BAPTİZM VE KIRGIZİSTANDA BAPTİST FAALİYETLERacikarsiv.ankara.edu.tr/browse/1622/2257.pdf ·...

T.C.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER

ENSTİTÜSÜ FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ

(DİNLER TARİH) ANABİLİM DALI

BAPTİZM VE KIRGIZİSTANDA BAPTİST FAALİYETLER

Doktora Tezi

Bakıt Murzaraimoğlu

ANKARA – 2003.

T.C.





Doktora Tezi

Hazırlayan


Tez Danışmanı

Prof. Dr. Mustafa Erdem

ANKARA – 2003

T.C.





Doktora Tezi

Tez Danışmanı : Prof. Dr. Mustafa Erdem

Tez Jürisi Üyeleri

Adı ve Soyadı İmzası

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

Tez Sınav Tarihi …………………………….

Tezin Adı : BAPTİZM ve KIRGIZİSTANDA BAPTİST FAALİYETLER

Tezi Hazırlayan : Murzaraimoğlu Bakıt

Tez Danışmanı : Prof. Dr. Mustafa Erdem

Tez Sayfası : 130

Doktora Tezi

Demokratik sistemin sağladığı din ve vicdan ile fikir düşünce hürriyetleri

Kırgızistan’da bir çok fikir, düşünce, inanç ve dine serbestçe anlatılma ve yayılma

imkanını sağladı. Bu durum, her şartta dünyada sürekli yayılma gayreti içerisindeki

misyonerli din olan Hıristiyanlık ve Hıristiyan misyonerleri için bulunulmaz bir fırsat

doğurdu. Özellikle Kırgız halkının maddi yönden imkansızlıkları, gerek kendi mensubu

bulundukları İslam dini ve gerekse Hıristiyanlık ve diğer dinler hakkındaki bilgi

eksiklikleri bu fırsatın Hıristiyan misyonerler için değerlendirilmesi imkanını sağladı.

Hıristiyan misyonerleri ve diğer dini guruplar bütün bu olumsuz şartları kendi lehlerine

avantaj olarak kullandılar.

Bu faaliyetler sadece Kırgızistan ile sınırlı kalmayarak diğer Türk

cumhuriyetlerini de kapsayabileceğinden dolayı, onlarla birlikte bu guruplara karşı

ortak tedbirler alınmalıdır. Bu konuda devletini, milletini, vatanını seven geçmişine

saygılı ve İslami kimliğe sahip olan bütün insanlar kendisini sorumlu hissetmelidir.

Baptistler ve diğer misyoner guruplar, bazı kurumlara maddi yardımlar

yaparak, şu anda Kırgızistan’ın %80 nüfusunu oluşturan Müslümanların sahip

olmadıkları imkanları elde etmişlerdir. Bu durum Kırgızların geleceği açısından telafisi

mümkün olmayan tehlikeler doğurabilir.

Sonuç olarak da Baptistlerin misyonerlik faaliyetleri geçmişte olduğu gibi,

günümüzde ve yarın da devam edecektir. Ancak, bazı insanları ve toplumları etkileseler

bile, sağlam bir milli karakteri, berrak bir dini inanışı olan Türklerin onlardan hemen

etkilenmesi mümkün değildir. Onların şimdiye kadarki yaptıkları faaliyetler sonucunda

elde ettikleri netice bunun açık bir kanıtıdır. Ancak, “çalışan kazanır” genel hükmü

çerçevesinde misyonerliğin bu gayeleri neticesinde mutlaka belli hedeflere ulaşacağı

varsayılarak, Kırgızlara milli ve manevi değerleri yeterli düzeyde öğretilmeli ve onların

menfur emellerine imkan verilmemelidir.

A B S T R A C K T

“ BAPTİSM AND BAPTİSTS ACTİVİTİES İN KYRGYZSTAN”

An my thesis submitted to the İnstitute of Social Sciences of Ankara University.

Physical features : 130

Presenter : Bakıt Murzaraimoğlu

Superviser : Prof. Dr. Mustafa Erdem

My thesis consists of three chapters excluding introduction. İn my work, İ have tried to

work out the Baptists missionary activities came about in Kyrgyzstan after the country had

got its independence.

After the country got independence and democracy fostered there, a free vicinity

came about for several thoughts and beliefs. And this gave the opportunity Baptist

missionaries to propagete their ideas freely there. Within this framework, in orter to increase

in number and to attrack people, they publısh many books, pamplets and use radia

broadcasting. And even they exploit the poor conditions of the citizens to convert to

Christianity. These groups think a further 50 or 100 years and accordingly.

Wi, in our, thesis, using analitical and case study methods, tried to make out the

current missionary situations in Kyrgyzstan wth their aims, achievements and future

prospects.

İçindekiler

Önsöz.................................................................................................................5

Giriş...................................................................................................................7

A. Araştırmanın Amacı...................................................................................7

B. Araştırmanı Önemi.....................................................................................8

C. Kaynaklar ve Araştırmanın Metodu.........................................................9

D. Hıristiyanlığa Genel Bir Bakış...................................................................9

a. Hıristiyanlığın Doğuşu ve Tarihi Gelişimi......................................10

b. Hıristiyanlıkta Bölünmeler...............................................................10

E. Protestanlığa Genel Bir Bakış..................................................................13

a. Protestanlığın Doğuşu ve Tarihi Gelişimi........................................13

b. Protestan Anlayışlar.........................................................................15

BİRİNCİ BÖLÜM

BAPTİZMİN ORTAYA ÇIKIŞI VE BAPTİST GÖRÜŞLER

A. Baptizm......................................................................................................17

a. Baptizmin Doğuşu ve Tarihi Gelişimi.............................................17

b. Baptistlerin Amerika’daki Gelişimi.................................................20

c. Baptistlerin Rusya’daki Gelişimi.....................................................21

B. Baptistlerin Teolojik Görüşleri, İnanç Esasları ve İbadetleri..............25

a. Tanrı Anlayışı..................................................................................26

b. Vaftiz Anlayışı.................................................................................27

c. Kurtuluş ve Ahiret Anlayışı.............................................................29

d. Kutsal Kitap Anlayışı.......................................................................31

e. İnançları...........................................................................................33

f. İbadetleri..........................................................................................34

C. Bazı Konularla İlgili Anlayışları ve Uygulamaları................................35

a. İlim Anlayışı....................................................................................35

b. İnsan Anlayışı..................................................................................36

c. Ahlak Anlayışı.................................................................................38

d. Kilise Anlayışı.................................................................................40

1

e. Misyonerlik Anlayışı.......................................................................41

f. Ayinleri, Önemli Gün ve Bayramları...............................................43

D. Baptistlerin Diğer Protestan Gurupları Arasındaki Yeri.....................45

a. Calvinistler......................................................................................46

b. Evanjelistler.....................................................................................47

c. Anabaptistler ve Mennonitler..........................................................49

d. Ellinci Gün Hıristiyanları.................................................................50

İKİNCİ BÖLÜM

BAPTİSTLERİN KIRGIZİSTAN’DAKİ MİSYONERLİK

FAALİYETLERİ

A. Baptistlerin Kırgızistan’a Gelişi..............................................................52

a. Kırgızistan’ı Tercih Etme Sebepleri................................................52

b. SSCB Dönemi..................................................................................55

c. Bağımsızlık Sonrası Dönem............................................................57

B. Baptistlerin Kırgızistan’da Uyguladıkları Misyonerlik Faaliyet Alanı

ve Yöntemleri............................................................................................58

a. Sosyal Faaliyetleri..........................................................................59

1. Maddi Yardımlar........................................................................59

2. Tıbbi Yardımlar..........................................................................61

3. Toplantılar ve Vaazlar................................................................63

4. İbadethaneler ..............................................................................66

b. Siyasi Faaliyetler............................................................................70

1. Baptistlerin Kırgızistan Siyasetindeki Yeri...............................70

2. Yönetim İle Olan İlişkileri........................................................72

c. Eğitim Faaliyetleri.........................................................................72

1. Okullar.......................................................................................72

2. Yabancı Dil Kursları.................................................................77

3. Yurt Dışında Eğitim..................................................................78

4. İncil Kursları..............................................................................79

5. Hitabet Eğitimi..........................................................................80

2

6. Kreş Eğitimi..............................................................................81

7. Psikoloji Eğitimi........................................................................82

d. Basın Yayın Faaliyetleri................................................................84

1. Gazeteler....................................................................................84

2. Dergiler......................................................................................85

3. Kitaplar ve Broşürler.................................................................87

4. Radyo Yayınları........................................................................92

5. TV Yayınları..............................................................................93

C. Kırgızistan’daki Baptist Faaliyetlere Karşı Halkın Tepkisi.................94

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KIRGIZİSTAN’DA BAPTİSTLER İLE İŞ BİRLİĞİ İÇERİSİNDE

OLAN DİĞER DİNİ MİSYONER GURUPLAR VE BAZI YENİ DİNİ

HAREKETLER

A. Baptistlerle İş Birliği Yapan Guruplara Genel Bir Bakış...................100

B. Baptistlerle İş Birliği Yapan Protestan Menşeli Guruplar.................101

a. Evanjelist Hıristiyanlar...............................................................101

1. Kırgızistan’daki Tarihçesi.......................................................101

2. Baptistlerle Olan İlişkileri.......................................................104

b. Pyatidesyatnikler (Ellinci Gün Hıristiyanları)..........................105



c. Novoapostolcular..........................................................................108



d. Presbiteryenler.............................................................................110



C. Baptistlerle İş Birliği Yapan Yeni Dini Hareketler.............................114

a. İsus Hristos Kilisesi......................................................................114


3


b. Ümit Işığı Gurubu........................................................................117



c. Hayat Kaynağı Gurubu...............................................................119



Sonuç..............................................................................................................122

Kaynakça.......................................................................................................124

4

Önsöz

Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla bağımsızlığını elde eden Kırgızistan

Cumhuriyeti demokratik bir sistemi benimsemesinin ardından bir takım dini

misyoner gurupların faaliyet yaptığı bir alana dönüşmüştür. Özellikle Batılı

Hıristiyan kökenli dini misyoner guruplar, din konusunda bakir olan bu

“Cumhuriyet”e bir an önce kendi fikir ve düşüncelerini yayabilmek için

birbirleriyle yarışa girmiştir. Kırgızistan’daki ateist bir sistemden sonra oluşan

manevi boşluklarından istifade etmek isteyen bu misyoner guruplar sahip

oldukları maddi ve manevi her türlü imkanlarla insanları kendilerine çekmek

ve kendi fikir ve düşüncelerinin esiri etmek için çalışmaya başlamıştır. Bu

konuda en çok başarı sağlayan gurupların arasında Protestanlığın bir mezhebi

olarak ortaya çıkan Baptistler yer almaktadır.

Baptistler Kırgızların ekonomik ve sosyal durumunu çok iyi

değerlendirmekle beraber genel olarak halkın yoksul kesimi üzerinde

faaliyetlerini yoğunlaştırmış ve bu kesim üzerinde başarı sağlamıştır.

Kırgızistan halkının %70’inin ekonomik yönden orta seviyeye kadar olan

insanlar olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda, kısmen de olsa

Baptistlerin halkın çok büyük bir kesimi üzerinde etkili olmaya çalıştığı

görülecektir.

İşte bu araştırmada Baptistlerin Kırgızistan’da ne gibi faaliyetler

içerisinde olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Bu araştırma Giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte metodolojik

olarak araştırmanın amacı, önemi ve metodu belirtildikten sonra

Hıristiyanlığın tarihinden Baptizm’in ortaya çıkışına kadarki süreç kısaca ele

alınmıştır.

Birinci bölümde Baptistlerin tarihi gelişimi, dini inanışları ve diğer

Protestan toplulukları arasındaki yeri ele alınmıştır. İkinci bölümde de

Baptistlerin Kırgızistan’daki dini misyoner faaliyetleri, faaliyet alanları,

faaliyet yaptığı kitleler ve halkın Baptistlere olan bakışı ortaya konulmuştur.

Üçüncü bölümde ise Kırgızistan’da Baptistlerle iş birliği yapan bazı Protestan

5

menşeli guruplar ve bazı yeni dini hareketler, onların faaliyetleri ve

Baptistlerle olan ilişkileri işlenmiştir.

Bu tezin orijinalliğini ikinci ve üçüncü bölüm oluşturduğundan birinci

bölümde derinlemesine araştırılmamıştır. Ayrıca bu araştırma Baptistlerin

Kırgızistan’daki faaliyetleri ile sınırlandırılmıştır.

“Baptizm ve Kırgızistan’da Baptist Faaliyetler” adlı konuyu tez olarak

veren ve hiç bir konuda yardımlarını esirgemeyen Prof. Dr. Mustafa Erdem’e

ve müsveddelerimizi okuyup eleştirileriyle katkıda bulunan Dr. Durmuş

Arık’a ayrıca emeği geçen bütün hocalarıma ve arkadaşlarıma teşekkür

sunarım.


6

Giriş

A. Araştırmanın Amacı

Sovyetler birliğinin 1991 yılında dağılmasıyla ortaya çıkan Türk

Cumhuriyetlerinden biri de Kırgızistan’dır. Kırgızistan’ın bağımsızlığını

kazanmasından sonra ülkede yeni bir anayasa ve ihtiyaçlara göre çeşitli

kanunlar hazırlanmıştır. Anayasada “din özgürlüğü”ne de yer verilmiş,

kanunlarla temel insan hak ve özgürlükleri koruma altına alınmıştır. Bu durum

Kırgızistan’a çok sayıda Kırgızistan’ın yabancı olduğu akımın, dini ve

senkretik hareketlerin girmesine ve etkinliklerde bulunmasına zemin

hazırlamıştır. Kırgızistan’da anayasa ve kanunlarla belirlenen özgürlük

olanaklarından faydalanarak etkili bir şekilde propaganda faaliyetlerini

sürdüren Protestan gurupların başında Baptistler ve Baptist misyonerlerin

faaliyetleri gelmektedir.

Baptizm, Kırgızistan’da son zamanlarda etkili olan misyoner guruplar

arasında yer almakta, nüfusunun çoğunluğunun Müslüman olduğu bir ülke

olan Kırgızistan’daki etkinlikleri açısından ele alındığında, güncel ve aktüel

bir konudur. Bu gurubun misyonerlik faaliyetleriyle diğer misyoner gurupların

önüne geçmesi ve her geçen gün faaliyet alanını genişleterek güçlenmesi

Kırgızistan’da bir takım rahatsızlıklara ve sosyal problemlere yol açmaktadır.

Kırgızların sosyo-kültürel ve ekonomik şartlarının zayıf olmasını çok iyi

değerlendiren Baptistlerin, Kırgızlar arsında çeşitli düzeyde çekişmelere,

çatışmalara ve hatta intiharlara kadar varan sosyal problemlere neden olması

dikkatleri çekmektedir. Ayrıca bu gurubun, genel anlamda dinle mücadelenin

gerçekleştirildiği, ilmi ateizm propagandalarının yapıldığı, dini uygulamaların

yasaklandığı SSCB döneminde bile, Kırgızistan’da faaliyetlerinin bulunduğu

yönünde ileri sürülen iddialar dikkatlerin Baptistler üzerine çevrilmesine

neden olmaktadır. Bu durum, uzun süre dini bilgi ve uygulamalardan mahrum

kalan Kırgızların, diğer birçok din ve dini anlayışı öğrenmelerini gerektirdiği

gibi, daha çok Kırgızistan topraklarında etkili ve yoğun faaliyetlerde bulunan

7

Baptistlerin de öğrenilmesini, onların etkinliklerinin, amaçlarının tanıtılmasını

gerekli kılmaktadır.

Bu çerçevede “Baptizm ve Kırgızistan’da Baptist Faaliyetler” adlı

konuyu doktora tezi olarak araştırmadaki amaç; çeşitli faaliyetleri sebebiyle

tanınan Baptistlerin, bağımsızlık öncesinde ve sonrasında Kırgızistan’da ne

gibi faaliyetler içerisinde bulunduklarını tespit etmek, konu hakkında özellikle

Türk-İslam dünyasını aydınlatmak ve hem Türk kültürüne hem de Türk Din

Tarihine katkı sağlamaktır. Bunun yanında öteden beri İslamla şekillenerek

kendine özgü manevi değerleri oluşan Kırgızların, birlik ve beraberlik içinde

yaşamasına zarar veren, yabancı dini akımlar hakkında bilgi sahibi olmalarına

yardımcı olmak, onları her türlü zararlı dini akımlara karşı uyarmak, devlet

içinde ve bölgede istikrarın devamına katkı sağlamaktır.

B. Araştırmanın Önemi

Çok sayıda etnik kökene sahip toplulukların bir arada yaşadığı

Kırgızistan’da Baptistler, Kırgızların ve diğer milletlerin gönlünü kazanmak

ve ardından da kendi, sinsi planlarını gerçekleştirmek için, öncelikle insanların

maddi ihtiyaçlarını gidermeye çalışmaktadır. Onlar bunu yaparken, hem fertler

hem de toplum üzerinde farklı yöntemlerle çalışmayı esas almaktadırlar.

Baptistler, fertler üzerinde çalışırken büyük yaştaki insanları, toplum veya

gurup üzerinde çalışırken küçük çocukları tercih etmektedir. (Örneğin, okul

çocuklarını toplu olarak dinlenme kamplarına gönderme gibi).

Baptist misyonerlerin etkili girişimleri ve faaliyetleri sonucunda, İslamı

kültürel ve son derece yüzeysel olarak yaşayan, dindarlık düzeyi düşük olan

Kırgızların, Baptizme geçmesi sağlanmakta, daha sonra da dini zeminde

bölünme meydana gelmektedir. Bu bölünme Kırgızları başka dini inançlarda

olduğu gibi Baptizm’i benimseyenler arasında da, Baptist Kırgız - Müslüman

Kırgız olarak çeşitli çatışma ve kavgalara yol açılmaktadır. Hatta

Kırgızistan’ın bazı bölgelerinde Baptistlerin ve diğer dini akımların sebep

olduğu dini ve etnik kavgaların da yaşandığı bildirilmektedir. Bu durum

8

araştırma tezi olarak belirlediğimiz konunun ne kadar ciddi ve önemli

olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca bu konunun Türkiye’de ve

Kırgızistan’da bilimsel olarak araştırılmamış bir konu olması, araştırmanın

önemini daha da arttırmaktadır.

C. Kaynaklar ve Araştırmanın Metodu

Araştırma hazırlanırken öncelikle, konu Baptizm ile ilgili olduğu için,

Baptizmin tarihi gelişimi ile ilgili temel Dinler Tarihi kaynaklarının

kullanılmasına gayret edilmiştir. Ayrıca Baptizm hakkında yapılan başka

birçok özel çalışmadan da istifade yoluna gidilmiş, Baptizmin doğuşunu ve

tarihi gelişimini ihtiva eden temel eserlerden faydalanılmıştır. Bunların

yanında birinci el kaynaklara ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla,

Kırgızistan’da faaliyet gösteren misyoner Baptistlerin çıkarttıkları ve halka

dağıttıkları broşürlerden, kitaplardan, dergilerden ve gazetelerden

yararlanılmıştır. Bunun yanında, Baptistlerin basın ve yayın organlarındaki

faaliyetleri takip edilmiş, onların değişik konularda yaptıkları toplantılar

izlenmiş ve gözlemler yapılmıştır. Bununla birlikte Baptistlerin düzenlediği

toplantıya katılan kimselerle çeşitli görüşmeler yapılarak bilgi toplanmıştır.

Bütün bu bilgilere ek olarak Kırgızistan Din İşleri Komisyonu tarafından

hazırlanan, Kırgızistan’ın dini durumu ile ilgili resmi bilgilere müracaat

edilmiştir.

Araştırma hazırlanırken Dinler Tarihinin nitelendirici (descriptive)

metodu yanında tarihi metot da kullanılmaya çalışılmıştır. Ayrıca yine Dinler

Tarihinin başvurduğu “karşılaştırma metodu” da zaman zaman kullanılarak,

Baptizmle Hıristiyanlıktaki diğer dini hareketler ve anlayışlar arasında

karşılaştırmalara yer verilmiştir.

D. Hıristiyanlığa Genel Bir Bakış

Mensuplarının sayısı bakımından dünyanın en büyük dini olan

Hıristiyanlık bir bütün halinde değildir. Bugün Katolik, Ortodoks ve Protestan

9

kiliselerinden teşekkül eden üç büyük mezheple daha küçük çaptaki bir çok

mezhep veya tarikattan meydana gelen çeşitli cemaatlere ayrılmış durumdadır.

Doktrinsel kaynakları göz önünde bulundurulursa Hıristiyanlık her şeyden

önce İsa Mesih anlayışı üzerine temellenen bir inanca sahiptir. Ana fikri Yeni

Ahid’de bulunan bu inanca göre İsa Mesih hem Tanrı’nın oğlu, hem de

insanlığın kurtarıcısıdır. Tanrı insanlığı günahtan kurtarmak üzere biricik

oğlunu yeryüzüne göndermiştir. İsa Mesih ilahi planı yürürlüğe koyacak

şekilde insanlığı kurtarışının sembolü olarak önce çarmıha gerilmiş sonra da

ölülerden dirilerek Baba’nın (Tanrı’nın) sağına oturmuştur. Hıristiyan

inancının merkezinde bulunan bu doktrin, Hıristiyan teolojisi içerisinde

işlenerek değişik görüşlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bununla birlikte

Hz. İsa ve onun getirdiğine inanılan mesaj, bütün Hıristiyanları birbirine

bağlayan ortak bir bağ olarak varlığını sürdürmektedir.1

a. Hıristiyanlığın Doğuşu ve Tarihi Gelişimi

İlahi dinler arasında sayılan Hıristiyanlık, Orta Doğunun Filistin

bölgesinde ortaya çıkmıştır. Günümüzde dünya nüfusunun 5/1’i bu dine

mensup bulunmaktadır. Hıristiyanlık, vahiy ve Kutsal Kitaba dayanan,

temelde tektanrılı olmakla birlikte, sonradan üçlemeye yer vermiş ilahi

kaynaklı bir dindir. Bu dinde peygamber, melek, ahiret, kader gibi dini

kavramlar bulunmaktadır. Bugünkü Hıristiyanlığın görünümü Yahudiliğin

inanç, ibadet ve gelenekleriyle Greko-Romen aleminin kültürlerini birleştiren

bir “Kurtarıcı Tanrı” dini gibidir. Hıristiyanlık, Nasıralı Hz. İsa’yı merkez

alan bir Yahudi Mesih’i harekettir. Buna göre; Hz. İsa İsrail’i gelecek

Tanrı’nın krallığına hazırlamak istemiştir.2

Aslen bir Yahudi olan Hz. İsa, Yahudi toplumu içinde doğmuş ve orada

büyümüştür. İlk mesajlarını sunmaya başladığı zaman İsa, semavi melekutun

1 Bkz. Kürşat Demirci, “Hıristiyanlık”, T. D. V, İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1998, XVII/ 328. 2 Günay Tümer - Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ankara-1997, 260-261; İncillerden Karşılaştırınız, Matta, IV/ 17; V/ 3; Markos, I/ 15.

10

yakın olduğunu, bunun için çevresindekilerden tövbe etmelerini isteyerek,

vaftizci Yahya’ya gitmiştir.3

İsa, mesajlarında insanları uyarıyor, arkasına takılan kitlelerle birlikte

seyahat ediyor ve hastaları tedavi ediyordu. Bunlar için Hz. İsa Galile’de

dolaşıyordu. Hastalıklar konusundaki olağan üstü başarılarının şöhreti, bütün

Suriye bölgesine duyulmuştu.4 Bu şekilde İsa Tanrı’dan aldığı değişik

mucizelerle ve kerametlerle insanlara Tanrı mesajını iletmeye çalışıyordu.

Ancak bu günkü Hıristiyanlık, Hz. İsa’nın havarilerinin arasına sonradan giren

Pavlus’un yorumlarıyla değişik bir boyut kazanmıştır.

Pavlus, Tarsus’ta yaklaşık M.Ö. 8 ya da 7. yılda doğmuş, çocukluğunda

haham öğrenimi yanında dönemin çok güçlü olan Helenistik kültürünü de

alarak yetişmiştir. Geleneksel kilise anlatımına göre Pavlus’un Hıristiyan

olmadan önce, Hz. İsa’nın ve yandaşlarının azılı bir düşmanı olduğu

kaydedilmiştir.5

Pavlus’un kendi anlatımına göre, bir Şam yolculuğu sırasında Hz. İsa

kendisine bulutlar arasından görünüp “Saul, Saul niçin bana eziyet ediyorsun

diye seslenmiş, kendisi de ya Rab, sen kimsin? şeklinde hayretler içerisinde

karşılık vermiş, ses de “ben üzdüğün İsa’yım, fakat kalk ve şehre gir ve ne

etmen gerekir sana söylenecek”6 diye emretmiştir. Bu şekilde Hıristiyanlığı

kabul eden Pavlus, Arabistan’a yönelmiş ve orada üç sene inziva hayatı

yaşadıktan sonra İsa’nın mesajını bütün milletlere yaymaya başlamıştır.

Pavlus ilk çağ Hıristiyanlarının en büyük misyoneri olarak yaptığı dört uzun

yolculukta Roma İmparatorluğunun çeşitli yörelerine uğramıştır. Gezdiği her

kentte küçük Hıristiyan topluluklarının oluşmasını sağladıktan sonra başka

yerlere yönelmiştir. Bu yeni kurulan yerel topluluklar-cemaatler din

konusunda öğüt istemek, aralarında meydana gelen ahlaki yolsuzluklar

hakkında çözüm için bilgi almak veya Hıristiyan topluluklarının iç

3 Matta, III/ 13-16; Mehmet Aydın, Hıristiyan Kaynaklara Göre Hıristiyanlık, Ankara 1995, 17. 4 Matta, IV/ 23-25; Aydın, 18. 5 M. Çelik, Süryani Tarihi, Ankara 1986, 29; Resullerin İşleri, IX/ 1-4. 6 Resullerin İşleri, IX/ 1-22.

11

örgütlenmesi ile ilgili sorunları çözmek için Pavlus’a mektup yazmayı adet

edinmiştir.7 Buna benzer yollarla Pavlus’un fikirleri gittikçe yaygınlık

kazanmış ve Hıristiyan öğretilerinin temeline yerleşmiştir. İşte bu günkü

Hıristiyanlık Pavlus’un yeni yorumları özerine temellenmiştir.

b. Hıristiyanlıkta Bölünmeler

Hıristiyanlık üzerinde Pavlus’un yorumlarının ağırlık kazanmaya

başlamasıyla birlikte, Hıristiyanlar arasında fikir ayrılıkları ve anlaşmazlıklar

yaşanmaya başlamıştır. Hıristiyanlar arasında ilk anlaşmazlık, Yahudi

şeriatına uyup uymama konusunda ortaya çıkmıştır.8

Pavlus Hıristiyanlığı kabul ettikten sonra, bir Hıristiyan misyoneri

olmuştur. O, Hıristiyanlığı daha ziyade Yahudi olmayanların arasında

yaymaya çalıştığı için, “Yabancıların Havari”si olarak anılmıştır.9 Pavlus,

Hıristiyanlığın putperestler arasında yayılmasını kolaylaştırmak için de, yeni

dine girenlerin Yahudi şeriatına uymayabileceğini düşünerek, sünnet gibi

onlara zor gelebilecek bazı dini hükümlerden onların muaf olmalarının daha

uygun olacağını ileri sürmüştür. Pavlus tarafından verilen bu dini içerikli

tavizler, yeni Hıristiyan olanların Yahudi şeriatına uyup uymama veya

hangilerine ne kadar uyacakları konusunda tartışmaların yaşanmasına sebep

olmuştur. Bu tartışmaların giderilmesi için 50 yılında “Havariler Konsili”

toplanmıştır.10

Bu konsilden sonra iki gurup ortaya çıkmıştır. Bunlar; putperest asıllı

Hıristiyanlar ve Yahudi asıllı Hıristiyanlardır. Başlangıçta çoğunlukla

muamelatla ilgili hususlar üzerinde yoğunlaşan anlaşmazlıklar, daha sonra

Hz. İsa’nın tabiatı konusunda ortaya çıkacak olan ve Hz. İsa’nın

tanrılaşmasına kadar uzanacak olan süreci başlatmıştır.11 Bu süreç içerisinde,

7 Thomas Michael, Hıristiyan Tanrı Bilimine Giriş, İstanbul 1992, 45. 8 Ahmet Hikmet Eroğlu, “Hıristiyanların Bölünme Sürecine Genel Bir Bakış”, A.Ü.İ.F. Dergisi, Ankara 2000, XLI, 310. 9 Aydın, 19. 10 Bkz. Eroğlu, 310. 11 Bkz. Eroğlu, 311,

12

anlaşmazlıkların giderek artması ve bu anlaşmazlıkları çözmek için toplanan

Konsillerde alınan kararlardan tatmin olunmaması, kilise bütünlüğüne ve

birliğine olumsuz yönde etki etmiştir.

Neticede, XI. yüzyılda kilise birliği bozulmuş ve iki büyük kilise

meydana gelmiştir. Bunlardan biri, Latin Katolik Kilisesi adını alan Roma

Kilisesi etrafında toplanmış, diğeri de Rum Ortodoks Kilisesi adını alan

İstanbul Kilisesi etrafında toplanmıştır. Böylece Katolik ve Ortodoks olmak

üzere Hıristiyanlıkta iki ana mezhep doğmuştur. Daha sonra Batı kilisesi

bünyesinde XVI. Yüzyılda yeni bir bölünme meydana gelmiştir. Bu

bölünmeden de Protestanlık hareketi ortaya çıkmıştır.12

E. Protestanlığa Genel Bir Bakış

Protestanlık Hıristiyanlığın üç büyük mezhebinden biri olup, orta çağda

Katolik kilisesinin katı kurallarına bir tepki olarak Avrupa’da ortaya çıkmıştır.

Katolik kilisesinin uyguladığı endüljans meselesine, kilisenin dünya işlerine

karışmasına ve Papa’nın yanılmazlığına bir tepki olarak ortaya çıkan

Protestanlık, orta çağ aydınlarının (Lüther, Calven, Zwingli gibi) ortaya

koyduğu tezleriyle Hıristiyanlığın ayrı mezhebi haline gelmiştir.

a. Protestanlığın Doğuşu ve Tarihi Gelişimi

Orta çağda Batı Avrupa’da başta papa olmak üzere Katolik kilisesinin

hakimiyeti her alanda etkisini gösteriyordu. Katolikler, kiliseyi, devleti ve

ölümden sonraki hayatı kendi elleri altında bulunduruyordu. Bir anlamda

hakimiyet onların elinde gibiydi. Katolik fikirlere ve kilise dogmasına karşı

ortaya çıkan görüş ve düşünceler şiddetle cezalandırılıyordu. Katolik kiliseye

karşı çıkanların malı zorla alınıyor ve kilisece lanetleniyordu. Bu lanet

nesilden nesile geçiyordu. Kilisenin hakimiyeti insan fikri üzerinde de

ağırlığını hissettiriyordu. Buna imparatorlar bile karşı gelemiyordu.13

12 Aydın, 113; Çanışev, Protestantizm, İzdatelstvo Nauka, Moskva 1969, 5. 13 Çanışev, 16.

13

Katolik kilisesinin otoritesinin artması ve nüfuz alanının genişlemesi,

ayrıca hem dünyevi hem de uhrevi işleri yönetmeye kalkışması, yavaş yavaş

orta çağ aydınlarının tepkisine yol açıyordu. Zaten o güne kadar kimseye

boyun eğmeyen ve tam tersine küçük mahalli yöneticilerden dönemin

imparatorlarına kadar birçok kimseyi kendi boyunduruğu altına alan kilisenin,

kendi katı kurallarına yeni kuralları eklemeye devam etmesi (örneğin, vergileri

arttırması gibi) halkın da sabrını taşırıyordu. Bu durum kilise ile devlet

ilişkilerinin birbirinden tamamen bağımsız olmasına ve bir birinden

ayrılmasına zemin hazırlıyordu. Birçok insan XVI. yüzyılda, kilise bünyesinde

bir reformun gerekli olduğunu düşünüyordu. Ancak bunu açığa vurmak kolay

olmuyordu. Çünkü hiç kimse kilise karşılığında ayrılığa düşmek istemiyordu.

Hatta 1520 yılının sonuna doğru insanlar Protestan olduklarını bile hiç kimse

söyleyemiyordu.14

Kilise baskısından iyice sıkılan halk ve devlet taraftarları, ezilmeye

devam etmektense mücadele etmeyi tercih etmişlerdir. Neticede devlet

taraftarları ile kilise taraftarları arasında çok zorlu mücadeleler baş

göstermiştir. Her iki taraf da kendince haklı olan gerekçelerini ortaya koyarak

bir birlerinin teorilerini çürütmeye çalışmışlardır. Bu mücadele karşısında,

papa yandaşları ve Katolik kilisesi, önceki olaylara karşı gösterdikleri tepkiden

çok daha ciddi tavırlar almaya başlamışlardır. Onlar, ortaya attıkları teorilerin

temelini dini esaslara dayandırarak kendilerini haklı göstermeye çalışmışlardır.

Devlet taraftarları buna karşılık Aristocu yaklaşımı benimseyerek ve belli

ölçüde teolojik nitelikli kanıtları da kullanarak kuramlarını, dünyevi olan hiç

bir şeyin ruhani amaçları gerçekleştirmede bir araç olamayacağını ve dünyevi

düzenin kendine özgü bir amacı bulunduğunu savunarak kiliseye karşı

çıkmışlardır.15 Buna benzer konularla ilgili tartışmalarda kendini gösteren ve

geniş bir kitleyi peşinden sürükleyen Dante, J. Gus, O. William, J. Bruno ve P.

Marsilius gibi dönemin aydınları bilinçsizce patlak verecek olan reformun alt

14 Aydın, 129. 15 Bkz. Çanışev, 17-19.

14

yapısını hazırlamışlardır. Reformu resmi olarak başlatan Luter’in kendisi de

bu aydınlardan büyük ölçüde etkilenmiştir.16

Bu aydınların kilise ile devlet ilişkileri hakkında ortaya koydukları

teoriler çevrede büyük yankılar uyandırmıştır. Kilisenin mülk edinmesi ve

parayla insanları kandırarak cenneti satma yönünde girişimde bulunması,

aydınların kilise hakkındaki olumsuz bakışlarının kaynağı ve reform

hareketinin ortaya çıkmasındaki en önemli etkenlerden biri olmuştur. Luter’in,

Calvin’in ve Zwingli’nin ortaya çıktıklarında, zaten zemin hazırdı ve ortam

uygundu. Bunlar, Papa’nın otoritesine ve yetkisine; kilisenin mülk

edinmesine; kilisenin dünya işlerine karışmasına; endüljans meselesine ve

günah çıkarma17 olayına karşı ortaya koydukları tezleriyle reformu resmen

başlatmış oldular. Bunlardan önce de “Gerçek Hıristiyanlık” için Avrupa’da

bazı Katar, Valdensen, Albilili ve Lolar gibi guruplar Katoliklere karşı sık sık

baş kaldırıyordu. Fakat, Katolikler onları acımasızca işkence ederek

katlediyordu.18 Daha sonra durum değişerek, yeni aydınların baş

kaldırmasıyla, reform hareketi Protestanlık adıyla bilinen ve Katolik

kilisesinden ayrılan yeni bir Hıristiyan mezhebinin ortaya çıkmasına neden

olmuştur.

b. Protestan Anlayışlar

Protestanlar reformun temelini gerçek otorite olarak tanıdıkları İncil’e

dayandırmışlar ve orta çağda hakim olan Katolik otoritesini reddetmişlerdir.

Ayrıca, Katolik kilisesini ve kilisenin gerçekleştirdiği ayinleri, ikonalara

saygıyı, ruhbanlığı, Mariyolojiyi, Papa otoritesini ve manastır yaşamını da

reddederek, kilise sakramentlerinden sadece “vaftiz” ve “evharistiya”yı kabul

etmişlerdir.19 Bunların yanında Protestanları Katoliklerden ayıran en önemli

16 Bkz. Çanışev, 24. 17 Novikova M, Ateistiçeskiy Slovar, İzdatelstva Politiçeskoy Literaturı, Moskva 1985, 370-371. 18 Minkyaviçus, “Martin Lüther i Reformatsiya”, Voprosı Nauçnogo Ateizma, Moskova 1985, XXX/ 167-168. 19 Mitrohin, Baptizm, Politizdat, Moskva 1966, 14.

15

özelliklerden birisi de; şahsi imanla kurtuluşa erme ve Kutsal Kitap’ın sınırsız

otoritesinin kabul edilmesi olmuştur.20 Bundan dolayı İncil, çoğu Protestan

mezheplerine göre hakikatin tek kaynağı sayılmış ve her insanın okuyup

yorum yapabileceği bir kutsal kitap olarak görülmüştür.21

İncil okumak, vaaz etmek, bireysel olarak ya da cemaat halinde ibadet

etmek, ilahi söylemek Protestanların esas ibadet şeklini oluşturmuştur.22

Protestanlığın bu özellikleri yanında, özellikle İncil’in okunmasına,

anlaşılmasına, insanlara inanç konusunda özgürlük tanınmasına, fikri

gelişmelere imkan verilmesine bağlı olarak yeni yeni Protestan hareketlerin ve

anlayışların doğmasına zemin hazırlanmıştır. Araştırma konumuz olan

Baptizm hareketi de bu fikri gelişmelerin neticesinde ortaya çıkmış ve

bahsedilen özelliklere bağlı olarak şekillenmiştir.

20 Bkz. Çanışev, 8-9. 21 Pismanika, Religiya v İstorii i Kulture, YUNİTİ, Moskova 1998, 195. 22 Bkz. Aynı yer.

16

BİRİNCİ BÖLÜM

BAPTİZMİN ORTAYA ÇIKIŞI VE BAPTİST GÖRÜŞLER

A. Baptizm

Daha önceki tarihlerde Kilisenin ana bünyesinde “Protest” girişim ve

oluşumlara rastlanmışsa da XVI. yüzyılda Martin Lüther’le ortaya çıkan

Protestan hareket Hıristiyanlık içinde daha etkili bir bölünmeye yol açmıştır.

Bu bölünme Hıristiyanlık içinde genel olarak özgür düşüncenin önünü açmış,

Kilisede özellikle Papa’nın ve kilise adamlarının otoritesini sarsmış, yeni

oluşumların ve dini hareketlerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Bu oluşumlar

arasında en etkili olanlardan birisi de Baptizm olmuştur.

a. Baptizmin Doğuşu ve Tarihi Gelişimi

Baptistler, kendi tarihlerinin vaftizci Yahya ve Hz. İsa’dan itibaren

başladığını iddia etseler de23 tarihi gerçekler bunun böyle olmadığını açıkça

ortaya koymaktadır. Baptizm, XVII asırlarda ortaya çıkan Protestanlığın bir

koludur. Baptizm Katolik Anglikan kilisesinin takibatları sonucunda

Hollanda’ya kaçmış Anglikan Kongregasyonalistleri tarafından kurulmuştur.24

Orta çağdaki Katolik otoritesine karşı reform hareketi özellikle

İngiltere’de çok canlı bir şekilde ortaya çıkmıştır. Bu konuda Katoliklere karşı

en iyi mücadele eden hareket, “Puriten” yani İngiliz kiliselerini Katolik

kalıntılardan temizleme hareketi olmuştur.25 Puritanların İngiltere’deki

hareketi çok değişik kollardan gerçekleşmiştir. En büyük ve halk tarafını tutan

Presbiteryenler kolu devletten, kiliseyi kanuni yollarla korumasını ve Katolik

görüşlerden arındırılmasını talep etmiştir.26

23 Cahan, “Naçalo İstorii Baptistov”, İstoriya Baptistov, Forum 2002, 1. 24 Bkz. Novikova, 48; Robert G. Torbet, A History of the Baptists, USA 1993, 31-32; Tümer – Küçük, 319. 25 Bkz. Mitrohin, 12; Torbet, 21-22. 26 Mitrohin, 16-17.

17

Puritanlığın başka bir kolu olan muhafazakarlar, gerçek kilisenin

devletten ayrı olmasını talep ederek, her kilisenin hür ve kendi başına

bağımsız olmasını istemişlerdir. Yerel kiliselerin bağımsızlığını

savunduklarından dolayı onlara “Kongregasyonalistler” denilmiştir.27

Kongregasyonalistlerin ilerlemesi daha sonraları Baptizmin doğmasına

sebep olmuştur. Kongregasyonalizmin önemli özelliklerinden olan,

yetişkinlerin şuurlu bir şekilde vaftiz olması şeklindeki görüşü ve kilisenin

devletten bağımsız olması gerektiğinin savunulması olduğu gibi Baptizme

geçmiştir.28 Daha sonra Baptistler bu görüşü, dünyaya bıraktıkları tek miras

olarak değerlendirmişlerdir.

Kongregasyonalistleri her ne kadar yetişkinlerin vaftizini kabul

etselerde, çocukları Evharistiya ayinine almışlardır. Çünkü çocukların

Hıristiyan geleneğinden etkilenerek daha sonraki dönemlerde şuurlu bir

şekilde Hıristiyanlığı kabul edeceklerine inanmışlardır. Oysa Baptistler, bu

noktada Kongregasyonalistlerden ayrılarak Evharistiya ayinine sadece vaftiz

olan kimseleri almışlardır. Hele hele çocuklar bu ayine hiç alınmamıştır.

Çünkü Baptistlere göre, kilise üyesi olmak için şuurlu olarak vaftiz olmak

gerekli görülmüştür. Bundan dolayı Baptistler çocuk vaftizini reddetmiş ve

sadece yetişkinleri vaftiz etmeye başlamışlardır. Bu özelliklerinden dolayı

onların adının “Baptist” olarak isimlendirilmesi pekiştirilmiştir. İşte

yetişkinlerin vaftiz olma görüşünü savunan bu kimselerin oluşturduğu

guruplar, diğer kilise üyelerince “Baptistler”, Grekçe “Baptistos”

(Vaftizciler) olarak adlandırılmışlardır.29

Baptizmin gelişmesi ve yaygınlık kazanması 1606 senesinde

İngiltere’deki reformların neticesinde iki bölücü (seperatist) gurubun, sıkı

takibatlar sonucu Hollanda’ya kaçmasıyla başlamıştır. Bu guruplardan biri

John Robinson yönetiminde Leyden şehrinde bir kilise kurmuş ve orada

27 Bkz. Mitrohin, 17; Novikova, 209. 28 Cahan, 1. 29 Mitrohin, 18.

18

varlığını sürdürmüştür. Diğer bir gurup ise John Smidt yönetimi altında

Amsterdam’a sığınmış ve orada kiliselerini kurmuştur. J. Smidt’in kurduğu

kilise Baptizmin başlangıcı kabul edilmiş,30 bundan dolayı J. Smidt Baptizmin

kurucusu olarak tanına gelmiştir.31

Smidt, kendi öğretilerinde ağırlıklı olarak yetişkinlerin vaftizi üzerinde

durmuştur. O, ancak şuurlu bir biçimde Hıristiyanlığa inanan kimsenin vaftiz

olabileceği fikrini ileri sürmüştür. O, etrafındaki Hıristiyanlara, çocukken

vaftiz olmalarından dolayı gerçek Hıristiyan olarak bakmamıştır. Smidt,

tarihte ilk defa “Baptist Kilisesi”ni kurarak kendi kendine vaftiz olmuş, daha

sonra etrafındaki müritlerini de vaftiz etmiştir.32

Smidt’in müritleri 1611 senesinde Londra’ya dönerek ilk Baptist

cemaatini oluşturmuştur. Bu cemaat çok geçmeden yeni kilisenin inanç

deklarasyonunu yayınlamaya başlamıştır. Bu deklarasyonda, Baptistleri diğer

kiliselerden ayıran özelliklere yer verilmiştir. Bunlar, kilisenin devletten

bağımsız olması, kurtuluş inancı, şuurlu bir şekilde şahsi iman, kilise

doktrinleri ve kilise adamlarının durumu (yani şuurlu bir şekilde inanan

kimselerin kilise görevlisi olması) olmuştur.33 Onun kurtuluş ve şahsi iman

konusundaki fikirleri misyonerlik yoluyla hızla Amerika’ya ve dünyaya

yayılmıştır.34

Baptizmin gelişmesiyle birlikte insanların kurtuluşu konusundaki

tartışmalar da beraberinde artmıştır. Bu tartışmaların neticesinde İngiltere’de

XVII. yüzyılın ikinci yarısından sonra, iki Baptist gurubu ortaya çıkmıştır. Bu

iki gurup yalnızca inananların vaftiz edilmesi gerektiği üzerinde aynı görüşü

paylaşmakla birlikte, İsa’nın yaşamıyla ödediği kefaretin kapsamı konusunda

farklı görüşlere sahip olmuşlardır. İsa’nın kefaretini genel sayanlar, yani bütün

insanları kapsayacak biçimde değerlendirenler “Genel Baptistler” olarak

30 Bkz. Torbet, 28. 31 Bkz. Pismanika, 197; Torbet, 33. 32 Bkz. Mitrohin, 18; Torbet, 33-35; “Baptism”, Encyclopedia of Britanica 1953, III/ 87. 33 Mitrohin, 19; Torbet, 34. 34 Pismanika, 197-198.

19

adlandırılmıştır.35 Bunlar Arminius geleneğine bağlı olduğundan, aynı

zamanda Arminiusçular olarak da biline gelmiştir.36 Diğeri ise, Calvinci

geleneğe bağlı olan ve sınırlı sayıda insanı yani, yalnızca seçilmiş kulları,

kefaretin kapsamında görenler olmuş, bunlar da “Sınırlı (partikular)

Baptistler” adını almışlardır.37 Calvinci geleneğe bağlı olan Baptistlere göre,

Tanrı alemi ve insanları yaratmadan önce, insanları iki guruba ayırmıştır.

Bunların ilki kurtuluşa erecek olan insanlar, yani kendileridir. Tanrı bu gurubu

kurtuluşa ermesi için özel olarak seçmiştir. İkinci gurup ise kendi

dışındakilerdir. Tanrı onları ise cezalandırmak için yaratmıştır.38

Calvinci geleneğe bağlı olan Baptistler ya da başka bir ifadeyle “Sınırlı

Baptistler”, “Genel Baptistler”den daha hızlı genişlemeye ve yayılmaya

başlamıştır. Fakat, yalnızca seçilmiş kulların kurtuluşa ulaşabileceğini

savunmaları ve yeni üye kazanmaya çalışmamaları dolayısıyla onların bu

yayılma istidadı giderek yavaşlamıştır. 1750’den sonra bu gurubun Metodist

akımdan etkilenmesi yanında İncil’e ve misyonerlik çalışmasına yönelik

ilginin artması, yeni bir yayılmaya yol açmıştır.39

b. Baptistlerin Amerika’daki Gelişimi

Baptistlerin İngiltere’deki varlığı Katolik geleneğe göre yaşayan

Hıristiyanlar arasında rahatsızlıklara yol açmıştır. Katolik geleneğe bağlı

olanlar, Başpiskopos Lodde’nin başkanlığında Baptistleri sıkı takibata alarak

onları buldukları yerlerde öldürmüş, hapse atmış ve Baptist kiliseleri

kapatmışlardır. Bunun neticesinde Baptistler yeni yurt aramaya mecbur

kalmışlardır. Böylece Baptistler, 1637- 38 yılında Amerika kıtasına

geçmişlerdir.40

35Bkz. Torbet, 37-38; “Baptistler”, A. Brit., III/ 315; Çanışev, 75. 36 Novikova, 49. 37 Bkz. Torbet, 41-42.; “Baptistler”, A. Brit., III/ 315. 38 Novikova, 49. 39 Bkz. “Baptistler”, A. Brit., III/ 316. 40 Bkz. Torbet, 202; Mitrohin, 23; Çanışev, 78.

20

Baptistler Amerika’ya geçtikten sonra 1639 yılında Rod Aylin’de

Rocer Williams’ın başkanlığı altında bir cemaat oluşturmuşlardır. Bu cemaatı

yöneten R. Williams önce kendi kendini daha sonra da taraftarlarını vaftiz

etmiştir.41 R. Williams’ın kurduğu cemaat zamanla gelişerek 1670 yılında

Amerika’da Baptist teşkilatını oluşturmuştur. Bu teşkilatı ilk günlerde, dört

kilise üyesi meydana getirmiş ise de 1729 yılında bu kiliselerin sayısı on üçe

yükselmiştir. Yerel kiliselerin çoğalması ve Baptist cemaatin kilise uğrundaki

misyonerlik çalışmaları, zamanla Baptizmin Amerika’nın tamamıyla bütün

topraklarına yayılmasını sağlamıştır.42 Ayrıca Amerika’da Baptizmin

yayılması bazı Baptist teşkilatlarca da desteklenmiş ve gerçekleştirilmiştir.

Sınırlı Baptistlerin 1707 yılında kurdukları “Filadelfiya Baptist

Teşkilatı”, misyonerlik faaliyetlerine önem vererek Baptizmin sadece

Amerika’da değil, bütün dünyaya yayılmasını sağlamaya çalışmıştır.43 1814

yılında Filadelfiya Baptist Teşkilatı ilk olarak yurt dışına (Amerika dışına)

misyonerleri göndermeye başlamıştır.44 1820’de Güney Afrika’ya, 1840’da

Kamerun’a ve 1850’de ise Nijerya’ya Baptist misyonerler gitmiş ve oralarda

faaliyetlerde bulunarak Baptist cemaatleri oluşturmuşlardır.45

Baptistler, Amerika’da 1850 yılında “Amerika Baptistlerinin İncil

Teşkilatı”nı, 1888 yılında “Amerika Baptistlerinin Eğitim Teşkilatı”nı, sonra

da “Gençlerin ve Bayanların Özel Teşkilatı”nı kurmuşlardır. Bu teşkilatlardan

“Bayanların Misyonerlik Teşkilatı” 1890 yılında, “Baptistlerin Gençlik

Teşkilatı” ise 1896 yılında kurulmuştur.46

c. Baptistlerin Rusya’daki Gelişimi

Baptizm Rusya’ya XIX. asrın ikinci yarısında girmiştir. Onlar

Rusya'daki faaliyetlerine 1867 yılında başlamıştır. İlk olarak Nikita Voronin

41 Torbet, 202. 42 Mitrohin, 27. 43 Bkz. Mitrohin, 28; Çanışev, 76. 44 Mitrohin, 30. 45 Çanışev, 78. 46 Mitrohin, 31.

21

adlı Bayar (o dönemde Rus zenginlerine verilen isim) kendi isteğiyle vaftiz

olmuş ve Baptizmi kabul etmiştir.47 Bunun yanında Almanya, Polonya ve

Ukrayna’dan gelen misyonerler Rusların Baptizme girmeleri için faaliyetlere

başlamıştır. Bu misyonerler halkın değişik kesimine hitap etmelerine rağmen,

genellikle alt tabaka insanlarından taraftar bulabilmiştir. Bu taraftarları aynı

zamanda eğitime de tabi tutmuşlardır. Nitekim, Baptizmin Rusya’daki

gelişmesini ve ilerlemesini, Alman misyonerlerinin eğittiği öğrenciler

sağlamıştır. Bu öğrenciler zamanla Almanlardan bağımsız olarak çalışmaya

başlamış ve kendi kiliselerini kurmuştur.48

Rusya içerisinde Baptistlerin ve Baptist kiliselerin artması Ortodoks

Hıristiyanları tarafından endişe ile karşılanmıştır. Ortodoks kilisesine mensup

olan din adamları, halkın Baptistlere karşı tedbirli olmalarını istemiş ve Çar’a,

bunların Rusya bütünlüğüne zararlı olduklarını her fırsatta bildirmiştir.49

Nitekim, Baptistler, 1894 yılında Çar’ın, nazırlık komitesi (kommitet

ministry) tarafından ülkeye, ülkenin bütünlüğüne ve Rusların ideolojik

yapısına zarar veren mezhep (sect) olarak ilan edilmiştir. Bu ilandan sonra

Baptistler ve Baptistlerle beraber, o dönemde Rusya’da faaliyet yapan

Ştundizm* ve Molokanstva* gibi mezhepler devlet tarafından takibata

alınmıştır.50 Bu takibatlara rağmen Baptistler Rus halkının yoksul, çiftçi ve

sosyal açıdan ezilmiş kesimi üzerinde faaliyetlerini bazan açık, bazan da gizli

olarak devam ettirir.

Çar’ın takibatlarına ve yasaklarına rağmen Baptistler, 1910 yılından

sonra Rusya içerisinde baş gösteren komünist ihtilali sırasında, Çarlık tarafını

47 Bkz. Belov, Sektı Sektantstva Sektantı, İzdatelstvo Nauka, Moskva 1978, 28; Mitrohin, 52. 48 Bkz. Mitrohin, 60. 49 Bkz. Mitrohin, 56. * Ştundizm: Sohbetler anlamında. XIX asırda Rusya’da Protestanlığın bir ürünü olarak ortaya çıkan ve Ruslarla Ukraynalılar arasında en çok taraftar bulan dini bir gurubun adıdır. (Bkz. Novikova, 496.) * Molokanstva: Süt gibi temiz anlamında. XVIII asırda Rusya’da Ortodoks kilisesine karşı ortaya çıkan dini bir gurubun adıdır. Bu gurubun mensupları kendilerini süt gibi temiz bir Hıristiyanlık üzerinde olduğunu iddia etmişler ve Rus Ortodoks kilisesinin kabul ettiği haç, ikona gibi şeyleri reddetmişlerdir. (Bkz. Novikova, 278.) 50 Mitrohin, 56.

22

tutmuştur.51 Çünkü Rusya’da komünist rejimin hakim olması, Baptizmin

sonunun gelmesi demekti. 1917 senesinde komünistlerin ihtilali kazanması ve

bütün Rusya Federasyonunda Sovyet sistemin hakim olmaya başlaması,

Rusya’da mevcut olan diğer inançlarla beraber Baptistleri de endişeye sevk

etmiştir. Fakat, Baptistler yeni rejim içerisinde de kendi varlıklarını devam

ettirebilmeleri için bu yeni sisteme de bir şekilde adapte olmak ve uyum

sağlamak zorunda kalmışlardır. Nitekim, 1920 senesinde Baptistler, Sovyet

hükümetine uygun bir pozisyona geçmişlerdir.52

SSCB içerisindeki siyasi gelişmeler 1940 senesine gelindiğinde

Baptistlerin gelişmesine ve yayılmasına belli ölçüde engel teşkil etmiştir. Bir

taraftan halkın sosyal durumunun iyiye doğru gitmesi, bir taraftan da SSCB

yönetimindeki yeni yeni kararların alınması, Baptistlerin yönünü her gün

değiştirmiştir. Çünkü Baptistler halkın yoksul kesimi üzerinde çalışmaya

alışmış ve yine o döneme kadarki sabit olan Rusya veya SSCB yönetiminin

şartlarına göre kendini ayarlamıştı. Araya II. Dünya savaşının girmesi ve

Almanların Rusya’ya savaş açması ister istemez Rusya Baptistlerini de

etkilemişti. Bu durumu fark eden Baptistler, 1942 yılında Evanjelistlere

müracaat ederek, onlarla birleşmeyi ve kendilerini yönetmelerini teklif

etmişlerdir.53

Rusya’da Baptizme paralel olarak Evanjelizm hareketinin de

faaliyetleri mevcut olmuştur. Evanjelizm, Sankt Petersburg kentinde yoğun

olarak faaliyetlerde bulunmuştur. 1905 yılının resmi verilerine göre Rusya’da

21 binin üzerinde Evanjelist Hıristiyan bulunmuştur. Bu rakamın 1912 yılında

31 bine yükseldiği belirtilmiştir.54

Geçici olarak 1919 yılında Baptistlerle birleşen Evanjelistler, durumu

değerlendirmiş ve birleşme teklifini kabul etmişlerdir. Neticede 1944

senesinde iki tarafın ortaklaşa düzenlediği Konseyde bu iki mezhebin

51 Bkz. Torbet, 180-182; Novikova, 49. 52 Bkz. Novikova, 49; Mitrohin, 68-71. 53 Mitrohin, 75. 54 Mitrohin, 60.

23

birleşmesi ile ilgili ortak kararlar alınmıştır.55 Bu iki mezhep birleştikten sonra

“Evanjelist Hıristiyanlar ve Baptistler Kilisesi” (EHBK) adını almıştır.56

Baptistler, Evanjelist Hıristiyanların desteğiyle tekrar canlanmaya

başlamıştır. Zamanla Baptistler, Evanjelistlerin önüne geçerek toparlanmış ve

tekrar güçlenerek faaliyetlerine hız vermiştir. II. Dünya savaşı onların, Rusya

içerisindeki durumunu olumsuz yönde etkilemişse de, Baptistler bu savaşı

fırsat bilerek, savaştan etkilenen yoksullar, fakirler, dullar, yetimler ve

kimsesizler üzerinde faaliyetlerini yoğunlaştırmışlardır. Bu insanlar

Baptistlere ilgi göstermişlerdir. Çünkü Baptistler savaştan psikolojik olarak

etkilenen ve bunalıma giren insanları, güzel konuşmaları ve İncili onlara

yönelik yorumlamaları ile etkileyerek moral vermişlerdir. Bu halden her iki

taraf da memnun olmuştur. Özellikle Baptistler için bu ortam kaçırılması

düşünülmeyen bir fırsat sunmuştur.57 Baptistlerin bu başarılarına paralel

olarak, yine bu savaşta esir düşen Almanların diğer cumhuriyetlere

çalıştırılmak için gönderilmeleri, o cumhuriyetlere de Baptizmin girmesini

sağlamıştır.

EHBK üyeleri 1945 senesinden itibaren “Kardeşlik Mesajı” (Bratskiy

Vestnik) adı altında bir dergi yayınlamaya başlamışlardır.58 Bu dergide

EHBK’nın ideolojik görüşleri, kilise düzeni gibi konular yer almıştır. Bunun

yanında EHBK üyeleri SSCB içerisinde bir çalışma planı geliştirmişler ve o

plan dahilinde faaliyet yürütmeye başlamışlardır. SSCB içerisinde

geliştirdikleri çalışma planları genel olarak şu şekilde sıralandırılmıştır:

1. Ne pahasına olursa olsun halkın her tabakasına dini (EHBK

ideolojisini) propaganda ulaştırılmalı ve sayısız ibadethane açılmalı, ayrıca

bunlara insanlar çekilmelidir.

55 Bkz. Mitrohin, 76; Novikova, 49. 56 Mitrohin, 77. 57 Bkz. Aynı yer. 58 Aynı yer.

24

2. Özellikle misyonerlik faaliyetlerine ağırlık verilmeli ve kilisenin

(kendilerinin) gençleşmesi için gençler üzerinde ağırlıklı olarak

çalışılmalıdır.

3. Her inanan fanatikleştirilmeli ve Hz. İsa uğruna kahraman

olması için eğitilmelidir. Her türlü şartlar altında Tanrı sözünün yayılması

temin edilmelidir.

4. Dinsiz insan, millet ve toplum düşmanı gibi görülmeli, hiç bir

şekilde onların kültürüne, kanununa ve ilmine boyun eğilmemelidir.

Teşkilat dışında kalan herkes günahkar olarak görülmelidir.

5. Ateistlerle her türlü yolla mücadele edilmeli, mümkün olduğu

kadar onlar arasında Tanrı sözünün yayılması sağlanmaya çalışılmalıdır.59

Baptistler, Evanjelistlerle beraber bu planlar dahilinde faaliyetlerini

SSCB içerisinde yürütmeye devam etmişlerdir. Daha sonra bu iki mezhep

1963 senesinde bir konsey düzenleyerek, Mennonitlerin isteği üzerine onları

da kendi saflarına katmışlardır.60

Baptistler tarih içinde çeşitli aşamalardan geçerek ve metotlar

kullanarak dünyanın hemen hemen her tarafına yayılmıştır. Günümüzde

Baptist kiliseler, en gelişmiş kiliselerden biri olarak varlığını sürdürmektedir.

Milyonlarca mensubuyla diğer gurupların önüne geçmekte ve aşağı yukarı her

milletten üyesi bulunmaktadır.61

B. Baptistlerin Teolojik Görüşleri, İnanç Esasları ve İbadetleri

Dünyada mevcut olan bütün dinlerin ve değişik inanışların kendine

özgü bir din anlayışı, Tanrı anlayışı ve inanç esasları gibi teolojik görüşleri

bulunmaktadır. İşte bunun gibi Baptistlerin de kendine has bir teolojik anlayışı

bulunmaktadır. Baptistlerin bu anlayışı büyük ölçüde Protestan teolojisinden

etkilenmiştir. Nitekim aşağıda göreceğimiz Baptistlerin dini konudaki görüş

59 Bkz. Mitrohin, 86-87. 60 Mitrohin, 78. 61 Bkz. Belov, 27.

25

ve anlayışları Protestanlığın fikir ve düşüncelerinden esinlenerek ortaya

çıkmıştır.

a. Tanrı Anlayışı

Baptistlerin inancına göre inanan insanın, Tanrı’nın varlığına delil

getirmesine ihtiyacı yoktur. Çünkü Tanrı, varlığını inanan insanın şuuruna

yerleştirmiştir.62 Bu Tanrı tektir. Ondan başka Tanrı yoktur. Tanrı bir ruhtur,

diridir, kendiliğinden vardır, değişmezdir, hürdür, o her yerdedir, her şeyi

yönetendir akıllıdır, her şeye kadirdir, sonsuzdur, haktır, kutsaldır ve

adaletlidir. Bu Tanrı alemin üzerindedir. O, kendi yüce (hight) kanununa göre

yaşar. İnsan aklı ile bilinemez. Tanrı antropomorfik bir varlık değildir.

Tanrı’da maddi olan hiç bir şey yoktur. O kesin olarak kutsal bir varlıktır. Bir

ruh olarak Tanrı, insan gözüyle görülemez, işitilemez ve ona insan eliyle

erişilemez ve ulaşılamaz. Tanrı, zamana ve mekana bağlı değildir. O her

yerdedir. Her şey Tanrı’ya tabidir. O her şeye, insanlara, milletlere, tabiat

olaylarına, insanın ibadetine, kaderine ve diğer bütün olaylara müdahale

eder.63 Tanrı insanlardaki gibi maddi bir bedene sahip değildir.64

Baptistler teslis inancını, yani Baba Tanrı’yı, Oğul Tanrı’yı ve Kutsal

Ruh Tanrı’yı kabul ederler.65 Baptistlere göre Kutsal Ruh, insanın şahsi

imanında büyük rol oynar. Kutsal Ruh insana açılmadan, insanda imana olan

istek meydana gelmez. Bu yüzden Baptistler, Kutsal Ruh’a büyük önem

verirler.66 Kutsal Ruh’un, Tanrı Ruh’u ve Tanrı ile bir olduğuna inanılır. Fakat

Tanrı’nın onu yaratmadığı kabul edilir.67

Baptistler Tanrı Oğlu olan İsa’nın, Tanrı’nın bizzat kendisi olduğuna

inanmakla68 birlikte Tanrı’nın insan bedenine girerek Hz. İsa adıyla, insanlığı

62 Mitrohin, 110. 63 Mitrohin, 114. 64 William Miller, Aksakaldın Keneşteri Cana Alardı Turmuşta İş Cüzünö Aşıruu, Luç Nadejdı, Bişkek 1991, 10. 65 Bkz. Miller, 70; Belov, 26. 66 Mitrohin, 115. 67 Bkz. Miller, 65. 68 Norman Warren, Manız Emnede, Luç Nadejdı, Bişkek 1995, 15.

26

günahtan kurtarmak için yer yüzüne indiğini kabul ederler. Ayrıca Hz. İsa’nın

öldükten sonra gök yüzüne yükseldiğine, zamanın sonunda yer yüzüne inerek

seçilmiş insanları yanına alacağına ve sonsuz hayata götüreceğine inanılır.69

Baptistler insanların ve meleklerin kendi akıllarıyla Tanrı’yı tanımaya

muktedir olamadıklarını düşünürler. Bunun yanında onlar Tanrının kendisini

yalnızca kalbi temiz olan kimselere tanıtacağına inanırlar.70

b. Vaftiz anlayışı

Vaftiz sakramenti, Baptistlerin en çok önem verdikleri ayinlerden

birisidir. Çünkü, vaftiz uygulaması Baptizmin ortaya çıkmasındaki önemli

etkenlerden biri olarak kabul edilmekte, “Baptizm” adı da “vaftiz”

kelimesinden gelmektedir. Baptistler, vaftiz anlayışına bağlı olarak diğer

Hıristiyan mezheplerinden ayrılmakta, bu konudaki inanç ve uygulamalarıyla

farklılık arz etmektedirler.

Baptist anlayışa göre vaftiz, tek başına kimseyi günahtan kurtaramaz.

Hele çocuk yaştakilerin vaftiz edilmesi, şuursuz varlıkların suya sokulması

gibidir ve dini inanç bağlamında hiç bir şey ifade etmez. Günahtan kurtulmak

için sadece vaftiz olmak yeterli görülmez. Aynı zamanda İsa Mesih’e inanmak

gerekir. İsa Mesih’e olan iman ise vaftizden önce gelmelidir. Dolayısıyla bir

insan gerçek anlamda Hıristiyan olabilmesi için önce İsa Mesih’in bütün

insanlığın günahı için kendini kurban ettiğine inanmalı, vaftiz ise bu imandan

sonra gerçekleşmelidir.71 Bu nedenle Baptistler diğer birçok Hıristiyan

anlayışın kabul ettiği çocuk vaftizini kabul etmezler. Onlar sadece

yetişkinlerin şuurlu bir şekildeki iman ikrarını ve vaftizini kabul ederler.72

Baptistlere göre vaftiz, en önemli ayinlerden sayılır. Onlara göre vaftiz

olmaksızın bir kimsenin kilise üyesi olması mümkün değildir. Çünkü vaftizin,

69 Witnes Ly, Organiçeskiye Sozidaniye Serkvi, Jivoy Potok, Moskva 1993, 7. 70 Bkz. Mitrohin, 140. 71 Miller, 71-72. 72 Abdınasırova, “Ne Oberenetsya li PolikonfessialnostTragedii Natsii”, Kut Bilim 24 Aralık, 1997,4.

27

aynı zamanda Tanrı ile insan arasında bir ahit olduğu kabul edilmektedir.73

Buna göre insan vaftiz olmakla Tanrı’ya söz vermiş olmaktadır. Onun artık

günah için ölmesi ve Hz. İsa için yaşaması gerekmektedir. Bir Baptistin Hz.

İsa için yaşaması demek, gücünü, çalışmasını, boş vaktini, sevgisini ve kalbini

ona vermesi demektir.74

Baptistler cemaatlerine, kendi isteğiyle gelen ve şuurlu bir şekilde

inandığını ifade eden kimseleri kabul ederler. Böyle kimseleri önce sıkı bir

takibe alırlar. Onun her davranışını gözlemeye çalışırlar. Bu takibin bazen iki

üç yıla kadar uzadığı bildirilmektedir. Böyle bir takibin nedeni olarak

Baptistler bir kişinin Baptizme inanması için üç safhadan geçmesinin gerekli

olduğunu düşünmeleridir. Bu safhalardan birincisi, insanın kendisinin

günahkar olduğunu bilmesi; ikincisi, günahtan pişman olup Tanrıya

yönelmesi; üçüncüsü ise insanda Kutsal Ruh’un yansımasının belirlenmesidir.

Bundan sonra Baptizme girecek olan kimse imtihana benzer bir şekilde sınava

alınır. Bu sınavda İncil’den ve İsa Mesih hakkında sorular sorulur. Sınavı

başarılı bir şekilde geçen kimse vaftiz edilir.75 Bu şekilde vaftiz edilen kimse

artık kilise ve cemaat içerisinde bütün haklara sahip olur.

Sakramentler arasında ayrı bir yeri olan vaftiz ayininin uygulanmasına

da Baptistler büyük önem verirler. Bu ayinin çok titiz bir şekilde yapılmasına

dikkat ederler. Her şeyden önce vaftiz olmak için insanın İsa’ya inanmasını ve

kendi isteğinin bulunmasını gerekli görürler. Baptistlerde vaftiz ayini bütün

cemaatın önünde gerçekleşir. Vaftiz ayini yapılırken, cemaat çeşitli ilahiler

söyleyerek ayine iştirak eder. Vaftiz olan kimsenin tamamen suya batırılarak

bütün günahlardan temizlenmiş olduğu kabul edilir. Böyle bir kimsenin vaftiz

uygulamasıyla sembolik olarak ölüp dirildiğine inanılır,76 önceki günahlardan

da kurtulduğu düşünülür. Bir kimse vaftiz olduktan sonra Baptist cemaatı

73 Mitrohin, 234. 74 Bkz. Belov, 86-87. 75 Bkz. Mitrohin, 218-219. 76 Miller, 72.

28

içerisindeki bütün haklara otomatik olarak sahip olur. Artık o, bütün ayinlere

katılabilir.77

c. Kurtuluş ve Ahiret Anlayışı

Baptistler ölümden sonraki ahiret hayatını kabul etmektedirler. Onların

inancına göre ölen insanın ahiretteki durumu bu dünyadaki yaşamına bağlı

olarak belirlenmektedir. Yani insan bu dünyada, İsa’nın bütün insanlığın

günahı için öldüğünü kabul etmişse öbür dünyada ebedi sürecek olan İsa

Mesih’in krallığında varlığını devam ettirecektir. Bu da insanın kurtuluşa

ermesine bağlıdır.

Kurtuluşa ermiş olan insanlar fani olan bedenden ayrıldıktan sonra baki

ve mükemmel olan beden ile tekrar dirilecekler ve Hz. İsa’nın yanında

sonsuza kadar kalacaklardır.78 Bu insanların öldükten sonraki dirilmeleri, yere

düşüp ölen tohumun, tekrar bitki gibi yeniden dirilmesi gibi bir şeydir.79

Kurtuluşa ermiş olan insanlar tekrar dirildikten sonra İsa’nın yanında

Tanrı’nın melekleri gibi hayat süreceklerdir.80

Kurtuluş konusunda Baptistler, “Ben kurtuluşa erdim. Ben kendi

gücümle kurtuluşa ermedim. Fakat Tanrı, bana kurtuluşu hediye etti” derler.81

Baptist öğretilerine göre, insanı sadece Tanrı kurtarır. Fakat, insanın

kurtulabilmesi için bütün düşüncesini, fikrini ve hareketlerini Tanrı’ya

yöneltmesi gerekir. Ancak böyle olduktan sonra insan günahtan kurtulmaya

hak kazanır ve Tanrı’nın kurtuluşuna nail olur.82 Kurtuluş, Tanrı’nın insana

verdiği bir hediyedir. Baptistlere göre herkes bu hediyeden nasibini alamaz.

Aslında Tanrı herkesin kurtulmasını ister. Fakat, herkes Tanrı’ya yönelmez.

77 Bkz. Mitrohin, 236-237. 78 Bkz. Mitrohin, 207; Miller, 56-57. 79 Korintoslulara I, 15. 80 Matta, 22 / 30. 81 Mitrohin, 134. 82 Bkz. Belov, 27.

29

Burada Tanrı’nın, kimin Tanrı’ya gelip gelmeyeceğini önceden bildiği için o

insanları önceden seçtiği şeklinde bir ön inancın var olduğu görülür.83

Baptistlere göre seçilmişlik, sadece öbür dünyada değil bu dünyada da

olabilir. Kutsal Ruh seçilmiş insanlara kendini açtığında, insanlar ilk olarak

kendilerinin Tanrı katında çok günahkar olduklarının farkına varmaya başlar.

Bu ise Baptistlere göre seçilmiş insanın inanmaya doğru attığı ilk adım sayılır.

Fakat Baptistler kurtulmak için insanın sadece kendisini günahkar

hissetmesinin yeterli olmadığını düşünürler.84 Bunun yanında Baptistler,

insanın kendi kendine gerçeği bulmaya ve ahlaki mükemmelliğe ulaşmaya

muktedir olmadığını iddia ederler. Buna göre insan, kendi kendini de

kurtaramaz. Bu iddialarını bütün vaazlarında dile getiren Baptistler insanın

yaptığı iyi amellerle kurtuluşa eremeyeceğini, kurtuluşa erebilmesi için,

Tanrıya yönelmesi ve Hz. İsa’nın insanlığın günahı için haçta kurban

olduğuna inanması gerektiğinin şart olduğunu ileri sürerler.85

Baptizmde yer alan kurtuluş anlayışına göre insanın kendi kendini

kurtaramayacağına göre, tek çıkar yolun Tanrıya müracaat etmek olduğu kabul

edilir. Bundan sonra Kutsal Ruh’un insana kendini tamamen açacağına

inanılır. Ayrıca Baptistlerde insanın Tanrıya müracaat etmesi, aynı zamanda

Tanrı ile insan arasında bir ahitleşme olarak değerlendirilir.86

Bu dünyada insanları İsa Mesih’e giden trenin yolcuları olarak gören

Baptistler bu yolculuğu bütün insanların tamamlayamayacaklarını ileri

sürerler. Onlara göre günahkar ve Hz. İsa’ya inanmayanlar yarı yolda kalacak,

inananlar ise Mesih’e ulaşacak ve kurtuluşa erecekler, daha sonra da sonsuza

kadar İsa Mesih’in yönettiği krallıkta hayat süreceklerdir.87

Baptizm öğretilerine göre, Hz. İsa ahiret günü, koyunu keçiden ayırdığı

gibi, günahkar ile günahsızı da birbirinden ayıracaktır. Baptist inanışa göre

83 Bkz. Mitrohin, 126. 84 Bkz. Mitrohin, 129. 85 Mitrohin, 122. 86 Bkz. Mitrohin, 131. 87 Mitrohin, 204.

30

kurtuluşa erenler ebedi olarak İsa ile birlikte yaşayacak, günahkarlar ise ebedi

olarak cezalandırılacaktır.88 Aslında Tanrının kimsenin cezalandırılmasını

istemediğine inanan Baptistler cezayı insanların kendilerinin tercih ettiklerini,

böylece kurtuluşa da erişemediklerini kabul ederler.89 Genel olarak

Baptistlerin hayattaki amacının, gelecek hayattaki kurtuluşu yakalamak olduğu

bildirilmekte, dünya hayatının ise hiç bir değeri olmadığı düşünülmektedir.

Bunun yanında dünya hayatının, kurtuluşa ermek isteyenler için sadece bir

fırsat olduğuna, sonsuz ve gerçek hayatın ise ahirette Hz. İsa yönetiminde

olacağına inanılmaktadır.90

d. Kutsal Kitap Anlayışı

Baptistler kutsal kitap olarak Kitabı Mukaddes’i, yani Eski ve Yeni

Ahid’i kabul ederler. Fakat Eski Ahid’den daha çok Yeni Ahid’e önem veren

Baptistler Yeni Ahid’in bütün insanlığın kurtarıcısı olan İsa Mesih’in mesajı

olduğuna dikkat çekerler. Bu nedenle Baptistler, bu dünyada olup biten her

şeye İncil’den cevap arar ve bütün sorulara İncil’den pasajlar getirerek cevap

vermeye çalışırlar. Onlara göre; Eski Ahide inanan kimseler “en fakir”, Yeni

Ahid’e inanan kimseler ise “en zenginden daha zengin” olarak değerlendirilir.

Çünkü böyle bir kimse Eski Ahitçilerin sahip olmadığı Hz. İsa’ya sahiptir.91

Baptistlere göre, Tanrı’yı tanımanın yegane yolu İncil’dir. Bunun

dışında hiç bir şey insana Tanrı’yı tanıtamaz. İncil, insanın yaşamındaki en

önemli hayat unsurudur. İnsanı besleyen, terbiye eden, Tanrı’ya ulaştıran ve

onu kurtuluşa erdirecek olan İncil’dir. İncil, aynı zamanda hakikatin

kendisidir. İncil’i bilmek, okumak, öğrenmek ve başkalarına öğretmek her

Baptist için zorunlu bir görev kabul edilmekte, Tanrı inayetine kavuşmak için

bu görevin kaçınılmaz olduğu düşünülmektedir. Aynı zamanda İncil’in,

Baptizmi yaymak için en önemli silah olduğuna inanılmaktadır. Bu silah

88 Miller, 88. 89 Bkz. Warren, 78. 90 Ugrinoviç, Vvedeniye v Religiovedeniye, MISL, Moskva 1984, 243. 91 Mitrohin, 94.

31

olmaksızın iman uğrunda mücadele etmenin, başarısızlıkla sonuçlanacağı,

İncil’i öğrenip okumaksızın insanlığın manevi varlığını devam ettiremeyeceği

ve insanlığın ahlaken çökeceği var sayılmaktadır.92 İncil’in, insanlığı kurtuluşa

götüren bir yol olduğu kabul edilmektedir.

Baptistlere göre İncil, akılla bilinemez. İncil, soğuk akılla değil,

Tanrı’nın insana bağışladığı sıcak kalplilik ile öğrenilebilir. Aksi halde İncil,

insanı körleştirir. İnsan da İncil’i çelişki dolu, sıradan hatta daha aşağı bir

kitap olarak görebilir.93

İncil’in yazarı Tanrı’dır.94 Fakat, Tanrı bunu eline kalem kağıt alarak

yazmamış, onu insanlara yazdırmıştır.95 Bu nedenle İncil’e körü körüne değil,

şuurlu bir şekilde inanılması gerekir.96

Baptistler İncil ile ilgili şu hususu da dile getirirler: “Biz İncilin her

sözü, her harfi ve her işareti için mücadele etmeliyiz. Çünkü, dünyada

İncil’den daha kutsal olan hiç bir şey yoktur ve olmamıştır.” Dolayısıyla

Baptist olan herkes masasında İncil’i bulundurmalıdır. İncil’i öğrenmek

Baptizmi öğrenmek demektir. Bununla birlikte her Baptistin, İncil’in

gerçekliğinden şahsi olarak emin olması gerekmektedir. Buna göre, dünyaya

karşı dini bakış açısını da geliştirmelidir.97 İncil’in insan, melek, alemin

yaratılışı ve buna benzer konular hakkında verdiği bilgiler hakikatin

kendisidir. Bundan dolayı Baptistler, söyledikleri ve yaptıkları her şeyin

temelini İncil’e dayandırmaya çalışırlar.98

Sonuç olarak, Kutsal Kitap, Tanrı’nın son sözü olarak kabul

edilmektedir. O, ilahidir, yanlışı yoktur, gerçektir ve her harfine kadar Kutsal

Ruh ile donatılmıştır.99 Bu yüzden Kutsal Ruh, Kutsal Kitabın yazarıdır.100

92 Bkz. Aynı yer. 93 Mitrohin, 109. 94 Bkz. Mitrohin, 108. 95 Bkz. Warren, 57. 96 Mitrohin, 109. 97 Bkz. Mitrohin, 96. 101. 111. 98 Mitrohin, 140. 99 Witnes, 7. 100 Miller, 66.

32

e. İnançları

Son sözün Kitabı Mukaddeste olduğuna inanan Baptistlerin, Belirli bir

amentüsü yoktur. Onların inançları büyük ölçüde Protestan teolojisine

dayanmaktadır.101 Baptistler, kendilerini tanıtmak için herhangi bir

itikatnameden daha çok doğrudan kutsal metinlere başvurmaktadırlar.102

Baptistler her zaman Tanrı’yı düşünmeyi, akrabaları ve diğer bütün insanları

Hz. İsa’ya inandırarak kurtuluşa erdirmeyi kutsal görev olarak

saymaktadırlar.103

Golgota’da dökülen Hz. İsa’nın kanının, Baptistlerin manevi hayatının

temelini oluşturduğuna inanılmaktadır.104 Hz. İsa’nın, haçta bütün insanlığın

günahı için öldüğü kabul edilmektedir. Fakat Baptistlere göre buna her insan

inanamamakta, çünkü inanma duygusu insana Tanrı tarafından

bağışlanmaktadır. Tanrı bu duyguyu kime verdiyse sadece o insanlar Hz.

İsa’ya inanmaktadırlar. Diğerleri ise inanmazlar. Baptistlerin inanışına göre

inanmayanlar sadece bu dünyada varlıklarını sürdürür, inananlar ise her zaman

var olacaklardır.105

Baptistler, Tanrı kimin inanmasını dilerse Kutsal Ruh’un o insana

kendisini açacağını düşünmektedirler. Çünkü Kutsal Ruh, Tanrı ruhu olarak

kabul edilmekte ve Tanrıyla eşit güçte olduğuna inanılmaktadır.106 Dolaysıyla

Kutsal Ruh Baptizme göre, kurtuluşun kaynağı olarak görülmektedir. Yine

Baptist inanışa göre Kutsal Ruh kendisini kime açtıysa o insan manevi olarak

diri sayılmakta, diğeri ise ölü kabul edilmektedir. “Niçin Tanrı bazı insanları

kurtuluşa erdiriyor, bazılarını ise erdirmiyor?” sorusunu Baptistler, seçilmiş

olmakla cevaplandırmaktadırlar.107

101 Bkz. Çanışev, 76; Novikova, 49. 102 “Baptizm”, A. Brit., III/ 316. 103 Mitrohin, 243. 104 Bkz. Belov, 26. 105 Mitrohin, 122-123. 106 Miller, 65. 107 Mitrohin, 123-124.

33

Baptistler, haçı, ikonayı, kilise görevlilerini ve Mariyolojiyi kabul

etmezler. Çünkü bunların insan ile Tanrı arasına giren birer aracı olduklarını

düşünürler.108 Ayrıca kilisenin ayrıcalıklarını ve kiliselerin düzenlediği küçük

ayinleri de reddederler.109 Bunun yanında Baptistler, Müslümanların Kuran'ı

Kerim okuyarak ölülere bağışlamalarının ve bundan sevap ummalarının boş

inançtan ibaret olduğuna inanmaktadırlar.110

f. İbadetleri

Baptistler ibadetlerde duaya çok büyük önem verirler. Çünkü onlara

göre dua, Tanrı’ya yaklaşmanın en kısa yoludur. Dolayısıyla her Baptist

hayatının sonuna kadar dua etmeyi ihmal etmemelidir. Onlara göre dua iki

çeşittir: Birincisi cemaat ile yapılan dua, ikincisi ise ferdi yapılan duadır.

Cemaat ile yapılan dua haftada iki üç kez belirli günlerde yapılır. Ferdi dua

ise her zaman ve her yerde yapılabilir. Baptistler ferdi duanın zorunlu

olduğunu kabul ederler.111 Bu yüzden bir Baptistin hayatının ibadetlerle dolu

ve her işinin de ibadete bağlı olması gerekir.112

Baptistler dua ile ilgili olarak: “Eğer, İsa Mesih’e inanan kimse

başarılı olmak istiyorsa, gizlice Tanrı’ya dua etmelidir. Tanrı ile baş başa

olmalıdır. Onun sevgisine inanmalıdır. Onu her zaman sevmeli ve hep ona dua

etmelidir. Çünkü dua, bizim kalbimizin atışını sağlar. Çünkü dua,Tanrı’ya

ulaşmamız için bize kanat olur. Çünkü dua, bizi Tanrı oğulları yapar” 113

demektedirler. Dua ettikten sonra Baptistler kendilerini çok rahat ve hafif

hissettiklerini, manevi olarak da kurtulacaklarını söylemektedirler.114

Baptistlerin ibadetinde, kutsal metinlerin açıklanması ağırlıklı yer tutmakta,

108 Bkz. Mitrohin, 234; Novikova, 49. 109 Novikova, 49. 110 Asker Sakıbayeva, “ Maskara Bolgon Manas, Aybanga Tenelgen Kırgız Ene, Kordolgon İslam”, Agım 30. 10. 01, 4. 111 Mitrohin, 238. 112 Bkz. Belov, 89. 113 Mitrohin, 240. 114 Bkz. Ugrinoviç, 237.

34

dua etmek ve müzik eşliğinde ilahi söylemek ise Baptist ibadetinin en önemli

özellikleri arasında yer almaktadır.115

Duada vaizin konuşmasına cemaat ilahiler ve Hz. İsa’yı öven şarkılarla

eşlik eder. Şarkılar çeşitli müzik aletleri ile süslenir. Şarkılar ve ilahiler

söylendikten sonra vaiz tekrar vaazına devam eder. Vaiz, genelde İncil’den

pasajlar okuyarak yorum yapar.116 Belirli bir süre yorum yapıldıktan sonra

tekrar müzik eşliğinde ilahiler okunur.

Baptistlere göre müzik sesi, güzel konuşma ve güzel vaaz etmekle

karşılaştırıldığında insanın manevi dünyasını daha etkin bir şekilde

canlandırır. Böylece insan müzik sesinden etkilenerek kendini Tanrı’ya daha

yakın ve Tanrı’yla yüz yüze olduğunu hisseder. Tanrı’yı manevi dünyasında

daha da yüceltir.117

İbadet konusunda, mahalli ve yerel vaizler, kendi sürüsündeki

adamların ibadet ve hareketlerini gözetmek durumundadır. Bu gözetmenlik

gurubun bütünlüğünün ve ayakta durmasının çıkar yoludur. Eğer cemaatten

birileri ibadetlerden birini aksatırsa ya da gurubun ideolojisine veya kuralına

uymayan bir işi yaparsa guruptan dışlanmak durumunda kalır.118

C. Bazı Konularla İlgili Anlayış ve Uygulamaları

a. İlim Anlayışı

Baptistler aşağılık bir yaratık olarak gördükleri insanın, kendi gücüyle

Tanrı’nın sırlarını, yani ilmi çözemeyeceğine inanırlar. Baptistler bunu

çözmeye çalışmayı, güneşe fener ile karşılık vermeye benzetirler. Fakat,

Baptistlere göre ilmi geliştirmeye çalışmanın, Tanrı’ya olan imanın

pekişmesine yol açacağı kabul edilir. Onlara göre ilim, Kutsal Kitabın

gerçeklerine ne kadar yakın ise o kadar doğrudur. İlmin doğruluğu Kutsal

115 “Baptistler”, Ana Brit., 316. 116 Mitrohin, 238-239. 117 Belov, 90. 118 Belov, 87.

35

Kitap ile ölçülmelidir. Çünkü gerçek ilim ile Kutsal Kitap aynı varlıktan

gelmektedir. İlim adına yapılan hipotezler, gelişmemiş insan aklının ürünüdür.

Gerçek hipotez Tanrı’ya olan imandan sonra yapılmalıdır. Baptistlere göre,

gerçek ilim adına açılan yeni buluşlar şu veya bu şekilde Tanrı’dan korkan

insanlar tarafından bulunmuştur.119

Baptistler arasında kabul edilen anlayışa göre gerçek ilim, İncil ile

çelişmez. Bunun aksini söyleyenlerin ise büyük yanılgı içerisinde oldukları

düşünülür. Onlara göre İncil’in doğrulamadığı ilim gerçek ilim sayılmaz.

Baptistler alimlerin, dünyanın milyonlarca sene olduğunu iddia etmelerinin bir

yanılgı olduğuna inanırlar. Çünkü Kitabı Mukaddes’e göre dünya yaratılalı

sadece 7-8 bin yıl olmuştur.120 Baptistler, ilmi yaratanın akıl olduğunu

düşünmekte, imanı engelleyen aklın ise akıl hastası olduğunu kabul

etmektedirler. Bunun yanında aklın ilmi çözmeye ve inanmaya yardım

etmesine saygı gösterilmesi gerektiğini ileri sürmektedirler.

b. İnsan Anlayışı

Baptizmin öğretilerine göre, Tanrı insanların hayatının beşikten

başlayıp mezarda sona ermesini dilemiştir. Bu arada hastalığı, sıkıntıyı, her

türlü zorluğu, sevinci, çalışmayı ve buna benzer durumları insan için

kaçınılmaz kılmıştır. Dolayısıyla insanların bütün bunları Tanrı’nın bir vergisi

olarak kabul etmesi gerekmektedir. Aynı zamanda bu hallere sabır göstererek,

bunların üstesinden gelmeye gayret ederek Tanrı katında değer kazanmaya

çalışılmalıdır.121 Yine onlara göre, dünya hayatı sıkıntılarla doludur. Her bir

insanın kendine göre derdi ve sıkıntısı vardır. Zorluklar, kötülükler ve

sıkıntılar insanların iyiliği için Tanrı tarafından gönderildiğine inanılmaktadır.

Baptistler insanın yaratılışını bütün yaratılışın sebebi olarak

görmektedirler. Onlara göre insanın yaratılmasıyla tarih başlamaktadır. Tanrı

119 Mitrohin, 139. 144-145. 120 Mitrohin, 110. 121 Belov, 27.

36

insanı temiz, günahsız ve kötü ile iyiyi ayırt edebilecek yeteneklere sahip bir

varlık olarak yaratmıştır. Fakat bu uzun sürmemiş ve insan şeytana aldanarak

günahkar olmuştur. Baptist öğretilerine göre, insanın günah işlemesi,

insandaki Tanrısal olan her şeyi yok etmiştir. Artık insan günahkar olmuş ve

bu günah nesilden nesile devam edip gelmiştir. Bu günahtan dolayı insanların,

iyi olan şeyleri değil kötü olan şeyleri yapmaya meyilleri olmuştur.122 Fakat,

Tanrı insanlığı çok sevdiğinden, insanlığın günahı için ölsün diye kendisinin

çok sevdiği oğlu Hz. İsa’yı göndermiştir. Daha sonra onu tekrar diriltmiş ve

sağına oturtmuştur. Dolayısıyla Hz. İsa, Baba’ya giden tek yol haline

gelmiştir.123 Onlara göre Hz. İsa, insana en faydalı vitamindir.124 Bu

olmaksızın Tanrı’ya kimse ulaşamaz.125

Hz. İsa’nın haçtaki ölümü, Baptizm inancına göre, bütün insanlık

tarihindeki en büyük olay olarak değerlendirilmiştir. Çünkü Tanrı, insanları

çok sevdiğinden kendisinin biricik oğlunu kurban etmiş ve o insanlığın günahı

için ölmüştür.126 Bu olay aynı zamanda İncil’in ana konusunu, Hıristiyanlığın

da temel inanışlarından birisini oluşturmuştur. Günahkar olan insanın ise, Hz.

İsa’nın haçtaki ölümünde kendi kurtuluşunu hissetmesi ve inanması gerektiği

ileri sürülmüştür. Çünkü bu inanç insanın kalbinde Hz. İsa’yı yaşatmaktadır.

Baptizme göre Hz. İsa’yı kalbinde yaşatan insan ise her zaman kendini

dindirebilmekte, huzur bulabilmektedir.127

Çoğu milletler günahtan kurtulmak için Tanrı’ya, koyundan kurban

kesmektedir. Oysa artık buna hiç gerek yoktur. Çünkü İsa Mesih, insanlığı

günahtan kurtarmak için koyun gibi kendini kurban etmiş ve insanlığın

günahı için bir kez ölmüştür. Dolayısıyla bütün milletler Tanrı Krallığına

122 Mitrohin, 115, 118. 123 El Broşürü, “ Kıyın Kıstoo Kezdegi Bir Ümütübüz”, 5. 124 Mitrohin, 150. 125 Warren, 35. 126 Bkz. Warren, 38. 127 Mitrohin, 133-134.

37

girmeye hak kazanmıştır.128 Baptistler bunun böyle olduğuna inanan herkesin

kurtuluşa ereceğini ileri sürmektedirler.

Baptizm öğretilerine göre, insanları günahtan kurtarma hakkına

yalnızca Hz. İsa sahiptir. Çünkü ona bu hakkı bizzat Tanrı’nın kendisi

vermiştir.129 Bu hakka dayanarak, Hz. İsa, insanları günahtan kurtarmış ve

kurtuluşa erdirmiştir. Şimdi sıra bu borcu ödemeye gelmiştir. Bu borcu

insanların, İsa Mesih’e inanmakla ödeyebileceklerine ve yalnızca Hz. İsa’ya

olan imanın insanın hayatını anlamlandıracağı kabul edilmiştir.130

c. Ahlak Anlayışı

Bütün inançlarda olduğu gibi, Baptizm’in de kendine göre ahlaki

kuralları ve değerleri bulunmaktadır. Bu inancın öğretilerine göre, İsa

Mesih’in kurtarıcı misyonu önemli bir yer tutmaktadır. Onlar bu misyonu

güncel hayatta yaşatabilmek ve herkesi bu misyona dahil edebilmek için bütün

davranışlarında İsa Mesih’i örnek almaya, davranışlarında Hz. İsa’nın tutum

ve davranışlarını yansıtmaya çalışmaktadırlar.131 Bu nedenle insanlarla olan

ilişkilerinde kendilerini her zaman çok sakin, masum ve nezaketli biri olarak

tanıtmaya gayret etmektedirler. Bunu da ahlakın bir gereği olarak

görmektedirler.

Baptistler, kendi ahlaki kurallarının, mevcut olan diğer dinlerin ahlaki

kurallarından daha iyi olduğunu iddia etmektedirler. Baptist vaizler ve

misyonerler bunu, her fırsatta dile getirmektedirler. Ayrıca bu davranış

Baptizmi yaymada onların bir metodu haline gelmektedir.

Baptistler, ahlaki iyilikleri kendilerine Kutsal Ruhun yaptırdığını iddia

etmektedirler.132 Onlara göre Baptizme inanmayan her kes ahlaksız kabul

edilmektedir.133 Bundan dolayı bir Baptistin, Baptist olmayanlarla arkadaşlık

128 El Broşürü, “Kıyın Kıstoo Kezdegi Bir Ümütübüz”, 7. 129 Warren, 35. 130 Mitrohin, 198. 131 Bkz. Miller, 81; Mitrohin, 121. 132 Mitrohin,155. 133 Ugrinoviç, 250.

38

etmesi yasaklanmakta, ancak Baptist olduktan sonra arkadaş olabilmesine izin

verilmektedir. Hatta bu durumda anne, baba ve akrabalar bile gözden

çıkarılabilmektedir.134 Bunun yanında Baptist olmayanlarla ve başka

Hıristiyan mezhebindekilerle evlenmek de ahlaksızlık olarak

değerlendirilmekte ve bu tür bir evliliğin yapılması kesinlikle

yasaklanmaktadır.135

Baptistler, eğlence yerlerini, inançsızlığın hakim olduğu ortamları,

sinema ve tiyatroya gitmeyi şeytanın işlerinden saymaktadırlar. Onlara göre bu

tür yerlere gitmek de yasaklar arasında yer almaktadır. Ancak kendilerinin

propaganda amacıyla düzenledikleri yerlere herkesi davet ederler. Çünkü bu

faaliyetler içerisinde sahneleştirilen oyunlarda Hıristiyanlık öğesi ağır basar.

Onlar, sigara içmeye, içki içmeye ve zina yapmaya da kesinlikle karşı

çıkmaktadırlar. Çünkü ahlaki kötülük deyince ilk olarak bunları anlamakta,

ayrıca her zaman içinde bulunulan odanın havalandırılmasını ve sık sık banyo

yapılmasını ahlaki zaruret olarak görmektedirler.136

Devlete, müdüre, amire, hanıma anne ve babaya vicdan gereği tabi

olduklarını söylemektedirler. İş hayatında Baptistler, ahlaklı bir şekilde ekmek

için çalışmanın Tanrı katında bir görev olduğuna inanmaktadırlar. Bu konuda

her zaman Hz. İsa’nın marangozluk yönünü öne çıkarmaktadırlar. Her

Baptistin nerede olursa olsun ahlaklı, dürüst, çalışkan ve adaletli olması şart

koşulmaktadır.137

Baptist öğretilerine göre Tanrı, Baptistleri kurtarmıştır. Dolayısıyla her

Baptistin kendisinin kurtuluşunu isteyen Tanrı için dürüst olarak çalışması

gerekmektedir. Baptistlerden bir birlerini, karınca ve arı gibi, gece gündüz

demeden çalışmaları gerektiği konusunda teşvik etmeleri istenmiştir.138

134 Abdınasırova, “Ne Oberenetsya Li Polikonfessialnost Tragediy Natsii”, Kut Bilim 11. 02. 98, 4. 135 Mitrohin, 222. 136 Bkz. Mitrohin, 152, 231. 137 Mitrohin, 166. 138 Bkz. Mitrohin, 170-171.

39

Baptistlere göre, ateistler ahlaksız kimseler olarak görülmektedir.

Ateistlerin hiç bir zaman hayatın ve yaşamın mahiyeti hakkındaki sorulara

tatmin edici cevaplar veremeyecekleri ileri sürülmektedir.139

d. Kilise Anlayışı

Baptistler kiliseyi insan ile Tanrı arasına giren bir aracı olarak

gördükleri için kiliseye pek sıcak bakmazlar. İnsanın kurtuluşu için insan ile

Tanrı arasına giren insanı ise hiç kabul etmezler.140 Onlara göre gerçek

“Kilise” İsa Mesih’in bedenidir. İsa’ya inananlar ise bu bedenin üyeleridir. Bu

üyelerin amacı; Tanrı sevgisinde yaşamak ve Tanrıyı derinden tanımaktır.141

Baptistlere göre “Kilise”, bir ibadethaneden çok, bir cemaat ve bir

topluluk olarak anlaşılır.142 Baptistler kendi kiliselerinin üç çeşit olduğunu

belirtirler. Bunların birincisi; “kainat kilisesi”dir. Bu kilise görülmezdir ve bu

kiliseye gelip geçmiş, yerde ve gökte, günahtan kurtulmuş olan herkes (buna

kendileri de dahildir) girer. İkincisi ; “yerel kilise”dir. Bu kiliseye aynı köyde,

aynı kasabada veya aynı şehirde bulunan Baptist cemaat girer. Üçüncüsü ise

“ev kilisesi”dir. Buna her Baptist ailesi dahil edilir, yani her Baptistin evi aynı

zamanda birer kilise kabul edilir.143

Baptistlere göre “kilise” bir ibadethane olarak; bütün Baptistlerin bir

birleriyle olan ilişkilerini arttırma, cemaat mensuplarını Tanrı sevgisinde

yaşatma, cemaate yeni üyeler ve mensuplar kazanma yanında İsa Mesih’in

vasiyetlerini gerçekleştirme amacını taşır.144

Baptistler tek bir kilise ya da mezhep oluşturmazlar. Kilise

yönetiminde, yerel cemaati tek yetkili sayan, “kongregasyonel örgütlenme

biçimine” bağlıdırlar.145 Bu nedenle kiliseleri ve cemaatleri yerel cemaat

tarafından seçilen Baptist vaizler yönetir. Baptist cemaatler, Kutsal Ruhun 139 Mitrohin, 199. 140 Mitrohin, 215. 141 Bkz. Miller, 74-75. 142 Miller, 71. 143 Mitrohin, 216. 144 Bkz. Miller, 74.

40

gözetimi altında olduklarına inandıkları için, vaizlerin aynı zamanda Tanrı

tarafından seçilmiş kişiler olduklarını kabul ederler. Vaizler, yerel kiliseleri

yöneterek cemaatı kontrol eder. Ev kiliselerini ise aile reisi yönetir. Dünya

Baptist Kiliseleri ise “Evanjelik Hıristiyanlar ve Baptist Kilisesi” tarafından

seçilen başkan tarafından yönetilir.146

Kiliseleri yöneten vaizler ve başkanlar, cemaatin bütün

davranışlarından sorumludur. Onlar, cemaatin kilise içerisindeki her

davranışını gözetmek zorundadır. Kilise içerisinde bir eksiklik olduğunda bu

eksikliği gidermek ya da cemaatten birilerinin kilise kurallarına aykırı

davranışlarda bulunması durumunda onları uyarmak, düzelme olmadığında

onları cemaatten dışlamak bu vaizlerin ve başkanların görevleri arasındadır.

Baptistlere göre, kilise yaşamında tüm Hıristiyanlar eşit kabul edilir.

Kilise görevlilerinin taşıdığı özel sorumluluklar cemaatın rızasına dayanır ve

cemaat tarafından sona erdirilebilir. Bu görevlilerin yalnızca kendileriyle

sınırlı bir ruhbanlık konumu da yoktur. Baptistler, kilise ile devlet arasında bir

mesafe olması gerektiğini savunurlar. Kilise ile devlet ayırımı tarih boyunca

Baptistlerin temel ilkelerinden biri sayılır.147

e. Misyonerlik Anlayışı

Baptizm, Hıristiyanlık mezhepleri arasında misyonerliğe en çok önem

veren mezhepler arasında yer almaktadır. Bu mezhep misyonerlik yoluyla

dünyanın her tarafına yayılmaktadır. Baptizm inancına göre her üye birer

misyoner sayılmaktadır. Bu nedenle Baptizmi benimsemiş her bir cemaat

üyesi Baptizmi ve İsa Mesih’in kurtarıcı misyonunu yaymakla sorumlu

tutulmaktadır. Bu amaçla Baptizmin doğuşundan günümüze kadar çeşitli

Baptist misyoner teşkilatları, misyoner birlikleri ve cemaatleri kurulmuştur.

145 “Baptistler”, Ana Brit., III/ 315. 146 Mitrohin, 217. 147 “Baptistler”, Ana Brit., III/ 316.

41

Baptizmin doğduğu yer Avrupa olmasına rağmen ilk Baptist misyoner

teşkilatları Amerika’da XVIII. yüzyılın başlarında kurulmaya başlamıştır.

Çünkü, Avrupa’daki Katolik takibatlarından kaçmış olan bazı Baptist cemaatı

üyeleri, Amerika’da rahat bir ortama kavuşunca, orada hem kendilerini

geliştirmiş, hem de dışarıya açılma fırsatını bulmuştur. Bu fırsattan

yararlanarak değişik Baptist misyoner teşkilatları kurulmuş ve dünyanın

birçok yerine misyonerler göndermeye başlamışlardır.148

Avrupa’da 1792 yılında William Carey’in önderliğinde bir kurum

olarak “İngiliz Baptist Misyonerler Birliği” kurulmuştur. Carey’in kendisi, bu

birliğin ilk misyoneri olarak faaliyette bulunmak için Hindistan’a gitmiştir.149

Böylece Amerika’dan ve Avrupa’dan çıkan Baptist misyonerler dünyaya

dağılarak gittikleri yerlerde Baptist cemaatlerini oluşturmaya başlamışlardır.

Baptistler, 1920 yılından itibaren Rusya’da ve Rusya’nın egemenliği

altında bulunan Cumhuriyetlerde de aktif biçimde misyonerlik faaliyetlerine

başlamışlardır. Baptistler belirtilen bölge topraklarında faaliyetlerini koordine

etmek, işbirliği yapmak ve dayanışmayı sağlamak amacıyla 1925 yılında

Rusya’da “Baptistlerin 26. Genel Toplantısı” düzenlenmiştir. Bu toplantıda

Baptizmin, Rusya’da ve Rusya’nın egemenliğinde olan Cumhuriyetlerde

yayılmasıyla ilgili problemler ve misyonerlik faaliyetler ile ilgili konular

gündeme gelmiştir.150 Bu tarihlerden sonra Baptizm, bütün SSCB ülkelerine

girmeye, misyonerlik faaliyetlerinde bulunmaya ve yerli cemaatler

oluşturmaya başlamışlardır.

Baptizmin misyonerlik anlayışına göre yerel cemaatler, misyonerlik

faaliyetleri, eğitim ve toplumsal yardım gibi ortak çaba gerektiren amaçlar için

bölgesel ya da ulusal kuruluşlarla işbirliği yapmakta, gönüllü birlikler

kurabilmektedirler.151 Cemaat üyeleri, cemaatin durumundan ve cemaatin

güvenliğinden sorumlu tutulmaktadır. Bu nedenle her üye cemaatin ayakta

148 Bkz. Torbet, 245-248. 149 Bkz. Torbet, 80; Ayrıca Bkz. “Baptizm”, A. Brit., III/ 316. 150 Mitrohin, 73. 151 “Baptizm”, A. Brit., III/ 316

42

kalabilmesi, varlığını sürdürebilmesi, kısacası kilisenin bekası için çalışmalı,

insanları kazanmalı ve İsa Mesih kardeşliğini korumaya gayret etmelidir.

Bunun yanında birer misyoner olarak kabul edilen her üye, her yerde

kendisinin kutsal görevini, yani Mesih’in mesajını, başkalarına öğretmek

zorundadır.152

Baptist misyonerler, misyonerlik faaliyetlerinde insanlarla ilgilenmeyi,

onları kendilerine çekebilmek için onların peşini bırakmamayı, tabir yerinde

ise kanca atıp amaca ulaşıncaya kadar gereken ilgiyi göstermeyi faaliyetlerinin

başlıca adımı olarak görürler. Bu aşamadan sonra baptist misyonerler kendi

cemaatlarına ve toplantılarına insanları davet ederek yemekli sohbetler

düzenlerler. Sohbet sırasında hedef kişileri kendilerine kazanmaya çalışırlar.

Bu misyonerler İsa Mesih’in mesajlarını yaymak için uçakta, trende, otobüste

ve benzeri her yerde özel olarak görevlendirdiği piyonlar (pioner) ile çalışırlar.

Onlar, “Hz. İsa kendisi çok fakir idi ve o fakirleri çok severdi” gibi sözlerle

özellikle fakir insanları kendilerine çekmeye gayret ederler. Ayrıca Baptistler,

cemaat içerisinde bir kaç guruba ayrılmak suretiyle çeşitli faaliyetlerde

bulunurlar. Bu gurupların bazıları hastahanelerde hastalarla ilgilenme görevini

yerine getirmekle, bazıları da toplantı yapılan evlerin temizlik, yemek yapma

gibi işleriyle meşgul olurlar. Bazıları da komşu cemaatlerle bağlantı kurarak

haberleşmeyi sağlarlar.153 Bu durum Baptist guruplar arasında organize bir iş

bölümünün ve iş birliğinin bulunduğunu göstermektedir.

f. Ayinleri, Önemli Günleri ve Bayramları

Baptistler bir mezhep veya bir cemaat olarak bağımsız hale geldikten

sonra, kendilerine has bir bayram anlayışı geliştirmişlerdir. Bunların

bayramları büyük ölçüde diğer Protestan anlayışlara benzemektedir. Çünkü bu

mezhebin ortaya çıkmasında Protestan teolojisinin etkisi büyük olduğunu daha

önce de belirtmiştik. Bu nedenle Baptistler, genelde Hz. İsa’nın adı ve şahsıyla

152 Mitrohin, 243. 153 Mitrohin, 220, 244.

43

alakalı olan bayramları ve buna ek olarak, SSCB’deki Evanjelistlerle

birleştikleri günü bayram olarak kutlarlar.154

Baptistler, kilise sakramentlerinden, Protestanlar gibi, sadece iki

tanesini benimsemişlerdir. Bunlar; “vaftiz” ve “evharistiya” ayinleridir. Vaftiz

ve evharistiya ayini, onlara göre, insanın inancını ve Hz. İsa’ya olan bağlılığını

sembolize eder. Baptistler, vaftiz ve evharistiya ayini haricinde diğer kilise

sakramentlerini kabul etmezler.155 Dolayısıyla bu sakramentler ve diğer

bayramlar için özel ön hazırlıkların yapılması ve çok titiz bir şekilde dikkatlice

uygulanması gerekir.

Baptistler, diğer Hıristiyanlar gibi evharistiya ayininde, ekmek ile

şarabın* kutsandıktan sonra Hz. İsa’nın kanına ve bedenine dönüştüğüne

inanırlar.156 Bu ayini genel olarak ayda bir kez yerine getirirler.157 Baptistlerin

kutladığı bayram günlerinin tarihleri şöyledir:

İsa Mesih’in doğum günü - 7 Ocak.

Vaftiz ayini - 19 Ocak.

Ekin bayramı - 15 Şubat.

Meryem’in müjdelendiği gün - 7 Nisan.

İsa’nın Kudüs’e Girişi - Paskalya bayramına bir hafta kala.

İsa Mesih’in öldükten sonra dirilip göğe yükseldiği gün - Paskalyadan

kırk gün sonra.

Teslis günü - Paskalyadan elli gün sonra.

İsa’nın görünüşünün değiştiği gün - 19 Ağustos:

Yeni yıl bayramı - 1 Ocak.

Baptistlerle Evanjelistlerin birleştiği gün - 27 Ekim’dir. Bunun yanında

Baptistlerde son baharda kutlanan bir de “hasat bayramı” vardır. Hasat

154 Novikova, 49. 155 Mitrohin, 234. * “Şarap” kelimesi Kırgızistan’da içki, sarhoş eden su, alkollü içki, bağımlılık yapan içki anlamında kullanıldığı için, bu kelime yerine, sadece Baptistler değil, Kırgızistanda misyonerlik faaliyetlerinde bulunmakta olan diğer Hıristiyan kökenli guruplar da, “üzüm suyu” kelimesini kullanmaktadırlar. (Bakıt Murzaraimov). 156 Mitrohin, 237. 157 Baptizm”, A. Brit., III/ 316.

44

bayramında misyonerlik faaliyetlerinin bir değerlendirmesi yapılır, bir

anlamda misyoner faaliyetlerinin ürünleri de ortaya konur. Yani her bir

Baptist üyesi o sene içerisinde ne tür başarı elde ettiğini, guruba kaç kişi

getirdiğini ve buna benzer şeyleri ortaya koyarlar.

Bayram günlerinde Baptistler özel olarak cemaat halinde dua ederler,

duadan sonra yemek yeyip sohbet ederler ve müzik eşliğinde ilahiler okurlar.

Bunun yanında İncil’den bazı cümleler ve bölümler okuyarak yorum yaparlar.

Bazen kutladıkları bayram ile ilgili küçük programlar hazırlayarak katılanlara

sunarlar. Bu bayramların haricinde Baptistlerde evlenme ve cenaze törenleri

vardır. Bunlar da vaaz, dua ve ilahiler eşliğinde yapılır.158

Bayram günlerinde Baptistlerin, bayrama bir seyirci olmaktan çok, bir

cemaat ve bir aile üyesi olarak iştirak etmesi gerekir. Her üye ailesindeki

kardeşinin bütün davranışlarını gözetmek zorundadır. Eğer, bir cemaat

üyesinde, bayram gününe karşı yanlış bir davranış olursa veya cemaat

ideolojisine ters düşen hareketle karşılaşılırsa cezalandırırlar. Gerekirse

cemaatten de çıkarırlar. Böylece bayramların çok titiz bir şekilde kutlanmasına

dikkat ederler. Bayramlar çok büyük törenlerle ve özenle kutlanır. Belirtilen

her bayram, bayramlara has dualarla, ilahilerle, şarkılarla ve Hz. İsa’yı

yücelten şiirlerle coşkuyla kutlanır.159

D. Baptistlerin Diğer Protestan Gurupları Arasındaki Yeri

Baptistler diğer Protestan guruplarıyla aynı inançları paylaşmakla

birlikte, onlardan özellikle inananların vaftiz edilmesi ve vaftizin de suya

daldırma yoluyla yapılması gerektiğine inanmalarıyla ayrılırlar.160

158 Mitrohin, 241. 159 Bkz. Belov, 91; Mitrohin, 242. 160 “Baptistler”, Ana Brit., III/ 315.

45

a. Calvinistler

Calvinizm, XV. asrın ikinci yarısından sonra ortaya çıkan dini bir

harekettir. Bu hareketin kurucusu John Calven’dir. J. Calven, 1509 yılında

Fransa’da doğmuştur. Küçük yaşından itibaren Latince, Yunanca ve İbrani’ce

eğitim görmüştür. Kendisi çok dindar biri olarak yetişmiştir. 1530 yıllarında

yüksek tahsilini aldıktan sonra, teolojik görüşleri ile Fransa’da adını

duyurmuştur. 1533 senesinde kendi taraftarlarının ilk teşkilatını kurmuştur.

Daha sonra Cenevre’ye geçmiştir.161

Calvin Cenevre’de, taraftarlarıyla birlikte Katoliklere karşı çok sert bir

şekilde mücadele etmiştir. Kendi görüşünü savunmayanlara karşı acımasızca

işkencelerde bulunmuştur. Bu işkence yolunda 1553 senesinde Mishel

Servetus’un diri diri ateşte yakılmasını sağlamıştır. Bu davranışının engizisyon

mahkemesinin verdiği katı kararlara benzerliğinden dolayı Calvin’e, “Cenevre

Papası”162 lakabı verilmiştir.

Calvin’in önemli görüşlerinden biri Tanrı anlayışıdır. Onun bu

konudaki görüşleri Baptizme de yansımıştır. Ona göre Tanrı, alemin dışındadır

ve kendi kanununa göre aleme müdahale etmektedir. İnsan kendi akıl ve

mantığıyla Tanrı’yı bulamaz ve ona inanamaz. İnanma duygusu insana Tanrı

tarafından verilir. İnsan, yaptığı bütün iyilikleri Tanrı’ya borçludur.163

Yine Calvin’in görüşlerine göre, İsa, bütün insanlığın günahı için

kendini kurban etmemiştir. O, sadece önceden Tanrı tarafından seçilen

insanları kurtarmak için kendini kurban etmiştir. Çünkü ona göre, Tanrı

insanları yaratmadan önce, kurtuluşa erecek olanlar ve ceza çekecek olanlar

şeklinde ikiye ayırmıştır. Fakat Calvin’e göre, insanın kendisinin bu

guruplardan hangisine girdiğini bilmesi de mümkün değildir.164

Calvin’in buna benzer görüşleri, Baptizmin ortaya çıkmasında etkili rol

oynamıştır. Bu nedenle Baptistlerle Calvinistler arasında çok fazla fark ortaya

161 Novikova, 192. 162 Bkz. Çanışev, 44. 163 Çanışev, 47. 164 Novikova, 49.

46

çıkmamıştır. Ayrıca bu iki gurup haç işaretini ve ikonayı kabul etmemekle

diğer Hıristiyan anlayışlardan ayrılmıştır. Calvinistlerin kilise sırlarından

sadece vaftiz ve Evharistiyayı sembolik olarak kabul ettikleri belirtilmiştir.165

b. Evanjelistler

Yunanca “euangelion”, “iyi haber” ve “İncil” anlamlarına gelen

Evanjelizm, Protestanlığın Baptizme en yakın anlayışlarından birisidir.

Evanjelistlerin öğretilerinin temeli de İncil’e dayanmaktadır. Evanjelistlerin

Baptistlere en yakın olduğu noktalar şu şekilde sıralanabilir: 1. Kurtuluş

gerçekleşmiştir. Hz. İsa’ya inanan herkes kurtulmuştur. 2. İnsan kendi fiiliyle

kurtuluşa eremez, kurtuluş insana Tanrı tarafından verilmiştir.166

Evanjelistler sadece Tanrının seçtiği insanların kurtuluşa erebileceğine

inanmaktadır. Bunun yanında insanın kurtuluşa erebilmesi için, kendini

günahkar olarak kabul etmesi, pişman olması, kendi gücüyle Tanrıya

ulaşamayacağını idrak etmesi ve bütün ümidini Hz. İsa’ya bağlaması gerekli

görülmektedir. Evanjelistlere göre insan bir hiç olduğuna, insanın kendi

gücüyle Tanrısal olan hiç bir şeyi gerçekleştiremeyeceğine inanılmaktadır.

İnsanın yaptığı bütün iyi amellerin hiç bir işe yaramadığı kabul edilmektedir.

Çünkü onlara göre önemli olanın iyi amel değil, Hz. İsa’ya olan iman

olduğuna dikkat çekilmektedir.167 Bu noktada Baptistler de buna benzer bir

görüşü savunmaktadır. Baptistlere göre de insanın iyi amel işlemesi tek başına

kurtuluşa götürmez. İnsanın “kurtuluşa” ermesi için Tanrı tarafından seçilmiş

olması gerekmektedir.

Evanjelistlerle Baptistlerin dogmaları arasındaki benzerlikler bu iki

mezhebi birleşmeye sevk etmiştir. Nitekim bu iki gurup aralarındaki

yakınlıkların çok olmasını göz önünde bulundurarak 1884 yılından itibaren bir

birleşmeye doğru harekete geçmişler, bu amaçla bir çok toplantı

165 Bkz. Pismanika, 196- 197. 166 Mitrohin, 62. 167Bkz. Aynı yer.

47

düzenlemişlerdir. Fakat her seferinde başarısız olmuşlardır. Bu

başarısızlıkların bir çok nedeni bulunmuştur. Bunların ilki, Baptistlerin, “Özel

Baptistlerin” tarafında olması ve Evanjelistlerin de “Genel Baptistlerin”

tarafında olmasıydı. Bunun yanında bu iki mezhebin yöneticilerinden ve bazı

ayinlerdeki uygulamalardan kaynaklanan problemler vardı. Örneğin, “Özel

Baptistler”, kilise üyelerine çok önem veriyordu. Çünkü, onlara göre, sadece

Tanrı tarafından seçilmiş olan insanlar kilise üyesi olabiliyordu ve Evharistiya

ayinine katılabiliyordu. Oysa “Genel Baptistler”, kendi üyeleri yanında, kendi

uygulamalarına göre Hıristiyan olmayanları da bu ayine alabiliyordu. Bir

başka neden ise Baptistler, kilise içerisindeki kurallara sıkı sıkıya uymaya

çalışırlardı. Onlar, kilise yöneticisi ile normal Baptist üyesi arasındaki farka

dikkat ederlerdi. Baptistlere göre Evharistiya ayinini sadece kilise yöneticisi

olan presbiter (vaiz) yönetirdi. Oysa Evanjelistlere göre, bu ayini kendilerinin

görevlendirdiği herkes yönetme hakkına sahipti.168

Baptistler ve Evanjelistler, söz konusu olan bazı farklılıkları göz ardı

ederek 1910 yılından sonra tekrar birleşme konusunu gündeme getirmişlerdir.

Neticede, 1919 senesinin ekim ayında; “Evanjelist Hıristiyan ve Baptistlerin

Rusya’daki Geçici İttifakı” kurulmuştur.169 Bu iki mezhep daha sonra 1944

senesinde tamamen birleşerek “Evanjelist Hıristiyanlar ve Baptist Kilisesi”

adını almıştır. Bu kısaca EHBK (Evanjelist Hıristiyanlar ve Baptist Kilisesi)

olarak adlandırılmaya başlanmıştır. EHBK 1966 senesinde, kendi ideolojik

görüşlerini ve dogmalarını içeren kararlar almıştır. Bu kararda aşağıdaki

maddeler yer almıştır:

1. Tanrının sözü kilise yönetiminde tek ve yegane otoritedir.

2. İncil’i vaaz etmek ve Hz. İsa’ya şahitlik etmek, kilisenin esas

görevidir.

3. Kilise hiç bir şekilde yerel hükümete bağımlı değildir.

4. Kesinlikle imana göre vaftiz edilmelidir.

168 Bkz. Mitrohin, 63-64. 169 Bkz. Mitrohin, 70-71.

48

5. EHBK üyeleri kutsaldır.

6. Kilise devletten bağımsızdır.170

Yine EHBK üyeleri 1975 yılında bir konsey düzenleyerek kendi

birliklerini pekiştirmişler ve inanç esaslarını paylaşmakla kalmayıp, aynı

kanunları paylaşma yoluna da gitmişlerdir.171

c. Anabaptistler ve Mennonitler

Anabaptizm, XVI asırda Avrupa’daki Reform döneminde, İsviçre ve

Almanya’da ortaya çıkan bir harekettir. Çoğunlukla işçi ve çiftçi sınıfından

oluşan Anabaptizm hareketi, 1522 yılından sonra Luter taraftarlığından ayrılan

Thomas Müntzer tarafından yeni bir yön kazanmıştır. Anabaptistler, orta

çağda Feodallere sık sık baş kaldıran hareket olarak bilinmektedir.172

Bu hareket ayrıca inançlarını oldukça sadeleştirmeye çalışan bir hareket

olarak da tanınmaktadır. Bunlar, ruhbanlığı kabul etmemişler ve dini ayinleri,

kendisinde Kutsal Ruh’un tecelli ettiğini hisseden herkesin yönetebileceğini

savunmuşlardır. Bunların en önemli özelliklerinden biri de, çocuk yaşında

vaftiz olanların vaftizini kabul etmemeleri ve onların yetişkin olduktan sonra

tekrar vaftiz olmalarını talep etmeleridir.

Anabaptistler, ilk olarak 1525 senesinde Zürih kentinde çocuk yaşında

vaftiz olanları tekrar vaftiz etmişlerdir. Bunlar, insanları tekrar vaftiz etmeye

çalıştıkları için bu ismi, yani “Anabaptizm” ismini almışlardır. “Anabaptizm”

Yunanca “tekrar suya batırmak”, “tekrar vaftiz etmek” manalarına

gelmektedir. Bu isim onlara, onların karşısında yer alanlar tarafından bir alay

mahiyetinde verilmiştir. Anabaptistler kendilerine “Anabaptist” değil

“Hıristiyan Kardeşler”173 adını vermektedir.

Anabaptistlerin Baptizmle ortak olan yönü, yetişkinleri vaftiz

etmeleridir. Bunun dışında isimlerden kaynaklanan benzerlikler

170 Mitrohin, 81. 171 Bkz. Belov, 51. 172 Çanışev, 50-51. 173 Bkz. Çanışev, 49; Novikova, 16.

49

bulunmaktadır. Fakat, bu benzerlik onların bir olduklarını göstermemektedir.

Aksine bir birinden tamamen ayrı olan iki mezhep olduğunu göstermektedir.

Mennonit hareketi, Anabaptizmin bir kolu olarak, Menno Simons

tarafından kurulmuştur. Bir Katolik papazı olan Simons, papazlığı bırakıp

Anabaptizmi kabul etmiş ve Anabaptizmin doktrinlerini tekrar gözden

geçirerek yeni bir hareketi ortaya koymuştur.174 Bu hareket kurucusuna

nispetle “Mennonit” hareketi diye adlandırılmıştır. 1632 senesinde

Hollanda’nın Dorte şehrinde bu hareketin inanç deklarasyonu

yayınlanmıştır.175 Bu deklarasyona önem kazandıran, yetişkinlerin vaftiz olma

görüşünün pekiştirilmiş olmasıdır.

Mennonitler 1950 yılından sonra Baptistlerle birleşme teklifinde

bulunmuşlardır. Bu teklif üzerine EHBK üyeleri durumu değerlendirmişler ve

1963 senesinde bir toplantı düzenleyerek Mennonitleri kendi saflarına katmak

için karar almışlardır. Bu karardan sonra Mennonitler de EHBK’nın bir üyesi

haline gelmişlerdir.176

d. Ellinci Gün Hıristiyanları*

“Ellinci Gün Hıristiyanları”, XX. asrın başlarında Amerika’da ortaya

çıkan yeni bir dini harekettir. Bu hareketin mensupları, İsa’nın gökyüzüne

yükselmesinden elli gün sonra Kutsal Ruh’un havariler üzerine indiğine ve

havarilerin peygamberlik derecesine yükseldiğine inanmaktadır. Ellinci Gün

Hıristiyanları İsa Mesih’in ikinci gelişinin çok yakın olduğuna inanmaktadır.

Bunlar, kilise sırlarından sadece vaftiz ve evharistiyayı kabul etmektedir.

Ellinci Gün Hıristiyanları havariler üzerine Kutsal Ruh’un inmesiyle

havarilerin değişik dillerde Tanrıya ibadet etmeye başladıklarını iddia ederek,

ibadetlerinde anlaşılmayacak şekilde bazı dilleri kullanarak kendilerinden

174 Novikova, 263-264. 175 Çanışev, 55. 176 Novikova, 147. * Kırgızistan’da bu gurup “Pyatidesyatnikler” adıyla aktif bir misyonerlik faaliyeti içerisinde bulunmaktadır.

50

geçtikleri ileri sürülmüştür. Onlar bu uygulamalarından dolayı kınanarak

toplum huzuruna zarar verdikleri düşüncesiyle devlet organları tarafından

yasal olarak kabul edilmemiştir. Bu nedenle Ellinci Gün Hıristiyanları

faaliyetlerini yasallaştırabilmek ve güç kazanabilmek için Baptistlerle

birleşme teklifinde bulunmuşlardır.177

Baptistler onları kendilerine katmak için bazı şartları koşmuştur. Bu

şartların başında Ellinci Gün Hıristiyanlarının ibadetlerindeki mistik olan

yönlerini ve anlaşılmayacak dilde ibadet etmelerini bırakmaları gelmiştir. Bu

şartları kabul eden bir kısım Ellinci Gün Hıristiyanları 1945 yılında

Baptistlerle birleşmiştir. Diğer bir kısmı da Baptistlerin koştuğu şartları kabul

etmeyerek onlardan ayrılmış ve Baptistlerden ayrı olarak varlıklarını devam

ettirme yoluna gitmişlerdir.178

177 Novikova, 375. 178 Bkz. Mitrohin, 77-78.

51

İKİNCİ BÖLÜM

BAPTİSTLERİN KIRGIZİSTAN’DAKİ MİSYONERLİK

FAALİYETLERİ

A. Baptistlerin Kırgızistan’a Gelişi

Baptizmin Kırgızistan’a gelişi genel olarak iki yolla gerçekleştiği

söylenebilir. Bunların ilki XX. asrın başlarında ve II. Dünya savaşı sırasında

Orta Asya’ya Türk halklarını asimle etme amacıyla getirilen Ukraynalılar,

Beyazrusyalılar ve değişik yerlerde çalıştırmak amacıyla esir olarak getirilen

Almanlar vasıtasıyla gelmiştir. İkincisi ise Kırgızistan’ın bağımsızlığını

almasından sonra dini amaçla gelen misyonerler vasıtasıyla gelmiştir.

a. Kırgızistan’ı Tercih Etme Sebepleri

Kırgızistan’da aktif bir şekilde misyonerlik faaliyetlerini yürüten

guruplardan biri Baptistlerdir. Onlar, Kırgızistan’a gelen ilk Hıristiyan

misyoner gurupları arasında sayılmaktadır. Baptistlerin kendi dini

faaliyetlerini Sovyetler döneminde bile fazla göze batmayacak şekilde

yürütmeye çalıştıkları bildirilmektedir. Bu sebeple onların Kırgızistan’daki

faaliyetlerinin bağımsızlık sonrasında daha da aktif hale geldiği

gözlenmektedir. Baptistlerin faaliyet alanı olarak Kırgızistan’ı seçmesinin çok

değişik nedenleri bulunmaktadır. Bu nedenler arasında, özellikle Sovyet

insanının içinde yetiştiği ortam ve komünizm sisteminin meydana getirdiği

“yarı ateist yarı dindar insan tiplerinin” ortaya çıkmış olması yer almaktadır.

Baptistler insanın yarı dindarlık yönünü öne çıkararak kendi dini

fikirlerinin insanlara iletmeye gayret etmiştir. Sovyetler birliği dağıldıktan

sonra meydana gelen karışıklıklar ve ruhi boşluklar artık eski Sovyet insanı

olarak tarihte kalacak olan insanları bir arayış içine sürüklemiştir. Bu noktada

Sovyetler birliğinin karakterini ve “Sovyet insanı”nın neyi aramakta olduğunu

çok iyi bilen Baptistler, o insanların istediği yönde aktif bir faaliyete

52

başlamıştır. Bu yönüyle olaya bakıldığında diğer Hıristiyan kökenli misyoner

guruplara göre Baptistler daha başarılı olmuştur. Bu ise Baptistlerin, faaliyet

alanı olarak Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra ortaya çıkan bağımsız

cumhuriyetleri seçmesinin genel nedenleri arasında yer almıştır.

Baptistlerin Kırgızistan’ı faaliyet alanı olarak seçmesinin diğer bir

sebebi de ikinci dünya savaşında Kırgızistan’a esir olarak gelen Almanların ve

Rusların Türk kökenli Müslüman halkları asimle etme amacıyla Kırgızistan’a

yerleştirdikleri Ukraynalıların ve Beyazrusların bulunmasıdır. Kırgızistan’da

bulunan bu küçük etnik guruplar, Kırgızistan’daki Baptist faaliyetlerin yerli

destekçisi olarak görülmüş ve Baptist hareketlere bu yerli destekle

başlanmıştır.

Bunların haricinde Sovyet sisteminin Müslümanlık üzerinde uyguladığı

değişik politikalar Baptistlerin faaliyet alanının genişlemesine ve

kolaylaşmasına neden olmuştur. Komünizm sisteminde uygulanan politikalar

sonucunda Müslümanların İslam dini ile olan bağlantıları oldukça zayıflamış,

mevcut dini düşünce, uygulama ve inanışlara sistemin tepkisini çekmeyecek

hurafeler yerleştirilmiştir. Böylece geniş kitlelerin dini inanışları sadece

Müslüman kimliği düzeyinde kalmıştır.179 Özellikle bu konuda Kırgızlar

üzerinde uygulanan politika daha başarılı bir sonuç vermiştir. Sosyal yapı ve

dini inanç bakımından böyle bir duruma daha yatkın ve daha müsait olan

Kırgızlar, kendi örf ve adetlerini korumakla birlikte inançlarını pratikte

uygulamada çok zayıf kalmış, genel olarak dindarlık düzeyi diğer Orta Asya

Türk topluluklarına göre daha düşük düzeylerde yaşanmıştır. Ayrıca Kırgızlar

arasında yaygın olan dini konulardaki değişik hurafeler ve eğitim

merkezlerindeki ateist öğretiler onların inançlarının zayıflamasına katkı

sağlamıştır. Fakat buna rağmen Kırgızlar atalarından miras olarak aldıkları

İslam dinini unutmamak için bu dini örf ve adetleriyle birlikte yaşatmaya

çalışmışlardır. Ayrıca, Sovyet sistemin gözden düşürmeye ve kötü adamlar

179 Mustafa Erdem, “Misyonerlik ve Kırgızistan’da Misyoner Faaliyetler”, Dini Araştırmalar, Ankara 1999, I/ 31.

53

olarak tanıtmaya çalıştığı mollalar (imamlar) komünist sistemin bütün

takibatlarına rağmen İslam dinini canlı tutabilmek için halk arasında büyük

çaba harcamışlardır. Bunun karşısında, dini alanda yetmiş yıldır uygulanan

komünist sistemin olumsuz birçok etkisi de olmuştur. Bu sistem sonucunda

bazı insanlar ya dinden uzaklaşmış, dini boş inanç olarak görmeye başlamış ya

da dine fazla önem vermeyecek hale gelmişlerdir.

Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra Batı için her alanda bakir

olma özelliğine sahip olan geniş coğrafya misyonerler için de çok uygun bir

faaliyet alanı oluşturmuştur. Bu durumu çok iyi değerlendiren Batılı

misyonerler kendi devletlerinin desteğini de almak suretiyle, ekonomik ve

siyasi destekle birlikte henüz bağımsız devletler ortaya çıkmadan önce görev

yeri olarak eski Sovyetler Birliği topraklarına akın etmeye başlamışlardır.180

Bağımsızlıktan sonra Kırgızistan’ın gelişmek için demokratik yolu

benimsemesi Batılı misyonerlerin daha da ilgisini arttırmıştır. Çünkü

demokratik sistem onların faaliyetleri için en uygun ortamı hazırlamıştır. Bu

nedenle misyonerler Kırgızistan’a akın akın gelmeye başlamıştır. Ayrıca

Kırgızların sosyal, siyasi ve ekonomik yönden zayıf durumda olmaları

misyonerlerin çok farklı alanlarda ve değişik faaliyetlerde bulunmalarına

imkan hazırlamıştır. Genel olarak ülke genelinde halkın yaşadığı ekonomik

sıkıntılar, dini bilgi eksikliği, demokratik sistemin dış ülkelerden gelen

misyonerlerin faaliyetlerine de imkan hazırlayan ölçüleri gibi nedenler

Baptistlerin ve diğer Hıristiyan kökenli misyonerlerin Kırgızistan’ı tercih

etmelerine sebep olmuştur.

Baptistlerin ve diğer misyonerlerin Kırgızistan’ı tercih etmelerinin

başka bir sebebi de Batılı zengin teşkilatların Kırgızistan yönetimine müdahale

etmeleridir. AGİK’nin Kırgızistan’daki temsilcisi Amerikalı Geremy Gann,

Kırgızistan yönetimine, Kırgızistan’ın demokratik bir ülke olduğunu

hatırlatarak, dış ülkelerden gelen misyonerlerin faaliyet yapabilmeleri için her

türlü şartları hazırlaması gerektiğini bildirmiştir. Ayrıca, AGİK’in Bişkek’deki

54

“Ebert Vakfı” Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Kırgızistan din

müşavirlerine bir toplantı düzenleyerek, Batıdan gelen misyonerlerin işlerine

engel olmamaları gerektiği konusunda uyarılarda bulunmuştur.181 Zengin olan

Batılı ülkelerden maddi destek alan Türk cumhuriyetleri şu veya bu şekilde

misyonerlere kapılarını açmak zorunda kalmıştır. Merkezi Asya’da (Orta

Asya) “Demokrasi Adası” olarak bilinen Kırgızistan bu cumhuriyetlerin

başında gelmiştir.

b. SSCB Dönemi

Baptistler misyoner faaliyetlerini Sovyetler Birliği döneminde de

gerçekleştirebilmişlerdir. Onların Kırgızistan’daki faaliyetlerine tam olarak ne

zaman başladığı kesin olarak bilinememekle birlikte bu konuda çok değişik

bilgiler ortaya atılmıştır. Bu bilgilere göre Baptistlerin ilk olarak Kırgızistan’a

siyasi sebeplerle Rus ve Ukrayin Kulak’ların* 1913182 senesinde Kırgızistan’a

gelmeleriyle birlikte gerçekleştiği ileri sürülmüştür. Bu gelen Kulak’ların

içinde yer alan Baptist guruplar inançlarını buralarda da devam ettirmişlerdir.

Onlar özellikle Kırgızistan’ın kuzey bölgesine yerleşerek o bölgeyi kendilerine

vatan edinmişlerdir. O dönemde İslam dışında başka inançlar hakkında fazla

bilgisi olmayan yerli halk onların inançlarına fazla önem vermeyerek, inanç

farklılığı üzerinde durmadan onlarla ilişkilerini devam ettirmişlerdir.

Diğer bir bilgiye göre, Baptistler Kırgızistan’a 1975-76 yılları arasında

gelmiştir. Buna göre Baptistler faaliyetlerine ilk olarak Kırgızistan’ın güney

bölgesinde bulunan Narın şehrinde başlamıştır. Kaynaklarda geçen bilgilere

göre bu şehre ilk olarak Almanya’dan Andrey Peters adlı bir Baptist

misyonerin geldiği ve orada faaliyete başladığı belirtilmiştir. Anrey Peters’in

bu şehirde yaptığı faaliyetlerde bir hayli başarılı olduğu ve ona inanan

180 Erdem. “Misyonerlik…”, 31. 181 Zarlıkbekov, “Kırgızistan Kança Kudayga Sıyınasın”, Agım 01. 03. 02, 6. * Kulak- zengin, sömüren, işçi çalıştıran çifçiler anlamında. Bunlar Rusyadaki ihtilal sırasında Komunist sisteme karşı çıkan azınlık gurubun bir kısmını oluşturmuşlar. 182 Sitnyanskiy- Alişeva- Tabışaliyeva, “ Novıye Protestantı”, Renessans İli Regres, Bişkek 1996, 103.

55

kimselerin her geçen gün çoğalarak bu şehirde bir cemaat oluşturduğu

bildirilmiştir.183

Genel kanaati oluşturan başka bir bilgiye göre de Baptistler

Kırgızistan’a, İkinci Dünya savaşında esir olarak getirilen Almanlarla beraber

gelmiştir.184 Savaştan sonra bu Almanlar Kırgız topraklarına yerleşmiştir.

Onlar zamanla buralara alışarak yeni yerleştikleri topraklarda sosyal, kültürel

ve dini yaşantılarına devam etmiştir. Bununla yetinmeyen Baptistler yerli halkı

da dini yönden etkilemeye gayret ederek kendilerine Kırgızistan’da yer

edinmişlerdir.185 Kırgızistan’da Baptizmin yayılmasında Kırgızistan’a gelerek

yerleşen bu Almanlar büyük rol oynamıştır. Yerli halkı çok iyi tanıma fırsatı

bulan Almanlar Batıdan gelen misyonerlerle işbirliği yapmak suretiyle onların

faaliyetlerine katkı sağlamışlar ve faaliyetlerini kolaylaştırmışlardır. Ayrıca bu

Alman guruplar Batılı misyoner teşkilatların desteğiyle ilk kez İncil’i ve

Hıristiyanlığa ait diğer birçok literatürü Kırgız diline çevirmişlerdir. İncil’in

Kırgız diline çevrilmesi 1977 yılında Sovyet Birliğinde dine karşı

gerçekleştirilen katı tutumun güçlü olduğu dönemlerde gizlice başlatılarak,

1992’de sona ermiş ve aynı yılda İsveç’in başkenti Stokholm’da basılarak gizli

yollarla Kırgızistan’a getirilmiştir.186 1992 yılına kadar da İncil’in değişik

versiyonları yayınlanmıştır. Fakat, bu versiyonların çevirisi halk arasında

yeterli düzeyde kabul görmemişse de Baptizmin yayılmasında büyük rol

oynamıştır.187 1980 yılının resmi kayıtlarına göre Kırgızistan’daki Baptisler

arasında Almanlar, Ruslar, Beyazruslar, Ukrayinler ve Kırgızlar yer

almıştır.188

183 Maksutov, “Dagı Bir Colu Sektalar Cönündö”, İslam Madaniyatı, Aralık-2001, 4. 184 Galiyeva Z, Polikonfessialnıy Kırgızstan, Bişkek 2000, 5. 185 Sitnyanskiy- Alişeva- Tabışaliyeva, 103. 186 Şmour Andrey, “Kuday Saga Iraazıbı”, Ümüt Nuru, Bişkek 2002, XV/ 7. 187 Sovet Sadırov, “İncildi Kim Kotorgon”, Ümüt Nuru, Bişkek 2000, VIII/ 19-21. 188 Yarkov, İz İstori Vzaimootnoşeniy Belarusi i Kırgızstana, Bişkek 1995, 37.

56

c. Bağımsızlık Sonrası Dönem

Kırgızistan Cumhuriyeti 1991 yılında bağımsızlığını kazanmakla

birlikte değişik dini gurupların faaliyetlerine sahne olmaya başlamıştır. Bunun

böyle olmasının bir çok nedeni bulunmaktadır. Bu nedenlerin başında daha

önceki bölümlerde kısmen değinildiği gibi insanların maneviyatındaki dini

bilgi ve inanç boşluğu, bu konudaki arayışları ve bunun yanında demokratik

sistemin tanıdığı özgürlük ortamının sunduğu imkanlar gelmektedir. Bu

durumu çok iyi değerlendiren Batılı misyoner teşkilatlar Kırgızistan’ı faaliyet

alanı olarak seçmekte ve Kırgızistan’a akın etmeye başlamaktadırlar. Bu

akının neticesinde Kırgızistan’da misyoner faaliyetlerinde bulunan büyük-

küçük çeşitli gurupların sayısı 1996 yılının verilerine göre toplam 200’ün

üzerinde iken,189 bu rakam 2001-2002 yılının son verilerine göre 1212’ye

ulaşmıştır. Bu sayının içinden 839’unu Hıristiyanlığın değişik mezheplerine

ait guruplar oluşturmuştur.190

Bu gurupların 1996 yılından sonra çoğalmasının bir başka nedeni,

1996 yıllının 14 kasımında dini gurupları resmi olarak kaydetme ile ilgili

alınan kararlardır. Bu kararlarda yer alan ifadelere göre: “Hangi gurup veya

teşkilat olursa olsun, 18 yaşına gelmiş Kırgız vatandaşlarından on kişi

mensubu olursa resmi olarak devlet tarafından kaydedilmekte ve faaliyet

yapmak için hak kazanmaktadır.” 191

Devlet tarafından gösterilen böyle bir kolaylığı fırsat bilen çeşitli dini

guruplar on kişiden oluşan mensubunu bularak faaliyetlerini yasallaştırmaya

çalışmaktadır. Bunlar, özellikle Amerika’dan, Almanya’dan, İngiltere’den,

Fransa’dan ve Kore’den gelen misyoner guruplardır. Bu misyoner guruplar

kendi faaliyetlerini yukarıdaki maddeye dayanarak resmileştirmekte ve rahat

bir şekilde hareket edebilmektedirler.192

189 Abdıbekov, “Kalktan Çıkkan Kayır Dinder”, Aalam, Eylül 1997, 5. 190 Zarlıkbekov, “Kırgızistan…”, 6. 191 Vremennoe Polojeniye Ob Uçetnoy Registratsi Missiy Zarubejnıh Religioznıh Organizatsiy i İnostrannıh Grajdan, Pribıvayuşih v Kırgızskuyu Respubliku s Selyu Religioznoy Deyatelnosti, 14. 11. 1996, 1. 192 Zarlıkbekov, “Kırgızistan…”, 6.

57

Misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak için gelen misyonerler

Kırgızistan’ın her bölgesine dağılmakta ve her biri ayrı ayrı birer cemaat

oluşturarak devletin resmi organları tarafından tescil edilmekte, bununla

kendilerini halkın tepkisine karşı da güvence altına almaktadırlar.

Baptistler Kırgızistan’daki faaliyetlerine 1997 yıllına kadar gayri resmi

olarak devam etmişlerdir. Devletin kontrolüne ve korumasına girmek için aynı

sene mart ayında faaliyetlerini yasallaştırmışlardır.193 Bundan sonra

faaliyetlerini artıran Baptistler faaliyet alanını daha da genişletmişlerdir.

“Kırgızistan’da Dini Durum ve Dini Teşkilatların Faaliyet Dereceleri”

adlı 2001 yıllında Kırgızistan halkının düzenlediği üçüncü kurultayda verilen

istatistiki bilgilere göre, Baptistlerin misyonerlik faaliyetleri bakımından ilk

sıralarda yer aldığına dikkat çekilmektedir. Baptistler, tahmini olarak,

Kırgızistan halkının, % 9.6; Bişkek halkının % 10.8 oranını oluşturmaktadır.

Bunun içinden Kırgız asıllı Baptistlerin sayısı diğer milletlere nazaran % 13.6

oran ile Ruslardan sonra ikinci sırada gelmektedir.194

Kırgızistan’da Baptistlerin kesin olarak sayısı bilinmemektedir. Bunun

nedeni ise Bişkek’te Baptistlerin baş çobanlarından olan Aleksandr Barg’ın

“İnterfaks” haber ajansına verdiği demeçte daha iyi anlaşılmaktadır. Barg’ın

ifadesine göre Baptistler Kırgızistan Müftiyatını endişeye düşürmemek için

kesin sayılarını söylememektedir.195

B. Baptistlerin Kırgızistan’da Uyguladıkları Misyonerlik

Faaliyet Alanları ve Yöntemleri

Baptistler Kırgızistan’a şu veya bu şekilde bir giriş yaptıktan sonra

Kırgızistan halkını her ne pahasına olursa olsun kendi boyunduruğu altına

alabilmek için her türlü yolu deneyerek faaliyetlerini yürütmektedirler. Bunlar

kendilerine ne dini, ne ırki, ne kültürel ve ne de soysal bakımdan yakın

193 Usuptegin, “Baptist Ak Kıya Calgız Mürzö”, Zaman Kırgızistan, 12. 04. 02, 8. 194 Olga Sevastyanova, Gosdepartament S. Ş. A. O Religioznoy Situatsii v Kirgizii. Bişkek 2001, 1. 195 http://txt.ntv.ru/religy/23Aug2001/bishkekpr.html

58

http://txt.ntv.ru/religy/23Aug2001/bishkekpr.html

olmayan Kırgızlara kendi fikirlerini benimsetebilmek için adeta

zorlamaktadırlar. Neticede onların bu faaliyetleri bir sonuç vermiyor değildir.

Kırgızlara bunların fikirleri, hayat görüşleri ve sosyal yaşantıları tamamen

yabancı olduğu halde, Baptistlerin maddi ve manevi yardımları arkasında,

onların tuzaklarına düşmüş olan insanlar bulunmaktadır. Bu insanlar Baptist

fikirlerin arkasında kendi milli ve kültürel zenginliklerini hiç çekinmeden

reddedebilmekte ve hatta Kırgız olduğunu da inkar edebilmektedir. Bu

insanlar kendi milli zenginliklerini Baptist fikirlerin temelinde yer alan “İsa

kurtarıcıya” değişmişlerdir. Burada Baptistlerin Kırgız halkını kendilerine

çekebilmek için maddi ve manevi yardımlar arkasında ne gibi faaliyetlerde

bulundukları ele alınacaktır.

a. Sosyal Faaliyetleri

1. Maddi Yardımlar

Baptistler, Kırgızistan halkının sosyal ve ekonomik yönden ezilmiş olan

kısmına maddi yardım yapmak suretiyle faaliyetlerini devam ettirmektedir. Bu

konuda özellikle Alman misyonerlerin faaliyetleri ilk sıralarda yer almaktadır.

Onlar Kırgızistan’da sosyal ve kültürel alanda çok büyük miktarda paralar

harcayarak halkı kendine çekmeye çalışmaktadır. Ayrıca halkın ezilmiş olan

kısmına peşin para vermenin yanında her türlü gıda malzemelerini bedava

dağıtmaktadır. Bunlar özellikle halk arasından problemli, geçimini zorla

sağlayan aileleri, dul kadınları ve yetimleri hedef kitle olarak seçmektedir.

Almanya’dan gelen bu Baptist misyonerler, halka yardım ederken, “bu

yardımları size biz vermedik bunları size İsa Tanrı gönderdi” diye halkı

kandırmaktadır. Bunların aldatmacalarına kanmış olan saf insanlar kendi dini

olan İslam’a da karşı çıkmaktadırlar. Örneğin, Kırgızistan’ın dağlık bölgesi

olarak bilinen Susamır vadisinde Baptistlerin “Ümit Işığı” hayır vakfı

tarafından halka bedavadan üç tondan fazla un, altı yüz litreden fazla yağ ve

gıda malzemeleri dağıtılmıştır. Bunun yanında her aileye birer tane Kırgızca

59

basılmış İncil ve değişik konuları içeren çeşitli Broşürler dağıtılmıştır.

Bunların hangi amaçla yapıldığının farkına varan köy imamı, onlara karşı

engel olmaya çalışınca, Baptistler, köy halkını imama karşı kışkırtmış ve

“bunu köyünüzden kovunuz” demiştir. Ardından da İslam’ı kötülemiştir.196

Yine onlar Kırgızistan’da gerçekleştirmeye çalıştıkları “Evanjelizasyon Planı”

dahilinde Kırgızistan’ın Isık Göl, Karakol ve Karabalta şehir sakinlerinin

muhtaç ve fakir kısmına da çok büyük miktarda maddi yardımlarda

bulunulmaktadır.197

Bu şekilde halkı maddi imkanlarla kandırmak ve kendi dinlerine karşı

kışkırtmak Baptistlerin Kırgızistan’da en çok kullandığı metot haline

gelmiştir. Bu alanda faaliyet yapmak için başta Almanya olmak üzere diğer

Batılı ülkelerden Baptist misyonerler her sene Kırgızistan’a gelmektedir.

Hayır işlerinde, kültürel ve misyonerlik faaliyetlerde bulunmak için sadece

1997 senesinde toplam sayısı elli civarında olan Alman asıllı misyonerin

Kırgızistan’a geldiği Kırgızistan Din İşleri Komisyonunca kaydedilmiştir.198

Baptistler yukarıda bahsedilen faaliyetler yanında gençler üzerinde de

faaliyetlerini yoğunlaştırmıştır. Kırgızistan’ın değişik okullarından öğrencileri

dinlenme kamplarına göndermek için 70.000 Alman markı, bunun haricinde

Talas ve Çolponata şehirlerindeki okul faaliyetleri için 50.000 Alman markı

harcadığı ileri sürülmektedir. Bunun yanında öğrencilere Kırgızca tercüme

edilmiş İncil ve Baptist öğretilerini içeren Broşürleri dağıttığı da

bildirilmektedir. Kırgızistan’da açtıkları “İncil Okuluna” da mali destek

Almanlardan geldiği ve 500.000 bin civarında Alman Markı harcandığı da

verilen bilgiler arasında yer almaktadır.199 Bu okulda bir öğrenciye senede

1700 Alman Markı harcandığı iddia edilmektedir. Bu her öğrenciye aylık 4000

Kırgız som’u demektir. Kırgızistan’da bir devlet memurunun aylık 1000,

196 Abdiyev, “ Yegova Kübölörünün Susamırga Kazatı”, Aalam 19. 12. 01, 6. (Burada yazar makalenin başlığını “Yahova Şahitleri” şeklinde atmışsa da, bu faaliyetin Baptistlere ait olduğu “Ümit Işığı” vakfı adından anlaşılmaktadır.) 197 Abdıbekov, 6. 198 Mamayusupov- Kabılbekova, Srovoçnik, Bişkek 2001, 90-92. 199 Abdıbekov, 6.

60

1500 som maaş aldığını düşünürsek bu okulda öğrencilerin aldığı paranın iyi

bir rakam olduğu anlaşılacaktır.200 Bunların dışında cemaat içerisinde

birilerinin doğum günü olduğunda, düğün yaptığında ya da evlenme töreninde

bunların masrafı da gurup vakfı tarafından karşılanmaktadır. Aynı şekilde

gurup vakfının imkanlarıyla her sene içlerinden birilerini dinlenmek için Isık

Göl ve Sarıçelek gibi pansiyonlara göndermektedirler. Cemaat içerisinde zeki

ve kabiliyetli olanlarını ise dış ülkelerdeki “kardeşlerine” göndererek

onlardan eğitim almalarını sağlamaktadırlar. Bu imkanların yanında cemaat

mensuplarına Müslüman olan Kırgızlardan yirmi kişiyi getirene bir lüks araba

hediye etmeyi de vaat etmektedirler.201

Bahsedilen maddi yardımların yanında Kırgızistan’da meşhur insanları

çok büyük paralar karşılığında kiraladıkları ve onları kendi amaçları

doğrultusunda kullandıkları da bilinmektedir. Bu tip insanları kiralayarak

onlara Kırgızistan halkını Hıristiyanlaştırmada yardımcı olabilecek her türlü

makale ve kitapları çevirtmektedirler.

2. Tıbbi Yardımlar

Baptistler Kırgızistan’da tıbbi yardımlar yapma yoluyla da misyonerlik

faaliyetlerde bulunmaktadır. Bunlar Kırgızistan’da faaliyet yapan diğer

Hıristiyan gurupların vakıf ve teşkilatlarıyla iş birliği yaparak çeşitli

hastanelere ilaç ve buna benzer sağlık malzemelerinden gerekli olabilecek

şeyleri ücretsiz temin etmektedirler. Bu konuda Baptistlerin “Ümit Işığı”

vakfı, Evanjelistlerin “İyi Haber” ve Presbiteryenlerin “Vozrojdenie” adlı

misyonerlik teşkilatlarıyla işbirliği yapılmaktadır. Bu vakıf ve teşkilatlar

değişik ülkelerden sadece tıbbi alanda faaliyet yapmak için çok sayıda

misyoneri Kırgızistan’a göndermektedir. Bu ülkelerin başında Almanya,

Amerika ve Kore gelmektedir.

200 Maksutov, 4. 201 Maksutov, 5.

61

Baptistler maddi yollarla hastanelere yardım etmenin yanında, hasta

insanlara, kendi cemaatlerine katılmak süretiyle de şifa bulabileceklerini

söylemektedirler. Buradan hareketle Kırgızistan’da Baptizmi kabul eden

insanların çoğu Baptizmi kabul etmeden önce ya hasta olduklarını ya da

uyuşturucu ve alkol kullandıklarını belirtmekte, Baptizmi kabul edip İsa

Mesih’i tanıdıktan sonra hastalıklarının geçtiğini ve kötü alışkanlıklarından da

kurtulduklarını iddia etmektedirler. Bu konuyla ilgili olarak, Baptizmi kabul

ettikten sonra şifa bulduğunu iddia eden ve ismini belirtmeyen birisinin

anlattıkları ilginç bir örnek olarak gösterilebilir: “Arkadaşım beni ilk defa bu

sığınma evine (sıyınuu üyü) getirdiğinde çok korkmuştum. Söylentilere göre

Baptistler, toplantılarında insan kurban ediyormuş. Bu ne kadar doğru

bilmiyorum ama, ben buraya geldiğimde dünyam değişmişti. Adeta devrim

geçiriyordum. Bu guruba çok değişik yollardan girenler vardı. Ben önceleri

çok hastalanıyordum, gitmediğim yer kalmamıştı. Doktorlara, mollalara,

camiye, falcılara hepsine gitmiştim. Fakat, hiçbirisi işe yaramadı. Sonra ben

kendi başıma İncil'i okumaya başladım. Baptist olan bir kardeş bana, önemli

olan İncil’i okumak değil, doğrudan Tanrı ile bağlantı kurmaktır, demişti.

Böylece ben bu guruba gelerek Tanrıya yalvarıyorum, Tanrı beni affetti ve ben

artık hastalanmıyorum.”202

Bu olaya sosyolojik açıdan bakıldığında Kırgızistan’da Baptizmi kabul

eden insanlar şu veya bu şekilde buna benzer sebeplerle Baptizmi kabul

etmektedir. Bu insanlar sosyal ve ekonomik açıdan sıkıntı çeken kimselerden

oluşmaktadır. Baptistler özellikle bu tür sıkıntı çeken kimseleri hedef olarak

seçmekte ve onlara ilacından iğnesine kadar yardım ediyormuş gibi gözükerek

onları kendi amaçları doğrultusunda kullanmaya çalışmaktadır. Bunların bu

tür emellerinin dışarıya iyi olarak yansıması, onların esas amacını bilmeyenler

tarafından iyi olarak karşılanmakta ve dolayısıyla bu tür faaliyetlere resmi

olarak yol açılmaktadır.

202 Alişev A, “Novıye Protestantı”, Renessans İli Regres, Sentr İsledovaniya Mira Kırgızstana, Bişkek 1996, 105.

62

Kırgızistan’da Baptizmden dönen birisinin verdiği bilgilere göre;

Baptistler bu tür faaliyetlerle Kırgızistan çapında Kırgız neslini yok etmeye

çalışmaktadırlar.203 Bunun için özellikle hastaneler tercih edilmektedir.

Çünkü hastaneler bu amaçlarının gerçekleşmesinde en uygun yer olarak

görülmektedir.

3. Toplantıları ve Vaazları

Baptistler yeni kazanmak istedikleri insanların peşine takılarak

kendilerinin haftada iki üç gün bir araya gelip toplandıkları yerlere davet

etmektedirler. Bunlar genelde Kırgızistan’da açtıkları ibadethanelerde,

kiraladıkları yerlerde ve onun haricinde bazı cemaat üyelerinin evlerinde

toplanmaktadırlar. Dışarıdaki insanları bir şekilde ikna edip kendi

toplantılarına aldıktan sonra bu insanları salonun veya odanın içerisinde en iyi

ve uygun bir yere oturtmaktadırlar. Bunların cemaatına yeni katılan insanlar

ve cemaat üyeleri bir araya geldikten sonra Pastör (baş çoban, vaiz) kendi

vaazına başlamaktadır. Toplantıda vaiz yeni katılan insanları da göz önünde

bulundurarak onları etkileyici bir şekilde konuşmaya çalışmaktadır. Pastör

kendi konuşmalarında her zaman, mutlaka İsa Mesih’in Tanrı Oğlu, kurtarıcı

olduğunu ve insanlığın günahı için kendisini feda ettiğini içeren cümleleri

kullanmaktadır. Toplantıda Pastör yeni gelenler için kendilerinin çok iyi bir

inanç üzerinde olduklarını, kendilerine inanan kimselerin artması halinde

dünyadaki insanların durumunun değişeceğini ve insanların kendi cemaatleri

gibi kardeşçe bir arada yaşayacaklarını andıran bir atmosfer oluşturmaya

çalışmaktadırlar. Pastör son derece etkili bir şekilde İncil’i yorumlamasıyla

da insanın kafasında soruların oluşmasına gayret etmektedir. Bu şekilde etkili

bir vaazın ardından topluca yemek sofrasına oturulmakta, sofrada pastörün

konuşmaları üzerine bir birleriyle okunan dualar ve İncil pasajlarına yorum

getirmeye çalışmaktadırlar. Ara sıra şaka mahiyetinde “İsa Mesih de

203 Bkz. Abdınasırova, 4.

63

havarileriyle bizim gibi yemek yerdi”204 gibi sözleri konuşarak insanları

etkileyebilecek davranışlar sergilemektedirler.

Baptist cemaatler çoğu zaman kadınlardan oluşmaktadır. Bu kadınlar

genelde alt tabakaya mensup, cahil ve dünya bakışı dar olan ve yaşlı

kimselerdir. Bu kimseler genelde bekçi, temizlikçi veya hiç bir yerde

çalışmayan dul kadınlardır.205 Bu tip insanları Pastör hiç bir zorluk çekmeden

çok kolay bir şekilde etkileyebilmektedir.

Bazen bu tip toplantıları bizzat Almanya’dan Amerika’dan ve Kore’den

gelen misyonerler yürütmektedir. Bu misyonerler Kırgızistan’da kazandıkları

mensuplarıyla yaptıkları toplantılarda çeşitli konularda vaaz etmektedirler.

Gerektiğinde cemaata maddi yardımlarda da bulunmaktadırlar. Bu misyonerler

toplantı sırasında; “şimdi salonda elli kişi bulunuyoruz, eğer her birimiz birer

kişi getirirsek yüz kişi oluruz, sonra iki yüz, sonra biz güç oluruz!” diye

gelenleri kandırmaya çalıştıkları bilinmektedir.206 Ayrıca senede belli oranda

cemaat içerisine yeni insanları getiren kimselere araba vaat ettikleri de halk

arasında dolaşan bilgilerdir.

Baptistler toplantı sırasında Pastörün konuşmalarına İsa Mesih’i öven

şarkılarla eşlik eder. Bunun için toplandıkları yerlerde mutlaka müzik

aletlerini de bulundururlar.

Baptistler bazen özel olarak devlet tarafından sosyal faaliyetlerin

yürütüldüğü daireleri kiralayarak toplantılarını orada yaparlar. Bu dairelerin

başında başkent Bişkek’te bulunan, Kırgız Filarmonisi, Rus Dram Tiyatrosu

ve değişik sinema salonları gelmektedir.207 Bu tip yerlerde yapılan toplantılar

diğer yerlerde yapılan toplantılardan çok da farklı değildir. Fakat, bu tür

toplantılara birkaç hafta öncesinden hazırlık yapılır. Çünkü büyük salonlarda

yapılan toplantılarda normal ibadetlerin dışında Hıristiyanlık tarihinden veya

başka önemli görülen konuları sahnelemeye çalışırlar ve buna herkesi davet

204 Sarmanbetov A, “Miltelüü Missionerler”, Kırgız Tuusu 31. 03. 00, 4. 205 Bkz. Mitrohin, 253; Erdem, “Misyonerlik…”, 40 206 Pletneva M – Skorodumova E, “Boytes Çujih Prorokov”, Veçerniy Bişkek, 02. 2002, 4. 207 Bkz. Sarmanbetov, 4.

64

ederler. Böylece faaliyetlerinin daha etkili bir hale gelmesini sağlamaya gayret

ederler.

Bişkek’teki “Lenin” adındaki fabrikanın salonu Baptistlerin bu tip

faaliyetleri için en çok kiralanan salonların başında yer almaktadır. Onlar

burada haftanın her çarşamba ve pazar günleri toplanmaktadırlar. Bu

toplantıda Baptistler değişik dualarda bulunduktan sonra topluca pasta, çay,

kahve içmekte, yemek yemektedirler. Baptistlerin buradaki toplantılarının

masrafını Amerikalı bir cemaat üyesinin karşıladığı bildirilmektedir. Aynı

salonda 2001 senesinin Ekim ayında Baptistler, büyük bir toplantı

düzenlemiştir. Bu toplantıya Talas Akılbekov adlı birisi önderlik etmiştir.

Toplantıya katılanların çoğunun Kırgız uyruklu oldukları bildirilmiştir. Onlar

milli kıyafetleriyle bu toplantıda Hz. İsa adına çeşitli dualarda bulunduktan

sonra, Kırgızların Yenisey’den Orta Asya’ya kadar geliş tarihini yansıtan,

Manas destanını aşağılayan ve İslam’ı kötüleyen bir program sahnelemişlerdir.

Bu programdaki gösterilerde açıktan açığa Kırgızların milli kimlik

unsurlarının temelini oluşturan “Manas” destanı ve Kırgız anası (yani

anneleri) aşağılanmıştır. Onların hiç bir değerinin olmadığı, İslam’ın boş inanç

olduğu ve onun resmen bir kötülük olduğu vurgulanmıştır.208 Onlar Kırgız

anayı kötülerken onun çok fakir, kimsesiz hiçbir değeri olmayan ve herkes

tarafından aşağılanan bir insan olarak tasvir etmişlerdir. Sonra bu ananın, Hz.

İsa’ya inandıktan sonra son derece değerli bir varlığa dönüştüğüne vurgu

yapılan bir oyun sahnelenmiştir. Ayrıca bütün yanlış şeylerden tek çıkar yolun

İsa Mesih’e iman etmek olduğuna vurgu yapılmıştır.

Baptistlerin bunları yapmakla Kırgızların milli ideolojisini ve

Kırgızistan Cumhurbaşkanının “Manas”ın yedi vasiyeti ile ilgili uygulama

kanununu resmen reddetmiş oldukları basında geniş bir şekilde yer almıştır.209

Bunların bu tür faaliyetlerine karşı resmi yetkililer, sadece onları uyarmakla

yetinmiştir. Onlara karşı gözle görülür elle tutulur bir tedbirin alınmadığı,

208 Bkz. Sakıbayeva, 4. 209 Agım 30. 10. 01; Respublika 26. 10. 01; Respublika 06. 11. 01.

65

onların faaliyetlerini rahat bir şekilde yürütmelerinden ve bu tür toplantılarını

rahatça yapmaya devam etmelerinden anlaşılmaktadır. Ayrıca Kırgızistan Din

İşleri Komisyonu temsilcilerinin de onların kanun çerçevesinde faaliyet

yapmakta olduklarını söylemeleri, ileride de onlara karşı olumlu bir tedbirin

alınamayacağını göstermektedir. Din İşleri Komisyonunun bu tür zayıf

noktalarını çok iyi fark eden ve değerlendiren Baptistler, kiraladıkları devlet

dairelerinden özel evlere kadar, bütün “sıyınuu üyü” dedikleri ibadet

yerlerinde toplantılarına ve faaliyetlerine devam etmektedirler.

4. İbadethaneler

Kırgızistan’da bütün yolları deneyerek yerli halktan cemaat

oluşturmaya çalışan Baptistler bu konuda başarılı oldukları yerlerde cemaatı

devamlı bir araya toplayabilmek ve onların şuur altına mesajlarını iyice

yerleştirebilmek için ibadethaneler açmışlardır. Kırgızistan Anayasasında yer

alan ifadeler, devlet tarafından resmi olarak tescil edilen çeşitli dinlere ve dini

akımlara kendi ibadethanelerini açmalarına müsaade etmektedir. Baptistler de

bu izne göre Kırgızistan’ın değişik bölgelerinde kendi ibadethanelerini

açmaktadırlar. Onlar fazla masraf ve zaman kaybına uğramamak için yeni

ibadethaneleri inşa etmekten çok değişik evleri satın alarak orayı birer

ibadethaneye çevirmektedirler.

Baptist misyonerlerin kendileri doğrudan bu tip ibadet yerlerini açmaya

çalışsalar da, bu yol çok meşakkatli olduğundan çoğu zaman kendi saflarına

geçen yerli insanları kullanmak suretiyle mabetler açmaya çalışmaktadırlar.

Bu amaçla tercih ettikleri insanlara her türlü maddi yardımı sağlamaktadırlar.

Onlardan maddi yardım alan insanlar, değişik yerlerden arsa satın almakta ve

bir ibadethane inşa etmektedirler. Örneğin, başkent Bişkek’te, Töröbek isimli

birisi ev yaptırma talebiyle yer satın almış ve Baptistler için bir kilise inşa

ettirmiştir.210 Kilise arazisinin arsasını satın alan kişinin Alman Baptistlerden

maddi destek aldığı bölge halkı arasında yaygınlaşan bir söylenti olarak

66

dolaşmaktadır. Bunun yanında, halkın yoğun olarak yaşadığı köy ve

kasabalardan, yerli mensuplarının adına evleri satın alarak o evleri

ibadethanelere çevirmektedirler. Ayrıca yerli Baptistlerin Hz. İsa sevgisi

uğruna topladıkları paraları da ibadethane inşasına ve diğer faaliyetlere

harcamaktadırlar. Bunlar kendilerine ibadethane açmak için genellikle halkın

yoğun olduğu yerleri tercih etmektedirler.

Kırgızistan genelinde Baptistlerin açtıkları ibadethanelerin sayısı 1996

senesinden bu yana her geçen gün önemli bir artış göstermektedir. Onlar

faaliyetlerini artırarak yeni köylere girmeye başlayınca hemen oraya bir

ibadethane açmaktadır. Şu anda Baptistlerin Kırgızistan Din İşleri Komisyonu

tarafından resmi olarak kayda alınmış otuzdan fazla ibadethanesi*

bulunmaktadır.211 Bu “sıyınu evleri” Başkent Bişkek’te - 4; Batken ilinde - 1;

Jalal - Abad ilinde - 3; Isık - Göl ilinde - 5; Narın ilinde - 1; Oş ilinde - 1;

Talas ilinde - 3; Çüy ilinde - 17 tane olarak belirtilmektedir.212 Bu kiliselerle

(sıyınu evi) ilgili Din İşleri Komisyonunun verdiği bazı bilgiler şunlardır:

1. “Nadejda” adlı Baptist kilisesi. Bu kilise Güney Kore’deki

“Nadejda” kilisesinin Kırgızistan’daki koludur. Kilisenin Kırgızistan’daki

amacı, hayır yapmak yoluyla misyonerlik faaliyetlerinde bulunmaktır. Bu

kilise, kendi mensuplarını ve kiliseye yeni katılanları her zaman

kaydetmekte ve dosya şeklinde muhafaza etmektedir. Kiliseyi Güney

Koreli Baş çoban- Su En San ve vaizler- Kim Yuriy Vladimiroviç, Pak

Eduard, Kim Sergey ve Kuban Murataliyev yönetmektedir.213 Bu kilise,

Bişkek, Puşkin sok. No: 189’da bulunmaktadır.

2. Karakol şehri, M. Gorkiy cad. No 36. Bu kilisede Bogdanov,

Zayçenko ve Matuhina faaliyettedir.

210 Abdıbekov, 6. * Baptistler Kırgızistan’daki ibadethanelerine “Sıyınu Üyü” (yani Tanrı’ya ibadet edilen ev, ibadethane) demektedir. Bu kelime kilise yerine de kullanılmaktadır. 211 Bkz. Alişev, 106. 212 “ Religioznaya Situatsiya v Kırgızkoy Respublike”, Din İşleri Komisyonunun Çıkardığı Broşür, 3. 213 Bkz. Mamaytusupov-Cenbekov, Spravoçnik, Bişkek 2001, 23.

67

3. Grigoryevka köyü, Frunze sok. No 117. Bu kilisede Alman asıllı

Gerter faaliyet yürütmektedir.

4. Çolpan-Ata şehri, Kurortnaya cad. No 34. Bu kilisede ise Alman

asıllı Gerter V. G. faaliyetlerini gerçekleştirmektedir.

5. Kacı-Say köyü, Çehova sok. No 1a. Bu kilisede Livetsov ve

Asanbekov faaliyetlerde bulunmaktadır.

6. Balıkçı şehri, Şopokov sok. No 7. Buradaki kilisenin yöneticileri

Konuratov B. S, ve Sultanov A. A.’dır.

7. Rot-Front köyü, Drujba sok. No 99. Bu kiliseyi Alman asıllı

Gamm E. A, ve Gofman D. A’lar yönetmektedir.

8. Tokmok şehri, Naberejnaya cad. No 261. Buradaki kiliseyi

Lunev, Terehozov ve Alman asıllı Fogel idare etmektedir.

9. Krasnaya Reçka köyü, Oktyabrskaya sok. No 141. Bu kilisede

Alman asıllı Dik ve Ens Yakob faaliyet yapmaktadır.

10. Kant şehri, Mikoyan cad. No 15. Bu kilisede Tarasyuk, Şumilin

ve Larin faaliyettedir.

11. Novopokrovka köyü, Gorkiy cad. No 34. Bu kilisede Piskun,

Bondarev ve Kostenko faaliyet yapmaktadır.

12. Bişkek, Serpuhovskaya cad. No 98. Bu kilisede Runov, İshakov

ve İsaev’ler faaliyettedir.

13. Bişkek, Orozbekova cad. No 222. Bu kilisede Grişin, Kozlov ve

Trofimçenko faaliyet yapmaktadır.

14. Manas köyü, Yujnaya sok. No 8. Buradaki kilisede Ermekov,

Timofenko ve Pozmogova faaliyet yapmaktadır.

15. Brontsovka köyü, Komsomolskaya sok. No 18. Bu kilisede

Caenko ve Degterev faaliyet yapmaktadır.

16. Nijnaya Ala-Arça köyü, Kırgızskaya sok. No 241. Bu kilisede

Petraçev ve Tişenko faaliyettedir.

17. Romanovka köyü, Ozernaya sok. No 2a. bu kilisede Demışev

ve Slısenko faaliyettedir.

68

18. Belovodskaya köyü, Frunze sok. No 260. Bu kilisede

Jerebenko, Babitskiy ve Alman asıllı Gartung faaliyettedir.

19. Kara- Balta şehri, İliç cad. No 100. Bu kilisede Smirnov,

Slevçenko ve Şkolnikov faaliyetlerini yürütmektedir.

20. Panfilovka köyü, Podgornaya sok. No 89. Bu kilisede

Martınenko, Seredin ve Tolkaçev faaliyette bulunmaktadır.

21. Ak- Döbö köyü, Mir sok. No 88. Bu kiliseyi Alman asıllı Gert

Aleksandr yönetmektedir.

22. Talas şehri, Manas sok. No 274. Bu kiliseyi Ayunov ve

Meşşerin görev yapmaktadır.

23. Jalal-Abad şehri, Jeleznodorojnaya cad. No 141. Bu kilisede

somaylenko ve Dyadçenko adlı kimseler çalışmaktadır.

24. Maylu –Su şehri, Pravoberejnaya sok. No 88. Bu kilisede Şalak,

Talkanbayev ve Şevçernko faaliyet yapmaktadır.

25. Narın şehri, Canıl Mırza sok. No 1. Çuytiev R, Abdrazakov ve

Omurakulov yönetir.

26. Oş şehri, Fabriçnaya sok. No 30. Bu kilisede Zubin, Zaidov ve

Dovjenko faaliyettedir.

Baptistlerin, yukarıda belirtilen kiliseler haricinde gayri resmi olarak

hizmet veren on bir sığınma evi (sıyınu evi) bulunmaktadır.214 Bu kiliselerin

Kırgızistan’daki amacı, Kırgızistan’da faaliyet yürüten diğer misyoner

gurupları ve teşkilatları birleştirmek ve onlarla beraber faaliyetlerde

bulunmaktır.215

214 Zarlıkbekov, “İman Ketken Kılım”, Asaba 5.12.1997, 9. 215 Bkz. Mamayusupov- Cenbekov, 23.

69

b. Siyasi Faaliyetleri

1. Baptistlerin Kırgızistan Siyasetindeki Yeri

Baptistler kendilerini Kırgızistan kanunlarına saygı gösteren ve

kimseye zararı olmayan, tam tersine çok faydalı olan bir inanca sahip

olduklarını iddia etmektedirler. Onlar siyasete hiç karışmadıklarını ve

karışmayacaklarını söylemektedirler. Fakat her fırsatta siyasileri kullanmaya

çalıştıkları görülmektedir. Faaliyet yaptıkları yerlerde halkın, haksız yere

kendilerine engel olduklarını, kendilerinin ise masum olduklarını iddia ederek

siyasilerden destek aramaya çalışmaktadırlar. Yine siyasilerden destek

alabilmek için, sosyal yönden sıkıntı içerisinde olan insanlara yardım

ettiklerini ve ailevi problemler dolayısıyla dul kalan kadınları barınaklarına

aldıklarını iddia ederek, en azından kendi güvenliklerini garanti altına almaya

gayret etmektedirler.

Baptistlerin Kırgızistan’da siyasi parti kurdukları ya da herhangi bir

siyasi partiye üye oldukları hakkında resmi olarak bir bilgiye rastlanmamıştır.

Tarafımızca yapılan araştırmalarda bazı cemaat üyelerinin Kırgızistan’daki

demokratik partileri destekledikleri tespit edilmiş, bazılarının ise hiç bir

partiye üye olmadıkları, onları tanımadıkları, sadece İsa Mesih’i tanıdıkları ve

bu nedenle dünyevi olan siyasete fazla ilgi göstermedikleri tespit edilmiştir.

Siyasi seçimlere ise sadece kanunlar gerektirdiği için gittikleri ve sonucunun

ise onlar için ciddi bir önem taşımadığı ortaya çıkmıştır.

2. Yönetim İle Olan İlişkileri

Baptistlerin Kırgızistan yönetimi ile olan ilişkilerinin hangi boyutlara

ulaştığı çok açık ve net bir şekilde bilinmemektedir. Fakat bilindiği kadarıyla

Baptistlerin ve diğer Hıristiyan misyoner gurupların kendi faaliyetlerine

rahatlık sağlamak ve faaliyet yaptığı alanı genişletmek için siyasilerden

yararlandığı ve onları kendi amaçları doğrultusunda kullandığı bilinmektedir.

Zira bazı bölgelerde bu misyoner gurupların faaliyetlerine karşı halktan

70

oldukça büyük tepkiler gelmektedir. Bunları bertaraf etmek için Baptistlerin

ve diğerlerinin bazı yöneticilere para verdikleri de zaman zaman basında yer

almaktadır.216 Buna paralel olarak bazı olumsuz durumlarda Baptistler kendi

haklarının korunması için doğrudan Cumhurbaşkanına ulaşmaktadırlar. Oysa

Cumhurbaşkanına her isteyen ulaşamamaktadır. Nitekim, Baptistlerin faaliyet

yapmak için gittikleri yerlerde karşılaştıkları zorluklar ve halkın olumsuz

tepkileri dolayısıyla, bu güne kadar Cumhurbaşkanı Askar Akayev’e resmi

olarak on dört tane şikayet mektubu yollanmıştır. Bu şikayet mektuplarında

Askar Akayev’e Kırgızistan’daki Baptistlerin haklarının korunması yönünde

talepler yer almıştır. Cumhurbaşkanına buna benzer talepleri içeren mektuplar,

BDT devletlerindeki Baptistlerden de gönderilmiştir.217 Fakat,

Cumhurbaşkanının bu mektuplara verdiği cevapların içeriği ve aldığı tedbirler

bilinmemektedir. Aynı şekilde Kırgızistan’daki Baptistlerin diğer

Cumhuriyetlerdeki Baptistlerin haklarının korunması için o Cumhuriyetlerin

Cumhurbaşkanlarına ve Millet Meclisine mektuplar gönderdiği de

bilinmektedir. Konuya açıklık getirmesi bakımından aşağıdaki örneğin

verilmesi yerinde olacaktır. Kazakistan’daki Baptistlerin isteği üzerine,

Kırgızistan’daki Baptistler Kazakistan Millet Meclisine, Kazakistan’daki

Baptistlerin haklarının korunması ve onların faaliyetlerine engel olunmaması

için bir talep mektubu göndermiştir. Bu talep mektubunda Kazakistan

Anayasasındaki Baptistlerin misyonerlik faaliyetlerini engelleyici maddelerin

tekrar gözden geçirilmesi ve onlara özgürlük verilmesi gibi istekler yer

almıştır.218 Baptistlerin bunun gibi cesur adımları Batılı misyonerlerin

desteğine dayanarak attıkları bilinmektedir.

Nitekim Batılı zengin devletlerin desteğine güvenen ve maddi manevi

her konuda her türlü desteği almakta olan yerli Baptistler bu desteğin

216 Zarlıkbekov, “Kırgızıstan, Kança Kudayga Sıyınasın”, Agım 01. 03. 02, 6. 217 Lımar, “Neudaçnaya Missiya”, Veçerniy Bişkek, 09. 08. 2002, 2. 218 Tissen F. G, “Kudaydı Süygöndörgö Cana Anın İşi Üçün Küygöndörgö Kayrıluu Katı”, Ümüt Nuru, Bişkek 2002, XV / 5.

71

arkasında bütün istediklerini yaptırabileceklerini ve yapabileceklerini

düşünerek daha etkin faaliyetlerde bulunma girişimlerini sürdürmektedirler.

Örneğin Kayırbek isimli bir Baptist vaiz toplantılardan birinde herkesin

önünde (medya dahil) “Fergana vadisinde Müslümanlar güç kullanmak

zoruyla devlet kurmaya çalışıyorlar. Bu olmasaydı biz Kırgız siyasilerini ve

millet vekillerini İsa sevgisiyle anında kazanırdık” diyerek219 güven telkin

etmeye çalıştıklarını söylemektedir. Buradan da anlaşılacağı üzere Baptistlerin

siyasiler üzerinde de bir faaliyetinin olduğu anlaşılmaktadır. Demek ki onların

Kırgızistan yönetimi ile olan ilişkilerinin, ulaşmak istedikleri amaca göre

yapıldığı söylenebilir.

c. Eğitim Faaliyetleri

1. Okullar

Bilindiği gibi eğitim yoluyla birçok şeyi, bunun yanında bir milletin

kültürel değerlerini ve temellerini değiştirmek mümkündür. Bu nedenle

Baptistler Kırgızistan’da sadece maddi ve manevi faaliyetlerle yetinmeyerek

eğitim faaliyetlerine de büyük önem vermektedirler. Bu konuda yerli halktan

kendi cemaatına kazandıkları insanları kullanarak, o insanların

Kırgızistan’daki haklarını kullanmak suretiyle okullar açmaya

çalışmaktadırlar. Kırgızistan’ın sosyal ve ekonomik şartlarını çok iyi bilen ve

yabancı ülkelerden gelen Baptist misyonerler, bu tür insanlara maddi imkanlar

sağlayarak her türlü imkanı sonuna kadar kullanmaktadırlar.

Belirtilen bu hususun canlı bir örneği, Kırgızistan’ın Narın şehrinde

yaşanmıştır. Almanların desteğiyle Manıbayev Kayırbek isimli bir Kırgız,

Baptist faaliyetlerinin yürütüldüğü bir okul açmıştır. Bu okulda yüzden fazla

öğrenci eğitim görmektedir.220 Müfredatı hakkında genel bilgiye sahip

olamadığımız bu okulun eğitimcilerinin Baptistlerin etkisi altında kalmış

219 Bkz. Sakıbayeva, 4. 220 Bkz. Abdıbekov, 5.

72

olmaları dikkat çekmektedir. Bunun haricinde Baptistlerin planlı ve programlı

olarak eğitim verdikleri başka okullar da bulunmaktadır. Bu okullar hakkında

aşağıda bilgi verilecektir.

a. “ İncil Okulu”

Bişkek’teki Hz. Ömer adındaki İslam enstitüsünün eski Rektörü

İlyasbek Nazarbekov’un verdiği bilgilere göre: “1995-96 senesinden itibaren

Baptistlerin Çüy vadisinde açtığı “İncil Okulu” öğrenci yetiştirmeye

başlamıştır. Bu okulda yetişen öğrenciler vaiz belgesini alarak İncil’i vaaz

etmek için halk arasına dağılmaktadır. Günümüzde bu okul, yerli halkı

Baptistliğe çekmek için tesirli bir merkez haline gelmiştir. 1995 yılından beri

bu okulda çok sayıda öğrenci yetişmiştir. Bu okulun önüne örenci yurdu da

açılmıştır. Okulun süresi bir buçuk yıl olup, öğrenciler altı aylık pratik

uygulamadan geçirilmektedir.221

b. “İpek Yolu” Evanjelik İncil Koleji

Bu okul 1995 yılında Amerikalılar tarafından açılmıştır. Okulun amacı,

Kırgızistan vatandaşlarına dini eğitim vermek ve Kırgızistan’ın değişik

yerlerinde okullar açmaktır. Bunun yanında öğrencilere değişik konularda

kurslar vermek, misyoner faaliyetlerinde bulunabilmeleri için gereken

tecrübeyi kazandırmak ve Hz. İsa uğruna hizmet etmeleri için pratik

uygulamalarını geliştirmektir. Ayrıca öğrencilere her şeyin “Hz. İsa uğruna”

olması gerektiği düşüncesini aşılamaktır. Bu okulun esası İncillere

dayanmaktadır.222

“İpek Yolu” okulunu Amerikalılar maddi yönden desteklemektedir.

Okulda bir öğrencinin yıllık masrafı 4500 Amerikan Doları tuttuğu ileri

sürülmektedir. Aynı şekilde Amerikalılar okulun eğitim masraflarını da

karşılamakta, Hıristiyanlığa ait bütün dini literatürü de Amerika’dan

221 Abdıbekov, 6. 222 Mamayusupov-Botoev, Spravoçnik, Bişkek 2001, 18.

73

getirmektedirler. Bu okula 18 yaşını aşan herkes öğrenci olarak kabul

edilmektedir. Bunun yanında öğrenci olabilmek için bir de test sınavından

geçmek gerekmektedir. Öğrenciler okulda sıkı bir kontrol içerisinde

tutulmaktadır. Yani her öğrenci okulun koyduğu bütün kurallara uymak

zorunda kalmaktadır. Bu okuldan mezun olanlar “vaiz” belgesini

almaktadır.223 “İpek Yolu” okulunun müfredat programı aşağıdaki şekildedir:

1. Kitabı Mukaddes Bölümü

- Eski Ahit tanıtımı

- Beş kitap (Çıkış, Tesniye…)

- Yuhanna İncili

- Kitabı Mukaddes Coğrafyası

- Romalılara mektup

- Mektuplar

- Daniel peygamberin kitabı

- Yeni Ahit tanıtımı

- Resullerin işleri

- Kitabı Mukaddes yorumu

- Hz. İsa Mesih'in hayatı

- Korintoslulara 1. ve 2. Mektuplar

- Yahudilere mektup

- Diğer mektuplar

- Yuhannanın Vahyi

2. İlahiyat Bölümü

- Kitabı Mukaddes doktrinlerinin esası

- Pnevmatoloji (Ruh bilimcilik, Kutsal Ruh nazariyesi)

- Hamartioloji (Günah ile ilgili okutulan dersin adı)

- Eklessioloji (Kilise yapısı, mimarisi ve sanatı)

- Mezhepler tarihi

- Teoloji ve Biblioloji 223 Bkz. Mamayusupov- Botoev, 18-20; Yarkov, 37.0

74

- Antropoloji ve Angeloji

- Hristoloji ve Soteriroloji (Kurtuluş doktrini)

- Apologetik (Hıristiyan ilahiyatını savunma)

3. Genel Eğitim bölümü

- Kilise tarihi 1

- Dünya dinleri

- Eğitim esasları

- Güzel konuşma sanatı

- Kilise tarihi 2

- İslam

- Ahlak

- İstişare eğitimi

- Dünya kültürü

4. Pratik Teoloji Bölümü

- Gomiletik 1 (Vaizlik Teknikleri)

- Hıristiyan eğitimine giriş

- Vaizlik teolojisi

- Hıristiyan hayatının esası

- Pratik faaliyet yapma eğitimi

- Gomiletik 2

- Çocuklara Hıristiyan Eğitimi

- Kilise hayatı

- Değişik kültürlerde faaliyet yapma eğitimi.

Okuldaki literatür ve diğer eğitim malzemeleri olarak faydalanılan araç

ve gereçler şunlardır; 900 eğitim kitabı; 300 manevi ahlak kitabı; 200 manevi

hayatla pratik yapma ve uygulama kitabı; 50 sözlük; 100 metodik kitap ve

benzeri kitaplar ile bu kitapların yanında video kasetleri, televizyon, müzik

aletleri ve bilgisayarlar bulunmaktadır.224

224 Bkz. Mamayusupov- Botoev, 21.

75

c. “ Ak Bata” adındaki Hıristiyan okulu.

Bu okul “İyi Haber” adındaki hayır misyonu tarafından 1996-97

senesinde Kırgızistan’ın Çuy Tokmok şehrinde açılmıştır. Okulun açılış

amacı, fakirlere, yoksullara ve kimsesiz çocuklara eğitim vermektir. Okul

haftada beş gün ders okutmaktadır. Bu okulda dini derslerin yanında normal

derslerin de okutulduğu bilinmektedir.225 Okuldan mezun olanlar “vaizlik”

belgesini almaktadır. Bu vaizler faaliyet yapmak için her köye ve her şehre

gönderilmektedir. Faaliyet yapmak için vaizlere gurup vakfı tarafından her

türlü imkanlar sağlanmaktadır. Yani ev, araba ve arabanın yanında birer

bisiklet verilmektedir. Eğer araba bir yerde bozulursa arabayı oraya bırakarak

bisikletle faaliyete devam edilmektedir. Dolayısıyla vaizler her türlü

imkanlarla donatılmış bulunmaktadır. Bu vaizlerin genel olarak bir evde veya

bir köyde altı ay ya da bir sene kaldıkları bildirilmektedir. Çünkü bir köyde

altı ay veya bir sene faaliyette bulunduktan sonra, orada kendi cemaatine

kazandıkları birisini kendi yerlerine bırakarak kendisi yeni misyon yerlerine

gitmektedir.226 Aynı metodu Batıdan gelen Baptist misyonerlerin hemen hepsi

uygulamaktadır.

Örneğin Genri Peters adındaki bir alman Narın şehrinde resmi olarak

faaliyete başlamıştır. Daha sonra belirtilen şahıs Rahat Çuytiyev adındaki

birisini misyoner faaliyetlerinde kendisine yardımcı olarak seçmiştir.

Faaliyetleri belli bir aşamaya geldikten sonra Peters ülkesine dönmüş, onun

yerinde Rahat başkan olarak kalmış ve ona faaliyetlerini devam ettirmesi için

her türlü destek vaat edilmiştir.227

Bu şekilde her bölgede halkın örf ve adetini bilen kimselerden birer

yerel vaiz yerleştirildikten sonra bütün işler bu kişilere bırakılmaktadır. Bu

yerel vaizler kendi cemaatinde neler olup bittiğini bilmek ve gözetmek

225 Mamayusupov-Botoev, 16-17. 226 Bkz. Maksutov, 4. 227 Abdıbekov, 5.

76

zorunda bırakılmakta, cemaatte hastalanan ya da başına kötü bir şey gelen

kimselerin durumundan vaizin haberdar olması gerekmektedir. Aynı zamanda

bu vaizlerin, cemaati gözetmekle ve vaaz etmekle kalmayıp çeşitli yarışmaları

da düzenlemesi gerekmektedir. Mesela şarkı, şiir, spor ve bilgi yarışmaları

gibi yarışmalar şu veya bu şekilde imanı pekiştirmeye yönelik olarak

düzenlenmelidir.228 Başka bir husus da bu vaizlerin toplantı sırasında

toplantıya gelen kadınlarla el ele selamlaştığı, erkeklerle öpüşerek selamlaştığı

belirtilmektedir.229

2. Yabancı Dil Kursları

Baptistlerin yabancı dil öğretme yoluyla da Kırgız vatandaşlarını kendi

saflarına çekmeye çalıştıkları artık bir sır olmaktan çıkmıştır. İngilizce

öğrenmeye meraklı olan öğrencileri haftanın belli günlerinde, özel olarak

kiraladıkları bürolara ve okul sınıflarına davet ederek, İngilizce’nin yanında

bir o kadar da Hıristiyanlığı tanıttıkları bilinmektedir. Bu tanıtım doğrudan

doğruya Hıristiyanlığı anlatma şeklinde değildir. Onlar, İngilizce metinleri

okurken ve tercüme ederken Hıristiyanlıkla ilgili örnekleri vermek suretiyle

Hıristiyanlık propagandası işini gerçekleştirmektedirler.

Bu yolla Kırgız vatandaşlarını Hıristiyanlaştırmak için her yıl onlarca

Batılı misyoner Kırgızistan’a gelip gitmektedir. Gelen misyonerler maddi

yönden zengin oldukları için okul sınıflarını, bazı devlet dairelerinin

salonlarını, sinema ve tiyatro salonlarını yüksek bir parayla kiralayarak bu tür

yerlerde dil öğretmeye devam etmektedirler. Dil öğretmeye gelen misyonerler,

yabancı dil öğretmekle sınırlı kalmayıp zeki, başarılı ve kendi işlerine

yarayabilecek olan öğrencileri, çeşitli kafelere veya misyonerlerin kendilerinin

kaldıkları evlere götürerek, yemek ısmarlayarak değişik eğlence ve partiler

düzenlemektedirler. Bu şekilde zeki olan öğrencileri kazanarak Kırgızistan’ı

tanıma fırsatını da bulmakta ve ona göre stratejilerini belirlemekte ve

228 Mitrohin, 220-221. 229 Zarlıkbekov, “İman…”, 9.

77

geliştirmektedirler. Bu yollarla misyonerler kendi taraftarlarını ve

öğrencilerini arttırmakta, elde edilen ve seçilen öğrenciler için yurt dışına bir

gezi düzenlemektedirler. Bu gezi genellikle Avrupa ülkelerine yapılmaktadır.

Oralara götürülen öğrencilere değişik kiliseler gezdirilmektedir. Bu ve benzeri

haberler, Baptistlerin dokümanlarından öğrenildiği kadar, Baptistlerin

kurslarına ve gezilerine katılan, ismini belirtmek istemeyen kimselerin verdiği

bilgilerden de öğrenilebilmektedir. Yurt dışına gerçekleştirilen gezilere paralel

olarak bazı zeki öğrenciler Baptist kurumlar tarafından yurt dışına eğitime de

gönderilmektedir. Yurt dışına eğitime gönderilen gençlere çeşitli imkanlar

tanınmakta, bu öğrenciler titizlikle takip edilmekte ve her fırsatta bunların

Baptist cemaatı iyi birer üyesi, dolayısıyla nitelikli birer Baptist misyoner

olarak yetiştirilmesi için gayret sarf edilmektedir. Bu öğrenciler aracılığı ile

öğrencilerin ailelerine, yakın çevrelerine ve mensup oldukları kültürden ve

milliyetten insanlara ulaşmaya ve etkide bulunmaya çalışmaktadırlar.

3. Yurt Dışında Eğitim

Baptistler, Kırgızistan’da açtığı okullarda, genç mensuplarına eğitim

vermekle kalmamakta, onları yurt dışına 1-2 senelik ya da 3-4 aylık eğitim

kurslarına göndermektedirler. Gönderdikleri öğrencilere yurt dışında eğitime

başlamadan önce kiliseleri ve cemaat üyelerini gezdirmektedirler. Ayrıca bu

amaçla yurt dışına gönderilen öğrenciler, Baptist ailelere eğitim süresi

boyunca paylaştırılmaktadır.

Yurt dışına gönderilen öğrenciler, yurt içinde olduğu gibi, “vaiz”

belgesini almaktadırlar. Bu öğrencileri genellikle Rusya, Kazakistan, Ukrayna

ve bazı Avrupa ülkelerine göndermektedirler. Oralarda vaiz olarak yetişen

öğrencileri, mezun olduktan sonra, tekrar geri göndererek, kendi amaçları

doğrultusunda çalıştırmaktadırlar.

Baptistlerin Kırgızları, aile şeklinde de yurt dışına eğitime

gönderdikleri bilinmektedir. Bu aileleri belli bir süre yurt dışında eğittikten

sonra, Kırgızistan’ın değişik bölgelerinden evler kiralayarak veya satın alarak

78

oralara yerleştirmekte ve orada bir kilise (sıyınu üyü) açmalarına imkan

sağlamaktadırlar.230 Bütün bu amaçları gerçekleştirdikten sonra eğittikleri bu

insanları kendi milliyetinden insanlar arasında, kendi vatanlarında misyoner

faaliyetlere devam etmesi için destekleyerek kendi haline bırakmaktadırlar.

4. İncil Kursları.

Baptistlerin Kırgızistan’daki faaliyetlerinin arasında İncil okutma ve

öğretme kursları da bulunmaktadır. Bu kurslar, kendi ibadethanelerinde, bazı

Baptist ailelerin evlerinde ve kiraladıkları özel dairelerde yapılmaktadır.

Bunlar haftanın belirli günlerinde toplantı yaptıktan sonra, isteyenlere İncil’i

daha derin olarak anlayabilmeleri için İncil okuma kursları

düzenlemektedirler. İncil’in yanında, İncil’in yorumu ve açıklaması

mahiyetinde olan broşürler de okutulmaktadır. Bu broşürlerde ise özellikle

Yuhanna İncil’i üzerinde daha çok durulmaktadır. Bu konuda “Cakandın

Cakşı Kabarı” (Yuhanna’nın iyi haberi) adlı çok sayıda mevcut bulunan

Kırgızca broşürlere hemen hemen her Baptistin bulunduğu ve dolaştığı

yerlerde rastlanmaktadır.

İncil okuma ve öğrenme kurslarına, Baptistlerin yetiştirdikleri yerli

vaizlere ek olarak Almanya’dan, Amerika’dan, Güney Kore’den, İsviçre’den,

İngiltere’den ve Kanada’dan gelen çok sayıda misyoner iştirak etmektedir.231

Bu misyonerler beraberlerinde yeni kitap ve broşürler getirmek suretiyle,

onları ücretsiz olarak dağıtmaktadırlar. Yabancı ülkeden gelmelerine rağmen

bunların getirdiği kitapların çoğunun Kırgız dilinde hazırlandığı bilinmektedir.

Bu kitapların tamamı en son teknoloji kullanılarak, kaliteli baskıyla, sıradan

Kırgızların da çok iyi anlayabileceği basit ve sade bir Kırgızca’yla

hazırlanmaktadır. Baptist misyonerler bu kitapları İncil kurslarında

230 Bkz. Sityanskiy- Alişeva- Tabışaliyeva, 104. 231 Bu konudaki değişik bilgiler, Kırgızistan Din İşleri Komisyonu Başkanlığı ve onun genel başkanı O. Mamayusupov’un yönetmenliği altında hazırlanan din işleri ile ilgili değişik Broşürlerde bulunmaktadır.

79

kullanmakta, çeşitli ortamlarda, özellikle de halkın kalabalık olarak bulunduğu

yerlerde ücretsiz olarak dağıtmaktadırlar.

Bunun yanında Kırgızistan’daki Baptist vaizlerin kendileri

Kazakistan’ın eski başkenti olan Almatı şehrinde iki senelik İncil Kursundan

geçmektedir. Kırgızistan’ın Oş şehirindeki Baptist cemaatin başkan

yardımcısının verdiği bilgilere göre şu anda Kırgızistan’dan yüzün üzerinde

Kırgız vatandaşı bu kurstan geçmektedir. Bu insanların iki senelik İncil

kursundan geçmesi için her ay 140 dolar harcandığı da belirtilmektedir. Bu

kursa Almanya’dan misyonerler gelip eğitim verdiği de söylenmektedir.

5. Hitabet Eğitimi

Baptistler hitabet eğitimine de büyük önem vermektedirler. Onlar güzel

konuşmalarıyla insanların dikkatini kendilerine çekmeye gayret etmektedirler.

Baptist vaizler hitabet eğitimini değişik kurslarda ve okullarda almaktadırlar.

Bu vaizler, vaaz sırasında mümkün olduğu kadar duygusal, çekici ve güzel

konuşmaya dikkat etmektedirler.232 Biri birilerine “kardeş” diyerek hitap eden

Baptistler başkaları üzerinde her yolu deneyerek etki kurmaya

çalışmaktadırlar.

Baptistler kendi mensuplarına ve vaizlerine hitabet eğitimi vermek için

özel bir yer açmamakta, fakat yaptıkları bütün toplantılarda hitabete, hitabet

eğitimine özel bir önem verilmekte ve cemaat üyelerine hitabet eğitimi

verilmektedir. Bu da Kırgızistan’daki Baptizmi kabul etmiş olan insanların

çekici ve her kelimeye özen göstererek konuşmaları şeklinde dışa

yansımaktadır. Bunun en güzel göstergesi, Kırgızistan’da Baptizm hakkında

az çok bilgisi olan bir kimseden Baptizm hakkında soru sorulduğunda ilk

olarak onların güzel konuştuklarına dair bir cevabın verilmesi olmaktadır.

232 Bkz. Mitrohin, 238-239.

80

6. Kreş Eğitimi

Baptistler çocuk eğitimine ve çocukları kendi ideolojisi doğrultusunda

terbiye etmeye büyük önem vermektedir. Onlar, Kırgızistan’ın değişik

bölgelerindeki kreşlerde ve açtıkları ibadet evlerinde, kreş yaşındaki çocukları

değişik yollarla eğitmektedir. Çünkü onlar iyi yetiştirilecek çocukları,

kendilerinin ve Baptizmin geleceği olarak değerlendirmektedirler. Bu yüzden

Baptistler kilisenin gençleşmesi için çocuklara yönelik özel programlar

düzenlemektedirler. Baptistler, bunun yanında cemaat üyelerinden de

kesinlikle çocuklarını dindar olarak terbiye etmelerini talep etmektedirler.

Bunun yanında çocuklar için her zaman düzenledikleri oyunlar, daha çok dini

soruların yer aldığı bilgi yarışmaları gibi yollarla çocukları kendi istedikleri

donanıma kavuşturmaya ve onları iyi birer Baptist olarak yetiştirmeye gayret

etmektedirler.

Baptistler çocuklara yönelik çalışmalarını iki yolla gerçekleşmektedir.

Birincisi; çocuklara yönelik kitapları, çizgi filmleri ve sinemaları seyrettirmek

yoluyla yapılan çalışmalardır. Bu yolla onlar kendi mensuplarının çocuklarına

haftanın belli günlerinde özel toplantılar düzenleyerek onlara Hıristiyanlığa ait

motiflerin yer aldığı ya da İsa Mesih’in değişik versiyonda çekilen filmlerini

ya da çizgi filmlerini seyrettirmektedirler. Görsel olarak yapılan bu faaliyetler

çocuklar için çok etkili olmakta, çocukların bilinç altına Hıristiyanlık ve

Hıristiyanlıkla ilgili bilgiler yerleştirilmektedir. İkincisi ise; çocukları

dinlenme kamplarına götürme, piknik yapma ve çeşitli sportif etkinliklere

katılmalarını sağlama şeklindeki gerçekleştirilen çalışmalardır.233 Bu yolla

gerçekleştirilen çalışmalarda Baptistler yazın sıcak ve tatil günlerinde kreş

çocuklarını Kırgızistan’ın turistik bölgelerine bir haftalık ya da bir aylık

süreyle tatile götürmektedirler. Tatil süresinde çocuklar için değişik yarışmalar

ve oyunlar düzenlenmekte, bunun yanında çocukların düzeyine göre İncil’den

233 Mitrohin, 246.

81

hazırlanan kıssalar anlatılmaktadır. Ayrıca küçük çocuklara İncil kıssalarından

bazıları tiyatroda sahneleştirilmekte ve çocuklara Hıristiyanlığın mesajları

yaşatarak ve hissedilerek öğretilmeye çalışılmaktadır.

Baptistler bu amaçla 1996 senesinde geliştirdikleri “Evanjelizasyon

Planı” programı dahilinde çocukları çeşitli dinlenme kamplarına

göndermişler, bu kamplarda aynı zamanda çocuklara İncil okutarak

Hıristiyanlığı öğretmeye çalışmışlardır.234 Bunun haricinde yerel cemaat

başkanları cemaat üyelerine çocuklarına dini terbiye vermelerinin Tanrı

katındaki görevleri olduğunu söyleyerek, bu sorumluluğu yerine getirmeyen

anne ve babayı Tanrının affetmeyeceğini ve korkunç cezalar vereceğini

hatırlatmaktadır. Bu yüzden gurup başkanları, ebeveynleri çocuklarına dini

terbiye vermeleri için tembih etmekte ve onlara Hıristiyanlığı öğretmelerini ve

Hz. İsa’yı tanıtmalarını şart koşmaktadırlar.235 Zira çocukları, gök yüzünün

vatandaşları olarak değerlendiren Baptistlere göre eğer bu vatandaşların biri

manevi olarak ölürse ya da Hz. İsa’yı tanımazsa sorumluluğun anne ve babaya

ait olacağına, bundan doğacak cezayı da anne ve babanın çekeceğine

inanmaktadırlar.236

7. Psikoloji Eğitimi

Baptistlerin ve Kırgızistan’da çeşitli dini faaliyetlerde bulunan diğer

Hıristiyan kökenli misyoner gurupların, insanları psikolojik yönden etkileme

konusunda oldukça başarılı oldukları bilinmektedir. Çünkü bunlar, kendi

toplantılarına ve vaazlarına katılan yandaşlarını bir anlamda psikolojik olarak

eğitmektedirler. Bu konuda gurup liderlerinin rolü büyüktür. Gurup liderleri

toplantılarda vaaz ederken, olayları duygusal olarak anlatabilmekte ve olayın

vuku bulduğu anı oradakilere yaşatabilmektedir. Bununla beraber insanlara

Tanrı korkusunu, Hz. İsa’nın kurtarıcılığını ve Tanrı sevgisini aşılamaktadır.

234 Abdıbekov, 6. 235 Bkz. Belov, 94. 236 Mitrohin, 95.

82

Kırgızistan’da diğer misyoner guruplar arasında Baptistlerin bu konuda

daha başarılı oldukları ileri sürülmektedir. Çünkü onlar, psikolojik eğitimin ve

etkinin temelinde Tanrı korkusunun, Tanrı sevgisinin ve Tanrı’ya olan imanın

bulunması gerektiğine, aksi halde sadece psikolojik değil, bütün eğitimin

temelinin boşa237 çıkacağına inanmaktadırlar.

Baptistlerin akla gelebilecek her türlü psikolojik metodu kullanarak

insanları etkiledikleri bilinmektedir. Hatta bu etkilenmeden dolayı Kırgızlar

arasında intihar edenlerin sayısı da artmaktadır. Örneğin, 1997 senesinde Talas

vadisinde 17-18 yaşındaki Gülzat isimli bir kızın, Baptistlerin ideolojisi ve Hz.

İsa uğruna intihar ettiği bildirilmektedir. İntihar etmeden önce adı geçen kızın

anne ve babasına hitaben yazdığı mektupta; “Ben öldükten sonra beni

defnetmeyiniz. Ben Hz. İsa’ya gidiyorum. Hz. İsa ile buluştuktan sonra o beni

diriltir ve ben tekrar gelirim” dediği bilinmektedir.238 Yine buna benzer bir

olay 2001 senesinde yaşanmıştır. Kırgızistan’ın değişik yerlerinden, Baptizmi

kabul etmiş olan altı genç kız ve kadın Baptist propaganda etkisinde kalarak

intihar etmiştir. Psikologlar yedincisini kurtarmaya çalıştıklarında psikolog ve

kadın arasında şu diyalog geçmiştir:

Kadın - “Çok yakında bize Tanrı’dan bir emir gelecek.”

Psikolog - “Nasıl bir emir?”

Kadın - “Geliniz! diyen bir emir”.

Psikolog - “Bu, ölünüz, demek değil midir?”

Kadın - “Evet”.

Psikolog - “Bu emri size kim getirecek?”

Kadın - “Guruptaki başkanımız.”

Onlar bu şekilde kendi mensuplarını ve kendilerine yeni katılanları hipnotize

ederek psikolojik yönden insanların bilinçaltına girmekte ve etkilemektedirler.

Bundan dolayı insanlar “zombiye”∗ dönüşmekte ve sadece o gurubun

237 Bkz. Mitrohin, 142. 238 Tolkun Nazarkulova, “İsaga Ketken Kız”, Aalam, Eylül 1997, 5. ∗ Zombi-Yunanca yaşayan ölü, robot anlamlarına gelmektedir.

83

başkanının dediklerinden başkasını yapamaz hale gelmektedirler.239 Daha

sonra bu kadının, önce öğretmen olduğu, bu guruba katıldıktan sonra her

şeyini satarak bütün varlığını bu gurubun etkinliklerinin gelişmesine ve

misyoner faaliyetlerine destek olmak için harcadığı anlaşılmıştır. Sonunda bu

kadının iki çocuğunu öldürdüğü, kendisinin de sonsuz hayata kavuşmak ve

Hz. İsa’nın yanına ulaşmak için ölüme hazırlandığı bildirilmiştir.240

Psikologların yaptığı araştırmalara göre, misyoner guruplar genç,

delikanlı ve kabiliyetli gençleri akla gelebilecek olan her türlü psikolojik

yöntemlerle kendilerine çekmekte ve kurban olarak seçmektedirler.241 Benzer

olaylar sık sık Kırgız basında yer almaktadır. Bununla ilgili basında yer alan

diğer bir haberde, gurup başkanının aşırı etkisinde kalan Raşit adlı bir gencin

Bişkek’te Baptistlerin gurup toplantısına gitmek istediğinde, babasının karşı

çıkarak göndermek istememesi üzerine, kendini banyoya kapatarak kan

damarlarını kestiği ve intihara teşebbüs ettiği bildirilmiştir.242

d. Basın - Yayın Faaliyetleri

1. Gazeteler

Baptistlerin, İsus Hristos Kilisesi gurubuyla ortaklaşa çıkardığı “Senin

Yolun” adlı gazetesi Kırgız ve Rus dilinde yayınlanmaktadır. Her gazete Hz.

İsa’nın “İnsan yalnız ekmekle yaşamaz fakat, Tanrının ağzından çıkan sözle

de yaşar”243 ifadesiyle başlamaktadır. Broşür ve kitaplarda olduğu gibi, bu

gazete de genelde Hz. İsa’dan bahsetmektedir. Bunun yanında kendilerine

yeni katılanlardan, onların bu din ile ilgili görüşlerinden, kendi aralarında

yapılan toplantılardan ve onun neticesinden, yabancı ülkelerdeki kardeşlerinin

239 Акматов А, “Diniy Diversiya”, Ордо, Май-1997, 7. 240 Karbazov Kerim, “Kötörüm Uyga Şaa Müyüzdün Zarıldığı Kança”, Agım 14. 06. 02, 4. 241 Bkz. Pletneva-Skorodumova, 2. 242 Vladimirova – Pletneva – Lomkovoy, “Psikologiçeskiy Terror İli Taynı Totalitarnıh Sekt”, Veçerniy Bişkek, 08. 09. 2000, 7. 243 Matta, 4/4.

84

isteklerinden, ilmi gelişmelerden ve çeşitli duygusal olaylardan söz

edilmektedir.

Gazetenin yukarıdaki sözü edilen içeriği yanında Hıristiyanlığın en

mükemmel din olduğunu anlatan kıssalar ve hikayeler, gazetenin değişik

sayılarında yer almaktadır. Bu kıssa ve hikayelerde resullerin Hıristiyanlık

uğrundaki faaliyetleri, yaptığı işleri ve çektikleri eziyetleri duygusal bir

şekilde anlatılmaktadır. Bunun yanında gazetede kendilerine yeni katılan

insanların, Baptizm ve Baptistler hakkındaki düşüncelerine ve fikirlerine yer

verilmektedir.

Baptistler, 2001 senesinin Kasım ayında Bişkek’te İncil

mütercimlerinin toplantısını düzenleyerek, bu toplantıda Kırgız Hıristiyanların

imanını yansıtan ve “Senin Yolun” gazetesine eşlik eden “İyi Haber” adlı bir

gazete çıkarmayı gündeme getirmişlerdir. Bu gazetede sadece dini değil,

dünyevi konuları da yayınlamayı amaç edinmişlerdir.244 Fakat bu düşünceleri

gerçekleştirememişler, ancak onun yerine 1997 senesinde çıkarmaya

başladıkları “Ümüt Nuru” adlı dergiyi yeterli görmüşlerdir.

2. Dergiler

Baptistlerin Kırgızistan’da ayda bir çıkardıkları “Ümit Nuru” adlı

dergileri bulunmaktadır. Bu dergide, haber ve nasihat içerikli bilgilere yer

verilmektedir. Her dergi Kitab-ı Mukaddes’in “Karanlıkta gezen halk,

mukaddes ışığı görecektir”245 cümlesi ile başlamaktadır. Derginin genel

muhtevası aşağıdaki alt başlıklara ayrılarak daha ayrıntılı görülebilecektir:

Haberler kısmı: Bu bölümde, Baptistlerin Kırgızistan’da

gerçekleştirdiği ve gerçekleştirmekte oldukları faaliyetler, Baptizmi yeni kabul

etmiş kimseler, Kırgız Baptist gençleri arasındaki evlilikler, yapılan

konferanslar, toplantılar ve bunların sonuçları yer almaktadır. Bu toplantı ve

244 Canıbek Canızak, “Kırgız Balası Öz Ayalınan Başkaga İmpotent Bolgonu Durus”, Kuşkabar, 11. 2001, 1. 245 İşaya, IX/ 2.

85

konferanslarda gündeme getirilen konular ve değişik yerdeki gurupların başına

yeni tayin edilmiş vaiz diyakonlar hakkındaki haberler de dergide yer

almaktadır. Ayrıca Kırgızistan’ın değişik yerlerindeki Baptistlerin birbirlerine

olan tebrikleri, selamları, duaları ve mesajları bulunmaktadır.

Nasihat kısmı: Bu bölümde, Baptist vaizlerin ve diyakonların

Hıristiyan ahlakını içeren çeşitli konulardaki vaazları ve nasihatleri

bulunmaktadır. Bunun yanında Kırgız Baptistlere, yabancı Baptist

misyonerlerin, Müslümanlara karşı “İyi Haberi” anlatmanın yolları

öğütlenmektedir. Örneğin Alman misyoneri G. Fott, Kırgız Baptistlere şu

öğütleri vermektedir: “Müslümanlara yaklaşmanın en büyük kuralı sevgidir.

Onlara sevgi ile yaklaşınız. Hiç bir şekilde onlara karşı gelmeyiniz”246

diyerek çeşitli örneklerle nasihatlarda bulunmaktadır.

İncil kısmı: İncil ile ilgili konuların bulunduğu bu bölümde, İncil’in

yazılış tarihi, İncil’in diğer dillere tercüme edilişi, İncil’in yorumları gibi

konulara yer verilmektedir.

Misyonerlik kısmı: Dünyadaki ve Kırgızistan’daki Baptist

misyonerlerin gerçekleştirdiği faaliyetler, onların başarıları, kayıpları ve

misyonerlerin başlarından geçen olaylar yer almaktadır. Bu olaylar duygulu ve

başkalarını etkileyici bir tarzda anlatılmaktadır.

Aile kısmı: Bu bölümde, Hıristiyan aile ahlakı, anne babaya gençleri

terbiye etme yolunda öğütler, ailelerin geçim yolundaki kuralları ve karı

kocanın bir birine karşı görevleri yer almaktadır. Ayrıca bazı Baptist

misyonerlerin, genç Baptist ailelerine verdiği öğütler anlatılmaktadır. Örneğin

Bill adlı misyoner zamanın nasıl geçirilmesi ile ilgili gençlere, sık sık piknik

yapmak, beraber yemek yemek ve çocuklar ile beraber oynamak gibi öğütleri

vermektedir.247

246 G, Fott, “Musurmandarga Cakşı Kabar Aytuunun Ayrım Ikmaları”, Ümüt Nuru, Bişkek 1999, XII/ 6-9. 247 Bill, “Süyüünün Beş Tili”, Ümüt Nuru, Bişkek 2002, 27.

86

Çocuklar kısmı: Çocuklar için ibret verici hikayelerin, masalların ve

Hıristiyan ahlakı ile yoğurulmuş nasihat sözlerinin bulunduğu bu bölümde

ayrıca Kitabı Mikaddes’te bulunan bazı kıssalar ve peygamberlerin

başlarından geçen olaylar resimlerle çocukların anlayacağı bir dilde

anlatılmaktadır. Bunun yanında çocukların Hz. İsa ile ilgili yazdığı şiirler ve

İsa kurtarıcıyı tasvir ederek çizdiği resimlere yer verilmektedir.

Edebiyat kısmı: Bu bölümde Hıristiyanlıkla ilgili her türlü konuyu

içeren sohbetler bulunmaktadır. Ayrıca Baptist olan bazı insanların

başlarından geçen olaylar edebi bir dille, tıpkı bir roman gibi, anlatılmaktadır.

Dua kısmı: Bu bölümde dualar, istekler ve dünyanın değişik

ülkelerinde bulunan Baptistlerin bir birlerine verdiği manevi destekler yer

almaktadır.

Bulmaca kısmı: Bu bölümde değişik figürlerdeki bulmacalar

bulunmakta, genel olarak sorular Hıristiyanlıkla ilgili konularda olmaktadır.

Bunun yanında bulmacalar çözüldüğünde Hıristiyanlıktaki ve Kitabı

Mikaddes’teki önemli şahısların adları ya da Hıristiyanlık tarihi bakımından

önemli bazı olaylar ortaya çıkmaktadır.

3. Kitaplar ve Broşürler

Baptistlerin Kırgızistan’da çıkarttığı gazetelerin ve dergilerin dışında,

kullandıkları çok sayıda kitap ve broşürler de bulunmaktadır. Bu kitap ve

broşürlerin çok az bir kısmı hariç hemen hemen tamamının Kırgızistan ülke

sınırları dışında hazırlanmış ve yayınlanmış olduğu bilinmektedir. Bu kitap ve

broşürlerin bazıları ve içerikleri aşağıdaki şekildedir;

a. “Avutucu Sözler”, (Rusça): Bu broşür Yunanca’dan “Uluslar

arası Kitab-ı Mukaddes Çevirme” vakfı tarafından Rusça’ya çevrilmiştir.

Kitap, Hz. İsa’yı öven ilahiler ve İncil’den seçilen cümleleri içermektedir.

b. “Sen Yalnız Olmazsın” (Rusça): Broşür, insanın Hz. İsa’ya

inanmakla yalnız olamayacağı ana fikri konusu çerçevesinde İosif Smidt

tarafından yazılmıştır.

87

c. “Sade Marangoz Değildir” (Rusça ve Kırgızca): Bu broşür Hz.

İsa’nın hayatından, mucizelerinden, Hz. İsa’nın gerçek olduğunu

ispatlayan delillerden ve projelerden bahseder. Broşür, 1994’de Minsk’de

basılmıştır.

d. “Kim O İsus Hristos?” (Rusça): Broşür Hz. İsa’nın

şahsiyetinden bahseder. Bu broşür, “Missiya Fridenshtim” vakfı tarafından

1989’da basılmıştır. Fakat baskı yeri belirtilmemiştir.

e. “Gelirin Onda Biri Hakkında On beş Soru” (Rusça): Bu broşür

insanın, kazandığının onda birinin Tanrı’ya ait olduğundan ve onun kime

ve nereye verileceğinden bahseder. Bu broşür, Gerald Deyvis tarafından

yazılmış, ancak broşürde baskı yeri ve tarihi belirtilmemiştir.

f. “Tanrı’yı Nasıl Tanıyacağız?” (Rusça): Broşür, Tanrı’nın

sıfatlarından bahsetmekte, broşürde baskı yeri ve tarihi yer almamaktadır.

g. “Hayat için Hayat” (Kırgızca): Broşür, kıssadan hisse şeklinde

yazılmıştır. Broşürün baskı yeri ve tarihi belirtilmemiştir.

h. “Gerçek Tövbe” (Kırgızca); “Öğüt Sözler” (Kırgızca); “Hz. İsa

ile İlgili Bildiriler”: Bu broşürlerin Kırgızcası anlaşılır mahiyette değildir.

Çünkü Kırgızcayı az bilen birileri tarafından çevrildiği anlaşılmaktadır. Bu

broşürler Hz. İsa’ya davet şeklinde yazılmıştır.

i. “Manevi Hayattaki Dört Kanun” (Kırgızca): Bu broşürde

Baptistlerin, insanı Hıristiyanlığa çekmede en çok kullandıkları metot, dört

kanunda özetlenmektedir. Birinci kanunda, Tanrının insanları sevdiği

anlatılmaktadır. İkinci kanunda, Tanrının insanları sevdiği fakat, insanların

kendilerinin bu sevgiden günah işleyerek uzaklaştığı anlatılmaktadır.

Üçüncü kanunda, Hz. İsa Mesih’in insanları günahtan kurtarmak için

geldiği anlatılmaktadır. Dördüncü kanunda ise, insanların Hz. İsa’ya

inanarak Tanrı sevgisine ve kurtuluşa ulaşabilecekleri ifade edilmektedir.

Bu broşürün Kırgız dilinde İstanbul’da basıldığı, yazarının ve baskı

tarihinin belli olmadığı görülmektedir.

88

j. “Kuran ve İncil” (Kırgızca): Türkiye’deki bir imamın

Hıristiyanlığa geçen bir kadının sorularına karşı cevap vermede zayıf

kaldığı, cevap veremediği ve sonunda Hıristiyanlığın gerçek din olduğunu

tasdik ettiği anlatılmaktadır. Broşür üstünde baskı yeri ve tarihi yer

almamaktadır.

k. “Şeytanın Kelepçesinde” (Kırgızca): Broşürde, günümüzde

yaşamakta olan Kırgızların İslam’dan önceki bazı halk hekimliği ve kutsal

yerlere tazim gibi inançlarının şeytanın ve lanetlenmiş insanların işi olduğu

anlatılmaktadır. Bunlara sövmekle Kırgızların milli folkloruna karşı

hakaret etmiş olmaktadırlar. Ayrıca hipnoz, teozofi, spiritüalizm, astroloji

ve yıldız burcunun şeytanın işi olduğu anlatılmaktadır. Bu lanetlenmiş

şeylerden kurtulmanın tek yolunun, gerçek Hıristiyanlık olduğu

söylenmektedir. Bu broşür, Ernest Moderzon tarafından yazılmış ve “Ümit

Işığı” vakfı tarafından yayınlanmıştır. Ancak, baskı yeri ve tarihi

belirtilmemiştir.

l. “Tanrı’ya İbadet Etmenin Zamanı” (Kırgızca): Broşürde

dünyadaki meydana gelen olaylar İncil cümleleriyle açıklanmaya

çalışılmıştır. Buna göre; insanlar dünyayı kirletmişlerdir. Dünyadaki

savaşlar, açlıklar, sosyal problemler ve ekonomik krizler bu kirliliğin

unsurlarıdır. Bunların devam etmesi dünyanın yok olması demektir.

Bundan kurtulmanın tek yolu ise Tanrıya olan imandır. Bu yüzden Tanrıya

ibadet etmenin zamanı gelmiştir. Broşürün yazarı belli değildir.

m. “En İyi Hediye Hayat” (Rusça): Broşürde insanların, İncil’e ve

Hz. İsa’ya inanarak gerçek hayatı elde edebilecekleri yer alır. Çünkü Hz.

İsa, kendine inanlara gerçek hayatı hediye eder. Broşür 1992 senesinde

Moskova’da yayınlanmış, fakat yazarı belirtilmemiştir.

n. “Yeni Hayata Başlamak” (Kırgızca): Broşürde Mesih inanırları

Tanrının ailesi olarak gösterilmektedir. Bunlar çok mutlu bir hayat

geçirmektedirler. Çünkü Hz. İsa’ya inanmaktadırlar. Broşürün yazarı,

baskı yeri ve tarihi belirtilmemektedir.

89

o. “Resimleriyle Kitabı Mukaddes” (Kırgızca): Kitap, Kitab-ı

Mukaddes Tercüme Enstitüsü tarafından 1995 senesinde Kırgızca olarak

renkli resimlerle beraber Stokholm’da hazırlanmıştır. Kitabın içindeki

bilgilere göre, Kutsal Kitap 1995 senesinin verilerine göre 2092 dile

çevrilmiştir. Dünya nüfusunun sadece %2’nin kendi dillerinde Kitabı

Mukaddeslerinin olmadığı belirtilmiştir.248

p. “Yeniden Doğuş” (Kırgızca): Broşürde Hz. İsa’nın hayatı

anlatılmaktadır. Ayrıca Hz. İsa’ya inananların yeniden hayat elde

edeceklerini belirtiyor. Broşür Hıristiyan din adamı Kennet Heygin

tarafından yazılmış ve C. Beyşembiyev tarafından Kırgızca’ya tercüme

edilmiştir.

q. “O Zaman” (Kırgızca): Broşürde, Hz. İsa’nın hayatı

anlatılmaktadır. Bunun yanında İncil’den seçilen pasajlar ve hikayeler yer

almaktadır. Bu broşür de Kennet Heygin tarafından yazılmış ve

Beyşembiyev tarafından tercüme edilmiştir.

r. “Tanrıyı Suçlama” ve “Tanrı Sevgisinde İnsanlara Engel Olan

Beş Sebep” (Kırgızca): Bu broşürler de Kennet Heygin tarafından yazılmış

ve diğer broşürlerdeki bilgilere benzer bilgileri içermektedir.

s. Kennet Kouplend’in “Şimdi Biz Hz. İsa’dayız” ve “Korkudan

Kurtulmak” adlı Broşürleri ve hanımı Gloriya Kouplend’in “Kutsal Ruh”

adlı broşürleri. Bu broşürler Hz. İsa’nın hayatını, Hıristiyan ahlakını ve

güzelliklerin Hıristiyanlığa ait olduğunu içermektedir.

t. “Bizim Ekmek” (Rusça): Bu kitap cep ilmihali niteliğindedir.

Kitapta, Hıristiyanlık, dünyadaki gelişmeler ve olaylar, soru cevap şeklinde

anlatılmıştır. Cevapların tamamı İncil cümleleriyle verilmeye çalışılmıştır.

Kitabın yazarı, baskı yeri ve tarihi belirtilmemiştir.

u. “Önemli Sorular” (Kırgızca): Bu kitap Verner Git tarafından

yazılmış ve 1995 yılında yayınlanmıştır. Fakat baskı yeri belirtilmemiştir.

Kitapta, Hıristiyanlığa sorulan sorulara cevaplar verilmeye çalışılmıştır. 248 Süröttörgö Keltirilgen Bibliya, Stokgolm 1995, giriş.

90

v. Yukarıda bahsedilen broşürlerin ve kitapların dışında iki, üç

sayfadan oluşan çeşitli konularda hazırlanmış broşürler de mevcuttur.

Bunlar, “İsus Hristos Bizim Kurtarıcımız” (Rusça), “Değerli Muasır”

(Kırgızca), “Para Nasıl Bir Şey- Tanrı Bu Konuda Ne Der” (Kırgızca),

“Ben Sana Anlatmak Zorundayım” (Rusça) gibi broşürlerin tamamı Hz.

İsa’yı tanıtan, Baptizmi propaganda eden bilgileri içermektedir.

Bu kitap ve broşürlerin ortak yönü, İncil’den, Hz. İsa’dan, sevgiden,

barıştan, kardeşlikten ve kurtuluştan bahsetmesidir. Bunlara genel olarak

bakıldığında çok iyi bir Kırgızca ile yazıldığı görülür. Fakat, çok nadir de olsa

zayıf veya bozuk bir Kırgızca ile yazılan Broşürlere de rastlamak mümkündür.

Hıristiyan misyonerleri bu Broşürlerde, İncil’i ve Hz. İsa’yı tanıtmanın

yanında Batı medeniyetinin ve hayat tarzının insanlara benimsetilmeye

çalışıldığı da kolayca anlaşılmaktadır. Onlar bazı broşürlerde gözleri

dinlendirmek için konuya uygun olmayan yerlerde bile Batıdaki yüksek

binaların, ofiste oturan veya çalışmakta olan, sokakta ve arabada gezen, plaj ve

parkta oturan insan imajını, adeta “Batılılar cennette yaşıyor” düşüncesini

andıran resimlerini koymuşlardır. Bazı broşürlerde ise konunun iyi anlaşılması

için resimlerle desteklendiği de görülmüştür.

Baptistlerin, Kırgızistan’ın değişik bölgelerinde 1993-95 yılları arsında

dağıttıkları broşürlerde Müslümanlık, Kur’an, hadis gibi İslami konulara hiç

değinilmemiştir. Son zamanlarda dağıtılan broşürlerde ise yavaş yavaş İslami

konuları içeren ve İslam’ın yanlış bir inançtan ibaret olduğunu anlatan konular

yer almaya başlamıştır.

Baptistler bütün bu malzemeyle halkı etkilemeye çalışsalar da onların

etkisi devamlı olmamaktadır. Çünkü, Kırgızların çoğu bu tip broşürleri merak

ederek okumakta, okuduktan sonra da çöpe atmaktadırlar. Fakat buna rağmen

Baptistler bu tür uygulamalardan vazgeçmemekte, insanları avlama işini

sürdürmektedirler.

Son zamanlarda Kırgızistan’ın ekonomik şartlarından dolayı ticaretle

uğraşan halka yönelik, ticaretle ilgili broşürleri çıkartmışlardır. Her köşede

91

seyyar satıcıların, müşterisi olmadığı vakitlerde Baptistlerin broşürlerini

okudukları göze çarpmaktadır. Böyle bir görüntüye Bişkek’in hemen her

sokağında rastlamak mümkündür. Bununla beraber büyük şehirlerde değişik

apartman sakinlerini etkilemek için, apartman duvarlarına bir kaç cümlelik

yorum ile İncil’den pasajlar yazma yöntemi de yaygınlaşmaktadır.

Bazı Broşürlerde ve İnternet sayfalarında Müslümanlara karşı söylenen

hakaretlere de rastlamak mümkündür. Örneğin Baptizme geçmiş olan Kırgız

vatandaşının biri, bütün Müslümanların “mankurt” olduğunu

söylemektedir.249 Buna benzer hakaretler Baptistlerin kendi aralarında

Müslümanlara karşı sıkça yapılmaktadır.

4. Radyo Yayınları

Kırgızistan devlet ve özel radyolarında dini konularda yayın yapmak

bütün Hıristiyan menşeli misyoner gurupların en çok kullandığı metotlar

arasında yer almaktadır. Baptistler de bu metodu sıkça kullanmaktadır. Onlar

özellikle Radyo Piramida, Evropa Plus ve Radyo Almaz gibi özel kanallarda

belli vakitlerde yayın yapmayı adet haline getirmişlerdir. Bunların radyo

yayınlarında dikkat çeken bir husus, yayınlarının gençlere yönelik olmasıdır.

Çünkü bu kanalları çoğunlukla üniversite gençleri dinlemektedir. Yayınların

çoğu, doğrudan Hıristiyanlığı veya İncil’i vaaz etmekten çok, Hıristiyanlığa

davet ya da Hıristiyanlığı reklam eden kıssalar şeklindedir. Bu yayınlara

paralel olarak Bişkek’teki özel kanal olan Radyo Almazdan her salı ve pazar

günleri “Caş Çırpık” (Genç Dal) adlı programı yayınlamaktadırlar.

Bu özel radyo kanallarının yanında Kırgız devlet radyosundan da

haftanın belirli günlerinde “Ümüt Nuru” adıyla çocuklara yönelik programları

yayınlanmaktadır.

249 www. Baptistbishkek. .kg.

92

5. TV Yayınları

Baptistlerin Kırgızistan milli televizyon kanalında, Rus dilinde

yaptıkları “Osvobojdeniye” (Kurtuluş) adlı yayınları bulunmaktadır. Bu

yayının yanında “Hz. İsa-Mesih” adlı Kırgızca yayın yapmayı planladıkları

da bilinmektedir.250 Ayrıca Kırgızistan’ın özel kanallarından olan Piramida

kanalında her gün sabah saat 8’de, cumartesi ve pazar günleri saat 10’da

Hıristiyanlıkla ilgili her konuyu içeren yayınları bulunmaktadır. Bu yayınlarda

genellikle Amerika’lı papaz misyoner Rick Renner ve karı koca olan Kennet

ve Gloriya Kouplend’in konuşmaları ve vaazları yer almaktadır. Bu papazların

çok tecrübeli ve etkili kişiler oldukları, onların konuşurken yaptığı

mimiklerinden ve seyircilerinin çokluğundan anlaşılmaktadır. Onların

konuşmalarını, onlarla beraber hareket eden tercüman doğrudan doğruya

smultane olarak tercüme etmektedir. Bunlar televizyonda yaptığı vaazlarında

ve konuşmalarında şu veya bu gurup arasında çatışmaların yaşanmaması için,

ya genel olarak Hıristiyanlıktan ya da Hıristiyanlıkla ilgili özel kıssa ve

hikayelerden söz etmektedirler. Çünkü sadece mensup olduğu veya temsil

ettiği gurubun görüşünü söylerse, Kırgızistan’da faaliyet yapan diğer

Hıristiyan misyoner gurupları arasında anlaşmazlıkların yaşanabileceğini

düşünmektedirler. Bu ise Baptistler için büyük kayıplara yol açabilecek

demektir.

Nitekim onlar dışarıdan bakıldığında her ne kadar adları farklı farklı

gurup olsalar da temsil ettikleri din Hıristiyanlıktır ve genel olarak bütün

Hıristiyan guruplar şu ya da bu şekilde Kırgızistan’da ortaklaşa hareket

etmektedirler.

Kırgız televizyon kanallarında yer alan başka yayınlar arasında çizgi

filmler de yer almaktadır. Onlar çocuklara yönelik Hıristiyanlıkla ilgili çizgi

filmleri de Kırgızcaya çevirmişlerdir. Bu çizgi filmlerde Hz. İsa’nın hayatı,

Hıristiyanlıktaki önemli şahıslar ve olaylar, genel olarak Hz. İsa’ya kadar

250 Canızak, “İsa Mesih Tenir Toodon Kep Salat”, Agım 2001, 4.

93

bütün peygamberlerin hayatı, Hz. İsa’nın yüceliği ve insanlığın kurtarıcısı

olduğu, çocukların anlayacağı bir dilde anlatılmaktadır. Buna benzer bir

şekilde büyükler ve aileler için, Hz. İsa’nın hayatını ve Hıristiyanlık tarihini

içeren filmleri de bulunmaktadır. Bunlar, genel olarak cumartesi ve pazar

günleri yayınlanmakla beraber, haftanın diğer günleri de çeşitli

televizyonlarda zaman zaman yayınlanmaktadır.

C. Kırgızistan’daki Baptist Faaliyetlere Karşı Halkın Tepkisi

Kırgızistan’da Baptistlerin hareketlerine karşı kendi milli kimliklerine

bağlı olan vatandaşlar tarafından büyük tepkiler gösterilmektedir. Zaman

zaman bu vatandaşlar ile Baptistler arasında büyük kavgalar yaşanmaktadır.

Baptistlerin çoğalmasından ve onların zor durumda olan Kırgızlara maddi ve

manevi her konuda yardım ederek kandırmaya çalışmalarından rahatsız olan

insanlar bütün misyonerlere olduğu gibi Baptist misyonerlere karşı da her

fırsatta mücadele etmektedirler. Bu mücadeleler sonucunda Kırgızistan’ın

değişik bölgelerinde Müslümanlar ile bütün misyoner guruplar arasında çeşitli

çekişmeler ve kavgalar yaşanmaktadır. Aşağıda bu çekişmelere ve kavgalara

bazı örnekler verilecektir:

1994 senesinin mayıs ayında Atbaşı köyünde Kırgız Baptistler ile

Kırgız Müslümanlar arasında çeşitli sebeplerden dolayı büyük bir kavga

yaşanmıştır.251 1995 senesinde aynı köyde faaliyette bulunan Baptistlerin beş

mensubu yerli halk tarafından şiddetli bir şekilde dövülmüştür. Benzer bir olay

Narın şehrinde yaşanmış, misyoner faaliyetinde bulunan dört Baptist, Kırgız

gençler tarafından dövülmüştür.252 1996 senesinde bu olaylardan rahatsız olan

Narın şehrinin gazileri, Narın valiliğine, Narın’daki Baptistlerin faaliyetine

son vermesi için taleplerde bulunmuşlardır. Valilik, Baptistlerin faaliyetlerine

devam etmeleri halinde cezaya çarptırılacaklarına dair bir uyarıda

251 Zarlıkbekov, “İman …”, 9. 252 Abdınasırova, 4.

94

bulunmuştur. Fakat Baptistler daha yüksek makamdakilere başvurarak kendi

faaliyetlerini yürütebilmeleri için izin almışlardır.253

Başka bir çekişme ve kavga da Çuy vadisinde yaşanmıştır. 1996

senesinde Çuy vadisinin İskra köyünde Baptist olan birisi vefat edince

yandaşları onu Müslümanların mezarına defnetmek istemiştir. Fakat,

Müslüman köy halkı buna şiddetle karşı çıkmıştır. Neticede Baptist Kırgızlar

ile Müslüman Kırgızlar arasında büyük bir kavga yaşanmıştır. Kavgadan sonra

köy halkı, Kırgız Baptistlere yer satılmasına ve onların tarla sulamalarına

karşı engel olmaya çalışmışlardır. Köy ileri gelenleri Baptizme geçen

Kırgızları “hain” olarak ilan ederek, onları dışlamaya ve cezalandırmaya

karar vermişlerdir. Daha sonra ibadet yapmak için bir yere gitmekte olan bir

otobüs dolusu Baptisti otobüsle beraber devirmeye çalışmışlar, fakat Baptistler

bu olaydan kaçıp kurtulmuşlardır.254 Buna benzer olaylardan dolayı Ton

şehrinde de bir kavga meydana gelmiştir. 1999 senesinde Ton şehrinin Tört-

Köl köyünde yaşı yetmişi geçmiş bir adam vefat etmiştir. Aynı köyün

sakinleri, vefat eden bu kişinin köydeki Müslümanların mezarına

defnedilmesine karşı çıkmıştır. Çünkü bu adamın Baptist olduğu ileri

sürülmüş, neticede köy sakinleri ile ölenin akrabaları arasında büyük bir kavga

yaşanmıştır. İmamlar bu adamın cenaze namazını kılmayı ve Müslümanların

mezarına defnetmeyi reddetmişlerdir. Daha sonra ölenin cenazesi kılınmamış

ve başka bir yere defnedilmek suretiyle çekişme ve çatışma önlenmiştir.255

Yukarıdaki örneklerde olduğu gibi Baptizme geçen Kırgızlar ile

Müslüman Kırgızlar arasında değişik sebeplerden dolayı çekişmeler,

çatışmalar ve kavgalar yaşanmakta, her geçen gün Baptistlerin misyoner

faaliyetlerine karşı halktan gelen tepkiler yükselmeye başlamaktadır. Bu

tepkilere Celal–Abad şehrinde yaşanan bir olay da örnek olarak verilebilir.

2000 senesinde Celal–Abad şehrinin Kuruk–Kol köyünde Baptistliğe geçen

253 Bkz. Abdınasırova, 4; Karabekov, “ Stolknoveniye Mejdu Gruppami”, Veçerni Bişkek, 07. 19. 96, 5. 254 Alişeva, 79. 255 Sarmanbetov, 4.

95

kimseleri, köy halkı bir meclis düzenleyerek idam etmeye karar vermiştir.

Fakat, polislerin olaya karışması ile idam işi gerçekleşmemiş köy halkı Baptist

olan vatandaşların köyden uzaklaştırılmasıyla yetinmişlerdir.256 Aynı olayın

benzeri Mirzake köyünde de yaşanmıştır. Burada imamın emriyle Baptist olan

vatandaşların dövüldüğü ve köyden kovulduğu bildirilmiştir. Yine buna

benzer bir olay, 2001 senesinde Narın şehrinin Ak-Tuz köyünde yaşanmıştır.

Bu köyde çıkan kavgaya hemen hemen bütün köy halkı iştirak etmiştir.

Buradaki Müslümanlar derhal Baptistlerin ülkedeki faaliyetlerine son

vermelerinin gerektiğini aksi halde dinler arasında bir savaşın çıkabileceğini

bildirerek ilgili yerlere müracaat etmişlerdir.257 Fakat ilgili yerlerden beklenen

sonuç alınamamıştır. Aynı senede Kırgızistan’ın Çon-Taş köyüne faaliyet

yapmak için gelen bir gurup Baptist misyoner, Kırgız gençler tarafından iyice

dövülmüştür. Bu gençlere köydeki yaşlı insanlar da destek vermiştir. Köy

halkı başka dine geçen vatandaşlarını her konuda dışlamaya başlamıştır.

Onları düğünlerinden, cenazelerinden, iyi ve kötü günlerinde ayırmışlardır.

Bu görünüş örf adet ve geleneklerine bağlı Kırgızlar arasında çok aşağılayıcı

bir durumdur. Bu dışlanmaya dayanamayan Baptistler, köy halkı ile bir meclis

düzenlemeye çalışmış, fakat bu meclis onların aleyhine sonuçlanmıştır.

Meclise katılan Kırgızistan müftü yardımcısı İlyas Hacı, Kırgızların

Hıristiyanlığa geçmemesi ile ilgili kanun çıkması gerektiğini söylemiştir. İlyas

Hacıyı destekleyen köy halkı, Hıristiyan kökenli gurupları ve herhangi bir

Hıristiyan guruba geçen kimseleri Çon–Taş köyüne sokmama kararını

almıştır. Daha sonra Baptistler köyden ayrılmak zorunda kalmışlardır. Onlar

otobüslere binerek köyden ayrılırken, köy halkı onları taş, domates ve elma

yağmuruna tutmuşlardır. Bu durumla ilgili Kırgızistan Din İşleri Komisyonu

başkanı Ömurzak Mamayusupov halk arasında çatışmaların olmasına meydan

vermemek, dini temele dayalı çekişmeleri ve çatışmaları önleyebilmek için

Baptistlere ve diğer Hıristiyan guruplara: “önce Çon – Taş halkı ile hazırlık

256 İgor Rotar, Zokluçeniya Hristiyan v Sentralnoy Azii, kushkabar. host. net. kg. 257 Sultan Cumagulov, “Obostreniye Religioznoy Situatsii v Kırgızstane”, IWPR, Bişkek 2001, 1

96

işlerinde bulunulmalı, daha sonra rahat bir şekilde faaliyet yapılmalı”258

diyerek misyonerlere yol göstermiş ve öğütler vermiştir.

Başka bir kavga da Narın şehrinde meydana gelmiştir. Narın şehrindeki

Baptist gurup ile Müslüman olan Kırgız cemaat arasında büyük bir kavga

yaşanmıştır. Kavgayı durdurmak için polis, din işleri komisyonu temsilcileri,

KGB ve mahalli muhtarlıklar devreye girmiştir. Kızgın halk Baptistleri

öldürmekle tehdit etmiştir.259 Fakat polislerin araya girmesiyle kavga zorla

engellenebilmiştir.

Bu tür kavgaların ve bölünmelerin yaşanacağını önceden bilmiş olan

Kırgızistan eski müftüsü Kimsanbay Hacı ve Kırgızistan’daki Rus Ortodoks

kilisesinin başkanı Otets Vladimir, 1994 senesinde Kırgızistan yönetim

kuruluna bir şikayet mektubu ile müracaat etmiştir. Bu mektupta, bu tür

kavgaları ve bölünmeleri önlemek için tedbirler alınması gerektiği ve hiç

olmazsa geçici olarak misyonerlerin faaliyetlerine son verilmesi gerektiği

yönünde taleplerde bulunmuşlardır. Fakat, Kırgızistan yetkilileri Kırgızistan’ın

demokratik bir ülke olduğunu hatırlatarak, bu konuda hiç bir şey

yapamayacaklarını bildirmişlerdir.260 Devlet tarafından hiçbir engelle

karşılaşmayacakları yönündeki açıklamaları öğrenen bütün misyoner guruplar

gibi Baptistler de faaliyetlerine hız vererek devam etmişlerdir. Bunun farkında

olan ve bu misyoner gurupların çoğalması halinde devlet çapında bir bozulma

olacağına inanan Kimsanbay Hacı yine bunların faaliyetlerinin durdurulması

yönünde ilgili yerlere taleplerde bulunmaya devam etmiştir.

Nitekim bunlara katılan Kırgız ailelerinde kavgaların yaşandığını,

ailelerin bozulduğunu ve mensupların “mankurt”a dönüştüğünü, ayrıca kendi

öz kültürünü tanımayan ve reddeden bir neslin ortaya çıkmaya başladığını dile

getirerek yine Kimsanbay Hacı başkanlığında yetmişten fazla medrese ve

İslamî teşkilat, 2002 senesinde tekrar Kırgızistan Millet Meclisine, Kırgızistan

258 İgor Rotar, kushkabar. host. net. kg. 259 Maksutov, 4. 260 Kimsanbay Hacı- Otets Vladimir, “Sektı- Ugroza Mira”, Slovo Kırgızstana, 10. 01. 94, 4.

97

Genel mahkemesine ve Kırgızistan Din İşleri Komisyonu’na, misyonerlik

faaliyetlerine son vermeleri ile ilgili taleplerde bulunmuştur.261 Fakat, bu

talebe de devlet tarafından olumlu bir cevabın verilmediği ve onlara karşı

etkili herhangi bir tedbirin alınmadığı Baptistlerin ve diğer misyonerlerin

faaliyetlerini çok rahat bir şekilde yürütmelerinden anlaşılmıştır. Bütün bu

tepkilere rağmen bir gurup Baptist İshakov Aleksandr’ın başkanlığında, inad

edercesine 20 haziran 2002 tarihinden 9 temmuz 2002 tarihine kadar,

Bişkek’in Narv sokağının sakinlerine zorla Hıristiyanlık propagandası içeren

film ve çizgi filmleri seyrettirmeye ve ardından da dini konularda propaganda

etmeye devam etmiştir. Onların buna benzer faaliyetlerinin sonucu, sokak

sakinleri, etnik ve dini yönden bölünmeye başladığını bildirerek, bunlara karşı

tedbirin alınması gerektiği yönünde Kırgızistan Din İşleri Komisyonu

Başkanlığına şikayette bulunmuştur. Bu şikayete tedbir olarak Din İşleri

Komisyonu Başkanı Mamayusupov, İshakov’u uyarmıştır. Fakat, İshakov

kesinlikle kanunlar çerçevesinde propaganda faaliyetlerini yürüttüğünü ileri

sürerek uyarılara hiç aldırış etmemiştir. Olay yerine gidildiğinde sokak

sakinlerinin tepkisi karşısında Baptistler suçlu bir şekilde suskun

kalmışlardır.262 Fakat faaliyetlerini durduracakları konusunda bir güvence de

vermemişlerdir.

Halktan gelen bu tür tepkilere karşı Baptistler, rahat bir şekilde faaliyet

yapmak için kendi haklarını aramaya devam etmişlerdir. Bu konuda

Baptistlerin lideri olan İslambek Karataev’in verdiği bilgilere göre onlar,

Cumhurbaşkanı Akayev’e, KGB’ye, AGİK’e ve BDT’ye şikayet mektubuyla

müracaat etmiştir. Bu müracaatlar genellikle onlar için elverişli ortamın

hazırlanması, onların faaliyetlerine izin verilmesi şeklinde sonuçlanmıştır.

Günümüzde bu misyoner gurupların bölücü faaliyetlerine karşı halk

arasında “Uluttuk Atuuldar Kıymılı” (Milli Halk Harekatı) teşkilatı

261 Abdurrahmanov Kimsanbay, “Obraşşeniye”, İslam Madaniyatı, Şubat-2002, 2. 262 Bişkek, Narv sokak, sakinlerinin bildirileri ve Din İşleri Komisyonunun “Slujebnaya Zapiska” Broşüründen alınan bildiriden.

98

girişimlerde bulunmaktadır. Bunların amacı Kırgızların Müslüman kimliğini

korumak263 ve İslam dinine gölge düşüren bozucu hareketlerden Kırgızistan’ı

temizlemektir.

263 Sımbat, “ Öz Dinindi Sıylay Bil”, Aalam, Eylül 1997, 5.

99

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KIRGIZİSTAN’DA BAPTİSTLER İLE İŞ BİRLİĞİ İÇERİSİNDE

OLAN DİĞER DİNİ MİSYONER GURUPLAR VE

BAZI YENİ DİNİ HAREKETLER

A. Baptistlerle İş Birliği Yapan Guruplara Genel Bir Bakış

Kırgızistan cumhuriyeti 1991 senesinde bağımsızlığını kazandıktan

sonra demokrasiyi benimsemiş, anayasasında ve kanunlarında insanlara din

özgürlüğünü tanımıştır. Bu özgürlükten yararlanarak Baptistlerle beraber

misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak için Protestanlığın diğer kolları da

Kırgızistan’a akın etmeye başlamıştır. Her ne kadar bu gurupların inanç

esasları, faaliyet alanı ve kullandıkları metotlar farklı olsa da Kırgızistan’da

hitap ettiği kitle aynı olmaktadır. Bunlar Kırgız halkını ve Kırgızistan

vatandaşlarını hedef kitle olarak seçmektedirler. Bu guruplar birbirlerinin

faaliyet alanına girmeden ve birbirlerine engel olmadan aynı hedefe doğru

ilerlemektedirler.

Misyoner gurupların bu özellikleri belli aşamadan sonra Kırgızistan’da

ortak hareket etme ve faaliyetlerde bulunma hissini doğurmuştur. Bu yönde ilk

olarak Baptistler harekete geçmiştir. Onlar Kırgızistan’da faaliyet yapan diğer

Protestan gurupları birleştirmek ve beraber faaliyet yapmak için Bişkek’te bir

konsey düzenlemeye karar vermişlerdir. Bu kararın sonucunda,

Kırgızistan’daki Kırgız Hıristiyanların lideri (baş çoban) durumunda olan

İslambek Karatayev ve Talas Akılbekov’un yönetimi altında 27 Ekim 2001

tarihinde amaçlanan konsey düzenlenmiştir.

Konseyde Kırgızistan’daki bütün Protestan kökenli guruplar ve yeni

dini hareketler birleşerek “Bütün Hıristiyan Menşeli Gurupların

Kırgızistan’daki Alyansı (Birliği)”nı oluşturmuşlardır.264 Bu birliğe giren

264 Canızak, “İysa…”, 4.

100

Protestan menşeli dini misyoner guruplar ve onların değişik adlar altındaki

vakıfları, eğitim kurumları Kırgızistan’daki misyoner faaliyetlerde

bulunmaktadırlar.265 Bu bölümde bu birliğe katılan ve Baptistlerle ortaklaşa

faaliyet yapan dini gurupların ve yeni dini hareketlerin Kırgızistan’daki

faaliyet alanları, metotları ve amaçları, Kırgızistan Din İşleri Komisyonu

başkanı Ö. Mamayusupov’un yönetmenliğinde hazırlanan resmi bilgilere

dayanarak ele alınmaya çalışılacaktır.

B. Baptistlerle İş Birliği Yapan Protestan Menşeli Guruplar

a. Evanjelist Hıristiyanlar

1. Kırgızistan’daki Tarihçesi

Evanjelist Hıristiyanların Kırgızistan’daki faaliyetlerinin daha çok

bağımsızlıktan sonraki dönemde canlılık kazandığı görülmektedir. Bu guruba

mensup olan misyonerlerin çoğu Almanya’dan ve Güney Kore’den

gelmektedir. Kırgızistan’da bunların 20’den fazla ibadet merkezi

bulunmaktadır. Bu ibadet merkezlerini genelde Güney Kore vatandaşları ve

yerli Kore, Rus ve Kırgız asıllı Kırgızistan vatandaşları yönetmektedir.

Evanjelistlerin Kırgızistan’daki merkezlerinin bazıları aşağıdaki şekildedir:

1. “Hayat Sözü” adındaki “Evanjelik - Hıristiyan Kilisesi”: Bu

kilise başkent Bişkek’te bulunmakta ve 1999 senesinden beri faaliyetlerini

yürütmektedir. Bu kilisenin, resmi kayıtlarda kilise üyelerini dini yönden

tatmin etme, Hıristiyanlığın ahlaki öğretilerini yayma ve İncil’i vaaz etme gibi

amaçlarla kurulduğu bildirilmektedir. Kiliseye 18 yaşını aşan herkes üye

olabilmektedir. Kilisenin, Kırgızistan’da dini her türlü materyali hazırlama ve

dağıtma, kültürel programlar hazırlama, misyonerlik faaliyetlerinde bulunma

265 “Religioznoye Situatsiya v Kırgızkoy Respublike”, Din İşleri Komisyonunun Hazırladığı Brolür, 2.

101

gibi haklara sahip olduğu bildirilmektedir. Kiliseyi 5 kişiden oluşan bir gurup

yönetmektedir.266

2. “Sokuluk” adındaki “Evanjelik-Hıristiyan Kilisesi”: Bu kilise

Çuy vadisinde faaliyette bulunmaktadır. Kilise 1995 senesinden beri

faaliyettedir. Kilisenin amacı, İncil’i propaganda etmek, Protestanlık inancını

yaymak ve ayinlerini uygulamaktır. Ayrıca, çeşitli hayır işlerinde bulunarak

mensuplarını arttırmaktır. Bu kiliseye, Baptistlerde olduğu gibi, imana göre

vaftiz olan herkes üye olabilmektedir. Ancak önceden Hıristiyan olanların bu

kiliseye üye olabilmeleri için yeniden vaftiz olmalarının gerektiği

bildirilmektedir. Bu kilisenin Kırgızistan’daki hakları şunlardır: Hıristiyanlık

(Protestanlık) öğretilerini yaymak ve öğütlemek; dini toplantıları ayinleri ile

beraber düzenlemek; dini eğitim ve öğretim; dini konserler ve sinemalar;

seminerler ve konferanslar düzenlemek ve dini konulardaki kitapları

yayınlamak ve dağıtmaktır.

Kilise yöneticileri gerekli durumlarda senede bir kez toplanarak istişare

toplantısı yapmaktadırlar. Kilise yönetim sistemi Baş Çoban, Diyakon ve

yardımcılar olmak üzere şekillenmektedir.267

3. “Sun - Bogum”* adındaki “Tamamen Evanjelize Etme Hıristiyan

Kilisesi”. Bu kilise Oş şehrinde faaliyetlerini yürütmektedir. Kilisenin amacı

Kırgız vatandaşlarını Hz. İsa’ya inandırmak ve onları vaftiz etmektir. Bu

kilisede faaliyet yapmak için 1996’da altı, 1997’de sekiz Güney Koreli

misyonerin Kırgızistan’a geldiği ve Kiliseyi Güney Kore vatandaşlarının

yönettiği bildirilmektedir.268 Bu kilisede de Baptistlerde olduğu gibi ibadetin

ağırlık bölümünü İsa’yı öven ilahiler ve dua şeklindeki şarkılar

oluşturmaktadır. Ayrıca yapılan araştırmalarda bu kilisenin Oş’taki diğer

Protestan guruplarına ait kiliselerle de bağlantısının olduğu ortaya çıkmıştır.

266 Bkz. Mamayusupov- Cenbekov, 14. 267 Bkz. Mamayusupov- Cenbekov, 15. * «Sun – Bogum”, Korece İyi Haber Anlamına Gelmektedir. 268 Mamayusupov- Cenbekov, 43.

102

4. “Blagodat” adındaki Evanjelik- Hıristiyanların Misyonerlik

Merkezi: Bu misyonerlik merkezi başkent Bişkek’te bulunmakta ve

faaliyetlerini daha çok Bişkek ve civarında yürütmektedir. Merkez, 1982

senesinde Los Angeles’te kurulan “Grace” adındaki Dünya Misyonunun,

Kırgızistan’daki bir koludur. Bu merkezin amacı Kırgızistan’da Hıristiyanlığı

özellikle hastanelerde ve hastalar üzerinde yaymaktır. Bu amaçla Güney

Kore’den 1997 senesinde 16 misyonerin Kırgızistan’a geldiği

kaydedilmiştir.269 Merkezin, silah kullanmayı ve askerlik yapmayı yasakladığı

bildirilmiştir. Bu merkezin yan kuruluşlarını ev kiliselerinin oluşturduğu, İsa

Mesih’e inanan herkesin bu merkeze üye olabileceği Merkezin tüzüğünde yer

almıştır. Merkezin, Başkan tarafından yönetildiği, başkanın ve merkez

müdürünün 5 yıl süreyle Dini İstişare Kurulu tarafından seçildiği belirtilmiştir.

Bu merkeze bağlı Güney Koreli 10 kişi bilgisayar kursu vermek için

2000 senesinde Kırgızistan’a gelmiştir. Aynı şekilde Güney Koreli 14 kişi, bu

kilise mensuplarına tıbbi yardımlarda bulunmak ve uluslararası “Tres Dias”

konferansına katılmak amacıyla gelmiştir. Yine 2001 senesinde aynı amaçla

Amerika’dan ve Güney Kore’den 22 misyoner gelmiştir.

5. “İre” adındaki “Evanjelik-Hıristiyan- Protestanların” kilisesi. Bu

kilise Bişkek’te faaliyet yapmaktadır. Kilise, Hon-Kong’daki “İre” adındaki

dini teşkilata bağlı olarak çalışmaktadır. Bunların amacı Kırgızistan’daki

Hıristiyan inanırlarının haklarını ve inanç özgürlüğünü korumaktır. Bu kiliseyi

Çin, Rus ve Özbek asıllılar yönetmektedir.

Tüzüklerinde çeşitli amaçla faaliyet yürütmek istediklerini belirten

Protestan misyoner gurupların esas ve ortak amacının, Kırgızistan’da

Hıristiyanlık öğretilerini yaymak, insanları kendi inançları doğrultusunda ruhi

yönden uyandırmak, insanlara Hıristiyan terbiyesini vermek, kilise üyelerine

her yönden destek vermek, insani yardımlarda bulunmak, misyonerlik

faaliyetlerde bulunmak, misyonerleri yetiştirmek ve onları belli bir yerlere

yerleştirmek ve Kırgızistan’ın değişik yerlerinde misyonerlik projeleri 269 Bkz. Mamayusupov- Kabılbekova, 104.

103

hazırlamak olduğu görülmektedir. Ayrıca Kırgızistan’ın çeşitli bölgelerinde

İncil kursları açarak insanlara İncil terbiyesini vermektir. Bununla beraber

basın yayın yoluyla kendilerini reklam etmektir. Evanjelistler bu amaçlarına

ulaşmak için basın yayın dahil her türlü imkanlardan faydalanmaktadır.

2. Baptistlerle Olan İlişkileri

Kırgızistan’da Baptistlerle ortaklaşa faaliyet yapan Evanjelist

Hıristiyanların misyonerlik faaliyetleri bulunmaktadır. Baptistlerle bunların

ortaklaşa faaliyet yapması doğal olarak karşılanmalıdır. Çünkü bunlar 1944

senesinde Evanjelik Hıristiyanlar ve Baptist Kilisesi olarak bir birlik

kurmuştur. Bunlar Kırgızistan’da Baptistler ve Evanjelistler olarak iki ayrı

mezhep şeklinde tanınmaktadır. K.C. Din İşleri Komisyonuna da iki ayrı

mezhep olarak kaydedilmişler, ancak bu gurupların faaliyetlerinde aynı amacı

hedefledikleri bildirilmiştir.

Evanjelistlerin Kırgızistan’da gerçekleştirmek istedikleri amaçlarına

ulaşmak için sadece Baptistlerle değil diğer misyoner guruplarla da iş birliği

içerisinde oldukları yapılan faaliyetlerinden anlaşılmaktadır. Evanjelistler,

Baptistler ve diğer misyoner guruplar genelde birbirlerinin değişik konularda

hazırladıkları dini malzemelerden faydalanmak suretiyle iş birliği

yapmaktadırlar. Örneğin Evanjelistlerin Kırgız ve Rus dilinde hazırladığı dini

konulardaki Broşürleri Baptistler ve diğer misyoner guruplar çok rahat bir

şekilde dağıtabilmekte ve kullanabilmektedir. Aynı şekilde birbirlerinin

yayınladığı radyo ve televizyon programlarını izleyebilmektedir. Bunun

dışında hastanelerde, hapishanelerde ve diğer toplumsal kuruluşlarda

Baptistlerle ortaklaşa faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Bu iki guruba mensup

olan misyonerler adı geçen yerlere giderek ruhi yönden bunalıma giren

insanlara dini kitapları dağıtmanın yanında onlara değişik konularda vaaz

etmektedirler. Bu konuda özellikle Güney Kore’den, Almanya’dan,

Amerika’dan, Avusturya’dan ve Rusya’dan gelen misyonerler aktif olarak

çalışmaktadır.

104

Evanjelistler, Baptistler, Presbiteryenler ve diğerleri sadece dini alanda

iş birliği yapmakla sınırlı kalmayıp, ticari alanda da iş birliği yapmaktadırlar.

Kırgızistan’da faaliyet yapan Protestan menşeli dini guruplara ait tüccarlar

Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te 2001 senesinin Ağustos ayında bir toplantı

düzenleyerek paralarını Kırgızistan halkının “Evanjelize” edilmesine

yatırmayı kararlaştırmışlardır.270

Bunların dışında Evanjelistlerin Kırgızistan’da Türkiye’den gelen bazı

guruplarla da ilişkisi olduğu bilinmektedir. 2002 senesinin ekim aylarında

Almanya’dan gelen bir gurup Evanjelist misyonerin Kırgızistan’ın Oş şehrinde

açılan “Sema” ve “Sebat” okullarını ziyaret ettiği ve okulun Türk hocalarıyla

“diyalog” adına konuştukları gözlemlenmiştir.

b. Pyatidesyatnikler (Ellinci Gün Hıristiyanları)


Kırgızistan’da Protestanlığın bir kolu olan Pyatidesyatniklerin

faaliyetleri de mevcuttur. Bunlar faaliyetlerine bağımsızlıktan sonra

başlamıştır. Bu guruba mensup olan misyonerler Amerika’dan, Güney

Kore’den ve Almanya’dan gelerek kendi kiliselerini açmıştır. Diğer misyoner

guruplar gibi bunlar da Kırgızistan’da Hıristiyanlığı yaymak için önemli

düzeyde propaganda faaliyetleri içerisindedirler. Pyatidesyatniklerin

Kırgızistan’da faaliyet yapan 19 merkezi bulunmaktadır. Bu merkezlerin

bazıları aşağıdaki şekildedir;

1. Bişkekte- 1

2. Celal-Abad’da- 3

3. Isık-Göl’de- 2

4. Oş’ta- 1

5. Talas’ta- 1

6. Çuy’de- 1 270 http://txt.ntv.ru/religy/23Aug2001/bishkekpr.html

105


Pyatidesyatniklerin bu merkezlerinin haricinde en aktif olarak faaliyet

yapan “Bog – Im - İyi Haber” adındaki kilisesi bulunmaktadır. Bu kilise

Bişkekte bulunmakta ve Kırgızistan’daki bütün Pyatidesyatniklerin

faaliyetlerini kontrol etmektedir. Bu kilise özellikle Güney Kore’den

misyonerlerini getirmektedir. Örneğin 1997 senesinde Kore ve Yunan dilini

öğretmek için Güney Kore’den bir kaç misyoner Kırgızistan’a gelmiştir. Aynı

senede iki misyoner kilisede görev yapmak için gelmiştir. 1999 senesinde bu

kilisenin düzenlediği değişik konferanslara katılmak için Güney Kore’den

toplam 31 misyoner Kırgızistan’a gelmiştir. Bunlar aynı zamanda Bişkek’te

büyük bir spor salonunu 2000 som’a kiralayarak insanlara İncil’i ve Hıristiyan

ahlakını öğretmek için girişimlerde bulunmuşlardır.271

Pyatidesyatniklerin bu faaliyetlerinin dışında aşağıdaki vakıfları ve

teşkilatları da faaliyet yürütmektedir:

1. “Irayım” adındaki “Hıristiyanların Hayır Vakfı: Bu vakıf

Kırgızistan’ın Çuy vadisinde bulunmaktadır. Vakıf, halkın sosyal, kültürel ve

eğitim faaliyetlerinde maddi yardımlarda bulunmak suretiyle misyonerlik

faaliyetlerinde bulunmaktadır. Bu vakfın amacı Hıristiyan hayır vakıflarını

birleştirmek suretiyle Kırgızistan’da ve onun haricinde okullar, kreşler,

çocuk evleri ve dinlenme kampları açmaktır. Ayrıca işsizlere iş bulmak,

halkı alkol ve diğer uyuşturucu madde alışkanlığından kurtarmak ve kendi

amaçları doğrultusunda değişik yerlerde çalıştırmaktır. Vakfın yönetim

sistemi; 1. Yüksek kurul; 2. Müfettişler; 3. Yürütme; 4. Kontrol- Revizyon

olmak üzere şekillenmiştir. Vakfı, yüksek kurulun 3 sene süreyle seçtiği

başkan yönetmektedir.272

2. “İyi Haber” adındaki “Hayır Misyonu”: Bu vakıf Çuy-Tokmok

şehrinde bulunmaktadır. Bu misyonun amacı, hastanelerde, hapishanelerde,

fakirlere, yalnızlara, sakatlara ve misyonerlerin işlerine maddi destek

sağlamaktır. Bunun yanında yüksek okullara ve Hıristiyan pazar okullarının

271 Bkz. Mamayusupov- Cenbekov, 20-21. 272 Mamayusupov-Botoev 6.

106

eğitim faaliyetlerine yardımcı olmak ve değişik konserler düzenlemek

suretiyle halkı Evanjelize etmektir. Bu misyonu senede iki kez toplanan

yönetim kurulu yönetmektedir.

“İyi Haber” misyonu tarafından Amerika’dan ve Almanya’dan toplam

6 kişi hayır işlerini yürütmek için ve Kanada’dan 5 kişi İncil kursu vermek

için Kırgızistan’a gelmiştir. Bununla birlikte Vietnamlı 1 kişi misyonerlik

faaliyetlerinde bulunmak, Rusça ve Kırgızca öğrenmek amacıyla gelmiştir. Bu

“Hayır Misyonu”na bağlı toplam sayısı iki yüzden fazla misyoner 1996

senesinden 2001 senesine kadar Kırgızistan’a gelip gitmiştir. Bu misyonerlerin

aşağı yukarı % 80’ini Güney Kore’den gelenler teşkil etmiştir.273

3. “Ümit Yıldızı” adındaki “Misyonerlik Teşkilatı”: Bu teşkilat

Belovodskoye şehrinde bulunmaktadır. Teşkilatın amacı Kırgız vatandaşların

ruhi yönden terbiye edilmesidir. Ayrıca hayır işlerinde, hastanelerde ve çocuk

evlerinde aktif bir şekilde misyonerlik faaliyetlerinde bulunmaktır. Teşkilatı,

yönetim kurulu tarafından seçilen temsilci yönetmektedir. Bu teşkilat

Kırgızistan’ın değişik yerlerinde İncil kursları vermek için Amerika’dan

misyonerleri davet etmektedir. Gelen misyonerler İncil kurslarını, değişik okul

sınıflarında dersten sonra ve bu misyonerlik teşkilatına mensup olan insanların

evlerinde okutmaktadır. Bunlar İncil kurslarında sadece İncil ve İncil ile ilgili

şeylerle sınırlı kalmayıp, yemek partilerine ve değişik sohbetlere yer vermek

suretiyle propaganda çalışmalarını renklendirmektedirler.


Pyatidesyatniklerin bir kısmının Baptistlerle birleştiğini daha önceki

bölümlerde belirtmiştik. Bu birleşme nedeniyle bunlar Kırgızistan’daki

misyonerlik faaliyetlerinde de aynı amaç doğrultusunda hareket etmektedirler.

Gerektiğinde bu guruplar bir araya gelerek faaliyet alanlarını belirlemekte ve

faaliyetlerindeki engelleri aşmak için maddi ve manevi konuda güçlerini

273 Bkz, Mamayusupov – Kabılbekova, 7-50.

107

birleştirerek yardımlaşmaktadırlar. Pyatidesyatniklerin diğer guruplarla iş

birliği konusunda özellikle “Irayım” adındaki hayır vakfı aktif bir faaliyet

içerisindedir. Çünkü diğer guruplarla iş birliği yapmak bu vakfın görevleri

arasında yer almaktadır.274 Ayrıca bu vakıf diğer gurupların vakıflarıyla iş

birliği yaparak Kırgızistan’da okullar, kreşler ve çocuk evlerini açmayı

hedeflemektedir.275

Kırgızistan’da EHBK (Evanjelist Hıristiyanlar ve Baptist Kilisesi)

tarafından Hıristiyan okulu olarak açılan “Ak Bata” ve “İpek Yolu” okullarına

da Pyatidesyatniklerin desteğinin olduğu bildirilmektedir.276 Bu ilişkilerin

dışında Pyatidesyatnikler, Evanjelistlerde olduğu gibi Kırgızca ve Rusça

hazırladıkları dini malzemeleri Baptistlerle ve diğer guruplarla

paylaşmaktadır. Hıristiyanlık hakkında hazırlanan dini malzemeleri (kitap,

broşür, video ve teyp kasetleri, CD’ler v.b.) paylaşmak ve kullanmak

Kırgızistan’da faaliyet yapan Hıristiyan kökenli dini misyoner gurupların ortak

özelliği olarak görülmektedir.

Pyatidesyatnikler, düzenledikleri toplantılarında insanları hipnotize

ederek uyuşturdukları bilinmektedir. Bu bilgiyi destekler mahiyette Rus

televizyon kanallarından birinin 03. 04. 2003 tarihinde “Ritüel İntihar” adlı bir

programda verdiği bilgilere göre Pyatidesyatnikler toplantıya katılan insanları

hipnoz yoluyla uyuşturarak intihar etmelerine sebep olmaktadır. Aynı

programda verilen istatistik bilgilere göre her dördüncü Pyatidesyatnik üyesi

intihar yoluyla kendini öldürmektedir. Yine aynı programda verilen başka bir

bilgiye göre böyle intiharlar Yahova Şahitleri, Baptistler, Muncular ve diğer

totaliter sekte olarak bilinen dini gurupların üyeleri arasında da

gerçekleşmektedir.

274 Mamayusupov- Botoyev, 6. 275 Bkz. Aynı yer. 276 Bkz. Religioznaya Situatsiya … , 4.

108

c. Novoapostolcular* (Yeni Havariciler)


Novoapostol Kilisesi Kırgızistan’da 1993 senesinden beri faaliyetlerini

sürdürmektedir. Bu kilise daha çok Alman Hıristiyanlar tarafından

desteklenmekte, Kırgızistan genelinde misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak

için açıldığı ileri sürülmektedir. Novoapostol Kilisesi doğrudan Berlin’deki

Novoapostol Kilisesine bağlı olarak faaliyetlerini organize etmektedir. Bu

kilisenin amacının, insanlar arasındaki dini (Hıristiyanlık) bağları pekiştirmek

ve inanırların özgürlüğünü korumak olduğu belirtilmektedir.277 Novoapostol

Kilisesinin misyonerlerinin çoğu Almanya’dan gelmektedir.

Bu misyonerler çok değişik mesleklere sahip insanlardan oluşmaktadır.

Bunlar doğrudan doğruya misyonerlik faaliyetlerinde bulundukları gibi dolaylı

yollardan da bu faaliyetlerini gerçekleştirmektedirler. Örneğin bu kiliseye

bağlı Almanyalı iki misyoner (Vensel Klaus ve Rudi Gyunter) 1998 senesinde

Kırgızistan’daki mensuplarına manevi yönden destek vermek için

Kırgızistan’a gelmiş, aynı senede yine iki Almanyalı misyoner biri kilise

görevlisi olarak, diğeri de inşaat mühendisi olarak Kırgızistan’da görev

yapmıştır.

Yine bu kiliseye bağlı Kazakistan vatandaşı M. Gennadiy adlı birinin

2000 senesinde İslam’ı araştırmak ve Kırgızistan Müftiyatına bağlı “Resul-ü-

Ekrem” İslam medresesinde ders vermek amacıyla Kırgızistan’a geldiği

* Novoapostol – Yenihavariciler anlamında. Novoapstolculuk Roma Katolik kilisesi bünyesinde XIX asrın 30 yıllarında İngiltere’de ortaya çıkan bir mezhebin adıdır. Bu mezhebi bir kaç kişiden oluşan bir gurup kurmuştur. Bu mezhebin kurucuları Tanrı’dan çok yakın bir zamanda kıyametin olacağı ile ilgili vahiy aldıklarını iddia ederek mensuplarını İsa Mesih’in kurtuluşuna nail olmak için günümüzdeki bütün kilise kurallarından kurtulup direk olarak on iki havarinin yoluyla gitmelerini öğütlemişlerdir. Daha sonra bu mezhebe bazı Katolik, Anglikan ve Protestan kilisesinin mensupları katılmıştır. Mezhebin üyeleri İngiltere, Almanya, İsviçre ve Avusturya’da bulunmaktadır. Bu mezhebin kurucuları öldükten sonra “kurucuların Tanrı’dan aldıkları vahiy gerçekleşmedi” diye guruptan ayrılmışlardır. Almanya’daki mensupları ise mezhebi terk etmeyerek 1867 yılında Hamburg’da kendi başına bağımsız bir kilise oluşturmuşlardır. Bu kilise misyonerlik yoluyla hızla dünyaya yayılmaya başlamıştır. Şu anda 7 000 000 civarında mensubu olduğu belirtilmektedir. Bu mezhebin inanç esasları “Novoapostolcuların İnanç Sembolu” adlı kitapta bulunmaktadır. (Geniş Bilgi İçin Bkz. http://iriney. Vinchi. ru/sects/apostol/001.htm. 277 Bkz. Mamayusupov- Cenbekov, 65.

109

http://iriney/

bildirilmiştir. Ayrıca bu gurup üyelerinin Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te

8.000 dolar karşılığında bir ev satın aldıkları ve satın alınan bu evi bir kiliseye

çevirdikleri tespit edilmiştir. Novoapostol Kilisesinin Kırgızistan’daki bütün

faaliyetlerini açılan bu kiliseden takip ettikleri de kaydedilmiştir.278


Novoapostolcuların Kırgızistan’daki faaliyetlerinde Baptistlerle

doğrudan hangi konularda işbirliği yaptığı müşahhas bir şekilde tespit

edilememektedir. Ancak bazı Baptist mensuplarının verdiği ve araştırmada

ortaya çıkan bilgilere göre; hem Baptistlerin hem de Novoapostolcuların

misyonerleri genel olarak Almanyalı oldukları için Kırgızistan’da birbirleriyle

iş birliğine gittikleri düşünülmektedir.

d. Presbiteryenler


Kırgızistan’da Presbiteryenler faaliyetlerini diğer Hıristiyan kökenli

guruplara paralel olarak yürütmektedir. Presbiteryen misyonerlerin büyük

kısmı Güney Kore’den gelmektedir. Bunlar Kırgızistan’da yerli Kore

diasporası ile ilişkiye girerek onlar aracılığıyla faaliyetlerini

gerçekleştirmektedirler. Güney Koreli Presbiteryen misyonerler yerli Kore

diasporasını desteklemek amacıyla Kırgızistan’ın büyük şehirlerinde kendi

kiliselerini açmakta ve dini teşkilatlarını kurmaktadırlar. Bununla birlikte

Presbiteryenlerin Kırgızistan’da “İlim” ve “Emmanuel” adında iki okul

açtıkları bilinmektedir.

Presbiteryenlerin Kırgızistan’da açmış oldukları teşkilat ve kiliseler

görünürde yerli Kore diasporasını sosyo-kültürel yönden desteklemek olarak

sunulmaktadır. Fakat bunların esas amacı yerli Kore diasporasını kullanarak

Kırgızistan’da Hıristiyanlığı yaymaktır. Çünkü onlar Kırgızistan’da açmış 278 Bkz. Mamayusupov- Cenbekov, 66.

110

oldukları okullara ve kiliselere Kore kökenli olmayanların da katılmasını

sağlamakta, onları da kendi kiliselerinin bir üyesi yapabilmek için

çalışmalarını sürdürmektedirler. Ayrıca Presbiteryenlerin bu amaçları

Kırgızistan Din İşleri Komisyonuna verdikleri bilgilerde de belirtilmektedir.279

Güney Koreli misyonerlere Batılı Presbiteryen Kilisesine mensup

misyonerlerin de destek verdiği bilinmektedir. Bunların Kırgızistan’da

açtıkları aşağıdaki kiliseleri ve teşkilatları aktif bir şekilde faaliyetlerine

devam etmektedir.

1. “Sın Don” adındaki “Evanjelik –Hıristiyan Presbiteryenler

Kilisesi”. Bu kilise Kırgızistan’ın Nijnaya Ala-Arça köyünde faaliyet

yürütmektedir.

2. “Soman” adındaki “Evanjelik – Hıristiyan Presbiteryenler

Kilisesi”. Bu kilise Kara- Balta şehrinde bulunmakta ve etkinliklerini

sürdürmektedir.

3. “Sentralnaya” adındaki “Evanjelik - Hıristiyan Kilisesi”nin dış

ülkelerdeki dini teşkilat misyonu: Bu teşkilat Bişkek’te faaliyetlerini

yürütmekte olup, 1996 senesinden itibaren Kırgızistan’da yerleşmiş

durumdadır. Bunların Kırgızistan’daki amacı, misyonerlik faaliyetlerinde

bulunmak ve bu tür faaliyetlerde bulunan misyonerlerin başarılarını ve

kayıplarını kontrol etmektir.280

4. “Vozrojdeniye” adındaki “Evanjelik - Hıristiyan Presbiteryenler

Teşkilatı”: Bu teşkilat Mıkan köyünde faaliyet yapmaktadır. Teşkilatın amacı,

İncil’i Kırgız vatandaşlarına yaymak, Hz. İsa’ya inananları eğitmek, gençleri

vaftiz etmek ve başka kiliselerle işbirliği yapmaktır. Bu teşkilatı Shay

Konstantin, Li Aleksandr ve Galya adlı kişiler yönetmektedir.

5. “Siloam” adındaki Evanjelik-Hıristiyan Presbiteryenler

Teşkilatının “Vozrojdeniye” kilisesinin Prigorodnoye köyündeki kolu:

Buradaki kilisenin amacı, İncili ve Hıristiyanlığı Kırgız halkına yaymak,

279 Bkz. Mamayusupov- Kabılbekov, 16- 20. 280 Mamayusupov- Cenbekov, 18-19.

111

çocukları ve gençleri Tanrı kanununa göre eğitmek ve Kırgızistan’da yerli

halktan Hıristiyanlığı propaganda edecek vaizleri hazırlamaktır. Bu kiliseyi,

Kore asıllı Han Maniya ve Rus asıllı Tatyana Zelenina yönetmekte ve

insanları vaftiz etmektedirler.

6. “Emmanuel” adındaki Presbiteryenler kilisesi: Bu kilise

Bişkek’te faaliyetlerini gerçekleştirmektedir.

7. “Güney Kilisesi” adındaki Presbiteryenlerin kilisesi: Bu kilise

de Bişkek’te faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu kiliseyi de Güney

Koreli misyonerler yönetmektedir. Bunların amacı Kırgız vatandaşlarını vaftiz

etmek, Evanjelize etmek ve yerli halktan vaiz misyonerleri yetiştirmektir.

Bu kilise ve teşkilatların haricinde Presbiteryenlerin eğitim merkezleri

bulunmaktadır. Bunların başında “Emmanuel” adındaki İlahiyat Enstitüsü

gelmektedir. Bu enstitü, 30.05.1994 tarihinde bir Hıristiyan Eğitim Merkezi

olarak, dini elemanları, misyonerleri yetiştirmek, dini kitapları hazırlamak ve

Hıristiyanlığa ait literatürü Kırgızca ve bölgedeki diğer dillere çevirmek

amacıyla kurulduğu bildirilmektedir. Bu okulu, Rektor - Kim San Min, eğitim

müsteşarları - Kim De Bom, Kim L, Ten İ, Daniil Bong, Matıtsina L, ve

Kurmanova G. yönetmektedir. Müfredat programını ele geçiremediğimiz bu

okulun öğretim üyeleri şunlardır:

1. Dr. Kim San Min, Özel Kurs.

2. Ar. Gör. Kim Saun Dya, Yunan Dili.

3. Ar. Gör. Pak Çan Sim, Dinler Tarihi.

4. Dr. Kim De Bon, Özel Kurs.

5. Ar. Gör. O Sin Çon, Din Ahlakı.

6. Dr. Daniil Bong, Din Fenomenolojisi.

7. Ar. Gör. Bilma Çu, Hıristiyan Ahlakı.

8. Kim En Sin, Kore Dili.

9. Ley Kaşin, İngiliz Dili

10. Dr. Kurmanova G, Din ve İlim.

112

11. Matıtsina l, Çağdaş Dini Akımlar.281

Bu elemanların haricinde bu okulda ders vermek için 1996 senesinden

2001 senesine kadar toplam 200’e yakın Amerikalı, Güney Koreli, Çinli ve

Almanyalı misyoner Kırgızistan’a gelmiştir.

Emmanuel okuluna paralel olarak Presbiteryenler, Bişkek’te

Duşambinskaya sokağında 1993 senesinde “İlim” adlı özel bir okul

açmışlardır. Bu okulu Esenaliyeva Gulmira ve Gayşa İbragimova Güney Kore

Presbiteryenlerin maddi desteği altında yönetmektedirler. Bu okulda normal

derslerin yanında, Hıristiyanlık ve İncil tarihi okutulmakta, ayrıca dersten önce

ve sonra çeşitli dualar öğretilmekte ve dualar yapılmaktadır. Onlar bu duaları

ve ibadetleri yapmakla, öğrencilerin ahlakını kontrol etmeye çalışmaktadırlar.

Öğretmenlerin bu işlerinde başarılı olup olmadıkları, öğrencilerin genel

başarısı içinde değerlendirilmektedir. Bu okulun yöneticileri başarılı

öğrencilerin Üniversitelere ve Yüksek okullara imtihansız olarak alınmalarını

temin etmeye çalışmaktadırlar.282

“İlim” okulunda nitelikli öğretmenlerin çalıştığı bildirilmekte, aldıkları

maaşın da diğer okullardaki öğretmenlere göre daha yüksek olduğu ifade

edilmektedir.283 Bu okulu maddi yönden Güney Kore’den gelen Presbiteryen

misyonerleri desteklemektedir.284

2. Baptistler İle Olan İlişkileri

Presbiteryenler Baptistlerin Kırgızistan’da düzenledikleri birlik

toplantısına en çok destek veren guruplar arasındadır. 30 ekim 2002 senesinde

düzenlenen birlik toplantısından sonra bu iki gurup Kırgızistan’da

faaliyetlerini birleştirmiştir. Yani Kırgızistan’ı Evanjelize etme konusunda

beraber faaliyet yapma kararını almışlardır. Bunların bu kararı, iki cemaatin

bir araya gelerek ya da karışarak faaliyet yapma şeklinde anlaşılmamalıdır.

281 Mamayusupov- Botoev, 16. 282 Каниметова А, “Şkola Gde Molitvı Ukreplyayut”, Kut Bilim 11. 02. 98, 4. 283 Bkz. Aynı yer. 284 Bkz. Абдынасырова, 4.

113

Bunların beraber çalıştıkları şu şekilde anlaşılmalıdır: Onlar aynı amaca doru

yürümekle beraber seçtikleri hedef kitleyi ayrı tutmaktadırlar. Örneğin

Kırgızları ya da Kırgızistan vatandaşlarını Evanjelize etmede Baptistler

genellikle halkın yoksul, fakir ve sosyal yönden ezilmiş kesimini hedef kitle

olarak seçerken, Presbiteryenler yerli Kore diasporası yanında halkın

entellektüel kesimi üzerinde ağırlı olarak çalışmayı tercih etmektedirler.

Bu amaçlarına ulaşmak için iki gurubun de kullandığı malzeme aynıdır.

Hatta bu konuda Kırgızistan’da faaliyet yapan bütün Protestan menşeli

gurupların kullandığı malzeme aşağı yukarı aynıdır. Onlar genellikle

kendilerinin propaganda amaçlı hazırladıkları dini konulardaki malzemeleri

paylaşmakta, bu paylaşım bütün gurupları bir birlerine daha yakın hale

getirmektedir.

Ayrıca bunların yerel cemaatleri arasında başka dini guruplarla ilişkileri

sağlayan 5-8 kişiden oluşan bir gurup bulunmaktadır. Bu kişiler başka

cemaatlerle haberleşmeyi sağlamaktadırlar.

C. Baptistlerle İş Birliği Yapan Yeni Dini Hareketler

Kırgızistan’da misyonerlik faaliyetlerinde bulunan yeni dini hareketler

de bulunmaktadır. Bu yeni dini hareketler diğer Protestan menşeli guruplar

kadar faaliyetlerini aktif bir şekilde yürütmekte ve bu guruplar da en az

diğerleri kadar başarılı olmaktadırlar. Bu dini gurupların da yeni olmalarına

rağmen Protestanlık ideolojisi üzerine kurulduğu araştırmalar sonucunda

ortaya çıkmaktadır. Bunun en önemli belirtisi bu gurupların Kırgızistan’daki

Protestan menşeli guruplar ile sıkı bir ilişkide olmasıdır.

a. İsus Hristos Kilisesi


İsus Hristos Kilisesi, Hıristiyanlık tarihinde ortaya çıkan yeni

guruplardan biri olarak bilinmektedir. Bu gurubun Amerika’da ortaya çıkan

114

Ellinci Gün Hıristiyanlığından esinlenerek meydana geldiği kaynaklarda

bildirilmektedir. Fakat bu gurubun ortaya çıkışıyla ilgili kesin tarihi bilgiler

bulunmamaktadır.285

Kırgızistan’da tespit edildiği kadarıyla bu gurup, kendine Kırgızca

Daniyar Talayev lakabını veren Amerikalı birisinin ideolojisi üzerine

kurulmuştur. Onun fikrine göre, Yahudiliğin ve Hıristiyanlığın İslam dinine

üstünlük sağlaması gerekmektedir. Ona göre Hz. Muhammet Müslümanlardan

İncil’i öğrenmelerini talep etmekte, Kuran da Müslümanlara İncil’i

öğrenmeleri için gönderilmektedir.286

Daniyar Talayev bu ve buna benzer fikirlerini Kırgızistan’da rahat bir

şekilde yayabilmektedir. Onun bu faaliyetlerine Amerika’da eğitim gören

Vasya Kuzin adlı Rus birisi de yardım etmektedir. Vasya Kuzin’i Daniyar

Talayev her yönden desteklemektedir. Şu anda Kırgızistan’da bu yeni dini

akımı Vasya Kuzin yönetmektedir. Vasya Kuzin vaazlarının birinde:

“Kırgızlar kıyamete kadar Tanrı tarafından lanetlenmiştir. Bu yüzden onlar,

bulaşıcı hastalıklarla hastalanırlar. Bundan kurtulmanın tek yolu İsus Hristos

Kilisesi gurubuna gelip katılmaktır”287diyerek Kırgızları etkilemeye

çalışmaktadır.

Kırgızistan’da bu gurubun iki ayrı cemaati bulunmaktadır. Biri Rus

dilinde konuşanların toplandığı cemaat, ikincisi ise Kırgız dilinde

konuşanların cemaatidir. Rus dilinde konuşan cemaati Vasya Kuzin

yönetmektedir. Kırgız dilinde konuşanların cemaatini ise Talasbek ile Tilek

İsabayev isimli kişiler idare etmektedir.

Bu gurubun Kırgızistan’ın değişik bölgelerinde resmi olarak çalışan

toplam 18 kilisesi bulunmaktadır. Bunların haricinde gayri resmi olarak

çalışan 7 kilisesi daha bulunmaktadır. Bu kiliselerin çoğu Kırgızistan’ın kuzey

bölgesinde faaliyetlerini yürütmektedir. Bunlar genellikle devlet dairelerini

285 Bkz. Mamayusupov – Cenbekov, 36; Pismanika, 246. 286 Daniyar Talayev, Kuran Cana İncil, (El Broşürü), 2. 287 Bkz. Abdınasırova, 5.

115

kiralayarak haftanın pazar günlerinde ve çok nadir olarak hafta içerisinde

toplanmaktadırlar. Bu guruba mensup olanlar Bişkek’in sokaklarında her

geçene değişik konularda broşürler dağıtmakta, ayrıca her üye kendi

yakınlarından en azından bir kişiyi guruba getirmekle yükümlü tutulmaktadır.

Oş’taki Ortodoks kilisesinin piskoposu Otets Valentin İsus Hristos

kilisesinin faaliyetleriyle ilgili olarak: “Bu gurup sadece Kırgızlar için değil

bütün Hıristiyanlar için de tehlikelidir. Büyük bir ihtimal ile bunların

arkasında Amerika FBI’yı vardır. Bunlar insanları ve aileleri yıkmak için

Hıristiyanlık adı ile hareket etmektedir. Gerçek Hıristiyanlık buna müsaade

etmez.” diyerek eleştiride bulunmaktadır. Otets Valentin’in dediklerini

destekler mahiyette Kırgızistan basınında yer alan bir haberde, İsus Hristos

Kilisesi aileleri yıkma ve yıpratma bakımından önde gelen zararlı

akımlardandır288 değerlendirmesi yapılmaktadır.


İsus Hristos Kilisesi yeni bir dini gurup olarak bilinmesine rağmen

mensubunun çokluğu bakımından ön sıralarda yer almaktadır. Bunlar özellikle

Kırgızistan’ın kuzey bölgesinde faaliyetlerini yoğun olarak sürdürmektedir.

Bu gurup Baptistlerde olduğu gibi genellikle halkın sosyal yönden ezilmiş

kesimi üzerinde etkili olmakta ve insanları kendi cemaatlerine çekme

bakımından diğer gurupların kullandığı metotları kullanmaktadırlar. Bunlar da

insanlara kitap, broşür ve çeşitli dini konudaki malzemeleri bedava dağıtmanın

yanında, maddi yardımlarda bulunmaktadırlar. Ayrıca cemaate belli sayıda

yeni üye getirene çeşitli hediyeler vaat etmektedirler.

İsus Hristos Kilisesi faaliyetlerinde diğer Hıristiyan kökenli guruplarla

dayanışma içerisinde bulunmaktadır. Bunun başlıca örneği, bu gurubun

Baptistlerle ortaklaşa çıkardığı “Senin Yolun” gazetesidir. Bu gazetede

yukarıdaki bölümlerde de bahsedildiği gibi diğer gurupların faaliyetlerine de

288 Bkz. Karbazov, 6.

116

yer verilmektedir. Ayrıca bu gazete bütün Kırgızistan’daki Hıristiyan

cemaatlerinin bütünlüğünü sağlamada da büyük rol oynamaktadır.

b. Umit Işığı Gurubu.*


Ümit Işığı gurubu Kırgızistan’daki faaliyetlerine, 1990 senesinden

itibaren başlamıştır.289 Bu gurubun mensupları daha çok Almanya’dan

gelmektedir. Çünkü bunların merkezi Almanya’da bulunmaktadır.290 Diğer

misyoner guruplardan farklı olarak bu gurubu temsil eden misyonerler bir

kilisede veya bir ibadethanede faaliyet yapmaktan daha çok, hayır işleri ile

uğraşmaktadır. Halkın ekonomik ve sosyal yönden zayıf olan kesimine, gıda

malzemeleri, elbise ve her türlü günlük hayatta lazım olabilecek eşyaları

dağıtmaktadırlar. Fakat nadir de olsa eğitim faaliyetleri için misyonerlerini

göndermektedir. Bu guruba mensup iki kişinin 1996 senesinde, bir kişinin de

1997 senesinde İncil kursu vermek için, yine bir tanesinin kreşlerde çocuklara

eğitim vermek için Almanya’dan Kırgızistan’a geldiği kaydedilmektedir.291

Aynı amaçla 1997 senesinde iki Amerika ve İsviçre vatandaşının Kırgızistan’a

geldiği bildirilmektedir. Bu gurup halen Kırgızistan’a misyonerlerini

göndermeye devam etmektedir. Bunlar aynı zamanda bir vakıf görevini de

yaptığı için normal halk arasında daha çok etkili olmakta ve taraftar

kazanmaktadır. Bu gurup belki de Kırgızistan’da Baptistler ile en çok ilişki

içerisinde olan guruplar arasında yer almaktadır. Çünkü bu gurubun çıkardığı

broşür ve Kırgızca tercüme edilmiş İncil’leri en çok Baptist misyonerlerin

elinde bulmak mümkündür. Bu gurubun Baptistler ile ilişki içerisinde

olduğunu ispatlayan başka bir husus da Baptistlerin çıkardıkları “Ümüt Nuru”

* Merkezi Almanya’da bulunan ve halkları Evanjelize etme amacıyla kurulan dini vakıftır. (Bkz, Abdınasırova, 4). 289 Bkz. Yarkov, 37. 290 Abdınasırova, 4. 291 Bkz. Mamayusupov-Kabılbekova, 98, 113.

117

dergisidir. “Ümüt Nuru” doğrudan doğruya çevrildiğinde “Ümit Işığı”

manasına gelmektedir.

Bu gurubun propaganda amaçlı çıkardığı dini malzemeleri

Baptistlerden sonra Kırgızistan’da faaliyet yapan Presbiteryenlerin, İsus

Hristos gurubunun ve Hayat Kaynağı gurubunun kullandığı görülmektedir. Bu

durum, bu gurupların Kırgızistan’da birbirleriyle ilişkilerinin olduğunu açıkça

göstermektedir.

2. Baptistlerle olan İlişkileri

Kırgızistan’da faaliyet yapan bu gurubun Baptistlerle sıkı bir iş birliği

içerisinde olduğu görülmektedir. Onlar yukarıda da bahsedildiği gibi

birbirlerinin çıkardığı broşürleri, gazeteleri paylaşmaktadır. Ümit Işığı

gurubunun yerli halkın dilinde çıkarttığı çok çeşitli broşürleri bulunmaktadır.

Bu broşürler, çok kaliteli kağıtlardan hazırlanmaktadır. Broşürlerdeki konular,

daha iyi anlaşılması için renkli resimlerle desteklenmektedir. Resimlere şöyle

bir bakıldığında düşünmekte olan insanlar, İncil okuyan insanlar ve elinde

İncil tutarak başkalarına bir şeyler anlatmakta olan kimseler göze

çarpmaktadır. Broşürlerde yayınlanan konular, insanları etkilemesi ve

düşünmeye zorlaması için özel olarak seçilen konulardan hazırlanmaktadır.

Yayınlardaki ifadeler ise dikkatle seçilmeye ve kullanılmaya çalışılmaktadır.

Fakat, çok nadir de olsa başkalarına karşı sübjektif davrandıklarına rastlamak

mümkündür. Mesela, Ümit Işığı gurubunun yayınladığı broşürlerin birinin

giriş sözünde; “Kırgız halkının Müslüman olması hiç bir şey ifade etmez”

ifadesine rastlanmaktadır. (Yani bu, Kırgızlar kendilerini ne kadar Müslüman

olarak sayarsa saysın, Hıristiyanlaştırma yolunda engel olamaz manasına

gelmektedir.) Onların bu ifadeleri basın-yayın organlarında yayınlanmakta ve

problem olarak gösterilmektedir.292 Fakat bu problemlere karşı çözüm

292 Zarlıkbekov, “Sektomafiya”, 7.

118

önerileri ya da bunların buna benzer tehlike yaratan yönlerine karşı olumlu

tedbirler ilgililer tarafından alınmamaktadır.

c. Hayat Kaynağı Gurubu


Hayat Kaynağı gurubu Kırgızistan’daki faaliyetlerine 1994 senesinde

başlamıştır.293 Bu gurup Kırgızistan’da faaliyet yapan İsus Hristos Kilisesi

gurubundan ayrılarak kendi başına bağımsız bir gurup haline gelmiş ve “Hayat

Kaynağı” adını almıştır.294 Bu yeni gurup Kırgızistan’ın Karakol şehrinde

kendi merkezini açmıştır.

Hayat Kaynağı gurubunun amacı Din İşleri Komisyonuna verilen

bilgilerde; Kırgızistan vatandaşlarını ruhi yönden uyarmak, onları ahlaki

yönden terbiye ve tamamen Evanjelize etmek şeklinde belirtilmektedir. Ayrıca

hayır ve bağış yapma yoluyla misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak bu

amaçlar arasında yer almaktadır.295

Hayat Kaynağı gurubunun mensupları bu amaçlarına ulaşmak için hayır

işlerinin haricinde, daha çok Hıristiyanlığa ait dini kitapların yer aldığı

kütüphaneler açma, değişik sinema filmlerini halka seyrettirme, Hz. İsa

konusunu işleyen tiyatro ve konserler düzenleme, dini konulardaki

malzemeleri ithal ve ihraç etme gibi yol, metot ve malzemelerden

yararlanmaktadırlar. Bu gurubun misyonerleri faaliyetlerini her yerde kitaplar

dağıtmak, insanların peşine takılarak misyonlarını anlatmak suretiyle

gerçekleştirmektedirler. Toplantılarını kimseyi rahatsız etmemek için sakin

yerlerde yapmayı tercih eden Hayat Kaynağı gurubunun misyonerleri kendi

aralarına katılan cemaat üyelerini Baptistler gibi vaftiz etmektedirler.296

Hayat Kaynağı gurubuna bağlı üç İsviçre vatandaşı 1996 senesinde

Kırgızistan’da misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak ve Kırgızca öğrenmek

293 Kalıkov, “Cürogümö Tünük Tapkan Paygambar”, Asaba 16. 01. 98, 7 294 Bkz, Mamayusupov – Cenbekov, 4. 295 Mamyusupov- Cenbekov, 11-12. 296 Bkz. Aynı yer.

119

amacıyla bu ülkeye gelmiştir.297 Bunlar belli bir süre faaliyetlerde

bulunduktan sonra, bu gurubun başına kendilerine kazandıkları yerli halktan

bir kaç kişiyi tayin ederek ülkeden ayrılmışlardır. Şu anda bu gurubun

faaliyetlerini devam ettirenler yerli halktan yetiştirilmiş olan bu kişilerdir. Bu

gurubun başkanları senede bir kez toplanarak istişare toplantısı yaparak

eksiklikleri gidermek için yeni kararlar almaktadırlar.

Hayat Kaynağı gurubu kendi başına bağımsız olarak faaliyet yapmasına

rağmen diğer guruplarla da sıkı bir ilişki içerisindedir. Bunların başında

kendisinden ayrıldığı İsus Hristos Kilisesi gurubu ve diğerleri gelmektedir. Bu

guruba katılan insanların çoğu diğer guruplarda olduğu gibi sosyal ve ruhi

yönden problemli kimselerden oluşmaktadır. Bu insanlarla konuşulduğunda

onların; mutlaka bu guruba katılmadan önce ağır bir hastalığa yakalandığını ya

da uyuşturucu kullandığını veya ahlaksız anormal biri olduğunu dile

getirdikleri, bu guruba katıldıktan sonra iyileştiğini ve hayatının düzene

girdiğini söyledikleri görülür.298 Bu uygulama misyonerlerin insanları kendi

gurubuna çekmek için kullana geldikleri bir kurala dönüşmüş durumdadır.


Hayat Kaynağı gurubunun da Kırgızistan’da diğer Hıristiyan kökenli

misyoner guruplarla iş birliği içerisinde olduğunu yukarıda belirtmiştik.

Bunlar esasen diğer guruplarla propaganda amacıyla hazırlanan dini

malzemeleri paylaşmakla iş birliği yapmaktadır. Baştan beri belirtilmeye

çalışıldığı gibi bu metot Kırgızistan’da faaliyet yapan misyonerlerin işbirliği

konusunda en çok kullandığı metot haline gelmiştir. Ayrıca bu guruplar

Kırgızistan halkını Evanjelize etme konusunda gerektiğinde bir araya gelerek

ortak kararları alabilmektedir. Bunun örnekleri Kırgızistan’da çokça

yaşanmaktadır. Bunun en açık bir örneği Kırgızistan’da Faaliyet yapan

297 Mamayusupov - Kabılbekova, 113. 298 Bkz. Kalıkov, 7; ayrıca onlar bu hususu sık sık tv ve basında kendi guruplarının reklamı olarak göstermektedirler.

120

Protestan menşeli Hıristiyan gurupların 28 ağustos 2001 tarihinde Bişkek’te

bir araya gelerek Kırgızistan’a ekonomik yardım yapmakla Protestanlık

ideolojisini temelden benimsetme kararını almışlardır. Bu toplantıya

Amerikalı, Almanyalı, Güney Koreli, Avusturyalı, Hindistanlı, Hollandalı ve

BDT’den (Bağımsız Devletler Teşkilatı) iş adamları da katılmıştır.299

Bunun başka bir örneği de 2002 senesinde Bişkekte düzenlenen kitap

fuarıdır. Bu kitap fuarında Kırgızistan’da faaliyet yürüten bütün guruplar,

propaganda amaçlı hazırladıkları dini kitaplarını halka sunmuştur. Bu kitap

fuarına “Ümit Işığı” gurubu ile “İyi Haber” Hayır Misyonu sponsorluk

yapmıştır.300

Bu gurup Kırgızistan'ın Batken şehrinde “Kadınlar” adlı kadın

haklarını koruma amacıyla bir teşkilat kurmuştur. Bu teşkilat kendi

faaliyetlerinde Kırgızistan'daki Amerikalıların “Soros” vakfıyla da iş birliği

yaptığı haberler arasında yer almaktadır. Ayrıca bu gurup Tacikistan'daki iç

savaşlar nedeniyle Kırgızistan'a mülteci olarak gelen insanlar arasında da

çeşitli yardım altında faaliyet yaptığı bilinmektedir.301

299 http://txt.ntv.ru/religy/23Aug2001/bishkekpr.html300 www. Assableya. Kg / em 8-1 htm. 301 Bkz. www.fti.org. kg/centr.htm

121


http://www.fti.org/

Sonuç

Merkezi Asya’da “Demokratik Ada” olarak bilinen Kırgızistan

bağımsızlık sonrası Hıristiyan kökenli dini misyoner gurupların dini ve siyasi

amaçlı faaliyet yaptığı bir ülkeye dönüşmüştür. Bunun böyle olmasının bir çok

nedeni bulunmaktadır. Bu nedenlerin en başlıcası demokratik bir ülkenin

insanlara tanıdığı hak ve hukuklardır. Bu hak ve hukuklardan istifade etmeyi

ihmal etmeyen Batılı misyoner guruplar, özellikle Protestan menşeli misyoner

guruplar her geçen gün Kırgızistan’a gelerek kendi dini inanışlarını ve

fikirlerini zorla insanlara kabul ettirme çabasını gütmektedir. Bunların dini

anlayışları ve dini fikirleri Kırgız insanının dünya bakışıyla ya da Kırgız

kültürüyle örtüşmediği ve tamamen yabancı olduğu halde zorla faaliyetlerini

yürütmektedirler.

Bunun yanında Kırgızistan’ın ekonomik ve sosyal durumunu çok iyi

değerlendiren misyonerler halka her türlü maddi yardımlar yapmak süretiyle

kendi işlerinde başarı sağlamaya çaba harcamaktadırlar. Bunların buna benzer

çabaları sonucu, onların maddi imkanlarına kolayca kanmış olan, dini bakışını

ve dünya anlayışını benimseyen ve kendi milli şuurundan uzaklaşan, insanlar

ortaya çıkmaya başlamıştır.

Kırgızistan'da bu yolda en aktif ve diğer guruplara nazaran en başarılı

olarak faaliyet yapan gurupların biri ve aynı zamanda konumuz olan

Baptistlerdir. Baptistler Kırgızistan halkını Hıristiyanlaştırmada diğer

gurupların en önünde gelmektedir. Bunlar sahip oldukları maddi imkanlarla ve

başta Almanya olmak üzere bazı Batılı zengin devletlerin desteğiyle az bir

nufüsa sahip olan Kırgızlar arasında çok büyük bir faaliyet içerisindedir.

Baptistler özellikle halkın sosyal yönden problemli insanlarını tercih ederek

faaliyetlerini onlar üzerinde yoğunlaştırmıştır. Onlar bu tip insanlara yardım

eder gözükmelerine rağmen aileleri yıpratma bakımından da en önde

gelmektedir. Mesela bir ailede bir Baptist mensubu varsa diğer aile mensupları

Baptist olmadıkları sürece onları sert bir şekilde inkar edebilmekte veya terk

edip gidebilmektedir. Bunun örneği Kırgızistan’da çokça ve sıkça

122

yaşanmaktadır. Hatta Baptist olduktan sonra İsa uğruna intihar edenler

görülmektedir.

Kırgızistan'da Baptistler bu tip faaliyetlerinde diğer Protestan kökenli

ya da Protestan anlayışlı guruplarla da iş birliği yapma zorunluluğunu

hissetmiş ve onlarla bir birlik kurarak değişik yollardan aynı amaca doğru

gitmeyi planlamışlardır. Bu konuda onlar sıkça birbirleri her türlü yollarla

desteklemektedir.

Maalesef şu anda Kırgızistan’da bu gurupların din veya tarikat olduğu,

amaçları ve faaliyet alanları yönünde ciddi araştırmalar yapılmış değildir. Bu

nedenle alınacak tedbirlerin ne olacağı tam olarak ilgililer tarafından da tespit

edilememiştir. Bu guruplar, bir dinin mezhebi veya tarikatı olmalarına rağmen

Kırgızistan’da faaliyetlerini kolayca yürütebilmek için kendilerini bir din

olarak takdim etmektedirler ve halka kendilerini bu şekilde tanıtmaktadırlar.

Bu guruplar ortaya çıktıkları ülkede bir birleriyle ilişkileri yok olmalarına

rağmen Kırgızistan’da iş birliğine içerisinde çalışmaktadırlar.

Sonuç olarak diyebiliriz ki misyonerlik faaliyetleri tarihten bu güne

kadar süre gelmiştir ve bu günden sonra da devam edecektir. Fakat bunlar

Türk ve İslam kültürüyle yoğurulmuş olan Kırgızlar arasında ne kadar başarılı

olacaklar ve ne kadar etkili olacaklar bunu zaman gösterecektir.

123

KAYNAKÇA

-------------, “Kırgız Balası Öz Ayalınan Başkaga İmpotent Bolgonu Durus”,

Kuşkabar, Bişkek 2001.

-------------------, “Kırgızstan Kança Kudayga Sıyınasın”, Agım, 01. 03. 2002.

-------------------, “Sektomafiya”, Asaba, Bişkek1997.

-------------------, “Ün Sozçu Kaysı Dinde Ekenindi Aytayın”, Asaba, Bişkek

1998.

-------------, Kiçinekey Cel Kayık, Lingvo Servis Borboru, Bişkek 2000.

---------------, Kudaydı Künöölöbö, Karakol 2002.

---------------, Kudaydın Irayımında Ösüügö Toskool Bolgon Beş Sebep, Bişkek

1995.

-------------, Kudayga Çındap Baş İyüüçü Ubak, Almanya 1996.

---------------, Luçşüy Podarok Jizni, Sovaminko, Moskova 1992.

-------------, Po Sledam Apostolov, ?

-------------, Ruhaniy Düynödögü Tört Mıyzam, İstanbul 1999.

---------------, Teper Mı Vo Hriste İisuse, Minsk 1992.

-------------, Vnimayte Proroçestvu Daniila, Almanya 1999.

---------------,Cogorudan Törölüü, Bişkek 1995.

“Baptistler”, Ana Britanica, Ara Yayınları ve Encyclopedia Britanıca,

İstanbul, 1997, III.

“Religioznaya Situatsiya v Kırgızskoy Respublike”, Din İşleri Komisyonunun

Çıkardığı Broşür, Bişkek 2002.

“Ümüt Nuru” (dergisi), 1999; 2000; 2001; 2002 sayıları.

Abdıbekov, “Kalktan Çıkkan Kayır Dinder”, Aalam, Bişkek 1997.

Abdınasırova, “Ne Oberenetsya Li Polikonfessialnost Tragediy Natsii”, Kut

Bilim, Bişkek 1997.

Abdiyev C, “Yegova Kübölörünün Suusamırga Kazatı”, Aalam, 19. 12. 2001.

Abdurahmanov Kimsanbay hacı, “Obraşşeniye”, İslam Madaniyatı, 02. 02.

2002.

124

Akmatov, “Diniy Diversiya”, Ordo, Bişkek 1997.

Aldakulov T, “Missti İisusçular Tandadıbı”, Nur, Mart 2001.

Allavi K. K, Manız Türkügün İzdep, Luç Nadejdı, Bişkek 1994.

Aydın M, Hıristiyan Kaynaklara göre Hıristiyanlık, T. D. V. Yayınları,

Ankara 1995.

Bakhaus Robert, Iyık Kiteptin Kaarmandarı, Bibliyalık Koom, Almatı 1998.

Beers G, Süröttüü Iyık Kitep, Bibleyskaya Liga, Bişkek 2000.

Bekbolot A, Cunus, Al – Salam, Bişkek 2001.

Belov, Sektı Sektantstvo Sektantı, İzdatelstvo Nauka, Moskva 1978.

Berger F, Ob İzobiluyuşey Blogodati Bojiey V Moyey Jizni, EHBK, İsviçre

1993.

Bill, “Sıyınuunun Beş Tili”, Ümüt Nuru, Bişkek 2002.

Brenon D – Gaan D, Hleb Naş Nasuşnıy, Minsk 1999.

Cahan, “Naçalo İstoriya Baptistov”, İstoriya Baptistov, Forum 2002.

Çanışev A, Protestantizm, İzdatelstvo Nauka, Moskva 1969.

Canızak C, “İsa – Mesih Tenir Toodon Kep Salat”, Agım 2001.

Çelik M, Süryani Tarihi, Ayraç Yayınları, Ankara 1986.

Cumagulov S, “Obostreniye Religioznoy Situatsii v Kırgızstane”, IWPR,

Bişkek 2001.

Douel D. M, Cön Ele Usta Bolbogon, Al – Salam, Bişkek 1999.

El Broşürü, Canı Caşoo Baştoo, Salam Ala Too Diniy Koomu, Bişkek 1994.

Eliade M, The Encyclopedia of Religion, Macmillan Publıshıng Company,

New York 1997, Volume 2,

Erdem M, “Misyonerlik ve Kırgızistan’da Misyoner Faaliyetler”, Dini

Araştırmalar, Ankara 1999.

Eroğlu A. H, “Hıristiyanların Bölünme Sürecine Genel Bir Bakış”, A. Ü. İ. F.

Dergisi, Ankara 2000, XLI.

Fott G, “Musurmandarga Cakşı Kabar Aytuunun Ayrım Ikmaları”, Ümüt

Nuru, Bişkek 1999, XII.

Galiyeva Z, Polikonfessialnıy Kırgızstan, Bişkek 2000

125

Gitt V, En Maanilüü suroolor, Bişkek 1995.

Gremm B, Hıristiyandın Birinçi Kadamdarı, Luç Nadejdı, Bişkek 1995.

Günay T – Küçük A, Dinler Tarihi, Ocak Yayınları, Ankara 1997.

Heygin E. K, Anda, REMA, Karakol 2002.

http://iriney.vinchi.ru/sects/apostol/001.htm

Kalıkov M, “Cürögümö tünök Tapkan Paygambar”, Asaba 16. 01. 1997.

Kanimetova, “Şkola Gde Molitvı Ukreplyayut”, Kut Bilim, Bişkek 1998.

Karbazov K, “Kötörüm Uyga Şaa Möyüzdün Zarıdığı Kança”, Agım 14. 06.

2002.

Kimsanbay Hacı – Otets Vladimir, “Sektı – Ugroza Mira”, Slovo Kırgızstana

1994.

Kouplend Gloriya, Volya Bojiya Duh Svyatoy, Ford Word, Texas 2000.

Kouplend K, Svoboda ot Straha, Ford Word, Texas 2000.

Lımar, “Neudaçnaya Missiya”, Veçerniy Bişkek 2002.

Maksutov İ, “Dagı Bir Colu Sektalar Cönündö”, İslam Madaniyatı, Aralık

2002.

Mamayusupov – Botoyev, Spravoçnik Po Religioznım Fondam, Uçebnım

Zavedeniyam, Bişkek 2001.

Mamayusupov – Cenbekov, Spavoçnik Po Religioznım Organizatsiyam,

Bişkek 2001.

Mamayusupov – Kabılbekova, Spravoçnik Po İnostrannım Grajdanam

Pribıvavşim v Kırgızskoy Respublike s Selyu Religioznoy Deyatelnostyu,

Bişkek 2001.

Mikyaviçus, “Martin Lüther i Reformatsiya”, Voprosı Nauçnogo Ateizma,

MISL, Moskova 1985, XXX c.

Miller W, Aksakaldın Keneşteri Cana Alardı Turmuşta İş Cüzünö Aşıruu, Luç

Nadejdı, Bişkek 1991.

Mitrohin, Baptizm, Politizdat, Moskva 1966.

Nazarkulova T, “Iysa Paygambarga Ketken Kız”, Aalam, Eylül 1997.

126

Novikova M, Ateistiçeskiy Slovar, İzdatelstvo Politiçeskoy Literaturı, Moskva

1985.

Pismanika M, Religiya v İstorii i Kulture, Yuniti, Moskva 1998.

Pletneva M – Skorodumova E, “Boytes Çujih Prorokov”, Veçerniy Bişkek

2002.

Radugin, Vvedeniye v Religiovedeniye, İzdatelstvo Sentr, Moskva 1997.

Rotar İ, Zakluçeniya Hıristiyan v Sentralnoy Azii, Kuşkabar, Bişkek 2002.

Roy K, Kudaysız Bul Düynödö, Luç Nadejdı, Bişkek 1993.

Sadırov S, “İncildi Kim Kotorgon”, Ümüt Nuru, Bişkek 2000, VIII.

Sakıbayeva A, “Maskara Bolgon Manas, Aybanga Tenelgen Kırgız Ene,

Kordolgon İslam”, Agım 2001.

Sarmanbetov A, “Miltelüü Missyonerler”, Kırgız Tuusu, 31. 03. 2000.

Sent John Patritsiya. M, Kar Üstündökü İzder, Luç Nadejdı, Bişkek 1997.

Sevastyanova O, Gosdepartament S. Ş. A. o religioznoy Situatsii v Kırgızii,

Bişkek 2001.

Sımbat, “Öz Dinindi sıylay Bil”, Aalam, Eylül 1997.

Sitnyanski – Alişeva – Tabışaliyeva, “Novıye Protestantı”, Renessans İli

Regres, Bişkek 1996.

Şmor A, “Kuday Saga Iraazıbı”, Ümüt Nuru, Bişkek 2002, XV.

Şnayder Riçard – Şeyh Bilks, Men Anı Ata Dep Atagandan Korkkon Cokmun,

Bişkek 2000.

Taalayev D, Kuran Cana İncil, Bişkek 1996.

Thomas Michael, Hıristiyan Tanrı Bilimine Giriş, Ohan Basımevi, İstanbul

1992.

Tissen F. G, “Kudaydı Süygöndörgö Cana Anın İşi Üçün Küygöndörgö

Kayrıluu Katı”, Ümüt Nuru, Bişkek 2002, XV.

Tolkun N, “İsaga Ketken Kız”, Aalam, Eylül 1997.

Torbet R. G, A History of the Baptists, USA 1993.

Ugrinoviç, Vvedeniye v Religiovedeniye, MISL, Moskva 1984.

127

Usuptegin K, “Baptist Ak Kıya Calgız Mürzö”, Zaman Kırgızstan, 12. 04.

2002.

Vasilyev, İstoriya Religii Vostoka, Knijnıy Dom, Moskva 1998.

Velikoviç, “Serkov i Problemı Voynı”, Voprosı Nauçnogo Ateizma, MISL,

Moskva 1985. XXX c.

Vladimirova – Pletneva – Lomkovoy, “Psikologiçeskiy Terror İli Taynı

Totalitarnıh sect”, Veçerniy Bişkek 2000.

Warren, N., Manız Emnede, Luç Nadejdı, Bişkek 1995.

Witnes, Ly., Organiçeskiye Sozidaniye Serkvi, Jivoy Potok, Moskva 1993.

www. Baptistbişkek.kg.

www.fti.org.kg/centr.htm

www.vb.kyrnet.kg/1998/11/02.htm

Yarkov, İz İstorii Vzaimootnaşeniy Belarusi i Kırgızstana, Bişkek 1995.

Zarlıkbekov, C., “İman Ketken Kılım”, Asaba 1997.

128

BAPTİZM VE KIRGIZİSTANDA BAPTİST FAALİYETLERacikarsiv.ankara.edu.tr/browse/1622/2257.pdf ·...

Documents

Transcript of BAPTİZM VE KIRGIZİSTANDA BAPTİST FAALİYETLERacikarsiv.ankara.edu.tr/browse/1622/2257.pdf ·...