BANA BA MALAHLELA ba Malahlela |€Sengwalwa€hlaloši€sa€bophelo€/€Autobiography Page 6 of...

BANA BAMALAHLELA

SENGWALWA-HLALOŠI SA BOPHELO

E�ngwadilwe�ka�hlohleletšo�go�tšwa�go�bakgomana�ba�Kgoro�ya�gaMakhudu

© 2016 Molepo Traditional Dance Coop. LTD

Bana ba Malahlela | Sengwalwa hlaloši sa bophelo / Autobiography

Page 2 of 13

©2016 Molepo Traditional Dance

E ngwadilwe ke: Mahlaga Chidi Molepo

Monyakišiši: Mahlaga Chidi Molepo

Ya gatišwa ke: Generation “D” Copy & Print Shop

Mosekaseki: Mashegoane John Molepo

Mothopo wa ditaba: Ntšeboa Mashaphu

Diswantšho: Tawanda Mhandu

Ditebogo

Mongwadi o rata go leboga mokgekolo Ntšeboa Mashaphu ka tseboyeo a fanego ka yona ka ngwaga wa 2012. A ntle le tsebo ya gagwepukwana ye nkabe e sa ngwalwa. Mongwadi o na le tshepho ya goredinhla tšeo di tšweleditšwego ka mo gare ga pukwana ye ke tšamakgonthe a kgodi a kgokgo ka ge mokgekolo Ntšeboa e le ngwanawa mokgalabje Mankgatleng. Ditebogo di ya gape le go mosekasekiMashegoane John Molepo ka tsebo yeo a fanego ka yona.


Page 3 of 13

Matseno

Ka nako ya kgatišo ya pukwana ye(ngwaga wa 2012),Kgoro ya gaMakhudu ke ye nngwe ya tšeo e nago leserumula sa boetapele jwa bontona naga motseng mogolowa Kgoši Molepo.

Ka kakaretšo motse mogolo wa Kgoši Molepo o na lemetsana yeo palo ya gona e balelwago go masome-tharohlano. Metsana ya ga Molepo yeo e tsebegago go tlogakgale yona ke Mankgaile, Mamatsha, Molelemane,Makubung, Maripathekong, Boshega, Tshebela, GaRampheri, Ga Mogano, Bethel, Ga Makata, Dihlopaneng,Sekgweng, Ga Thaba, Ga Marobo, Makatšane, Ga Sebati,Mountainview, “Florah Park”, Laastehoop le GaLekgothoane.

Mollwane wa kgoro ya ga Makhudu wona o thoma ka nokaya Mogau go fihla ka noka ya Kwenane. Go ya le kadikgatišo tše dimpsha, gona le metsana ye meswa yeo elego gona motseng mogolo wa Ga Molepo.

Yona ga se ya tšweletšwa mo pukwaneng ye ka baka lahlaelelo ya dinyakišišo.

Mošate mogolo wa Ga Molepo wona o hwetšagalamotsaneng wa Boshega moo Kgoši-kgolo le bakgomanaba gagwe ba dulago gona.

Go ya ka peyakanyo ya boetapele jwa bogoši motsana womongwe le wo mongwe motseng mogolo wa Ga Molepoo na le bahlokomedi ba wona gomme bona


Page 4 of 13

bahlokomedi bao ba bitšwa maNtona. MaNtona ka mokaa motse mogolo wa Ga Molepo ge a hlakane a hlola kgoroya baeletši(Cabinet) ya Kgoši.

Jwale ka ye mengwe, motsana wa ‘Mankgaile’ o na lesetšhaba seo se etilwego pele ke kgoro ya gaMakhudu. Goya le ka dinyakišišo, setlogo sa kgoro ya ga Makhudu ke gaMamatsha.

Go kwagala gore thari e ile go ata, sehlopha se sengwe samaloko ao a bego a bušwa ga Mamatsha ke kgoro yeo etsejwago ka la Tlou ya Kgatla a kgopela go tšwa ka difate ele ge ba leba motsaneng wo moswa woo o ilego wa bitšwagore ke Makgwareng dikilometara tše mmalwa go tloga gaMamatsha go ya borwa bodikela.

Sehlophana se sa go tloga gaMamatsha go kwala gore seile sa arogana tseleng, ba bangwe ba gana go ya go dulamotsaneng wo moswa wa Makgwareng gomme ba lebalebowa bohlaba-tšatši jwa motse wa ga Mamatsha e legoSešwaneng.

Jwale ka ge sehlophana seo se tlogileng ga Mamatsha e bee le monwana le lenala le kgoro ya boetapele jwa motsanawa ga Mamatsha e lego Tlou ya Kgatla, ka mantšu a mangwe

ke gore ba ga ramogolo le rangwane, go ile gwa tsogadikgogakgogano ge go šišinywa gore sehlophana seo setlogilego ga Mamatsha go ya motsaneng wo moswa waMakgwareng se ikeme ka bosona, le sona se fiwe serumulale naga fao se tla bago le setšhaba. Ka nako yeo go


Page 5 of 13

kwagala gore go ile gwa ba le ditherišano tše dintšhi garega sehlophana seo se tlogilego ga Mamatsha, boetapelejwa motsana wa ga Mamatsha e lego kgoro ya Tlou yaKgatla le ba mošate wo mogolo e lego ga kgoro ya gaMakgoana Boshega.

Tabakgolo e be e le go dumelela sehlophana seo setšwelego ga Mamatsha gore le sona se buše, se be lekgoro ya sona ya boetapele gammogo le setšhaba sayona.

Go ya le ka dinyakišišo, kgoro yeo go bego go šišinywagore e fiwe boetapele e be e tla tsejwa ka kgoro yagaMakhudu.

Mathomomayo

Ka morago ga nako ye telele, dinyakišišo di bontšha gorego ile gwa ba le tumelelano ya gore kgoro ya gaMakhudue hlolwe, e fiwe serumula(gare ga megwaga 1976 le 1978)sa go bontšha go ikema le boetapele.

Bothata bo tlile ge go swanetše go kgwethwe Ntona leBakgomana.

Go kwagala gore bagaramogolo a tšona, ke gore ba lapale legolo sehlophaneng sa batho bao ba tšwelego gokgoro ya Tlou ya Kgatla go ya go ipopa, ba ile ba gana gotšea maikarabelo a go kaba baetapele ba setšhaba seseswa seo se bego se tlile go bopiwa. Ka tsela yeo, baMoshate wo mogolo Boshega, ba ile ba kwana goreboetapele botla fiwa ba lapa leo le latelago bagani ba


Page 6 of 13

maikarabelo(ba garamogolo a tšona), ke gore bagarangwane a tšona ka ge ba be ba latela bao ba gannegogo tšea marapo.

Go bile jwalo, baga rangwane a tšona e lego ba gamokgalabje Malahlela, ba ile ba fiwa marapo. Go amogelaboetapele ga ba ga rangwane a tšona e bile onamathomomayo a kgoro ya gaMakhudu.

Dinyakišišo di bontšha gore ba ba garamogolo a tšona leba garangwane a tšona(e lego sehlophana seo setšwelego kgorong ya Tlou ya Kgatla ga Mamatsha) e be ele bana ba mokgalabje Lebulela. Ka baka la ge mokgalabjeLebulela a be a na le basadi ba bantšhi, Malahlela e bileyena yoo a ilego a fiwa boetapele ka morago ga gore bagaramogolo a tšona ba gane go tšea marapo. YoMalahlela e bile yena modu wa kgoro ya gaMakhudujwale ka ge e tsebega mengwageng ya selehono.

Bana ba Mokgalabje Malahlela

Go ya le ka dinyakišišo mokgalabje Malahlela ke ngwanawa Lebulela wa mosadi wo mogolo. Ka tsela yeo, bana baMalahlela, go ya ka tatelano, ke bona beng ba kgoro yagaMakhudu. Mosadi wa mokgalabje Malahlela womogolo ke Mmasegwai, gomme yena ke ngwana Mogano.Go ya le ka dinyakišišo, yo mokgalabje Malahlela o bile lebana le mokgekolo Mmasegwai ka tsela yeo e latelago:

Ramoraswi


Page 7 of 13

Ke kgadi ye kgolo goba ngwana wa mathomo wamokalabje Malahlela. Ka ge e be e le ngwana wamosetsana o ile a nyalwa ka gaRammala. Ke ka lebaka leokgoro ya gaMakhudu e bego leloko le ba gaRammala.

Mankgatleng

Ke yena ngwana wa mokgalabje Malahlela wo mogolo wamošemane yoo go ya le ka dinyakišišo go tsejwago e leyena “kgoši”, a hlatlama tatagwe. Yo Mankgatleng gokwagala gore e be e le ngaka ya ditaola. Go ya le kadinyakišišo Mankgatleng o ile a ba le motse lephameng lathaba ya Makgwareng godimo go feta mošašana wamokgalabje “Baebae”. Ka ge batho ba kgale ba be basepela ka maoto maeto a matelele, go kwagala goreMankgatleng e sale a sepela motseng wa Makgwarenggomme a palelwa ke go boa gae, a wela ke madimabegomme a hlokofalela lefelo tsoko kgauswi le merula yementšhi le polase ya mothomošweu motseng waSebetiela(Zebediela). Ka baka la ge Mankgatleng a be ana le bana ba basetsana fela, go ile gwa ba le bothata jwagore boetapele jwa kgoro ya gaMakhudu bo ye go mang.Mohumangadi wa mokgalabje Mankgatleng wa mathomoo belegile bana ba bararo e lego Maleho, Ditalane leNtšeboa.

Ka ge bana ba Mankgatleng(Maleho, Ditalane le Ntšeboa)ba be ba šetše ba nyetšwe, go ile gwa swanela goreboetapele jwa kgoro ya gaMakhudu bo fiwe wa go latelaMankgatleng. Maleho o nyaletšwe ga Malatji(e lego NtonaMalatji gola Sekutu, Teejane).


Page 8 of 13

Makopa/Ngoato/Piet

Makopa/Ngoato/Piet o latela Mankgatleng gomme keyena a ilego a fiwa boetapele ka morago ga goreMankgatleng a hlokofalele nageng. Go kwagala gape goremoshate o mogolo Boshega o bone go le maswanedi kage Makopa/Ngoato Piet a be a nyetše ka moshate omogolo Boshega. Yena ke tatago Sekate sa Mankgatlengwa bobedi/Phillemon. Sekate yena o bile le bana babašemane e lego Ngoato, Matšhipi le Mabitje. Go fihla gajwale, lapa la Sekate sa Mankgatleng wa bobedi ke lona leetilego pele kgoro ya gaMakhudu. Dinyakišišo di bontšhagore ka morago ga lehu la yo Sekate sa Mankgatleng,mohumagadi wa gagwe o ile a tsena ntlong le banna babangwe gomme a boa le bana ba bararo(ba bašemane bababedi le wa mosetsana). Go kwagala gape goremengwaga ka morago ga gore Sekate sa Mankgatleng aikele badimong, mohumagadi wa gagwe o ile a nyalwa kaga Mogano yoo go kwagalago e be e le ngaka ya setšo. Kage ditaba tše dintšhi tša ka moshate e le diphiri lemakunutu ebile mongwadi a hlompha ba bangwe babaanegwa-thwadi mo sengwalweng se, kgomo ga e nyeboloko ka moka. Se ilalo setala!

Go kwagala gore ka morago ga gore mohumangadi waSekate sa Mankgatleng a nyalwe ka ga Mogano, boetapelejwa kgoro ya ga Makhudu bo ile jwa thoma go tekateka.Ka ge bana ba Sekate sa Mankgatleng ba bašemane e bee sa le ba bannyane, go timelela ga mohumagadi go ilegwa dia gore go nyakiwe moswari wa boetapele wamotšwa o swere.

Go sa le jwale, go se be gona ga mohumagadi


Page 9 of 13

ka morago ga lehu la Sekate sa Mankgatleng go ile gwabula lešoba le legolo. Ke mo go ileng gwa tsogahlakahlakano ye kgolo ka ge setšhaba se ile sa thoma gotšwa diripa tše pedi - gwa ba le ka ‘Mankgaile le kaLenyenye’. Go ya ka dinyakišišo khuetšo e kgolo ya moyawa karologano e tlile ka bale ba ilego ba gana boetapelemathomong ka ge ba ile ba thoma go gana go bušwa kekgoro ya gaMakhudu. Lenyatšo le lehloyo di ile tša diagore bale ba go gana boetapele mathomong ba kgaolemotse ka bogare. Balatedi ba bojakane ba ile ba thoma goikgetholla go balatedi ba setšo. Kgabagareng yeo, go ilegwa ba le maloko a mangwe a setšhaba a ilego a tsenaditaba tša kgoro ya gaMakhudu ka bogare. Mokagonamaloko a a setšhaba a be a bona gabotse gore mafate alešaka a sekame. Ba bangwe ba ile ba šomiša lentšu laseisemane la development go bešetša kgabo ya mollo wooo bego o tuka ka gare ga kgoro ya gaMakhudu. Ke moogo thomileng go tšwelela maina-kgopolo a go swana leBlock 14 e le ge diji di thomile go ngwatha bofodile.

Seripa sa lebowa bohlabela se ile sa thoma go ipitša ka‘Mankga-ile’ gomme sa ka borwa bohlabela sa bitšwaLenyenye. Ka ge go be go sena boetapele jo bo tiilego,motsana woo o lego ka fase ga boetapele jwa kgoro yagaMakhudu o ile wa tuma dinaga-mabapi ka leina la‘Mankgaile Block 14’ le ge dinyakišišo di bontšha gabotsegore leina la naga yeo e lego ka fase ga boetapele jwakgoro ya gaMakhudu la maleba e be e swanetše go ba GaMankgatleng, yena morwa wa mathomo wa mokgalabjeMalahlela.

Potšišo ke gore ‘Mankga-ile’ yona e ra goreng?Mankgatleng o ile goba…?


Page 10 of 13

Mahlaga

Yena ke ngwana wa mokgalabje Malahlela wa bone,tatago Ngoana Ntlhwa, Mankala le Mmago Lekau(yoo elego kgadi yeo e nyaletšwego ka ga Mogodi). Ke ka lebakaleo ba gaMogodi banago le setseka kgorong yagaMakhudu. Ka baka la go hlokega ga boetapele joo botiilego le mathata a lapa la Makopa, Mankala(e lego morwaMahlaga o ile a yo tšeiwa dipolaseng tša Nylstroom gorea boe gae a tle a ne a swaretše lapa la Sekate saMankgatleng go fihlela ge bana ba gotše ba boile ka gae.Ka nako yeo ke ge didirišwa tša kgoro ya gaMakhudu tšago swana le sekibo(official stamp) sa go ngwalela bathomangwalo se bego se filwe wo mongwe wa leloko la kgoroMna Matšhaene Mathobela. Ka ngwaga wa 1992, kamorago ga gore Mankala a boe gae go tšwa Nylstroom,morwa Mahlaga e lego setlogolo sa Mashegoane/John oile a dia matsapa a gore a yo kgopela sekibo gola Bethelgo Mna Mathobela gore se boe kgwauswi le gae se tle sedirele setšhaba. Mankala morwa Mahlaga molatelaMakopa/Ngoato/Piet o bile le bana Mmago Moshe,Mmago Tebogo, Aporele/Mahlaga, Thoo, Masegwai lePeter.

Mashegoane

Yena ke ngwana wa mafelelo wa mokgalabje Malahlela lemokgekolo Masegwai. Bana ba gwagwe ka tatelano keMahlaga, Mmasegwai, Magoja le Malahlela. Bana ba


Page 11 of 13

Mahlaga ka tatelano ke Masegwai(kgadi o nyaletšwegaMabapa), Mashegoane/John, Makgopa/James leMapolokwane. Go ya le ka dinyakišišo go bile le bana babangwe ba mokgalabje Mahlaga bao ka madimabemodimo a ilego a ba tšea e sa le ba bannyane. Bana baMagoja bona ka tatelano ke Mahlaga, Maboi, Matlala,Setobele, Malahlela, Mashegoane/Mamalema le Ngoato.Bana ba phejane ya mokgalabje Mashegoane e legoMalahlela/Seo ka tatelano ke Malang, Tommy,Mampereke, Ntshina, Mahlaga, Mashuku leMaria/Maleho. Ngoana wa mokgalabje Malahlela e legoMashegoane yena o nale ditlogolokhukhu. Mongwadi lemonyakišiši wa pukwana ye e lego Mahlaga Chidi Molepoke setlogolo khukhu sa mokalabje Mashegoane.

Pharela kgorong ya gaMakhudu

Ka nako ya go ngwalwa ga pukwana ye(ngwaga 2012, elekotšwe leswa ka ngwaga 2016), kgoro ya gaMakhudu ena le mathata ao a hlotšego hlakahlakano setšhabeng.Mohumangadi wa Sekate sa Mankgatleng e sa le a re goboa ka gae go tšwa ga Mogano, a napa a thoma go se sarerišana le bakgoma le bakgomana bao e legoditlogolokhukhu tša mokgalabje Malahlela jwale ka gepukwana ye e hlalosa. Bothata jo bongwe jo bogolo kegore gona le bakgomana ba kgoro ya gaMakhudu bao batsejwago ka baga Makgaritša(e lego ba ga rangwane atšona ge ba bapetšwa le bana ba mosadi yo mogolo wamokgalabje Malahlela, yena Masegwai) bao go ya le ponoya leihlo la nama le ditiro ba bonagala ba huetša yomohumagadi wa Sekate sa Mankgatleng ka moya wa


Page 12 of 13

wa go se nyake go rerišana le bana ba mokgalabjeMalahlela ba mosadi mogolo jwale ka dihlogo tša kgoroya gaMakhudu go ya le ka setšo sa seAfrika. Gona lemathata go fana ka dijarata tša bodulo le tša dikgwebomoo go sa swanela, batšofe ba motse ba tshwenyega kaditšhelete tša bona tša mphiwafela ka ge go senamokutwana lefelong la ofisi, ofisi ya motse goba yonacommunity center ga ego, masogana le makgerebe amotse ba lla ka go segiwa ga dijarata Mašalang, kgoro ebe e se sa tsena gabotse, mohumangadi wa Sekate SaMankgatleng o rakile badudi ba motse ka lapeng a re babone gore ba tla swarela kgoro kae, noka ye e fetagokgwauswi le motse e tšhilafetše, bosenyi le dipolayano diatile motseng bj bj. Ao ke a mangwe a mathata ao motsewa ‘Mankgaile’ o lebaganego nawo. Go tloga go lemolaleng gore mateng a pukwana ye a ka se kgone goakaretša mathata a motse ka moka.

Ka go le lengwe lehlakore mokgalabje Mankgatleng oboloketšwe Sebetiela/Zebediela diplotong gomme moyawa gagwe ga se wa robala ka ge a nyaka go boa gae. Ge ele setšhaba sa Mankgaile sona se tloga se fetogile kudumengwageng ya sentury ya bo masome-pedi tee(21��century). Diphetogo tše di fihletšego motse di tloga dibonala kudu ge motho a ka lebelela ka mokgwa woosetšhaba se nyenyefatšago mmušo wa ntlo ya magoši gego bapetšwa le mmušo wa polotiki wa democracy.

Potšišo-kgolo ke gore a naa tsošološo leswa ya kgoro yagaMakhudu e ka kgonega. Ge e le gore karabo ke ee, naa


Page 13 of 13

go swanetše go dirwe eng gore go be le diphetogo? Dillotša kgoro ya gaMakhudu di šetše di išitšwe moshate omogolo Boshega makga a mantšhi e le gebaanegwathwadi ba pukwana ye(kudu ditlogolokhukhutša mokgalabje Malahlela tša mosadi o mogolo) ba lekago hwetša tharollo. Nnete ke gore ka morago gamengwaga, bakgoma le bakgomana ba moshate omogolo ba paletšwe ke go tla ka tharollo nakong ya pušoya Kgoši Maisha wa boraro. Ga jwale, ngwageng wa 2016,dillo tša kgoro ya ga Makhudu di boetše tafoleng yamoshate o mogolo Boshega ka ge kgoro ya gaMakhudue boetše e tsena ka hlohleletšo ya badudi le maloko amangwe a kgoro ya gaMakhudu. Potšišo ya mafelelo kegore a naa go swanetše go dirwe eng gore Bana baMalahlela ba buše dihlaoganyo go fedišwe go hlolana kadiolo ka ge e le baetapele ba setšhaba sa motse waMankgaile?

BANA BA MALAHLELA ba Malahlela |€Sengwalwa€hlaloši€sa€bophelo€/€Autobiography Page 6 of...

Documents

Transcript of BANA BA MALAHLELA ba Malahlela |€Sengwalwa€hlaloši€sa€bophelo€/€Autobiography Page 6 of...