BeTarihiBETONARME 1756-2014 Tarihçe: Çimento/Beton/Betonarme/Betonarme Yapılar/ İnşaat...

BETONARME 1756-2014Tarihe: imento/Beton/Betonarme/Betonarme Yaplar/naat MhendisliiAhmet TOPUEskiehir Osmangazi niversitesi, Mhendislik Mimarlk Fakltesinaat Mhendislii Blm26480 ESKEHRE-Posta: [email protected]: http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/

Betonarme 1850 li yllarda ortaya kmaya balamtr. Hollandal Modernist mimar, Hendrik Petrus BERLAGE, 150 yllkgemii bulanan bu malzemeyi 1922 ylndayle tanmlyor: Betonarme, malzeme alannda demirden sonraki nemli, belkide en nemli, olan bulutur 26. BERLAGE neden hayrandr betonarmeye? Biliyoruz: eliin zayf tarafn (yangna verutubete dayanksz,ekil vermek zor, pahal, bakm zor) beton, betonun zayf tarafn (ekmeyedayanksz) elik rter.Beton ve eliin avantajlar betonarmede btnleir: Yangna ve rutubete dayankl, plastik, ekonomik, bakm kolay, ekmeve basncadayankl. Betonarme,bugnekadarretilmi tm yapmalzemelerinintmteknikzorluklarnnstesindengelmi,ve basncadayankl. Betonarme,bugnekadarretilmi tm yapmalzemelerinintmteknikzorluklarnnstesindengelmi,tm Dnyada kabul grm ve hemen her alanda kullanlmtr.

Ancak bir noktaya dokunmak gerek. Romal mimar Marcus VITRUVIUS Pollionun M.. 27-23 yllar arasnda yazd 10 ciltlikDe Architectura (mimarlk stne)adl Latince el yazmas eseri 1414 ylndasvirenin bir manastrnda bulunmu, 1624 ylndaHenry WOTTON tarafndanngilizciye tercme edilmitir. VITRUVIUS; yap bilgisi, hidrolik, gne saati, mekanik gibi konularadeinmektedir.yi bir yapy firmitas, utilitas, venustas (gvenli, fonksiyonel, gzel)ile tanmlamaktadr30. Bu koul mimara,mhendise, yeterli kaynaa (para) ve mesleki etie baldr. Kaynak mimar, mimar mhendisi, etik d tutum da her ikisini aresizbrakmadka, VITRUVIUSun tanmna uyan yap yaplamamas iin hibir neden yoktur.

Betonarme nasl dodu, geliti? ncelikle balayc bir malzemeye (imento), elie (balangta demir) ve bunlar bir arayagetirecek dhilere gereksinim vard. Demir, dnebildii gnlerden beri insana tandktr. Balayc zellii olan malzemenin tarihiise, baz kaynaklara gre, M.. 12000000 (14 bin yl ncesi) yllarna kadargeriye gider. 1960-1970 yllarndasrailde bulunankalntlar buna iaret etmektedir. Balayc, yzlerce kez kefedilip, unutulmu ve yeniden kefedilmitir. M.. 3000 ylndaMsrllar piramitlerin inasnda, M.. 800 yllarnda eski Yunanllar Girit ve Kbrsta, M.. 300 yllarnda Babilliler bir trbalayc kullanmlardr. M.. 300 ile M.S. 476 yl arasnda Romallar puzolan ve kire karm bir balayc kullanyorlard.Roman imentosu denilen bu balaycnn karmn VITRUVIUS 2 ksm puzolan bir ksm kireolarak tarif etmektedir. Su ilekartrldnda sertleen roman imentosu, dayanm ve dayankllk asndan, bugnk standartlar dahi salamaktadr. Bu trbalayc ile Romallar birok ciddi yap oluturmular, nereye gitmi ne ina etmilerse, hemen hepsi ayakta kalabilmitir.

Pantheon, Roma/TALYA

1Ahmet TOPU, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2006-2014 http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu

Bu yaplardan en nls Romadaki Pantheon dur. M.. 27 ylnda inasna balanm, birka kez onarm grm ve M.S. 140 civarnda soneklini almtr,. 43.4 metre apndaki yarkre kubbesi betondur26. Bu akl aan bir baka beton ya da betonarme kubbe 1913 ylna kadar yaplamamtr. Pantheondan 1940 yl sonra; 1913 ylnda Breslau /ALMANYAda(bugn: Wroclaw/POLONYA) betonarme olarak ina edilen Jahrhunderthalle kongre merkezinin aklnn 65 m olduu dnlrse Pantheonun zamanna gre ne denli cesur biryap olduu kolayca anlalr.

Roma kral NEROnun M.S. 64 de yaplan evinin duvarlar, M.S. 532-537 yllarnda ina edilenstanbuldaki Ayasofyann kemerlerinin (aklk: 45 m) temel ksm betondur25.Ayasofyann 33 m apl kubbesi M.S. 557 depremi sonras km ve orijinalinden farkl olarak, yeniden yaplmtr27.


Jahrhunderthalle, dtan ve iten grn.Ayasofya

Roman imentosunun kalitesi, Roma imparatorluunun M.S. 476 ylnda k sonras bozulmu, hatta orta a boyunca unutulmutur. 1756 ylnda John SMEATON hidrolikimentoyu yeniden kefetmi, Eddystone (Cornwall/NGLTERE) deniz fenerinin onarmnda baaryla kullanmtr. SMEATONnun imentosu bugnk Portland imentosununncs ve 1756 yl da imento retim tekniinde bilimsel srama yl saylr.

Mortar (har) kelimesi 1290 tarihliOxford English Dictionaryadl szlkte33, Cement (imento)kelimesi 1710 tarihli teknik bir szlkte,Btonkelimesi Fransz ordusunda tekniksubay olan Bernard Forest de BLIDORun 1739 tarihliArchitecture Hydrauliqueadl kitabnda yer almaktadr26. Gnmzde kullanlanBton Arm(Betonarme) kelimesi 1892ylnda ilk kez Fransz Franois HENNEBIQUE tarafndan kullanlmtr.

Betonarmenin tarihsel geliimi, 1756 ylndan balayarak, aada zetlenmitir. Binlere varan ilgili internet siteleri de taranarak bir arayagetirilen bilgilerin tarihleri konusunda dikkatliolmak gerekir, kaynaktan kaynaa deiebilmektedir. Bu durum; rnein; biri inaatn balad, dieri bittii, bir dieri de her iki tarihi verdiinden kaynaklanmaktadr. zellikleinternet kaynakl bilgilerde, biri dierinden kopyalad iin, hata riski yksektir. Her bilgi birden ok kaynak ile dorulanmaya allmtr.

1756

Portland imentosu ncesi:1756: ngiliz mhendis John SMEATON kireta ve kil karmn piirerek elde ettii hidrolik imentoyu 1759 ylnda Eddystone, Cornwall/NGLTERE denizfenerinin onarmnda kulland. Eddystone deniz feneri, Roma imparatorluunun knden sonra betonun tekrar kullanld ilk yapdr. 1878 ylnda yerideitirilinceye kadar ayakta kalmtr. SMEATON imentosu bugnk Portland imentosunun ncs ve 1756 yl imentoretim tekniinde bilimsel srama olaraksaylr.1779: Bry HIGGINSstuccodenilen, d sva amal, bir hidrolik imentonun patentini ald.1780: Bry HIGGINS,Experiments and Observations Made With the View of Improving the Art of Composing and Applying Calcareous Cements and of PreparingQuicklimebalkl bir alma yaynlad.1789:lk beton yolskoyada yapld, ancak pek dayankszd.1796:ngiliz James PARKER roman imentosu patenti ald.1815: Alman kimya profesr J. F. JOHN roman imentosunun ilk kimyasal incelemesini yapt.1817-1825: Amerikada Erie kanal (uzunluk: 585 km) roman imentosu ile beton olarakina edildi1802: Fransada roman imento retimi balad.1804:lk beton boru Fransada retildi.1816: Dnyann ilk beton kprs (donatsz ve roman imentosu ile) Souillac/FRANSAda ina edildi.1818: Amerikal Maurice St. LEGER hidrolik imento patenti ald. ABD da retimi balad.1830: Kanadada roman imentosu retimi balad.

lk portland imentosu:ngiliz duvar ustas Joseph ASPDINPortland imentosunun patentini 1824 ylnda ald. ASPDIN, tlm kalker ve kil karmnpiirdikten sonratoz halinegetirerekbugnkimentonunzelliklerinesahipilk balaycy retti. Bu imentoya,ngiltereninPortlandehri


1824

piirdikten sonratoz halinegetirerekbugnkimentonunzelliklerinesahipilk balaycy retti. Bu imentoya,ngiltereninPortlandehrikylarndaki kayalarn rengine benzediinden,Portland imentosuadn verdi.lk imento fabrikas 1825 ylnda Wakefield/NGLTEREde retime balad. Bu fabrikalar, taban ap 5.6 m, ykseklii 12 m olan ve ar kovanna (kara kovan) benzeyen frnlard.

Ancak, piirme yetersiz scaklkta (14000 C den dk) yava yaplyor ve soutma da yava oluyordu.ngiliz Isaac Charles JOHNSON 1844ylnda, yksek derecede piirme yoluyla, portland imentosunun malzeme zelliklerine nemli derecede iyileme salad. lk imentostandard 1860 da Almanyada yrrle girdi. 1886 da ilk dner imento frnngilterede almaya balad.

Dier imentolar:1862: Curuflu imento, ALMANYA1901: Demir portland1907 den sonra yksek frn- imentosu, ALMANYA1901: Sulfata dayankl imento, ALMANYA1912: Erken Yksek dayanml imento, AVUSTURYA1912: Ferrari imentosu (Sulfata dayankl imento),TALYA1931: Beyaz imento, ALMANYA1955: Derin yap imentosu, SOVYETLER BRL1968: Regulated Set Cement (Jet cement), ABD1970: Jet cement, JAPONYA

1824

Derin yap imentosu, yksek scaklk ve basn altnda ok yava katlama ve genleme zellii vardr. Petrol, doalgaz veya benzeri sondaj deliklerinineperlerinin beton ile giydirilmesi, prefabrik yaplarda balant boluklarnn doldurulmas gibi benzeri ilerde kullanlr19.

Jet Cemet (hzl imento), tricalcium yerine calcium floroaluminate kullanlarak retilen, modifiye edilmi bir portland imentosudur. Deyim yerinde ise, yldrmhzyla, 2 ile 40 dakika iinde katlar. Dayanm kazanm da ok hzldr. Hidratasyon ss ok yksektir. Pskrtme beton, deme, kpr tabliyesi ve beton yolonarm, dbel balants, basnl su sznts kesme gibi benzeri ilerde kullanlr19.

Bu son iki imento tr Trkiyede retilmemektedir. Ancak, onarm ve yaltm ilerinde kullanlan ve Trkiyede pazarlanan baz kimyasallarn benzer zelliklerivardr.

Dier lkelerde ilk portland imentosu:1840: Fransada1850: Almanyada1875: Amerikada1889: Avustralyada1896: Rusyada1902: Yunanistanda1911: Trkiyede1913: Hindistanda1919: Korede1921: Pakistanda


1921: Pakistandailk retim balad.

Trkiyede:1911 ylna kadar Trkiyede ne imento ne de demir-elik retiliyordu.imento: lk imento fabrikas 1911 ylnda Darca/Kocaelinde kuruldu. Bunu, Ankara (1926),Kartal/stanbul (1923), Zeytinburnu/stanbul (1932), Sivas (1943)ve dierleri izledi. Trkiyede bugn 39 fabrika vardr.

Demir-elik: lk demir-elik fabrikas 1932 ylnda Krkkalede (Askeri Fabrikalar Genel Mdrlne bal) kuruldu. Askeri amal bu fabrika, 1950 de MakineKimya Endstrisi Kurumuna (MKEK) devredildi.lk ar sanayi demir-elik fabrikas 1937-1939 arasnda Karabk/Zonguldakta kuruldu (Smerbanka balMessese Mdrl). 1955, 1976 ve 1995 yllarnda kez ad deiti. Bugnk ad KARDEMR (Karabk Demir elik Sanayi ve Ticaret A..) dir. ERDEMR(Ereli Demir elik fabrikas) 1960 da,SDEMR (skenderun Demir elik Fabrikas) 1975 de kuruldular9, 13.

1828 I. K. BRUNNEL Portland imentosunun ilk mhendislik uygulamasn Londrada, Thames tnelindeki gn onarmnda yapt.

1829ngiliz hekim FOX dkm profiller aras portland imentosu harc ile doldurulmu deme yapt, 1844 de patent ald.

1836 lk sistematik beton ekme ve basn deneyleri ALMANYAda yapld

1845

lk motorlu ahmerdan:1839 daskoyal James NASMYTH demirdvmek amacyla buharl bir eki yapt ve1845 de 2 tonluk buharlahmerdanadntrd. Bu ahmerdan ilk kezngilizdeniz kuvvetlerine ait Devonport tersanesiinaatnn ve Newcastle-upon-Tyne kprsinaatnn kazklarnn aklmasndakullanld. 1950 li yllarda dizel motorluahmerdanlar kullanlmaya balad.

Canoe42

Buharl ahmerdan iln, Beton-Kalender, 1906

Betonarmenin douu:


1848

1849 Max Josef von PETTENKOFER portland imentosunun ilk ve detayl kimyasal analizini yapt. Bu alma Almanyada imento sanayisinin balamasn salad.

1850

J. L. LAMBOT

Canoe42

Fransz ifti Joseph Louis LAMBOT beton ve donaty birlikte kullanan ilk kii oldu. 1848 ylnda beton ierisinedemir tel a yerletirerek bir tekne (Canoe) yapt (uzunluk 4 m, genilik 1.3 m, et kalnl 4 cm), 1855 ylndaPariste sergiledi. Rutubete dayankl olduunu belirttii bu malzemeyiFercimentolarak adlandrd ve patentini 1855ylnda ald. LAMBOTun teknesi 1902 ylna kadar Miraval glnde kullanld. LAMBOT, 1851 de beton ve eliinbirlikte kullanm konusundaki ilk patenti ald22.

Et kalnl sadece 4 cm olan LAMBOTun teknesi ayn zamanda ilk ince kabuk uygulamasdr.

Betonarmenin Babas: MONIER

1850 ylnda Fransz bahvan Joseph MONIER beton iek sakslarna tel (donat) koydu, 1867 ylnda patentini ald. Daha sonra boru, sutanklar, su depolar, merdiven, kpr ve kiriler iin de patent ald. 1872 ylnda 130 m3 hacimli betonarme su deposunu (Bougival/FRANSA)ve 18751877 arasnda Chazelet/FRANSA betonarme kprsn ina etti. Patent haklar 1879 dan sonra Almanyada, birok firma yannda,bilhassa Conrad FREYTAG tarafndan kullanld. MONIER sistemi kendi lkesi Fransadan ok Almanyada nemsendi. MONIERAlmanyada betonarmenin babas kabul edilir. ok sayda patenti (bazlar tartmal da olsa) olmasna ramen, patentlerinden bakalaryararlanm kendisi 1906 ylnda Pariste yoksulluk iinde ld, kimsesizler mezarlna defnedildi.

Joseph MONER

1850

MONERin nemli patentleri:1867: Betonarme iek sakslar.1868: Betonarme borular ve su depolar.1869: Betonarme cephe elemanlar.1873: Betonarme kpr, ayaklar ve kemerler.1878: Betonarme kiri.

lk organizasyon, Enstit, Birlikler:1852:ASCE (The American Society of Civil Engineers )1898:ASTM (American Society for Testing and Materials)1898:DBV (Deutscher Beton Verein)1901:BSI (British Standards Institution)1905:ACI ( American Concrete Institute, kuru adThe National Association of Cement Usersidi, 1913 ylnda, ACI adn ald)1916:PCA (Portland Cement Association)1917:DIN (Deutsches Institut fr Normung)1918:ANSI (American National Standards Institute)1920:ON (sterreichisches Normungsinstitut)1926:AFNOR (Association Franaise de Normalization)1947:ISO (Organisation internationale de normalization,

International Organizationfor Standardization)

Su deposu


1852

International Organizationfor Standardization)1947:RILEM (Runion Internationale des Laboratoires et

Experts des Matriaux, International Union of Laboratories and Experts in ConstructionMaterials)

1952:FIP (Fdration Internationale de la Prcontrainte,International Federation for Prestressing)

1953:CEB (Comit Europen du Bton ,European Committee for Concrete)

1961:CEN (Comit Europn de Normalization,European Committee for Standardization)

1967:ERMCO (European Ready Mixed Concrete Organization)

Trkiyede:1908-1922:Osmanl Mhendis ve Mimar Cemiyeti1926:Trk Yksek Mhendisleri Birlii (1973 de adT Yksek Mhendisleri Birlii oldu)1948:TMBD (Trk Mhendisler Birlii Dernei)1951:Trkiye Kpr venaat Cemiyeti1952: TMB(Trk Mteahhitler Birlii)1954:TMMOB (Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii)1957:TMB (Trkiye imento Mstahsilleri Birlii)1960:TSE (Trk Standardlar Enstits)1984:Trkiye Prefabrik Birlii1980:TrkMMMB ( Trk Mavir Mhendisler ve Mimarlar Birlii)1988:THBB (Trkiye Hazr Beton Birlii)

1854ngiliz Mimar T.E. TYERMAN beton ile donatnn kaynamas (kenetlenme, aderans)gerektiini biliyordu. Bunun iin eliin bklmesini (kanca), yzeyininprzlendirilmesini(nervr) veya delinmesini nerdi.

lk betonyer (betoniyer) , makineleme ve yansanayi

Louis CZANNE 1854 de ilk betonyeri yapt. Bu betonyer motorsuzdu, el ile evriliyordu. 1857ylnda Theiss kprs, Szegedin/ALMANYA inaatnda buharl betonyer kullanld. 4 muzunluunda ve 1.25 m apl, hafif eimli olan bu betonyer 8-10 m3/saat kapasiteli idi. 1916 ylndaAmerikal Stephen STEPANIAN of COLUMBUS ilk transmikseri retti. 1927 de yatay eksenli silindirmikser (the Paris mixerolarak da adlandrlr), 1930 da dner silindir mikser kullanlmaya balad. Bunu1947 de hidrolik kumandal transmikser ve 1960 l yllarda pompal hidrolik transmikser izledi.lktransmikserler 1 m3 den daha az bir kapasiteye sahiptiler. Gnmzde 6 - 8 m3 normal saylmaktadr.

Dier makineleme ve gelimeler:1500-1600: lk nivo ve teodolitler grlmee balad. Gnmzde kullanlan teodolit 1840 yllarnda gelitirildi.1622: lk srgl hesap cetveli ngiliz William OUGHTRED tarafndan retildi. Fransz V. A. MANNHEIMn 1850 ylnda gelitirdii bilimsel hesap cetveli 1975 li yllara kadarmhendislerin vazgeilmez hesap arac idi, her mhendis cebinde tard. 1765: skoyal James WATT buharl makineyi gelitirdi, 1769 da patentini ald. Buhar makinesiningemii 1600 ylna kadar gider (Newcomen makinesi). 1769:Fransz Nicholas Joseph CUGNOT ilk buharl arabay retti, hz 3.6 km/saat idi. Teodolit, 1820Teodolit, 1731


18541769:Fransz Nicholas Joseph CUGNOT ilk buharl arabay retti, hz 3.6 km/saat idi.1804: lk buharl lokomotifi (8 km/saat hznda) ngiliz Richard TREVITHICK retti. 1829 ngilizGeorge STEPHENSONun buharl Lokomotifi Rocket 56 km/saat hza ulat. 1913 de ilk dizel lokomotif retildi. 1845: Buharl ahmerdan retildi.1850: li yllarda, buhar gc ile alan dairesel su tahliye pompas kullanld.1856: Henry BESSEMER yntemi ile byk miktarlarda elik retimi balad.1857:Buharl asansr kullanm balad.

Max GIESE, beton pompas ve patenti28Menck marka kepe, 1901

Teodolit, 1820Teodolit, 1731

1854

1859: Enerji: 1857 de Bend/ROMANYA (Bkrein kuzey-dousu) ilk kez petrol kuyusu ald ve dnyann ilkrafinerisi 1859 Romanyada kuruldu.

1958 de Ontario/KANADAda da petrol kuyusu almtr. Fakat hemen tm kaynaklarda Albay DRAKEin kuyusu ilkkuyu olarak geer. EdwinLaurentine DRAKE (daha ok Albay DRAKE olarak anlr), 1859 ylnda Titusville,Pensilvanya/ABDde petrol kuyusunu at. 1927 Kerkk veMusul/IRAK, 1873 Bak/AZERBAYCAN, 1880MEKSKA, 1908 RAN, 1932 BAHREYN, 1936 Dammam/SUUD ARABSTAN, 1938 KUVEYT petrolleri, 1954-1956 Sahra/CEZAYR petrol ve doalgaznn bulunmas. 1960 OPEC (Organization of the Petroleum ExportingCountries) Badatta kuruldu.

Petrol trevleri: 1860-1885 Gazya, 1885-1900 Madeni yalar 1900-1910 benzin, mazot, 1914 Fuel-oil, 1980kurunsuz benzin.

Nkleer enerji:2 Aralk 1942 gn Chicago niversitesi/ABD deki ilk reaktr alt. 1951 Nkleer kaynakl ilkelektrik Arco-Idaho/ABD, 1954Obninsk/RUSYA ve 1956 Cumberland/NGLTERE.

1865:sveli Alfred NOBEL dinamiti kefetti, retim iin fabrika kurdu.1876:ten yanmal motor Nikolaus OTTO tarafndan yapld.1885: Elektrik ark kayna (Nikolas von BENARDOS/RUSYA), 1895 Oxyacetylen kayna-oksijen/asetilen gaz kayna(Henry Louis Le CHATELIER/FRANSA), 1930 Argon-tungsten elektrot (HenryM. HOBART/ABD).1886: Karl BENZ ilk otomobili retti. 1900 ylnda retilen otomobiller 3 HP gcndeydi.1870: Belikal ZnobeGRAMME dinamoyuretti, 1873de dinamonuntersinir bir makineolduu ve motor olarakda


1854 1870: Belikal ZnobeGRAMME dinamoyuretti, 1873de dinamonuntersinir bir makineolduu ve motor olarakdakullanlabilecei anlald.1877: Buharl kakl ekskavatr, 1897 Elektrikli, 1922 Dizel ekskavatr.1879: Thomas Elva EDISON karbon flamal ampul buldu., 1900 yllarnda tungsten flama kullanld. 1882: EDISONNevyorkta elektrik santral kurdu, ev ve sokaklar aydnlatlmaya balad. 1951 Nkleer kaynakl ilk elektrik/ABD.1889:skoyal John Boyd DUNLOPiirilebilen ilk ara lastiini retti.1889:lk traktr Chicago/ABDde retildi. 1890 Buharl, 1920 li yllarda dizelli kamyon.1897: Alman mhendis Rudolf DIESEL 1893 de patentini ald ilk dizel motoru retti.1908:lk teleferik hattsvirede kuruldu.1909:lk plastikler: 1909 bakalit, 1931 pleksiglas, 1936 PVC, 1937 polistiren (yaltm maddesi, kpk), 1938 naylon,1939 teflon ve polietilen, 1950 polyester ve poliretan (yaltm), 1957 polikarbonat(vitrin camlar, kurungeirmez cam).1920: Dner kule vin, paletli buldozer.1927:lk beton pompas Alman Mhendisler Max GIESE ve Fritz HELL tarafndan retildi, 1928 ylnda patent aldlar.Pompalama ykseklii:38 m1928: Beton vibratr ve dalg pompa kullanlmaya balad33.1960: Lazer (Laser: Ligth Amplication by the Simulated Emisson of Radiation). Laserin ncsMazer (Maser:Microwave Amlication by the Simulated Emission of Radiation) 1917 ylnda Elbert EINSTEIN tarafndan ngrlmt.Lazer, optik aletlerin (teodolit, nivo, ) duyarlln artrmtr.

Beton vibratr, Hoover baraj, 1931


1929 ylnda byk bir antiyede (ALMANYA) i makineleri1

Buharl kepe, birden ok buharl lokomotif, buharl ahmerdan ve dner kule vin resimde grlebiliyor.

1854

1970: Drt ilem elektronik hesap makinas , 1972: Bilimsel elektronik hesap makinas.1980: lk masast bilgisayarlar

Srgl hesap cetveli (1850-1975)


1854

1982: COMMODORE C64

(Televizyona balanabiliyordu, 1 MHz, 64 kB, BASIC)1982: HP-35A1970: Sharp QT8-B

1854

lk betonarme evler:

ngiliz sva ustas William Boutland WILKINSON demeleri tel donatl olan iki katl bir evi 1854 ylnda ina etti, patent ald. Patentinde demirin ekmekuvvetlerini, betonun da basn kuvvetlerini aldn aklyordu. Bu aklama betonarmenin davrannn ilk tanm idi. WILKINSON evinin dnyada ilkbetonarme konut uygulamas olduu sanlmaktadr.

1871-1875 de Amerikal tccar William E. WARD, New Yorkta Amerikann ilkbetonarme evini ina etti. 1883 de bu evle ilgiliThe American Society ofMechanical EngineersdeBeton in Combination with Iron as a Building Materialadnda makaleyi yaynlad. W.E WARD, 1872 ylnda ina ettii bir evde, sreklienlik ateleri dzenleyerek betonarmenin yangna dayanklln aratryordu.


W.E. WARD evi42

W.B. WILKINSONnun Donatl demesi42

1854

Trkiyede:

1906: Beyolu/stanbulda bulunan Saint Antuan kilisesi Trkiyedeki ilkbetonarme uygulamasdr38. stanbul doumlu talyan mimar GiulioMONGERI tarafndan yaplmtr. Dnyann da ilk betonarme kilisesi olduusanlmaktadr.

1918: Trkiyenin ilk ok katl betonarme yaps Lleli/stanbuldaki CrawnePlaza Otel binasdr. Mimar Kemalettin (Kemaleddin) Beyin eseridir. 1918-1922 arasnda ina edilmitir, eski ad Tayyare Apartmanlar idi. 4 adet olanbu Apartmanlar ayn zamanda Trkiyenin ilk toplu konutlardr36.

19241929 yllar arasnda ina edilen,zmirin (eski) itfaiye binasehrin ilkbetonarme yapsdr.

1925 ylnda ilk betonarme kpr Menderes nehri zerinde ina edildi12.

(?) Malatya belediye binasehrin ilk betonarme yapsdr.1939:anlurfa Kz Meslek Lisesiehrin ilk betonarme binasdr.


1854

Tayyare apartmanlar ve merdivenleri35

1859 Londrann kanalizasyonebekesi inaatnda (1859-1867) portland imentosu kullanld.

1861

Fransz Franois COIGNET betonarme deme patenti ald, betonarme inaat ile ilgili temel bilgileri yaynlad. 1867 Paris uluslararas sergisinde betonarme boru ve dier tayc elemanlar sergiledi.

lk Kprler:1816 ylnda dnyann ilk beton kprs (donatsz ve roman imentosu ile) Souillac (Dordogne)/FRANSAda Louis-Joseph VICATtarafndan ina dildi. Betonarme kprler 1875 den sonra grlmee balad.

1875-1877 arasnda Joseph MONIER ilk kirili betonarme kpry (L=13.8 m, B=4.25 m) Chazelet/FRANSA ina etti.

1889 ylnda E. L. RANSOME, Lake Alvord kprsn, San rancisco/ABD ina etti. Golden Gate Park n giriinde olan ve 1906 San Franciscodepremini hasarsz atlatan kprnn akl L=6 m dir.

1889 ylnda, Macar Mhendis Gyz MIHAILICH ilk betonarmekemer kpry Solt/MACARSTANda ina etti (her biri L=5 m olan iki aklk).

1890daBremendeALMANYAnn ilk betonarmekprs(L=39 m) inaedildi.


1875

1890daBremendeALMANYAnn ilk betonarmekprs(L=39 m) inaedildi.

Pont de Chtellerault kprs/FRANSA ( aklkl; kenaraklklar L=40 m, H=4 m, orta aklk L=50 m, H=4.8 m, genilik B=8 m), HENNEBIQUEtarafndan 1899-1900 yllarnda ina edildi.

1910-1911 ylnda, Ponte delRisorgimento betonarme kemer kprs, Roma/TALYA (L=100m, h=10 m), F. HENNEBIQUE tarafndan inaedildi.

Trkiyede:Trkiyede ilk betonarme kpr 1925 ylnda Menderes nehri zerinde ina edildi. Toplam aklk 75 m dir. Cemal KUTAYyle naklediyor:

Cumhuriyet 3 yanda. Nafa Vekili (Bayndrlk Vekili) Sleyman Srr Bey Millet Meclisinde alklarla karlanan mjdeli bir haber veriyor:"naat alannda adal anlatan BETONARME'nin mutlak ihtisas isteyen bir dalndaki eserin yurdumuzda datatbik alan bulduu"numjdeliyor. Menderes nehri zerinde Trkiye'ninLK BETONARME KPRS yaplyor. Gazeteler manetlerinde bu haberi veriyorlar.Varlklar sayl rakamlara dayal uzmanlar BETONARME'nin ancak ada teknolojide yeri olduunu yazlarnda ve konumalarndaanlatmaya alyorlar. Nitekim betonarme kprleri, betonarmeehirler takip ediyor.12

Gyozo MIHAILICH

1877

Beton ve demirin elastisite modlleri arasndaki ilikiyi kurann ve bu orann tarafsz eksenin konumuna etkisini ilk aklayannAvusturyal Paul NEUMANN oldu u iddia edilir, ancak bu doru deildir.

HYATT, her iki malzemenin (demir ve beton) elastisite modllerini biliyorve bu modllerin orann 20 olarak veriyordu. Scaklk birimdeformasyonlarnn yeterli yaklaklkla eit alnabileceini de biliyordu. ekme blgesine donat konmas gerektii, donatnn bir ksmnn mesnetstne kvrlabilecei (pilye) ve sarg donats (etriye) gerektiini de HENNEBIQUE ve KOENEN den nce biliyordu. HYATT btn bunlar teorikolarak hesaplam ve ok sayda kiri deneyi ile test etmiti 1, 16. HYATTn ortaya koydu u bu nemli bilgilerin bakalarnn (NEUMANN,KOENEN, MONIER ve HENNEBIQUE) hesabna yazlmas ve HYATTn adnn kaynaklarda nadiren gemesi yadrganacak birdurumdur.

Amerikal Hukuku Thaddeus HYATTn 1877 ylnda yaynlad An account of some experiments with Portland cement concrete combined withiron as a building material with reference to economy in construction and for security against fire in the making of roofs, floors and walkingsurfaces adlalmas ile donat ve beton arasndaki baa (aderansa)ilk kez aklk getirdi.

HYATT Londrada ina ettii betonarme evi yakarak betonarmenin yangna dayanklln ilk kez test etti. Yangn sonras yapda hibir atlakolumad. Bu ev bugn dahi kullanlmaktadr.HYATT, demir beton tarafndan tamamen ve yeterli kalnlkta kapland takdirde (beton rts, pas pay)gerekli aderansn salanacan,betonarmenin yangna dayankl olacan, T profil yerine yuvarlak veya lama demirin daha uygun olaca, demirli beton (betonarme) ile bykaklkl ve yksek yaplar yaplabilecei tezini savunuyordu.

HYATT 1878 ylna kadar ne patent ald nede tezini yaynlad. Ancak, birka yakn arkadana gnderdii almalarndan, HYATTn bunlar,hatta daha fazlasn, bildii anlalmaktadr1.


1880

lk beton/betonarme barajlar:Beton ve betonarme baraj uygulamalar ilk kez Avustralyada balamtr.1880 ylnda Warwick/AVUSTRALYAda ina edilen The 75 Miles baraj bilinen ilk beton barajdr. Kaln cidarlve silindir kemerli bu baraj rezerv olarak gnmzde de kullanlmaktadr.

1873 ylnda ina edilen Lower Stony Creek kemer arlk baraj, Avustralyann ilk ktle beton barajdr ve bugnhala kullanlmaktadr.

1896 ylnda tamamlanan Lithgow NO. 1 baraj (betonarme ince silindirik kemer), 1897 de tamamlanan Junctionreefs betonarme baraj (60 derece eimli payandal, her biri 8.5 m aklkl 5 adet ift erilikli ince cidarl kemer),Avustralyada ina edilen ve dnyann bilinen en eski betonarme barajlardr.

Bu barajlar kk kapasiteli ve ou buharl trenlere su depolama amalyd6.

1908 de Sierra Nevada dalarnda ina edilen Hume Lake baraj, California/ABD (ykseklik: 18.6 m, uzunluk: 206m, her birinin akl 15.24 m olan 12 adet silindir kemer), betonarme barajlarn ilk nemli rneidir. naat 114gnde tamamlanmtr 10.

1931-1935 arasnda ina edilen Hoover baraj, Arizona/ABD, beton kemerdir.Ykseklik: 221 m, Kret uzunluu:336 m, tabanda kalnlk: 201 m

1880

Trkiyede beton/betonarme barajlar:11

1930-1936 :ubuk I, beton arlk, h=25 m, Ankara, ubuk ay zerinde1952-1955:Elmal II, beton arlk, h=42.5 m,stanbul, Gks nehri zerinde1950-1956:Saryar, beton arlk, h=90 m, Ankara, Sakarya nehri zerinde1954-1958:Kemer, beton arlk, h=108.5 m, Nazilli, Akay rma zerinde1964-1966:Gl, h=14.5 m, Zonguldak, Gl nehri zerinde1966-1972:Porsuk, beton arlk, h=49.7 m, Eskiehir, Porsuk nehri zerinde1967-1972:Gkekaya, beton kemer, h=115 m, Eskiehir, Sakarya nehri zerinde1965-1975:Keban, kaya ve beton arlk, h=163 m, Elaz, Frat nehri zerinde.

Hoover, 1931-1935


1880

1884

lk nervrl demir:Amerikal Ernest Leslie RANSOME yksek aderans salayan, burularak burgu formu verilmi, kare kesitli lama demir (nervrl elik benzeri) patentini 1884 ylnda ald. 2 x 2 (50.8 mm x 50.8 mm) boyutuna kadar kare demir ubuklar burabilen makineyi de kendisi yapmtr. RANSOMEun bu donat sistemi 1902 de dnyann ilk betonarme yksek yaps olan Ingalls Buildingde kullanld.

1899: Amerikal Mhendis Edwin THACHER nervrldemir patentini ald.

Nervrl demir 1900 yl civarnda nce Amerikada sonraAvrupada grlmee balad.


Aderans ile ilgili ilk yaynlar:1909: BACH C., GRAF. O, Versuche mit Eisenbetonbalken namentlich zur Bestimmung des Gleitwiederstandes. (Aderansn belirlenmesi iin betonarme kiri deneyleri).Deutscher Ausschuss fr Eisenbeton, Heft 1-3, Berlin, 1901. Ayn aratrmaclar ayn konuda 1910 ve 1911 ylnda alma daha yaynladlar.1913: Abrams Duff A.: Tests of bond between concrete and steel. University of Illinois, Engineering Experiment Station, Bulletin No 71, p. 238. Urbana.

lk nervrl demir tipleri39

1885 Fransz Frederick RANSOME ( E.L. RANSOMEun babas) hafif eimli ve dner imento frn patentini ald.

1885

lk hasr donat:1885: Hasr donat grlmee balad. lk hasr donatlar gen al idi.1901: Amerikal John PERRY hasr donat kaynak makinesinin patentini ald.1908: Long Island Parkway inaatnda hasr donat kullanld.

Betonarme teorisinde ilk varsaymlar, dorusal elastik teorinin douu:

Alman Mathias KOENEN Grundgedanken der Bemessung (Boyutlandrmann temel kurallar) kitabn 1886 da yaynlad. Betonarmenin ilk teorisyeni olarak kabul edilen KOENEN aadaki varsaymlar yapmt4, 16, 40:

1. Dzlem kesitler eilme etkisinden sonra da dzlem kalrlar..2. Betonun ekme dayanm ok dktr, beton ekme almaz. ekme kuvvetinin tamamn demir alr.3. Beton ve demirin scaklk birim ekil deitirmesi eittir.4. Beton demire yapr (aderans), beton iindeki demir paslanmaz.5. Tarafsz eksen kesit geometrik merkezinden geer.6. Basn gerilmesinin dalm kesit yksekliince dorusaldr.7. Moment kolu yksekliin dr. Mathias KOENEN


1886 Son varsaym hari dierleri gnmzde de kullanlmaktadr.

6. varsaym, gerilme dalmnn dorusal olduu, elastik teorinin temel ilkesiydi ve tama gc ilkesi benimseninceye dek, 1970 li yllara kadar (Trkiyede 2000 ylna kadar), kullanld.

KOENEN modelinin iki nemli hatas vard:

5. varsaym, tarafsz eksenin kesitin geometrik merkezinde olduu, tmyle yanlt.Beton ve demirin elastisite modllerinin fakl olduu dikkate alnmamt.6. ve 7. varsaymlarn da doru olmad aktr.

KOENEN nerdii ok basit hesap modelinin yaklak olduunun farkndayd ve bunu almasnda aka ifade etmitir40.

7. Moment kolu yksekliin dr.

M. KOENENin eilme modeli (1886)40

Moment kolu=/2+2/3. -1/12. =3/4

Gerekli donat alan=

=4/3

MA

ss

1886

KOENEN modelindeki hatalar Paul NEUMAN, Edmond COIGNET(Franois COIGNETin olu) ve Napolon De TDESCO tarafndanyaplan almalarla giderildi.

Demir ve betonun elastisite modlleri arasndaki ilikiyi kuran ve buorann tarafsz eksenin konumuna etkisini ilk aklayan AmerikalThaddeus HYATTr. HYATT bu oran n=Edemir/Ebeton=20 olaraktanmlamtr. Ancak, bu iki malzemenin elastisite modllerinin oranneilme teorisi modelinde ilk kez, 1890 ylnda, Avusturyal PaulNEUMAN kulland. n=30/10 olarak ok kk alnmt.

1894 ylnda E. COIGNET ve N. de TDESCO tarafndan,Socit desIngnieurs Civils de France (Fransanaat Mhendisleri Odas)dergisinde yaplan bir yaynda demir ve betonun elastisite modllerininoran n=30/10 olarak dikkate alnm, tarafsz eksenin yerinin elastisitemodullerininorannabal olduu varsaylmt. Fakatbu modeldehatasz

P. NEUMAN modeli (1890): Demir donat alan n=E/E=Edemir/Ebeton oran kadar artrlyor40.


modullerininorannabal olduu varsaylmt. Fakatbu modeldehataszdeildi. Beton basn kuvvetinin etkime noktas yanlt. Bu ise momentkolunun olmas gerekenden kk hesaplanmasna neden oluyordu4, 5,40

KOENEN ile balayan teorik almalar NEUMAN, COIGNET,TDESCO ve, dier bir ok aratrmacnn, katksyla zamanla olgunlat.Alman Prof. Emil MRSCH,Der Eisenbetonbau, seine Anwendung undTheorie (Betonarme inaat, uygulama ve Teorisi)adl kitabnda (1902)bilinen teorileri derledi. Dorusal elastik teori 1904 ylnda ilk kez Almanyap ynetmeliinde yer ald. Bu teori 1971 ylna kadar Amerikada, 1972ylna kadar Almanyada, 2000 ylna kadar Trkiyede kullanld. F. COIGNET- N. TDESCO eilme modeli: Dorusal

gerilme dalm. Beton basn kuvveti gerilme blounun arlk merkezinde deil! 40


WAYSS tarafndan 1887 de yaynlanan fakat KOENEN tarafndan kaleme alnd bilinen MONIER Sistemi (Monier Brorleri)

KOENENnin Beton ve Betonarme yaplarn Statik Hesab adl, 1912 tarihli kitab ve bu kitapta yer alan ift donatl dikdrtgen kesitin eilme modeli. Artk tarafsz eksenin kesit geometrik merkezinde olmad, beton ve demirin elastisite modllerinin dikkate alnd gzleniyor. ift donatl kesit analizi KOENENden nce, 1899 ylnda P CHRISTOPHER tarafndan ele alnmt.

HENNEBIQUE hesap modeli nceleri gizliydi. 1899 da Belikadaki temsilcisi P. CRISTOPHE tarafndan yaynland. Modelde

1. Basn blgesinde gerilme dalm sabittir (dikdrtgen gerilme blou)

2. Betonun ekme dayanm ihmal edilecektir.

3. Edeer beton basn kuvvetinin tarafsz eksene gre momenti demir ekme kuvvetinin ayn eksene gre alnan momentine eittir.

J. MELAN gerilme dalm, 1890E. HARTIG gerilme-deformasyon diyagram, 1891

F. HENNEBIQUE modeli, Dikdrtgen gerilme dalm, 1899

Dier aratrmaclarn gerilme modelleri 40: HENNEBIQUE hesap modeli:

D:Beton basn kuvveti

Z: Donat ekme kuvveti

x: Tarafsz eksenin derinlii

bw: Kesit genilii

d: Faydal ykseklik

Md: D moment

c: Beton basn emniyet gerilmesis: Donat ekme emniyet gerilmesi.As: Gerekli donat alan


kuvvetinin ayn eksene gre alnan momentine eittir.

4. Beton basn kuvvetinin momenti d momentin yarsna eittir. Benzer ekilde, demir ekme kuvvetinin momenti d momentin yarsna eittir.

varsaymlar yaplmt.

Basn kuvveti: D= c.x.bw.x/2 , ekme kuvveti: Z=As. s , Yatay denge: D=Z

4. Varsayma gre:

Bu bantlar yardmyla tarafsz eksenin derinlii:

Gerekli donat alan:

ile basite hesaplanyordu. Dikdrtgen gerilme blou bugn de kullanlmaktadr. Ancak, 3. ve 4. varsaymlardoru deildir. Prof. Emil MRSCH 1902 de yaynlad Der Betoneisenbau, seineAnwendung und Theorie adl kitabnda HENNEBIQUE hesap modelinin 1.5-2 kathatal sonu verdiini gstermitir.

M. THULLIE gerilme dalm, 1896

A. OSTENFELD gerilme dalm, 1896

L. SANDERS gerilme ve deformasyon dalm, 1898

W. RITTER gerilme dalm, 1899

)(2

ve22

xdZMx

DM dd ==

bw

d

b

Mx

=

s

ds xd

MA

)(2 =

A. CONSIDRE deformasyon diyagram, 1899

LAMBOT, J. L. (Fransz) 1814 - 1887 1855: uygulama COIGNET, F. (Fransz) 1814 - 1888 1861: uygulama WILKINSON, W. (ngiliz) 1819 - 1902 1865: uygulama MONIER, J. (Fransz) 1833 - 1906 1867: uygulama HYATT, T. (Amerikal) 1816 - 1901 1877: uygulama WARD, W. E. (Amerikal) (?-?) 1883:uygulama RANSOME, E. L. (Fransz) 1844 -1917 1884: uygulama KOENEN, M. (Alman) 1849 - 1924 1886: teori BAUSCHINGER, J. (Alman) 1834 - 1893 1887: uygulama MELAN, J. (Avusturyal) 1853 - 1941 1890: teori NEUMANN, P. (Avusturyal) 1858 - 1921 1890: teori HENNEBIQUE, F. (Fransz) 1843 - 1921 1892: uygulama, 1899:teori HARTIG, E. (Alman) (? -?) 1893: uygulama MOLLIN, S. de (svireli) 1845 - ? 1893: uygulama SOULEYRE (Fransz) (?-?) 1894: uygulama ANGLADE (Fransz) (?-?) 1894: uygulama COIGNET, E. (Fransz) 1856 - 1915 1894: teori de TEDESCO, N. (Fransz) 1848 - 1922 1894: teori BACH, C. v. (Alman) 1847 - 1931 1895: uygulama THULLIE, M. R. v. (Avusturyal) 1852 - 1940 1896: teori GRUT, T. (Danimarkal) (?-?) 1897: uygulama SCHLE, F. L. (svire) 1860 - 1925 1897: uygulama

lk uygulama, deney ve teorik al malar (tarih srasna gre) 40:

A. CONSIDREwww.structurae.de


P. CRISTOPHE ift donatl kesit, gerilme ve deformasyon diyagram, 1899. CRISTOPHEnin eilme hesab 1972 ylna kadar Alman DIN 1045 ynetmeliinde yer ald.

SCHLE, F. L. (svire) 1860 - 1925 1897: uygulama OSTENFELD, A. (Danimarkal) (?-?) 1897, teori CONSIDRE, A. (Fransz) 1841 - 1914 1898: uygulama, 1899: teori SANDERS, L. A. (Hollandal) 1867 - ? 1898: Teori SPITZER, J. A. (Avusturyal) 1856 - 1922 1898: teori RITTER, W. (svireli) 1847 - 1906 1899: teori CHRISTOPHE, P. (Belikal) 1870 - ? 1899: teori MRSCH, E. (Alman) 1872 - 1950 1902: teori

W. RITTERwww.princetonartmuseum.org

J. MELANwww.math.muni.cz

F. COIGNET

Tama gc nerileri:

Parabolik gerilme dalmnn ncleri:1891: E. HARTIG1896: M. THULLIE1899: W. RITTER

Gnmzde onlarca gerilme-deformasyon modeli vardr. En nlleri:

1928: Richart-Brandtzaeg-Brown: Sargl beton

1951: Hognestad: Sargsz beton iin

1971: Kent-Park: Sargl ve sargsz beton iin

1991: Saatiolu-Razvi :Sargl beton iin

1982: Sheikh-Uzumeri: Sargl beton iin

1988: Mander-Preistley-Park: Sargl beton

1994: Li: Mander-Preistley-Park modelinin gelitirilmi i.


Farkl gerilme modelleri40

1926: M. MAYER, Sicherheit der Bauwerke und ihre Berechnung nach Grenzkrften balkl almasnda yaplarn gvenliini salayabilmek iin ekstrem kuvvetlere gre hesaplanmasn nerdi.

1937: R. SALIGER Alman Beton Birliine sunduu Der elastische und plastische Bereich im Eisenbeton balkl konferansnda betonarme elemanlarn krlma konumunu tanmlamak iin lineer elastik teorinin yetersiz olduunu, elik ve betonun elastisite modl orannn kullanlmasnn doru olmadn savundu40.

Tama gc 1970 li yllara kadar tartld. 1971 ylnda Amerika, 1972 de Almanya , 1981 de Trkiye ynetmeliklerinde yer ald.

1886

lk bilimsel yaynlar ve teknik dergiler:1886: KOENEN, M., Grundgedanken der Bemessung, 1986.Boyutlandrmann temel kurallar adl bu alma ilk teorik almadr.

1886: KOENEN, M., Fr die Berechnung der Strke von Monierschen, Cementplatten. Centralblatt der Bauverwaltung , 1886.

1887: WAYSS, G. A. Das System Monier (Eisengerippe mit Cementumhllung), Berlin 1887.

(Monier sistemi-Monier Brorleri). Bu almann gerekte M. KOENEN tarafndan kaleme alnd bilinmektedir.

1877: HYATT, T. An account of some experiments with Portland cement concrete combined with iron as a building material with reference to economy inconstruction and for security against fire in the making of roofs, floors and walking surfaces,1977.

1890: MELAN, J. ; Zur rechnungsmigen Ermittlung der Biegungsspannungen in Beton- und Monier Konstruktionen. Wochenschrift des sterreichischen Ingenieur- und Architekten-Vereins Nr. 24 , Wien 1890.

1893: HARTIG, E. ; Das elastische Verhalten der Mrtel und Mrtelbindematerialien; Der Civilingenieur, Organ des schsischen Ingenieur und Architekten-Vereins, Verlag Arthur Felix Leipzig 1893.

1894: COIGNET, E. ; NAPOLEON de TEDESCO. Le Calcul des ouvrages en ciment avec ossature metallique in memoires de la societ de Ingenieurs civils de France, Paris 1894.

1894:SOULEYRE et ANGLADE. Experiences sur les materiaux des macomeries, Constantine 1894.

1895: BACH, C. v.; Versuche ber die Elastizitt von Beton;Zeitschrift des Vereins Deutscher Ingenieure, Nr.17, Springer, 1895


1895: BACH, C. v.; Versuche ber die Elastizitt von Beton;Zeitschrift des Vereins Deutscher Ingenieure, Nr.17, Springer, 1895

1896: BACH, C. v. ; Elastizitt und Druckfestigkeit von Krpern am Zement, Zementmrtel und Beton. ; Zeitschrift des Vereins Deutscher Ingenieure, Nr.48, Springer Verlag, 1896.

1896: THULLIE, M. R. ber die Berechnung der Biegungsspannungen in den Beton und Monier-Konstruktionen. : Zeitschrift des sterreichischen IngenieurundArchitekten-Vereins NR. 24, Wien 1896.

1896: GRUT, T. ; Versuche ber die Elastizitt des Cementmrtels bei Zugbespannung; Ingeniren (Kopenhagen); Zeitschrift des Dnischen Ingenieur Vereins, 1896.

1896: HENNEBIQUE, F., Le Bton Arm (teknik dergi).

1897: BACH, C. v. und SCHLE, L. ; Allgemeines Gesetz elastischer Dehnungen; Zeitschrift des Vereins Deutscher Ingenieure, Nr. 9 SpringerVerlag, 1897.

1897: OSTENFELD, A. Om Beregning af Monier-Konstruktioner; Ingeniren, Zeitschrift des Dnischen Ingenieur Vereins, 1897.

1897: THULLIE, M. R. ber die Berechnung von Monierplatten. Zeitschrift des sterreichischen Ingenieur- und Architekten- Vereins Nr.13, Wien 1897.

1898: SANDERS, A. ; Theorie des Eisenbetons; De Ingenieur, Den Haag 1898.

1898: SPITZER, J. A. ; Trger aus Materialien von vernderlichen Formnderungs Coefficienten. ; Zeitschrift des sterreichischen Ingenieurund Architekten-Vereins Nr. 18, Wien 1898.

1886

1899: RITTER , W. Die Bauweise Hennebique (Hennebique sistemi), Schweizerische Bauzeitung, 33(7), 1899.

1899: CHRISTOPHE, P. Le Bton Arm et ses applications (suite et fin), Annales des Travaux Publics de Belgique, 1899.almada malzeme elastisite modlleri oran (n=Edemir/Ebeton ) sabit kabul edilmiti. Bu hesap metodu DIN 1045 de 1972 ylna kadar yerald.

1899: CONSIDERE, A. ; Influence des Armatures Metalliques sur le proprietes des mortiers et beton; le Genie civil, 1898 1899.

1901: EMPERGER, F. Neuere Bauweisen und Bauwerke aus Beton und Eisen, 1901.Yeni inaat teknikleri ve Beton ve elik yaplar adnda teknik dergiyi. Bu dergi 1902 ylndaBeton und Eisen, 1905 de Beton- undStahlbetonbau adn ald.

1902: MRSCH, E. Der Betoneisenbau, seine Anwendung und Theorie, Verlag Wayss + Freytag, 1902.Alman Emil MRSCH, Betonarme, uygulama ve Teorisi adl bu almasn 1902, 1905, 1907, 1912 yllarnda yaynlad. Elastikteorinin balangc saylan MRSCHun bu almas, o zamanlar yaygn olarak kullanlan ve HENNEBIQUEe ait tasarm yntemlerininsonunu getirdi19.

1904: TALBOT , R.obert. Tests of Reinforced Concrete Beams,University of Illinois, 1904.


1886

1906: EMPERGER , F. Beton Kalender, 1906.Trkiyede ok iyi bilinen nl Beton-Kalender (Beton el Kitab) her yl yeni basks ile yaynlanmaya devam etmektedir.

1907: F. von EMPERGER, 4 ciltlik Handbuch fr Eisenbetonbau (Betonarme el Kitab) n yaynlad. 1910-1917 yllar arasnda 14 ciltlik bir eser oldu.

1912 ylnda, E. L. RANSOME, Betonarme Yaplaradl kitabn (ikinci yazar: Alexis SAURBREY) yaynlad.

1914: MAGNY, A. V., La Construction en bton arm, thorie et pratique, 1914.

1926: MAYER, M. ; Sicherheit der Bauwerke und ihre Berechnung nach Grenzkrften, Verlag Springer Berlin 1926.

1929 ACI Journal, 1967 Ultimate Strength Design Handbook (SP-17), 1987 ACI Structural Journal ve yine 1987 ACI Materials Journal yaynland. 1987 de ACI Journal yaynna son verildi.

1886 lk ngerilmeli beton:

Dier teknik dergiler:Journal du gnie civil, des sciences et des arts; a lusage des ingnieurs civiles , Paris, 1828).Annales des ponts et chausses, Paris, 1831.Allgemeine Bauzeiting: mit Abbildungen fr Architecten, Ingenieurs, Dekorateurs, Bauprofessionisten, Oekonomen, Bauunternehmer, Wien, 1836.Revue gnrale de larchitecture et des travaux publics: journal des architectes, des ingnieurs, des archologues, Paris, 1840.Journal de larchitecture et des arts relatifs la construction: revue des travaux excuts en Belgique, Bruxelles, 1848.Lingenieur (Paris, 1852); Zeitschrift des Vereines Deutscher Ingenieure (V.D.I.), Dsseldorf, 1857.Zeitschrift des sterreichischen Ingenieur- und Architectenvereines, Wien, 1865.Deutsche Bauzeitung: Fachzeitschrift fr Architectur and Bautechnik, Berlin, 1871.Schweizerische Bauzeitung, 1883.


1886 lk ngerilmeli beton:

lk kez Amerikal JACSON 1886 ylnda ve Alman Mhendis C.E.W. DHRING ngerilmeli betonarme ilkelerini ortayakoydular, DHRING 1888 da patent ald. 1907 ylnda ilk ngerilmeli beton deneyleriMathias KOENEN tarafndan Stutgartniversitesinde (ALMANYA) balatld. lk denemeler baarsz oldu. Beton ve elik dayanm dkt, dolaysyla yeterincengerme kuvveti verilemiyordu. Ayrca, bzlme ve snme etkileri o zamanlar bilinmediinden, ngerme kuvveti zamanlakayboluyordu.

1911 ylnda Fransz mhendis Eugne FREYSSNET kendi yntemini gelitirerek 1928 de patent ald. E. FREYSSNETbzlme ve snme etkisiyle ngerilme kuvvetinin zamanla azaldn, atlaklarn genilediini, bzlme ve snme etkilerininyksek dayanml beton ve elik kullanlarak azaltlabileceini aklad. FREYSSNET ngerilmeli betonarmenin babasolarak anlr.

1934: Alman F. DISCHINGER aderanssz germe ynteminin patentini ald. Bzlme ve snme etkilerini ilk kez hesaplad.1938: FREYSSINET ilk ngerilmeli kpry Oelde/ALMANYAehri yaknlarndaki otoyol zerinde ina etti.1950: FREYSSINET Marne nehri/FRANSA zerinde Changis-sur-Marne ngerilmeli kprsn tamamlad (L=74 m)

E .FREYSSINETwww.structurae.de

1887

Modern imento sanayinin balangc:Fransz Henri Louis Le CHATELIER ilk kez uygun imento karm oran kavramn ortaya koydu. Doktora almasnda bu karmn elemanlarnAlite(tricalcium silicate), Belite (dicalcium silicate) ve Celite (tetracalcium aluminoferrite)olarak adlandrd. CHATELIER imento kimyasnn babas olarak kabuledilmektedir. CHATELIERin doktora almas ve F. RANSOMEun hafif eimli dner imento frn (1885) bugnk modern imento sanayisininbalamasna neden oldu.

1890

lk betonarme gemiler:Betonarme gemi inaatnn balangc 1848, LAMBOTun Canoesidir denilebir. 1890 lyllarda talyan mhendis Carlo GABELLINI ticari amal mavna ve kk gemi inaatnbaaryla yrtt. HENNEBIQUEin betonarme gemi inaat ile de urat bilinmektedir.1910 lu yllardangilterede ok sayda kk gemi ina edildi.

Birinci dnya sava bir taraftan elik ktl yaratm dier taraftan da byk miktarda gemigereksinimini de beraberinde getirmiti. 1918 ylnda, Amerikann ilk betonarme gemisiS. S.FAITH yzdrld. En nl betonarme gemi, 1918 de ABD de ina edilen, ATLANTUSadlgemidir (gvde et kalnl:12.7 cm, uzunluk:76.2 m, tonaj: 3000 ton). ATLANTUS, 1926ylndafrtnadankarayaoturdu.


1891

ylndafrtnadankarayaoturdu.

kinci dnya sava sonunda betonarme byk gemi inaat da sona erdi. Betonarme mavna veyat inaat devam etmektedir8.

lk prefabrik yaplar:Edmond COIGNETin 1891 ylnda, Fransann Biarritz ehrinde, ina ettii gazino binas bilinen ilk prefabrik yapdr.

1896: HENNEBIQUEin demiryolu beki kulbesi, ilk prefabrik modl yap rneidir. Boyutlar: 190x190x250 cm, et kalnl: 5 cm.

1908: Thomas Elva EDISON New Jersey/ABD de hazr modl prefabrik evlerretti. Bir gn iinde montaj tamamlanabilen bu evlerden 11 adedi bugn halakullanlmaktadr.

1910: Ernest L. RANSOME Bevely/ABD de prefabrik kolon, kiri, panel vemerdiven retim fabrikas kurdu.

Prefabrik yaplar; tama-kaldrma aralarnn ve yollarn yetersizlii gibinedenlerle 1945 li yllara kadar nemli saylabilecek bir geliimgsterememitir. kinci dnya sava sonras Avrupa lkeleri ve Rusyadaoluan konut- kamu binas ann hzla kapatlmas zorunlu olunca, prefabrikinaat sektr 1945-1960 arasnda altn yllarn yaad. Almanyann Karlsruheehrinde 1960 ylnda ina edilen Baden sigorta binas prefabrik yksek yaprneklerinin nemli ilklerindendir.

lk beton yollar:

lk beton yol 1789 ylndaskoyada yapld, ancak pek dayankszd.1850 Avusturyada, 1865ngilterede denendi. 1891 de, bugn hala mevcut olan beton yolBellefontane, Ohio/ABD de George BARTHOLOMEW tarafndan ina edildi.

1865: skoyadaportlandimentolubetonyol yapld.


1891Trkiyede:

Sultan ABDLMECT zaman, 1845 li yllar: Karayolu yok, demiryolu yok. Ancak, Tanzimat ile birlikte yolun nemi de kavranm, tartlm: Yol maddesi Avrupaca bellibal bir madde ve bir fenni mahsus olduundan bunun mhendisi bakadr, Avrupadan uzman getirilmesi31

1880 li yllarda Sivas valisi Halil Rfat PAA yolun nemini ne gzel zetler:'Gidemediin yer senin deildir' .

1907 ylndastanbul-Ankara aras kara yolculuu 79 saat sryordu. Cumhuriyet ilan edildiinde 18350 km (13900 Stabilize+4450 Toprak) dk nitelikli yol vard.M.Kemal ATATRK: Her gitti im yerde kyller benden ikiey istedi: Yol ve Okul..

1923: M.Kemal ATATRK:"Memleketimizi demiryollar ile, zerinde otomobiller alr karayollar ile rerek birbirine balamak zorundayz. nk Batnn ve dnyannkulland aralar bunlar olduka, bunlara kar merkepler ve kan ile doal yollar zerinde yarmaya kmann imkn yoktur..1924: Dnemin BabakansmetNN: Bir an evvel memlekette bir kar fazla demiryolu yapmak ne vasta ile kimin tarafndan olursa olsun;irketler mi yapacak, benmi yapacam, O mu iletecek velhasl kim yapacaksa yapsn37 .

2004: Beton yollar tartlyor. 25.09.2004 gn Afyon-Emirda arasnda 2 km lik, deneme amal,Trkiyenin ilk beton yolukullanma ald (Genilik: 12 m, beton plakkalnl: 27 cm, Beton snf C30, Kvam: 3 cm., derz aral: 5 m). Urfa-Habur kaps arasnda 50 km lik beton yol yapm gndeme geldi.

1865: skoyadaportlandimentolubetonyol yapld.1890: Connersville, Indiana/ABD de kk bir hat beton yol yapld.1924: Fransa otoyol yapm balad.1925:talyada, Milan-Vares (85 km) beton otoyolu ina edildi23.1933: Almanyada, Kln-Bonn arasnda beton otoyol yapm balad.

Karayollar ksa tarihesi: http://www.kgm.gov.tr/asps/KGM/tarihce.pdf

1892

Betonarmenin dier Babas: HENNEBIQUE

Fransz ta ustas Franois HENNEBIQUE betonarme kiri,kolon ve demeler iin 1892 de patent ald. Bu patenti 1903ylnda iptal edildi ve MONIERin 1878 tarihli patentinencelik tannd.1898 de kolonlarda sargy (etriye) ilk kullananHENNEBIQUE betonarmenin babasolarak adlandrlmayabaland 3. MONIER sistemi ile kyasya rekabet iinde olanHENNEBIQUE sistemi ksa srede tm Dnyada kullanlmayabalad.

HENNEBIQUE yaplarnn d grn klasik, ii betonarmeidi. O zamana gre, ses getiren ve ou hala kullanlmakta olanok sayda (40000) yap (3600 kpr, 7500 su yaps, 300

demiryolu, stadyum ve dierleri) bu sistemle ina edildi2. okbasit hesap yntemlerine dayal HENNEBIQUE sistemininsonu, Emil MRSCHun Elastik Teorisi ile son buldu.MORSCH birdkm yap tarznn HENNEBIQUEden nce,1886 ylnda, Amsterdam ktphane binasnda kullanldn vedolaysyla HENNEBIQUE sisteminin yeni olmadnbelirtmitir40.


belirtmitir40.

HENNEBIQUEin betonarme yaplarndan bazlar:1892: Pariste kendi evi, Paris/FRANSA1895:plik fabrikas, Tourcoing/FRANSA1897: 80 m3 su deposu, Scafati/TALYA1897: Dokuma fabrikas, Swansea/NGLTERE1899: Tahl silosu, Strassburg Ren liman/ALMANYA1900: Pont de Chtellerault kprs/FRANSA1911: Risorgimento kprs, Roma/TALYA

Bunlardan zellikle zarif, estetik grnmyle su deposu ve 3m lik konsolu ile dokuma fabrikas dikkat ekicidir.HENNEBIQUE sisteminin ve ok katl betonarme yapnnngilteredeki ilk uygulamas olan dokuma fabrikasnn inasiin gerekli imento, demir ve agrega Fransadan ithaledilmiti2. imentonun anavatanna, betonarmeninanavatanndan 71 yl sonra imento ihracat! Hele agregaithalini nasl aklamal? HENNEBIQUEin ne denli tccarkafal olduunu, bilgiyi ne denli acmaszca kullandngsteriyor.

Hennebique fabrika binas, Lizbon, PORTEKZ, 1896

1892


1892

Sistem savalar: lk donat dzenleri

Kolonlarda sarg29

HENNEBIQUE sistemi29

MONIER sistemi42


Kiri lerde sarg29

COIGNET sistemi29

CONSIDERE sistemi29

COIGNET sistemi29

1894

lk betonarme kazk:1894 ylnda Edmond COIGNET betonarme kazk deneylerini yapt ve patent ald. Deneyde kulland kazk yaklak 5 m uzunluunda ve 25 cm apndayd.lkbetonarme kazk, HENNEBIQUE tarafndan 1897 ylnda Fransada, 1900 ylnda Almanyada vengilterede akld. Amerikada 1905 ylnda kullanlmaya balad.Kesitleri nceleri kare, gen ve begen idi. Kazk ularnaapka ve ark taklmas, basnl su ile zeminin yumuatlmas, imento harc enjeksiyonu gibi uygulamalar dao yllarda balad. Betonarme palplan uygulamas da ayn yllara rastlar.

lk yksek yaplar:

Alfred O. ELZNER ilk betonarme yksek yapy 1902-1903 yllarnda Cincinnati, Ohio/ABDde ina etti. Ingalls Buildingadl, salt ereve taycl ve RANSOME donatl bu yap 16 kat ve 64 m ykseklii ile o zamann gkdeleni idi. 90 yldandaha uzun bir sre hizmette kalmtr.

Avrupann ilk yksek yaps, Royal Liver Building, 1909 ylnda Louis MOUCHEL (HENNEBIQUEin ngilteredekitemsilcisi) tarafndan Liverpool/ngilterede ina edildi. 15 katl olan bu binann saat kulesi 96 m ye varmaktayd.

Ykseklik yar:2006 yl itibariyle, Dnyada ykseklii 150 m yi aan yap (gkdelen) says 1380 dir. Bunlarn ou Kuzey Amerika (561adet) ve Asyada (665 adet) bulunmaktadr. 1996-1998 arasnda, Kuala Lumpur/MALEZYAda ina edilen 88 kat ve 452 myksekliindeki Petronas ikiz kuleleri 2004 yl sonuna kadar dnyann en yksek (betonarme+elik tayc sistemli) yapsidi. 2004 yl sonundaTaipei/TAYVANda al yaplan Taipei 101 ticaret merkezi binas 106 kat (101 yer st+5 yer alt)ve 509.3 m ykseklii ile dnyannen yksekbinasunvanntamaktadr. Bu gkdelenin88. katna76.2 mm apl 8 adet


1902

ve 509.3 m ykseklii ile dnyannen yksekbinasunvanntamaktadr. Bu gkdelenin88. katna76.2 mm apl 8 adetkabloya asl ve ktlesi 800 ton olan kresel bir sarka yerletirilmi tir (deprem ve rzgara dayanmn salamak iin). Yap80 m uzunluundaki 550 adet kazk temele oturmaktadr. Taipei 101 unvann uzun sre koruyamayacak gibidir: Burj Dubai(ykseklii gizli tutuluyor, tahmini 600-800 m aras) ve 541 m yksekliindeki Freedom Tower (Newyorkta, 2001 ylndaterr saldrs sunucu gen Dnya Ticaret Merkezi ikiz kulelerinin yerine ina ediliyor) 2008-2009 yllarnda, Chicago Spire(609.6 m) 2011 ylnda tamamlanacaklar.

Dnyann en yksek betonarme yaplar:1975: The Water Tower Place, Chicago/ABD, 262 m1990: 311 South Wacker Drive, Chicago/ABD, 293 m. 1992: Central Plaza/ Hong Kong, 374 m.Trkiyenin en yksek yaplar:1987: Mertim/Mersin binas, 52 kat, 176.8 m.1993: Sabanc Center/stanbul, 39 kat, 157.2 m2000: Bankas 1.kulesi/stanbul, 52 kat, 181.2 m.2001: Polat Kulesi/stanbul, 42 kat, 153 m.

Yksek, Daha Yksek, En Yksek!http://www.yapidergisi.com/makaleicerik.aspx?MakaleNum=37

Taipei 101Taipei 101 Chicago Spire

Ingalls Building41

1903

lk hazr beton:

1903 de Hanburg/Almanyada Jrgen Hinrich MAGENS ilk hazrbetonunun patentini ald. 1913 de Amerikada retilmee balad.Balangta hazr beton; at arabalar, vagon veya buharl ak kamyonlarile tand. Bu yntem ayrmaya neden oluyor ve ya beton antiyedetekrar kartrlyordu. 1916 da ilk transmikserin, 1930 da dnertransmikserin,1947 de hidrolik transmikserin ve 1960 da ilk pompalhidrolik transmikserin kullanlmaya balamas hazr beton kullanmnnyaygnlamasn ve yksek yaplara beton pompalama imknn salad 3.1999 yl Shanghai/N de ina edilen Jin Mao gkdeleni (ykseklik 421m) inaatnda 366 m ykseklie, 2004 yl Taipei 101 ticaret merkezibinas inaatnda 445 m ykseklie beton pompalanabilmitir.

Trkiyede:lk hazr beton santral 1976 ylnda, devlet destei ile, STA (naatSanayi Ticaret A..) tarafndan kuruldu. THBB 1988 verilerine gre,santral says 341 adet, retim 27 milyon m3 /yl civarndayd. 2006verilerine gre, santral says 718 adet, retim 71 milyon m3 /yl oldu.


1904

lk yap ynetmelikleri:

Yap ynetmelii olarak yorumlanabilecek en eski yazl belge, 282 maddelik HAMMURAB (M.. 1792-1750 civar) yasalarnn baz maddeleridir: Eer yapmcbinay gerei gibi salam yapmam ve bina kmse, yapmc mal sahibinin kaybn deyecek ve ona edeer bir bina ina edecektir24.

1904: DIN 1045 in ncs olanAusfhrung und Prfung von Eisenbetonbauten (Betonarme yaplarn yapm ve kontrol)Almanyada yaynland.1905: The National Association of Cement UsersProceedings.1910: The National Association of Cement UsersBuilding Code.1927:UBC Uniform Building Code.1932:DIN 1045 Bestimmungen und Ausfhrung von Bauwerken aus Eisenbeton.1941:ACI 318 code.1964:CEB International Recommendations (covering reinforced concrete structures).1978:CEB International System of Unified Standard Codes of Practice for Structures:

Volume I: Common unified rules for different types of construction and materialVolume II: CEB-FIP Model Code for Concrete Structures.

1992:EC2 (Eurocode 2), Design of Concrete Stractures, Part 1: General Rules and Rules for Buildings ( ENV 1992-1-1geici kodu) ile yayland. Tm Avrupa Birliilkelerinde kullanm zorunlu olacaktr. EC2 almalar 1978 ylnda balamt.

Trkiyede yap, deprem ynetmelikleri ve deprem haritalar

1953:Betonarmeartnamesi, Trkiye Kpr venaat Cemiyeti1962:Betonarmeartnamesi, Trkiye Kpr venaat Cemiyeti1969: TS500,Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar (elastik yntem)1975: TS500,Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar (elastik yntem)1981: TS500,Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar, (1982,elastik yntem ve tama gc)1984: TS500,Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar, (1985,elastik yntem ve tama gc)2000: TS500, Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar,

(2000, sadece tama gc. Deiiklik: 6.2.2001, Deiiklik: 19.4.2002)

1940:talyan Yap Talimatnamesi1944:Zelzele Mntkalar Muvakkat Yap Talimatnamesi14, 20

1949:Trkiye Yersarsnts Blgeleri Yap Ynetmelii1953:Yersarsnts Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik1961:Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik1968:Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik1975:Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik1996:Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik (hi uygulanmad)1997:Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik (Deiiklik: 2.7.1998)2007: Afet Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik (Deiiklik: 3.5.2007)

1945: Trkiye Yersarsnts Blgeleri Haritas1949: Tehlikeliyersarsntsnamaruzblgeler


1949: Tehlikeliyersarsntsnamaruzblgeler1963: Trkiye Deprem Blgeleri Haritas1972: Trkiye Deprem Blgeleri Haritas1996: Trkiye Deprem Blgeleri Haritas

1975 ylna kadar; TS500 ve Trkiye Kpr venaat Cemiyetinin Betonarmeartnamesi yannda Alman, Amerikan,ngiliz, Fransz,talyanynetmelikleri de kullanld.

Tama gc ilk kez TS500-1981 ynetmeliinde yer ald. Elastik yntem ve tama gc 2000 ylna kadar alternatifli kullanld. TS 500-2000 ynetmeliindeElastik yntem tmyle terk edildi.

1905

lk kiri siz deme:

1905: Amerikal Claude. A. P. TURNER Johnson -Bovey,Minneapolis/ABD binasnda kirisiz deme kulland. 1908 de patentald.

1910: svireli Mhendis Robert MAILLART Zrich/svirede bekatl bir depo binasnda kirisiz deme kulland, 1912 de patent ald.1912: HENNEBIQUE Strassburg/ALMANYAehrinde yapt birdepo binasnda kirisiz deme kulland. Bu, Almanyadaki ilk kirisizdeme uygulamasdr1.

MAILLART, kiri siz deme, 191039

1953

1911 Amerikal C. E. AKELEY.pskrtme beton (shotcrete) tabancasnn patentini ald. 1914 ylnda tnel kaplama ilerinde kullanlmaya balad.

1913

Byk aklkl ilk yaplar:

1913: Jahrhunderthalle kongre merkezi, Breslau/ALMANYA ( ehrin bugnk ad Wroclaw/POLONYA). Aklk 65 m, ykseklik: 42 m,Mimar: Max BERG, Mhendis: Willi GEHLER.

1921-1924: E. FREYSSINETin uak hangarlarOrly/FRANSA. Aklk: 80 m, ykseklik: 54 m,uzunluk: 300 m idi. Tayc sistem parabolikkemerlerin pencereli ara elemanlar ile balanmasile oluturulmutu. II. Dnya savanda, havasaldrs sonucu, yklmlardr.

1935: Pier Luigi NERVInin askeri uak hangar,Orvieto/TALYA. Aklk: 44.8 m, uzunluk: 111.5m. Tayc sitem kaburgal kabuk ileoluturulmutur. II. Dnya savanda yklmtr.

Uak hangarlar Orly/FRANSA, 1924


1914

lk betonarme kanal:

1870-1914 de Panama kanal ve ina edildi (yaklak uzunluk: 80 km).1859-1869: 17 kasm 1869 gn Svey kanal iletmeye ald (Uzunluk: 160 km).

Akdeniz-Kzldeniz arasna kanal ama abas Msr Firavunlar dnemine kadar gider. SultanII. Selim 1568 ylnda bu kanaln almasnn gerekli olduunu dnm,inceleme ve lm yaplmas iin mimar ve mhendisleri blgeye gndermitir. 1569 ylnda Vezir Sokullu Mehmet paa Don-Volga nehirleri arasnda da 11.3 kmuzunluunda kanal yapmn balatm ve te biri kazlmt. K havaartlarnn arl ve Krm han Devlet Girayn engellemeleri sonucunda kaz iine son verildi. Don-Volga kanal baarszl, Svey kanal dncesinin de terk edilmesine neden oldu.

30 Kasm 1854 tarihinde Kahirenin Fransz konsolosu Ferdinand de LESSEPS Svey Kanaln ina etmek zere Msr Hkmetiyle szleme imzalad. Bu szleme 5Ocak 1856 da yenilendi. Osmanl hkmetinin bu szlemeyi onaylamas gerekliydi, fakat direniyordu. nk Franszlar kanaln almasn,ngilizler ise almamasnistiyorlard. Kaz baladktan sonra, 19 Mart 1866 da Osmanl hkmeti onay verdi. 15 Austos 1869 da Akdeniz ile Kzl deniz sular birbirine kart. 17 Kasm 1869 gnal yapld31. 2 Kasm 1888 gnstanbulda ngiltere, Almanya, Avusturya-Macaristan,spanya,talya, Hollanda, Rusya ve Trkiye; Svey kanalnn tm dnyagemilerinin serbest kullanm konusunda, anlama imzaladlar.Svey kanal, Antalya ormanlarndan yz binlerce ton kereste ekmi, orman yutmutu. Kanal ncesi uzak dou-Avrupa ticaretiskenderun ve Suriye limanlar zerindenyaplyordu. Svey kanal ticaret yolunu deitirdiinden, Osmanl ticaretinin zayflamasna neden olmutur31.

Orly uak hangarlar inaat halinde, 192329

Uak hangarlar Orvieto/TALYA, 1935

1918

Granlometri ve su/imento oran kavramnn douu:

lk kez, Duff A. ABRAMS su/imento oran ve granlometri kavramn ortaya koydu. 1918 Meeting of PCAda sunulan veBulletin 1, Structural Materials ResearchLaboratory, Lewis Institute, Chicagoda yaynlananDesign of Concrete Mixturesadl almasnda zetle:7, 21

fixed quantities of fine and coarse aggregates ... is far from satisfactory, ince ve kaln agrega orannn sabit tutulmasnn kabul edilemeyeceini, malzeme veartlardeitike karm orannn da deimesi gerektiini,

The experimental work has emphasized the importance of the water in concrete mixtures, and shown that the water is, in fact, the most important ingredient, since very smallvariations in water content produce more important variations in the strength,yaplan deneysel almalarn beton karmndaki su miktarnn nemini vurguladn, sumiktarnn en nemli etken olduunu, su miktarndaki ok kk deiimlerin dayanmda ok daha nemli deiimlere neden olduunu,

The water content of a concrete mix is best considered in terms of the volume ofthe cement -- the water-ratioKarmdaki su miktarnn su/imento oran ile en iyitanmlanabileceini,

Use the smallest quantity of mixing water that will produce a plastic or workable concrete plastik veya ilenebilir beton oluturmak iin, mmkn olduunca az karmsuyu kullanlmas gerektiini,

ve ayrca, betonun ilk bir ay iinde dayanmnn %90 nn kazandn vurguluyor. Standart dayanmn 28. gn dayanm olarak tanmlanmas bundan kaynaklanmaktadr.Bunca yl sonra bile, ABRAMSn koyduu kurallar hi deimemitir. ABRAMS, Portland Cement Association destei ile yl iinde 50000 (elli bin!) test yapmt.

lk ince kabuk yaplar:

1926: Planetarium (gzlemevi) , Jena/ALMANYA. Mhendis: Walter BAUERSFELD ve Franz DISCHINGER. Aklk: 25 m ykseklik: 12.5+3.1 (kubbe) m, kabuk kalnl: 6 cm.

Zarzuela hipodromu, 1935


Planetarium Jena, 1926Los Manantiales restoran, 1958

1926

1934: Algeciras alveri merkezi, Algeciras/SPANAYA. Mhendis Eduardo TOR ROJA. Kubbe ak: 45.7 m, kabuk kalnl: 8.9 cm.

1935: Zarzuela Hipodromu, Madrid/SPANYA. Mhendis Eduardo TORROJA. Konsol: 12.8 m, kabuk kalnl: 5 cm (uta), 14 cm (mesnetlerde).

1958: Felix CANDELAnn estetik Los Manantiales restoran, Xochimilco/MEKSKA. Aklk: 42.7 m, kabuk kalnl: 4.1 cm.

Trkiyede:Trkiyede ilk betonarme kabukili/ stanbul camii kubbesidir. 1949ylnda tamamlanmtr.1958:Ankara spor saray Trkiyenin ilk byk aklkl ince kabukyapsyd. Yar silindirik(tonoz) kabuk at inasndan iki yl sonra, 02Haziran 1958 gn kt. kme nedeni kesin bilinmemekle birlikte,1)Projede ngrlmeyen 10 adet havalandrma fan konulmas, 2)Projed 5 cm tesviye yaplmas, 3)Donatnn tek katman yerletirilmesi ve4)Snme-bzlme etkileri olarak arlk kazanmaktadr. Bu olaydansonra Trkiye Mimar ve Mhendisleri byk aklkl ince kabuktasarlamaya cesaret edememilerdir.

http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1958/06/04

40 m

h=

20 m

Ankara spor saray boyutlar43

Ankara spor saray ktkten sonra

Ankara spor saray neden kt? http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/41b499ef15de5da_ek.pdf?dergi=145http://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/3512.pdf1958 de ken Ankara Kapal Spor Salonu Hakknda.pdfBalant kesikse buray tklayn:http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/index_dosyalar/Tarih/AnkaraSporSarayNedenkt-Baylke.pdf1958 de ken Ankara Kapal Spor Salonu Hakknda.pdf

1958

1927

lk yksek performansl beton:

Yksek performansl beton (YPB) ilk kez Amerikada, bir tnel inaatnda, kullanld. Rocky Mountains, Denver, Colorada/ABD de 1927 ylnda ina edilen bir tnelinmhendisleri tnel zerindeki ykleri tayacak hzl bir ynteme gereksinim duydular. O gnlerde YPB henz aratrma safhasndayd ve pazarlama aamasnagelinmemiti. Mhendisler YPB yi kullanmak iin aratrmaclar ikna ettiler, kullandlar ve tneli ina ettiler3.

YPB nin tanm, erken yksek dayanml betondan daha fazlasn ierir. YPB, normal betonun yedi gnde kazand dayanm 24 saatte kazanmaktadr. Dayanm art,dayankllk, sneklik, younluk ve kimyasallara diren asndan, normal betonlara kyasla, daha iyi performansa sahiptir. Dayanm 24 saat iinde 6000 psi (41.4 MPa)ye varabilen beton yaplabilmektedir. Bu da bir gn iinde kalp sklebilecei ve inaatn ok hzl yrtlebilecei anlamna gelir3.

1928

RICHART F. E., BRANDTZAEG A. ve BROWN R. L. ,A Study of the Failure ofConcrete under Combined Compressive Stresses, University of Illinois, EngineeringExperimental Station, Urbana, Illinois, ABD, Bulletin No. 185, 1928,1-105adl almaile betonun eksenli gerilme altndaki davran ortaya kondu. Yanal basn etkisininbeton dayanmn ve snekliini artrd, dolaysyla sarg donatsnn ne denli nemliolduu anlald.


1940

30 1.4 +=c

lk betonarme perde, ilk tp perde:

lk kez 1940 ylnda, betonarme perdeli tayc sistemler grlmee balad. lk tp perdeli betonarme yksekyap, DeWitt-Chestnut, Chicago/ABD, Mhendis Fazlur Rahman KHAN tarafndan 1965 ylnda ina edildi.(ykseklik: 120 m)3.

Betonarme perde bu tarihten nce de kullanlmt. Ancak bunlar yatay kuvvet deil, sadece dey kuvvettayan ndkm paneller idi. 1901-1902 yllarnda E.L.RANSOME bu tr ndkm panel perde patenti ald3.

1964

C14 C16-18 C20 C25 C30 ve st

1996 37.5 52.5 6.4 3.4 0.6

1997 27.0 51.1 12.0 7.6 2.3

1998 24.4 45.4 18.0 8.1 4.1

lk yksek dayanml beton uygulamalar:3

1964: 6000 psi (41.4 Mpa), 1000 Lake Shore Drive, Marina City/ABD1968: 7500 psi (51.7 Mpa), Lake Point Towers, Chicago/ABD1975 : 9000 psi (62.1 Mpa), Water Tower Place,Chicago/ABD1990: 12000 psi (82.7 Mpa), 311 South Wacker Drive, Chicago/ABD1991: 12000 psi (82.7 Mpa), One Peachtree Center, Atlanta, Georgia/ABD1993: 70 Mpa,Frankfurt Trianon, Franfurt/ALMANYA2005: 130 Mpa, Comfort Towers/Tokyo

lk yksek dayanml beton deneyi 1930 ylnda JAPONYAda (su/imento=0.31, 10Mpa basn altnda sktrarak) yapld, 102 Mpa dayanma ulald. Uygulamadakullanlan beton 1950 li yllarda 30 Mpa civarndayd. 1960l yllardaakkanlatrclarn kullanm ile 40-50 Mpa, 1970 sonras 80-90 Mpadayanmaulald. Gnmzde 150 Mpa civarndadayanmlbeton retilebilmektedir.

Trkiyede:

Yap baznda bilgimiz yok. THBB 1996-2010 verilerine gre, tketilenhazr beton snflarnn oranlar (%) aadaki gibidir.

Comfort Towers


19641999 22.7 35.9 27.6 10.3 3.3

2000 11.5 25.1 41.3 13.2 4.9

2001 7.0 21.3 47.9 18.0 5.8

2002 5.9 21.1 46.9 19.2 6.9

2003 4.6 14.7 39.6 25.4 15.7

2004 3.3 10.3 40.6 30.7 15.1

2005 3.2 8.4 31.2 42.1 15.1

2006 2.9 7.7 35.1 36.6 17.8

2007 2.9 5.6 27.0 35.3 29.4

2008 2.8 5.5 22.1 38.8 30.8

2009 2.4 3.4 23.9 36.1 34.1

2010 2 2.4 14.6 38.5 39.3

2011 2.2 2 14.6 43.7 37.1

2012 1.6 2.2 14.2 43.1 38.4

Buna gre, C20 ve st toplam hazr beton tketim oran1998 ylnda % 30.2 iken bu oran 2010 da % 92.4 olmutur. Sevindirici olan bu hzl arta 1999 Marmara depremi ile 1997 ve 2007 Deprem Ynetmeliklerinin ok etkili olduu anlalmaktadr.

1965-2007

Son 40 yl:

1970: li yllarda fiber donatl betonarme duyuruldu.--------------------------------------------------------------------------1973: 30 Ekim1973 gn Boazii kprs trafie ald, Asya Avrupaya baland.

stanbul boaz veya anakkale boaz zerinde kpr kurmak, Asyay Avrupaya balamak dncesi yeni deildir. lk kpr Perskral Darius tarafndan M.. 513 ylnda yaptrlmtr. Dariusun mimari Mandrokles, ordunun geebilmesi iin, yan yana dizerekbalad sallar ile kpry oluturmu ve ordunun Asyadan Avrupaya gemesini salamtr. Yunanl tarihi Herodota gre,Dariusun yerine geen Xerxes (Kserkses) anakkale boaz zerine benzer yolla kpr kurmutur. Leonardo da Vinci de Boazlardave hali zerinde kpr yapmay II. Beyazta 1502 de gnderdii talyanca bir mektup ile nermitir. Hatta baz kaynaklarda,Leonardo da Vincinin davet zerine,stanbula geldii de belirtilmektedir.

Leonardo da Vinci, tasarlad tek aklkl, 240 m uzunluunda, 24 m geniliindeki ta kemer Hali kprsnn (Pera kprs)plann mektubuna eklemitir. Mektubunda, yle bir kpr yapacam ki, Anadolu kysna kadar uzanacak demektedir.Leonardo da Vincinin Hali kprs plannn orijinali Biblioteque de IInstitut de France, Ms.L.fols.65v- 66r Pariste,talyancamektubun Osmanlca tercmesi Topkap saray mzesinde bulunmaktadr.talyanca Mektubun orijinali kayptr.

Leonardo da Vinciden 400 yl sonra, Fransz mhendis Arnodin Hali evresinden Rumeli hisarna uzanan bir yol ve orada da boazzerinde bir kpr plan gelitirdi. Arnodinnin bir dier asma kpr nerisi de Sirkeci-Salacak arasnda idi.


20071860 ylnda Franszlarn sultan Abdlmecite bir tp geit nerdii sylemleri vardr.

1900 ylnda Fransz Arnodin, ve Alman Bosporus-Eisenbahn Geselschaft (Boazii Demiryoluirketi) II. Abdlhamite Hamidiyekprs adn tayan, Rumeli-Anadolu hisarlar arasnda kurulacak bir elik kpr tasarm sundu.

1902 ylnda Amerikal mhendisler Frederik E. Strom, Frank T. Lindman ve John A. Hilliker tp geit nerdiler.

1931 ylnda N. Demira Amerikallara asma kpr projesi hazrlatt.

1950 de Metin Pusat asma kpr projesi hazrlad

Tm bu planlar gereklemedi. 31 Eyll 1957 de TBMM, Amerikan De Leuw- Cather&Company firmasnn nerdii asma kprtasarmnn uygulanmasn kabul etti. 1968 dengiliz Freeman, Fox& Partner mhendislik brosu projeyi hazrlad. Kprnn ortaakl 1074 m, kenar aklklar Avrupa yakasnda 231 m, Asya yakasnda 255 m, genilii 33 m (28 m kablodan kabloya+2x2.5 myaya yolu) dir. Sandk kesitli platform, her biri 17.9 m uzunluunda olan 60 parann ana kablolara aslmasyla olumaktadr.Platformun denizden ykseklii 64 m dir.

1965-2007

Temelde 5.2x7 m tepede 3x7 m sandk kesitli, iinde 20 kiilik asansr olan, ayaklarn temelden ykseklii 165 m dir.Ana kablonun her birinde dayanm 1600 MPa ve 5 mm apl 10412 kablo vardr. Ana kablo kuvveti 150000 kNdur.Bu ller ile o yllarda, dnyann en byk 4. asma kprs idi15. Kpr ve evre yollarndan oluan tm proje iinsallanan uzun vadeli/dk faizli kredi sonucunda 1969 da ihale ald. Alman Hochtief vengiliz Cleveland Bridgeand Engineering Company firmalarndan oluan, Anglo-German Bosporus Bridge Consortium (ngiliz-Almankonsorsiyumu) ihaleyi 36.4 milyon dolara ald. 20ubat 1970 gn temel atld. 15 Ekim 1973 gn, deneme amal,trafie ald.lk deneyde kprnn 2.5eridi tam boyunca kamyonlarla yklendi, en byk kme 123 cm lld.kinci deneyde kamyonlarn yars boaltld, yars dolu kprnn en byk kmesi 124 cm ve en byk yukarkalkmas da 64 cm olarak lld34. 30 Ekim 1973 gn kpr remi trenle trafie ald. Kprde 110000 m3 hafriyatyapld, 72000 m3 beton, 3600 t inaat elii, 15700 t yap elii (ayaklar: 5600 t, platform: 9000 t, anakablolar+asklar: 6200 t, giri-k kprleri: 3000 t) kullanld.naat iin 77000 m2 alan kamulatrld. 6 trafikeridi (her biri 3.5 m geniliinde, 3 gidi+3 geli) ve 2 yayaeridi (her biri 2.5 m geniliinde, bugn kullanmakapal) olan kprnn kapasitesi 80000 ara/gn dr15. lk bir yl ierisinde (Ekim 1973-Ekim 1974) 11.3 milyon aragemiti. 30 Ekim 1976 gn 50 milyonuncu ara geti.22 Ocak 2004 gn, rzgr hz 122.3 km/saat iken, askhalatlarndan birinin balant levhas krlarak koptu. Bunun nedeni, balant levhasnda zaman iinde yorulmave korozyona bal olarak zayflamadr34. 2007 ylnda kprnn sorunlu balant levhalar yenilendi.

1980 li yllarda sper akkanlatrclar duyuruldu.1983: Hicret Apartman,Diyarbakrkt. Cankayb: 93, kmenedeni: Kalitesizbetonve yapmkusurlar.


2007 1983: Hicret Apartman,Diyarbakrkt. Cankayb: 93, kmenedeni: Kalitesizbetonve yapmkusurlar.----------------------------------------------------1985: Silika fme puzolan katk duyuruldu.----------------------------------------------------1985: avdar apartman, Eskiehir kendiliinden kt. Can kayb: yok. kme nedeni: proje hatas, kalitesizmalzeme ve yapm hatalar.----------------------------------------------------1986: Kendili inden Yerleen Beton (KYB, Self-Compacting Concrete(SCC)Prof. H. OKAMURA/Japonyatarafndan duyuruldu. KYB; vibratr gerektirmeyen, kendi arl altnda hi boluk kalmakszn yerleen ve skan,ayrmayan, karm zel, su/imento oran dk fakat ok akc (zel karm ve yeni nesil sper akkanlatrclarsayesinde) yeni bir beton trdr. Trkiyede de baz hazr beton firmalar C25-C50 dayanmnda KYBretebildiklerini duyurmaktadrlar. KYB, geleneksel betonun yerini alacak gibi grnmektedir.------------------------------------------------------1988: 3 Temmuz 1988 Fatih Sultan Mehmet kprs trafie ald.-----------------------------------------------------1992: Enerji ve sulama amal Atatrk baraj iletmeye ald.naatna 1983 ylnda balanmt.

1965-2013

1994: 6 Mays 1994: Man tneli (Eurotunnel) iletmeye ald.Fransa-ngiltere balants adet (gidi, dn ve servis) tnel ile saland. Tnel ap 7.6 m, uzunluu 51 km (4 km Fransa tarafnda+38 km denizaltnda+9 kmngiltere tarafnda) Tnel rayl tamaclk iin kullanlmaktadr. Tren hz 300 km/saat tr,Paris-Londra aras 3 saat srmektedir.Fransa-ngiltere arasnn nceleri kara paras ile bal olduu, ancak bu kara parasnn 10000 yl nce denize gmld tahmin edilmektedir.Man tneli ile bu balant yeniden salanm oldu.

2000: TS500-2000 yaynland, elastik yntem ynetmelikteyer almad, tarihe kart.

2003: 8 Haziran 2003:Hzlandrlm tren projesi balad, 1 Haziran 2004 gn ilk deneme seferi yapld. Yaklak 150 km/saat hza ulaabilenhzlandrlm tren stanbul-Ankara arasn 5 saatte ald. 4 Haziran 2004 gn iletmeye ald. 22 Temmuz 2004 gn Pamukova yaknlarnda(Mekece-Osmaneli arasnda) raydan kt. Can kayb: 39, Yaral: 90.Dnyada hzlandrlm tren deil, teknolojisi ok farkl hzl tren yar vardr. Japonya 1964 ylnda Tokyo-Osaka arasnda (210 km/Saat),Almanya 1965 ylnda Mnih- Augsburg arasnda (200 km/saat), Fransa 1967 ylnda Paris-Toulouse arasnda (210 km/saat) hzl tren altrmayabalad. Bu hzlar, Almanya hari, zamanla artt. Almanya yartan ekilmi gibidir. Dnyann enhzl treni Japonyada 552 km/saat, Fransada 515km/saat hza ulamtr.En bykhzl tren kazas3 Haziran 1998 gn Almanyada oldu. ICE (Inter City Express) hzl treni Eschedeehri yaknlarnda (Hamburg-Hannover arasnda) bir tekerinin krlmas sonucu raydan kt, betonarme bir st geit kprsne arpt, kpr vagonlarn stne kt. Can kayb101, yaral:108 (ounluk ar). Alman Demir yollar kayp ve yaral ailelerine 4.5 milyon dolar tazminat dedi. 12 vagon ve iki elektrikli lokomotiften(biri nde dieri arkada) oluan ICE treni kaza annda 200 km/saat hz yapyordu. Trenin ulaabilecei en byk hz 280 km/saat idi.

24 Temmuz 2013:spanyada hzl tren kazas: 79 can kayb, 140 civar yaral.


2013

Bad Reichenhall/Almanya spor salonu, 2006

Chorzow/Polonya sergi salonu, 2006

2004: 2ubat 2004 Zmrt Apartman, Konya kendiliinden kt. Can kayb: 92, kme nedeni: Kalitesiz beton veproje-uygulama-yapm kusurlar.

2004: 15ubat 2004: Transvaal yzme havuzu, Moskova/RUSYA kt. Can kayb: 28, Nedeni: Kar yk ve Proje hatas.

2004: 9 Mays 2004:lk tp geit (Marmaray) temeli atld.Asyay Avrupa'ya balayacak olan batrma tip tnel demiryolu tp geidi 13.7 km uzunluunda (1600 m lik ksm 60 m su altnda) olacak. Taisei-Kumagai Gumi-Gama-Nurol konsorsiyumunun stlendii 800 milyon dolarlk tp geit inaatn 2012 sonunda tamamlanmas ngrlyor.Balantlar ile birlikte toplam 2.5 milyar dolar maliyetli proje iin Japoya 86.8 milyar Japon Yeni kredi salad.

2004: Dnyann en yksek yaps, Taipei 101, 2004 sonunda iletmeye ald.2006: 02.01.2006 gn .Bad Reichenhall/Almanya buz patenispor salonu (48 mX75 m=3600 m2 kt. Nedeni: Kar yk. Can kayb: 15, yaral: 34.

2006: 28.01.2006 gn Chorzow/Polonya sergi salonu ats(100x150=15 000 m2). Nedeni: Kar yk, Can kayb:65, yaral: 161

Eschede hzl tren kazas, ALMANYA, 1998 Hzl Tren kazas, SPANYA, 2013

1965-2014

Huzur Apt., Zeytinburnu/STANBUL 21.02.2007

Basmanny kapal pazaryeri/Moskova, 2006

2006: 23.02.2006: Basmanny kapal pazaryeri ats (2000 m2)/ Moskova kt. Nedeni: Karyk, can kayb: 63, yaral: 31.

2007: 21..02..2007: Huzur apartman, Zeytinburnu/stanbul, kendiliinden kt, can kayb: 2, yaral: 28.

10.03.2009: Gerek hzl tren, YHT (Yksek Hzl Tren), Ankara-Eskiehir arasnda ilk seferini yapt. Maksimum hz 250km/saat olan YHT ortalama 170 km/saat hz yaparak 245 km olan Ankara-Eskiehir arasn 90 dakikada ald. 13.11.2009 gnEskiehire 20 km kala ilk kazasn yapt. Yeni raydan eski raya geerken lokomotif ve drt vagon raydan kt. Can kayb veyaral yok.

23.08.2011: YHT(Yksek Hzl Tren) Ankara-Konya hatt hizmete ald, sre: 90dakika.

25 Temmuz 2014 :YHT Ankara-stanbul hatt ald. ngrlen sre 3 saat.


2014

YHT (Yksek Hzl Tren)

SONU ve TARTIMA

Elden geldiince ksa tutulmaya allan tarihede yer almayan daha nice konu ve isim vardr. Verilebilen ieriin baz noktalar tartlacaktr.

Betonarmenin ncleri; ifti, bahvan, hukuku, hekim ve ta ustalardr. Balangta mhendisler ve akademisyenler yoktur, yaklak 40-50 yl sonrasenaryoda yer almaktadrlar.

Betonarmenin ncs, ya da kaynaklarda getii ekli ile, babas kimdir? ifti LAMBOT mu? Bahvan MONIER mi? Yoksa ta ustas HENNEBIQUE mi?MONIER Almanyada, HENNEBIQUE Fransa vengiltere betonarmenin babas olarak kabul edilir.

MONIERin statik ve betonarme konusunda hibirey bilmedii, adn kullanan birilerinin onun adna ok sayda patent ald phesi vardr1. LAMBOTun1855 ylnda Pariste sergiledii betonarme tekneden esinlendii de dnlmektedir. 1867 tarihli ilk patenti tartma yaratmtr. nk LAMBOTun 1855tarihli patentinin sresi henz dolmamt. MONIERN patentlerini kullanan nl firmalar (rnein: Almanyada, Conrad FREYTAG, Gustav AdolfWAYSS) olmasna ramen; fakirlik iinde lmesi bunu dorular gibidir. Fransa Fransz MONIERi ve sistemini benimsememitir32. Adnn, Fransa kkenliansiklopedi Meydan Larussda13yer almamas da ilgintir.

HENNEBIQUE; proje, uygulama ve ynetimi ayran, o zamann yeni kuak i adam olarak kabul edilir. Yaygn Lisans a sayesinde Dnyann hemen heryerinde, HENNEBIQUE sistemi kullanlarak, estetik ve zamanna gre ok cesur ok sayda yap yaplmtr. Ustaca dzenledii reklm amal kongre vesergilere sadece kendi lisansna sahip olanlar katlabilirdi32. Kendine zg ve saldrgan ticari yntemleri (rnein: ngilteredeki bir yaps iin Fransadanimento,demir ve agregaithal etmesi)nedeniyleeletirilmi tir. HENNEBIQUEin kula yerdebiri olduu12, kendisindenncebakalarnn(LAMBOT,


imento,demir ve agregaithal etmesi)nedeniyleeletirilmi tir. HENNEBIQUEin kula yerdebiri olduu , kendisindenncebakalarnn(LAMBOT,MONIER, HYATT, COIGNET, SANDERS, RANSOM, KOENEN) ortaya koyduu yaynlanm bilgileri ve uygulamalar ustaca kulland, patentedntrmesini becerdii iddias vardr.

LAMBOTun ad; Betonarme teknesi (Canoe) dnda, anlmaz. Oysa betonarme ile ilgili ilk patenti alan odur (1851 ve 1855-ferciment). MONIERden 16 ylnce! Teknenin yapm ise 1848 ylna kadar gider. LAMBOTun teknesi dnda bakaca bir uygulamas olmad sanlr. Ancak, LAMBOT un patentindedonatl kiri ve kolondan da bahsedilmektedir1. Ayrca, betonarme saks su fs deneyleri de yapmtr32.

MONIER ve HENNEBIQUE, tartmal da olsa, ok saydaki patentleri ve adlarna ina edilmi, gnmze kadar gelebilen betonarme yaplar nedeniyle,orada ya da burada, betonarmenin ncs (babas) saylmlardr. Betonarme; beton ve eliin birlikte kullanlmas, her iki malzemenin stn ynlerininbtnlemesi olarak tanmlanrsa durum aktr: Betonarmenin ncs (babas) LAMBOTtur. Gnmze kadar gelmi tek uygulamas sadece betonarme birkayk (Canoe) olsa bile!

Trkiyede beton ve betonarmenin tarihsel geliimi nasl oldu? Osmanl dneminde beton bilinmiyordu. Mimar Sinann tek bir beton eseri olmamas bunaiaret etmektedir. imento, Demir-elik sanayisinin ve 1925ylnda Menderes nehri stnde ina edilen, mecliste alklarla kutlanan, gazetelerin manettenverdii ilk betonarme kpr dnda fazla bir bilgimiz yok. Bu kpr Trkiyedeki ilk betonarme uygulamas myd? Yoksa hem alklayanlar hem de kprymanetten veren basn nceki uygulamalardan habersiz miydi?

Dzeltme ya da ek bilgi ile katkda bulunmak isteyenlerin E-posta adresimize iletmeleri, inaat mhendislii tarihine/tarihimize k tutacaktr.

KAYNAKLAR

1. 75 Jahre Zblin-Bau, 1898-1973, Karl Krmer Verlag, Stutgart, 1973.2. MCBETH, D. G., Franois Hennebique, Proc. Instn. Civ. Engrs, Civ. Engng, 1998, 126, 86-95.3. ALI, M. A., Evolution of Concrete Skyscrapers: fromIngalls to Jin Mao, Electronic Journal of Stratural Engineering, 1, 1, (2001), 2-14.4. GNDZ, A., Betonarme, stanbul, 1978.5. MACGREGOR, J., G. Reinforced Concrete, Prentice-Hall, New Jersey, 1997.6. CHANSON, H., Historical Development of Arch Dams. From Cut-Stone Arches to Modern Concrete Designs, www.uq.edu.au7. www.shilstone.comwww8. www.concreteships.org9. www.tdci.gov.tr10. ww2.lafayette.edu11. Trkiyedeki Barajlar, Dams in Turkey, DS, Ankara, 1991.12. KUTAY, C., Sz Bizim, www.cemalkutay.com(Kutayn 2006 da vefatndan sonra link almyor).13. Meydan Laruss, Byk Lugat ve Ansiklopedi, Meydan Yaynevi, stanbul, 1973.14. GLKAN, Polat, YCEMEN M. S., BAZ, N., Trkiyede Deprem Blgesi Haritas Nasl Elde Edildi?, Yap Mekanii Semineri 2002, ODT-OG, Eskiehir, 2002.15. Hochtief Nachricten, Essen, 1974.16. KAEFER, F., L., A Evoluo do Concreto Armado, PEF 5707-Concepo, Projeto e Realizao das estruturas: aspectos histricos-1998.3, So Paulo, 1998.17. www.ce.memphis.edu/1101/notes/concrete18. www.usbr.gov/lc/hooverdam/History19. ww.imb.rwth-aachen.de20. www.parlar.com.tr/yonetmelikler.html21. www.ndconcrete.com/article/mixtures.html 22. www.structurae.de 23. www.lcpc.fr.htm


23. www.lcpc.fr.htm24. ERSOY, U., ZCEBE G., Betonarme, Evrim Yaynevi, 2001.25. www.supercrawler.com26. www.baudok.ethz.ch/beton/betontech/betona.html27. www.princeton.edu/~asce/const_95/ayasofya.html28. http://de.wikipedia.org/wiki/Max_Giese29. MAGNY, A. V., La Construction en bton arm, thorie et pratique, Paris, 193230. www.lehigh.edu/ctbuh/journal/journal/2001/2/pa.pdf31. KARAL, E. Z., Osmanl Tarihi, Tk Tarih Kurumu yayn, Anakara,1983.32. HDLER, E., Geschichte der Baukonstruktion, www.fh-mainz.de33. Technology in Australia, 1788-1988, www.austehc.unimelb.edu.au34. TEZCAN, S., Boazii kprsnde halat neden koptu, 2004, www.imoistanbul.org.tr35. SZEN, M., Cumhuriyet Dnemi Trk Mimarl, Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, Ankara, 1984.36. www.mimarlikmuzesi.org37. DEMR, A., SU ve DS Tarihi, DS Vakf, ANKARA, 2000.38. www.kenthaber.com39. MEHMEL, U., Eisen- und Sathlbeton, www.mehmel.net , 2001.40. JRGES, T., Die Entwicklung der Biege- und Schub- undVerformugsbemessung im Stahlbetonbau und ihre Anwendungin der Tragwerkslehre, Dissertation, THA, 2000.41. http://www.concrete.org/members/ACI_History_Book.pdf42. Historical timeline of concrete, http://www.arch.mcgill.ca/prof/sijpkes/abc-structures-2005/concrete/timeline.html43. BAYLKE, N., Ankara Spor Saray Neden kt?http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/41b499ef15de5da_ek.pdf?dergi=145

Kaynak olarak verilen balantlarn bazlar zamanla almayabilir.

BeTarihiBETONARME 1756-2014 Tarihçe: Çimento/Beton/Betonarme/Betonarme Yapılar/ İnşaat...

Documents

Transcript of BeTarihiBETONARME 1756-2014 Tarihçe: Çimento/Beton/Betonarme/Betonarme Yapılar/ İnşaat...