Basit Elektrik Devresi - sinifogretmenim.comba¤lant› kablosu kullanarak basit bir elektrik...
Transcript of Basit Elektrik Devresi - sinifogretmenim.comba¤lant› kablosu kullanarak basit bir elektrik...
Basit Elektrik Devresi
FEN VE TEKNOLOJ‹
Yaflam›m›zdaki ElektrikTemel Kaynak 5
562
Devrede Ampullerin Parlakl›¤›n› Nas›l De¤ifltirebiliriz?Basit bir elektrik devresinde• pil • ampul • anahtar• ba¤lant› kablosu • duy
bulunur. fiekilde gösterilen devre 1 pil, 1 anahtar,1 ampul ve 3 ba¤lant› kablosundan oluflmufltur.Bir devrede birden fazla ampul ve pil debulunabilir.
Devrede ampullerin ›fl›k verebilmesi içindevreyi oluflturan tüm elemanlar çal›fl›rdurumda olmal›d›r.
Devrenin anahtar›n› kapatt›¤›m›zda ampulya da ampuller ›fl›k verir. Yukar›daki devredeanahtar aç›kken ampul ›fl›k vermez.
Anahtar› kapatt›¤›m›zda tellerden elektrikakar, ampul ya da ampullere elektrik ulaflarakdevre tamamlan›r ve ampul ›fl›k verir.
Ampul Say›s›n›n De¤ifltirilmesiBir devrede ampulün daha parlak ›fl›k
vermesini sa¤layabiliriz. Yukar›daki II numaral›devrede bir ampul olsayd› bu ampul daha
parlak ›fl›k verirdi. Çünkü ampul say›s› fazlaoldu¤unda pilden gelen elektrik enerjisiampuller aras›nda paylafl›ld›¤› için ampullerinparlakl›¤› azal›r.
I. devrede pil say›s› sabit tutulup ampulsay›s› de¤ifltirilerek II. devre oluflturuluyor.
I. devredeki ampul say›s› 3’e ç›kar›ld›¤›ndapilin sa¤lad›¤› elektrik enerjisi yeterliolmayaca¤›ndan ampuller ›fl›k vermez.
Her iki durumda da pil say›s› sabittutuluyor, ampul say›s› de¤ifltiriliyor. Bunedenle pil say›s› kontrollü de¤iflken, ampulsay›s› ba¤›ms›z de¤iflkendir. Ampullerinparlakl›¤› ampul say›s›na ba¤l› olarak de¤iflti¤iiçin ba¤›ml› de¤iflkendir.
Basit bir elektrik devresinde ampul say›s›n›art›rarak ya da azaltarak ampulün parlakl›¤›n›de¤ifltirebiliriz.
BAS‹T ELEKTR‹K DEVRES‹
I
I II
II
Tek ampuldaha parlak ›fl›kveriyor.
‹ki ampul pilinsa¤lad›¤› elektrikenerjisini paylaflt›¤›için daha az ›fl›k verir.
Yaflam›m›zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ‹
563
Devre Elemanlar›n›n Sembolle GösterimiDevrelerde kullan›lan
ampul, pil ve anahtar farkl›flekillerde ve özellikteolabilir. Ancak buelemanlar›n devredekiifllevleri hep ayn›d›r,de¤iflmez.
Devredeki elemanlar›çizmek zaman alaca¤›ndan, elemanlar›n flekilve özellikleri farkl› olabilece¤inden her bireleman sembolle gösterilir.
Devrede pil , ampul ,
anahtar , ba¤lant› kablosusembolleri ile gösterilir. Devrede ampullerinyerlefltirildi¤i duylar›n sembolle gösterimiyap›lmaz.
Dünyan›n her yerinde devre elemanlar›n›nsembolle gösterimi ayn›d›r. Böylece herhangibir ülkede yap›lan bir aletin devresinin gösterimibütün ülkelerde anlafl›l›r. Elektrikli aletlerindevreleri kullan›m k›lavuzlar›nda yer al›r. Aletbozuldu¤unda bu k›lavuzlara bak›larak tamiredilir.
Afla¤›daki devreleri inceleyelim:
Sembolle gösterilen I. devre flekildeki gibikurulabilir.
fiekil I fiekil II
fiekil I’deki devreyi sembollerle flekil II’dekigibi gösterebiliriz.
Pil
Anahtar
Ampul
kapal› anahtar
aç›k anahtar
kapal› anahtar
‹ki pil, ikiampulden oluflankapal› devre
Üç pil, birampulden oluflanaç›k devre
‹ki pil, üçampulden oluflankapal› devre
I
Yaflam›m›zdaki ElektrikTemel Kaynak 5
564
Çal›flmayan Devreler
fiekildeki I. devrede ampul ›fl›kvermemektedir. Pilin – kutbu ile ampul aras›ndaba¤lant› sa¤lanmam›flt›r.
II. devrede ise devreye enerji sa¤layan pilba¤lanmad›¤› için ampul ›fl›k vermez.
Bir devrenin çal›flmamas›n›n nedenleri:• Pilin devreye yanl›fl ba¤lanmas›,• Ampulün bozuk olmas›,• Kablolarda kopukluk olmas›,• Pilin ya da pillerin gücünün ampullleri
yakmaya yetmemesi olabilir.
Pil Say›s›n›n De¤ifltirilmesiBasit bir elektrik devresinde pil say›s›n›
art›r›p azaltarak da ampulün parlakl›¤›n›de¤ifltirebiliriz.
I. devredeki ampul say›s› sabit tutulup pilsay›s› art›r›larak II. devre oluflturuluyor. Budevrede ampule daha fazla elektrik enerjisiverildi¤i için ampul daha parlak ›fl›k verir.
Pil say›s›n› 1’e indirdi¤imizde ampulünparlakl›¤› azal›r.
Basit elektrik devrelerinde devreyeba¤lanan her bir pil ampulün parlakl›¤›n›nartmas›na neden olur.
Yukar›daki devrelerde• Pil say›s› Ba¤›ms›z de¤iflken• Ampul say›s› Kontrollü de¤iflkendir.Ampulün parlakl›¤› pil say›s›na ba¤l›
olarak de¤iflti¤i için ba¤›ml› de¤iflkendir.
I II
I II
Ampulün parlakl›¤›n› de¤ifltirmek için oluflturdu¤umuz durumlardaki de¤iflkenleri tablodagösterelim.
Yap›lanDe¤ifliklik
Kontrollü De¤iflken(Devrede say›s› sabit
tutulan eleman)
Ba¤›ms›z De¤iflken(Devrede say›s› art›r›l›p
azalt›lan eleman)
Ba¤›ml› De¤iflken(Devrede ba¤›ms›z
de¤iflkene ba¤l› olarakde¤iflen eleman)
Ampul say›s›n›nde¤ifltirilmesi
Pil say›s› Ampul say›s› Ampulün parlakl›¤›
Pil say›s›n›nde¤ifltirilmesi
Ampul say›s› Pil say›s› Ampulün parlakl›¤›
Dü¤meler Anahtar Görevi mi Yapar?
Günlük yaflam›m›zda elektrikle çal›flanbirçok alet kullan›r›z. Elektrikle çal›flan her aletiniçinde bir elektrik devresi bulunur. Her aletinkullan›m amac›na göre içindeki devre farkl›d›r.Mikserin içindeki devre ile ütünün içindeki devrebirbirinden farkl›d›r.
Evimizdekiampullerin ›fl›kvermesi ve kapanmas›da bir elektrik devresisayesinde olur.Evimize ulaflanelektrik, kablolarlaodalara da¤›l›r.Kablolar›n baz›lar›n›nuçlar›na elektrik dü¤mesi, baz›lar›na da prizba¤lan›r.
Elektrik dü¤meleri devrelerdeki anahtargibi ampule elektrik enerjisi ulaflt›rmak ya dagiden elektri¤i kesmek için kullan›l›r. Ampulün›fl›k vermesini istedi¤imizde dü¤meye basarakdevrenin tamamlanmas›n› sa¤lar›z. Devreçal›fl›r, ampul ›fl›k verir.
Prizlere, çal›flt›rmak istedi¤imiz elektriklialetlerin fifllerini takar›z. Bu aletlerin açmakapama dü¤mesine bast›¤›m›zda anahtarkapanarak devre tamamlan›r ve alet çal›flmayabafllar.
Yaflam›m›zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ‹
565
1. I. Elektrik enerjisini ›fl›k enerjisine çevirir.II. Elektrik enerjisi üretir.III. Devre elemanlar›n› birbirine ba¤lar.IV. Devredeki elektrik enerjisini kontrol
eder.Yukar›da görevleri belirtilen devrenin
elemanlar› afla¤›dakilerden hangisinde do¤ruolarak verilmifltir?
2. Ali, bir devrede ampul say›s› ileampullerin parlakl›¤› aras›nda nas›l bir iliflkioldu¤unu tespit etmek istiyor. Ali, hangidevre eleman›n›n say›s›n› sabit tutar?
a. ampulb. pilc. ba¤lant› kablosud. duy
3. Yukar›daki pillerin sembolik gösterimiafla¤›dakilerden hangisidir?
a. b.
c. d.
4. I. Pil say›s›n› art›rmal›d›r.II. Ba¤lant› kablosunu uzatmal›d›r.
III. Ampul say›s›n› azaltmal›d›r. Emre, yapt›¤› devrede ampullerin
parlakl›¤›n› art›rmak istiyor. Emreyukar›daki de¤iflikliklerden hangisini ya dahangilerini yaparsa bunu baflarabilir?
a. Yaln›z I b. I, IIc. I, III d. II, III
5. Yandaki devredeyap›lan de¤ifliklerlesonuçlar› verilmifltir.Hangisi yanl›flt›r?
Yap›lan De¤ifliklik Sonuça. Pil say›s› art›r›l›nca ampulün
parlakl›¤› artar.b. Anahtar aç›l›nca ampul sönerc. Devreye ampul ampulün
eklenince parlakl›¤› azal›r.d. Ba¤lant› kablosunun ampulün
boyu k›sal›nca parlakl›¤› azal›r.
6. Yandakidevrelerde ampulünparlakl›¤›n›n nelereba¤l› oldu¤unubelirlemek için I. devre, II. devreyedönüfltürülüyor.
Buna göre afla¤›dakilerden hangisido¤rudur?
Yaflam›m›zdaki ElektrikTemel Kaynak 5
566
BAS‹T ELEKTR‹K DEVRES‹ - TEST 9✍
I II III IV
Ampul Anahtar PilBa¤lant›Kablosu
Pil Ampul AmpulBa¤lant›Kablosu
Ampul PilBa¤lant›Kablosu
Anahtar
AnahtarBa¤lant›Kablosu
Anahtar Pil
a.
b.
c.
d.
Kontrol edilende¤iflken
Ba¤›ms›zde¤iflken
Ba¤›ml›de¤iflken
Pil say›s› Ampulsay›s›
Ampulünparlakl›¤›
Ampul say›s› Pil say›s› Ampulünparlakl›¤›
Pil say›s› Kablonunuzunlu¤u
Ampulünparlakl›¤›
Anahtar say›s› Pil say›s› Ampulünparlakl›¤›
I II
a.
b.
c.
d.
7. fiekildekidevrenin sembollegösterimiafla¤›dakilerdenhangisidir?
a. b.
c. d.
8. Afla¤›daki devrelerden hangisininampulleri daha parlak ›fl›k verir?
a. b.
c. d.
9. Evlerimizdeki elektrik dü¤melerininbir devrede karfl›l›k geldi¤i eleman›nsembolik gösterimi afla¤›dakilerdenhangisidir?
a. b.
c. d.
10. Afla¤›daki devrelerden hangisindeki
ampuller ›fl›k verir?
a. b.
c. d.
11. fiekildeki devreye göreafla¤›daki tabloda verilenlerdenhangisi gerçekleflemez?
12. Elektrikle çal›flan bir aleti çal›flt›rmakiçin dü¤mesine bast›¤›m›zda gerçekleflenolay için afla¤›dakilerden hangisisöylenemez?
a. Aletin içindeki devre tamamlan›r.b. ‹çindeki devre aç›l›r.c. Devredeki anahtar kapan›r.d. Aletin devresi çal›fl›r.
13.
Yukar›daki devreler özdefl pil veampullerle oluflturulmufltur.
I. K devresindeki ampul, M devresindekiampullerden daha parlak ›fl›k verir.
II. L ve M devrelerindeki ampullerinparlakl›klar› ayn›d›r.
III. L devresindeki ampul, Kdevresindekinden daha parlak ›fl›k verir.
Devrelerdeki ampuller için yukar›dakilerdenhangisi ya da hangileri do¤rudur?
a. Yaln›z I b. I, IIc. I, III d. II, III
Yaflam›m›zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ‹
567
BeklenenSonuç
Devreyeekleneneleman
Devredenç›kar›laneleman
Ampullerinparlakl›¤›n›nazalmas›Ampullerinparlakl›¤›n›nazalmas›Ampullerinparlakl›¤›n›nartmas›Ampullerinparlakl›¤›n›nartmas›
a.
b.
c.
d.
K L M
Yaflam›m›zdaki ElektrikTemel Kaynak 5
568
14. Afla¤›daki ifadelerden hangisi
yanl›flt›r?
a. Bir elektrik devresinde piller belli bir
kurala göre ba¤lan›r.
b. Devre elemanlar›n›n sembolik gösterimi
ülkeden ülkeye de¤iflir.
c. Devrede ampul, pilin üretti¤i elektrik
enerjisini ›fl›k enerjisine dönüfltürür.
d. Bir devrede pil say›s› artt›kça ampulün
parlakl›¤› da artar.
15.
Yukar›daki devrelerin elemanlar› ve
durumu için afla¤›dakilerden hangisi
söylenemez?
16. Orhan pil, ampul, anahtar ve
ba¤lant› kablosu kullanarak basit bir elektrik
devresi oluflturdu. Ancak devredeki ampul ›fl›k
vermedi. Bunun nedeni afla¤›dakilerden
hangisi olamaz?
a. Pilin gücü ampulü yakmaya yetmemifltir.
b. Kablolarda kopukluk vard›r.
c. Devrede birden fazla pil kullanm›flt›r.
d. Kullan›lan ampul bozuktur.
17. fiekildeevlerde ampulün›fl›k vermesinisa¤layan düzenekgörülmektedir.
I. PII. RIII. SBuna göre yukar›daki elefltirmelerden
hangileri do¤rudur?a. I - II b. I - III c. II - III d. I - II - III
18. Bir devredeki pil say›s› ile ampulünparlakl›¤›n› gösteren grafik afla¤›dakilerdenhangisi olabilir?
a. b.
c. d.
19. Afla¤›da eleman say›lar› belirtilendevrelerdeki pil ve ampuller özdefltir. Buna görehangisindeki ampullerin parlakl›¤› daha azd›r?
a. 2 ampul, 3 pil b. 3 ampul, 3 pilc. 1 ampul, 2 pil d. 1 ampul, 3 pil
20. fiekildekidevrelerde pil veampullerözdefltir. Budevreler içinafla¤›dakilerden hangisi do¤rudur?
a. L anahtar› aç›ld›¤›nda sadece V lambas›söner.
b. V ve Z lambalar› Y lambas›ndan dahaparlak ›fl›k verir.
c. I. devreye bir pil daha eklenirse Ylambas›n›n parlakl›¤› azal›r.
d. II. devreden bir pil ç›kar›l›rsa Y lambas›,V ve Z’den daha parlak ›fl›k verir.
I 2 pil, 1 ampulden oluflan aç›k devre
II 2 ampul, 1 pilden oluflan kapal› devre
III 2 ampul, 2 pilden oluflan kapal› devre
IV 2 pil, 3 ampulden oluflan aç›k devre
a.
b.
c.
d.
I II
IVIII
Pilsay›s›1 2 3 4
Ampulünparlakl›¤›
Pilsay›s›1 2 3 4
Ampulünparlakl›¤›
Pilsay›s›1 2 3 4
Ampulünparlakl›¤›
Pilsay›s›1 2 3 4
Ampulünparlakl›¤›
I II
Y
Z
L
K
V
S R
P
Yaflam›m›zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ‹
569
1. Ampul ve pillerin özdefl oldu¤u
afla¤›daki devrelerden hangisinde ampul ›fl›k
verir?
a. b.
c. d.
2. fiekildeki
devrenin sembolik
olarak gösteriimi
afla¤›dakilerden
hangisidir?
a. b.
c. d.
3. Yandaki
ampul ve pillerin
sembolle gösterimi afla¤›dakilerden
hangisidir?
a. b.
c. d.
4. Yandaki
devrede pilin (–)
kutbu üste gelecek
flekilde ters çevrilerek
ba¤lan›yor.
Buna göre ampullerin parlakl›klar›yla
ilgili olarak afla¤›dakilerden hangisi
söylenebilir?
5. Yandaki
devrenin hangi
numara ile belirtilen
eleman›nda yanl›fll›k
yap›lm›flt›r?
a. 1 b. 2
c. 3 d. 4
6. Yandaki gibi bir devre
kuran Begüm devrede
de¤ifliklik yaparak ampulün
parlakl›¤›n› art›r›yor. Bu
durumda Begüm’ün devresinin son hâli
afla¤›dakilerden hangisidir?
a. b.
c. d.
YAfiAMIMIZDAK‹ ELEKTR‹K - ÜN‹TE TEST‹ - 4✍
I II
III
1
24
3
a.
b.
c.
d.
I II III
Daha parlakyanar.
Parlakl›¤›azal›r.
Parlakl›¤›azal›r.
Parlakl›¤›azal›r.
Parlakl›¤›azal›r.
Daha parlakyanar.
De¤iflmez. De¤iflmez. De¤iflmez.
Parlakl›¤›artar.
Parlakl›¤›artar.
Parlakl›¤›artar.
Yaflam›m›zdaki ElektrikTemel Kaynak 5
570
7.
Yukar›daki devreler özdefl pil ve
ampullerden oluflmufltur. Devrelerdeki
de¤iflkenler hangisinde yanl›fl olarak
verilmifltir?
8. Yanda pil
yata¤› gösterilen bir
elektrikli alet 4 pille
çal›flmaktad›r. Pil yata¤›na yerlefltirilecek
pillerin sembolik gösterimi afla¤›dakilerden
hangisi olur?
a. b.
c. d.
9. Yandaki devreye 1pil ve 1 ampul ekleniyor. Mampulünün parlakl›¤› nas›lde¤iflir?
a. Artar.b. Azal›r.c. De¤iflmez.d. Önce artar, sonra azal›r.
10. Afla¤›da bir devredeki pillerindurumu gösterilmifltir. Hangisinde ampul ›fl›kvermez?
a. b.
c. d.
11. I. Elektrik santrallerinden yerleflimyerlerine ulaflt›r›l›r.
II. Ulafl›m araçlar›nda elektrik enerjisiüretir.
II. Tafl›nabilir elektrik aletlerindekullan›l›r.
IV. Günefl enerjisini elektrik enerjisineçevirir.
Yukar›da özellikleri belirtilen elektrikkaynaklar› afla¤›dakilerden hangisinde do¤ruolarak verilmifltir?
1. Devre 2. Devre
3. Devre 4. Devre
a.
b.
c.
d.
Devreler
Kontrol
edilen
De¤iflken
Ba¤›ms›z
De¤iflken
Ba¤›ml›
De¤iflken
1 ve 3Pil say›s› Ampul
say›s›
Ampulün
parlakl›¤›
2 ve 4Ampul
say›s›
Pil say›s› Ampulün
parlakl›¤›
1 ve 4Pil say›s› Ampul
say›s›
Ampulün
parlakl›¤›
3 ve 4Ampul
say›s›
Pil say›s› Ampulün
parlakl›¤›
M
I II III IV
Akü Pil AküGüneflpili
fiehirelektri¤i
Güneflpili
Güneflpili
Akü
fiehirelektri¤i
Akü PilGüneflpili
Güneflpili
AküGüneflpili
Pil
a.
b.
c.
d.
Yaflam›m›zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ‹
571
12. Afla¤›daki devreler özdefl pil ve
ampullerden oluflmufltur. Bu devrelerdeki
ampullerden hangisi daha parlak ›fl›k verir?
a. b.
c. d.
13. Yandaki
devrede anahtar
kapat›l›nca hangi
ampuller ›fl›k verir?
a. 1, 2 b. 4, 3
c. 1, 2, 3 d. 1, 2, 3, 4
14. ‹lsu, oluflturdu¤u basit elektrikdevresinde ampulün parlakl›¤›n›n de¤iflipde¤iflmeyece¤ini ö¤renmeye çal›fl›yor. Bununiçin devreye 2 ampul daha ekliyor.
‹lsu’nun devresindeki de¤iflkenlerafla¤›dakilerden hangisinde do¤ru olarakverilmifltir?
15. Yandaki
devrede hangi
numara ile belirtilen
eleman›n
gösteriminde hata
yap›lm›flt›r?
a. 1 b. 2
c. 3 d. 4
16. Yukar›daki kavram haritas›nda
numaralarla belirtilen yerlere yaz›lmas›
gereken kavramlar afla¤›dakilerden
hangisinde do¤ru olarak verilmifltir?
1
24 3
Kontrol
edilen
De¤iflken
Ba¤›ms›z
De¤iflken
Ba¤›ml›
De¤iflken
Ampulün
parlakl›¤›
Pil say›s› Ampulün
parlakl›¤›
Ampulün
parlakl›¤›
Pil say›s› Ampul
say›s›
Pil say›s› Ampulün
parlakl›¤›
Ampul
say›s›
Pil say›s› Ampul
say›s›
Ampulün
parlakl›¤›
a.
b.
c.
d.
12
4
3
TV uydu
Elektrikkayna¤›1 4
enerjisa¤lar
enerjisa¤lar
olabilirolabilir
Elektrik enerjisi
taraf›ndanüretilir
2
fener
akü
3
olabilir olabilir
enerjisa¤lar
enerjisa¤lar
I II III IV
fiehirelektri¤i
Pil Denizalt››Güneflpili
fiehirelektri¤i
Güneflpili
Pil Akü
Güneflpili
Pil Aküfiehirelektri¤i
Aküfiehirelektri¤i
PilGüneflpili
a.
b.
c.
d.
Yaflam›m›zdaki ElektrikTemel Kaynak 5
572
17. Yandaki devreninsembolik gösterimiafla¤›dakilerdenhangisidir?
a. b.
c. d.
18. Basit bir elektrik devresineafla¤›dakilerden hangisi eklenirse ampulünparlakl›¤› azal›r?
a. b.
c. d.
19. Devredekiampullerin ›fl›kvermesi içinanahtarlardanhangisi ya dahangilerikapat›lmal›d›r?
a. Yaln›z 1 b. 1, 2
c. 2, 3 d. 1, 2, 3
20. Afla¤›dakilerden hangisindekiampuller ›fl›k verebilir?
a. b.
c. d.
1
2
3