHogeschoolUtrecht,eninsamenspraakmetexpertsuitverschillendedisciplines,doorlopenwe(eengrootdeelvan)deroutedienodigisomtekomentoteeneffectieveenkennisonderbouwdegedragsinterventierondomouderbetrokkenheid.Weverwachtendatiederefase(omtebeginneneenstevigedoelgroepanalyse)waardevolleinzichtenoplevert,dieoverdraagbaarzijnnaarandereouderprogramma’s.

Indeteontwikkelenaanpakbeperkenweonstotvoorlezen.Werichtenonsophetgebruikvandigitaleprentenboekeningezinnenmetlaagopgeleideouders.Hetisdebedoelingdatzediedagelijks,gedurendeeenlangereperiodegaangebruiken.Dekeuzevoordigitaleboekenisniettoevallig.Zesluitengoedaanopeenaantalbasisvoorwaardenvooreensuccesvollegedragsverandering:zezijnpotentieelhoog-effectief,maarzevereisengeengrotevaardigheidoftijdsinvesteringvanouders.

Vervolgtraject

InafstemmingmetdeHUendeUniversiteitWageningeniseenontwikkeltrajectbedacht,datmoetleidentoteengedragsveranderingbijdedoelgroep,enzotothogereopbrengstenvanouderprogramma’s.Dehieronderbeschrevenfasen1totenmet3vangenaaninfebruari2019.

1. Inventarisatieenanalysebestaandekennis2. Verrijkinginzichtoverdoelgroep,gebruikscontextendoelgedrag(contextueleinterviews)3. Ontwerpendonderzoeknaaringangenenbelemmeringenvoorinterventies

Aanheteindvandezedriefasenishetvolgendetotstandgekomen:

a) Gestructureerdoverzichtwaarinallerelevanteinzichtenvoorvoorleesgedragvandedoelgroepzijnvertaaldnaareenvooreenontwerptrajectbruikbaarformaat

b) Indelingin3tot7sub-doelgroepen,hunonderlingeverschilleneninzichtindilemma’senkansendieeenrolspelenbijhetgebruikvandigitaleboeken

c) Eenaantalconcreteinterventie-ideeënofrichtingenvoorhetstimulerenvanhetgebruikvandigitaleboeken.

Ineenmogelijkvervolgtrajectverrichtenweonderzoeknaardeontworpeninterventies,omtekomentoteenreeksprototypenmethogereopbrengsten.DitvervolgligtbuitenhetbereikvandehuidigemiddelenvanprojectHOE?


26

Onzetoenaderingtotdegedragswetenschapbetekentuiteraardnietdatweinzichtenuitdeouderliteratuuren-programma’sterzijdeschuiven.Hetgedragsontwerpwordteenco-creatievanexpertsuitbeidewerelden,diehopelijkbijdraagtaandevergrotingvanopbrengstenvaneducatieveouderprogramma’s.

DeinzichtenuitprojectHOE?zijnvrijbeschikbaarenkunnenvannutzijnvoorontwikkelaars,beleidsmakersenanderendiezichbezighoudenmetdethema’sonderwijsachterstandenenouders

TotslotciterenwijmetinstemmingministerKoolmees,dieopdeDagvanhetGedrag2018(18oktober2018,DenHaag)deverzameldeministeriesoprieptegaanexperimenterenmethetbetrekkenvangedragskennisbijdeuitvoeringvanbeleid,omzo‘beleidsmaatregeleneffectievertelatenverlopen’.


27

Bijlagen

• Impressiesuitconsultatieronde• Literatuurlijst


28

ImpressiesuitconsultatierondeHOE?sprakmetexpertsuitverschillendevakgebieden:zoweleducatiealsgamification,marketing,gedragseconomie,gedragspsychologie.Hierbijeenaantalimpressies.

EducatieWiesKooijmanenTonnievanderMeer(GemeenteUtrecht)EfratdeGroot(Verteltas)RoelvanSteensel(EUR)JeanetBus(VU-educatie)HildeKalthoffenJolynBerns(NJI)RosaTeepeenElwineHalewijn(ITTA)DavidKranenburg(ActiefOuderschap)TonvanVlimmeren(BibliotheekUtrecht)

Detendensonderdeeducatieveexpertswasdaternogveelvalttewinnenbinnendeeducatieveouderprogramma’s.RoelvanSteenselgafaandatopinternationaalniveaudehomeliteracy-programma’sweinigeffecthebben.Opnationaalniveauisditweinigonderzocht,maardeexpertsdiewesprakenhebbenweleenideewaarzichverbeterpuntenbevinden.ZogeeftHildeKalthoffaandathuisbezoekenergeffectiefzijn,maarzokostbaardathetmetdehuidigegeldstromenlastigwordtomintezetten.TonvanVlimmerenhamertopfocus,ditkandeeffectiviteitverhogen,watookJeanetBusenRoelvanSteenselonderschrijven:hoegroterdeinterventie,hoeminderkansopsucces.VanSteenselgeefthierbijaandathijhetideekrijgtdatdoelgroepoudersovervraagdworden,TonvanVlimmerenvielhemhierinbij.Eenpakketmeteenmapmetverschillendewerkbladen,eenboekeneenlogboekbijvoorbeeldkanvooreenpersoondiealondergrotedrukstaatextraballastbetekenen,hoegoedbedoeldenopdelangetermijneffectiefdeinterventieookis.

WiesKooijmanenTonnievanderMeervertellenoverdewelwillendheidvandeouders,omdathetbelangvanhunkindvooropstaat.Doorautonomietegevenaandegroep,kanjeookdeminderwelwillendenuitdegroepbereiken.ZokanhetzijndatdeeneTurksemoederweetwaaromhaarvriendinnietkomt.Vanuitdezekenniskandanwellichtdedrempelwordenweggenomen.EfratdeGrootverteldeoverdedrempeldiezijalsIsraëlischeervoer,dezebestondvooraluitonzekerheid.ZebenadruktdaarbijdeemancipatoirekrachtvanbijvoorbeeldhaarmethodeDeVerteltasmethode.Ditisechternognietspecifiekonderzocht,hardeuitsprakenkunnenhierdusnietoverwordengedaan.Welbestaatwetenschappelijkegrondvoordedrempeldiedoelgroepouderservarendooralgemeneonzekerheid(publicatieopzoeken).RosaTeepeenSannekedelaRiededenonderzoeknaareffectenvanVVEThuisbijpeutersenkleuters.Hierkwamechtergedragsveranderingbijdeoudersnietaanbod;ookwerdnietgekekennaarlangetermijneffecten.Ophetgebiedvangedragsveranderingkunnenwehierdusgeenconclusiesuittrekken.WelformuleerdeTeepetijdenshetgesprekalgemeneverbeterpuntenvoordeouderprogramma’s,waarbijzijbenadruktedatdesocialeomgevingmoetwordenmeegenomeninhettraject.Deandereverbeterpunten(o.a.implementatiebijdoelgroepmoetbeter,aansluitingbijPM’ersmoetbeter,doelvoorthuisomgevingduidelijker)zijnergwaardevol,maaralsnogmoetdeslagwordengemaaktnaar:hoe?


29

Voorantwoordenopdehoe-vraagzijnweronddetafelgaanzittenmetdevolgendeexperts:

GedragsveranderingEvavandenBroek(BehaviouralInsightsNederland-gedragsverandering)ReintJanRenes(HU-gedragspsychologie)EvertHoogendoorn(HKUludodidactiek–gamification/educatie)RenéGlas(UU-gamification)TeresadelaHera(EUR-gamification)prof.dr.RemcoVeltkampenprof.dr.LiesbethKester(UCGR-gamification/gedragspsychologie)MichaelFillie(&Ranj-gamification)PieterPaulVerheggen(Motivaction-marketing)RobinBlitzblum(RTLNederland-marketing)JimvanderKlein(Bol.com-marketing)JordiKoppenhol(Kaliber–marketing)

EvavandenBroekisgedragseconoomenvanuitdiehoedanigheidheeftzeenkeleouderprogramma’sbecommentarieerd,daarnaastleverdezealgemeneuitgangspunten.Zijgafaandateeneffectieveinterventiestartmeteendoelgroepanalyse,ditiswaarelkeexpertalseerstemeeoverdebrugkwam.Zonderdiepinzichtindedoelgroepishetontzettendlastigomeengeschikteinterventietemaken.VandenBroekverteldedaarnaastoverhetprocesvanhetmakenvaneeneffectieveinterventie.Hetbegintmetdoelgroepanalyse,waarnaeeninterventiewordtontwikkelddiesteuntopdepilarenEAST:Easy,Attractive,SocialenTimely.Focusdus,eenduidelijkdoel,eensimpelmiddelenookquatijdsinvesteringhaalbaarvoordedoelgroep.

WaarEvavooralfocusteopdeelementenvaneensuccesvolleinterventie,daarbenadrukteReintJanReneshetprocesomtekomentoteengoedeinterventie.Bijhemishetbelangrijkomdedoelgroepinkaarttebrengen,omvervolgensmeteenzomultidisciplinairmogelijkteameengedragsarchitectuurteontwerpendieervoorzorgtdatdedoelgroepvanuitallemogelijkehoekenwordtbeïnvloedomzototgedragsveranderingtekomen.Ennietvoorniets,wantgedragsveranderingbereikjenietzomaar:VandenBroekverteldedathetdriemaandenduurtomtotgedragsveranderingtekomen,endanmoethettijdensdiedriemaandenooknogeensdagelijksgeoefendworden,wantmenvervaltgauwinoudegewoonten.Eengoedmiddelomdittegentegaanisfeedback,bijvoorbeelddoorappjesophetjuistemoment:hetmomentdatzichookdaadwerkelijkleenttotveranderingvangedrag.

FeedbackkomtookteruginhetgesprekmetMichaelFillievanmarketingbureau&Ranj.Bijtaalverwervingishetresultaatlastigtemerken,dusfeedbackopdevoortgangismoeilijktegeven,vooralbijheelkleinekinderen.Eenanderevormvaneenresultaatisdandatjelaatziendathetgoedisdatzebijvoorbeeldinloggenbijeendigitaalprentenboek,wantditkunnenzeenhetismeetbaar.Opdiemanierkanjewelfeedbackgevenendeontwikkeling(ookvandeouder)inzichtelijkmaken.

Mochterwordengekozenvooreenseriousgameofeenpersuasivegamediegedragsveranderingbeoogt,dankomenweuitbijTeresadelaHera(context).Zijdeedonderandereonderzoeknaarintergenerationelegamesenbenadruktdathetbelangrijkisdatookdeoudersdegameinteressantvindenendaardoorbetrokkenraken.Erbestaanbijvoorbeeldgamesdietegelijkhetkindendeouder


30

bedienen,vaakdoordatzedeouderineenrolvandocentplaatsen.Dithaaktaanopde(on)zekerheidvandeouders.Alsdeoudershuneigenontwikkelingookkunnenzien,kaneengameeffectiefzijn.

Wattevenslastigis,vanwegedeheterogeniteit(enwatwordtbenadruktdoorzoweldegamificationexpertsalsdegedragseconomenen-psychologen)isdatonesizefitsallnietbestaat.Ermoetdusgedifferentieerdworden,wantwatbijdeenegroepwerkt,werktnietpersebijdeanderegroep.Eenhandigaspectaanbijvoorbeeldeenappofeengameisdandatdoormiddelvaninstellingenofhetcreërenvanprofielendifferentiatiegemakkelijkmogelijkis,zelfsdoordedoelgroepouderzelf,waardoordieeenbepaaldeautonomiebehoudt,watdekansopgedragsveranderingverhoogt.

Feedbackopeennogpersoonlijkeremaniermaarweldigitaalisdee-coach.prof.dr.LiesbethKesterenprof.dr.RemcoVeltkampgaveneenvoorbeeldvaneene-coachdiemensenmetslaapproblemenhielp.Dezee-coachwasvollediggescriptdooreenprogrammeur,maardetestgroephechttezichaandezeartificiëlecoacheneendeelvondhetuiteindelijkzelfsemotioneelmoeilijkomzonderdezecoachverdertemoeten.Eendergelijkecoachzounatuurlijkooknaasteenouderprogrammakunnenbestaan.Erhangtechterweleenprijskaartjeaan:methetmakenvandeslaapcoachwaseenprogrammeurvierjaarhalftijdsmeebezig.

RenéGlasgafonsnogdetipmeeomaltijdteblijvenafvragenofjespeltechniekenwiltoevoegen,wanthetgevaarisdatjeteveelfocustophetkwantificeerbare.Eenvoorbeeldhiervanisdatmeetbarevakkenvoorranglijkentehebbengekregenbinnenhetonderwijsjuistdoorhunmeetbaarheid,ookbijouders;devraagisofweditmoetenambiëren.Vanuiteenethischstandpuntishetdaarombelangrijkomtebeseffenwathetaanbrengenvaneengame-elementkandoenenofjediterbijwiltbetrekken.EvertHoogendoornonderschrijftvoorzichtigheid.HoogendoornisoprichtervanIJsfontein(eenbedrijfdatspelend(digitaal)lerenontwikkeltenontwerpt)enmede-ontwikkelaarvanludodidactiek:onderwijsopbasisvanspelprincipes.Eenaspectisdatderolvandestudentverandertindievanspeler.En,aanhakendopwathierbovenisgezegd:erissprakevanonmiddellijkefeedbackalsresultaatvanhetspel,binneneenveiligeomgeving.Desalnietteminofjuistdoorzijninzichtvandespeltechnieken,waarschuwthijvoorhetlukraaktoevoegenvanspelelementen,metdezelfdevalkuilenalsdenudges:zekunnendemotivatiebeïnvloedenopeenmanierdiejemisschiennietvoorogenhad.

PieterPaulVerheggenvanmarketingbureauMotivActiononderschrijftbelangvandoelgroepanalyse,voegtdaaraantoedatgedragsveranderingontzettendmoeilijkis,datindemarketingsectoreengedragsveranderingspercentagevan1,3-3alhoogis,endatbijeenprojectzoalsouderbetrokkenheidditooknogeenslangvastgehoudenmoetworden.Pasbijeengedragsveranderingspercentagevan16%kanzicheenolievlekeffectvoordoenbinnendedoelgroep.Ditbetekentdateengrootprojectontzettendkostbaarzouworden.Ookhijgelooftnietinonesizefitsall,onderstreepthetbelangvankennisoverdracht,endanmetnameinwelkevorm:voordeeenwerkteenboodschapindevormvantekst,terwijlvoordeandereenafbeeldingveeleffectieveris.DitondersteuntdegedragsarchitectuurvanReintJanRenes,omdedoelgroepvanuitallehoekentebenaderenomopdiemanierdekansteverhogendateenvandemiddelenzijn/haardoel(groep)bereikt.


31

LiteratuurlijstEducatie

AmericanFederationofTeachers(2007).BuildingParent-TeacherRelationships.Website:www.readingrockets.org/article/building-parent-teacher-relationships(laatstgeraadpleegd:6-11-2018)

Bakkere.a.(2013).Lerarenenouderbetrokkenheid.RadboudUniversiteit,Nijmegen.

Bontje,D.,E.DonkersenK.Hoogeveen(2018).Hoebetrekjealsorganisatieookmannelijkeopvoeders?Sardes,Utrecht.Boonk,L.,S.Brand-Gruwel,H.GijselaersenH.Ritzen(2018).Areviewoftherelationshipbetweenparentalinvolvementindicatorsandacademicachievement.In:Journalofeducationalresearch,volume24,juni2018,p.10-30.z.p.Bucx,F.(red.),S.deRoos(red.)(2015),Opvoedeninniet-westersemigrantengezinnen;Eenterugblikenverkenning.SociaalenCultureelPlanbureau,DenHaag.

EducationWorld(...)Parentsonboard:Persuadingparentstojointheteam.www.educationworld.com/a_admin/admin/admin294.shtm(laatstgeraadpleegd:6-11-2018).

Fan,X.enM.Chen(2001).ParentalInvolvementandStudents'AcademicAchievement:AMeta-Analysis.>>https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED430048.pdf

Hoffses,K.,PhD(reviewer)(2018)10WaystoHelpYourChildSucceedinElementarySchool.Website:kidshealth.org/en/parents/school-help-elementary.html(laatstegeraadpleegd:6-11-2018)

Hooge,E.H.enA.Menheere(2010).Ouderbetrokkenheidinhetonderwijs.Eenliteratuurstudienaardebetekenisvanouderbetrokkenheidvoordeschoolseontwikkelingvankinderen.HogeschoolvanAmsterdam,KenniscentrumOnderwijsenOpvoeding,Kenniscentrumreeksdeel5.Amsterdam.

InspectievanhetOnderwijs(2018).Kansenongelijkheidbijdeovergangenpo-vo.DenHaag.

LifeLongLearning(2015).Cooperationbetweenschoolandparents.Supportingtheeducationalprocess,Lifelonglearning.Commenius.Website:www.scribd.com/document/238530127/Cooperation-Newsletter1-En

Leesmonitor,Leesopvoedingoudersenvrienden.StichtingLezen.Website:www.leesmonitor.nu/nl/leesopvoeding-ouders-en-vrienden(laatstgeraadpleegd:6-11-2018)Lusse,M.(2013).Eenkwestievanvertrouwen.Eenontwerpgerichtonderzoeknaarhetverbeterenvanhetcontactmetoudersinhet‘grootstedelijke’vmboalsbijdrageaanpreventievanschooluitval.Proefschrift,EUR,Rotterdam.


32

Onderwijsraad(2010),Oudersalspartners.DenHaag.

Peterson,David(1989).ParentInvolvementintheEducationalProcess.Uit:ERICDigestSeriesNumberEA43,ERICClearinghouseonEducationalManagementEugeneOR.Website:www.ericdigests.org/pre-9213/parent.htm(laatstgeraadpleegd:6-11-2018)

Ploeg,P.vander(2018).Ethiekvanouderbetrokkenheid.In:Vantwaalftotachttien.Vakbladvoorvoortgezetonderwijs.Jaargang28juni2018.RijksuniversiteitGroningen.

StichtingLezen(2017),Leesbevorderingingezinnenmetweinigleescultuur.Overhethoeenwaaromvanhetbetrekkenvanlaagopgeleideenlaaggeletterdeoudersbijdeleesopvoeding.Amsterdam.

Vegt,A.L.vander(2016).“Antwoord:watwetenweoverderelatietussenouderbetrokkenheidenleerresultaten?”NROKennisrotonde.Website:www.nro.nl/wp-content/uploads/2016/05/013-Antwoord-Wat-weten-we-over-de-relatie-tussen-ouderbetrokkenheid-en-l...-2016.pdf(laatstgeraadpleegd:6-11-2018)

Hoogeveen,K.enJ.Schilder(2018).FactsheetGemeentelijkouderbeleid.GOABenSardes,Utrecht.

Gedragsverandering:gamification,gedragspsychologie,gedragseconomie,marketing

BINNL(BehaviouralInsightsNetworkNederland)(2017).Rijkaangedragsinzichten:editie2017.Rijksoverheid,DenHaag.

BINNL(2017),Zevenbehaviouralinsightstools.Hoepasjegedragsinzichtentoeinbeleid,uitvoeringentoezicht?Rijksoverheid,DenHaag.Downloadbaarvia:https://www.communicatierijk.nl/documenten/publicaties/2017/11/23/tooloverzicht-bin-nl

Cronholm,P.,Kellom,K.(2018).TwoModels,OneSite:TheBenefitsofCo-locatingHomeVisitingServices.ChildrenshospitalityofPhiladelphia.Website:https://policylab.chop.edu/blog/two-models-one-site-benefits-co-locating-home-visiting-services(laatstgeraadpleegd:30-01-2019)

DienstPubliekenCommunicatie(2016).CASI–CommunicatieActivatieStrategieInstrument.MinisterievanAlgemeneZaken,DenHaag.

GenugtenL.van,E.Dusseldorp,T.LlewelynWebbenP.vanEmpelen(2016).WhichCombinationsofTechniquesandModesofDeliveryinInternet-BasedInterventionsEffectivelyChangeHealthBehavior?AMeta-Analysis.In:JournalofMedicalInternetResearch,z.p.Website:https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4936795/(laatstgeraadpleegd:16-11-2018)

Hermsen,S.enR.J.Renes(2015).Ontwerpenvoorgedragsverandering.HogeschoolUtrecht–UCREATECentreofExpertiseCreativeIndustries,Utrecht.

Huotari,K.&J.Hamari(2012).DefiningGamification-AServiceMarketingPerspective.Proceedingsofthe16thInternationalAcademicMindTrekConference2012,Tampere,Finland,October3-5,2012.


33

Jungmann,N.,dr.,dr.R.vanGeuns,dr.J.Klaver,drs.P.Wesdorp,drs.J.vanderWolk(2012).Preventie:voorkomenisbeterdangenezen.HogeschoolvanAmsterdam,HogeschoolUtrecht,Amsterdam/Utrecht.Website:https://www.divosa.nl/sites/default/files/publicatie_bestanden/Handreiking-Schuldpreventie.pdf(laatstgeraadpleegd:16-11-2018)

Mulder,S.&P.P.Verheggen.(2016).Sociaalgewenstgedragdoorbewusteenonbewustebeïnvloeding.Motivaction,Amsterdam.

Raessens,J.e.a.(2014).PersuasiveGaming.Fromtheory-baseddesigntovalidationandback.Utrecht.UtrechtCenterforGameResearch,UniversiteitUtrecht.Website:http://www.persuasivegaming.nl/wp-content/uploads/sites/257/2014/05/PersuasiveGaming.pdf(laatstgeraadpleegd:16-11-2018)

Stecher,B.R.,D.J.Holtzman,M.S.Garet,L.S.Hamilton,J.Engberg,E.D.Steiner,A.Robyn,M.D.Baird,I.A.Gutierrez,E.D.Peet,I.BrodziakdelosReyes,K.Fronberg,G.Weinberger,G.P.Hunter,J.Chambers(2018).ImprovingTeachingEffectiveness:FinalReport,TheIntensivePartnershipsforEffectiveTeachingThrough2015–2016.RANDCorporation,SantaMonica,Californië.Website:www.rand.org/pubs/research_reports/RR2242.html(laatstgeraadpleegd:13-11-2018)

Teunnissen,R.(2013).Watisgamificationnoueigenlijk?Marketingfacts.nl,z.p.Website:https://www.marketingfacts.nl/berichten/wat-is-gamification-nou-eigenlijk(laatstgeraadpleegd:30-01-2019)

Marsden,P.(2016).NudgePsychology–All93BehaviorChangeTechniquesListedandSummarised+FreeApp.Digitalwellbeing.org,z.p.Website:https://digitalintelligencetoday.com/nudge-psychology-all-93-behavior-change-techniques-listed-and-summarised-free-app/(laatstgeraadpleegd:30-01-2019)

MichieS.,WoodC.E.,JohnstonM.etal.(2015).Behaviourchangetechniques:thedevelopmentandevaluationofataxonomicmethodforreportinganddescribingbehaviourchangeinterventions(asuiteoffivestudiesinvolvingconsensusmethods,randomisedcontrolledtrialsandanalysisofqualitativedata).HealthTechnologyAssessment,No.19.99,NIHRJournalsLibrary;Southampton(UK).Website:www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK327617/(laatstgeraadpleegd:16-11-2018)

VerenigingvoorStatistiekenOnderzoek(VSO)(2015).Gedragsbeïnvloeding.Dekrachtvaneengoedekeuzearchitectuur.z.p.Website:www.vsonet.nl/wp-content/uploads/2018/09/Gedragsbeinvloeding.pdf(laatstgeraadpleegd:13-11-2018)

Bevindingennotitie HOE - versie 30-1 - VoorleesExpress · 2019. 2. 12. · Experts op het gebied...

Documents

Transcript of Bevindingennotitie HOE - versie 30-1 - VoorleesExpress · 2019. 2. 12. · Experts op het gebied...