Baskanlik Secimleri Sonrasinda ABD'Nin Ortadogu Politikasi

7/30/2019 Baskanlik Secimleri Sonrasinda ABD'Nin Ortadogu Politikasi

1/20

setaAnaliz

.

S E T A | S y a s e t , E k o n o m v e T o p l u m A r a t r m a l a r V a k | w w w . s e t a v . o r g | E k m 2 0 1 2

BAKANLK SEIMLERI SONRASNDAABDNIN ORTADOU POLITIKAS

EROL A.CEBEC, KADR STN, KILI KANAT


3/20

B A K A N L K S E M L E R S O N R A S N D A A B D N NO R T A D O U P O L T K A S

3

ZET

Elinizdeki analiz Kasm 2012 bakanlk seimlerinin ABDnin Ortadou politikasna muhtemel et-

kilerini tartmaktadr. Bakan Barack Obamann getiimiz on yldaki icraatn, bakan aday Mitt

Romneynin ise seim vaatlerini baz alan deerlendirmede ABDnin ulusal kar olarak tanmlad

meselelerde her iki aday tarandan nasl politikalar izlenebileceine ilikin ngrlerde bulunmaya

altk. Arap devrimlerine yaklam, Irak, ran ve srail politikalar olarak drt balk altnda tartt-

mz ABDnin Ortadou politikasn btn ynleriyle tarttmz iddiasnda deiliz. Daha geni bir

analiz Suudi Arabistan, Yemen, Libya, Tunus ve Aganistan politikalarn da tartmak durumunda

olurdu. Bu politikann zellikle Trkiyeyi dorudan etkileyebileceini dndmz ve ABDnin

nmzdeki drt yl ierisinde belli admlar atmas gereken konulara odaklandk. ABDnin Msr, sra-

il, Suriye, Irak ve ran politikalarnn ksa dnemde nasl deiebileceini tarttk.

Amerikan bakanlk seim sonular zellikle 20. Yzylda dnya siyasetinin kaderinde belirleyici

rol oynamtr. Bir yandan ABDnin sabit, hayati, ulusal karlar belirleyici olurken, bakann kiilii veulusal karlara yaklam tarz hayati nem arz etmitir. Gemite Roosevelt, Kennedy, Reagan, Clin-

ton, Bush gibi bakanlarn tarzlar ve izledikleri blgesel ve kresel politikalar, Ortadou siyasetinin

ekillenmesinde ve savala bar arasndaki izginin belirlenmesinde etkili olmutur.

Obama ve Romney arasndaki yar sona yaklarken, d politikada tecrbe birikimi ve yaklam

tarz olarak birbirinden olduka arkl iki adayla kar karyayz. Amerikann son on ylda blgeye

bak, Irak tecrbesi ve el-Kaideyle mcadelenin etkisi altnda kalmtr. ABD nmzdeki dnem-

de Asya-Pasiik stratejisiyle blgede dedii maliyetleri azaltmak istemektedir. ki aday arasndaki

arklarn Ortadou politikasnda kkl deiikliklere yol ap amayacan nihai olarak ancak zaman

gsterecek. Bu almada ABDnin karlarndaki devamllklarla yeni ynetimin yarataca arkllk-

lar bir arada analiz etmeye altk.


4/20

S E T AA N A L I Z

4

GR

Barack Obama ve Mitt Romneyin blgesel ve kresel siyasi sorunlara yaklamlarnn

arkl olmasndan dolay ABDdeki bakanlk seim kampanyas yakndan takip edili-yor. Kresel bir aktr olarak ABDnin d politika tercihlerinin seim sonrasnda deiip

deimeyecei, yeni politikalarn neler olabilecei sorular tartlyor ve bu sorulara

cevap oluturacak ngrlerde bulunuluyor. ABD bakanlk seim sonularnn Orta-

dou blgesi iin bir deiiklik yaratp yaratmaya sorusu da d politika uzmanlar

ve siyasi karar mercilerinin merak ettii sorular arasnda yer alyor. Bu Analiz Obama

ve Romneyin Ortadou politikalarn ele almakta, seim sonucu senaryolarnn neler

olabileceini tartmaktadr.

Amerikan ynetimi son onylda Irak igalinin merkeze oturduu Ortadou politika-

snn siyasi ve maddi maliyetinin ok yksek olduu kansndadr. 5,000in zerinde

Amerikan askerinin hayatn kaybetmesi, 1 trilyon dolar zerindeki sava aturas ve

ABDnin prestij kayb, Obamann Ortadou politikalarnda zihinlerde srekli ders

alnmas gereken bir tecrbe olarak yer almaktadr. Obama ynetimi gerek Ortadou

gerek Rusya ve in ile ilikilerde Bush dneminin tek bana hareket eden tavrndan

uzaklamaya alarak mtteikleriyle daha azla ibirlii iinde hareket eden bir po-

litikay benimsemitir. Bu sebeple Amerikann kresel liderlik iddiasndan vazgetii

eletirisine maruz kalan Obama, ABDnin Irakta yapt gibi demokrasi ihrac ve ulus

inas gayretlerinden uzak durdu. D politikada daha uzlamac bir tavr taknrken,

insan haklarn pek gndeme getirmeyen Obama, Cumhuriyetiler tarandan ABDnin

kresel liderlik iddiasndan vazgetii eklinde eletirilse de Amerikan halkndan bu

konuda genel bir destek grmeye devam etti.

BAKANLK SEIMLERI

SONRASNDA ABDNINORTADOU POLITIKAS


5/20


5

Amerkann kresellderlk ddasndanvazgeteletrsne maruzkalan Obama,ABDnn Iraktayapt gbdemokras hracve ulus nasgayretlerndenuzak durdu.

Obama ilk bakanlk kampanyas dneminde Irak igalini eletirerek, Bush ynetimi-

nin asl dman el-Kaidenin peine yeterince dmediini savunmutu. Irak politika-

snda zellikle ikinci Bush ynetiminden ciddi oranda arkllamayan Obama yne-timi, lkenin etnik ve mezhepi ayrlklar zerine ina edilen krlgan dzeninin nasl

istikrarl bir yapya kazandrlaca noktasnda ciddi bir aba sarettiini sylemek zor-

dur. Ynetimin 2010 Irak seimleri sonras Iraktan ekilmek en nemli gndem mad-

desi haline gelmi ve bu balamda nmzdeki bakanlk seimlerine kadar sorun

karmayacak Maliki desteklenmitir. rann zerindeki nuzu gittike artan Maliki

ynetiminin Snnilere dnk politikalar ve genel istikrarszlk ABD ynetiminin gn-

deminden neredeyse tamamen kmtr. Obama iin bakanl dneminde Iraktan

ekilme ve el-Kaideyle etkili bir biimde mcadele etme konularnda szn tutmu

olmak en nemli kayg haline gelmitir.

Obama ynetimi ayn zamanda Bush dneminde bozulan ilikileri makul bir seviye-

ye getirmek adna slam dnyasyla yeni bir diyaloa girmeye alt. Kasm 2008de

bakan seilmesinden Ocak 2009 aynda grevi devir-teslimi aras dnemde srailin

Dkme Kurun operasyonu karsnda sessiz kalan Obama, slam dnyasyla diyalog

karnesinde ilk zay notunu ald. Bu diyalog giriiminin snrl kalmas ve ABDnin Or-

tadou politikasnda kkl bir deiime dnmemesinde Amerikan i siyasi denge-

lerinin, srailin ABDnin Ortadou politikasndaki orantsz etkisinin ve Arap Baharyla

balayan beklenmedik devrimler srecinin etkilerini analiz etmek gerekir. Obama y-

netimi slam dnyasyla diyalou srail ve Filistin arasnda bir anlama salayarak dadesteklemeye alt ancak bu giriimi srailin uzlamaz tavr yznden baarsz oldu.

Romney Irak ve el-Kaide konularnda Obamay ciddi bir biimde sktramazken, ba-

kan sraili ran karsnda yeterince desteklemedii gerekesiyle eletirmeye devam

ediyor. Romney bakan seildii takdirde ABDnin Ortadou politikalarn ok daha

azla srail merkezli belirlemesini beklemek yanl olmayacaktr. Her ne kadar Ameri-

kan savunma ve gvenlik planlayclar ve uzmanlar rana mdahale konusuna souk

baksalar da muhtemel bir Romney ynetiminin bu konuda daha sert bir tutum ta-

knmas beklenmelidir. Bakanlk kampanyalar sresince Obamay d politika konu-

sunda pek eletirmeyen Romneynin Libyada Amerikan bykelisinin ldrlmesi

ve sonrasnda srecin Obama ynetimi tarandan iyi ynetilmemesi, Romneynin d

politika konularnda daha azla eletiri getirmesine imkan salamtr. D politikann

bakanlk yarnn sonuna doru daha azla arlk kazanmas Obamann iine gelse

de Romneynin ran ve Suriye gibi konularda pozisyonunu daha netletirmesi iin za-

man tanmtr.

Seim sonras Romneynin nasl bir d politika izleyecei konusunda tartmalar de-

vam etmektedir. Obamay Ortadou politikas konusunda getirdii eletiriler, Rom-

neynin Ortadou politikasna ilikin ipular vermektedir. Obamann geen drt ylda

izledii politikalar, nmzdeki drt yl iin ok daha net analizler yapmamza olanak

vermesine karlk muhtemel Romney ynetiminin politikalarnn nasl olaca byk

oranda Romneynin sylediklerine ve muhtemel neo-con/realist kadrolarn ideoloji-


6/20

S E T AA N A L I Z

6

Tunus, Msr, Lbyave Yemende

ynetmdekllernngereklemes

ve Suryede busrecn hala

devam edyorolmas ABDnnblgeye dnk

poltkalarnn

aynen devamnelbette mkanszklyor.

leri ve gemite yaptklarna dayanmaktadr. ki bakan da Amerikann hayati kar-

larnn tanmlanmas ve korunmas noktasnda byk arkllklar gstermeyecektir.

Bakann kiilii ve seecei kadrolar ciddi arkllklara yol aacaktr ancak Amerikannblge politikalarnda kkl deiikliklere gitmesini gerektirecek en azndan u aa-

mada bir siyasi ortam bulunmamaktadr. Ortadouda devrimlerin ortaya kard

yeni siyasi dengelerin ne ynde evrilecei, ABDnin de blgedeki varlnn nicelik ve

niteliini etkileyecektir. Yalnzca uluslararas enerji piyasalarnn istikrarn salama ih-

tiyac dnldnde bile, ABDnin blge siyasetinin belirlenmesinde etkisini de-

vam ettirmeye alaca aikardr.

ABDNN ARAP DEVRMLERNE YAKLAIMIArap devrimleriyle birlikte ABDnin uzun zamandr blgede yatrm yapt ve iktidar-

da kalmalarn salad Arap dnyasnn otokratik liderleri bir bir devrilmeye bala-

d. Blgeye dnk politikalarn baskc liderler zerinden srdren ABD ynetimleri

iin enerji gvenlii, terrle mcadele ve srailin gvenlii hayati karlar listesinin

banda geliyordu. Amerikann ulusal kar olarak tanmlayageldii srailin gvenli-

i meselesi Arap devrimleriyle birlikte zaaa urama tehlikesiyle kar karya kald.

Tunus, Msr, Libya ve Yemende ynetim deiiklilerinin gereklemesi ve Suriyede

bu srecin hala devam ediyor olmas ABDnin blgeye dnk politikalarnn aynen

devamn elbette imkansz klyor. Ancak ABD ulusal karlarnn tanmlamasnda ciddibir deiiklie gitmi deil. ABD ulusal karlarn yeni Ortadou ynetimleriyle al-

arak ve siyasi zgrlklerin ok daha nem kazand bir ortamda korumak zorunda.

Ortadoudaki istikrarszln ve belirsizliin nmzdeki dnemde de devam edecek

olmas, bu karlarn nasl korunacana ilikin soru iaretleri douruyor. Dolaysyla

yeni ABD bakannn kim olaca blgeye dnk politikalarn belirlenmesinde nem-

li arkllklar douracaktr. Her iki bakan adaynn da deitiremeyecei ABD ulusal

karlar (enerji gvenlii, srailin gvenlii, el-Kaideyle mcadele) olsa da, blgede

Msr, Trkiye, ran ve Suudi Arabistann izleyecekleri politikalar karsnda dikte etme-

ye alan bir Romney ile daha azla dinleyen Obama ABD politikalarnn uygulanma-snda ciddi arklar oluacaktr.

Arap Bahar srecinde bir yandan Amerikan ulusal karlarn korumak dier yandan

da Arap halklarnn mcadelelerini desteklemek zorunda kalan Obama ynetimi, ge-

limeleri ynlendirme kabiliyetinin snrl olmasndan dolay deiimlere ayak uydur-

maya alan bir tavr sergiledi. Arap dnyasndaki otoriter rejimlere bakaldr sreci-

nin Amerikan kartlna dnmesinden de endielenen ynetim, Amerikan karlar

dorudan tehdit edilmedii mddete devrimleri destekledi. Msr rneinde Mba-

rek ynetiminden vazgemek zorunda kalmas, ABD ynetiminin Suudi ynetimiyle

arasn at. Suudi Arabistan asndan yllardr Amerikaya dosta politikalar izlemi

Mbarekten vazgeilmesi ileride gerekirse Suudi ynetiminden de vazgeilebilece-

ini gsteren bir iaretti. ABDnin Bahreyn konusunda Suudi ynetimini eletirmeme-


7/20


7

SuryedeABDy en azlaendelendrenkonular el-Kadenn Suryedekendne yerbulmas ve Esadynetmnnelndek toplumha slahlarnngvenldr.

sinin sebeplerinden biri de buydu. Obamann karlarla (Suudi Arabistanla ilikiler)

idealler (insan haklar ve zgrlkler) attnda karlar nceleyen tavr, ABDnin

Arap Baharna yaklamnda ana izgi haline dnt. D politika danmanlarnnrealist ve neo-con arlkl olmas sebebiyle benzer bir durumda, Romney ynetiminin

daha ideolojik bir izgiye kaymasn beklemek yanl olmayacaktr.

Obama ynetimi Libya mdahalesindeki tavrn geriden liderlik olarak tanmlayarak

yeni dnemde Amerikan politikalarn dikte eden bir grntden uzak durmaya a-

lt. Uluslararas koalisyonlarla birlikte alarak mdahalenin siyasi ve maddi maliyet-

lerinin blge lkeleri ve Amerikan mtteikleri tarandan paylalmasn tercih eden

bir politika izledi. Pasi kalmakla sulanan Obama ynetimi, Ortadouda yeni bir

igalden kanmaya zen gsterdi. zellikle neo-con d politika uzmanlar geriden

liderlik kavramn olduka rahatsz edici buluyor. Amerikann sper g olarak lider-

likten vazgeme gibi bir alternatii bulunmadn savunan Cumhuriyeti muhaleet,

ABDnin Suriye politikasn bu balamda eletirmeye devam ediyor. Cumhuriyeti Par-

ti iinde daha realist bir izgiyi temsil eden McCain gibi bir senatr, Suriye meselesin-

de Amerikann liderlik yaparak Trkiye ve Suudi Arabistanla birlikte Esad ynetiminin

devrilmesi iin almas ve muhaleeti silahlandrmas gerektiini savunuyor. Romney

seildii takdirde Suriye muhaleetine daha aktan destek verilmesini bekleyebiliriz.

Ancak Obama ynetimi mtteikleriyle istiareyi nemsedii iin Trkiyeyle koordi-

neli almay tercih edecektir. Romney ynetimi asndan Trkiyenin ncelikleri ye-

terince nem arzetmeyebilir.

Her iki bakan aday iin de Suriyede Amerikann ulusal karlarnn korunmas ncelik

arz edecektir. Suriyede ABDyi en azla endielendiren konular el-Kaidenin Suriyede

kendine yer bulmas ve Esad ynetiminin elindeki toplu imha silahlarnn gvenliidir.

Bu iki konuda ok dramatik bir gelime olmadka ne Obama ynetimi ne Romney

ynetiminden dorudan bir mdahele beklemek doru olacaktr. Romneynin bakan

seildiinde Suriyede kimyasal silahlarn terristlerin ellerine gemesini engellemek

iin Suriyeye mdahale edilebileceini sylemesi aslnda bu konuda Obamann po-

zisyonundan ok arkl deildir. Obama da kimyasal silahlarn gvenliinin tehlikeye

girmesini veya rejim tarandan sivil halka kar kullanlmasn bir krmz izgi olarak

ilan etmitir.

ABDnin Suriye sorununda Rusyay raz edebilecek seviyede bir pazarla girmesini

beklemek de doru olmaz. Zira byle bir byk pazarl gemite rana kar yapan

ABD, Suriyede bu tr bir pazarl ve Rusyaya stratejik dn vermeyi merulatracak

ulusal hayati kar grmemektedir. Ayrca Rusyann Suriyede diplomatik anlamda

Suriye muhaleetini destekleyen Trkiye gibi lkeler tarandan eletirilmesi ve zor-

lanmas da ABD asndan bir artdr. Yani biz elimizden geleni yapyoruz ama Rusya

bloke ediyor argmann yapabiliyor olmak, ABDnin iine gelmektedir. Rusyann Esad

ynetiminden diplomatik desteini ekmesi ancak Amerikann verebilecei stratejik

bir dnle mmkn olabilir. ABD ise Suriyede byle bir pazarla girimeyi meru-

latracak kadar ulusal karnn tehlikede olduunu dnmyor. Seim sonrasnda


8/20

S E T AA N A L I Z

8

Mbarekynetmnn aksned poltkada Msrhalknn taleplern

dkkate almakzorunda olan hvan

ynetm, ABDnnsral eksenl blge

poltkalarnadorudan meydanokuyan poltkalar

zleyecektr.

Obama ynetimi devam ederse Trkiyenin taleplerine daha azla ak olacaktr ancak

Ortadouda yeni bir maceraya girmekten kanmaya devam edecektir. Romney y-

netiminde de bu genel tavr deimeyecektir. Romneynin d politika yapclar nekadar macerac bir tavr taknsalar da Ortadouya yeni bir mdahale konusunda ok

dikkatli olmaya devam edecekleri aktr.

Arap Baharyla birlikte blgede hvan ve daha slamc ynetimlerin ibana geliyor

olmas Amerikan d politika uzmanlar asndan tercih edilen bir sonu deil. Ancak

Obama ynetimi bu sreci durdurmaya kalkmann hem imkansz olduunu hem de

Amerikann zararna olacan kabul ediyor. Bir yandan bu yeni kadrolarla almann

yollarn arayan Amerikan ynetimi, Arap devrimleri srecinde Amerikan karlarnn

dorudan hede alnmamasndan ve el-Kaideyle birlikte rann da prestij kaybet-

mesinden memnun. slam kart bir ilmin neden olduu gsterileri bu yargya bir

erh olarak debiliriz. Zira Mslman dnyada Amerikan politikalarna kar genel

honutsuzluk devam ediyor ve bu tepkileri yumuatacak otoriter liderler de iktidarda

deil. Dolaysyla Arap devrimleri sonrasnda ABDnin halklarn tepkisini ynlendirme

veya ynetme kabiliyeti ok daha snrl.

Arap dnyasnda halklarn tepkilerine kulak vermek zorunda olan ynetimlerin iba-

na gelmi olmas ABDnin iini zorlatryor. Bu zorluk ancak ABDnin blgesel politi-

kalarn srail gvenliini merkeze alan ve Filistinin igali zerine kurulu statkoyu ko-

ruyan politikalardan vazgemesiyle alabilir ki byle bir kkl deiimin Obamann

ikinci dneminde de gereklemesi ok zor. Romney ynetiminde srailin merkezilii

korunmakla kalmayacak, srailin uzlamaz tavr daha aktan desteklenecektir.

Msr devlet bakan Mursinin ABDyle karlkl saygya dayanan bir iliki talep et-

mesinin alt izilmelidir. Camp David anlamasnn sadece sraille bar deil Filistin

igalinin sona ermesini de ierdiini vurgulayan Mursi, Msr d politikasnn eskisi

gibi Amerikan karlar dorultusunda hareket etmeyeceinin sinyallerini verdi. M-

barek ynetiminin aksine d politikada Msr halknn taleplerini dikkate almak zorun-

da olan hvan ynetimi, ABDnin srail eksenli blge politikalarna dorudan meydan

okuyan politikalar izleyecektir. Muhtemel bir Romney ynetiminde, bu konuda ABD

ile Msr arasnda ciddi gr ayrlklarnn ortaya kmas beklenebilir. Romney yne-

timi Msra yaplan Amerikan yardmn sraille ilikilere endeksleyip Msrn tepkisini

ekebilir. Obama ynetimi ise bu konuda daha uzlamac bir tavr taknp, Msra ya-

plan yardmn askeri alandan sivil alana kaydrlp geniletilmesi iin alabilir. Hem

Obama hem Romney ynetiminde Amerikayla Msrn ilikilerinin yeniden yaplan-

drlmas kanlmaz olacaktr. Msrn blge siyasetine yeniden dn Amerikann

blge politikalarnn da ekillenmesinde nemli bir etken olacaktr. ABDnin Msrdan

istediklerini alabilmesi iin Mbarek dneminde dedii 1.3 milyar dolarlk askeri yar-

dm yeterli olmayacak, Msrla daha eitliki ve sivil bir iliki gelitirmek zorunda kala-

caktr. Ayrca Msr d politikasnda blgenin ncelikleri ABDnin istediklerinin nne

geecektir. Dolaysyla ABD Msrla bu gerekleri gzeten yeni bir iliki gelitirmek

durumundadr.


9/20


9

ABDnn blgedekgelmelerbelrlemeyegcnnyetmeyecenkabul etmesve bu sebeplegerden lderlksyaset zlemesABD asndanblgedek etksnn

cdd orandaazalmasna yolamtr.

Msr Trkiyeyle iyi ilikilerini artrmaya devam eder ve bu iliki stratejik ortakla d-

nrse, ABDnin blgedeki en nemli mtteii srail asndan yeni bir blge vcuda

gelmi olacaktr. srailin igalci ve saldrgan politikalarn tolere etmeyecek bu yeni or-taklk, ABDnin elini de zorlayacaktr. ABD, Trkiye-Msr ekseninin srailin gvenliine

zarar vermesini istemeyecektir. te yandan srailin blgede ABDye dettii siyasi ve

diplomatik maliyetlerden de rahatsz olan Obama ynetimi, Msr-Trkiye ortakln

sraili dorudan hede almad srece kabullenmek zorundadr. Ancak Romney y-

netimi, daha srail-merkezci bir siyaset izlerse ve Trkiye-Msr ortakln negati g-

rrse, ABDnin Trkiyeyle sorunlar yaayacan ngrebiliriz.

Obama ynetiminin ABDnin blgedeki gelimeleri belirlemeye gcnn yetmeye-

ceini kabul etmesi ve bu sebeple geriden liderlik siyaseti izlemesi ABD asndan

blgedeki etkisinin ciddi oranda azalmasna yol amtr. Suudi Arabistan gibi glerin

blge politikalarn ABDyle giderek daha az koordine ettiini grmekteyiz. Obamann

minimalist tavr ABDnin daha az risk almas ve dolaysyla daha az maliyet demesi

anlamna da gelmitir. Blge asndan bu politikann maliyeti Suriyedeki i savan

derinlemesi ve Rusya ve ran gibi glerin etkisinin artmas anlamna gelmitir. Irak

maceras sonras blgede azla maliyet dedii tespiti yapan Obama ynetimi, mec-

bur olmadka blgeye girmek istemeyen bir tavr izlemeye devam etmektedir. Libya

operasyonunda geriden liderlik etmesini, Suriyede yeni bir askeri operasyona gidecek

senaryolardan uzak durmasn, Irakta Malikiye Snnileri bertara etmemesi konusun-

da bask yapmamasn bu perspektie aklamak mmkndr. Trkiye gibi blgedekien nemli mtteiklerinden birini Suriye konusunda yeterince memnun edememesi

de bu politikaya balanabilir.

Obamaya yakn kaynaklar ikinci dneminde Suriye konusunda daha ciddi admlar

atacaklarn syleseler de, Romneynin d politika yapclar ABDnin liderlik etmeme

lks olmadn savunmaktadrlar. Dolaysyla gelimeleri ABD adna belirlemeye

alacak ve blge gerekleriyle ok uyumayan kararlar alma ihtimali glenecektir.

Romneyyle birlikte Suriye konusunda daha akti bir ABD politikas beklenebilir ancak

blgede slamc aktrlerle yaamann kanlmaz olduunu syleyen Obama yne-

timinin aksine, Romney ABDnin karlarna dorudan hizmet edecek aktrlerle a-

lmay tercih edecektir. Blgenin yeni gereklerine uymayan bu tarz bir yaklamn

gemite blge asndan rnein Hamasn 2005 seim zaerinin ABD tarandan

tannmamas maliyeti yksek olmutur. Yeni bakan yeni blgesel aktrlerle konua-

bildii oranda ayaklar yere basan politikalar gelitirecektir; bunu yapamad oranda

da blgedeki Amerikan etkisi azalacaktr.

ABDNN IRAK POLTKASI

ABDnin Irak igaliyle Saddam Hseyini ortadan kaldrarak rann Irak zerinde belki

de tarihte grlmemi dzeyde etkisinin artmasn salamas bir paradoks olarak kar-

mzda durmaktadr. Irakn milli damarnn yeterince gl olduu ve rann yrnge-


10/20

S E T AA N A L I Z

10

Iraktak krlgansyas koalsyonun

kmemes vemezhep merkezl

br savaasrklenmemes

ABD n ksadneml hedeer

olarak nekmaktadr

sine tamamen girmesinin mmkn olmad savunulabilir. Ancak rann Irakta haliha-

zrdaki etkisi ok st dzeydedir ve bu etkinin dengelenmesi Amerikann Irak politikas

asndan nemlidir. Ancak Irakta ran dengelemek adna ok azla aba saretmeyenABD ynetimi, bu konuda belli oranda bir duyarszlk gelitirmitir. Iraktaki krlgan si-

yasi koalisyonun kmemesi ve mezhep merkezli bir i savaa srklenmemesi ABD

iin ksa dnemli hedeer olarak ne kmaktadr ancak bunu salamak iin ok cid-

di bir aba sarettiini sylemek zordur. Uzun vadede ise Irakn ulusal btnln

koruyabilmesi, el-Kaide ve benzeri rgtlerle mcadeleye devam etmesi, ve Bat ve

ABDye kar dostane politikalar gtmesi Amerikann ncelikleri listesinin banda yer

alyor. Irak, Krez ve ran arasnda giderek iddeti artan ii-Snni ekimesinin de orta-

snda yer alyor. Blgenin bu ekimeden doabilecek atmalara srklenmesi ABD

asndan da istenilen bir durum saylmaz. Zira Krezin iine ekilecei muhtemel biratmann kresel enerji piyasalarna etkisi can alc olacaktr. Yeni bakan dneminde

Irakn kendi bana bir nem arzetmekten ok ABDnin blge dengelerini ekillendiril-

mesi asndan nem arzedecei vurgunlanmaldr. Irakn i istikrar konusunda aba

saretme noktasnda ABDnin olduka itahsz olduunu vurgulamak gerekir.

Amerika bir yandan Iraktan ekilmi olmaktan memnunken dier yandan Irak bl-

genin kendi dinamikleri ierisinde tamamen yalnz brakacan dnmek de doru

olmaz. Amerika nmzdeki dnemde Irakla stratejik ve askeri anlamalar zerinden

uzun vadeli bir iliki oluturmaya alacaktr. Amerikan ynetiminin Iraka satt ve

2014 banda teslimi planlanan F-16lar bu balamda deerlendirmek gerekir. AncakIrakn Rusyayla 4,3 milyar dolarlk silah alm anlamas imzalamas ABDnin etkisinin

nmzdeki dnemde snrl kalacan da gstermektedir. ABDnin bu anlamaya

Irakn ran uaklarnn Suriyeye uularna izin vermemesi karlnda gz yumdu-

u yorumlarna da rastlamak mmkndr. Ancak ABDnin Rusya, ran ve Irak arasnda

Suriye zerinden yeniden oluan ittiaka kar etkin tavr almamasnn alt izilmelidir.

Irak devlet btesinin yzde doksanlar aan oranda petrole baml olmas, Irakn

ihtiyalarn byk oranda ithalat yoluyla halletmesini gerektirecek. zellikle askeri ve

gvenlik alanndaki almlarn da byk oranda ABDden karlamaya devam edecek-

tir. Dolaysyla ABDnin Irakla ilikilerinin glenerek devam edeceini ngrmek yan-

l olmayacaktr. Ancak bu ilikilerin ABDnin Iraka blgesel dengeler asndan verdii

nemle dorudan orantl olduunu vurgulamakta yarar var. Zira Amerikan savunma

ve gvenlik uzmanlar Irakta siyasi sreleri etkileme konusunda ABDnin gcnn

ne kadar snrl olduunun arkndalar.

Irakn blgeye ilikin politikalarnda ranla ABD ve mtteikleri arasnda kalmaya de-

vam edeceine ilikin rneklerden biri Irakn Suriye politikasdr. Suriye devrimi sre-

cinde rejime askeri ve lojistik destek veren ran uaklarnn ve trlarn Irak zerinden

Suriyeye ulamasna gz yuman Badat ynetimi, ABDnin basks sonras ran uakla-

rnn bazlarn durdurup aramaya balamtr. Irak ynetimi Suriyedeki rejime destek

verirken bunun ABDyle ilikilerini ciddi oranda zedelemesinden kanmaktadr. Oba-

ma veya muhtemel Romney ynetimi Badattan gerektiinde blgesel gelimelerde


11/20


11

Obama veyamuhtemelRomney ynetmBadattangerektndeblgeselgelmelerde ABDyanls poltkalarzlemesnbekleyecektrancak Irak

ynetm gderekblgesel dengelernceleyecektr.

ABD yanls politikalar izlemesini bekleyecektir ancak Irak ynetimi giderek blgesel

dengeleri nceleyecektir. Irak ayn zamanda ABDyle ilikilerini rana veya dier bl-

gesel glere kar kullanmaya alacaktr. Yeni ABD ynetimi rana kar sertletiive savaa giden bir yola girdii takdirde Irak ynetiminin nasl tavr alaca merak ko-

nusudur ancak Badat ynetiminin gerginliin dnda kalmaya alacan ngre-

biliriz. Byle bir durumda ABD Iraktan kendi yannda yer almasn bekleyecek ve bu

ynde etkisini kullanmaya alacaktr.

Romneynin rana kar daha sertlik yanls olduu hesaba katlrsa, Romney bakan-

lnda Iraktan daha talepkar bir Amerikan ynetimi ngrebiliriz. Irak ynetimi Tr-

kiyeye ynelik souk tavrn devam ettirir ve rana kar destek karlnda ABDden

Trkiyeye snr tesi operasyonlar, hava sahas ihlalleri ve Krdistan Blgesel Yne-

timiyle ilikiler konusunda bask yapmasn isteme yoluna girerse, ABDyle Trkiye

arasnda anlamazlk noktalar ortaya kabilir. Hem Obama hem Romney byle bir

denklemde NATO ittiak ve ilikilerin ok boyutlu olmas dolaysyla Trkiyenin n-

celiklerini gzetmek zorundadrlar. Trkiyenin rana muhtemel bir askeri operasyona

kar kaca gznne alndnda, Irakn ABD-Trkiye ilikilerinde sorun karma

potansiyeline sahip olduunu belirtmek gerekir. ran blgede Irak, Suriye ve Lbnan

zerinde etkisini artrmaya ve ABDnin etkisini snrlamaya almaya devam ettike,

Amerikann bu lkeler zerindeki ran etkisini azaltma abas da devam edecektir. Bu

erevede rana kar srail merkezli bir politika izlemeyi vadeden Romneynin Iraka

dnk politikasnda da rann etki alann snrlama gayreti ne kacaktr. Obama y-netimi ikinci dneminde bu yksek bir olaslk olmasa da ranla nkleer krizi zmeyi

baarabilirse, Irak da muhtemel ABD-ran gerginliinden daha az etkilenecektir.

Obama ynetimi ABD mtteiklerinin hem risk hem maliyet paylamasn tercih eden

politikalar izlemeye devam edecektir. Trkiyenin Kurdistan Blgesel Ynetimiyle ge-

litirdii ilikiler istikrara katk salad oranda Amerika tarandan sorun tekil etme-

mektedir. Aksine, Obama ynetimi Kuzey Irakla ilikilerinde Trkiyenin nceliklerini

nemsemekte ve Barzani ynetiminin Trkiyeyi aradan karp dorudan ABDyle

muhatap bir Amerikan uydusu olmasna yeil k yakmamaktadr. Trkiyenin dlan-

d bir politika ne Kuzey Irak ynetimi ne de Badat ynetimi asndan srdrlebilir

deildir. ABD de bu gerei kabul etmi, Trkiyeyle birlikte almay tercih etmitir.

Trkiyenin Irakn siyasi sorunlarn amas ve Kuzey Irak ynetiminin normallemesi

noktasnda att admlar, Irakn istikrara kavumas asndan kritik neme sahiptir.

Trkiyenin NATO mtteiki bir lke olarak Irakta sorun karan deil zm reten bir

konumda olmas ABD asndan tercih edilen bir durumdur.

Ankarann Iraktaki en nemli nceliklerinin banda PKK meselesi bulunmaktadr.

ABD ynetimi, Ankaraya PKKya kar elinden gelen destei verdiini sylemektedir

ancak Ankara daha azla koordinasyon ve destek iin bask yapmaktadr. Ankarann

son zamanlarda Badatla yaad diplomatik sorunlar orta ve uzun vadede ciddi bir

kopua dnmezse, Irakn btnlnn korunmas daha kolay salanabilecektir.

Amerikan ynetimi yeni bakan dneminde Trkiyeye gvenlik alannda daha az-


12/20

S E T AA N A L I Z

12

Trkye veBrezlyann

arabulucuuylarann nkleer

programnsnrlandracak lk

mzay atmasnda dplomas

adna br ansadntremeyenObama ynetm,

Trkyeylelklern zarargrmesne yol

amtr.

la destek vermeye ak olacaktr. Ancak Ankara Badatla sorunlarn zemezse ABD

ynetimi kendini Irak ynetimiyle Trkiye arasndaki gerginliklerin ortasnda bulabi-

lir. ABD, ran dengeleme konusunda hem Trkiyenin hem Irakn yardmna ihtiya-c vardr dolaysyla Ankarayla Badatn sorunlarnn zlmesi iin belli bir oranda

aba saretmek isteyebilir. Suriye krizinin bu denklemi zorlatrd gznnde tutul-

duunda, yeni bakann tek bana hareket etme eiliminde olup olmayaca daha

da nem kazanmaktadr. Romney ynetimi rana kar dozu gittike artan bir sertlik

politikas izler ve Irak yannda yer almaya zorlarsa, Trkiyenin Iraktaki nceliklerini

dikkate almama eilimi gsterebilir.

ABDNN RAN POLTKASIran meselesi bakanlk seimlerinde ulusal gvenlik alannda en ne kan maddeler

arasnda yer alyor. imdiye kadar bakan Obamann rana ynelik takip ettii ok

ynl stratejiyi yeterli grmeyen Cumhuriyeti aday Romney, ran konusunda daha

somut admlarn atlmasn ve askeri caydrclk unsurunun daha etkili bir ekilde kul-

lanlmasn talep ediyor. Obamann takip ettii politikalarn ok azla kuatma temel-

li olduu grnde olan Romney, ABDnin rann nkleer silah elde etme yetisine

sahip olmasn beklemeden harekete gemesini uygun gryor. Romney d politi-

ka takm zellikle rann sraile kar tehdit unsuru olduu grnden yola karak,

rana kar politikalarda srail ile daha azla egdm iinde hareket edilmesi gerekti-ini grn her rsatta tekrarlyor.

Obama ynetimi drt senelik iktidar boyunca ran ile ilikiler konusunda arkl strate-

jiler izledi. Bakan olarak yapt ilk konuma srasnda Obama rana seslenerek skl

yumruklarn almas arsnda bulunmutu. Gizli mektubunun Hamaney tarandan

szdrlmas gibi sembolik bir sebeple ran politikasn daha sert ve yalnzca yaptrmlar

uygulayan bir izgiye eken Obamann Demokrat Parti nseimleri srasnda ran ile

mzakare yapabileceini sylemesi ve ilk konumasnda rana ynelik verdii mesaj

biroklarna Amerika-ran ilikilerinin yeni bir boyut kazanacan dndrmt.

Obamann verdii Nevruz mesaj ile daha da yeeren umutlar daha sonra ikili ilikiler-de meydana gelen krizlerle bir anda eski ekline dnd. nce randaki seimlerden

sonra meydana gelen halk hareketinin ran rejimi tarandan sert bir ekilde bastrlma-

s Obamann ran ile kurabilecei ilikiler asndan manevra alann olduka daraltt.

Fakat yine de ilikileri tamamen tehlikeye atacak biimde bir tepki vermekten zenle

kanld. Bu durum o gnlerde zellikle Kongredeki Cumhuriyetiler tarandan sert

bir ekilde eletirilmiti. Sonrasnda istihbarat kurumlarnn rann nkleer program

ile ilgili yaynlad belgeler olas bir alm daha da zorlatrd.

Trkiye ve Brezilyann arabulucuuyla rann nkleer programn snrlandracak ilk

imzay atmasn da diplomasi adna bir ansa dntremeyen Obama ynetimi, Tr-

kiyeyle ilikilerin zarar grmesine yol amtr. Trkiye ran yaptrmlarna hayr oyu

kullanarak ABDnin tutarszlna (zira Trkiyeden bu konuda nce arabuluculuk yar-


13/20


13

Bakan olmasdurumundaRomney ranakar sylem dahada sertletrerektm opsyonlarnmasada olduusylemn bazsomut askeroperasyonplanlaryla

desteklemeyealacak.

dm talep eden Obama ynetimiydi) kredibilitesini korumak kaygsyla tavr koymu-

tur. Sonrasnda ahinlerin ve srail yanls evrelerin basksna dayanamayan Obama,

ABDnin ran politikasn yaptrmlar uygulayarak rejimi nkleer programdan taviz ver-meye zorlamaya alan bir izgiye sktrmtr. Gelinen noktada ran ekonomisine

byk zarar verilmitir ancak gizli siber saldrlar ve nkleer bilim adamlarna suikast-

lere ramen nkleer program genileyerek devam etmektedir. rann nkleer tesisle-

rine saldr iin bastran sraili de kontrol etmeye alan Obama, ran konusunda sz

verdii alm yapmay baaramamtr.

Daha sonraki zaman diliminde arlkl olarak ok nkleer aaliyetler zerine odakla-

nan Amerika-ran ilikilerinde Obama ynetimi kendi krmz izgisini ran rejiminin

nkleer silah retme kapasitesine erimi olmasndan ziyade silah retme kararn al-

m olmas olarak belirledi. rana kar bu krmz izgiyi koruma stratejisi dorultusun-

da bir yandan rana kar btn opsiyonlarn masada olduuna dair sert bir sylem

ortaya koyarken te yandan da uluslararas organizasyonlar nezdinde rana kar ok

ynl yaptrm paketlerini kabul ettirdi. Ancak son alt aydr ortaya kmaya balayan

ulusal gvenlik szntlar bu zaman zarnda Amerikann rana kar ok geni bir siber

operasyon gerekletirdiini ortaya kard. Bu operasyon rann nkleer tesislerine

ynelik bir sabotaj aaliyeti sayesinde santrijlerde patlama meydana getirilmesini ve

bu sayede nkleer aaliyetin yavalatlmas ve baz tesislerde tamamen durdurulma-

sn ngryordu. Bu operasyonlarn ksmen baarya ulam olmas ve sonrasnda

ranl nkleer bilimadamlarna suikast operasyonlar ilikilerdeki gerginlii daha daartrd. Amerikan kamuoyunun basndan rendii bu operasyonun basna nasl sz-

drld konusunda Senato stihbarat Komisyonu nclnde byk bir soruturma

balatlm durumda.

Obamann seimi kazanmas durumunda randaki nkleer aaliyetlerle ilgili mevcut

politika byk lde devam edecek. imdiye kadar izlenen uluslararas yaptrm ve

gizli operasyon stratejileri byk ihtimalle bu ekilde srecek. Amerikann Birlemi

Milletlerdeki Daimi Temsilcisi Susan Ricen Netanyahuya cevaben syledii henz

rann nkleer silah retececek seviyede olmad ve yaptrmlara biraz daha zaman

verilmesi ars Obamann ikinci dneminde izleyecei politika konusunda en

nemli ipucu olarak grlebilir. Bunun yannda Obamann ran politikas P5+1 lke-

lerinin ran ile srdrd mzakereler ve Suriyedeki krizin nmzdeki dnemde

alaca duruma bal olarak da deiebilir. zellikle Suriyeye olas bir mdahele karar

sonras ran-Amerika ilikileri daha da gerginleebilir.

Seimlere bir ay kala Romney d politika takm Amerikann ran politikasn eletirir-

ken zellikle ran meselesine srailin gvenlii perspektiinden yaklamay tercih edi-

yor grnyor. Romney yapt konumalarda srekli olarak bakan olmas durumun-

da rann nkleer silah elde edemeyeceinin altn iziyor. Her ne kadar imdiye kadar

bu konuda Obamadan arkl olarak nasl bir siyaset izleyeceini sylememi olsa da

seimleri kazanmas durumunda rana kar arkl admlar atmas kesin grnyor.

Bakan olmas durumunda Romney rana kar sylemi daha da sertletirerek tm


14/20

S E T AA N A L I Z

14

Cumhuryetadaylarn Bakan

Obamay sralblgede korumasz

ve uluslararasarenada yalnz

brakmas lesulamas

sklkla gndemoluturdu.

opsiyonlarn masada olduu sylemini baz somut askeri operasyon planlaryla des-

teklemeye alacak. Askeri operasyon ve uzun ve pahalya malolan kara savalarna

olduka souk bakan Amerikan kamuoyunun olas tepkisi hesaba katldnda direkbir askeri mdahale yerine askeri caydrcln ve tehdidin st perdeden kullanlaca-

bir kriz trmandrma stratejisi daha olas gzkyor. Bu stratejiyle randaki rejimin

etkili bir ekilde nkleer aaliyetlerden uzaklatrlmas hedeeniyor. Baz uzmanlarn

ortaya att cerrahi mdahale tedbirleri dahi ilk dnemindeki bir bakan iin olduka

riskli olaca iin engelleyici bir mdahale pek ihtimal dahilinde grnmyor. srailin

gvenlii konusunu srekli gndemde tutan Romney byle bir durumda srailin sy-

lemi ile kendi kamuoyu arasnda ciddi bir denge oyunu oynamak zorunda kalabilir.

Seimi kazanmas durumunda Romney sylemde Obamadan daha ahin olmaya a-

lacak ancak bir dahaki seim takvimini ve kamuoyu tepkisiyle beraber olas gvenlik

risklerini de hesaba katarak askeri bir operasyon ikrinden uzak duracaktr. Obamann

Bush ynetiminin balatt siber operasyonlar devam ettirdii dnlrse Romney

de bu alandaki almalar ve gizli operasyonlar desteklemeye devam edecektir. Rom-

neynin ran konusunda ataca belki de en somut arkl adm randaki 2013 bakanlk

seimleri sonras ortaya kabilecek yeni bir halk hareketine aktan destek vermek

olacak. Romney imdiye kadar yaynlad tek d politika dokmannda randa alter-

nati demokratik bir muhaleeti destekleyeceini dile getirmiti. Bu durumda her ne

kadar operasyonel anlamda ok azla ark grlmeyecek olsa da retorik ve askeri cay-

drcl kullanma konusunda daha ok tek tara krizi trmandrc admlar atlabilir.

ABDNN SRAL POLTKASI

Seimlerin d politika ayanda bu sene en ne kan meselelerden birisi phesiz

Amerika-srail ilikileri olmutur. Bata ilikilerin ran aya olmak zere, Arap Baha-

rna yaklamda yaanan gr ayrlklar, Bakan Obamann henz sraili ziyaret et-

memi olmas, zellikle Bat eriadaki yerleimler meselesinde yaanan anlamazlk

ve Obama ile Babakan Netanyahu arasndaki gerginlikler, Amerika ile srail arasndaki

srad ilikinin son drt sene boyunca sklkla krizlere yol amasna sebep oldu. kili

ilikiler Amerikan seimlerinin yaklamas ve zellikle Cumhuriyeti Parti nseimle-

rinde adaylarn d politika konusunu gndeme getirmeye balamasyla, daha azla i

politikann unsuru olmaya balad.

Cumhuriyeti adaylarn Bakan Obamay sraili blgede korumasz ve uluslararas

arenada yalnz brakmas ile sulamas sklkla gndemi oluturdu. Cumhuriyeti n-

seimleri Mitt Romneynin kazanmas ile srail-Amerika ilikileri Romney d politika

takmnn ncelikli hedeeri arasna girdi. Cumhuriyeti bakan adaylar arasnda ya-

plan tartmalarda Romneynin Ortadou ile ilgili meselelerde zellikle de Bar S-

reci ile ilgili konularda karar vermeden nce Netanyahuyu arayarak ikrini soracan

sylemiti. Romneynin adayl kesinletikten sonra medyada Netanyahu ile Romney

arasndaki iliki sk sk gndeme geldi. Romney bu srete Cumhuriyeti Parti Kong-


15/20


15

Amerkada semnkadern belrleyenkararsz eyaletlerdebulunan Musevasll semenn oyve ba olarakdesten almak,kampanyalarnneml brnceln tekledyor.

resi ncesi yapt d politika seyahatinin en nemli aya olarak da sraili seti. Her

ne kadar gezi birok Amerikan bakan adaynn mtteik lkelere yapt geleneksel

seyahatlerden biri olsa da, Obamann bakan olmasndan bu yana sraili ziyaret etme-mi olmas, Romney d politika takm tarandan sklkla gndemde tutuldu. Mevzu

televizyonlarda yaynlanan reklamlara dahi konu olurken, Obama en son bakanlk

tartmasnda bu konuda kendini savunmak zorunda kalrken ok rahat grnmedi.

Romney, srail seyahati srasnda her ne kadar geleneklere uyarak yurtdnda Ame-

rikan d politikasn eletirmemesine ramen yapt aklamalar ile geleneksel d

politikaya aykr bir duru segiledi. nce Kudste yapt konuma srasnda Kudsn

srailin bakenti olduunu syleyerek Amerikann 1967 ylndan beri izledii izgiye

ters derken, ayn zamanda ran konusunda yapt aklamalar ile srailin gvenli-

i meselesini yeniden Amerikan seiminin gndemine tad. Beyaz Saray ve Obama

kampanyas bu konudaki sulama ve eletirilere devaml olarak Amerikann srailin

gvenlii konusunda ne kadar hassas olduunu aklayarak ve Obama ynetimi sra-

snda sraile yaplan savunma yardmlarn aklayarak cevap vermeye alt. Romney

halen sraildeyken Amerikan televizyonlarna rportajlar veren srail Savunma Bakan

Ehud Barak ise adeta Romneynin Obama ynetimine olan eletiri ve gndermelerine

cevap verircesine kendi siyasi ve askeri kariyeri srasnda Obamadan daha azla srailin

gvenliine hassasiyet gsteren bir bakan tanmadn syledi. Bu aklama Ameri-

kada olduka yank bulurken Romney takmndan yaplan aklama sraile olan deste-

in sadece askeri anlamda deil, siyasi alanda da uluslararas platormlarda yaplmasgerektiini iade ediyordu. Daha sonra yaplan aklamalar ve basna szan raporlarda

Amerika ve srail arasndaki istihbarat ibirlii ve zellikle de rana kar verilen siber

savan ayrntlar yer alyordu. Bu ayrntlar Obamann sraile destek konusunda kusur

etmediini ispata ynelik abalard.

srail ile ABD arasndaki ilikiler seime bir ay kala sadece d politika balnn deil,

seim kampanyalarnn da genel olarak gndemini oluturdu. nce Netanyahunun

Obama ynetimini ran konusunda eletirmesi, daha sonra da Knessetin Bakan Ve-

kilinin Amerikan televizyonlarnda Obamay rana kar yeterince sert olmamakla

sulamas ilikileri gererken Birlemi Milletler Genel Kurulu toplants iin New Yorka

gelen Netanyahunun Obama ile grme talebinin reddedilmesinin basna szdrl-

mas meselenin daha da ciddilemesine sebep oldu. Beyaz Sarayn bu haberleri red-

detmesine ramen ksa bir sre iinde sorun kampanya meselesi haline geldi.

Romney ve Obamann srail konusunda gsterdii hassasiyet ve verdii mcadelenin

arkasnda Amerikann d politikasnda geleneksel mtteiklerine verdii destein

doasnn tartlmas yannda, ayn zamanda Amerikadaki Musevi semenle olan

ilikilerde nemli bir rol oynuyordu. zellikle Amerikada seimin kaderini belirleyen

kararsz eyaletlerde bulunan Musevi asll semenin oy ve ba olarak desteini al-

mak, kampanyalarn nemli bir nceliini tekil ediyor. Bunun yannda srail konu-

sunda zellikle Amerikadaki Evanjelik Hristiyan gruplarn hassasiyeti de Amerikann

sraile kar politikasn ekillendirirken aklnda tutmas gereken bir etken olarak ne


16/20

S E T AA N A L I Z

16

Bakan Obamannsemler

kazanmasdurumundaAmerkann

sraln gvenlkonusunda yapt

grmlernbrou ayn

eklde devamedecektr.

kyor. Romney ve kampanyasnn Obamaya srail konusundaki eletirilerine ramen

Amerikadaki Yahudi semenin yaklak yzde 70i hala Demokrat Parti ve Obamaya

oy vereceini iade ediyor.

6 Kasmda yaplacak seimler sonrasnda ABD-srail ilikileri genel prensipler konu-

sunda olmasa da liderlerin ilikileri baznda deiiklik gsterebilir. Ortadouda son

birka ylda yaanan gelimeler ve Amerikann dikkatini Asya Pasiik blgesine kaydr-

maya balamas iki lkenin ulusal karlar ve blgeyle ilgili politikalarnda bir makas

almasna sebep olmutu. Bu makas Bakan Obamann seimleri kazanmas duru-

munda biraz daha alma eilimi gsterebilir. Savunma doktrini ve blgesel strateji-

lerini yeniden ekillendirmeye balayan Obamann srailin daha nceki dneme ait

kodlarla hareket etmesi halinde ulusal karlar baznda ortak payda bulma konusunda

da sorun yaayabilirler.

Buna ramen Bakan Obamann seimleri kazanmas durumunda Amerikann sra-

ilin gvenlii konusunda yapt giriimlerin birou ayn ekilde devam edecektir.

Obama ynetiminin son yllarda zellikle srailin uygulamaya alt demir kubbe

projesine yapt destek artarak devam edebilir. ABD ynetimi ayn zamanda sraile

yapt askeri yardmda son yllarda meydana gelen art da srdrecektir. Obama

aada daha uzun bir ekilde deinelecei zere ran konusunda da Netanyahu y-

netiminin beklentileri ynnde nleyici bir saldr giriiminden uzak duracaktr. Bu da

ilikilerde ran meselesi zerinden gerginlikler yaanabileceini gsteriyor.

Bar Sreci konusunda Obama ynetimi ile srail hkmeti arasnda sre gelen prob-

lemler muhtemelen Obamann seimi kazanmas sonrasnda da devam edecektir.

Bakan Obama 2009 ylnda bu konuda nemli bir isim olan George Mitchelli zel

temsilci olarak atayarak iddial bir balang yapm ancak sonrasnda Bidenn srail

gezisi srasnda meydana gelen yerleimlerle ilgili kriz konusunda zm zorlatr-

mt. Daha sonrasnda Netanyahunun ikinci Washington ziyareti srasnda yaanan

1967 snrlar tartmas ve Filistinin BMye tam yelik bavurusu sorunun tamamen

raa kaldrlmasna yol amt. Obama ynetiminden Savunma Bakan Leon Panetta

gibi isimler Bar Sreci konusunda taraar masaya oturmamakla sulamt. Obama,

seimleri kazanmas durumunda seim kampanyalar sresince zerinde pek durul-

mayan bar srecine tekrar bir ans verebilir. Ancak bu srete taraar uzlama ko-

nusunda nasl ikna edecei ve taraara ne ekilde baskda bulunaca merak edilen

unsurlar arasnda. zellikle Arap Bahar sonrasnda kamuoyu d politika ilikisinin

yeniden ekillenmeye balad Ortadouda yeni bir bar srecinin daha ncekilere

benzemeyecei ve daha ok ynl bir diplomatik aba gerektirecei iin sre daha

arkl bir hal alacaktr.

Bu noktada Arap Bahar sonras zellikle Msr ile ilikilerde srail aktrnn ne ka-

dar etkili olacan da nmzdeki gnlerde greceiz. Mitt Romney ekibinin hvana

olan pheci yaklam ve sraile destek konusundaki tavr blgedeki deiimi de et-

kileyebilir. zellikle Msra yaplacak d yardm ve Msr hkmeti ile ilikilerde daha

souk rzgarlar esebilir. Obamann seimleri kazanmas durumunda ise Obamann


17/20


17

Romney ranle lgl sralnkayglarkonusunda sraldaha azla tatmnedecek br zgdeyer alacaktr.

Msr ve srail ile ilikileri muhtemelen ayr birer dosya eklinde ele almaya alrken

blgedeki rejim deiiklii yaayan lkelerle de yeni bir ekilde iliki kurmaya ala-

cak. Libyada meydana gelen ve Amerikan bykelisinin lmyle sona eren olaylarher iki adayn da bu lkelere baknda daha azla gvenlik merkezli bir yapnn olu-

masna sebebiyet verebilir.

Obamann Netanyahu ile ilikileri ABD-srail ilikilerinin gelecei iin nemli bir unsuru

tekil ediyor. Obamann seimleri kazanmas sonrasnda yerleimler meselesinde ya-

anan anlamazlk sonrasnda Netanyahunun Washington seyahati srasnda yaanan

diplomatik kriz daha sonra da srmt. srailde 2013 Ocaknda yaplacak erken seimi

Netanyahunun kazanmas iki lider arasndaki bu durumun devam etmesine yol aabilir.

Cumhuriyeti aday Romneynin seimi kazanmas durumunda srail ile ilikilerde

muhtemel baz deiiklikler meydana gelecek. Romney, Obama ynetiminin sraile

salad askeri yardmlara ayn ekilde devam ederken uluslararas platormlarda ve

zellikle de BMde sraile verdii destei srdrecektir. Ancak Romney ran ile ilgili

srailin kayglar konusunda sraili daha azla tatmin edecek bir izgide yer alacaktr.

Her ne kadar bu pozisyon Amerikann rana saldrsn iermese de, askeri ynden

caydrclk ve rana kar sylem ynnden daha ahin bir izgi izlenecektir.

Bar Sreci konusunda da Romneynin srail ynetimine daha yakn bir pozisyon iz-

leyecei adaylarn u anki sylemleri asndan daha olas grnyor. Her ne kadar

Romneynin bakan seilmesi durumunda Kudsn bakent olarak kabul edilmesi

uzak bir ihtimal olsa da, zellikle yeni yerleimler konusunda Romney ynetimi srail

hkmetine kar ok azla eletirel olmayacaktr. Blgede srailin izolasyonunu en-

gellemek iin ayn zamanda blge devletlerine kar politikalarn yeniden gzden ge-

irilmesi de muhtemel d politika gelimelerinden biri olarak ortaya kacaktr. Kiisel

diplomasi asndan ise Romney-Netanyahu ilikisi muhtemelen Obama-Netanyahu

ilikisinden daha arkl bir dinamik yaratacak, ABD politikasnn bir yere kadar Netan-

yahu izgisine yaknlamasna sebep olabilecektir. Gerek Bostondan sregelen tan-

klklar, gerekse siyasi kariyerlerine balamalarndan bu yana sregeldii sylenen

arkadalklar ABD-srail ilikilerine de yansyabilir.

Netice itibariyle seimleri Romneynin kazanmas durumunda d politika konusunda

belki de en azla arkllk Amerika srail ilikilerinde olacak. Romney, srail konusunda

her vaadi tutamayacak olsa da ikili ilikilerdeki kriz biraz daha kontrol altna alnabi-

lecek. Uluslararas platormlarda sraile olan Amerikan destei grece bir art gste-

recek ve Romney ilk yurtd seyahatlerinden birini sraile yaparak nemli sembolik

bir mesaj vermi olacak. Obama ilk denizar ziyaretini Trkiyeye yaparak slam dn-

yasyla ilikiler konusunda mesaj vermeye almtr. Romneynin mesaj daha arkl

olacaktr. Romney d politikas blgede slamc ve dier devrimci aktrlerle alma

noktasnda srail ncelii yznden olduka zorlanacaktr. Blgenin eskiden olduu

gibi srailin karlar dorultusunda ekillenmesini kabul etmeyecek blgesel aktr-

lerle srailin blgedeki etkinliini korumak ve artrmakta srarc bir Romney ynetimi

arasnda souk rzgarlar esecektir.


18/20

S E T AA N A L I Z

18

Arap devrmlersresnce ABDnn

profl grecedk tutan

Obama ynetm,Amerkan hayat

karlar tehdtedlmed

srece ok nekmamaya zen

gstermtr.

Bu noktadan bakldnda ABDyle Trkiye arasnda da ciddi sorunlar yaanabilir. Tr-

kiyenin blgede srailin ayrcalkl ve uluslararas hukuk stnde bir muamele gr-

mesine tahamml kalmamtr. Romney ynetimiyle rana kar silahl bir mdahaleihtimali artacandan, ABDyle Trkiye arasnda gerginlik yaanabilir. ABD srailin bl-

gede gerginlik ve istikrarszla yol aacak politikalarna destek verdii oranda Tr-

kiyeyle sorun yaayacaktr. Romney srailin gvenliki politikalarn destekler, rana

kar daha da sertleirse ve Filistin meselesine de olumlu katk salamazsa, Trkiyeyle

gr ayrlklar yaayacaktr. te yandan, Romney blgede rann etkisini krma

amal politikalar izleyeceinden mesela Irak konusunda Trkiyenin istedii sonula-

rn domasna da sebep olabilir.

SONU

Bakanlk seimleri sonrasnda bakan kim seilirse seilsin, ABDnin Ortadou poli-

tikasnda temel karlarn koruma gdsyle hareket edeceini dolaysyla kkl bir

deiime gitmeyeceini beklemek gerekir. Blge bugnk haliyle iinde birok rsat-

lar da barndran bir istikrarszlk iindedir. Yeni aktrler ve akmlarn demokratik siya-

sette daha nce grlmemi dzeyde etkili olmalar ve yeni blgesel dengelerin halk-

larna hesap veren ynetimlerle evriliyor olmas blgenin gelecei asndan umut

vermektedir. te yandan etnik ve mezhep atmalarnn artmas da kayg vericidir.

Bu eilimlerin yarataca siyasi sonular ABDnin Ortadou politikasn etkileyecek veyeni bakan bu deiime ayak uydurmak zorunda kalacaktr. Bu noktada Obama daha

minimalist bir izgi izlemeye devam edecektir. Romney ise gelimeleri srail ve ABD

karlar dorultusunda ynlendirmeye alacaktr. ki yaklamn blge asndan so-

nular da arkl olacaktr.

Arap devrimleri sresince ABDnin proilini grece dk tutan Obama ynetimi,

Amerikan hayati karlar tehdit edilmedii srece ok ne kmamaya zen gster-

mitir. Iraktan ekilme takvimini baaryla tamamlamay ve yeni bir savaa girmekten

kanmay nceleyen Obama, Arap devrimlerine retorik dzeyde destek olurken pra-

tikte Amerikan karlarnn zarar grmemesini ncelemitir. Romney karlarn korun-mas noktasnda benzer bir tavr sergileyecektir ancak Obamadan daha dikte eden

bir grnt sergilemesi muhtemeldir. Aslnda Obamann politikalarn byk oranda

devam ettirecek olan Romneyi, Netanyahu liderliindeki srail ve kendi neo-con kad-

rolar daha sert bir izgiye getirecektir.

Suriye konusunda her iki bakandan da daha akti bir Amerikan politikas beklemek

makul olacaktr. Hem Trkiyenin talepleri hem de krizin giderek rana yaryor olma-

s, ABDyi Suriye meselesini daha ciddi ele almasn salayacaktr. Suriye meselesinde

temel karlarn srailin gvenlii, kimyasal silahlarn gvenlii, Amerikan mtteiki

komu lkeler zerindeki mlteci basksnn snrlandrlmas, ve iddetin komulara

sramasn nlemek olarak tanmlayan ABD ynetimi, Trkiyeyle birlikte alma me-

asisini artracaktr. Ancak Obamayla Romney arasnda ciddi nanslar doacaktr ve bu


19/20


19

arklar Trkiyenin Suriye politikasn dorudan etkileyecek nitelikte olabilir. rnein

Romney srailin tercihleri dorultusunda hvan snrlamaya kalkarsa bu konuda Tr-

kiyeyle gr ayrlklar yaanabilir.

Amerikann Irak politikasnda ciddi bir deiiklik olmayacaktr ancak ABDnin ran politi-

kasnn dizaynnda Irakla ilikiler nem kazanacaktr. Obama yeni bir risk alp ranla yeni

bir alm yapmay dener mi tahmin etmek olduka zor ancak ranla diplomasinin sonu

vermesi iin Romneyden ok daha azla aba gstereceini syleyebiliriz. Romney y-

netiminde gerginliin trmanmas ve muhtemel snrl bir askeri operasyona gidilmesi

daha abuk gerekleebilir. Bu durumda yine Trkiyeyle ilikiler de gerginleebilir.

Trkiye Ortadou devrimleri srecinde Kuzey Arika ve Ortadouda etkinliini artr-

m ve baskc rejimlere kar halklarn yannda yer almasnn karln zellikle Msr,Tunus ve Libya ile iyi ilikilerle almaya balamtr. Suriye meselesindeki zmszlk

Trkiyenin opsiyonlarn azaltp gvenlik sorunlar yaamasna ve ran gibi glerle

anlamazlk yaamasna neden olmutur. Trkiyenin Ortadou politikas Amerikann

2003 Irak igali sonrasnda Cumhuriyet tarihinin en akti dnemini yaamtr. ABDnin

Ortadou politikalar blgedeki btn gleri etkiledii gibi Trkiyeyi de etkilemitir.

nmzdeki dnemde ABDnin Ortadou politikasnn Suriye, Irak, ran ve srail ek-

seninde nasl belirlenecei ve uygulanaca Trkiyenin blge politikas asndan da

stratejik neme sahiptir.

ABDnin ekonomik krizi hala atlatamam olmas, Irak ve Aganistan tecrbelerininpsikolojik miras, kresel enerji piyasalarnn istikrar, srailin gvenlii, rann nk-

leer program ve Suriye krizi Amerikann Ortadou politikasn belirleyecek nemli

unsurlar olmaya devam edecektir. Yeni bakann kim olaca, Asya-Pasiik stratejisiyle

blgede dedii maliyetleri azaltma peinde olan ABD politikasnn blgede yaanan

tarihi dnme ayak uydurup uyduramayaca asndan hayati nemi bulunmak-

tadr. Blgenin kresel dengeler asndan nemi hatrlandnda, ABDnin Ortadou

politikasnn dnya ekonomik ve siyasi dengeleri asndan da belirleyici rolnn alt-

n izmek gerekir.

Kasm 2012 seimlerini Bakan Obamann kazanmas durumunda, ikinci Obama y-

netimi son drt ylda izledii d politika izgisini devam ettirerek yeni Asya-Pasiik

stratejisinin gereklerini yapmaya devam edecektir. Romney bakan seilirse de bu

yeni stratejinin byk oranda deitirilmesi veya geri dndrlmesi szkonusu olma-

yacaktr. Asya-Pasiik stratejisinin ABDnin Ortadoudan ekilmesi anlamna gelme-

yecei vurgulanmaldr. Ortadou ve zellikle Krez, nmzdeki onyl ve tesinde

dnya enerji piyasalarnn can damarnn att blge olmaya devam edecektir. Bu

blge kresel ekonominin istikrar ve gvenlii asndan hayati nemi haizdir. Ener-

ji piyasalarndaki dalgalanmalar gemite de rnekleri yaand gibi hem Amerikan

ekonomisini hem de kresel ekonomiyi sarsma potansiyeline sahiptir. Bu nedenle As-

ya-Pasiik stratejisi ABDnin Ortadoudaki varlnn yeniden yaplandrlmasn gerek-

tirse de bunu blgeden ekilmesi olarak okumak hata olacaktr.

Kasm 2012semlern BakanObamannkazanmasdurumunda, kncObama ynetmson drt yldazled d poltkazgsn devamettrerek yen Asya-Pasfk stratejsnn

gereklernyapmaya devamedecektr.


20/20

Elinizdeki analiz Kasm 2012 bakanlk seimlerinin ABDnin Ortadou politikasna muhte-mel etkilerini tartmaktadr. Bakan Barack Obamann getiimiz on yldaki icraatn, ba-kan aday Mitt Romneynin ise seim vaatlerini baz alan deerlendirmede ABDnin ulusalkar olarak tanmlad meselelerde her iki aday tarandan nasl politikalar izlenebilece-ine ilikin ngrlerde bulunmaya altk. Arap devrimlerine yaklam, Irak, ran ve srailpolitikalar olarak drt balk altnda tarttmz ABDnin Ortadou politikasn btn yn-leriyle tarttmz iddiasnda deiliz. Daha geni bir analiz Suudi Arabistan, Yemen, Libya,Tunus ve Aganistan politikalarn da tartmak durumunda olurdu. Bu politikann zellikleTrkiyeyi dorudan etkileyebileceini dndmz ve ABDnin nmzdeki drt yl ie-risinde belli admlar atmas gereken konulara odaklandk. ABDnin Msr, srail, Suriye, Irak veran politikalarnn ksa dnemde nasl deiebileceini tarttk.

Amerikan bakanlk seim sonular zellikle 20. Yzylda dnya siyasetinin kaderinde belir-leyici rol oynamtr. Bir yandan ABDnin sabit, hayati, ulusal karlar belirleyici olurken, ba-kann kiilii ve ulusal karlara yaklam tarz hayati nem arz etmitir. Gemite Roosevelt,Kennedy, Reagan, Clinton, Bush gibi bakanlarn tarzlar ve izledikleri blgesel ve kreselpolitikalar, Ortadou siyasetinin ekillenmesinde ve savala bar arasndaki izginin belir-lenmesinde etkili olmutur.

Obama ve Romney arasndaki yar sona yaklarken, d politikada tecrbe birikimi ve yak-lam tarz olarak birbirinden olduka arkl iki adayla kar karyayz. Amerikann son onylda blgeye bak, Irak tecrbesi ve el-Kaideyle mcadelenin etkisi altnda kalmtr. ABDnmzdeki dnemde Asya-Pasiik stratejisiyle blgede dedii maliyetleri azaltmak iste-mektedir. ki aday arasndaki arklarn Ortadou politikasnda kkl deiikliklere yol apamayacan nihai olarak ancak zaman gsterecek. Bu almada ABDnin karlarndakidevamllklarla yeni ynetimin yarataca arkllklar bir arada analiz etmeye altk.

S E T A | S Y A S E T, E K O N O M V E T O P L U M A R A T I R M A L A R I V A K F IN e n e h a t u n C a d d e s N o : 6 6

G O P a n k a y a 0 6 7 0 0 A n k a r a T R K Y ET e l : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 0 0 | F a k s : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 9 0

w w w . s e t a v . o r g | n o @ s e t a v . o r g

S E T A | W a s h i n g t o n D . C . O f f i c e1 0 2 5 C o n n e c t c u t A v e n u e , N . W . , S u t e 1 1 0 6

W a s h n g t o n , D . C . , 2 0 0 3 6T e l : 2 0 2 - 2 2 3 - 9 8 8 5 | F a k s : 2 0 2 - 2 2 3 - 6 0 9 9

w w w . s e t a d c . o r g | n o @ s e t a d c . o r g

Erol A. CEBECLsans etmn stanbul nverstesnde tamamladktan sonra Penn State nverstesndeletme dalnda master etm ald. Ardndan, nce letme Ekonoms sonra da Ekoloj Ekonomsdalnda Rensselaer Teknoloj Enstsnde doktora etmne balad. Uluslararas Tcaret veDanmanlk rketler kurdu ve ynett. k dnem Trkye Byk Mllet Meclsnde Mlletvekllyapt. Bu dnemde Nato Parlamenterler Asamblesnde ye ve Avrupa Konsey ParlamenterlerMeclsnde nce ye daha sonra da Trk delegasyonunun bakan olarak bulundu. Akt syasettebulunduu srede nsan haklar, gvenlk ve d poltka meselelernde al t.

Kadir STNColumba nverstes Ortadou, Gney Asya ve Arka almalar blmnde doktoraalmalarn srdrmektedr. Lsans renmn stanbul nverstes Tarh blmnde, ykseklsansn da Blkent nverstes Tarh blmnde tamamlayan stn, Ortadou tarh, slam tarhve Bat Medenyet tarh alanlarnda dersler vermtr. Halen George Mason nverstesndegloballeme zerne ders veren stn, Insght Turkey dergsnn asstan edtrln yapmaktadr.

Kl KANATPenn State nverstes Ere Kampsnde retm yes. Ortadou Teknk nverstesUluslararas lkler blmnden mezun oldu. Yksek lsanslarn Uluslararas lkler zerneMarquette nverstesnde, Syaset Blm zerne Syracuse nverstesnde tamamlad.Doktorasn Syracuse nverstes Syaset Blm blmnde D Poltka Teors ve Lderlk dalndaald. Ortadou almalar ve Uyumazlk zm dallarnda da sertfkalar bulunan Kl BuraKanat, Moynhan Enstsnde Moynhan Fellow olarak yer alyor.

Baskanlik Secimleri Sonrasinda ABD'Nin Ortadogu Politikasi

Documents

Transcript of Baskanlik Secimleri Sonrasinda ABD'Nin Ortadogu Politikasi