Bank Sanhuugiin Baiguullaga

Банк бус санхүүгийн байгууллага

Гарчиг

Оршил

1. Бүлэг

Банк бус санхүүгийн байгууллагын үүсэл хөгжил

Монгол улс дах банк бус санхүүгийн байгууллага

Дэлхийн улсуудын банк бус санхүүгийн байгууллага

Банк бус санхүүгийн байгууллагын үйл ажиллагаа

2. Бүлэг

Банк бус санхүүгийн байгууллагын бүтэц зохион байгуулалт

Банк бус санхүүгийн байгууллагын чиг үүрэг

3. Бүлэг

Банк бус санхүүгийн байгууллагын тухай хуулийн төсөлийн талаар

Гадаад орнуудын банк бус санхүүгийн байгууллагын тухай хуулиуд талаар

Монгол улсын Засгийн газраас банк бус санхүүгийн байгууллагын хөгжилд явуулах

бодлого

4. Бүлэг

Дүгнэлт

Ашигласан материал

Банкны бус санхүүгийн байгууллгууд тэдгээрийн үйл ажиллгаа

Банкны бус санхүүгийн байгууллгуудад монгол банкнаас тавих хяналт

Даатгалбын байгууллга тэдгээрийн үйл ажиллгаа

Хадгаламж зээлийн хоршоо

Санхүүгийн зуучлагч компаний тухай

валютын цэг

хөрөнгө оруулалтын компани

барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ

Банк бус санхүүгийн байгууллгуудад монгол банкнаас тавих хяналт

Банк бус санхүүгийн байгууллга гэдэг нь банкны зарим төрлийн үйл ажиллгаа

эрхэлдэг санхүүгийн байгууллгыг хэлнэ. Банк бус санхүүгийн байгууллга нь

санхүүгийн зуучлагч бөгөөд бусад санхүүгийн байгууллгуудтай үйл ажиллгаагаараа

өрсөлдөж байдаг.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Банк бус санхүүгийн байгууллга нь дүрмийн сангийн өмчлөлөөр төрийн, хувийн,

холимог, үүсгэн байгуулагдсан хэлбрээсээ хязгаарлагдмал хариуцлагатай, хувьцаат

компани, хоршоо, нөхөрлөл байж болно. Түүнчлэн банк бус санхүүгийн

байгууллагын үйл ажиллагааны төрлөөс хамаарч зээлийн үйлчилгээ эрхлэдэг банк

бус санхүүгийн байгууллага, үйлчилгээний үйл ажиллагаа эрхэлдэг банк бус

санхүүгийн байгууллага гэж хоѐр ангилна.

Монгол банк тухайн байгууллгын үйл ажиллгааны онцлогийг харгалзан заавал

биелүүлэх зохисьой харьцааны шалгуур үзүүлэлтийг тогтоож, ижил тэгш хандах

зарчмаар мөрдүүлж хянадаг.

Банкны зарим үйл ажиллгаа эрхлэх, зөвшөөрлийг банк бус санхүүгийн байгууллгад

олгох, үйл ажиллгаанд нь, хяналт тавих, олгосон зөвшөөрлийг хүчингүй болгох зэрэг

харилцааг монгол банк зохицуулна. Банк бус санхүүгийн байгууллга нь банкны үйл

ажиллгааг найдвартай тогтвортой, ашигтай эрхлэх үүрэгтэй. Санхүү төлбөрийн

чадваргүй болж, түүний, өмчлөгч, хадгаламж эзэмшигч, харилцагчийн өмнөхүлээсэн

үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд хариуцлагыг зөвхөн өөрөө хүлээнэ. Монгол банк

түүний өмнөөс хариуцлага хүлээхгүй. Санхүүгийн тайлангаа Монгол бакны хяналт

шалгалтын газар тогтмол ирүүлэх ѐстой. Банк бус санхүүгийн байгууллга нь доорхи

үйл ажиллгааг явуулна.

Хадгаламж зээлийн үйл ажиллгаа

өөрийн болон харилцагчийн нэрийн өмнөөс валют худалдан авах худалдах

санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллгаа

зээлийн тийз, электрон шилжүүлэг зэрэг таөлбрийн хэрэгслээр хийх үйлчилгээ

төлбөр тооцооны үйлчилгээ

Монгол бакнаас банк бус санхүүгийн байгууллгад олгох банкны зарим үйл ажиллгаа

эрхлэх зөвшөөрлийг явуулах үйл ажиллгаа, үзүүлэх үйлчилгээнээс нь хамааруулж

дараахь байдлаар ангилна. ҮҮнд:

Хадгаламж зээлийн үйл ажиллгаа эрхлэх зөвшөөрөл

Энэ зөвшөөрлийг хадгаламж зээлийн хошоонд олгоно. Хадгаламж зээлийн хоршоо

гэдэг нь гишүүдийн хувь хөрөнгөөр (дүрмийн санд оруулсан хөрөнгө, татвар хандив,

хадгаламжийн мөнгө) зөвхөн гишүүдийн хүрээнд үйл ажиллгаа явуулдлаг

байгууллгыг хэлнэ.

Зээлийн үйл ажиллгаа эрхлэх зөвшөөрөл

Энэхүү зөвшөөрлийг дүрмийн сан гишүүдийн татвар хандив 3 дагч этгээдийн мөнгөн

хөрөнгө, ЗГ-с хэрэгжүүлж буй хөтөлбөрийн дагуу ОУ-н байгууллга болон гадаад

орнуудын зээл, тусламжийн хөрөнгөөр зээлийн үйл ажиллгаа явуулдаг байгууллгад

олгоно.

Валют худалдан авах, худалдах үйлчилгээ эрхэлэх зөвшөөрөл

Энэхүү зөвшөөр лийг өөрийн бууюу харилцагчийн нэрийн өмнөөс худалпдан авах,

худалдах үйлчилгээ эрхэлдэг байгууллгад олгоно

Санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллгаа эрхлэх зөвшөөрөл

Энэхүү зөвшөөрлийг үндсэн хөрөнгийг бусдад зээлээр санхүүжүүлж

түрээслүүлснийхээ хөлсөнд хүү авах үйлчилгээ эрхэлдэг санхүүгийн түрээсийн

байгууллгад олгоно.

Зээлийн тийз, электрон шилжүүлэг мэтийн төлбрийн хэрэгслээр хийх үйлчилгээ

явуулах зөвшөөрөл


Энэхүү зөвшөөрлийг зээлийн тийз, электрон шилжүүлэг зэрэг төлбрийн хэрэгслийг

ашиглан харилцагчийн нэрийн өмнөөс төлбөр тооцоо гүйцэтгэдэг байгууллгад

олгоно.

Төлбөр тооцооны үйлчилгээ эрхлэх зөвшөөрөл

Энэхүү зөвшөөрлийг харилцагчийн нэрийн өмнөөс өрийн харилцах дансаараа

дамжуулан гадаад, дотоодын бусад аж ахуй нэгж, байгууллга, игэдийн төдлбөр

тооцоог гүйцэтгэдэг байгууллгад олгоно.

Монгол бакнаас банк бус санхүүгийн байгууллгад тавих шаардлагууд

Банкны зарим үйл ажиллгаа эрхлэх ийг хүссэн багууллгын үүсгэн байгуулагч нь

дараахь бичиг баримтыг бүрдүүлж Монгол банкны хяналт шалгалтын газарт

ирүүлнэ. Үүнд:

Зөвшөөрөл олгохыг хүссэн өргөдөл

үүсгэн багуулагчдын аудитын багууллгаар баталгаажуулсан сүүлийн 2 жилийг

санхүүгийн тайлан

Удирдлага, боловсон хүчний анкет, программ хангамж, техник тоног төхөөрөмж,

ажлын байр, түрээсийн гэрээ эсхүл эзэмших эрхийн гэрчилгэ, танимлцуулга

Үүсгэн байгуулагчидын үйл ажиллгаа, түүний удирдлага, боловсон хүчний талаархи

холбогдох бусад байгууллгын тодорхойлолт татвар, гааль гэх мэт

Байгууллгын дүрэм

Зөвшөөрөл авсны дараа байгууллгын баримталж ажиллах 2 жилийн бизнес

төлөвлөгөө, үйл ажиллгааныхаа чиглэлээр бусад байгууллгатай байгуулсан гэрээ,

орон нутгийн засаг захиргааны байгууллгын санал хүсэлт

Байгууллгын үйл ажиллгааг зохицуулах эрх зүйн болон бодлогын чанартай баримт

бичгүүд журам гэх мэт

Удирдлага боловсон хүчний анкет, программ хангамж, техник тоног төхөөрөмж,

ажлын байрны тодорхойлот танилцуулгыг бөгөлсөн байна. Үүсгэн байгуулагч нь үйл

ажиллгаа явуулаад 2 жил болоогүй нөхцөлд аудитын байгууллгаар баталгаажуулсан

сүүлийн жилийн санхүүгийн тайланг ирүүлнэ. Үүсгэн байгуулагч нь бусдад зээл

болгон батлан даалтын гэрээгээр хүлээсэн хугацаа хэтэрсэн аливаа өргүй, ял

шийтгэлгүй, ѐс зүйн болон бизнесийн нэр хүнд нь байгууллгыг удирдахад

харшлахгүй байна. Энэ талаархи тодорхойлотыг албан ѐсоор гаргуулан авсан байна.

ҮҮсгэн байгуулагч нь банкны зарим үйл ажиллгаа эрхлэх хөрнгийн эх үүсвэр,

түүний гарал үүсэл :банкинд нээсэн харилцах, хадгаламжийн дансны үлдэгдэл: -ийн

талаархи тодорхойлотыг гаргуулсан байна. Банк бус санхүүгийн байгууллгын дүрэмд

дараахь зүйлийг тусгасан байна. үүнд:

Байгууллгын оноосон нэр хаяг

эрхлэх үйл ажиллгаа

дор дурьдсан байгууллгуудын үйл ажиллгааны онцлогийг харгалзан хуульд

нийцүүлэн дараахь нэмэлт зүйлийг тусгасан байна.

ҮҮНД:

а. Хадгаламж зээлийн хошооны дүрэмд:

хоршооны гишүүнчлэлд тавих хязгаарлалт

эх үүсвэр төвлөрүүлэх хэлбэр, хэмжээ хязгаарлалт

зээлийн төрөл, хэмжээ, хязгаарлалт, барьцаа хөрөнгө

б. Зээлийн байгууллгын дүрэм:

эх үүсвэр төвлөрүүлэх хэлбэр, хэмжээ, хязгаарлалт


зээлийн төрөл , хэмжээ, хязгаарлалт, барьцаа хөрөнгө

в. Валютын бирж, цэгийн дүрэмд:

гадаад валютын эрсдлийг хэмжих, удирдан зохицуулах үүрэг бүхий хяналтын

системийн бүтэц, зохион байгуулалт, арга хэрэгслүүд

Монгол банкнаас тогтоосон гадаад валютын ханшийн эрсдлийн шалгуур үзүүлэлт

дээр нэмж мөрдүүлэх өдрийн нээлттэй позицийн хэм хэмжээг дилер, ахлах дилер нэг

бүрээр

өдрийн арилжааны хэм хэмжээг дилер, ахлах нэг бүрээр

валютын арилжааны чиглэлээр мэргэжлийн хүмүүсийг ажиллуулах заалт

г. Санхүүгийн түрээсийн байгууллгын дүрэм:

зээлийн төрөл

зээлийн барьцаа болон түрээслэх үндсэн хөрөншгийн хэлбрүүд

түрээслэх үндсэн хөрөнгийн зээлийн нийт дүнд эзлэх хувийн жинг үндсэн хөрөгийн

нэр төрлөөр

түрээслэх үндсэжн хөрөнгийн ашиглалтын талаархи уул уурхай, эрчим хүч, зам

барилгын гэх мэт салбрын мэргэжлийн хүмүүсийг ажиллуулах тухай заалт

Зээлийг бүрэн гүйцэд төлөгдсөний дараа үндсэн хөрөнгийг түрээслэгчид шилжүүлэх

нөхцлүүд

Дүрмийн сангийн хэмжээ, бүтэц, хэлбэр, хязгаарлалтууд : тухайн байгууллгын үйл

ажиллгааны онцлогоос шалтгаалан:

байгууллгын удирдлага, зохион байгуулалтын бүтэц

Гишүүдийн хурал хуралдах журам

төлөөлөн удирдах зөвлөлийн эрх үүрэг ажиллах журам

дотоопд хяналтын нэгжийн эрх үүрэг ажиллах журам

захирлуудын зөвлөлийн эрх үүрэг ажиллах журам

гүйцэтгэх захирлын эрх үүрэг ажиллах журам

байгууллгыг өөрчлөн байгуулах татан буулгах үндэслэл өглөг барагдуулах дараалал

зарчим

Хадгаламж зээлийн хоршооны үйл ажиллгааны онцлогийг харгалзан түүнд дараахь

шаардлагыг авч ажиллна. Үүнд:

Хадгаламж зээлийн хоршоо нь хоршооны тухай хуулийн дагуу зөвхөн гишүүдийнхээ

хүрээнд үйл ажиллгаа явуулна.

Хадгаламж зээлийн хоршооны гишүүн нь зөвхөн иргэн байна.

Хадгаламж зээлийн хоршооны гишүүн нь хоршооны үйл ажиллгаанд хяналт тавьж

ажиллна.

Хадгаламж зээлийн хоршоо нь банкны үйл ажиллгаа эрхлэх зөвшөөрөл олгохыг

хүссэн өргөдлийг бүрдүүлж ирүүлэх бөгөөд түүнийг монгл банк хянасны эцэст

бүртгэж авах хэлбрээр зөвшөөрлийг олгоно.

Хадгаламж зээлийн хоршооны олгосон зээлийн дүн нь 100.000.000 төгрөг буюу

түүнээс дээш хэмжээнд хүрсэн нөхцөлд уг хоршооны үйл ажиллгаанд нь монгол банк

буюу түүний эрх олгосон байгууллгаар дамжуулан рхяналт тавина.

Хадгаламж зээлийн хоршооны зээлийн нийт дүн нь 100.000.000 төг-с бага

тохиолдолд түүний үйл ажиллгаанд хоршооны гишүүд болон дотоодын хяналтын

алба хяналт тавина.

Монгол банкинд бүртгүүлсэн Хадгаламж зээлийн хоршоо нь бусад байгууллгын

нэгэн адил санхүүгийн тайлангаа улирал бүр, жилийн эцэст Монгл банкинд ирүүлнэ.


Үүсгэн байгуулагч нь монгол банкнаас зарим үйл ажиллгаа эрхлэх зөвшөөрөл авах

хүртэл дээрхи ажиллгааг сурталчилж болохгүй. Үүсгэн байгуулагчаас ирүүлсэн

баримт бичгийн бүрдэл хангаагүй тохиолдолд Монгол банк ирүүлсэн баримт бичгийг

шаардлага хангуулахаар буцаах үүрэгтэй.

Банк бус санхүүгийн байгууллага дор дурьдсан үйл ажиллагаа явуулж болохгүй.

Монгол банкны зөвшөөрөлгүй нэгж байгуулах

Монгол банкны зөвшөөрөлгүй банкны бусад үйл ажиллагааг хавсран эрхлэх

Эх үүсвэрийг банк бус санхүүгийн байгууллагын дүрэмд зааснаас бусад зориулалтаар

ашиглах

Банк бус санхүүгийн байгууллагын тэнцэлд тусгаагүй эх үүсвэрийг өөрийн үйл

ажиллаганд ашиглах

Харилцагчдын төлбөр тооцоог саатуулах

Төлбөр гүйцэтгэх чадваргүй хуурамч, хүчингүй мөнгөн тэмдэгт, карт, чекээр гүйлгээ

хийх

Ашиг олох зорилгоор банкны бус үйл ажиллагааг давхар эрхлэх

Хуулиар хориглосон бусад үйл ажиллагаа

Банк бус санхүүгийн байгууллагыг үүсгэн байгуулсаны дараа Үндэсний татварын

ерөнхий газрын харьяа Улсын бүртгэлийн албанаас тухайн банк бус санхүүгийн

байгууллагын оноосон нэрийг авсан байх бөгөөд үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийг

Монголбанкнаас олгосны дараа Үндэсний татварын ерөнхий газрын харьяа Улсын

бүртгэлийн алба, оюуны өмчийн газар бүртгүүлсэнээр банк бус санхүүгийн

байгууллаг нь үйл ажиллагаа эхэлнэ.

Даатгалын байгууллга тэдгээрийн үйл ажиллгаа

Даатгалын эрх зүйн харилцааны түүхийг хэд хэдэн үе шат болгон авч үздэг байна.

Үүнд:

1934-1960

1960-1980

1980-1990

1990 оноос хойш гэж авч үздэг байна

.

1934-1960 он

Энэ оэ жилүүдэд даатгал гэдэг цоо шинэ алба буй болсон. Энэ үеийн гол онцлог нь

даатгалд суралцах явдал байжээ. Улс орны эдийн засаг соѐлыг хөгжүүлэхэд аѐч

холбогдол бүхий ард иргэд, аж ахуйн байгууллгын ашиг сонирхлыг хангах, өөрийн

орны даатгалын төвлөрсөн байгууллга байгуулахыг чухалчлан улсын даатгалын

байгууллгыг Сангийн яамны харъяанд Улсыг аюулаас хамгаэалах газар нэртэйгээр

1934 оны 12.1 нд аж ахуйн тооцооны үндсэн дээр улсаас тусгайлан олгосон 500.000

төгрөгийн үндсэн хөрөнгөтэй байгуулсан түүхтэй.

1960-1980a

ХАА-д хоршооллын хөдөлгөөн ялж, хоршоололын байгууллгын мал, газар,

тариаланг даатгах болсон. Энэ үед даатгалын нэр төрөл олширгч даатгалын

хураамжийн орлого 3 дахин өссөн байна. Энэ үед даатгалын байгууллга нь Сангийн

яамны бүрэлдэхүүнд орж байсан.

1980-1990


Даатаглын байгууллга нь Сангийн яамны харъяа Улсын даатгалын Ерөнхий газар

болсон Бие даасан салбрууд хот аймагт, сумдад даатгалын төлөөлөгч ажиллах

болсон. Даатгалын байгууллга нь бие даан хөрөнгө хуримтлуулан эрх үүргийн хувьд

бие дааж үйл ажиллгаа явуулах болсон.

1990 оноос хойшхи

1990 оны намар УДЕГ байсныг Монгол даатгал компани болгон өөрчилсөн. Энэ

үеийн онцлогийн нэг нь зах зээлийн харилцаанд шилжиснээр даатгал хөгжих үндсэн

нөхцөл болсон. Энэ үеийн нэг дэвшилттэй тал нь Даатгалын тухай хууль батлагдаж

гарсан явдал юм. Даатгалын үйл ажиллгаааны эрх зүйн үндэс нь даатгалын тухай

хууль байна. Даатгалын тухай хууль нь 1997 оны 12-р сард УИХ-с батлагдсан.

Энэхүү хуулийн зорилт нь манай улсын нутаг дэвсгэр дээр даатгалын үйл ажиллгааг

явуулах эрх зүйн үндсийг тодорхойлж даатгалын компани болон иргэд хуулийн

этгээдийн хоорондын харилцааг зохицуулах, төрөөс даатгалын үйл ажиллгаанд

хяналт тавих зарчмыг тогтооход оршино. Даатгал гэдэг нь гэрээний үндсэн дээр 1

талаас даатгуулагч өөрийн эд хөрөнгө, ашиг сонирхлоо болзошгүй аюул эрсдлээс

учирч болох хохирлоо нөхөх баталгаатай байх болон тохиролцсон болзлоор нөхөн

авах зорилгоор даатгуулж, түүний төлөө зохих хураамж төлөх, нөгөө талаас даатгагч

нь даатгуулагчид учирч болох хохирлыг бүрэн буюу зарим хэсгийг нь төлөхөөр үүрэг

хүлээж, эрх эдлэх харилцааг хэлдэг.

Даатгал нь дараахь хэлбэр тэй байна.:

Заавал даатгал

Сайн дурын даатгал

Даатгуулагч эд хөрөнгө, ашиг сонирхлоо даатгуулсныхаа төлөө даатгалын хураамж

хураамж төлнө. Даатгалын үнэлгээг даатгагч болон даатгуулагчтай харилцан

тохиролцсоны үндсэн дээр тогтоож даатгалын гэрээнд заана. Даатгалын компаний

дүрмийн сан нь мөнгөн хөрөнгөөс бүрдэх бөгөөд түүний доод хэмжээ нь 100.0 сая

төгрөг байна. Дүрмийн санг зэлийн хөрөнгөөр бүрдүүлэхийг хориглоно. Хураамжийн

нийт орлогоос даатгагчийн төлсөн давхар даатгалын хураамжийг хасч хураамжийн

цэвэр орлогыг тодорхойлно. Хураамжийн цэвэр орлогоос 60 хувиар тооцож нөөцийн

санг бүрдүүлнэ. Тайлангийн жилийн болон хүлээгдэж байгаа нөхөн олговорыг

нөөцийн сангаас олгоно. Даатгалын компани нь нөөцийн сангаа арвижуулах

зорилгоор түүний 30 хүртэлхи хувийг үнэт цаас худалдан авах болон урт хугацааны

хөрөнгө оруулалтын зорилгоор ашиглаж болно. Даатгалын компани нь алдагдалтай

ажиллсан нөхцөлд уг алдагдлыг өөрийн мэдлийн сангаас нөхнө. Даатгалын

төлөөлөгч нарт олгох орлогын шимтгэл сайн дурын даатгалын даатгалд даатгалын

хураамжийн нийт орлогын 15 хүртэл, заавал даатгуулах даатгалын хураамжийн нийт

орлогын 10 хүртэл хувьтай тэнцүү байна.

Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр датгалын үйл ажиллгааг даатгалын компани

эрхлэнэ. Хяналтын алба нь даатгалын үйл ажиллгаа эрхлэх тухай бүрдэл болсон

хүсэлтийг хүлээж авснаас хойш ажлын 21 хоногт багтаан хянаж, зөвшөөрөл олгох

дүгнэлтийг Сангийн сайдад тавина. Сангийн сайд хяналтын албаны дүгнэлт болон

дор дурьдсан материалыг үндэслэн даатгалын үйл ажиллгаа эрхлэх зөвшөөрлийг

олгоно. Үүнд:

даатгалын үйл ажиллгаа эрхлэхийг хүссэн өргөдөл

үүсгэн байгуулагчдын хурлын шийдвэр

компаний дүрэм


дүрмийн сангийн хэмжээ, түүнийг зохих ѐсоор бүрдүүлсэн эсэхийг баримтлах баримт

бичиг

даатгалын компанийн удирдах болон бусад ажилтны мэргэжил мэргэшлийн

тодорхойлолт

Зөвшөөрөлд эрхлэх даатгалын төрөл, түүний хэлбэр давхар даатгалын үйл ажиллгаа

эрхлэх эсэх талаар тодорхой заана. Даатгалын компани нь Сангийн сайдаас олгосон

зөвшөөрлийг үндэслэн татварын улсын албанд бүртгүүлнэ. Даатгалын компани нь

гадаад орны даатгалын байгууллга иргэдтэй даатгалыг гэрээ байгуулах олон улсын

даатгалын байгууллгад гишүүнээр элсэх гадаад оронд өөрийн салбрыг нээж

ажиллулах эрхтэй. Дүрмийн болон нөөцийн сангийн нийлбэрийг даатгалын

хураамжийн нийт орлогын хэмжээнд харьцуулсан харьцаагаар даатгалын компаний

санхүү төлбрийн чадварыг тодорхойлно. Дүрмийн болон нөөцийн сангаас арилжааны

зээл олгохыг хориглоно. Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр даатгалын үйл ажилгаанд

тавих хяналтыг Сангийн сайдын дэргэдэх Даатгалын хяналтын алба хэрэгжүүлнэ.

Хяналтын албаны дүрмийг засгийн газар батлана.

Валютын цэг

Манай улс орон ТТЭЗ-с ЗЗЭЗ-т шилжиж буй өнөөгийн үед санхүүгийн салбарт

зуучлан үйлчлэх үйл ажиллагаа чухал үүрэгтэй байдаг.Үүний нэг хэсэг нь валютын

цэгийн үйл ажиллагаа юм.Валютын цэгийн үйл ажиллагаа эрхлэгч компани нь

банкны бус санхүгийн_ баыйгууллагад хамаарагдах бөгөөд вадютийн зохицуулалтын

тухай Монгол улсын хууль Монгол банкнаас баталсан валют худалдан авах худалдах

цэгийн дүрэм болон Монгол банкнаас олгосон зөвшөөрлийн дагуу үйл ажиллагаа

явуулна.

Валютын цэгийн зөвшөөрлийг олгохдоо

аж ахун нэгж байгууллагын оноосон нэр, харьяалал хаяг татварын байгууллагад

бүртгүүлсэн гэрчилгээ, регестрийн дугаар

эрхлэх үйл ажиллагааны хугацаа, ажиллын байр, харуул хамгаалалттын байдал

дүрмийын сангийн хэмжээ / 100 сая /

ажиллах хүмүүѐсийн анкет

өргөлдөл холбогдох бичиг баргимтийг хүлээн авчажиллын 30 хоногын дотор

шийдвэрлэн Мошнгол банкны ерөнхийлөгчийн тушаал гаргаж гэрчилгээ олгоно.

Вадютын зөвгшөөрөл олгосон тухай Моонгол банк нийтэд зарлана. Валютын цэгийн

эрх үүрэг

валютын цэг_хийн ажиллах цагийн хуваарийг оролцогчдын эрэлт хэрэгцээнд

уялдуулан тогтоох

валютын ханшийг тухайн цаг үеийн валютын хаэншаар тогтооно.

уг байгууллага нь арилжааны банкуудад өөрийн нэ.рийн данс нээж валют болон

төгрөгөөр төрөлжүүлсэн ажил гшүзйлгээ явуулна. Уг өдрийэн валют солих ханшийг

цэгийн эрхлэгч тогтоох бөгөөд энэ ханш нь онцгой тохиолдол гарахгүй бол нэг

өдрийнг туршү өөрчлөгдөхгйү байж болно.

валютын цэгийн үүрг

албан ѐсоор зөвшөөрсөнөөс бусад газаро үйл ажиллагаагааа эрхлэхгүй байх

Монголл банкнаас арилжааны банкнуудад тогтоон өгч байгаа валют худалдах,

худалдан авах ханшийн зөрүүний дээдхязгаарыг мөрдлийг болгоно.


зээлээр болон блансаас гадуур үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглоно.

валютын цэгийн үйл ажиллагаанд шаардагдах гадаад валютын болон төгрөгийн эх

үүсвэрийг үйл ажиллагаа эрхлэгч байгууллага эх үүсвэрээр хангана.

ажил үйлчилгээ явуулах үедээ мөрдөж байгаа ханшийг нэг бүрээр самбарт бичих,

самбараа үйлчлүүлэгчдэд харагдахуйц газар байрлуулах

ажлын өдөр бүрийн тайлан тооцоо хийж тэнцлээ гаргаж байхын хамт сар тутмын

гүйлгээний мэдээг Монголбанкинд гаргаж өгөх

валют солих цэг нь харуул хамгаалалтын асуудлаа зохих ѐсоор гүйцэтгэх

валют солих үйл ажиллагааг явуулахад хүрэлцэхүйц хэмжээний хөрөнгөтай байх

валютын цэг нь 3 сараас доошгүй эрхэлэгч, нягтлан бодогч няравын орон тоотой

байх бөгөөд харуул хамгаалалт гүйлгээний зэрэг холбогдох бүх зардлаа өөрөө

хариуцана.Валютын цэгийн ажилтан нь тухайн ажлын мэргэжил, чадвар дадлагатай

байх шаардлагатай байх бөгөөд тэдэнд Монголбанкнаас мэргэжлийн зохих туслалцаа

үзүүлж болно.

Валютын цэгийн зөвшөөрлийг зогсоох, цуцлах

Үйл ажиллагаа явуулах хугацаа дууссан

үйл ажиллагаа нь татан буугдсан

хууль тогтоомж зөрчсөн болон дампуурсан тохиолдолд

валютын зохицуулалтын хууль зөрчсөн

Валютын цэгийн үйл ажиллагаанд тавих хяналт

Валютын цэгийн үйл ажиллагааны биелэлтэнд Монголбанкны хяналт шалгалтын

газар, валютын хяналтын улсын байцаагч хяналт тавина.

Арилжааны банк нь өөрийн харьяа валютын цэгийн өдөр тутмын үйл

ажиллагаанд хяналт тавина.

Хөрөнгө оруулалтын компаниудын тухай

Хөрөнгө оруулалтын компаниуд нь санхүүгийн зуучлагчдын нэг төрөл нь юм.

Тэд хөрөнгө оруулагчдаас мөнгө авч хувьцаа, бонд зэрэг санхүүгийн актив худалдаг

авахад зарцуулах үйл ажиллагаа явуулдаг.

Хөрөнгө оруулалтын компаниудын хувьд нийтлэг зүйл гэвэл ХОК-иуд зөвхөн нэг

тэрлийн хөрөнгө оруулагчид, хувьцаа эзэмшигчидтэй байдаг байна.

Хувьцааг эзэмшигчид нь хөрөнгө оруулалтын компаниудын шууд өмчлөгчид нь

болдог ба санхүүгийн активыг шууд бусаар өмчилнө.

Хөрөнгө оруулалтын компаниуд маш олон төрөл байдаг ба тэдгээрийг ангилж авч

үзэх нь туйлын хүндрэлтэй.

Гэхдээ хамгийн нийлэг зүйлийг гаргаж ирэх болох талтай. Ÿмар ч гэсэн тэд мөнгөн

хадгаламж авах эрхгүй. Энэ талынх нь үйл ажиллагааг хязгаарласан байдаг.

Хөрөнгө оруулалтын компаниудыг АНУ-д дор дурдсан ангиллаар авч үзэж болно.

unit investment trust

managed investment companies

closed end investment companies

open end insestment companies

Unit invevst trust


Энэ бол тухайн компаний амьдралын туршид тогтоосон /тогтмол/ цогц үнэт цаасыг

өмчилдөг компани юм. Тодруулбал үнэт цаасны багцынхаабүтцийг үргэлж

өөрчилдөггүй гэсэн санаа.

UTI-яаж бүрдэн бий болдог вэ? Гэвэл спонсор гэж нэрлэгддэг, ихэнхдээ брокерын

пүүсүүд үнэт цаасыг худалдан авч банкинд deposit болгон хадгалуулна. Тэгээд

хувьцаат сертификатыг олон нийтэд худалдана. Сертификатыг зөвхөн зөвшөөрсөн

нөхцөлд л худалдах худалдан авах үйл ажиллагаа явагдана.

Хөрөнгө оруулалтын компаниуд нь дунд ба жижиг аж ахуйг зээлжүүлдэг. Хөрөнгө

оруулалтынх нь программ хөрөнгө оруулалтын банкыг бодвол харьцангуй багавтар

богино хугацааны санхүүжилтийг хийдэг. Хөрөнгө оруулалтын компани нь дотроо 2

янз байж болно. Үүнд:

нээлттэй

хаалттай

зөвхөн эхний тохиолдолд хөрөнгө оруулалтын компанид өөрийн үнэт цаас хувьцааг

хувь нийлүүлэгчдээ худалдаж авна.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ

Иргэдийн эд зүйлсийг нь барьцаалан бэлэн мөнгөөр хүүтэй зээл олгох үйлчилгээг

барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ гэнэ. Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх

зөвшөөрөл олгох ажлыг зохион байгуулахтай холбогдсон харилцааг Монгол улсын

хууль тогтооомжид нийцүүлэн зохицуулна.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх зөвшөөрлийг харъяалагдах дүүргийн

цагдаагийн болон орон нутгйин үйлчилгээний хэлтсийн дүгнэлт, бусад холбогдох

байгууллагуудын тодорхойлолтыг үндэслэн тухайн дүүргийн засаг дарга олгоно.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэхэд тавигдах шаардлагыг бүрэн хангаж

үйлчилгээ эрхлэх зөвшөөрөл авсан байгууллага, аж ахуйн нэгж зохих хууль

тогтооомжид нийцүүлэн уг үйлчилгээг явуулна.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх үйл ажиллагаа нь уг үйлчилгээг эрхлэх

байгууллага аж ахуйн нэгжийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээнд тэмдэглэгдсэн өдрөөс

хүчин төгөлдөр болно. Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх байгууллага аж

ахуйн нэгж нь өөрийн үйл ажиллагааны дотоод дүрэмтэй байна.

Иргэдийн хэрэглэж буй үнэт эдлэл удаан эдэлгээтэй ахуйн бараа зэргийг харилцан

үнэ тохиролцож барьцаанд авч тохиролцсон үнийн 50-60%-тай тэнцэх бэлэн мөнгийг

7-30 хоног хүртэл хугацаатай зээлдүүлнэ.

Бэлэн мөнгө зээлдүүлэхдээ үйлчилгээний ажиллагсдын зардал барьцаанд өгсөн эд

зүйлсийн хамгаалалт, байрны түрээсийн хөлс, хураамж зэрэг зардлуудыг шингээж

хоногт, сард тус тус тодорхой хувийн хүүтэйгээр зээлдүүлнэ.

Тохиролцсон хугацаанд мөнгөө төлж чадаагүй тохиолдолд хугацааг сунгаж болно.

Хугацааг хоногт тогтоосон хувийн хүүтэй хоѐр удаа сунгана. Тохиролцсон хугацаанд

мөнгөө тушаахгүй бол эхний дөрөв хоногт тушаах мөнгөний дүнгийн тодорхой

дүнтэй тэнцэх торгууль хоног тутамд төлж дараах хоногт нь хугацаа хэтэрсний

торгууль, анх авсан зээл, үйлчилгээний шимтгэл зэрэг зардлуудыг нэмж үнэлж

барьцаанд тавьсан эд зүйлийг худалдана.

Барьцаад авсан эд зүйлийн чанар, өнгө үзэмж, бүрэн бүтэн байдлыг хадгалах

хугацаандаа бүрэн хариуцана.

Үйлчлүүлэгчид ирэхдээ зөвхөн өөрийн иргэний үнэмлэхийг авч ирж үйлчлүүлнэ.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээнд зээлдэгч, зээлдүүлэгч гэсэн хоѐр үндсэн


субъектээс гадна хууль эрхийн зохицуулалт нь бичгээр хийсэн гэрээ байх бөгөөд уг

гэрээнд хоѐр талын хүлээх үүрэг, хариуцлагыг тусгана.

Зээлдүүлэгч нь барьцаанд авах эд зүйлсийн чанар, сорьц, техникийн гэрчилгээ

зэргийг үндэслэн сайтар шалгаж авах ба барьцаалагдсан эд зүйлийн чанар, бүрэн

бүтэн байдлыг бүрэн хариуцна. Барьцаалуулах эд зүйлсэд бүх төрлийн галт хэргэсэл,

сум, тэсэрч дэлбэрэх хорт болон химийн бодис, хүнсний бүтээгдэхүүн, бичиг баримт

авахыг хориглоно.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээгээр сэтгэл мэдрэлийн өвчтэй, 18 насанд хүрээгүй

болон бусдын бичиг баримтаар үйлчлэхийг хориглоно. Барьцаалан зээлдүүлэх

үйлчилгээний үйл ажиллагаанд худалдаа, үйлдвэр үйлчилгээний улсын хяналтын

алба зөвшөөрөл олгосон байгууллага хяналт тавина.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх

зөвшөөрөл олгоход тавигдах шаардлага

Доорхи шаардлагыг хангасан тохиолдолд барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх

зөвшөөрөл олгоно. Үүнд:

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээний ажлын байр нь барьцаалах барааны овор,

хэмжээ, онцлогоос хамаарч 20 квадрат метрээс доошгүй байх бөгөөд зээлдэгчийн эд

зүйлсийн чанарыг алдагдуулахгүй хадгалах боломжтой харуул хамгаалалтын

шаардлага, үйлчлүүлэгчдийн тав тухыг хангасан, эд зүйлсийн хүлээн авахыг

баталгаажуулсан жинлэх, шалгах төхөөрөмжөөр хангагдсан байна.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээг зөвхөн улсын бүртгэлд бүртгүүлж гэрчилгээ авсан

аж ахуй нэгж, байгууллага эрхэлнэ.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээний ажилчид нь тухайн төрлийн үйлчилгээний

ажлын зохих дадлагатай байна.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ явуулах зөвшөөрөл олгох

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх сонирхолтой байгууллага, аж ахуйн нэгж нь

зөвшөөрөл авахын тулд өргөдөлөө харъяа дүүргийн засаг даргын тамгын газарт

ирүүлнэ. Өргөдөлд дор дурдсан материалуудыг хавсаргана. Үүнд:

Байгууллага, аж ахуйн нэгжийн танилцуулга

Улсын бүртгэлийн гэрчилгээ

Барьцаалан зээлдүүлэх газрын дотоод дүрэм

Цагдаагийн хэлтсийн дүгнэлт

Гэрээний маягт

Ажлын байрны эзэмшилийн тухай баталгаа баримт

Татварын албаны тодорхойлолт

Харилцдаг банкны тодорхойлолт

Хөрөнгийн баталгаа гэх зэрэг байна.

2. Дүүргийн засаг даргын тамгын газар нь бүрдэл болсон материалаа дүүргийнхээ

орон нутгийн үйлчилгээний хэлтэст бичиг хэргээр дамжуулан өгсөн өдрөөс эхлэн

материалыг хүлээн авсанд тооцно.

3. Орон нутгийн үйлчилгээний хэлтэс нь хүсэлт гаргасан байгууллага , аж ахуйн

нэгжээс ирүүлсэн материалыг хүлээн авсанаас хойш 14 хоногийн дотор хянаж дотоод

дүрэм болон гэрээний хяналтанд экспертиз хийх , үйлчилгээний байр матераллаг

баазтай танилцах зэргээр барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхэлж болох эсэх талаар

дүгнэлт гаргана.

Орон нутгийн үйлчилгээний хэлтсийн дүгнэлтийг үндэслэн дүүргийн засаг дарга

барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх зөвшөөрөл олгоно.


Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх зөвшөөрөл авсан байгууллага, аж ахуйн

нэгж нь долоо хоногийн дотор татварийн албанд бүртгүүлж улсын бүртгэлийн

гэрчилгээнд тэмдэглүүлнэ.

Орон нутгийн үйлчилгээний хэлтэс нь барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх

зөвшөөрөл авсан байгууллага аж ахуйн нэгжийн мэдээг долоо хоногийн дотор

Улаанбаатар хотын захирагчийн ажлын албаны үйлдвэрлэл үйлчилгээний хэлтэс

болон тухайн дүүргийн татварын албанд ирүүлсэн байна.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээ эрхлэх зөвшөөрөл авсны дараа анх өгсөн өргөдөл

материалд өөрчлөлт оруулах шаардлага гарсан бол энэ тухай зөвшөөрөл олгосон

байгууллагад 14 хоногийн дотор бичгээр мэдэгдэж зөвшөөрлийн баримт бичигт

өөрчлөлт хийлгэнэ.

Барьцаалан зээлдүүлэх үйлчилгээний үйл

ажиллагааг хаах буюу түр зогсоох

Зөвшөөрөл олгосон байгууллага улсын байцаагчид дараах тохиолдолд барьцаалан

зээлдүүлэх үйлчилгээний үйл ажиллагааг хаах буюу түр зогсооно.

1. Холбогдох хууль,дүрэм журмыг зөрчсөн

Үйлчилгээний чанар хангалтгүй байгааг худалдаа, үйлдвэр үйлчилгээний улсын

хяналтын алба, нийслэл дүүргүүдийн холбогдох үзлэг шалгаж тогтоосон

Нийгэм, иргэдийн эрх ашиг, эрүүл мэнд, аюулгүй байдалд сөрөг нөлөө үзүүлж

болзошгүй ажиллагаа явуулсан болох нь тогтоогдсон

Барьцаалан зээлдүүлэх журмыг зөрчсөн байгууллага аж ахуйн нэгж иргэдэд хууль

тогтоомжийн дагуу хариуцлага хүлээлгэнэ.

Орчуулга

Санхүүгийн зучлагчид – санхүүгийн компани, харилцах сан, мөнгний зах зээлийн

харилцах фонд

Санхүүгийн компани нь худалдааны баримтыг худалдах, худалдаа бонд гаргах,

банкнаас зээл авах,хөрөнгө хуримтлуулдаг. Тэд эдгээрийг худалдан авагчдад

худалддаг. Зарим худалдааны компани толгой кампанийн эд хөрөнгөийг худалдах

зорилгоор байгуулдаг.

Худалдааны баримтын зах зээлийн өсөлт, хөгжилт нь санхүүгийн кампаэни үйл

ажиллагаагаа өргөтгөх боломжг олгосон. Санхүүгийн компани нь банкнаас зээлдэг

адтл бизнесменүүдэд үйлчилдэг бабанктай харьцуулахад өөрийн зах зээлд эзлэх

хувиа өргөтгөсөн. 1986 оны өмнөөс безнисийн байгууллагуудад олгосон зээлийн

хэмжээ нь худалдааны болон ахж үйлдвэрийн банкны зэээлийн 30% тай тэнцдэг

байсан бол одоогоор буюу 1997 оны байдлаар энэ нь 60% аас дээш хүртлээ өсчээ.

Санхүүгийн компани нь худалдан авагчид болон безнийсийн байгууллагуудын

хэрэгцээнд нийцсэн ихэвчлэн бага хэмжээний зээл олгодог.


Санхүүгийн компани санхүүгийн зууучллалын процессыг их хэмжээний

мөнгийг зээлэн ихэвчлэн бага хэмжээний зээлдэг. Энэ нь банкны байгууллагуудтйа

харьцуулахад жижиг хэмжээгээр хадгаламж цуглуулж ихэвчлэн их хэмжээний зээл

олгодог.

Санхүүгийн компанийн гол онцлог шинж нь тэд хэдийгээр банкнаас зээл авдаг

хэрэглэгчидтэй адил хүмүүст үйлчилдэг ч худалдаанэы банктай харьцуулахад

зохицуулалт бага байдаг. Мужууд өөрсдөө хувь хэрэглэгчдэд олгох зээлийн дэд

хэмжээг өөрийн гэрээниЙ хугацаан тогтодог. Гэвч салбар байгуулах, хөрөнгийн

хэмжээ эсвэл хэрхэн хөрөнгөө нэмэгдүүлэх талаар хязгаарлалт байдаггүй. Ийм бага

хязгаарлалт санхүүгийн компануудыг зээл банкны байгууллагуудаас илүү

хэрэглэгчидийн хэрэгцээ илүү хангаж чаддаг.

1960-1996-ээд оны хооронд бусад санхүүгийн зуучлагчидтай холбоотойгоор банкны

байгууллагууд үлэмж хэмжээгээр буурсан байхад санхүүгийн компани 1980-1990-д

оны хооронд энэ хэмжээгээ хэвээр хадгалжээ. Үнэт цаасны зах зээлийн хурдан

хөгжилтэй холбоотойгоор санхүүгийн компаниуд орлого, ашиг их байсан. Учир нт

энэ мэдэлд бага зардал бүхий хөрөнгөд хүрэх боломжийг нээж өгсөн. Энэхүү байдал

нь тэдгээгрт банктай өрсөлдөх боломж болгосон. Хэдийгээр санхүүгийн

байгууллагууд нь ихэвчлэн үүргээ биелүүлэн хүү өндөр шууд цуглуулж авдаг нь

ашигтай байдаг.

3-н төрлийн санхүүгийн байгууллага байдаг. Үүнд:

Худалдааны

Бизнесийн

Үйлчилгээний

Худалдаа. Тэдгээр нь худалдааны эсвэл үйлчилгээний компанийн эзэмшилд зээл

олгодог. Тэдгэр компани нэь худалдан авагчын зэжэл олгодог байгууллагтай шууд

өрсөлддөг. Учир нь зээл нь маш хурдан бараа буй газраас нь зарлан авах боломжтой

байдаг.

Эдгээр тавилга эсвэл гэрийн эд зүйлийг гэр орноо сайжруулах жижиг өрийг дахин

санхүүжүүлэхэд туслах зорилгоор хэрэглэгчдэд зээл олгодог. Энэхүү хэрэглэгчидийг

санхүүгийн кампаниуд нь тусдаа корпорациуд, эсвэл банкуудад харьяалагддаг. Эдгэр

нь ихэьчлэн бусад эх сурвалжаас зээл боломжгүй үед нь зээл олгон өндөр хүү авдаг.

Бинесийн санхүүгийн байгуллага: зээл олгох болон хөнгөлөлтөөр худалдан авах

ашгийг хаүлээнавах зэргээр бинесменүүдэд тусгайлсан хэлбэрээр олгодог_ үүнийг

факторинг гэдэг. Фактороос гадна энэхүү санхүүгийн изнесийн компани нь тоног

төхөөрмж түрээслэхэд тусгайлан / машин, онгоц, компьетер / худалдан аваад

тодорхой жилийн хугацаагаар бизнесийн байгуулагуудад түрээсэлдэг.

Банк болон санхүүгийн байгууллагууд санхүүгийн зах зээлийг бий болгодог.

Эдгээргүйгээр санхүүгийн зах зээл нь хүмүүсээс мөнгөн хөрөнгийг татан

төвлөрүүлдэг. Мөн эдгээр нь эдгээр нь эдийн засгийн бүх л үзүүлэлтэд чухал нөлөө

үзүүлдэг. Санхүүгийн тогтолцоо нь олон төрлийн санхаүүгийн байгуулагуудаас

бүрддэг. Үүнд: банкууд, даатгалын компани, хамтын хөрөнгө, санхүүгийн компани,

хөрөнгө оруулдалтын банк зэрэг орох ба эдгээрийн үйл ажиллагааг төрөөс

зохицууулдаг. ѐанхүүгийн зуучлал болох санхүүгийн компани, хөрөнгийн сан


мөнгөний захзээлийн хөрөнгимййн сан нь хөрөнгийн эх сурвалж нь үнэт цаас,

хувьцаа, бонд, акци хуваах

Зарцуулалт нь хэрэглэгчид болон бизнесийн зээл, акци, бонд, мөнгөний зах зээлийн

араг хэрэгсэл.

Амь насны даатгал,% галын болон даатгалын компани, тэтгэвэрийн сан, Засгийн

газрын тэтгэвэрийн сан, зэрэг нь гэрээт хадгаламж байгууллагуудад хамаардаг.

Хөрөнгө оруулалтын зуучлагчид санхүүгийн компани, харилцах сан, мөнгөний зах

зээл дээрхи сан ордог.

Гэрээт хадгаламжын байгууллагуудад гэрээний үндсэн дээр тодорхой хугацааны

завсарлагатайгаар хөрөнгө төвлөрүүлдэг. Учир нь эдгээр нь ирэх жилд тэд хэдий

хэмжээний мөнгө зарцуулахыг тодорхойлон тогтоох боломжгүй байсан. Тэд өөрийн

хөрөнгөө урт хугацааны үнэт цаас болох корпорацын бонд, акци,

Амь насны даатгалын компани – нас барах, баталгаажуулдаг. Тэд хүшмүүсийн

гэрээнд заасан даатгалын хөрөнгыг төлсөн мотор хөрөнгө төвлөрүүлж, ихэвчлэн

корпорацын бонд болон барьцаанд зарцуулсан. Тэд акци өөрийн худалдан авах

хязгаарын дотор акци худалдан авдаг. Одоогын байдлаар 1997 онд 2,2 тэр бум

хөрөнгөтэй хамгын том кампани

Галын болон ослын даатгалын компани нь хулгай, гол ослоос алдаглаас гэрээний

нөгө талаас хамгаалдаг. Тэд амь насныхтай адил боловч томоохон осол болсон

тохиолдолд хөрөнгөө алдах эрсдэл илүү байдаг. Иймээс тэд өөрийн хөрөнгөө илүү

шинээр худалдахад зарцуулдаг.

Тэтгэвэрийн сан, Засгийн газарын төрийн тэтгэвэрийн сан хувийн хэвшлийн сан

болон төрийн тэтгэвэрийн хөрөнгө нь тэтгэвэрийн орлогыг шинэ хэлбэрээр ажилчдад

олгодог. Тэтгэвэррийн төсвөөр хамгаалагдсан хөрөнгө нь ажилчид болон ажмл

олгогчын хандивын татвараас бүрддэг / сайн дурын эсхүл автоматаар / сутгагдана.

Үүнийг төрөөс тэтгэвэрийн төсөв шаардлагатай хүмүүст хууль батлах болон

татварын хөнгөлөлт эдлүүлдэг.

Харилцах сан – эдгээр санхүүгийн зуучлал нь олон тооны хувь хүмүүст хувьцаа

худалдан хөрөнөг төвлөрүүлэх.

Мөнгөнйи зах зээл

Хамтын сангийн үйл ажиллагатай адмил боловч хадгаламжын_ байгууллагтай адил

үйл ажиллагаа явуулдаг учир нь тэд хадгаламжын төрлийн дансыг санал болгодог.

Хамтын сангийн адил акцын санг болохын тулд хувааж худалддаг.

Төр санхүүгийгн зах зээлийг хөрөнгө орууулагчдад мэдээлэл хүргэх, санхүүгийн

эрүүл тогтолцоог хангах, мөнгөний бодлогынхяналтыг дээшлүүлэх зорилгоор

хуулиар зохицуулдаг.

Эрүүл болон одахдлйбшгазп эдийн засаг нь мөнөг хадгалдаг хүмүүсээс мөнгийг үр

дүнгээс хөрөнгө оруулалт хийж чаддаг хүмүүст шилжүүлдэг шаарддаг санхүүгийг

тогтолцоо.


1970-1985 роны хооролнд АНУ-ын банк бус санхүүгийнбайгууллагын гадаад

хөрөнгийн эх үүсвэр нь 91,9% зээл, 29,8% бонд 2,1% акци, 6,2% бусад эзэлж байжээ.

Энэ нь бусадулсынхтай харьцуулахад бонд англи, франц, герман, япон байгууллага,

бусад нь акци, түүнчлэн канад оролцоо

хэдийгээр нь банк нь бид өдөр тутам учирч уулздаг санхүү байгууллагууд бид

даатгалынкомпанид хандах, санхүүгийн компаниас дээш авах, брокероос акци авах

зэргээр бусад банк бус санхүүгийн байгшууллагуудтай харьцдаг. Эдийн засагт банк

бус санхүүгийн байгуулагууд нь зээлэгч, хадгалагч, зээлдэгч зархцуулсанд хөрөнгө

дамжуулдаг. ББСБ нь одоо үед банктай адил үйлчилгээ үзүүлжбанктай шууд

өрсөлдөж байдаг.

Амь насны даатгал

АНУ дахь анхны компани нь 1759 Филидалфиа хотод байгуулагдсан бөгөөд одоо

хүртэл үйл ажиллагаагаа явуулж байна. 1997 оны байдлаар нийт 2000 гаруй

байгууллага үйл ажиллагаагаа явуулж байна. 2 хэлбэрээр үйл ажиллагаагаа явуулж

байна.

ХК

Хамтын

ХК нь худийн эзэмшлийн өмчлөлд, харин хамтынх нь гэрээний талын өмчлөлд

байдаг. 90 орчим хувь нь ХК, гол гол том том нь хамтын хэлбэртэй байдаг. Уг

салбарын нийт хөрөнгийн тал хувь нь түүнчлэн хамтынхаас бүрддэг. Амь насны

даатгалын компани нь арилжааны банк болон хадгаламжын бусад байгууллагуудтай

харьцуулахад өргөн цар хүрээтэй амсаж байгаагүй тул холбооны засгийн газар нь уг

салбарыг зохицуулах шаардлага гараагүй харин тухайн компанийн оршин буй муж

улсууд зохицууоах шаардолага тавигдасан. Ингээд мужийн зохицуулах удирдлага

бол ихэвчлэн мужийн даатгалын комисс байдаг. Мужийн зохицуулалтад

худалдааныгорим журам, алдагдал хохиролыг нь нөхөхөд шаардлагатай хөрөнгөний

хэмжээ, рискний орлогын хэмжээний хязгаарлалт зэрэг хамаардаг. Хүн амын

доторхи амжаргааны төвшинийг нь тодорхой хэмжээгээр урьдчилан харах боломтой

байдаг тул тэд ирээдүйд гэрээний нэг талд хэдий хэмжээний мөнгө төлөх нь

тодорхой байдаг. Ийм учраас тэд яг хөрвөх хөрөнгө биш урт хугацааны орлого

хөрөнгөтэй байдаг. / Коропарацын бонд, арилжааны барьцаа, зарим кропарацын

акци зэрэгийг өмчилдөг. /

Амь насны даатгалын бодлого нь байнгын бодлогын хугацааны турш тогтсон

даатгалын шагнал хамгаалах шаардлагатай хэмжээний түр тухайн хугацааны

төвшинд үхлээс даатгалын хэмжээний даатгалын шагнал жилээс жилд тохируулан

өөрчилж байдаг. Байнгын эхний үедээ үхлийн боломж бага байсан учраас даатгалын

шагнал хэмжээ үхлийн эсрэг хамгаалахаас илүү байсан. одоо үүний эсрэг байгаа их

хадгаламж хуримтлагддаг. Түр даатгалын шагнал хэмжээ цагаас цагт боломжоосоо

хамаарч өөрчлөгдөн нэмэгдэж байдаг. Зөвхөн даатгал санал болгон хадгаламж бий

болгодоггүй. 1960-1970 оны үед бага хуримтлал хийгдсэн тул түүн ий эрэлт хэрэгцээ

буурсан. Энэ нь улмаар бусад санхүүгийн зуучлалтай харьцуулахад буурсан. 1960

оны сүүчээр санхүүгийн орлогын 19.6, хувийг эзэлж байсан бол 11.5, 1980 оны эцэст

гэхэд буурсан байна.


1970 оны дунд үеийн хэнээс амь насны даатгалын компани нь өөрсдийн бизнесийг

дахин өөрчилж тэтгэвэрийн сангийн хөрөнгийн менежер болохын тулд энэ зүйлд

нөлөөлсөн хүчин зүйл бол 1974 оны хууль. Энэ хуулиар тэтгвэрийн хөрөнгөө амь

насны даатгалын компанид шилжүүлэхийг урамшуулж дэмжлэг үзүүлдэг. Иймээс

одоогоор амь насны даатгалын компанийн нийт хөрөнгийн дийлэнх нь амь насны

даатгалд биш харин тэтгэвэрийн санд зориулагдан хөрөнгө удирддаг. Даатгалын

компанид түүнчлэн хөрөнгө оруулалтын машин болох худалдах болсон. Энэ

нь тогтсон нас болох 65-н нас барах хүртэл жилийн төлбөр авах зорилгоор

үйлчлүүлэгч жилийн даатгалын шагнал төлдөг зохицуулалт юм. энэ шинэ бизнесийн

улмаас амь насны даатгалын компанийн нийтсанхүүгийн үр дүн нь хөрөнгө эзлэх %

хэмжээ 1980-д оноос хойш ихэссэн. өмчийн болон ослын даатгалын компани нь

АНУ-д 3000 гаруй бадаг. Хамгийн том нь All Stars болон Star Farm юм. Үйл

ажиллагаа явуулдаг муж улсад зохицуулдаг. Хэлбэр нь

ХК

Хамтын

1960-д он гэхэд нийт санхүүгийн зуучлагчид нь бага хэмжээгээр ихэссэн ч сүүлийн

жилүүдэд байв. Даатгалын хүү нь маш их хөөрсөн. 1970 оны

өндөр зээлийн хүү даатгалын компанид зээлийн хүү бага байсан ч өндөр хэмжээний

хөрөнгийн орлоготой болгосон. Гэвч үүнээс хойш хөрөнгийн орлого нь зээлийн хүү

бууралттай хамт буурсан. үүний зэрэгцээ өмчийн болон ослын даатгалийн

нэхэмжлэл ихсэх болон иймэрхүү хэрэгт олгох хэмжээ нь компаниудад бодит

алдагдлыг бий болгосон. Иймээс ашигтай байдалд орохын тулд тэд өөрсдийн

зээлийн хүү үлэмж хэмжээгээр, 2 дахин, 5 дахин даатгалын санг ихэсгэсэн. Зарим

хүмүүст төлбөрийг өгөхөөс татгалзсан. Түүнчлэн тэд даатгалын хязгаар дээр

идвэхитэй ажиллагаа явуулж ялангуяа хууль бус үйлдэл, мнэлэгийн

Дээрх компаниудын хөрөнгө оруулалтын бодлогод 2 үндсэн хүчин зүйлс нөлөөлдөг.

1. Тэд холбооны орлогын албан татвар төлдөг тул тэдгээрийн хамгийн их хөрөнгийн

хэмжээ нь татвараас чөлөөлөгддөг хотын бондод их нөлөөтэй болдог.

2. Үхлийн төвшингээс илүү тодорхойлох боломжгүй тул урьдачилан харах

боломжгүй байдаг. Иймээс тэд илүү хөрвөх хөрөнгө болох хотын бонд, Засгийн

газрын үнэт цаас, нийт хөрөнгийн хагас, бусад нь коропарацын бонд, акци байдаг.

Энэ нь даатгалын компаниуд бараг бүхий л тохиолдлоос бараг эсрэг даатгадаг гал,

хулгай, хууль бус ажиллагаа, болгоомжгүй байдал, газар хөдлөлт, авто аваар гэх мэт.

Саяхан хүртэл банкууд амь насны даатгалын бүтээгдэхүүн худалдах боломж нь

хязгаарлагдмал байсан. гэвч энэ нь өөрчлөгдөж байна. Мужуудыг 2/3 нь 1 буюу

хэлбэрээр буюу бусад хэлбэрээр амь насны даатгалыг худалдахыг зөвшөөрсөн.

Сүүлийн жилүүдэд банк зохицуулах удирдлагууд банкуудыг даатгалын салбарт үйл

ажиллагаа явуулахыг урамшуулан дэмжиж байна. Учир нь энэ нь банкны бизнесийг

хөгжүүлэн төрөлжүүлэх, тэдгээрийн эдийн засгийн эрүүл мэнд, сайжрах, банкны

амжилтгүй байдлыг багасгахад туслана.

Санхүүгийн байгууллагуудын хөрөнгө шилжилтийн үед туссан нийтэд өөр 1 төрлийн

хамгаалалтыг үзүүлдэг. Ажил олгогчид эсвэл, хувь хүмүүс тэтгэврийн төлөвлөгөө

боловсруулж болно. Энэ нь төлөвлөгөөний оролцогчоос тодорхой хувь хэмжээ олж


авч болдог. Нийтийн болон хувийн татвар төлөлт 2уулаа өссөн. 1960-1990 он

хүртэл 10-26% хүртэл нийт санхүүгийн зуучлагчын хөрөнгийг эзлэх болсон

холбооны татварын бодлого. Татварын сан хөгжих гол нөхцөл байсан учир ажил

олгогчийн хувь хэмжээ ажилчнаас тэтгэврийн санд татварын хөнгөлөлттэй байдаг.

Түүнчлэн татварын бодлого нь ажилчид татварын санд хөрөнгө оруулахыг хөнгөлөлт

үзүүлэх замаар дэмжсэн. Жил бүр татварын санд оруулах ашиг нь тодпорхой байдаг

учир татварын сан нь урт хугацаанд үнэт цаасны хөрөнгө оруулдаг. Бонд, акци,

барьцаа гэх мэт. өнгөрсөн жилүүдэд татварын сангийн хөрөнгө оруулалтын стратеги

нь их өөрчлөгдсөн. Дэлхийн 2 дайны дараа татварын сангын хөрөнгийг Засгийн

газар бондод байсан 1% нь акци байсан бол 1950, 1960 аад оны үеийн хувьцааны

хүчний үзүүлэлтэд нь татварын санд өндөр ашиг өгч улмаар хувьцаа ихээр авахад

хүргэсэн. Одоо тэдгээрийн нийт хөрөнгийн 40%.

Иймээс татвар төлөлт нь акцийн зах зээлд томоохон байр суурь эзэлдэг. Хэдийгээр

бүх татвар төлөлтийн зорилго нь адил ч тэдгээрийг хэд хэдэн шинжээр нь ангилж

болно. Төлбөр хийх арга, оруулсан хувь нэмэр, орлогоос хамаарах, урьдчилан

тогтоосон

Төсөв хэрхэн санхүүждэг тодорхойлогдсон ашиг бүхий бүрэн санхүүжилттэй. Хэрэв

тодорхойлсон ашиг шаардлагатай үед төлөгдөх боломж бүхий хангаллтай шимтгэл

болсон орлого. Хэрэв шимтгэл болон орлого нь хангалтгүй бол бага санхүүжигдсэн.

Хугацаа тодорхойлоход хамрагдах хугацаа ашиг эзлэхийн тулд ихэнх

компаниуд 5 жил тухайн компанид ажилсан байхыг шаарддаг. Энэ хугацаанаас өмнө

халагдсан чөлөөлөгдсөн тохиолдолд тэдгээрийн эрх дуусгавар болно.

65 наснаас эхлэн нас барах хүртэл жилийн төлбөрийг авах

санхүүгийн гэрээ. үйлчлүүлэгч жил бүр шимтгэл төлөх үүний оронд нь

бонд гэдэг өрийн баталгаа-тодорхой хугацааны туршид тогтмол төлөх төлбөр.

Зардлаар авах боломжийг олгодог. 1980-д оноос хойш хамтын сан нь өөрчлөлт зах

зээлийн эзлэх хувьд ихсэх хандлага бий болсон. Учир нь гол нь акцийн зах зээл

нижигнэсэн. Мөн хамтын сан хэрвээ өрийн хэрэгсэл дээр мэргэшсэн үйл ажиллагаа

явуулдаг 1970 онд анхлан гарч ирсэн. 1970-д оноос өмнө хамтын сан зөвхөн энгийн

акцид хөрөнгө оруулалт хийсэн. Энгийн акци худалдан авдаг сан нь цаашаа илүү

мэргэжиж, зөвхөн гадаадын үнэт цаасанд, мэргэшсэн аж үйлдвэрийн /эрчим хүч,

өндөр технологи гэх мэт/ хөрөнгө оруулалт хийж болно. Өрийн хэрэгсэл худалдан

авдаг сан нь цаашаа корпорацийн, АНУ-ын Засгийн газар эсхүл татвараас

чөлөөлөгдөх хотын бонд, эсхүл урт хугацааны болон богино хугацааны гэх мэтээр

мэргэшсэн байдаг.

Хөрөнгийн сан нь 2 замаар бүтэц зохион байгуулалтад орсон. Нийтдлэг бүтэц нь

нээлттэй. Хувьцаа нь ямарч үед ямарч үнээр өр дарагдах боломжтой. Хаалттай сан

гэж бий. Тодорхой тогтсон тооны буцаж олгогдохгүй хувьцааг анхны хүсэлтээр нь

худалддаг бөгөөд дараа нь энгийн акцийн адил зах зээл дээр

худалдагдана. Энэхүү хувьцааны зах зээлийн үнэ нь санд буй орлогын үнэ цэнээс

хамаарч үнэ хэлбэлзэлд өөрчлөгддөг. Хамтын сан нь Үнэт цаас болон Солилцооны

комиссоор үйл ажиллгааг нь зохицуулдаг. Энэ нь 1940 оны хөрөнгө оруулалтын

компанийн тухай актаар хөрөнгө оруулалтын компанийн бараг бүхий л үйл

ажиллагаанд хяналт тавих боломжыг олгосон. Энэ тухай сангын тухай мэдээллийг


нийтэд тодорхой цаг хугацаанд мэдэгдэх, бизнес эрхлэх аргын талаар хязгаарлалт

хийсэн.

Мөнгөний зах зээл дэх хамтын сан.

Ман өндөр чанартай богино хугацааны өр, мөнгөний зах зээлд борлуулалт хийгддэг.

/худалдааны цаас, банкны хадгаламжын сертификат /

Эдгээр үнэт цаасны зах зээлийн үнэ нь хэлбэлздэг ч тэдгээрийн үргэлжлэх хугацаа нь

ихэвчлэн 6 сараас богино байдаг учир зах зээлийн үнийн өөрчлөлт нь эдгээр

сангуудын хувьцааг тогтсон хугацаанд эргүүлэн авах боломжыг бүрдүүлж, олгодог

бага хэмжээний байдаг. Хувьцааг тогтоон үнээр авах боломжтой байдаг учир

сангууд хувьцаа эзэмшигчдийг арилжааны банканд сангийн дансанд чекийг тогтсон

доод хэмжээнээс / ихэвчлэн 500 доллар / дээгүүр бичин хувьцааг эргүүлэн авах

боломжтой. Энэ замаар мөнгөний зах зээлийн хамтын сангын хувьцаа хянах

хадгаламж шиг үр дүнтэй үйл ажиллагаа болж богино хугацааны өрийн үнэт цаас

дээр зах зээлийн зээлийн хүү олж болдог. 1977 онд хөрөнгө мөнгөний зах

зээлийн хамтын сан нь 4 мяллиард байсан бол 1980 онд 50 болж, одоо 900 мяллиард

бол санхүүгийн санхүүгийн зуучлагчийн нийт хөрөнгийн 5% болж өгсөн. Одоогоор

нийт хамтын сангийн хөрөнгийн 1/3 %-г энэ сан эзэлж байна. The economics of

money ban[ing and financial market

Fredeic s Mishkin 1998

Санхүүгийн байшин

Худалдааны болон аж үйлдвэрийн банк зэрэг санхүүгийн компани агуулсан нэр

томъѐо. Ихэнх нь тооцооны банкны өмчлөлд байдаг. Тэдгээрийн гол үйл

ажиллагааны хэлбэр нь түрээсээр худалдан авах хэлцлийг санхүүжүүлэх явдал юм.

Түрээсээр худалдан авах хэрэгслийг санал болгож буй жижиглэнгийн худалдаачид

болон дилер үүнийгээ санхүүгийн байшин буюу санхүүгийн компаниар дамжуулан

хийдэг. Энэ нь худалдагчаас тоног төхөөрөмж цуглуулан авч түүнийгээ худалдагчид

тохирсон бага худалдах үнээр өгөх үүргийн бий болгодог. Энэ

замаар жижиглэнгээр худалдагчид нь өөрийн бизнесийн хүрээг мөнгөний

асуудалгүйгээр өргөжүүлдэг байна. Санхүүгийн байшин нь өөрсдөө мөн тооцооны

банкнаас зээлэх болон хөрөнгө оруулагч олон нийтээс хөрөнгө татан төвлөрүүлдэг.

шууд эсхүл үнэт цаас гаргах замаар санхүүгийн байшингын үйл ажиллагааг

санхүүгийн байшингийн холбоо удирдан зохион багйуулна. / холбоо 1945 онд 6 том

санхүүгийн байшин байсан. үндсэн зорилго нь нэгдсэн түрээсээр худалдан авах

санхүүгийн хүү, хадгаламжийн гэх мэтийг бий болгох. Одоогийн байдлаар энэ

байгууллаг өргөжмжм маш олон байгууллагыг эгнээндээ нэгтгэсэн байн. Энэ

одооогоор Засгийн газартай гишүүн бйагууллагагуудынхаа эрх ашгийг хамгаалан

ажиллаж, мөн гишүүд болон ард иргэдэд мэдээлэл олгох зорилготой ажилладаг.

The Penguin Businrss Dicionary. Micheal Greener 1987


Санхүүгийн байшин нь түрээсээр худалдан авалтыг олгох болон бусад хэлбэрийн

хэсэгчилсэн төлбөрийн зээлтэй холбоотой үйл ажиллагаа явуулдаг санхүүгийн нэг

том институт байгуулалга юм. англид санхүүгийн байшин хэдэн зуугаараа байдаг

байна. Эдгээр нь кредит картын компанитай нэлээд үлдсэн хэсэг нь өртэй байдаг.

Хэсэгчилсэн төлбөрийн кредит өр нь маас-д тооцогддог. Зарим жижиглэнгийн

худалдаачдын өр нь санхүүгийн байшмн худалдан авдаг. Санхүүгийн байшингийн

хөрөнгө нь санхүүгийн байшингийн хөрөнгө нь хүү авах хадгаламж зөвхөн олон

нийтээс бус аж үйлдвэрийн болон арилжааны бусад санхүүгийн байгууллаг, мөн

арилжааны банкнаас ирдэг.

Хүү нь ихэвчлэн арилжааны банк санал болгосноос илүү өндөр байдаг. Бусад

хөрөнгийн эх үүсвэрт капитал нөөц, хөнгөлөлттэй өрийн баталгаа болон банкны

овердрафт байдаг. Санхүүгийн компанийн хамгийн том хөрөнгийн эх үүсвэр бол

арилжааны банк байдаг ба ихэнх томоохон санхүүгийн байшин банкны туслах

чанарын нэмэлт байдаг. үүнтэй адил хэд эхэдэн санхүүгийн байшин үйлдвэрлэлийн

компанийн туслах чанарын нэмэлт байх бөгөөд хэсэгчилсэн төлбөр нь кредитийг

зөвхөн тэдгээрийн экэг компанийн бүтээгдэхүүнийг урьдчилгаа зээл болгон олгодог.

Хэдийгээр машин болон бусад хэрэглэгчийн удаан тэсэх даах урьдчилгаа нь

тэдгээрийн бизнесийн ихэнх хувийг эзэлдэг ч санхүүгийн байшингийн төлөгдөөгүй

балансний томоохон хувь нь бизнесийн зорилготой байдаг. Түрээсээр худалдан

авахүйл ажмллагаа бол цорын ганц нь биш гэхдээ гол үйл ажиллагаа юм. тэд

түүнчлэн бусад зорилгоор зээл олгодог. Жишээ нь: түрээс, факторинг, акцийн зээл,

моторын дилер, хоѐрдох барьцаа зэрэгт олгодог.

Санхүүгийн зуучлагчид.

Хувь хүн бусад байгуулагаас мөнгө зээлж олгох бөгөөд бусдад хөрөнгө оруулалт

хийдэг байгууллага юм. тэд хөрөнгийг зээлдүүлэгчээс зээлдэгчид хүргэх үүргийг

гүйцэтгэдэг. Зээлдүүлэгч зээлдэгчийн хооронд зогсдогынхоо хувьд зуучлагч

хоюуланд нь үйлчилгээ үзүүлж ихэвчлэн маш бгаар эсвэл шууд хөрөнгө оруулалтыг

харьцуулахад үнэ төлбөргүйгээр тэдгээрийн хэмжээ болон эрх мэдэл, шинжилгээ

зээлдүүлэгчийн эрсдлийг хөрөнгө оруулалтын өргөн хүрээгээр хийх

боломжийг олгох замаар бууруулдаг. Банк бус хамгийн чухал санхүүгийн

зуучлагчид нь байшингийн барилга, түрээсээр худалдан авах компани, даатгалын

компани, хадгаламжийн банк, тэтгэвэрийн сан, хөрөнгө орууллалтын сан байдаг.

Барилгийн нийгэмлэг

Арвилан гамнах болон өөртөө туслахаас анхлан үүссэн. Орон байшингийн зардал

ихэвчлэн хүмүүсийн дундаж жилийн орлогоос хэд дахин илүү байсан. үүний улмаас

аж үйлдвэрийн хувьсгалын үед дархан бүлэг хүмүүс өөрийн хөрөнгийг төвлөрүүлэх

зорилгоор тэд хамтын болон эсхүл нөхөрсөг нийгэмлэгийг байгуулж, бүтцийн хувьд

ашгийн төлөө бус байсан ба тэд гишүүн бүрээ ээлж дараалан байшин барих эх

үүсвэрийг бүрдүүлдэг байжээ. Зорилго нь дуусмагц зарим хаагдан зарим нь үйл

ажиллагаагаа өргөжүүлж нийт нийгэмд үйлчилдэг болсон. Тэд тус улсын нийт

иргэдийн хадгаламжийг авч түүндээ хүү төлж байшинтай болохыг хүсч буй хүмүүст


хөрөнгө зээлдэг. Түүний хандлага нь ашгийн төлөө бус байх бөгөөд зээлдэгчээс

өгсөн хүү болон төлсөн хүү захиргааны зардлыг тэнцүүлэх зорилготой байх. Цагийн

аясаар байшин худалдахтай холбоотой мөнгө их байшин учраас амжилттай ажмллаж

буй 1 нь өргөжиж одоо цөөн тооны барилгийн нийгэмлэг оршиж, хэдэн зуун мянган

төгрөгний ашигтай ажилладаг. Тэд хэмжээ, үүргийн хувьд ихэсгэхийн хирээр

тэдгээрийн үйл ажиллагааг хуулиар зохицуулах болсон. Ингээд 1962 онд барилгийн

нийгэмлэгийн тухай акт батлан гаргасан. Мөн 1934 онд барилгийн нийгэмлэгийн

институт байгуулагдаж нийгмийн алливаа асуудалдтай холбоотой боловсрол, үр

нөлөөний асуудлыг хөгжүүлэх зарилготой байсан. иргэдэд хадгаламжинд нь төлсөн

хүү нь янз бүр боловч хөрөнгө оруулагчид өндөр хүү авахын тулд урт хугацааны

хөрөнгө оруулалт хийх ѐстой. Гэхдээ нэг онлог нь татвар ноогдуулдаггүйд оршдог.

Одоо тэд үйл ажиллагаагаа өргөжүүлж байна. Мөн арилжааны банкууд энэхүү үйл

ажиллагааг эзлэх болсон. Тэд жуулчлалийн чек, гадаадын хөрөнгө солилцох гэх үйл

ажиллагаа эрхэлж байна.

Санхүүгийн байшин энэ бол ихэнх нь арилжааны банкний өмчлөлд байдаг ба энэ нь

түрээсээр худалдан авах гэрээний талыг санхүүжүүлэх зорилготой.

Үнэтэй бараа худалдан авагч нь бэлэн мөнгө өгөхийг хүсээгүй тохиолдолд

санхүүгийн байшинтай түрээсээр худалдан авах гэрээнд орж хадгаламж болон

хэсэгчилсэн төлбөрийг цуглуулдаг. Санхүүгийн байшин нь худалдагчид арилжааны

банкнаас зээл авч бэлнээр төлдөг. Худалдааны банкандбага хүү төлж худалдан авагч

өндөр төлбөр авч зөрүү нь санхүүгийн байшингийн орлого болж очдог.

1993 Dictionary of Banking Jerry .M Rosen Bery

Oxford Dictionary of finance 1998

Dictionary of Economics 1992

Graham Bannock.R.E. Baxter and Evan Davis

Банкны бус санхүүгийн байгууллагууд

Банкны бус санхүүгийн байгууллага гэдэг нь санхүү зээлийн үйл ажиллагаа явуулдаг

групп институт ордог. Эдгээрийн дотроос хамгийн чухал нь хөрөнгө оруулалтын

банк, хөрөнгө оруулалтын компаниуд, санхүүгийн компани, тэтгэврийн сан,

хадгаламжийн банкууд, даатгалын компани, ломбард зээлийн нөхөрлөл, зээлийн

холбоо, зээл хадгаламжийн нийгэмлэг, харилцан туслах касс гэх мэт орно.

Төрөлжсөн санхүүгийн институт дотроо хөрөнгө оруулалтын банкууд ба төрөлжсөн

банкны бус санхүүгийн байгууллагуудын нэгдлийг хэлнэ.

Хөрөнгө оруулалтын банкууд нь урт хугацааны зээлжүүлэлт явуулдаг ба түүний үр

дүн нь том том шинжлэх ухааны терникийн төсөл хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаар гарч

ирнэ. АНУ-д арилжааны ба хөрөнгө оруулалтын банкууд нь Америкийн банк,


санхүүгийн системд 1920-1933 оны үед гарсан асар том хямралын дараа ажил

үүргийн хувьд хуваагдах болсон.

Урт хугацааны том том төслийг амьдралд хэрэгжүүлэх нь тодорхой хэмжээний риск

хүлээх магадлал харьцангуй их байдаг учраас урт хугацааны зээллэгжүүлэлтээр

хөрөнгө оруулалтын банк байгууллагдах шаардлага амьдралаас урган гарсан. Одоо

үед Япон, Англи, Франц гэх мэтийн орнуудад хөрөнгө оруулалтын банкууд үйл

ажиллагаагаа явуулж байна.

Төрөлжсөн банкны байгууллага нь дотроо янз бүрийн салбарын эдийн засгийн үйл

ажиллагааг санхүүжүүлэх зээлжүүлэх зорилгоор төрөлжсөн банкуудаас бүрддэг.

Үүнд: Экспорт болон ипорьын ажиллагааг санхүүжүүлэх, гадаад худалдааны

банкууд, газрын баталгаа, барьцаанд зээл олгодог банкууд гэх мэт.

Хөгжингүй орнуудад санхүү зээлийн системд нь төв болон арилжааны банкуудаас

гадна бүхэл бүтэн төрөлжсөн санхүү зээлийн институтуудүйл ажиллагаа явуулдаг ба

эдгээр нь үндэсний санхүүгийн зах зээлд чухал байр суурийг эзэлдэг байна.

Эдгээр байгууллагуудын гүйцэтгэх үүрэг нь тухайн орны эдийн засгийн системийн

хөгжил, үндэсний онцлогоос шалтгаалтж өөр өөр байна.

Хөрөнгө оруулалтын банкн ажил нь үнэт цаасны зах зээлд оролцох явдлаар

тодорхойлогдоно. Хөгжингүй эдийн засаг бүхий барууны зарим орнуудад арилжааны

банкуудыг үнэт цаастай холбоо бүхий арилжаа гүйлгээ хийхийг хориглосон байдаг

нь эдийн засгийн системийн хүрээнд хомсдол бий болсноор энэ үүргийг хөрөнгө

оруулалтын банк гүйцэтгэнэ.

Тухайн санхүү зээлийн институт нь санхүүгийн зах зээл дээр аж үйлдвэрийн

корпорацийн үнэт цаасыг байршуулдаг. Үүнээс үндэслээд хөрөнгө оруулалтын банк

нь хоѐр янзын үүрэг гүйцэтгэдэг.

Хөрөнгө оруулалтын аж үйлдвэрийн том том корпорациудаас бүх үнэт цаасных нь

болон үнэт цаасны багцийн зарим нэг хэсгийг нь худалдаж аваад түүнийг хувийн

хөрөнгө оруулагчдад дахин үнэлж зарах.

Хөрөнгө оруулалтын банк нь корпорцийн үнэт цаасыг нь тогтоосон үнээр байршуулж

үүнийхээ төлөө комиссын хүүг тодорхой хувь хэмжээгээр авах гэх мэт.

Хөрөнгө оруулалтын банкны санхүүгийн нөөцийн эх үүсвэр нь үндсэндээ өөрийн

хувьцааг худалдсаны үр дүнд орж ирсэн орлого ба банк хоорондын зээлийн

хөрөнгөөс бүрдсэн дүрмийн сан байна.

Манайд ч тэр Оросод ч тэр хөрөнгө оруулалтын банк хөгжлийн түвшинд хүрч

чадаагүй. Энэ нь:

Тухайлбал хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаанд голлох үүргийг арилжааны банкууд

уламжлалт хэлбэрээр гүйцэтгэж байна.

Эдийн засгийн тогтвортой бус нөхцөлд хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаа нь

шилжилтийн дотор толорхой хязгаарлалттай байгаа зэрэг нь нөлөөлж байна.

Хөрөнгө оруулалтын банк нь үнэт цаасыг хувийн зах зээл дээр борлуулна. Үнэт

цаасыг хувийн зах зээл дээр борлуулахдаа ихэнх үнэт цаасыг ДК-дад зардаг. Хувийн

зах зээл дээр борлуулах нь хэдэн давуу талтай юмаа.

Үнэт цаас биржийн комисст бүртгүүлэх гэж хугацаа алдахгүй, зардал гаргахгүй.

Хоѐр талын сонирхолд нийцэх нөхцөлтэй үнэт цаас хэвлэх боломжтой өөрөөр хэлбэл

хоѐр талын захиалгаар

Жишээ нь: хувийн зах зээл дээр борлуулах үнэт цаас ердийн биш хугацаатай байж

болно. 8 жил гэх мэт. Хувийн зах зээл дээр борлогдсон үнэт цаасыг цааш нть

гүйлгэхэд бас зарим дутагдалтай. Хувийн зах зээл дээр борлогдсон үнэт цаас нь


арилжаалах эрхгүй байдаг. Энэ нь үнэт цаасыг худалдан авагчдад ашиггүй.

Арилжаалах эрхгүй гэдэг нь үнэт цаас хувийн зах зээл дээр худалдан авсан бол өөр

хүнд худалдах, дамжуулах эрхгүй, хугацаа нь дуустал эзэмшилдээ байлгах ѐстой.

Мөн хувийн зах зээл дээр борлуулсан үнэт цаасны хүү маш өндөр байдаг. Энэ үнэт

цаасыг хэвлэн гаргасан пүүсэд ашиггүй талтай.

Хувийн ч, улсын ч зах зээл дээр борлуулсан гэлээ хөрөнгө оруулалтын банк нь уг

хувьцааны үнэлгээ судалгааны болон брокерийн хураамжийг авна.

Олон групптэй банкны бус санхүүгийн байгууллага бөгөөд тухайн нэг орон нутгийн

засаг захиргааны харъяалалд байна.

Тэдгээр нь жижиг хадгаламж эзэмшигчдийн хөрөнгийг ашиглан эргэлтэнд оруулж

түүгээр улсын зээллэгийн өрийн бичгийг худалдаж авдаг. АНУ-д 3 төрлийн

хадгаламжийн байгууллага байдаг.

Хадгаламжийн банк

Зээл хадгаламжийн нийгэмлэг

Зээлийн холбоо

Хадгаламжийн банкны онцлог нь тэдгээр нь улсын болон орон нутгийн төрлийн

байгууллагуудын үнэт цаасыг худалдаж авдаг. АНУ-д тодорхой нөхцөл хязгаартай

хадгаламжийн банкууд байдаг ба хадгаламж эзэмшигчид нь хадгаламжиндаа тогтмол

хүү авах эсвэл банкны үйл ажиллагааны үр дүнгээс хамаарч хүү авах гэх мэт.

Зээлийн нөхөрлөл-Энэ нь ХIХ-хх зууны эхэн үед оросод харьцангуй нэр хүндтэй

байв.

ХХ зууны эхэн үед зээлийн нөхөрлөл нь гар урчууд болон тариачдад бага хэмжээний

/ардын/ зээл олгох үйл ажиллагааг эрхэлж байсан. Бага хэмжээний зээлийг хүмүүст

олгох томоохон арилжааны банкны хувьд сонирхолгүй байсан. Энэ нь багавтар

зээлдэгчдийн зээлийн эргэн төлөгдөх чадварын талаархи найдвартай мэдээлэл

баримт авахад дутагдалтай байдагтай холбоотой гарч ирсэн. Багавтар хязгаар

нутгийн хотуудад, хөдөө орон нутагт оршин суугчид нь бие биесээ сайн мэддэг

газарт өөрөөр хэлбэл хүн болгон бусад хүмүүсийн эдийн засгийн боломжийг сайтар

мэддэг газарт санхүү зээлийн төрөлжсөн институт болох зээлийн нөхөрлөл ба

зээлийн хоршооллоор дамжуулж “ Ардын “ зээл гэгчийг олгодог байсан ба энэ нь

тухай үедээ их чухал ач холбогдолтой зүйл байсан.

1993 оноос манай хөрш зэргэлдээ орос оронд зээлийн нөхөрлөлийн үйл ажиллагаа

дахин сэргэсэн. Энэ нь урьд арилжааны банк байсан бааз суурин дээр үйл

ажиллагаагаа явуулж эхлэх болсон ба 1993 оны YI сарын 1-ээс дүрмийн сангаа 100

сая рубль ба түүнээс их мөнгөтэй явуулж чадахгүй болсон арилжааны банкны суурин

дээр үйл ажиллагаа нь тодорхой хүрээнд хязгаарлагдмал явагдах ба зөвхөн хуулийн

этгээдийн хөрөнгийг хадгаламжийн дансанд байршуулах эрх эдэлнэ . Хууль зүйн

хязгаарлалт нь зээлийн нөөцийг зээлийн нийгэмлэг нь зээлд бүрэн ашиглах

боломжийг багасгах ба бусад банкны нөхцлийг бууруулна.

Өөрийн үйл ажиллагааны агуулга, мөн чанараар зээлийн нөхөрлөлтэй ойролцоо

байгууллага нь зээлийн холбоо юм. Энэ нь өөртөө тодорхой нэг багавтар хэмжээний

хэсэг бүлэг хүмүүсийг хамарсан тухайлбал ажил төрлийн хувьд ойролцоо /төрийн

албан хаагчид юм уу эмч нар гэх мэт/ ажилладаг хүмүүст үйлчилдэг газар юм.

Зээлийн холбооны гол зорилго нь хувт нийлүүлэгчдийн хөрөнгийг чөлөөтэй

максимум хэмжээгээр төвлөрүүлж түүнийг арилжааны банкны хадгаламжийн

дансанд байршуулах, хэрэглээний зээлийг хүмүүст олгох өөрөөр хэлбэл байр орон

сууц барих, автомашин худалдан авах зэрэгт нь олгох гэх мэт.


Арилжааны банкинд байршуулсан өөрийн чөлөөт мөнгөн хөрөнгө нь зээлийн

холбоонд хадгаламжийн өндөр хүү авах хадгаламж эзэмшигчдийг бодвол хөгжингүй

эдийн засаг бүхий орнуудад томоохон хэмжээний хадгаламж эзэмшигчдийг бодвол

хөгжингүй эдийн засаг бүхий орнуудад томоохон хэмжээний хадгаламж эзэмшигчдэд

харьцангуй өндөр хүү төлдөг байна. Хэрэглээний зээл олгох нөхцлийг тус холбооны

гишүүд өөрсдөө хэлэлцэж тогтдог. Зээлтийн холбоо нь АНУ, Англи, Канад гэх

мэтийн оронд их хөгжсөн орос орны хувьд хөгжиж эхэлж байна.

Зээлийн холбоо нь янз бүрийн төрлийн хоршоолол, хүн амын давхаргыг хамардаг.

Зээлийн холбоо нь барилга байшингийн засвар, автомашин худалдан авах зэрэгт

богино хугацааны зээл олгохоор зохион байгуулагдсан байдаг

Харилцан зээл олгох нийгэмлэг

Энэ нь оросын хувьд хувьсгалын өмнө их хөгжиж байсан банкны бус санхүүгийн

байгууллага юм. Хйиж явуулж буй бизнесийн хувьд хоорондоо холбоо харилцаа

бүхий хэсэг хуулийн этгээдүүд нэгдэн харилцан зээл олгох нийгэмлэгийг байгуулдаг.

Энэ нь ерөнхийдөө зээлийн нөхөрлөлөөс гарал үүсэлтэй бөгөөд тухайн нөхцөлд хувь

нийлүүлэгч бизнесменүүдийн хөрөнгийг нэгтгэж цаашид бие биесийн харилцан зээл

авах хүсэлтийг хангах зорилготой. Дүрэм ѐсоор уг зээлийг богино хугацаатай

олгодог. Банкууд өөрийн хувь нийлүүлэгчдэд зөвхөн зээл олгодог. Энэ нь дотоод мөн

чанараараа харилцан зээл олгох нийгэмлэгийн өргөжсөн үйл ажиллагаа гэж хэлж

болох юм.

Зээл хадагалмжийн нийгэмлэг гэдэг нь өөрийн харилцагчиддаа сертификат

худалддаг. Тэрхүү нийгэмлэг нь өөрийн дансандаа хадгаламж авах чекийн орлого

авах, үл хөдлөх хөрөнгийн барьцаа баталгаатай зээл олгох зэрэг үйл ажиллагаа

явуулах эрхтэй. Зээл хадгаламжийн нийгэмлэг нь хоршоолол хэлбэрээр эсвэл

санхүүгийн компани буюу хувь нийлүүлсэн нийгэмлэг хэлбэрээр зохион

байгуулагдаж болно.

Монголд дээрх байгууллагууд нь хадгаламж зээлийн хоршоо хэлбэрээр хөгжиж

эхэлж байна.

Барилгын нийгэмлэг

Энэ нь голчлон байшин барих, худалдан авахад зээл олгодог. Газар байшинг

барьцаанд тооцож авдаг байна.

Барилгын нийгэмлэг нь 1775 онд анх байгуулагдсан. Нийгэмлэг нь гишүүдийн

өмчлөлд байх ба нийгэмлэгийн дансанд мөнгө оруулсан хүмүүс нь гишүүд нь байдаг.

Хүү тооцож олгодог хадгаламжийн данс нээж ажиллуулдаг. Байшин барих худалдан

авахад зээл олгох. Газрыг барьцаа болгон бусад төрлийн зээлийг олгох. Зарим онцгой

тохиолдолд баталгаа шаардахгүй зээлдүүлэх. Мөнгө шилжүүлэх, гуйвуулах, үйл

ажиллагаа явуулах, харилцан данс нээх зэрэг ажил үйлчилгээ хийнэ.

Төрөлжсөн санхүү зээлийн байгууллагын нэг нь бүсийн барилгын нийгэмлэг юм. Энэ

нь ихэвчлэн хувийн болон хамт олны орон сууцны барилгыг санхүүжүүлэх үйл

ажиллагаа эрхлэхээр байгууллагддаг. Барилга байгууламжийн ажлыг санхүүжүүлэх

үндсэн эх үүсвэр нь их хэмжээгээр бүрдүүлсэн хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгө

үндсэндээ тухайн байгууллагатай тусгай гэрээ хэлэлцээр байгуулсан хувь хүмүүсийн


хөрөнгө байдаг. Хувьцаанд оногдох ашиг, түүнчлэн зориулалтын мөнгөн хуримтлал

нь орон сууцны барилгын санхүүжилтийг хангахад чиглэгддэг.

Иймэрхүү төрлийн хөрөнгө оруулалтын сангийн гол чухал асуудлын нэг нь хувь

нийлүүлэгчдийн ашиг сонирхолыг хамгаалах программыг боловсруулах явдал юм.

Энэ зорилгын үүднээс холбогдох арга хэмжээг авч явуулах ба энэ нь дээрхи

программыг богино хугацаанд хэрэгжүүлэх замаар шийднэ. Энэхүү үйл ажиллагааны

шатанд ямарч хувь нийлүүлэгч хэн ч гэсэн хуримтлуулсан хөрөнгийн талаар

байгуулсан гэрээ хэлцлээ өөрийн хүсэлтээр тасалж болох ба гэхдээ энэ нь 1 жилийн

дотогши хугацаанд биш түүнийг хувийн дансанд анхны мөнгөн хөрөнгө орж ирсэн

үед хүчин төгөлдөр байна. Энэ тохиолдолд хадгаламжийн хүү төлнө. Үүнээс гадна

худалдах худалдан авах хөрөнгийн хэмжээг хатуу тогтоож өгнө.

Голдуу дээрхи программыг хэрэгжүүлэх явцад өөрийн хувь нийлүүлэгчдийн түүнд

оролцох боломж зэргийг тооцож худалдах ба худалдан авах үнээ 1:1-ээр тогтооно.

Ингэж хөрөнгө оруулалтын сан нь өөрийн хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгийг инфляци

үнэ уналтаас хамгаалах үүргийг өөртөө авах ба нэг мөсөн нийгмийн шинж чанартай

программыг шийдэх болно. Орчин үед олон улсын хөрөнгө оруулалтын сан

байгуулах нөхцөл бүрдэж байна. Энэ нь барууны өндөр хөгжил бүхий хөрөнгө

оруулалтыг тухайн орны эдийн засагт оруулж ирэх бодит боломж бий болгож байна.

Олон улсын хөрөнгө оруулалтын сан байгуулж болох боломжийн объектод нефтийн

аж үйлдвэрлэлтэй холбоо бүхий хөрөнгө оруулалт, түүнчлэн тухайн орны экпортын

бараа таваар үйлчилгээг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн төсөл байж болно.

Хөрөнгө оруулалтын сан

Энэ нь ихэвчлэн гадаадад хөрөнгө оруулалт хийхэд чиглэж байсан. Хөрөнгө

оруулалтын сан нь хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани юм. Тус компани нь :

хувьцаа өрийн бичиг гаргах

хөрөнгө оруулагчдад хувьцааг худалдах

хувьцааг хөрөнгийн бирж дээр арилжих гэх мэт

Анхны сангууд нь 1930аад оны үед байгуулагдсан. Сүүлийн 20 гаруй жилд олон

нийт санд ихээхэн итгэл найдвар хүлээлгэх болжээ. Хөрөнгө оруулалтын копанитай

ихээхэн холбоотой ажилладаг. Энэхүү санхүүгийн байгууддага нь Англид ихэд

хөгжсөн түүхтэй бөгөөд дараах үйл ажиллагааг явуулна. Үүнд: - хөрөнгө оруулалтын

багцыг нэмэгдүүлэх, бөгцөө олон төрөл хэлбэрийн болгож рискийг багасгах – бага

хэмжээний хадгаламж эзэмшигчдийг татаж ажил хийх – хөрөнгө бага багаар

цуглуулан үнэт цаас ихээр худалдан авах боломжийг бий болгодог .

Тэтгэврийн сан

Санхүү зээлийн байгууллагуудын дотор чухал байр суурь эзэлдэг байгууллагын нэг

нь тэтгэврийн сан юм. Тэтгэврийн сангийн тухай асуудал нь ХХ зууны хөгжилтэй

нягт холбоотой юм. Ялангуяа дэлхийн П дайны дараа 1945 оноос хойш тэтгэврийн

сангийн хэмжээ цар хүрээний нь хувь эрс өссөн байна.

Хөгжингүй барууны орнуудад тэтгэврийн сан нь тэдгээр орны үндэсний санхүүгийн

зах зээл дээр чухал үүргийг гүйцэтгэж байна. Орос оронд гэхэд зөвхөн 1990онд

тэтгэврийн сан байгуулагдсан ба тэхдээ тухайн орны санхүү зээлийн


байгууллагуудын дотор зохих байр сууриа бат бөх хэмжээнд хүртэл нь хараахан олж

чадаагүй байна. Энэхүү тэтгвэрийн сан нь хувь хүмүүс болон хуулийн этгээдүүдийн

даатгалын хураамжин дээр бий болж, улсын төсөв, ирэгдийн сайн дурын татвар

зэргээр санхүүжигдэж байна. Энэ сангийн үндсэн зорилго нь тэтгэвэр олгох, өндөр

настан, тэтгэвэр авагчдад эд материалын тусламж үзүүлсэн явдал юм. Гэвч энэ зохих

тус сангаас зарцуулалт хийх хүрээнд орж байгаа орлого зарцуулах зарлага хоѐрын

хооронд хүртэл тодорхой хугацааны тасалдал гарах явдал байна. Энэ нь санд

хуримтлагдсан хөрөнгийг хөрөнгө оруулалтын зардлыг нөхөх эх үүсвэр болгож

санхүүжүүлж байгаатай холбоотой.

Хөгжингүй барууны орнуудад мөнгийг улсын үнэт цаас хэлбэрээр багагүй

байршуулдаг. Гэтэл Орос гэх мэтийн оронд үнэт цаас бага орлоготой байдаг учир

тэтгэврийн санг өөр хөрөнгийг аривжуулах боломжтой хэлбэрээр ашигладаг байна.

Тэтгэврийн сангийн гол үйлчилгээ нь тэтгэвэр олгох гол үйлчилгээ юм. Энэ сангаас 3

төрлийн үйлчилгээ олгодог. Үүнд:

Улсын тэтгэвэр. Тэтгэврийн насанд хүрсэн огт ажил эрхлэхгүй болсон бол олгоно.

Ажил олгогч сан байгуулна. Тэтгэврийн дээд хэмжээ нь ажиллагчийн авч байгаа

цалингийн 3-ны 2-оос хэтрэхгүй тэтгэврийн санд оруулсан хөрөнгийг орлогын

татвараас чөлөөлдөг.

Хувийн тэтгэвэр. Барууны хөгжингүй орнуудад ялангуяа Англид томоохон хөрөнгө

оруулагч гэх мэт тэтгэврийн санг үздэг. Тэтгэврийн сангийн зарлагын хэсэг нь төрөл

бүрийн тэтгэвэр тэтгэмж өгөхөд зориуллагддаг. Тэтгэвэр, тэтгэмж 2 нь хоорондоо

ялгаатай ойлголт юм. Тэтгэвэр гэдэг нь тухайн тэтгэвэр авагч хүний амьдлрах гол эх

үүсвэр. Харин тэтгэмж гэдэг нь нэг удаагийн буюу тодорхой цаг хугацаанд олгодог.

Даатгалын компани

Санхүү зээлийн төрөлжсөн байгууллагын нэг нь даатгалын компани юм. Энэ нь

үндсэндээ иргэд болон хуулийн этгээдэд даатгалын гэрээг борлуулсны үр дүнд орж

ирсэн орлого дээр үндэслэгдэж байгуулагддаг. Барууны орнуудын даатгалын

компаний гүйцэтгэх ажил үйлчилгээний хүрээ харьцангуй их байна. Хөрөнгөө аж

үйлдвэрийн корпорацийн үнэт цаас болгох замаар аривжуулна. Энэ нь улсын үнэт

цаасыг бодвол харьцангуй орлого ихтэй боловч риск их байх талтай. Даатгалын

байгууллага ямар нэг аюул осол тохиолдсон нөхцөлд даатгуулсан хүнд зохих

хэмжээний хохирлыг нөхөж олгож байдаг.

Даатгалын үйл ажиллагааны эрх зүйн үндэс нь даатгалын тухай хууль юм. Даатгалын

тухай хууль нь 1997 оны 12сард УИХ-аас батлагдсан. Энэхүү хуулийн зорилт нь

манай улсын нутаг дэвсгэр дээр даатгалын үйл ажиллагааг явуулах эрх зүйн үндсийг

тодорхойлж, даатгалын компани болон иргэд хуулийн этгээдийн хоорондын

харилцааг зохицуулах, төвөөс даатгалын үйл ажиллагаанд хяналт тавих зарчмыг

тогтооход оршдог.

Даатгал гэдэг нь гэрээний үндсэн дээр нэг талаас даатгуулагч өөрийн эд хөрөнгө,

ашиг сонирхолоо болзошгүй аюул, эрсдлээс учирч болох хохирлоо нөхөн авах

зорилгоор даатгуулж түүний төлөө зохих хураамж төлөх, нөгөө талаас даатгагч нь

даатгуулагчид учирч болох хохирлыг бүрэн буюу зарим хэсгийг нь төлөхөөр үүрэг

хүлээж, эрх эдлэх харилцааг хэлдэг.

Даатгал нь дараах хэлбэртэй байна.Үүнд:

Заавал даатгал


Сайн дурын даатгал

Даатгалын компанийн дүрмийн сан нь мөнгөн хөрөнгөөс бүрдэх бөгөөд түүний доод

хэмжээ нь 100.0 сая төгрөг байна. Дүрмийн санг зээлийн хөрөнгөөр бүрдүүлэхийг

хориглоно.Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр даатгалын үйл ажиллагааг даатгалын

компани эрхэлнэ. Санхүү Эдийн Засгийн яамны дэргэдэх Даатгалын хяналтын алба

нь даатгалын үйл ажиллагааг эрхлэх тухай бүрдэл болсон хүсэлтийг хүлээж авснаас

хойш ажлын 21 хоногт багтаан хянаж зөвшөөрөл олгох дүгнэлтээ Сангийн сайдад

тавина. Даатгалын компани нь Сангийн сайдаас олгосон зөвшөөрлийг үндэслэн

Улсын татварын албанд бүртгүүлнэ.

Санхүүгийн компани

1860аад оны үеэс санхүүгийн компанийн хөгжил эхэлсэн түүхтэй. Анхны үед

санхүүгийн компаниуд нь вагон худалдаж аваад уурхайчдад зээлдүүлэх үйл

ажиллагаа явуулж байв.

1960аад оноос ихэвчлэн хэрэглээний зээл олгох болсон. Банкууд өөрийн санхүүгийн

компаниудтай болж хөгжлийн шат нь үргэлжилж байна.санхүүгийн компани нь

бизнесийн нэгж болон ард иргэдэд ямарваа нэг том зүйлийг худалдаж авахад зээл

олгох, өөрөө ямар нэг объектийг худалдаж авчихаад түүнийг хэрэгтэй газар нь

тодорхой хугацаагаар түрээслэх.

Санхүүгийн компаниуд үндсэн чиглэл нь худалдааг зээлжүүлэх явдал юм.

Санхүүгийн компаниудыг татан төвлөрүүлсэн нөөцөд төлөх хүү нь арилжааны

банкийг бодвол өндөр байна. Санхүүгийн компани нь өөрийн харилцагчдын

хөрөнгөөр өрийн бичгийг худалдаж авах замаар зээлийг олгох үйл ажиллагаа

явуулна. Санхүүгийн компанийн дотор чухал байр суурийг холдинг компани эзэлнэ.

Компанийн хувьцааны багцын ихэнх хэсгийг худалдаж авах нь тэдний үйл

ажиллагаанд хяналт тавих бололцоог олгодог байна.

Санхүүгийн компаниудад зээлийн байгууллага хамрагдах ба тэдгээр нь бөөний ба

жижиглэнгийн худалдаа эрхлэгчид болон ихэвчлэн хэрэглээний зээлийн салбарт

үйлчилдэг.

Money shops-1970 оноос эхэлж хөгжсөн. Үүний анхдагч америкийн банкууд юм. Гол

зорилго нь хэрэглэгч, хувь хүмүүст хувийн зээл олгох үйл ажиллагаа явуулна. Энэ

хувийн зээл гэдэг нь амьдарч буй байшин барилга засах, амралтаараа аялал

жуулчлалаар явах, сургалтын төлбөр төлөх гэх мэт орно.

Money shops нь дараах үйл ажиллагааг хийнэ. Үүнд: ажлын үргэлжлэх хугацаа нь урт

байх ба тохиромж, тааламж сайтай, албан ѐсны бус байранд, барьцаат зээл олгох,

даатгалын үйлчтлгээ үзүүлэх, хадгаламж авах зэрэг үйлчилгээ үзүүлнэ.

Ломбард нь эд хөрөнгийг барьцаалж зээл олгодог. Барьцаанд бүх төрлийн тээврийн

хэрэгсэл, үнэт эдлэл, хивс гэх мэт байна.

Хамтын сан нь санхүүгийн зуучлагчийн үүргийг голлон гүйцэтгэдэг. Хөрөнгө

оруулагчид хөрөнгөө нийлүүлэн хамтын сангаар дамжуулан хөрөнгө оруулах

шийдвэр гаргах эрхийг сангийн өндөр мэргэжил бүхий менежерт олгоно. өндөр

мэргэжил бүхий менежерүүд нь янз бүрийн үнэт цаас худалдан авч олсон нийт

орлогоороо хамтын сангийн гишүүн хөрөнгө оруулагчдын хүсэлтийн заримыг

биелүүлнэ. Хамтын санд хөрөнгө оруулагчид хамтын санд хөрөнгө оруулагчид

хамтын сангийн хувьцааг худалдан авна. Хамтын сан нь худалдаж авсан худалдаж

авсан үнэт цаасаар олсон орлогоо өөрийн хувьцаа эзэмшигчдэд девидент төлөхөд


ашиглана. үнэт цаасыг ашигтай зарж чадвал түүнэс олсон ашгийг мөн хувьцаа

эзэмшигчдэд хуваарилан өгнө.

Хөрөнгийн цэвэр үнэ өртөг гэдэг ойлголтыг сайн ойлгох хэрэгтэй. Хөрөнгийн цэвэр

өртөг гэдгийг гаднаас худалдаж авсан үнэт цаасны нийт дүнг хамтын сангаас хувлан

гаргасан хувьцааны тоонд хувааж тооцно. Дээр дурьдсан банкны бус санхүүгийн

байгууллагаас Монгол оронд хөгжиж буй холбогдох зах зээлийн механизм нь

үндэсний санхүүгийн зах зээлд мөнгөн хөрөнгийн чөлөөт хэсгийг дахин хуваарилах

боловсронгуй хэлбэрийн эдийн засгийн хэрэгсэл болж байна.

Кредит Монгол ххк-санхүүгийн компани

Төрийн бус байгууллага болох “Монголын жижиг бизнесийн сан” нь ххк-ийг үүсгэн

байгуулсан бөгөөд МЖБС-ийн үүсгэн байгуулагчид нь ажил олгогч эздийн нэгдсэн

холбоо /маоэнх/ Монголын бизнесийн хөгжлийн агентлаг /МБХА/ Монголын

банкуудын холбоо , жижиг дунд үйлдвэрлэлийн хөгжил нэгдсэн холбоо гэсэн төрийн

бус байгууллагууд тус тус болно.

Кредит Монгол ххк нь европын холбооны ТАСИС хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжижи

байгаа Монгол улсанд жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх үйл ажиллагааг

үргэлжлүүлэх, SMEMON 9801 төслийн туслалцаатайгаар санхүү зээлийн дутагдалтай

байгаа жижиг дунд үйлдвэрүүдэд зээл олгох зорилготойгоор байгуулагдсан.

Зээлийн үйл ажиллагаа

Кредит Монгол ББСБ-ын үйл ажиллагаа нь жижиг дунд үйлдвэрүүдэд санхүүгийн

үйлчилгээ үзүүлэх замаар бэхжүүлэхэд чиглэх бөгөөд Монгол улсын эдийн засгийн

хөгжилд хувь нэмэр оруулах болон үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжих өргөн зорилтын

хүрээнд дараахь шинж чанар бүхий зээлийг санхүүжүүлэхэд түлхүү анхаарах болно.

Үүнд:

Үйлдвэрлэлийн салбар дахь төсөл, ялангуяа ажиллаж байгаа үйлдвэрүүдийн хүчин

чадлыг нэмэгдүүлэх өргөжүүлэх

ажлын байрыг нэмэгдэхүйц хэмжээгээр нэмэгдүүлэх

импортыг орлох бүтээгдэхүүнийг бий болгох

одоо эрхэлж буй бизнес нь тогтвортой 2-оос дээш жил үр ашигтай үйл ажиллагаа

явуулж буй хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгжүүд

зээлийг дараах аж ахуй нэгж байгууллагад олгохгүй. Үүнд:

монгол улсын хуулиар хориглосон үйл ажиллагаа

байгаль орчин бохирдуулж буй үйл ажиллагаа

хүний эрүүл мэндэд хортой үйл ажиллагаа

архи, тамхийн үйлдвэрлэлт борлуулалт

газар тариалан мал аж ахуйн чиглэлийн үйлдвэр

худалдаа үйлчилгээний чиглэлийн бизнес

барьцаа хөрөнгийн хэмжээ хангалтгүй аж ахуйн нэгж

урьд банк болон бусад хуулийн этгээд иргэдээс зээл аваад буцаан төлөөгүй аж ахуйн

нэгж

итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч томилогдоогүй орон нутгийн аж ахуйн нэгж байгууллага

тус тус болно.


Санхүүгийн зах зээлийн ойлголт

Зах зээлийн эдийн засагт аж ахуйн бүхий л салбар шилжих харилцааны хүрээнд

үндэсний эдийн засгийн системийн хүрээнд мөнгөний хүлээх үүрэг огцом өсч, мөнгө

нь худалдах ба худалдан авах үйл ажиллагааны бодит объект болсон.

Энэхүү мөнгийг худалдах худалдан авах үйл ажиллагааны явц нь зах зээлийн аж

ахуйн дотор онцгой салбар болох төлбөрийн хэрэгслийн эргэлтийн дотор

хэмжээгээрээ томд орох зээлийн нөөц болон төрөл бүрийн үнэт цаас бий болох

тохироо нөхцлийг бүрдүүлнэ.

Үүний хамт үндэсний эдийн засагт санхүүгийн зах зээл гэдэг шинэ ойлголтыг гаргаж

ирсэн байна. Түүний хөгжил нь манай оронд шинжлэх ухааны онол үндэслэл бүхий

Банк бус санхүүгийн байгууллга нь хувь нийлүүлэгчид төлөөлөн удирдах зөвлөлтөй

байдаг бөгөөд хурал хуралдуулах журамтай холбогдсон харилцааг Нөхөрлөл,

компаний тухай болон хоршооны тухай хуулиар зохицуулдаг.

Банкны системд банкуудын хажуугаар банк бус зээлийн байгууллагууд

Эдгээрт: Үнэт цаасны зах зээл дээр тооцооны төвүүдийн үүргийг гүйцэтгэхийн тулд

тооцооллыг илүү сайжруулах зорилгоор үүссэн зээлийн байгууллагууд багтана.

Эдгээр нь дараах үйл ажиллагааг явуулах эрхтэй. Үнэт цаасны зохион байгуулалттай

зах зээлийн тооцооны төвийн оролцогчид болон банкны дансыг нээж хөтлөх үйл

ажиллагаа нь .................

Банк бус зээлийн байгууллагад мөн клирингийн байгууллагууд багтдаг. Клиринг

гэдэг нь харилцан шаардлага болон хариуцлага (өр авлага) дээр үндэслэгдсэн бэлэн

мөнгөний бус тооцооны систем юм. Клирингийг банк юм уу зориуд байгууллагдсан

тооцооны төв клирингийн байгууллагаар дамжуулан гүйцэтгэдэг. Клирингийн

байгууллага гэдэг нь Орос улсын хууль тогтоомжоор хууль зүйн этгээд болдог. Олон

улсын төв банкны лицензийн үндсэн дээр тооцооны үйл ажиллагаа явуулах эрхтэй,

мөн клирингийн гүйцэтгэлийг биелүүлэхэд шаардлагатай хязгаарлагдмал тооны

банкны үйл ажиллагааг явуулах эрх бүхий тооцооны төв юм. Клирингийн

байгууллагын үндсэн зорилго нь:

Олон улсын банк болон бусад зээлийн байгууллагын бусад улсуудтай хийх тооцоог

оновчтой болгож түргэсгэх

Тооцооны үнэн зөв найдвартай байдлыг нэмэгдүүлэх

Бэлэн мөнгөний бус тооцооны шинэ хэлбэрийг хөгжүүлэх хангах

Банкны чөлөөтэй байгаа эх үүсвэрийг хамгийн үр дүнтэй ашиглах

Орчин үеийн мэдээллийн банкны бүтцийг бий болгох

Программ-техникийн хангамжтай клирингийн байгууллага нь крипто хамгааллатын

арга хэрэгсэл, өгөгдөл шифрлэж мэдээллийг холбооны хэрэгслэлээр дамжуулах,

зөвшөөрөгдөөгүй


Банк бус санхүүгийн байгууллагад банкны үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл олгох

цуцлах хяналт тавих журам

Банк бус санхүүгийн байгууллагад банкны үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл олгох

цуцлах хяналт тавих журмаар банк, даатгал, тэтгэврийн сан, хадгаламж зээлийн

хоршоо, үнэт цаасны байгууллагаас бусад төрлийн банк бус санхүүгийн

байгууллагын зуучлагч байгууллагад банкны зарим үйл ажиллагаа эрхлэх

зөвшөөрлийг олгох, цуцлах, хяналт тавихтай холбогдсон харилцааг зохицуулна.Банк

бус санхүүгийн байгууллага нь банкны зарим үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа банкнаас

бусад төрлийн санхүүгийн зуучлагч байгууллага юм.

Монголбанк нь банк бус санхүүгийн зуучлагч байгууллагуудад дараах үйл

ажиллагааг эрхлэх зөвшөөрөл олгоно

Зээл

Санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллагаа

Өөрийн нэрийн өмнөөс гуравдагч этгээдэд батлан даалт гаргах

Харилцагчийн хүсэлтээр банкин дахь өөрийн харилцах дансаараа дамжуулан мөнгө

шилжүүлэх мөнгөн гуйвуулгын ажил үйлчилгээ

өөрийн болон харилцагчийн нэрийн өмнөөс гадаад валютыг бэлэн ба бэлэн бус

хэлбэрээр худалдан авах, худалдах

төлбөрийн хэрэгсэлийг гаргах ажил үйлчилгээ эрхлэх,/чек, картын үйлчилгээ

вексель/

факторингийн үйл ажиллагаа/валютыг хямдаруулан худалдан авах, авлагыг

зээлдүүлэгчид цуглуулж өгөх, авлагы барьцаалан зэл олгох үйл ажиллагаа/

хууль тогтоомжоор хориглоогүй бөгөөд Монголбанкнаас зөвшөөрсөн санхүүгийн

бусад ажил үйлчилгээ.

Банк бус санхүүгийн байгууллага нь дүрмийн сангийн өмчлөлөөр нь төрийн, хувийн

холимог, хэлбэрээр байгуулагдаж болно. Мөн үүсгэн байгуулагдсан хэлбэрээсээ

хамаарч хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани, бүх гишүүд нь бүрэн болон зарим

гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөлийн хэлбэрээр үйл ажиллагаагаа явуулна.

Зээлийн үйл ажиллагаа эрхлэдэг банк бус санхүүгийн байгууллага нь зээлийн үйл

ажиллагаа эрхлэх, санхүүгийн түрээсийн болон хууль тогтоомжоор хориглоогүй

тохиолдолд Монгол банкнаас зөвшөөрсөн санхүүгийн бусад үйл ажиллагаа эрхлэх

чиглэлээр ажиллах бөгөөд үйлчилгээний үйл ажиллагаа эрхлэх банк бус санхүүгийн

байгууллага нь өөрийн болон харилцагчийн нэрийн өмнөөс гадаад валютыг бэлэн ба

бэлэн бус хэлбэрээр худалдан авах, худалдах, төлбөрийн хэрэгслийг гаргах, зохион

байгуулах, мөнгөн гуйвуулгын ажил үйлчилгээ, факторинийн үйл ажиллагаа, өөрийн

нэрийн өмнөөс гуравдагч этгээдэд батлан даалт гаргах болон хууль тогтоомжоор

хориглоогүй тохиолдолд Монголбанкнаас зөвшөөрсөн санхүүгийн бусад үйл

ажиллагаа эрхлэх чиглэлээр ажиллана.

Банк бус санхүүгийн байгууллагын удирдлага, үйл ажиллагаатай холбогдсон

харилцааг Нөхөрлөл, Компаний тухай хуулиар зохицуулах бөгөөд банк бус

санхүүгийн байгуулагын үүсгэн байгуулагч нь хуулийн этгээд эсвэл иргэн байж

болно.


Банк бус санхүүгийн байгууллаг нь Монголбанкинд санхүүгийн тайлан зохистой

харьцааны шалгуур үзүүлэлтийн сар улирлын тайланг дараа сарын 10 ны өдрийн

дотор аудитын байгууллагаар баталгаажуулсан жилийн эцсийн тайланг дарааоны 2

дугаар сарын 1-ний өдрийн дотор Монголбанкнаас баталсан банк бус санхүүгийн

байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн зааврын дагуу гаргаж ирүүлэх үүрэгтэй

бөгөөд санхүүгийн тайланд тэнцэл, орлого зарлагын тайлан, мөнгөн хөрөнгийн

тайлан хуримтлагдсан ашгийн тайлан орно.

Банк бус санхүүгийн байгууллагыг үүсгэн байгуулагч нь Монголбанкнаас банкны

үйл ажиллагаа эрхлэх албан ѐсны зөвшөөрөл авахаас өмнө эрхлэн явуулах ажил

үйлчилгээний талаар олон нийтэд хэвлэл мэдээлэлийн хэрэгслэлээр сурталчилж

болохгүй.

Зөвшөөрөл хүсэхэд бүрдүүлж ирүүлэх баримт бичиг тэдгээрт тавигдах шаардлага

Үйл ажиллагаа эрхлэхийг хүссэн Банк бус санхүүгийн байгууллагыг үүсгэн

байгулагч нь дараахь шаардлагыг хангасан баримт бичгийг бүрдүүлж Монголбанкны

хяналт шалгалтын газарт, орон нутагт банк бус санхүүгийн байгууллага үүсгэн

байгуулах бол орон нутаг дахь Монголбанкны салбарт бэлэн ба бэлэн бус валютыг

худалдан авах, худалдах үйл ажиллагаа эрхлэх хүсэлт гаргах бол Валютын бодлого,

нөөцийн удирдлагын газарт тус тус гаргаж өгнө. Үүүнд:

Тодорхой үнэн зөв бөглөж бичсэн зөвшөөрөл олгохыг хүссэн өргөдөл

Банк бус санхүүгийн байгууллагы үүсгэн байгуулагчдын хооронд Банк бус

санхүүгийн байгууллагын эрх хэмжээ, үүсгэн байгуулагчдын оруулсан хөрөнгийн

хэмжээ, үйл ажиллагааны төрөл, хүлээх хариуцлага, арах зардал, алдагдалыг хэрхэн

хуваалцах талаар харилцан тохиролцож бичгээр байгуулсан гэрээ, болон түүнийг

нотариатаар гэрчлүүлсэн хувь

Хувь нийлүүлэгчдийн хурлаар баталсан дүрэм болон түүнд Банк бус санхүүгийн

байгууллагын хэлбэр, эрхлэх үйл ажиллагаа, зарчим, зорилт чиглэл, зарласан энгийн

болон давуу хувьцааны хэмжээ, бүтэц, хэлбэр, хязгаарлалтууд, эх үүсвэр төвлөрүүлэх

хэлбэр, хэмжээ, хувь нийлүүлэгчдийн хурал,гүйцэтгэх захирал, захирлын зөвлөл,

дотоод хяналт боловсон хүчний бодлого, гишүүдийн эрх үүрэг хариуцлага, тэдний

хуралдах журам, гүйцэтгэх ажил, үйл ажиллагаандаа хэрэглэх арга хэрэгсэл, Банк бус

санхүүгийн байгууллагыг өөрчлөн байгуулах татан буулгах үндэслэл, ашгийн

хуваариалалт,хөдөлмөрийн харилцаа үүссэн маргааныг хэрхэн шийдвэрлэх зэргийг

дэлгэрэнгүй тусгасан байна.

Үүсгэн байгуулагч болон банены үйл ажиллагаа эрхлэн явуулах гүйцэтгэх захирал,

дотоод хяналтын захирал, ерөнхий нягтлан бодогч, дилерийн анкет, хууль хяналт,

банк, татварын байгууллагуудын тодорхойлолт Үүнд:

хувь нийлүүлэгч, гүзйцэтгэх захирал, дотоод хяналтын захирал, ерөнхий нягтлан

бодогч, дилер нь Цагдаагийн ерөнхий газар эсвэл орон нутгийн харьяа холбогдох

албанаас ял шийтгэлтэй эсэх талаар тодорхойлсон албан бичиг

өр төлбөртөй эсэхийг тодорхойлсон банкны өр барагдуулах албаны тодорхойлолт

нутаг дэвсгэрийн татварын хэлтсийн татвар төлөлтийн талаархи тодорхойлолт

хамаарна.

Үүсгэн байгуулагчдын хувь нийлүүлсэн хөрөнийн эх үүсвэр, гарал үүслийн талаархи

холбогдох байгууллагын тодорхойлолт

Байгууллагын тоног төхөөрөмж, ажлын байрны тодорхойлолт

Уг байгууллагын цаашид баримталж ажиллах 2 жилийн бизнес төлөвлөгөө


Банк бус санхүүгийн байгууллагын үйл ажиллагаанд мөрдөх дараахь эрх зүйн актыг

боловсруулна. Үүнд:

Төлөөлөн удирдах зөвлөл ажиллах бол түүний журам

Гүйцэтгэх захирлын эрх хэмжээг тогтоосон журам

Дотоод хяналтын албаны ажиллах журам

Зээлийн хороо, сургалт судалгааны хороо, актив, дассивын хороодын ажиллах журам

Дээр дурьдсан эрх зүйн актууд нь валют солих цэг болон нэг хувь нийлүүлэгчтэй, нэг

гишүүнтэй Банк бус санхүүгийн байгууллагад хамаарахгүй.

Үйл ажиллагааны явцад гарах бүх эрсэдлийг тодорхойлж эрсдлийг бууруулах талаар

авах арга хэмжээний тухай бодлого зэрэг актуудыг боловсруулна. Харин зээлийн үйл

ажиллагаа эрхлэх Банк бус санхүүгийн байгууллагын хувьд

Зээл олгох болон төлүүлэхэд баримталж ажиллах журам

Зээлийн баилан даалт гаргах журам

Зээлийн гэрээний. Барьцааны гэрээний загвар

Зээлийн хүүгийн бодлогын үндсэн чиглэл зэргийг бүрдүүлнэ.

Санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллагаа эрхлэх Банк бус санхүүгийн байгууллагын

хувьд:

Санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллагаа, санхүүгийн түрээсийн хүүний талаар

баримталж ажиллах журам

Санхүүгийн түрээсийн гэрээний загвар

Мөн батлан даалтын үйл ажиллагаа эрхлэх Банк бус санхүүгийн байгууллагын хувьд:

Өөрийн нэрийн өмнөөс гуравдагч этгээдэд батлан даалт гаргах журам

Ашиглагдах гэрээ болон бусад маягтын загварыг бүрдүүлнэ.

Мөнгөн гуйвуулгын ажил үйлчилгээ эрхлэх Банк бус санхүүгийн байгууллагын

хувьд:

Мөнгөн гуйвуулга хийхтэй холбогдсон журам, заавар

Өөрийн болон харилцагчын нэрийн өмнөөс валютыг бэлэн ба бэлэн бус хэлбэрээр

худалдан авах, худалдах үйл ажиллагааны үндсэн чиглэл, гэрээний загвар

Валютын ханшийн талаар баримталж ажиллах журам

Төлбөрийн хэрэгслэлийг гаргах ажил үйлчилгээ эрхлэх Банк бус санхүүгийн

байгууллагын хувьд:

Төлбөрийн хэрэгслэлийг ашиглах журам

Ашиглагдах маягтын загвар

Факторонгийн үйл ажиллагаа эрхлэх Банк бус санхүүгийн байгууллагын хувьд:

Үйл ажиллагаандаа мөрдөж ажиллах журам

Гэрээний загвар зэргийг бүрдүүлэх ѐстой.

Монголбанк шаардлагтай гэж үзсэн тохиолдолд хууль, татвар, аудитын байгууллага

болон бусад этгээдээс үүсгэн байгуулагчтай холбоотой аливаа асуудлаар нэмэлт

тодорхойлолт, лавлагаа гаргуулан авч болно.

Банк бус санхүүгийн байгууллага нь Монголбанкнаас үйл ажиллагаа эрхлэх

зөвшөөрөл авснаас бусад төрлийн үйл ажиллагааг хавсран эрхлэхийг хүсвэл Хяналт

шалгалтын газарт өргөдөл, Банк бус санхүүгийн байгууллагын нэмэлт өөрчлөлт

оруулсан дүрмийн төсөл, шинээр эрхлэх үйл ажиллагаанд учирч болох эрсдэл

түүнийг бууруулах талаар авах арга хэмжээг тусгасан журам, холбогдох актуудыг

бүрдүүлж өгнө.

Баримт бичгийг хянах, зөвшөөрөл олгох


Монголбанк нь Банк бус санхүүгийн байгууллагыг үүсгэн байгуулагчдаас банкны

зарим үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл олгохыг хүсч ирүүлсэн баримт бичгийг

ирүүлсэнээс хойш 45 хоногын дотор хянаж шийдвэрлэнэ.

Монгобанкны хяналт шалгалтын газар Банк бус санхүүгийн байгууллагыг үүсгэн

байгуулагчаас ирүүлсэн баримт бичгүүд шаардлага хангасан эсэхийг дараахь

чиглэлээр хянаж дүгнэлт гаргана.

Хөрөнгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлж, ажлын байр, тоног төхөөрөмжөөр хангагдсан

эсэх

Удирдлага боловсон хүчин нь тухайн Банк бус санхүүгийн байгууллагын үйл

ажиллагааг явуулж хяналт тавихад шаардлагатай мэдлэг, чадвар, ажлын туршлагатай

эсэх

ял шийтгэлтэй эмэх

үйл ажиллагаа хэвийн жигд явагдах орчин нөхцөлийг бүрдүүлж чадах нь бизнес

төлөвлөгөө, үйл ажиллагаандаа мөрдөх бодлгын чанартай баримт бичгээр нотлогдож

байгаа эсэх

хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн эх үүсвэр нь хуулиар зөвшөөрөгдсөн үйл ажиллагаа

эрхэлсэнээр олсон орлогоос бүрдсэн болохыг нотолсон, үүсгэн байгуулагчдын

бүрдүлж өгсөн баримт бичгийн бүрдэл бүрэн эсэх

шаардлагатай гжэ үзвэл Монголбанкны улсын байцаагч газар дээр нь очиж шалгана.

Банк бус санхүүгийн байгууллагынүүсгэн байгуулагчдаас орон нутагт зарим үйл

ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл олгохыг хүсч ирүүлсэн баримт бичгийг тухайн орон

нутаг дахь Монголбанкны салбар төлөөлөгчийн газар хүлээн авч хянаж санал

дүгнэлтээ Монгобанкны хяналт шалгалтын газар болон Валютын бодлого нөөцийн

удирдлагын газраар дамжуулан шийдвэрүүлнэ.

Банк бус санхүүгийн байгууллагын үүсгэн байгуулагч нь зөвшөөрлийн шимтгэлд

50.000 төгрөгийг зөвшөөрөл олгосноос хойш ажлын 3 хоногын дотор Монголбанкны

холбогдох дансанд шилжүүлнэ.

Үйл ажиллагааг түдгэлзүүлэх зөвшөөрлийг хүчингүй болгох

Монголбанк нь Банк бус санхүүгийн байгууллагын үйл ажиллагааг 1 жил хүртэл

хугацаагаар түдгэлзүүлж болно.Үүнд:

Монголбанкнаас тогтоосон шаардлагыг 2 улирал дараалан биелүүлээгүй,

Монголбанкны хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчлийг арилгах талаар тодорхой арга

хэмжээ аваагүй

Хууль тогтоомж болон журмын шаардлагыг биелүүлэхгүй байгаа нь Монголбанкны

хяналт шалгалтаар тогтоогдсон

Санхүүгийн тайлан Монголбанкнаас тогтоосон хугацаанд 2 улирал дараалан

ирүүлээгүй

Хуульд заасан бусад үндэслэлээр түдгэлзүүлж болно.

Ийнхүү тухайн байгууллагын үйл ажиллагааг түдгэлзүүлсэн тухай Монголбанкны

ерөнхийлөгчийн тушаал батлагдсан өдрөөс тасалбар болгон Банк бус санхүүгийн

байгууллаг нь үйл ажиллагаагаа зогсооно.Үйл ажиллагааг нь түдгэлзүүлсэн Банк бус

санхүүгийн байгууллаг нь Монголбанкны ерөнхийлөгчийн тушаалд заасан хугацаанд

хэвийн ажиллах нөхцлийг бүрдүүлж илэрсэн зөрчил путагдалыг арилгасан тухайгаа

хяналт шалгалтын газар, Валютын бодлого, нөөцийн удирдлагын газарт албан

бичгээр мэдэгдэнэ.Энэхүү мэдэгдэлийн дагуу Монголбанкны улсын байцаагч газар


дээрх шалгалтыг хийж хойшид үйл ажиллагаа явуулж болох эсэхэд дүгнэлт гаргаж,

үйл ажиллагааг нь сэргээх тухай асуудлыг Монгол банкны бодлогын зөвлөлийн

хурлаар хэлэлцүүлнэ.Мөн Монголбанкны ерөнхийлөгчийн тушаалаар Банк бус

санхүүгийн байгууллагын үйл ажиллагааг сэргээж болно.

Монголбанк нь дараах үндэслэлээр зөвшөөрлийг хүчингүй болгоно.

Банк бус санхүүгийн байгууллагын өөрийн хүсэлт, төлбөрийн чадваргүй болсоныг

байгууллага өөрөө зарласан буюу Монголбанкнаас тогтоосон эсвэл дампуурсан тухай

шүүхийн шийдвэр гарсан

Банк бус санхүүгийн байгууллагын өөрийн хүсэлт, өөрчлөн байгуулах буюу татан

буулгах замаар үйл ажиллагаагаа зогсоох тухай хувь нийлүүлэгчдийн хурлын эрх

бүхий этгээдийн шийдвэр гарсан

Зөвшөөрөл авсанаас хойш 1 жилийн дотор үйл ажиллагаа эрхлээгүй

үүсгэн байгуулагчид нь Банк бус санхүүгийн байгууллагын дүрмийн дагуу хувь

нийлүүлсэн хөрөнгийг тогтоосон хугацааны дотор бүрэн бүрдүүлээгүй

хуурамч бичиг баримт бүрдүүлсэн нь зөвшөөрөл олгосноос хойш 1 жилийн дотор

илэрсэн

зохистой харьцааны шалгуу үзүүлэлтийг 2 улирлаас дээш хугацаанд дараалан

биелүүлээгүй, Монглбанкны хяяналт шалгалтаар иилрүүлсэн зөрчлийг арилгах

талаар тодорхой арга хэмжээ аваагүй

Монгобанкны зөвшөөрөлгүйгээр банкны бусад үйл ажиллагаа эрхлсэн.

Монголбанк нь Банк бус санхүүгийн байгууллагын үйл ажиллагааг түдгэлзүүлсэн,

олгосон зөвшөөрлийг хүчингүй болгосон тохиолдолд энэ тухай хэвлэл, мэдээлэлийн

хэрэгслээр нийтэд мэдээлнэ.Зөвшөөрлийг хүчингүй болгосон тохиолдолд

Монголбанк гэрчилгээг хураан авч бүртгэлээс хасдаг байна.

Ийнхүү зөвшөөрлийг хүчингүй болгосноос хойш 1 жилийн дотор Банк бус

санхүүгийн байгууллага дахин зөвшөөрөл хүссэн эсвэл Банк бус санхүүгийн

байгууллагад ажиллаж байсан этгээд дахин хүсэлт гаргавал Монголбанк

өргөдөл, баримт бичгийг хүлээж авахгүй.

Банк бус санхүүгийн байгууллагын үйл ажиллагаанд тавих хяналт

Валют худалдан авах, худалдах ажил үйлчилгээ эрхэлж буй Банк бус санхүүгийн

байгууллагад Валютын бодлого, нөөцийн удирдлагын газар, бусал Банк бус

санхүүгийн байгууллагад хяналт шалгалтын газар, хөдөө орон нутагт үйл ажиллагаа

явуулж буй Банк бус санхүүгийн байгууллагад Монголбанкны салбар, төлөөлөгчийн

газар урьдчилсан болон дараалсан хяналтыг тус тус тавьж шалгалт хийнэ.

Монголбанк нь банкны тухай хууль тогтоомжийн дагуу Банк бус санхүүгийн

байгууллагын үйл ажиллагаанд урьдчилсан болон дараалсан хяналт, шалгалтыг

хийхдээ тэдгээр байгууллагын үйл ажиллагааны онцлогийг харгалзан тогтоосон

санхүү, төлбөрийн чадварын үзүүлэлтийг хангуулахыг зорилго болгоно.

Банк бус санхүүгийн байгууллагын үйл ажиллагаанд Монголбанк жилд 1-ээс

дээшгүй удаа, Валют солих цэгт улиралд 1-ээс доошгүй удаа иж бүрэн шалгалт,

шаардлагатай үед гэнэтийн шалгалт хийнэ.

Газар дээр шалгалт хийхдээ тухайн Банк бус санхүүгийн байгууллагын санхүү,

нягтлан бодох бүртгэлийн гүйлгээний үндсэн баримт, бусад холбогдох материалыг

үндэслэн өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээ, активын чанар, удирдлагын чадвахи, зах зээл


дэх хүүгийн мэдрэмж, үйл ажиллагаа нь хуулийн дагуу явагдаж байгаа эсэхийг

тодорхойлж үнэлж дүгнэнэ.

Банк бус санхүүгийн байгууллага нь дараахь зохистой харьцааны шалгуур

үзүүлэлтийг тогтоосон хэмжээний дагуу өөрийн үйл ажиллагаанндаа мөрдөж

ажиллана.

Нийт активт эзлэх өөрийн хөрөнгийн хэмжээг 8%-иас багагүй байлгах.Өөрийн

хөрөнгийн хүрэлцээний шалгуур үзүүлэлт нв тухайн байгууллага нийт активынхйй /

НА/ хэдэн хувийг өөрийн хөрөнгөөр санхүүжүүлж байгаа алдагдалд орвол уг

алдагдлыг өөрийн хөрөнгөөр нөхөх чадвартай эсэхийг харуулна.

Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвар /ТТГЧ/-ын үзүүлэлтийг 10%-иас доошгүй байлгах.

Энэ үзүүлэлтийг түргэн борлогдох активын бусдаас татсан санхүүгийн эх үүсвэр,

бусад пассив, харилцагчийн картын дансанд төвлөрүүлсэн хөрөнгөнд харьцуулж

тодорхойлно.

Зээлийн төвлөрлийн эрсдэлийн шалгуур үзүүлэлтийг дараах байдлаар хангах

А/ нэг зээлдэгч болон түүнд холбогдох этгээдэд олгох зээл, өөрийн нэрийн өмнөөс

бусдад гаргасан төлбөрийн батлан даалтын нийлбэр дүн нь тухайн Банк бус

санхүүгийн байгууллагын өөрийн хөрөнгийн 20%-иас хэтрэхгүй байх

Б/ хувь нийлүүлэгч, төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга, гишүүд, гүйцэтгэх удирдлаг

бусад ажилтан тэдгээрт холбогдох этгээдэд олгох зээл бусдад өөрийн нэрийн өмнөөс

гаргасан төлбөрийн батлан даалтын дээд хэмжээ өөрийн хөрөнгийн 5%-ийс,

тэдгээрийн нийлбэр дүн нь тухайн Банк бус санхүүгийн байгууллагын өөрийн

хөрөнгийн 20%-иас хэтрэхгүй байх

В/ зээлийн үйл ажиллагаа эрхлэх тохиолдолд зэлийг ангилах зээлийн болзошгүй

эрсдэлийн санг Монголбанкнаас тогтоосон хувь хэмжээгээр байгуулах

нийт гадаад актив/ГА/, пассив /ГП/-ын цэвэр зөрүү өөрийн хөрөнгийн +20%-иас

хэтрүүлэхгүй байлгах, гадаад валютын /ГВ/ ханшийн эрсдэлийн шалгуур үзүүлэлт нь

валютын ханшны өөрчлөлтөөс эрсдэл бий болж байгаа эсэхийг харуулна.Гадаад

валютын нээлттэй позицын үед ханшны сөрөг өөрчлөлтөөс болж санхүүгийн

байгууллагад учирч болох алдагдлын эрсдэлийг гадаад валютын ханшны эрсдэл гэнэ.

Төлбөрийн хэрэгсэл гаргах үйлчилгээ эрхэлдэг Банк бус санхүүгийн байгууллагад

актив хөрөнгийг үнэт цаас гэх зэрэг 30-аас дээш хоногийн удаан хугацааны хөрөнгө

оруулалтаар байршуулахыг хориглоно.

Банк бус санхүүгийн байгууллага нь жилийн тайлангаа аудитын байгууллагаар

баталгаажуулж дараа жилийн 1 дүгээр улиралд багтаан нийтэд өдөр тутмын

хэвлэлээр мэдээлж байна.

Банк бус санхүүгийн байгууллага нь өөр байгууллагаар давхар хянуулахаар хуульд

заасан бол Монголбанк тухайн хянах үүрэг бүхий байгууллагатай хамтран шалгалт

хийж болно.1998 оны байдлаар банк бус санхүүгийн байгууллагын талаар

Банк бус санхүүгийн байгууллагууд нь өргөхн утгаараа банкны байгууллагаас бусад

бүхий л санхүүгийн байгууллагыг түүний дотор хөрөнгийн бирж, Брокерийн

компанийг хамарч байдаг.Европын холбооноос гаргасан журмаар үндсэндээ дараах

арван нэгэн төрлийн санхүүгийн үйл ажиллагааны нэг буюу түүнээс дээш үйл

ажжиллагааг шууд буюу шууд бус замаар явуулж байгаа байгууллагыг Банк бус

санхүүгийн байгууллагад хамааруулж байна.

Үүнд:


1. Зээл олгох

2. Санхүүгийн түрээс олгох

3. Мөнгөн гуйвуулах үйлчилгээ үзүүлэх

4. Төлбөрийн хэрэгсэл үйлдвэрлэх, тэдгээрээр үйлчлэх \үүнд тийз, замын чек болон

вексель\

5. Батлан даалт гаргах

6. Өөрийн болон бусдын нэрийн өмнөөс дараах зүйлийг арилжаалах:

б.гадаад валют а.мөнгөний зах зээлийн хэрэгсэл \чек, үнэт цаас, хадгаламжийн

сертификат г.м\

в.арбитражийн үйл ажиллагаа

г.вексель болон хүү бүхий үнэт цаасууд

д.бусдад шилжүүлэх эрхтэй үнэт цаас

7. Үнэт цаас гаргах буюу гаргахтай холбогдсон үйлчилгээ үзүүлэх

8. Бизнэсийн хөрөнгө оруулалт бүтэц, болон хуулийн этгээдийг нийлүүлэх талаар

зөвөлгөө өгөх, бусдаас өр худалдан авах

9. Мөнгө зуучлах

10. Хөрөнгө оруулалтыг удирдах, энэ талаар зөвөлгөө өгөх

11. Үнэт цаас худалдах болон холбогдох үйлчилгээ үзүүлэх

Банк бус санхүүгийн системийн хөгжлийг зөв суурин дээр гаргахын тулд манай

улсын хувьд дараах гол хүчин зүйл шийдвэрлэх нөлөөтэй байна. Нэгд,системийн

үйлажиллагааг зохицуулах төрийн бодлогыг оновчтой тодорхойлж, хууль эрх зүйн

зохистой орчиныг бүрдүүлэх,хоѐрт,системийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэгч зөөлөн

дэд бүтэц буюу банк бус санхүүгийн төрөлжсөн байгууллагуудын үр ашигтай үйл

ажиллагааг бий болгох, гуравт, тэдгээрийн үйл ажиллагааг явуулах бодит эдийн

засгийн орчин, үйлчилгээг шингээх чадалтай хэрэглэгч зах зээл байх зэрэг хүчин

зүйл байгаа юм.

Банк бус санхүүгийн байгууллагыг хөгжүүлэх талаар төрөөс авсан зарим арга хэмжээ

Банк бус санхүүгийн байгууллагы хөгжүүлэх талаар шилжилтийн шилжилтийн он

жилүүдэд төрөөс авсан гол арга хэмжээ нь тэдгээрийн үйл ажиллагааг явуулах хууль

эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, бүтэц зохион байгуулалтын увьд дэмжлэг үзүүлэхэд

чиглэгдэж ирэв. Энд юуны түрүүнд хөрөнгийн зах зээлийг зохион байгуулалтанд

оруулах талаар томоохон алхам хийсэн билээ. Банкны тухай хуулийг 1996 онд

шинэчлэн боловсруулж батлахдаа банк бус санхүүгийн багууллагуудаас банкны

зарим үйл ажилллагаа явуулах хууль эрх зүйн үндсийг тодорхойлж Валютын

зохицуулалтын тухай, Компанийн тухай болон Хоршооны тухай хуулиудад валютын

цэг бирж санхүүгийн компани,хадгаламж зээлийн хоршоо зэрэг банк бус санхүүгийн

байгуулллагуудын нэр томьѐог тусгасан билээ.Эдгээр хууль болон Монгол улсын

суурь хуулиудаас үзвэл Банк бус санхүүгийн байгууллагад үйл ажиллагаа явуулах

зөвшөөрөл одгох тэдгээрийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих, санхүүгийн бүртгэл,

тайлантай холбогдох дүрэм журам гаргах эрх үүрэг Монгол банканд ногдсон нь

тодорхой байна.


Банк бус санхүүгийн байгууллагыг хөгжүүлэх талаар Монголбанкнаас авсан зарим

арга хэмжээ

А.Банк санхүүгийн хөгжүүлэх талаар Монгол банкнаас авсан эхний арга

хэмжээнүүдийн нэг нь Валютын зохицуулалтын хуулийн дагуу зарим нэг аж ахуйн

нэгжид гадаад валют худалдах, худалдан авах эрх олгож эхэлсэн явдал байв. Банк

санхүүгийн байгууллагын үйл ажиллагааг зохицуулах дүрэм журамыг сайтар

боловсруулах, зөвшөөрлийг хатуу шалгуураар олгох, тэдгээрийн үйл ажиллагаанд

давхар хяналт тогтоох, мэргэжлийн ажилтан нарыг сургах, давтан бэлтгэх талаар

илүү хүчин чармайлт тавих шаардлагатай байсан.

Б. Банк санхүүгийн байгууллагын систем бүрэлдээгүйг харгалзан донор орнуудын

зүгээс Монгол улсад олгосон зээл тусламжийн зарим хэсгийг зарим яам газрын

дэргэд байгууллагдсан төслийн нэгжүүдээр дамжуулан иргэд аж ахуйн нэгжүүдэд

үйл ажиллагаанд оролцсон туршлагаас харахад зэл тусламжийн хөрөнгийн ашиглалт

удаан, зээл эзэнгүйтэх зэрэг сөрөг үзэгдэл нийтлэг байгаа нь зээл тусламжийн

хөрөнгийг мэргэжлийн бус байгууллагууд олгож байгаатай хобоотой гэж үзэж

байсан.

Иймд Монгол банк бус санхүүгийн байгуууллагыг дэмжих зорилгоор Азийн

Хөгжлийн Банкнаас текникийн туслалца авч дараах ажлуудыг гүйцэтгэсэн.

Үүнд :

Банк бус санхүүгийн байгууллагад банкны зарим үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл

олгох, тэдгээрт хяналт тавих, зөвшөөрлийг татан авах тухай журам боловсруулан

1998 онд багтаан баталж 1999 оны 1-р сарын 1-ээс мөрдүүлсэн.

Банк бус санхүүгийн байгууллагуудын мөрдвөл зохих нягтлан бодох бүртгэлийн

системийн үндэс болсон бүртгэлийн үндсэн зарчим нь шнэчлэн батлагдсан. Банк бус

санхүүгийн байгууллагын няглан бодох бүртгэлийн төлөвлөгөө, бүртгэлийн журам,

санхүүгийн тайлан гаргах заавар зэргийг боловсруулах ажлыг хиисэн.

Банк санхүүгийн байгууллагын нэг төрөл болох Хадгаламж зээлийн хоршоог

байгуулах асуудлаар төрийн бус байгууллагын цөөн тооны хүнийг гадаадад богино

хугцааны курсэд сургах, гадаадын мэргэжилтэнг урьж дотоодод Улаанбаатар хот

болон зарим аймагт сургалт зохион байгуулахад дэмжлэг үзүүлсэн.

Монгол банк 1997 оны 7-р сараас туршилтын журмаар зөвхөн хоршооныхоо

гишүүдийн хүрээнд хадгаламж төвлөрүүлж зээл олгох үйл ажиллагааг явуулах

зорилгоор анхан шатны Хадгаламж зээлийн 11 хоршоонд 1998 оны байдлаар

зөвшөөрөл өгсөн.

- Хадгаламж зээлийн хоршооны системийг Монгол улсад хөгжүүлэх талаар

Канадын Хоршоодын Холбоотой хамтран судалгаа хийж төсөл боловсруулсан.

Төслийг Канадын засгийн газрын тусламжийн хөрөнгөөр 1999 оны эхнээр

хэрэгжүүлэсэн.

Г. НҮБ-ын санхүүжилтээр мнай улсад хэрэгжүүлсэн бичил зээлийн хөтөлбөр банк

бус санхүүгийн байгууллагыг хөгжүүлэхэд богино хугацаанд бодитой хувь нэмэр


оруулж байсан. Энэхүү хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх явцад ХАС нэртйэ банк бус

санхүүгийн багууллага бүрэлдэн тогтож байгаа нь цаашид дээрхи төрлийн

санхүүгийн эх үүсвэрийг мэргэжлийн тогтвортой багууллагаар дамжуулан олгох

нөхцлийг бүрэлдүүлж байсан. ХАС нь Монгол банкнаас батласан Банк санхүүгийн

байгууллагад банкны зарим үйл ажиллагааг явуулах зөвшөөрөл олгох журмын дагуу

бүртгүүлэх анхны байгууллагуудын нэг байсан юм. Арилжааны банкнуудаас олгосон

зээлийн үлдэгдэл нь 1998 оны 10 сарын 1-ний байдлаар судалгаа хийхэд 6364

зээлдэгчийн 3174 нь 1 сая ¥-өөс доош хэмжээний зээл авагсад байгаа нь нийт

зээлдэгчдийн 50%ийг эзэлж байна. Харин нийт 70 орчим нь тэрбум ¥-ний зээлийн

дүнгийн 2.8 % л эдгээр жижиг зээл олгогч Банк бус санхүүгийн байгууллагыгн

хэрэгцээ их байгааг харуулж байв.

Д. Тодорхой туршилт ХИЙСНИЙ ҮНДСЭН ДЭЭР ШУУДАНГИЙН СИСТеМИЙГ

АШИГЛАН МӨНГӨ ГУЙВУУЛАХ,ТӨЛБӨР ТООЦОО ХИЙХ, ХАДГАЛАМЖ

ХАРИЛЦАХ ДАНСНЫ БҮХ ТӨРЛИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭГ ХОВД АЙМАГТ Явуулах ,

бусад аймагт зөвхөн иргэдийн мөнгө гуйвуулга хийх зөвшөөрлийг Монгол шуудан

компанид 1998 оны эхнээс олгосон нь банк бус байгууллагад банкны үйл ажиллагаа

явуулах зөвшөөрөл олгох чиглэлээр авсан нэг арга хэмжээ болсон юм.

Е. Санхүүгийн корпораци буюу хөрөнгө оруулалтын санхүүжилт хийх Банк бус

санхүгийн байгууллага байгуулах талаар тодорхой санал боловсруулж Засгийн

газарт хүргүүлсэн. Гэвч зайлшгүй шаардлагатай болсон тодорхой нөхцөл бүрэлдсэн

тохиолдлыг эс тооцвол төрөөс банк бус санхүүгийн байгууллага зэрэг бизнес

байгууллага байгуулахад тэр бүр оролцоод байх нь зохисгүй гэдэгтэй Монголбанк

санал нэгтэй байна. Төрийн байгууллагууд хууль эрх зүйн орчныг нь бүрдүүлж

хувийн сектор бизесээ үүсгэн байгуулах нь эрүүл тогтолцооны эх үндэс билээ.

Ийнхүү Банк бус санхүүгийн байгууллагыг хөгжүүлэх талаар Монгол банкаас

баримталж байгаа байр суурь ямар нэг хэмжээнд та бүгдэдтодорхой болж байгаа

гэдэгт найдахын зэрэгцээ зорилтыг хэрэгжүүлэхдээ бэлтгэл ажлыг сайтар хангаж

алхам алхмаар тууштай урагшлахыг эрхэмлэж байна.


Bank Sanhuugiin Baiguullaga

Documents

Transcript of Bank Sanhuugiin Baiguullaga