BAKTERİLERİN HASTALIK BAKTERİLERİN HASTALIK YAPMA MEKANİZMALARI YAPMA MEKANİZMALARI

• Prof.Dr.Sevgi TÜRET

• Enfeksiyon yapan bakterilerin 2 özelliğinden bahsedilir:

• 1) PATOJENLİK (Patojen, Patojenik)• 2) VİRULANS (virulan)• PATOJEN *Hastalık yapan demektir• *opportunistik (fırsatçı)• *Non patojen(hastalık yapmayan)• VİRULANS *Patojenliğin derecesidir• *Bakteriye veKonağa bağlı

etmenlerle azalma veya çoğalma olabilir.• Virulansın artışı *Kromozomal• *Ekstrakromozomal genlerdeki

değişikliklerle *Mutasyon veya rekombinasyon

sonucu virulansı arttırıcı genler kazanılabilir. (örn. Tox geni, RTF gibi)

•

BAKTERİ KOLONİZASYONU BAKTERİ KOLONİZASYONU VE YAŞAMINI TEŞVİK EDEN VE YAŞAMINI TEŞVİK EDEN VİRULANS FAKTÖRLERİVİRULANS FAKTÖRLERİ

VİRULANS FAKTÖRFONKSİYONU

Non-fimbriyal adhezinler Konak hücrelerine sıkıca yapışma

Motilite ve kemotaksis Mukozal yüzeylere ulaşma

S IgA proteazlarMüsin içinde bakterinin

tutulmasını önleme

KapsülFagositozu zorlaştırır

Toksik proteinlerFagositleri öldürür

Yüzeyel antijenik değişiklikler

Antikor cevabından kaçışa neden olur

•KOCH KURALLARI *Hasta kişilerde bakteri veya bakteri ürünü tesbit edilebilmeli *Enfekte kişilerden izole edilen bakteri,in-vitro olarak birkaç jenerasyon saf kültür olarak üretilebilmeli *Saf kültür deney hayvanı veya gönüllülere zerkedildiğinde aynı hastalık semptomlarını gösterebilmeli *Deneysel hastalık oluşturulan hayvan veya insandan aynı bakteri tekrar saf olarak izole edilebilmelidir.

– BAKTERİNİN ZARAR VERİCİ MEKANİZMALARININ DİREKT ETKİSİ

+– KONAĞIN SPESİFİK VE NON SPESİFİK

SAVUNMASI SIRASINDAKİ REAKSİYONLAR BAKTERİYEL ENFEKSİYON HASTALIĞI

OLUŞUMU BAKTERİLERİN HASTALIK MEYDANA GETİRME

AŞAMALARI– 1.KONAK HÜCRELERİNE ADHERENS

(kolonizasyon)– 2.KONAK HÜCRE VE DOKULARINA YAYILMA

(İNVASİON)– 3.TOKSİJENİTE ve immun sistemden etkileşme

– ADHERENS– Bakteriler adhesinleri ile konak hücrelerdeki

reseptörlere adhere olur. İşlem gerçekleşmezse müküs ve vücut sıvıları ile atılır.

– Adherens,sabit pH’da geri dönmeyen bağlanmadır.

– Bakteriler birden fazla adhezine sahip olabilirler.

– Bazı adhezinlere Örnek– LTA(Lipoteichoic asid)– OMP (outer membran protein) – Hemaglutinin– Flajella– Fimbria veya Pili

– İNVASİON– Konak hücre reseptörlerine bağlanan bakteriler

mİkrokolonizasyon yapar. Daha sonra KAN ve LENF sistemini kullanarak invasion yapar.

– İnvasion yapmayanlar--------------Lokal(fokal) inf.– İnvasion yapanlar---------------------Sistemik inf.

– İNVASİON İLE İLİŞKİLİ ENZİMLER– Hyaluronidase – Nuclease – Kollegenase– Elastase

• Organotrof olanlar invasion sonucu hedef organa ulaşırlar.

– BAKTERİYEMİ SEPTİSEMİ SEPSİS TOKSİJENİTE

– Bakterilerin metabolik aktivitelerinin sonucu olan toksin ZEHİRLİ madde demektir.

– TOKSİN; – . Dokulara, Hücrelere, Enzim sistemlerine etkilidir– · Hücrelerden salınabilir (EKZOTOKSİN)– · Hücrenin kendisi toksiktir (ENDOTOKSİN) – · Aşırı duyarlılık reaksiyonlarına– · İnflamasyona yol açabilir– ETKİLEDİĞİ ORGANA GÖRE

Enterotoksin(Barsaklara) Nörotoksin (Sinir hücrelerine)

Lökotoksin (Lokositlere)– YAPISAL ÖZELLİKLERİNE GÖRE: A / B modeli toksinler

– YAPISAL ÖZELLİKLERİNE GÖRE A / B modeli toksinler A :BİYOLOJİK AKTİVİTEDEN

B :RESEPTÖRE BAĞLANMADAN SORUMLUDUR

– Örneğin: Difteri toksini Pseudomonas Exotoksin

A Tetanoz toksini Kolera toksini

Shigella toksini

BAKTERİLERDE VİRULANSI ARTTBAKTERİLERDE VİRULANSI ARTTIIRAN RAN FAKTÖRLERFAKTÖRLER– KAPSÜL

– · Genellikle polisakkarit yapısında maddelerdir

– · Fagositozu önleyici etkisi vardır– · Bakterilerin yüzey komponentlerini

maskeler ,immun sistem hücreleri İle temasını önler

– · Konakcı antijenlerini taklit eder– Kapsüllü Bakteriler– · Streptococcus pneumoniae– · Neisseria meningitidis– · Haemophylus influenzae– · Klebsiella pneumoniae

– LİGAND– · Bakterileri birbirine bağlayan yapılardır– AGGRESSİN – · Fagositozu önleyen yüzey komponentleridir– · Kemotaksis ve fagositozu teşvik eden

komponentlerin salınımına engel olacak şekilde bakteriyi sarar

– Bazı aggressinlere örnek S.aureus----------------------Protein A B.anthracis----------------- -Polipeptit kapsül S. pyogenes------------------M proteini S.typhi -----------------------Vi antijeni E.coli--------------------------K polisakkariti

– Bazı toksinler lökositlerin kemotaksislerini önler. Örn.– · V. Cholerae--------------CT– · E. Coli--------------------Enterotoksin– · S. Pyogenes--------------Streptolysin –O

– HÜCRE DIŞI SALGILAR– · KİNAZLAR--------Konakcı vücudundaki fibrinleri

parçalar. Örn. Streptokinaz stafilokinaz– · KOAGÜLAZ-----Plazmayı pıhtılaştırır, bakteriyi

fagositozdan korur. Örn. Patojen stafilokoklar– · HYALURONİDAZ (Yayılma faktörü, invazin)

Hyaluronik asidi parçalayarak bağ dokusunu harab eder.

– · LÖKOSİDİN----------------lökositleri parçalar, irin oluşturur.

– · HEMOLİZİN-----------------Eritrositleri parçalar– · TOKSİNLER

1. ENDOTOKSİN 2. EKZOTOKSİN

– ENDOTOKSİNLER– Gr(-) bakterilerin hücre duvarının bir

parçasıdır– Bakteri ölümü ile ortaya çıkar– LPS yapısında, zayıf antijenik yapıdadır– Sentezlenmeleri genellikle Kromozomal

genlerle ilişkilidir– Dolaşıma karıştığı zaman Hümoral ve

Sellüler komponentlerle ilişkiye girer– Isıya dayanıklıdır– Toxoid şekle dönüşmez– Monositler ve makrofajlar endotoksinler için

Primer hedef hücrelerdir– TNF- alfa Interlökin-1 Interlökin- 6

salınımına neden olur

• ENDOTOKSİN

PRİMER HEDEF (target) HÜCRELER Solubl

mediatörlerin Biyolojik etkilerSALINIMI

SEKONDER HEDEF HÜCRELER

Biyolojik etkiler

– EKZOTOKSİNLER· Canlı üremekte olan hücreler tarafından

salgılanır· En çok Gr.(+) az olarak Gr. (-)

bakterilerden salgılanır· Enzim yapısında

immunojenik proteinlerdir · Isıya dayanıksızdır. (stafilokok enterotoksini hariç)

· Formalin ve ısı etkisi ile TOXOİD şekle dönüşür

·Genetik kontrol Plazmid gibi ekstakromozomal DNA’larla veya Bakteriyofaj ile ilişkilidir.

– Enfeksiyon Meydana Getirmede Bakterilerin İzledikleri yol

1. GİRİŞ KAPISI2.YERLEŞME VE YAYILMA

– · LOKAL(fokal) ENFEKSİYON– · SİSTEMİK (kan ve lenf yolu ile yayılma)

3. ÇIKIŞ YOLU (tükürük, balgam, gaita, idrar,

kan, genital organ salgıları)

– ENFEKSİYON HASTALIKLARI– 1. ENDOJEN– 2. EKZOJEN

* DİREKT *İNDİREKT İnsan-----İnsan İnsan---Eşya---

İnsan (damlacık, cinsel temas, İnsan-Arthropot-İnsan

intrauterin) Hayvan---İnsan (zoonoz)

– Enfeksiyon Hastalıkları: Tipik, Atipik olabilir– Belirtili---Belirtisiz---Hafif---Orta---Fulminant

seyredebilir.– İMMUNSİSTEM----YAŞ---CİNSİYET---İKLİM---

BESLENME---HORMON DENGESİKlinik seyri belirler

• EKZOTOKSİN – Canlı hücreden salınır– Gr(+)veGr(-)

bakterilerden salınır– Protein yapısındadır– Isıya dayanıksızdır– Kuvvetli antijenik– Toxoid şekle dönüşür– Kuvvetli toksindir– Hücrelerde spesifik

reseptöre bağlanır– Genellikle konakta ateş

yapmaz– Ekstrakromozomal

genlerle yönetilir

– ENDOTOKSİN– Gr. (-) bak.erin hücre

duvarıdır– Gr.(-) bakterilerde

bulunur– LPS kompleksinin

Lipid-A kısmıdır– Isıya dayanıklıdır– Zayıf antijenlerdir– Toxoid şekle dönüşmez– Zayıf toksindir– Spesifik reseptörü

yoktur– Ateş yapar– Kromozomal genlerle

yönetilir