BÀI 3: VẬN MẪU

Click here to load reader

Transcript of BÀI 3: VẬN MẪU

BI 1: KHI QUT NG M HN NG HIN I

Ng m l g?

Ng m l m thanh do b my pht m ca con ngi to ra c th biu t mt ngha nht nh no , khng th xem ng m l vt cht t nhin thun tu. Ng m l h thng k hiu ghi li hot ng t duy mt cch trc tip nht, con ngi giao tip c vi nhau chnh l nh hnh thc vt cht ny. Ni n ngn ng l ni n ngn ng bng m thanh, v hnh thc m thanh ca ngn ng c gi l ng m. Ng m l ci v vt cht ca ngn ng, l hnh thc tn ti ca ngn ng. Khng c ng m, ngn ng khng th tn ti.

n v kt cu ng m

1 m t

hn [xan] [x][a][n]

m t l n v ng m nh nht c th tch ra da trn nhng m sc khc nhau. Bi v m t l n v ng m nh nht nn khng th phn tch nh hn na. K hiu ca m t l chng c phin m gia hai gch vung [ ]. V d m c "hn" [xan] ca ch (Hn) trong ting Trung do 3 n v cu thnh: [x], [a], [n]. Ba n v ny c m sc khc nhau, ng thi khng th tch chng thnh nhng n v nh hn na, y chnh l 3 m t. Thanh iu ca (thanh 4) thuc phm tr m cao, khng c xem l m t.

m t c 2 loi: Nguyn m v Ph m.

1 Nguyn m

b[a]

Lc pht m, lung kh gy rung dy thanh (thanh i), m c thot ra t do m khng chu s cn tr ca c quan pht m c gi l Nguyn m. Nguyn m cn gi l "Mu m", nh m [a] trong ch b. Mi mt m tit trong ting Trung u c nguyn m, y l ngn ng c nguyn m chim u th.

2 Ph m

din [t] [n]

Ph m cn gi l "T m", l m thot ra m lung hi b cn tr do s xut hin ca chng ngi trn li thot ca khng kh, v nh s tip xc ca u li vi rng, v d: [t ] v [n ] trong ch din.

2 m tit

lshlishi

m tit l n v pht m nh nht, n v t nhin nht trong li ni ca con ngi. Mi m tit l mt ting. V d t (lsh-lch s), lc pht m v lc nghe thy u ch l 2 n v "l" v "sh", ch khng phi l 4 n v "lishi". V vy, "l" v "sh" l 2 m tit. Ch c cc nh ngn ng hc lc phn tch ng m mi chia chng thnh 4 n v nh hn (gi l m t).

Trong ting Trung, mt ch Hn i din cho mt m tit. Ch c cc t lc c un li, thm vo sau t biu th cch c ny, nh (hur-bng hoa), hai ch Hn nhng cng ch c mt m tit pht ra.

m tit l n v c bn ca kt cu ng m. Mt m tit ting Trung c th do nhiu m t cu thnh. V d:

u (mt m t)

da (hai m t)

ban (ba m t)

jiao (bn m t)

aezhungzhuangchungshunghung

Mt m tit ting Trung c t nht mt m t, nh: ae; nhiu nht bn m t, nhzhung, tuy c su ch ci nhng cng ch c bn m t, l "zhuang". Cc t (chungshunghung) cng phn tch tng t nh vy.

3 Thanh mu, Vn mu, Thanh iu

Mt m tit ting Trung c th chia lm 3 phn: Thanh mu, Vn mu v Thanh iu.

1 Thanh mu

Zhngguzhgi

Thanh mu l ph m m u ca mt m tit, nu nh m u mt m tit khng c ph m, th gi l "thanh mu khng". V d t zhnggu-Trung Quctrong ting Trung c 2 thanh mu l "zh" v "g", cn t (i-yu) khng c ph m m u, tc l "thanh mu khng".

2 Vn mu

Vn mu l m t ng sau thanh mu trong mt m tit, n c th l mt nguyn m, hoc l t hp ca nhiu nguyn m, cng c th l s t hp ca nguyn m v ph m. V d:

b a (Vn mu l "a", nguyn m n)

jioiao (Vn mu l "iao", nguyn m kp)

xnging (Vn mu l "ing", nguyn m "i" + ph m "ng")

3 Thanh iu

ho214214

Thanh iu ch s bin ho cao-thp-di-ngn ca mt m tit. S bin ho ca thanh iu ph thuc vo ton b m tit . V d t ho-tttrong ting Trung c thanh 3 (thng thanh), m vc l 214, tc l pht m t ging ln thng, t 2 xung 1 ri ln n 4.

K hiu ghi m (K m ph hiu)

K hiu ghi m l k hiu ghi chp li ng m. Bi v ch Hn khng phi l vn t phin m, khng th nhn ch c ra m, v vy cn phi c k hiu ch m cho ch Hn.

1958211

H thng k hiu ghi m thng dng nht Trung Quc hin nay c "Phng n phin m Hn ng". "Phng n phin m Hn ng" l phng n dng mu t Latin vit phin m ting Ph thng Trung Quc. Phng n ny c U ban ci cch vn t Trung Quc (nay l U ban cng tc vn t ngn ng quc gia) son tho, c thng qua ti k hp th 5 kho I i hi i biu nhn dn ton quc v c hiu lc t ngy 11/2/1958.

Ni dung ca "Phng n phin m Hn ng" c 5 phn: Bng ch ci, Bng Thanh mu, Bng Vn mu, K hiu Thanh iu v K hiu cch m.

1 Bng ch ci

-Mu t

A a

B b

C c

D d

E e

F f

G g

-Tn gi

H h

I i

J j

K k

L l

M m

N n

O o

P p

Q q

R r

S s

T t

U u

V v

W w

X x

Y y

Z z

V

V ch dng phin m ting nc ngoi, ngn ng cc dn tc thiu s v phng ng. Cch vit cc mu t da vo cch vit thng dng lu nay ca cc mu t Latin, cch pht m cng da vo c im pht m ca ting Trung.

2 Bng thanh mu

b

p

m

f

d

t

n

l

g

k

h

j

q

x

zh

ch

sh

r

z

c

s

3 Bng vn mu

i

u

a

ia

ua

o

uo

e

ie

e

ai

uai

ei

uei

ao

iao

ou

iou

an

ian

uan

an

en

in

uen

n

ang

iang

uang

eng

ing

ueng

ong

iong

4 K hiu thanh iu

m bnh

Dng bnh

Thng thanh

Kh thanh

K hiu thanh iu c nh trn nguyn m chnh ca m tit. Thanh nh khng nh thanh iu. V d:

m m m m ma

5 K hiu cch m

aoe'pi'aoXi'an

Nhng m tit bt u bng a, o, e nu ng ngay sau nhng m tit khc m gii hn ca m tit d gy nhm ln, th dng k hiu cch m ' phn bit. V d: pi'ao-o daXi'an-Ty An

Bng i chiu ch ci ting Trung, Ting Vit v K m Quc t

ch ci

Ting Trung

ch ci

Ting Vit

K m

Quc t

ch ci

Ting Trung

ch ci

Ting Vit

K m

Quc t

A a

a

[a]

N n

n

[n]

B b

p

[p]

O o

[o]

C c

[ts]

P p

[p]

D d

t

[t]

Q q

[]

E e

[]

R r

r

[ ]

F f

ph

[f]

S s

x

[s]

G g

c, k

[k]

T t

th

[t]

H h

h

[x]

U u

u

[u]

I I

i

[i]

V v

v

[v]

J j

ch

[]

W w

u

[w]

K k

kh

[k]

X x

x

[ ]

L l

l

[l]

Y y

y

[ ]

M m

m

[m]

Z z

ch

[ts]

C quan pht m

1. mi trn

2. rng trn

3. li

4. ngc cng

5. ngc mm

6. li con (li g)

7. mi di

8. rng di

9. u li

10. mt li

11. cung li

12. yt hu (cung hng)

13. vm hng

14. np thanh qun

15. thanh i (dy thanh)

16. kh qun

17. thc qun

18. l mi

BI 2: THANH MU

Thanh mu l g

hohyi

Thanh mu l ph m m u ca mt m tit. V d ph m "h" trong m tit "ho". C mt s m tit khng bt u bng ph m, v d "y, i"... Chng c gi l m tit thanh mu khng.

Quan h gia Thanh mu v Ph m:

Hai khi nim ny c phm vi khc nhau. Thanh mu chc chn l ph m, cn ph m cha chc l thanh mu.

2221 1 -ngngyng 1 nnnn

Ting Ph thng Trung Quc tng cng c 22 ph m, nhng ch c 21 thanh mu (b, p, m, f, d, t, n, l, g, k, h, j, q, x, zh, ch, sh, r, z, c, s), v th c 1 ph m khng lm thanh mu, chnh l "ng", v d: "ngyng". C 1 ph m va c th ng u m tit va c th ng cui m tit, chnh l "n", v d: "nn". Lc ng u m tit, n l thanh mu; lc ng cui m tit n l vn mu ui.

Phn loi v hnh thc pht m thanh mu:

1V tr pht m:

m hai mi (mi trn, mi di): bpm

m mi rng (rng trn, mi di): f

m u li trc (li trn, u li): zcs

m u li gia (li trn, u li): dtnl

m u li sau (ngc cng trc, u li): zhchshr

m mt li (ngc cng, mt li): jqx

m cung li (ngc mm, gc li): gkh

2 Hnh thc pht m

C 3 kiu sau:

1 Kiu gp chng ngi

am tc

6

Lc pht m, li con v ngc mm nng ln, chn ng lung kh thng ln mi, lung kh vt qua chng ngi, thot mnh ra t vm ming, cn gi l "m bc ph". Ting Trung c 6 m tc: b, p, d, t, g, k.

bm xt

6

Lc pht m, cc c quan pht m tip cn vi nhau, hnh thnh mt khe hp, li con v ngc mm nng ln, chn ly con ng lung kh thng ln mi, lung kh thot ra t khe hp, ma st thnh m thanh, cn gi l "m ma st". Ting Trung c 6 m xt: f, h, x, sh, r, s.

cm tc xt

6

Lc pht m, li con v ngc mm nng ln, chn ly con ng lung kh thng ln mi, sau cc c quan pht m m ra, hnh thanh mt khe hp, lung kh ma st trong khe hp ri thot ra, hnh thnh mt m c na u ging m tc, na sau ging m xt, nhng n vn l mt ph m n. Ting Trung c 6 m tc xt: z, zh, c, ch, j, q.

dm mi

2

Lc pht m, vm ming ng li, li con v ngc mm h xung, lung kh thot ra t hang mi, lc pht m m mi dy thanh phi rung ng. Ting Trung c 2 m mi: m, n.

em bin

1

Lc pht m, u li tip xc vi li trn, li con v ngc mm nng ln, chn ly con ng lung kh thng ln mi, lung thot ra t hai bn u li, lc pht m m bin dy thanh phi rung ng. Ting Trung ch c 1 m bin: l.

2 Kiu rung ng dy thanh

Da vo vic c hay khng c s rung ng ca dy thanh, c th chia thanh mu lm 2 loi:

a17

V thanh: lc pht m dy thanh khng rung. Ting Trung c 17 thanh mu v thanhbpfdtgkhjqxzhchshzcs

b4

Hu thanh: lc pht m dy thanh rung ng. Ting Trung c 4 thanh mu hu thanhmnlr

mnngl r

Nh vy, trong ting Trung, m mi, m bin "m, n, ng, l" u l hu thanh, m xt "r" cng l hu thanh, cc m cn li thuc m tc, m tc xt, m xt u l v thanh.

3 Kiu lung kh mnh-yu

Da vo lung kh thot ra khi pht m mnh hay yu, c th phn m tc v m tc xt thnh 2 loi:

a6

m bt hi (tng kh): lc pht m lung kh thot ra mnh, ting Trung c 6 m bt hi: ptkcchq

b6

m khng bt hi: lc pht m lung kh thot ra yu, ting Trung c 6 m khng bt hi: bdgzzhj

m mi, m bin, m xt khng c s phn bit bt hi hay khng bt hi.

3-

Bng i chiu v tr-hnh thc pht m Thanh mu:

b

p

m

f

z

c

s

d

t

n

l

zh

ch

sh

r

j

q

x

g

k

h

(ng)

21Cch pht m 21 thanh mu:

1) b m hai mi, khng bt hi, v thanh, m tc

(bnb)

(biobng)

(bo bin)

(bbng)

(bngbo)

(bbo)

2) p: m hai mi, bt hi, v thanh, m tc

(ppng)

(pinpng)

(ppi)

(piop)

(pngpi)

(pinp)

3) m m hai mi, hu thanh, m mi

(mimio)

(mmng)

(mimio)

(mim)

(mnmin) (mngmng)

4) fm mi rng, v thanh, m xt

(fngf)

(ffn)

(fngf)

(fif)

(fnf) (fnfng)

5) d m u li gia, khng bt hi, v thanh, m tc

(dindng) (ddo)

(dndio)

(dngdi)

(dod)

(dngdi)

6) t m u li gia, bt hi, v thanh, m tc

(tunt)

(tuti)

(tnt)

(tnto) (toti)

(tti)

7) n m u li gia, hu thanh, m mi

(nini)

(nnn)

(non)

(nngn)

(nngni) (nnng)

8) l m u li gia, hu thanh, m bin

(liln)

(ll)

(lnli)

(lnl)

(luli)

(lnglng)

9) g m cung li, khng bt hi, v thanh, m tc

(gig)

(gogu)

(gungg)

(gug)

(ggng) (gngg)

10) k m cung li, bt hi, v thanh, m tc

(kiku) (kngki) (kk)

(kngkung) (kk) (kikn)

11) h m cung li, v thanh, m xt

(huhung) (hhun)

(huhu)

(hnghi) (huhu) (hngh)

12) j m mt li, khng bt hi, v thanh, m tc xt

(jij)

(jij)

(jinju)

(jj)

(jngj)

(jioj)

13) q m mt li, bt hi, v thanh, m tc xt

(quqi) (qiqio)

(qnqi)

(qngq) (quqn)

(qqun)

14) x m mt li, v thanh, m xt

(xingxn) (xxn)

(xinxing)

(xixn) (xingxn)

(xux)

15) zh m u li sau, khng bt hi, v thanh, m tc xt

(zhngzh)

(zhuzhun) (zhzh)

(zhnzhng)

(zhnzhng)

(zhngzh)

16) ch m u li sau, bt hi, v thanh, m tc xt

(chngchng)

(chuch)

(chchng)

(chchung)

(chngch) (chngch)

17) sh m u li sau, v thanh, m xt

(shush)

(shnshng) (shsh)

(shngsh)

(shosh) (shsh)

18) r m u li sau, hu thanh, m xt (

(rurun)

(rnrng) (rnr)

(rngr)

(runru)

(rngrn)

19) z m u li trc, khng bt hi, v thanh, m tc xt

(zngzi)

(zizu)

(zzn)

(zuz)

(zizng)

(zngz)

20) c m u li trc, bt hi, v thanh, m tc xt

(cic)

(cuc)

(cngc)

(cncn)

(cngc)

(cngc)

21) s m u li trc, v thanh, m xt

(susu)

(sso)

(ss)

(ssu)

(sngsn)

(ssng)

Bng i chiu thanh mu (ph m) ting Trung v ting Vit

Thanh mu ting Trung

Ph m ting Vit

V d

Thanh mu ting Trung

Ph m ting Vit

V d

Trung

Vit

Trung

Vit

b

p

ba

pa

j

ch

ji

chi

p

q

m

m

ma

ma

x

x

xi

xi

f

ph

fa

pha

zh

tr

zha

tra

d

t

da

ta

ch

t

th

ta

tha

sh

s

sha

sa

n

n

na

na

r

r

ran

ran

l

l

la

la

z

ch

zu

chu

g

c/k

ga

ca/ka

c

k

kh

ka

kha

s

x

sa

xa

h

h

ha

ha

w - y

u - y

Bi th di y bao gm tt c cc thanh mu trong ting Trung, tp c nhiu ln c th c chnh xc tt c cc thanh mu:

Ci Sng G

Chn r q mi zo,

Ci sng jng t nio.

Fng gu p b xing,

Hu ki hu lu zh du sho.

BI 3: VN MU

Vn mu l g?

39

Vn mu l thnh phn nm ngay sau thanh mu trong mt m tit. Ting Ph thng Trung Quc c 39 vn mu.

Quan h gia vn mu v nguyn m:

Hai khi nim ny c phm vi khc nhau. Vn mu ch yu do nguyn m cu thnh, nhng khng ch gii hn bi nguyn m. C vn mu do nguyn m v ph m mi cu thnh.

Vn mu l thnh phn khng th thiu trong 1 m tit ting Trung. Mt m tit ting Trung c th khng c thanh mu (nguyn m), nhng nht nh phi c vn mu (ph m) + thanh iu. i a s cc vn mu u c th c lp tr thnh m tit, gi l m tit thanh mu khng.

Phn loi v c im pht m vn mu:

1 Loi kt cu

a Vn mu n

Vn mu do 1 nguyn m cu thnh gi l Vn mu n, c 10 vn mu n: a, o, e, , i, u, , -i(trc), -i(sau), er. C 3 loi vn mu n:

Vn mu nguyn m n mt lia, o, e, , i, u,

Vn mu nguyn m n u li-i(trc)-i(sau)

Vn mu nguyn m n un li: er

c im pht m ca Vn mu n: v tr li v khu hnh gi nguyn khng thay i trong sut qu trnh pht m.

b Vn mu phc

13

Vn mu do 2 hoc 3 nguyn m cu thnh gi l Vn mu phc (Vn mu kp), c 13 vn mu phc.

c im pht m Vn mu phc: v tr li t nguyn m u ln lt chuyn sang cc nguyn m tip theo; vang ca cc nguyn m cng khc nhau, trong c mt nguyn m c vang ln nht, r rng nht.

+ +

Kt cu vn mu (VM) phc: VM u + VM gia + VM cui (VM ui)

iu iuo

Vn mu gia l vn mu chnh, y l nguyn m lc pht m ming m rng nht, m thanh vang nht, r nht. Nguyn m trc vn mu gia l vn mu u (cn gi l "gii m"), pht m nh v ngn, thng ch biu th c im pht m, c 3 nguyn m: i, u, . Nguyn m nm sau vn mu gia l vn mu cui, thng l cc nguyn m i, u, o, m vc khng r rng v n nh, thng biu th hng hot ng ca li. V d:

V d

- Vn mu phc

Vn mu u

Vn mu gia

- Vn mu cui

Nguyn m

Ph m

(o)

o

(r)

r

(y)

i

( wi)

u

i

( yun

n

(yng)

ng

Phn loi vn mu phc

a Nguyn m nh hp vang trcaieiaoou.

b Nguyn m nh hp vang sauiaieuauoe.

c Nguyn m tam hp vang giaiaoiouuaiuei.

c Vn mu mi

16 Vn mu c to bi nguyn m + ph m mi ("n" hoc "ng") gi l Vn mu mi, c 16 vn mu mi.

c im pht m vn mu mi: t m ming dn dn chuyn sang m mi, v tr li t nguyn m dn chuyn thnh v tr pht m ph m mi, kt thc pht m v tr m mi.

Phn loi vn mu mi

a Vn mu mi trcanianuananeninuenn

b Vn mu mi sauangianguangenginguengongiong

2 Loi khu hnh 4 m:

Da vo khu hnh lc pht m nguyn m u tin ca vn mu c th chia chng thnh 4 loi sau

(m m ming)a, o, e, ai, ei, ao, ou, an, en, ang, eng, , -i, -i, er

(m u rng)i, ia, ie, iao, iou, ian, in, iang, ing

(m ngm mingu, ua, uo, uai, uei, uan, uen, uang, ueng, ong

(m chm ming) , e, an, n, iong

39Cch pht m 39 vn mu:

1 Vn mu n

1) a mt li, gia, thp, khng trn mi, v d: ba pa ma fa da ta na la ga ka ha zha cha sha ra za sa ca

2) o mt li, sau, hi cao, trn mi, v d: bo po mo fo

3) mt li, trc, hi thp, khng trn mi. i Ch yu t thnh m tit, c th i vi i hoc cu thnh Vn mu kp.

4) e mt li, sau, hi cao, khng trn mi, v d: de te ne le ge ke he zhe che she re ze se ce

5) i: mt li, trc, cao, khng trn mi, v d: bi pi mi di ti ni li ji qi xi

6) u mt li, sau, cao, trn mi, v d: bu pu mu fu du tu nu lu gu ku hu zhu chu shu ru zu su cu

7) :mt li, sau, hi cao, khng trn mi, v d: n l ju qu xu

8) -i (trc) u li, trc, cao, khng trn mi, v d: zi ci si

9) -i (sau) u li, sau, cao, khng trn mi, v d: zhi chi shi ri

10) er un li, gia, va, khng trn mi, v d: er

2 Vn mu phc:

a Nguyn m nh hp vang trc:

Do vn mu gia v cui hp thnh. Nguyn m trc m ming ln, pht m vang, r; nguyn m sau m ming nh hn, pht m khng vang.

11) aibai pai mai dai tai nai lai gai kai hai zhai chai shai zai cai sai

12) ei be pei mei fei dei nei lei gei kei hei zhei shei

13) aobao pao mao dao tao nao lao gao kao hao zhao chao shao rao zao cao sao

14) oupou mou fou dou tou nou lou gou kou hou zhou chou shou rou zou cou sou

b Nguyn m nh hp vang sau:

Do vn mu u v gia hp thnh. Nguyn m trc m ming tng i nh, pht m khng vang. Nguyn m sau m ming tng i ln, pht m vang, r.

15) ia lia jia qia xia

16) ie bie pie mie die tie nie lie jie qie xie

17) uagua kua hua zhua chua shua

18) uoduo tuo nuo luo guo kuo huo zhuo chuo shuo ruo zuo cuo suo

19) ene le jue que xue

c Nguyn m tam hp vang gia

Do 3 nguyn m hp thnh. Nguyn m gia pht m vang nht, r nht, ming m rng nht.

20) iaobiao piao miao diao tiao niao liao jiao qiao xiao

21) iou (iu)miu diu niu liu jiu qiu xiu

22) uaiguai kuai huai zhuai chuai shuai

23) uei (ui)dui tui gui kui hui zhui chui shui rui zui cui sui

3Vn mu mi:

nngnng

Cch pht m vn mu mi c bn ging nh cch pht m nguyn m nh hp vang trc v nguyn m tam hp vang gia. Lc trc ph m mi "n, ng" ch c mt nguyn m, pht m theo cch pht m nguyn m nh hp vang trc. Lc trc ph m mi "n, ng" c hai nguyn m, pht m theo cch pht m nguyn m tam hp vang gia.

aVn mu mi trc

24) anban pan man fan dan tan nan lan gan kan han zhan chan shan ran zan can san

25) enben pen men fen nen gen ken hen zhen chen shen ren zen cen sen

26) inbin pin min nin lin jin qin xin

27) njn (jun) qn (qun) xn (xun)

28) ianbian pian mian dian tian nian lian jian qian xian

29) uanduan tuan nuan luan guan kuan huan zhuan chuan shuan ruan zuan cuan suan

30) uen (un)dun tun lun gun kun hun zhun chun shun run zun cun sun

31) anjuan quan xuan

bVn mu mi sau

32) angbang pang mang fang dang tang nang lang gang kang hang zhang chang shang rang zang cang sang

33) engbeng peng meng feng deng teng neng leng geng keng heng zheng cheng sheng reng zeng ceng seng

34) ingbing ping ming ding ting ning ling jing qing xing

35) ongdong tong nong long gong kong hong zhong chong rong zong cong song

36) iangniang liang jiang qiang xiang

37) ueng

38) iongjiong qiong xiong

39) uangguang kuang huang zhuang chuang shuang

Bng i chiu vn mu (nguyn m) ting Trung v ting Vit

Vn mu

ting Trung

Nguyn m

ting Vit

Vn mu

ting Trung

Nguyn m

ting Vit

Vn mu

ting Trung

Nguyn m

ting Vit

a

a

ou

u

an

oen

o

ia

i+a

en

n

e

ie

i+

in

in

i

i

ua

oa

uen (un)

un

u

u

uo

ua

n

uyn

uy

e

u

ang

ang

iao

i+eo

iang

i+ang

-i (trc)

iou (iu)

iu

uang

oang

-i (sau)

uai

oai

ong

ung

er

+r

uei

uy

eng

ng

ai

ai

an

an

ing

inh

ei

y

ian

i+en

ueng

ung

ao

ao

uan

oan

iong

i+ung

Bi th di y bao gm tt c cc vn mu trong ting Trung, tp c nhiu ln c th c chnh xc tt c cc vn mu :

B Y G

Rn yun jing kng y,

Lng hu y zhu qng.

Wng zho b xn yu,

Gn chun shu min yn.

r yng i y dio,

L nun h shng.

Y xi li wng ni,

Kui hu s sh chn.

BI 4: THANH IU

Thanh iu l g?

Thanh iu l hnh thc bin ho cao-thp-di-ngn ca mt m tit. Trong ting Hn, mt ch Hn i din cho mt m tit, v th thanh iu cn c gi l T iu.

Thanh iu c tc dng phn bit ngha. V dt wuli vi cc thanh iu khc nhau c nhng ngha nh sau: (wl-vt l) (wl-vt lc) (wl-v l) (wl-v lc) (wl-trong phng) (wl-nm dm) (wl-v lc) (wl-v li)...

Thanh iu c th c phn tch trn 2 phng din: iu loi (chng loi thanh iu) v iu tr (m vc).

1 Chng loi thanh iu:

iu loi tc l chng loi thanh iu. Ting Trung c 4 loi thanh iu: m bnh, Dng bnh, Thng thanh v Kh thanh.

2 m vc:

5 4 3 2 1m vc ch cch c thc t ca thanh iu, l hnh thc bin ho cao-thp-thng-gingca m tit. m vc dng cch ghi 5 , l: cao 5, na cao 4, va 3, na thp 2 v thp 1.

Bn thanh iu trong ting Trung

Chng loi thanh iu

m vc

K hiu

V d

-m bnh

-Thanh 1

55

-Dng bnh

-Thanh 2

35

-Thng thanh

-Thanh 3

214

-Kh thanh

-Thanh 4

51

So snh 4 thanh iu trong ting Trung v 6 thanh iu trong ting Vit:

Thanh 1 (m bnh) gn ging thanh Bng ting Vit.

Thanh 2 (Dng bnh) gn ging thanh Sc ting Vit.

Thanh 3 (Thng thanh) gn ging thanh Hi ting Vit.

Thanh 4 (Kh thanh) ngn v nng hn thanh Huyn, di v nh hn thanh Nng ting Vit.

c im 4 thanh iu:

1

m bnh: cao bnh iu, cn gi l thanh 1. V d: dngfng-qngchn-zhngyng-fij-jingshndujio-shngdngjx-

2

Dng bnh: trung thng iu, cn gi l thanh 2. V d: wnxu-rnmn-Hungh-Chngchng-wnrqrn-mngcnshwng-

3

Thng thanh: ging thng iu, cn gi l thanh 3. V d: bnbn-bf-chngchng-gunl-fnb-qyucl-yngyunyuho-

4

Kh thanh: ton ging iu, cn gi l thanh 4. V d: omn-bdo-bik-fnln-fnn-bixnqy-zzuzshu-

Cc v d khc:

Zhnggu wid

shnh jnxi

shnt jinzhung

gungmng lilu

xinghui gungku yngxing hohn

Cnh nh thanh iu:

1

Thanh iu phi c nh trn nguyn m chnh ca m tit (vn mu gia).

2iu uiui

Trong cc m tit c vn mu tnh lc (iu ui), thanh iu c nh trn nguyn m u hoc i (vd: ji-zu-).

3ii

Lc thanh iu c nh trn nguyn m i, du chm trn ch i c b i (vd: n-m-).

4

Thanh nh (khinh thanh) khng nh k hiu thanh iu.

5

m tit phi c nh nguyn iu, khng nh bin iu, tr cc trng hp c th.

Quy tc vit phin m:

1y w Cch dng y v w

i yiyayeyaoyouyan yinyang yingyong

Nhng vn mu bt u bng i, lc vit phin m nu trc n khng c thanh mu th c 2 cch vit: nu sau i khng c nguyn m khc th gi nguyn i thm y vo trc n (yi, yin, ying); nu sau i c nguyn m khc th thay i bng y (ya ye, yao, you, yan, yang, yong).

wuwawowaiweiwanwenwangweng

Nhng vn mu bt u bng u, lc vit phin m nu trc n khng c thanh mu th c 2 cch vit: nu sau u khng c nguyn m khc th gi nguyn u thm w vo trc n (wu); nu sau w c nguyn m khc th thay u bng w (wa, wo, wai, wei, wan, wen, wang, weng).

yuyueyuanyun

Nhng vn mu bt u bng , lc vit phin m nu trc n khng c thanh mu th b du hai chm trn , ng thi thm y vo trc u (yu, yue, yuan, yun).

2 B hai chm trn vn mu

jqx juquxuln ln

Nhng vn mu bt u bng , lc vit phin m nu trc n c thanh mu j, q, x th b du hai chm trn (ju, qu, xu); nu trc n l thanh mu l, n th vn gi du 2 chm (l, n) .

3Vit tt:

iouueiuen iuuiunniuguilun

Lc vit phin m, nu trc iou, uei, uen c thanh mu th vit tt 3 vn mu ny thnh iu, ui, un. V d: niu, gui, lun.

4 Vit phin m cch c m tit un li

err rtnghur

Vn mu vit l "er", lc lm vn mu ui vit thnh "r". V d: rtng (nhi ng), hur (bng hoa).

5Cch vit hoa:

Ch ci bt u mi cu phi vit hoa.

Tn ring hoc cc cm danh t ring (tn nc, a danh, tiu bi vn hoc tn cc c quan on th...) phi vit hoa ch ci ng u hoc vit hoa ton b. Lc vit hoa ton b c th khng nh thanh iu. V d:

Yunn-Vit NamHni-H NiRnmn Rbo-Nhn Dn nht boXIANDAI HANYU YUYIN-NG M HN NG HIN I.

Tn ngi vit theo hai phn H & Tn, ch ci u tin ca mi phn phi vit hoa. V d:

Mo Zdng-Mao Trch ng, H Jnto-H Cm o, uyng Zhnhu-u Dng Chn Hoa...

6Cch vit phin m trong cu:

T hai m tit hoc a m tit phi vit lin nhau. Gia cc t phi vit cch nhau. V d:

Ptnghu sh jiosh de zhy yyn.-Ting Ph thng l ngn ng ngh nghip ca gio vin.)

T n m tit lp li, vit lin nhau. T song m tit lp li, vit tch ra. V d:

ninninknkantiotio

toln tolnxubi xubi

AABB

T lp li kiu AABB, thm gch ngang gia. V d:

lili-wngwngqngqing-chchu

BI 5: BIN M

Trong qu trnh ni, hai m tit trc v sau s nh hng ln nhau, khin m t hoc thanh iu ca m tit no pht sinh s thay i v ng m, y chnh l s bin m. Cc hin tng bin m thng gp trong ting Trung l: (1) Bin iu, (2) Cch c un li (nhi ho), (3) Cch c tr t ng kh .

Bin iu

Bn du (thanh iu) trong ting Trung l du ca mt m tit c lp. Trong t, ng hoc cu, thng cc m tit i lin vi nhau, lc thng pht sinh s bin ho v mt thanh iu, gi l "bin iu", c cc trng hp sau:

1Thanh nh (Khinh thanh):

aThanh nh l g?

C mt s m tit thng mt i thanh iu gc ca n trong t hoc m tit, c thnh mt m va nh va ngn, m ny gi l thanh nh (khinh thanh).

bCch c thanh nh:

2

Thanh 1 + Thanh nh: m vc thanh nh khong qung 2. V d:

Tde, zhuzi, shule, gge, xinsheng, xixi.

3

Thanh 2 + Thanh nh: m vc thanh nh khong qung 3. V d:

hngde, fngzi, qngle, ppo, hupo, hizi.

4

Thanh 4 + Thanh nh: m vc thanh nh khong qung 4. V d:

wde, fzi, rduo, jijie, lba, loshi.

1

Thanh 3 + Thanh nh: m vc thanh nh khong qung 1. V d:

huide, shnzi, shule, ddi, zhngfu, ysi.

cTc dng ca Thanh nh:

Phn bit ngha t. V d:

dngx (ng ty, ch phng hng)

dngxi ( vt, ch vt th)

Phn bit t loi. V d:

dy (i , danh t)

dyi (s , tnh t)

dQuy lut c Thanh nh

Tr t (ma, ne, a, ba, zhe, le, guo, de, de...).

Hu t ca danh t (zi, tou...); Hu t ca i t (men).

Phng v t (shang, xa, li, bian...), nhng hai phng v t ni (ni) & wi (ngoi) thng khng c thanh nh.

Ng t th hai trong t ly m (mma, bba, yye...) v hnh thc lp li (trng ip) ca ng t (knkan, xingxiang, shshi...).

Cc ng t ch xu hng (lai, qu, qilai, xiaqu...).

Mt s t c quen c vi thanh nh (pioliang, cngming, zhdao, ptao...).

2Bin iu ca thanh 3 (thng thanh):

a214211

Nu thanh 3 ng trc cc thanh 1, 2, 4 v thanh nh th c thnh na thanh 3, m vc t 214 xung cn 211 (tng t du hi trong ting Vit). V d:

Trc thanh 1: shud, Bijng, ptng, losh, xioshu

Trc thanh 2: zgu, yyn, gwn, gnqng, png

Trc thanh 4: gnxi, wnfn, zhnqu, cod, mish

Trc thanh nh: wde, zuzhe, nunhuo, loshi, zhfu

b21435Nu hai thanh 3 ng lin nhau th thanh 3 th nht th c thnh thanh 2, m vc t 214 chuyn sang 35. V d:

lngdo, ynggn, shugu, bioyn, miho

(m c thc t:lngdo, ynggn, shugu, bioyn, miho)

c

Nu thanh 3 ng trc thanh nh m thanh nh nguyn iu l thanh 3 th c 2 trng hp:

Th 1, ch sau c c nh l thanh nh, th thanh 3 ng trc c thnh na thanh 3, m vc cn 211 (tng t du hi trong ting Vit). V d:

yzi, rduo, mhu, lolao, jijie

(m c thc t: yzi, rduo, mhu, lolao, jijie)

Th 2, nu l ng t lp li, ch trc c thnh thanh 2, m vc l 35. V d

zuzou, xingxiang, xixie, hnhan, bbi

(m c thc t: zuzou, xingxiang, xixie, hnhan, bbi)

d

Lc 3 thanh 3 i vi nhau, c 2 trng hp: nu kt cu l 2+1 th hai thanh 3 u tin c thnh thanh 2; nu kt cu l 1+2 th thanh 3 u tin c thnh na thanh 3 (211), thanh 3 th hai c thnh thanh 2 (35). V d:

(2+1)

zhnln gun, gunl z, ynggn zh, xunj f

(m c thc t:zhnln gun, gunl z, ynggn zh, xunj f)

(1+2):

ho zngl, zh loh, hi chnpn, xio lingku

(m c thc t:ho zngl, zh loh, hi chnpn, xio lingku)

e

Nu nhiu thanh 3 i vi nhau, trc ht phi ngt cu thnh tng on thch hp, sau da vo cc quy lut c thanh 3 trn c. Thanh 3 trc phn ngt on c thnh na thanh 3 (211), thanh 3 cui cu c nguyn iu. V d:

W yuw bxio ysn.

(m c thc t:W yuw bxio ysn.)

Qng nzhngl hoynjing go.

(m c thc t:Qng nzhngl hoynjing go.)

Shubio chngyuhoj zhngchnpn.

(m c thc t:Shubio chngyuhoj zhngchnpn.)

3Bin iu ca "y" v "b":

5515

Nguyn iu ca l thanh 1 (y), l thanh 4 (b). Lc chng ng c lp, hocbiu th ngy thng, th t c nguyn iu; khng ng trc thanh 4 c nguyn iu.

a35

Nu ng trc thanh 4 th c thanh 2. V d (m c thc t):

yqi, ybn, ydn, ygng; bsh, bb, bbin, bcu

b5l

Nu ng trc cc thanh cn li th c thanh 4. V d (m c thc t):

Trc thanh 1: ybn, ybin, ydun; b'n, bdn, bdun

Trc thanh 2: ynin, yq, ysh;

bxng, bbi, bci

Trc thanh 3: yzo, yho, yj;

bb, bgn, bdng

cng gia cc t lp li c thanh nh. V d:

kn yi kn, tng yi tng, xi yi xi; kn bu kn, tng bu tng, xi bu xi

d

Hin nay, trn cc phng tin truyn thng i chng ang c xu hng n gin ho s bin iu, "q, b" u khng c bin iu; "y, b" do c s dng nhiu nn vn gi cch c bin iu.

Cch c un li:

1Cch c un li l g?

er

Vn mu "er" i sau nhng m tit khc, khin vn mu gc phi c km vi mt ng tc un li, dn n s thay i v mt ng m, y gi l cch c un li (nhi ho).

2Tc dng ca cch c un li:

a

Mang sc thi tnh cm nh nhng, thn thit, yu thng...V d:

(nhir-c gi), (xinhur-hoa ti), (mnmnr-chm chm), (hownr-th v).

b

Biu th tnh cht v trng thi nh, nh. V d:

(mgnr-khc g), (mnfngr-khe ca), (yhur-mt lc), (mishr-khng sao c).

c

Phn bit t loi. Mt s t va l danh t + ng t hoc danh t + tnh t (kim loi), sau khi nhi ho s l xc nh n l danh t. V d:

(hu-sng) - (hur-cng vic), (jin-nhn) - (jinr-mi nhn, ngi ti gii).

dPhn bit ngha t. V d:

(tu-u) - (tur-ngi ng u, ngi lnh o) (yn-con mt) - (ynr-ci l nh)

ePhn bit t ng m. V d:

(llin-thao luyn) - (llinr-kho ko) (kihu-nu n) - (kihur-khai ho)

3Cch c m un li:

Cch c m un li ch yu da vo vn mu (nguyn m) trc n c tin cho vic un li hay khng.

aa o e u

Nu trc n l cc nguyn m "a o e u", lc c gi nguyn nguyn m , ch thm ng tc un li. V d:

Nguyn m hoc m cui

V d (m c thc t)

a

dobr homr

o

fnmr comor

e

zhhr chnggr

xiojir zhjur

u

ynzhr dqir

b i er

Nguyn m l "i, ", khi c m un li thm m "er" sau nguyn m . V d:

Nguyn m

V d (m c thc t)

i

wnyer mler

yuqer moler

c-iere

Nu nguyn m l "i", khi c m un li khng pht m nguyn m gc, thay vo l m "er".

Nguyn m

V d (m c thc t)

-i (trc)

xzr xcr

-i (sau)

shzhr bnshr

din

Nu vn mu cui l "i" hoc "n", khi c m un li cc vn mu cui ny s mt i, thay vo l ng tc un li. V d:

Vn mu cui

V d (m c thc t)

i

ykur mpr

ui

rzhur mshur

n

guiwr huyur

in

shjir jioyir

un

bnggur dgur

n

hngqur

engnginger

Nu vn mu cui l "ng", khi c m un li vn mu ny s mt i, thay vo l ng tc un li. Ring vn mu "ing" khi c m un li, vn mu cui "ng" s mt i thay vo l m un li "er". V d

Vn mu cui

V d (m c thc t)

ng

bngmr mfr

ing

dinyir hupir

Cch c tr t ng kh a:

Tr t ng kh lc cui cu, cch c ca n tu thuc vo m t ng trc n. Xem bng sau:

STT

m t ng trc

c

Vit

V d

1.

a, o, e, , i,

ya

t ya, shu ya, b ya

2.

u, ao, iao

wa

zh wa, sho wa, mio wa

3.

n

na

kn a, tin a, rn a

4.

ng

nga

tng a, fng a, xng a

5.

-i (trc)

a

z a, j c a

6.

-i (sau)

ra

sh a, tngzh a

7.

r (er)

r(er hoc m un li)

ra

r a, du dijnr a

BI 6: BI TP TRC NGHIM NG M

1. _________________

A.20 B.21 C.22 D.23

2. _________________

A.20 B.21 C.22 D.23

3. _________________

A. zcs B. jqx C. zhchsh D. bdg

4. _________________

A. B. C. D.

5. _________________

A. B. C. D.

6. _________________

A. B. C. D.

7. _________________

A. B. C. D.

8. zhchshr_________________

A.

B.

C.

D.

9. _________________

A.

B.

C.

D.

10. _________________

A.6

B.7

C.8

D.10

11. _________________

A.a

B. o

C. e

D.

12. _________________

A. e

B.

C.a

D. o

13. _________________

A. e

B.

C. o

D. u

14. _________________

A. i

B. u

C.

D.a

15. _________________

A. e

B.

C. o

D.a

16. _________________

A.a

B. o

C. u

D.

17. 29. _________________

A. i

B. u

C.

D.

18. -i ()_________________

A.B.

C.D.

19. -i ()_________________

A.B.

C. D.

20. r _________________

A. B.

C. D.

21. _________________

A. aieiuauo B. aieiaoou

C. aieiouuo D. iaieuaaiue

22. _________________

A. aieiuauo B. aieiaoou

C. aieiouuo D. iaieuaaiue

23. _________________

A. iaoiouuanuen B. iaoiouuaiuei

C. iaoueiueniou D. iaoiouianuan

24. eiieee_________________

A. B. C.

D.

25. _________________

A. B. C. D.

26. _________________

A. B. C. D.

27. _________________

A.yan () B.y () C.wn ()

D.yn ()

E.y ()F. ()

28. _________________

A.xe B.shungC.so D.xu E.go

29. _________________

A.B..C.D.

30. _________________

A. B.

C. D.

31. _________________

A. aoe B. iu C.-i-iD.

32. _________________

A. aoe B. C. iu D. aoeiu

33. _________________

A. B. C. D.

34. iu ui_________________

A.i B.iui uiu

C. u D.iuuuii

35. _________________

A.

B.

C.

D.

36. _________________

A.

B.

C.

D.

37. _________________

A.

B.

C.

D.

38. _________________

A.

B.

C.

D.

39. _________________

A.

B.

C.

D.

40. _________________

A.

B.

C.

D.

41. _________________

A. hu

B. hur

C. huer

D. hu er

42. _________________

A. ya B. wa C. na

D. nga

43. _________________

A. ya

B. a

C.za

D. ra

44. _________________

A. a

B. ra

C.za

D. ya

45. _________________

A. xinhi

B. xiohir

C. xiohr

D. xiohier

BI 7: KHI QUT V VN T

Vn t, Hn t, Hn t hin hnh:

1

Vn t (ch vit) l h thng k hiu vit dng ghi chp ngn ng, l cng c giao tip ph tr quan trng nht.

2

Hn t (ch Hn) l h thng k hiu vit dng ghi chp ngn ng ca dn tc Hn. H thng ch vit ny c t tin dn tc Hn sng to nn trong qu trnh thc tin x hi lu di.

31964.3.71986.10.101955.12.221988.3.25

Hn t hin hnh l h thng ch Hn c cng b vo cc giai on sau: 7/3/1964 Bng thng k ch gin th; 22/12/1955 Bng chnh l ch d th t 1; 25/3/1988 Bng ch Hn hin i thng dng. (2 Bng sau xem Ph lc 1 & 2).

Ngun gc ch Hn:

1

H thng k hiu vn t c hnh thnh trn c s cc hnh thc ghi nh ph tr nh: hnh v, tht nt dy, bt qui, khc vch, c tng lp tr thc thi sng to qua nhiu thi k.

Vn t lc mi manh nha vn cn phn tn, cha thnh h thng. Trong qu trnh s dng, con ngi tng bc chnh l li cc hnh v hoc k hiu tng ng vi "t" trong ngn ng, ng thi c th thay th ngn ng ghi chp li s vic v giao tip thng ngy. C nh th, h thng k hiu vn t dn dn c hnh thnh.

21975()

Theo cc ti liu kho c, vo thi k cui x hi nguyn thu Trung Quc ch Hn bt u manh nha. Ch Hn bt ngun t cc hnh v v cc nt khc n gin. Nm 1975, ti di ch vn ho Ngng Thiu Ty An (cch y khong 6000 nm) pht hin trn mt s gm c cc k hiu n gin xut hin lp i lp li c quy lut. Cng thi im , ti di ch vn ho i Vn Thu Sn ng cng pht hin nhng k hiu tng t. Nhng k hiu ny c nhiu nt tng ng vi Gip ct vn, Kim vn xut hin giai on sau. C ngi cho rng, chng l tin thn ca ch Hn c i.

3V truyn thuyt "Thng Hit to ch":

Theo s sch ghi chp, Thng Hit l mt v quan ca thi k Hong . Nhng vn cha c chng c chng minh Thng Hit l ngi pht minh u tin ca ch Hn. C th Thng Hit tng m nhim cng vic su tp v chnh l Hn t, nhng sng to ra ch Hn khng phi vic ngy mt ngy hai, cng khng phi l vic m mt ngi c th lm c.

Tnh cht ch Hn:

Ch Hn c nhng tnh cht sau:

1 Tp hp ln cc k hiu vn t

935347035

V s lng k hiu vn t, kiu ch Hn c i phong ph, kt cu hnh th phc tp. Mt ch Hn l mt k hiu ring, "Thuyt vn gii t" thu thp c 9353 ch Hn, "Khang Hi t in" thu thp c 47053 ch Hn. Khng c mt h thng vn t no trn th gii li c nhiu k hiu nh vy.

6000

Hn t hin hnh sau khi c chnh k v gin th ho, s lngch c s dng thc t n nh con s trn di 6000. Tuy nhin, nu so snh h thng k hiu ch vit vi tt c cc ngn ng trn th gii, ch Hn vn c s lng k hiu vn t ln nht.

2 K hiu n m tit

Xt v mt n v k m, mt ch Hn u c mt m gc ca mnh, gi l "t bn m", m gc ny tng ng vi mt m tit v u c 3 yu t "thanh, vn, iu". Mt m tit ting Hn lc vit sang ch Hn thng c th vit thnh nhiu ch khc nhau, chng c gi l "ng m t" (ch ng m). Nhng ch ng m ny c phn bit da trn kt cu hnh th khc nhau, ng thi cng mang nhng ngha khc nhau trong ting Hn.

3 Th thng nht Hnh-m-Ngha

Xt trn gc hnh-m-ngha, mi ch Hn u c mt kt cu hnh th ring, mt m c n m tit v mt ngha nht nh no so vi cc ch Hn khc. Trong qu trnh s dng thc t, hnh-m-ngha ca ch Hn c th pht sinh thay i, v d ch (nhi) lc ghi li cch c un li ch biu th ng tc un li ca m tit trc . Lc ny, n mt i m gc n m tit ca mnh.Nhng trong cc trng hp khc, ch (nhi) vn mang m gc c thanh-vn-iu v ngha gc ca mnh.

4 Vn t ng t

Trong ting Hn hin i, ngoi mt b phn t n m tit ra, t song m tit vn chim a s, v vy ch Hn n m tit lc ghi li t song m tit, mt ch ch ghi li mt m tit trong . Nu xem m tit ny l ng t, th ch Hn ny ghi li mt ng t. Nu m tit ny v ngha, nh trong cc t ly (nh: -binf-con di-bli-thu tinh) hoc t dch m (nh: -coffee-c ph-pound-bng), nhng ch Hn ny n thun ch l k hiu ghi li mt m tit ca t .

Ngoi cc ch ly v mt b phn ch dch m, hu nh tt c cc ch Hn u c ngha, u l mt ng t. V th, ch Hn hin i thuc loi vn t ng t n m tit.

c im ch Hn:

1Vn t biu

Vn t trn th gii ch yu phn lm 2 loi: vn t biu m v vn t biu . Ch Hn thuc vn t biu , c ci tin, pht trin theo hng biu m.

2C lch s lu i

Vn t c xa trn th gii c 3 loi:

a5500

Ch hnh nm (cuneiform): cn gi l ch u inh, do ngi Sumer to ra, c dng cc nc Ba T, Babylon c, xut hin cch y 5500 nm, dit vong vo th k IV trc Cng nguyn.

b4100,

Ch Ai Cp c (hieroglyph): ch tng hnh, ngi Ai Cp c s dng, xut hin cch y 4100 nm, dit vong vo th k V sau Cng nguyn.

c60003400

Ch Hn: t liu mi nht chng minh ch Hn xut hin cch y hn 6000 nm, nu nh tnh t khi xut hin ch Gip ct th ch Hn cng c hn 3400 nm lch s.

3Pht trin c lp

y l h thng ch vit pht trin c lp duy nht trn th gii, v d ting Duy Ng Nh bt ngun t ting -Rp, ting Ty Tng bt ngun t ting Phn (n ), ting Mng C bt ngun t ting Hi Ht

4

C s ngi s dng nhiu nht, chim dn s th gii.

5

C a v quc t, l 1 trong 6 loi ngn ng c s dng Lin Hip Quc

6 C gi tr ngh thut cao.

Ch Hn v Ting Hn:

1 Quan h mt thit:

Sn sinh v pht trin trn c s ting Hn: ch Hn ch c sn sinh khi ting Hn pht trin n mt giai on nht nh. Nu tch ri khi ting Hn, ch Hn s khng th tn ti.

.

Thch ng vi cc c im ca ting Hn: ch Hn biu c s dng hng ngn nm, c nhiu nguyn nhn: giai cp bc lt lng on ch Hn trong mt thi gian di, chng li s ci cch; kinh t di ch n l v phong kin pht trin chm chp, mi ngi khng quan tm lm n vic ci cch ch Hn. Phng ng Trung Quc qu nhiu; Tng ch Hn n l ph hp vi kt cu ting Hn c i: t thay i v mt hnh thi, 1 ch 1 m l s kt hp hon ho nht.

.

Chu s chi phi ca ting Hn: ting Hn pht trin t n gin n phc tp, trn c s cc phng ng khc nhau pht trin thnh mt th ting chung cho c dn tc, khin ch Hn cng pht trin t t n nhiu. Cc ch phn th, d th cng dn c nh hnh ho. T vn t biu pht trin thm thnh phn biu m. Cc nt, kt cu phc tp c gin th ho Nhng iu ny chng minh rng, s pht trin ca ch Hn i cng vi s pht trin ca ting Hn.

2 Hin tng khng ng b:

Ch, t v ng khng tng ng vi nhau r rt.

S lng ch Hn c hn, khng th ghi chp ting Hn mt cch hon ho.

m v ngha tch ri nhau, khng th ghi chp ng m mt cch hon ho.

Ch khng dng tng i nhiu (ch d th, ch phn th).

Ch ng m nhiu (v d m "y" tng ng vi cc ch Hn sau: ), v vy phi t t phn bit, tng thm kh cho ngn ng.

BI 8: HNH TH CH HN

Din bin hnh th ch Hn:

1 Ch Gip ct (Gip ct vn):

1927%

Ch Gip ct cn c gi l "n Kh vn t", "Bc t", "n Kh", l vn t c khc trn mai ra hoc xng th vo thi n Thng. c pht hin vo cui th k 19 ti di ch kinh nh n, nay l An Dng (H Nam), l kiu ch Hn sm nht c pht hin cho n nay. Trong ch gip ct, ch Hnh thanh chim 27%, iu cho thy ch gip ct l h thng vn t tng i hon chnh.

c im ca th ch ny l:

ng nt nh v di, nt gp ngay ngn.

Kt cu khng thng nht, to nh khc nhau.

Cch vit linh hot, ch d th nhiu.

- - ch "Xa" (xe)

- - ch "Mn" (ca)

2 Ch Kim (Kim vn):

Ch Kim l vn t c khc hoc c trn ng thi Thng Chu, cn gi l "Chung nh vn".

c im ca th ch ny l:

ng nt to rng, nt gp hi trn.

Kt cu kh thng nht, kch c ng u.

ng nt ho, k hiu ho nhiu hn tnh tng hnh.

Ch hnh thanh xut hin nhiu, nhng ch d th vn cn kh ln.

- ch "Ngu" (tru)

- ch "V" (ma)

3 Ch i trin:

7708C s khc bit gia ngha rng v ngha hp. Ngha rng ch cc loi vn t c thi Tin Tn, bao gm Gip ct vn v Kim vn; Ngha hp ch loi vn t thi Xun Thu Chin Quc cho n nc Tn. Cn c gi l Tru vn. Kiu ch i trin tiu biu l kiu ch c khc trn "thch c" ( hnh chic trng) vo nm 770 TCN (nm th 8 i Tn Tng Cng) , c gi l "Thch c vn".

c im ca th ch i trin l:

ng nt ho cch vit, nt gp trn tra.

Th ch u n, vung vc hn.

- ch "Xa" (xe)

- ch "Mn" (ca)

4 Ch Tiu trin:

Ch Tiu trin c pht trin trn c s ch i trin v thnh hnh sau khi Tn Thu Hong thng nht su nc (T, S, Yn, Hn, Triu, Ngy), tiu biu l th ch c khc trn ni Thi Sn, gi l "Thi Sn khc thch".

(Thi Sn khc thch)

B t in u tin ca Trung Quc "Thuyt vn gii t" phn tch hnh th ch Hn trn c s th ch Tiu trin.

c im ca th ch ny l:

Gim bt tnh ho, hng n k hiu ho vn t.

Gim bt s nt trong mt ch.

Xo b mt lot ch d th.

- Ch "Xa, Mn, Ngu"

Ch Tiu trin l kt qu ca phong tro chun ho ch Hn ln th nht trong lch s Trung Quc, c ngha cc k quan trng trong qu trnh pht trin ca ch Hn, khin ch Hn t giai on vn t biu hnh chuyn sang giai on vn t biu .

5 ch L (L th):

Ch L c cc l (sai dch, nha dch) s dng nhiu nn c tn ny, phn lm 2 loi: Tn l (c l) v Hn l (kim l)

c im ca ch L l:

Ch vit theo nt r rng.

Thot ra khi tnh tng hnh, nghing v k hiu ho.

Tng cng gin ho nt bt.

Trong qu trnh pht trin ch Hn, ch L c ngha vch thi i, l ranh gii ca c kim vn t.

6 ch Khi (Khi th):

Khi th (ch Khi) cn c gi l Chnh th, Chn th, vi ngha quy c chnh t, xng ng l khi m (khun mu). Ch Khi pht trin trn c s ch L, c dng nhiu vo cui thi Hn, thnh hnh vo thi Ngy Tn, v c dng cho n tn ngy nay.

c im ca th ch ny l: nt bt ngay thng, kiu ch n nh, kt cu cht ch. Ch Khi c nh hnh ho, c qu trnh s dng di nht.

7 ch Tho (Tho th):

V ngha rng cc th ch u c Tho th, ch Tho tr thnh mt th ch c lp xut hin vo thi ng Hn, bao gm Chng Tho, Kim Tho v Cung Tho.

1

Chng Tho ch kiu ch Tho Hn L thnh hnh thi Hn Chng (ng Hn). Nt bt un ln bay bng, tuy cc nt dnh lin nhau (lin bt), nhng cc ch vn c vit c lp. V d:

Hong Tng th

2

Kim Tho xut hin thi ng Hn, din bin trn c s Chng Tho, hnh th ko di, cc ch dnh lin nhau, c lc khng dnh lin nhau nhng khng t mch, c ngi i gi l nht bt th. Lc vit rt nhanh nhng kh nhn ra ch. V d:

- ch ca Vng Hy Chi

3

Cung Tho xut hin vo i ng, bin ho khn cng, nt bt nhiu t tu , kh vit kh nhn. Kiu ch ny t dng, thng dng lm tc phm ngh thut. V d:

-(Lang quan Thch tr k - Trng Hc)

8 Hnh th (ch Hnh):

Xut hin cui thi ng Hn, nm gi hai th ch Khi v Tho.

--

Lan nh T-Vng Hy Chi-Thin h nht hnh th

Ch Hnh khng ngay ngn nh ch Khi, khng phng tng nh ch Tho, nt bt lin nhau nhng cc ch vn c lp vi nhau, d nhn d nh, phm vi ng dng rng ri. C 2 loi ch Hnh: Hnh Tho v Hnh Khi.

-

Hnh Tho - ch ca Tng Thch

Hnh Khi - ch ca Nhm Chnh

Nguyn nhn din bin hnh th ch Hn:

Ch Hn vi t cch l k hiu vit, trong qu trnh s dng thc t lun hng n s n gin, r rng v nhanh chng, y cng l nguyn nhn chnh khin hnh th ch Hn lun thay i. ng thi, tn sut s dng cng nh vt liu, cng c vit thay i cng l nhng nguyn nhn quan trng khc.

Di y l s thay i v vt liu v cng c vit:

1 Qu trnh s dng cc vt liu vit

Trc khi thut lm giy c pht minh, ngi Trung Quc s dng cc vt liu sau lu li ch Hn

Mai ra, xng th: ch Gip ct.

Chung, nh, gm: ch Trin, ch Kim.

Bia , th tre: ch Trin, ch L, ch Khi, ch Hnh, ch Tho

Gm la vi vc: ch Trin, ch L, ch Khi, ch Hnh, ch Tho

Sau khi thut lm giy c pht minh, ngoi nhng nhu cu c bit, ni chung giy l vt liu vit c s dng ph bin nht.

Bc vo thi i cng ngh thng tin, s dng my vi tnh cho vic x l ch Hn c ng dng ngy cng rng ri. Bn phm, mn hnh u l nhng cng c truyn ti ch Hn hiu qu. Vic ng dng cc phn mm mi c th to ra c v s font ch Hn p, hnh th ch Hn cng tr nn v cng phong ph a dng, c th p ng c mi nhu cu ca con ngi i vi s thay i kiu ch Hn.

2 Cng c vit ch

------------

S thay i ca "bt" tri qua nhiu giai on, t "bt dao" n "bt mm", "bt cng" v hin nay l "bt my tnh".

Bt dao: l dao khc trn mai ra, xng th, g Cc dng c c dng khc ch trn cng thuc loi bt ny.

Bt mm: bt lng dng vit trn th tre, vi vc, giy t

Bt cng: cc loi bt my, bt bi, bt ch ang c s dng hin nay

Bt my tnh: bn phm, chut, bt t

Cc loi bt truyn thng hin nay vn cha hon ton bin mt. Bt lng vn l cng c vit th php, vn c nhiu ngi hc tp v s dng. Bt dao nhiu ni vn l cng c khc du (trin) hiu qu. Th nhng chng ta cng nn ch mt iu rng, cc cng c truyn thng ny ang dn dn b k thut vi tnh thay th. Chng ta c th s dng my tnh cho vic khc ch, khc con du, khc trn , trn st thp Cc th ch (font) u c th to ra phc v cho cc mc ch .

Quy lut din bin hnh th ch Hn

1 ng nt ho nt bt

Nt bt c mt qu trnh hnh thnh lu di. Giai on t ch Gip ct n ch Trin, hnh thnh cc nt thng v chuyn trn. Sau khi "L bin", dn dn hnh thnh h thng nt bt cn i, ng nt thng nht cao th ch Khi.

2 K hiu ho hnh th ch

Trong lch s pht trin ch Hn tng c l lun "Lc th" (xem bi 7), lin h hnh th v ngha ch li vi nhau tin cho vic phn tch v l gii m c cng nh ngha ca ch. Cch lm ny khng xem ch Hn l cc k hiu, m xem chng l s t hp ca cc hnh v nhm biu t mt ngha no .

Qu trnh din bin hnh th ch Hn ln nht l t ch Trin chuyn sang ch L, gi l "L bin". "L bin" ph v cch nhn nhn c v ch Hn c i. Ch Hn cn i, c bit l ch Hn hin i sau khi c gin th ho trit ph v cch nhn nhn c nu trn i vi ch Khi, m xem chng di gc c "k hiu ho" hon ton..

3 Quy chun ho kt cu

Qua qu trnh din bin lu di, ch Hn dn dn c quy chun ho, kch c ln b ng nht, hnh th cng p mt hn. S quy chun ho ny dn c hnh thnh sau khi thut in n c pht minh.

BI 9: LC TH

"Lc th" l quy tc cu hnh c cc nh ngn ng hc c i phn tch quy np m thnh da trn c s lin h gia hnh th v ngha ch Hn.

Tng hnh

Theo "Thuyt vn gii t" ca Ha Thn, "ch tng hnh l ch v nn cc vt, da vo hnh th, nh ch (nht), ch (nguyt) vy."

- ch "Nht" (mt tri)

Cc loi tng hnh:

1. (v tng th s vt)

2. (v b phn s vt) Nh ch "Dng" v cp sng d cong Cc ch khc:

- ch "Dng" (d, cu)

3. V nhng s vt c lin quan vi nhau (ch tng hnh phc tp), nh trang sc trn ch "Xa" (xe)Cc ch khc:

364C 364 ch Tng hnh trong sch TVGT, chim 4%.

Ch s:

HYPERLINK "http://www.yyxx.sdu.edu.cn/chinese/new/content/3/02/"

Theo "Thuyt vn gii t", "ch Ch s l loi ch trng m bit c, xt th r , nh ch (thng), ch (h) vy". Ch s l cch to ch dng cc k hiu mang tnh tng trng hoc thm k hiu gi vo ch tng hnh.

Ch ch s c 2 loi

1c to nn t cc k hiu mang tnh tng trng thun tu, biu th con s hoc s vt tru tng, loi ch ny rt t, v d(mt)(hai)(ba)(bn)(thng)(h)

2Thm k hiu gi trn c s ch tng hnh. V d:

Ch "Cam" (ngt) thm 1 chm trong ch khu, biu th trong ming ang ngm thc n ngon ngt.

Ch "Mu" (m) dng thm 2 chm biu th bu v, tng trng cho ph n lm m.

Ch "Bn" (gc) dng thm du chm di biu th phn gc ca cy.

125C khong 125 ch Ch s trong sch TVGT, chim 1%.

Ch Ch s v ch Tng hnh u l ch c th, s khc nhau ch yu ca 2 loi ch ny l: ch Ch s ch trng dng k hiu tru tng gi trn c s ch Tng hnh, cn ch Tng hnh ch trng v hnh dng gc ca s vt, v sao cho ging hnh dng gc .

Hi :

HYPERLINK "http://www.yyxx.sdu.edu.cn/chinese/new/content/3/02/"

Theo "Thuyt vn gii t", "ch Hi l loi ch hp cc phn m thy c ngha, nh ch (V), ch (Tn) vy". y l phng php to ch kt hp hai hoc hai ch Tng hnh hoc Ch s tr ln, cng biu t mt ngha.

Ch yu c hai hnh thc:

1 (ng th hi )

2 (D th hi )

Ch Hi l ch hp th, t nht cng do 2 ch hp thnh. Vic ra i ch Hi l tiu ch cho thy ch Hn t biu hnh chuyn dn sang biu , cch to ch cng tin b hn ch Tng hnh v Ch s.

Hnh thanh:

Theo "Thuyt vn gii t", "ch Hnh thanh l ch ly vt lm tn, mn thanh hp thnh, nh ch (giang), ch (h) vy." Ch Hnh thanh l cch to ch trn c s kt hp b th biu th ngha v b th biu th m c.

1 Cc hnh thc t hp hnh thanh:

1 (hnh trn thanh di)

2 (thanh trn hnh di)

3 (hnh tri thanh phi)

4 (thanh tri hnh phi)

5 (hnh trong thanh ngoi)

6 (thanh trong hnh ngoi)

7 (kt cu c th) -hnh nm mt gc- thanh nm mt gc

C mt s b th biu th c m ln ngha. V d: .

C mt s b th u khng biu th m v ngha. V d: .

2u im ca s kt hp Hnh Thanh:

1Kh nng to t cao. V d:

Vi b (mc-mt) biu hnh, c th to ra rt nhiu ch Hnh thanh nh trn.

Vi b (long-rng) biu thanh, c th to ra cc ch Hnh thanh nh trn.

Cho d b th biu hnh v biu thanh ging nhau nhng hnh thc t hp khc nhau cng c th to ra cc ch khc nhau. V d: /////////

2

Hn ch hin tng 1 ch nhiu ngha do ng m gi t gy nn. V d: ---------------

3

Trnh nhm ln gia cc ch na n nhau, sa li ghi sai ch. V d: //////

3u - Nhc im ca phn Hnh:

C u im biu th c ngha ca ch, gip chng ta tm hiu c ngha ch, nhng nhc im cng rt ln:

1Biu t ngha khng c th. V d: ---

2Tc dng biu t ngha b h thp hoc mt i. V d:

3Biu t t tng khng tin b. V d:

4Hnh thay i, kh nhn ra hnh gc. V d:

4. u - nhc im ca phn Thanh:

u im ca phn Thanh l biu th c m c khi qut ca ch, gip chng ta nhn bit ch d dng hn. Nhc im l:

1Biu m khng chun. V d:

7504355753C ngi thng k rng, trong 7504 ch Hnh thanh hin i, ch c 355 ch biu m chnh xc, chim 4.7%. Thanh mu, Vn mu ging nhau nhng Thanh iu khc nhau c 753 ch, chim 10%.

2Thanh kh nhn ra. V d:

Chuyn ch:

HYPERLINK "http://www.yyxx.sdu.edu.cn/chinese/new/content/3/02/"

Theo "Thuyt vn gii t", "ch Chuyn ch l ch nn mt u loi, ng cng nhn, nh ch (kho), ch (lo) vy". Ch "lo" v ch "kho" u c ngha l "gi", nn ngi ta chuyn ch "kho" ch thch ch "lo" v ngc li, v th gi l "chuyn ch". Vy ch "chuyn ch" l nhng ch ng ngha nhng c hnh dng khc nhau.

C 3 loi ch Chuyn ch

1Nhng ch c cng mt b th c ngha lin quan mt thit vi nhau. V d:

Kiu (thu lng) - Lng (thu kiu): u c ngha l cy cu, c cng b (mc-cy).

p (tin) - Tin (L) - L (tin): u mang ngha "gim, p", c cng b (tc-chn)

Nhng ch Hn trong 2 v d trn khng ng m, ng hnh nhng ngha tng t nhau, kt cu hnh th c b th ging nhau nn cu thnh quan h "chuyn ch".

2Nhng ch khng c cng b th nhng c ngha lin quan mt thit vi nhau. V d:

Vn (tn) - Tn (vn): u mang ngha "hi han".

St (lc) - Lc (st): u mang ngha "git hi".

Trong 2 v d trn, hnh v m ca ch khng c im g chung, nhng ngha li ging nhau nn cng cu thnh quan h "chuyn ch".

3Cng mt ch nhng v "chuyn ch" nn sn sinh ra ngha khc. V d:

Ch (L) c ngha gc l "gim p". Chu Tun Thanh trong "Thuyt vn thng hun nh thanh" cho rng: ch ny c ngha gc l "tin" (gim p), chuyn ch thnh ngha "cng c gim p". Nh vy "l" t mt ng t chuyn thnh mt danh t vi ngha l "giy".

Ch Chuyn ch do c mi quan h mt thit v mt ngha, v vy hin nay chng c dng di dng t song m tit, nh: "cu cng, gim p, st ht"Ch Chuyn ch bn thn n l ch Hnh thanh, c bit c mt s ch Hi . Tt c cc v d nu trn u l ch Hnh thanh.

Gi t:

Theo "Thuyt vn gii t", "ch Gi t l ch vn khng c ch , nh thanh m gi s, nh ch (lnh), ch (trng) vy." Nhng s vt trong v tr th nhiu v cng, nu c c mt s vt phi c mt vn t th kh c th t cho ch c. V vy li "gi t" (vay mn) tr nn cn thit. V d:

Lnh: ch Hi mang ngha gc "mnh lnh", mn dng lm ch "lnh" trong "huyn lnh" (quan huyn).

Trng: ch Tng hnh mang ngha gc "ln tui", mn dng lm ch "trng" trong "trng quan" (quan ln, quan trn).

o: ch Hi mang ngha gc "con ng", mn dng lm ch "o" trong "o c".

Nhng v d trn u thuc cch to ch Hnh thanh hoc Hi , nhng mt i ngha gc ca n. V vy, trn gc s dng, chng thuc ch Gi t.

Php Gi t hng s pht trin ca ch Hn t gc Hnh-Ngha ln gc m-Ngha, thc y php Hnh thanh pht trin su rng. C th ni, php Gi t c a v v cng quan trng trong qu trnh pht trin nhn thc l tnh ca cu hnh ch Hn.

Trong Lc th ch c 4 loi u l php to ch, Chuyn ch v Gi t l php dng ch, bi v 2 loi ny khng to ra ch mi.

BI 10: KT CU CH HN

n v kt cu:

1Nt bt (Bt ho):

1 nh ngha

Bt ho l cc chm v ng to nn hnh th ch Hn, cng l n v kt cu nh nht ca ch Hn. Theo yu cu khi vit ch Khi, t lc h bt n lc nhc bt l mt nt (nht bt), cn c gi l mt nt v (nht ho), hp xng bt ho, hnh dng c th ca bt ho gi l bt hnh.

Vn t c khng c khi nim "bt ho". Ch Trin hnh dng trn tra, cc nt dnh lin vi nhau, rt kh phn nh v tr h bt v nhc bt. T ch L tr i bt u hnh thnh cc nt bt thng, nhng c mt s ch hay b th c vit vi bao nhiu nt vn khng c quy nh c th, v d ch (khu). Cho n khi xut hin "Vnh t bt php" (8 nt chnh ca ch Vnh) ni ting ca ch Khi th mi xc nh c h thng "bt ho" ca ch Hn.

2 Cc nt c bn

Cc nt c bn cn c vo tm nt chnh trong ch (vnh) ca Vng Hy Chi, nhng nt ny l c s cu thnh ch Hn.

a Chm:

chm ngn

chm di

chm ht:

chm tri

phy chm

b Ngang:

ngang bng

c S:

s ngn

s di

d Phy:

phy di

phy ngn

phy nm

phy s

s gp phy:

ngang gp phy

ngang gp gp phy

e Mc:

mc ngang

mc nghing:

fHt:

s ht

ngang gp ht

g Mc:

ngang mc:

ngang gp phy cong mc

ngang gp mc

ngang gp gp gp mc

ngang gp cong mc

ngang gp nging mc

s mc:

s cong mc:

s gp gp mc:

nghing mc:

cong mc:

nm mc:

e Gp:

ngang gp

ngang gp gp gp

ngang gp cong

s gp

s gp gp:

s cong

phy gp

4Cc hnh thc t hp ca nt bt:

a cch nhau

Cc nt bt tch ri nhau, khng c im tip xc. V d:

b tip nhau

Cc nt bt tip xc nhau. V d:

c giao nhau

Cc nt bt an cho nhau. V d:

Cc nt bt ging nhau, quy tc bt thun cng nh nhau nhng c hnh thc t hp khc nhau cng s hnh thnh cc ch khc nhau. V d: . y l im cn c bit ch trong qu trnh dy hc v vit ch.

2Thin bng, B th

1 Thin bng

Thin bng l n v cu to ch s dng hnh thc nh phn phn tch ch Hn.

a

Ch c th: do 1 thin bng cu thnh. Lc ny khng cn gi l thin bng. V d:

b

Ch hp th: do hai hoc hai thin bng tr ln t hp thnh 1 ch Hn.

Cch gi truyn thng l "t thin hu bng" (thin bn tri bng bn phi), by gi gi chung l "thin bng".

Thin bng ca ch "dng" l "mc, dng".

Thin bng ca ch "ho" l "n, t".

2 B th

B th l thin bng c tc dng quy loi kiu ch. B t in u tin trong lch s Trung Quc "Thuyt vn gii t" a ra khi nim "b th" u tin, dng sp xp th t ch Hn.

B th ca ch "dng" l "mc".

B th ca ch "ho" l "n".

B th t khi ra i cho n nay tri qua nhiu ln thay i v mt s lng:

540"Thuyt vn gii t" xc nh 540 b th.

214"Chnh t thng" hp li cn 214 b.

214"Khang Hy t in" dng li 214 b. (Xem ph lc 3)

201"Hin i Hn ng thng dng t biu" ch a ra 201 b.

189"Tn Hoa t in" gim xung cn 189 b.

Phng thc kt cu

Phng thc kt cu l phng thc sp xp v tr ca cc thnh phn cu to nn ch Hn. Phng thc kt cu ca ch Hn ch yu bn n phng thc kt cu ca ch hp th.

C cc loi phng thc kt cu chnh sau:

1kt cu trn-di

2kt cu trn-gia-di

3kt cu tri-phi

4kt cu tri-gia-phi

5kt cu ton bao vy

6kt cu bn bao vy

7kt cu xuyn tm

8kt cu ch phm

Bt thun

Bt thun l th t vit cc nt ca ch Hn.

1 Quy tc chung:

1ngang trc s sau

2phy trc mc sau

3trn trc di sau

4Tri trc phi sau

5ngoi trc trong sau

6vo trc ng sau

7gia trc hai bn sau

2 Quy tc b sung:

Cc quy tc bt thun nu trn ch l quy tc chung, do kt cu ch Hn phc tp, hnh th a dng, nn bt thun ca nhiu ch l s vn dng tng hp ca cc quy tc trn, khng nn qu cu n. V d:

1

Nt chm trn cng hoc bn tri, vit trc. V d:

2

Nt chm trn cng bn phi hoc bn trong, vit sau. V d:

3 Kt cu bn bao vy

Bn bao vy trn-tri hoc trn-phi, ngoi trc trong sau. V d:

Bn bao vy tri-di (b xc, b dn) vit sau cng. V d:

Bn bao vy pha di, vit trong trc ngoi sau. V d:

Bn bao vy pha trn, vit ngoi trc trong sau. V d:

Bn bao vy pha bn phi, vit nt trn cng trc, sau vit phn pha trong ri mi n cc nt cn li. V d:

PHN PH LC

1

Ph lc 1: Bng chnh l t d hnh t 1

Cc t trc du gch ngang l cc t c chnh l, l cch vit ng.

/

2

Ph lc 2: Bng ch Hn hin i thng dng

Theo th t nt bt

2500

2500 ch thng dng

1 nt

2 nt

3 nt

4 nt

5 nt

6 nt

7 nt

8 nt

9 nt

10 nt

11 nt

12 nt

13 nt

14 nt

15 nt

16 nt

17 nt

18 nt 19 nt 20 nt21 nt 22 nt 23 nt

1000

1000 ch thng dng cp 2

2 nt

4 nt

5 nt

6 nt

7 nt

8 nt

9 nt

10 nt

11 nt

12 nt

13 nt

14 nt

15 nt

16 nt

17 nt

18 nt 19 nt 20 nt 21 nt 22 nt 23 nt

214

Ph lc 3: 214 B th

STT

B

TH

TN

GI

NGHA

STT

B

TH

TN

GI

NGHA

1 nt

111.

Th

Cy tn

1.

Nht

Mt

112.

Thch

2.

Cn

S

113.

Th

Bo, dy

3.

Ch

Chm

114.

Nhu

Du chn th

4.

Phit

Phy

115.

Ho

La

5.

t

Cong

116.

Huyt

Hang

6.

Quyt

S mc

117.

Lp

ng

2 nt

6 nt

7.

Nh

Hai

118.

Trc

Tre

8.

u

Chm u

119.

M

Go

9.

Nhn

Ngi

120.

Mch

T

10.

Nhi

Ngi

121.

Phu

Ci v

11.

Nhp

Vo

122.

Vng

Li

12.

Bt

Tm

123.

Dng

D

13.

Quynh

Trng rng

124.

V

Lng (v)

14.

Mch

Che

125.

Lo

Gi

15.

Bng

Gi, lnh

126.

Nhi

M

16.

K

Gh

127.

Li

Ci cy

17.

Khm

Lm, H

128.

Nh

Tai

18.

ao

Dao

129.

Dut

Ci bt

19.

Lc

Sc

130.

Nhc

Tht

20.

Bao

Bc

131.

Thn

B ti

21.

Chy

Tha, mung

132.

T

T

22.

Phng

Hp

133.

Ch

n

23.

H

Che ct

134.

Cu

Ci ci

24.

Thp

Mi

135.

Thit

Li

25.

Bc

Bi

136.

Xuyn

Ngang tri

26.

Tit

Tin, mt tre

137.

Chu

Thuyn

27.

Hn

Sn ni

138.

Cn

Bn, vng

28.

Kh

Gian, ring

139.

Sc

Mu

29.

Hu

Li

140.

Tho

C

3 nt

141.

H

Cp

30.

Khu

Ming

142.

Trng

Su b

31.

Vi

Vy quanh

143.

Huyt

Mu

32.

Th

t ai

144.

Hnh

i

33.

S

Hc tr

145.

Y

o

34.

Truy

n sau

146.

Che

35.

Tuy

i chm

7 nt

36.

Tch

m, ti

147.

Kin

Thy

37.

i

To ln

148.

Gic

Sng

38.

N

Con gi

149.

Ngn

Ni

39.

T

Con, con trai

150.

Cc

Hang

40.

Min

Mi nh

151.

u

Ht u

41.

Thn

Tc

152.

Th

Con heo, ln

42.

Tiu

Nh

153.

Tr

Sukhngchn

43.

Ung

Khom lng

154.

Bi

Con s

44.

Thi

Thy

155.

Xch

Mu

45.

Trit

C mi mc

156.

Tu

Chy

46.

Sn

Ni

157.

Tc

Chn

47.

Xuyn

Sng

158.

Thn

Thn th

48.

Cng

Th

159.

Xa

Xe

49.

K

Bn thn

160.

Tn

Cay

50.

Cn

Khn

161.

Thn

Sm

51.

Can

Phm

162.

Xc

i

52.

Yu

t, nh b

163.

p

Khu t

53.

Ym

Mi nh

164.

Du

Gi Du, no

54.

Dn

Bc di

165.

Bin

Chia, phn

55.

Cng

Chp tay

166.

L

Dm

56.

Dc

Bn

8 nt

57.

Cung

Cy cung

167.

Kim

Vng

58.

K

u nhm

168.

Trng

Di

59.

Sam

Lng, tc

169.

Mn

Ca

60.

Xch

Bc ngn

170.

Ph

G, ng

4 nt

171.

i

Kp, ui bt

61.

Tm

Tim, tm lng

172.

Chuy

Chim non

62.

Qua

Ci mc

173.

V

Ma

63.

H

Ca ng

174.

Thanh

Mu xanh

64.

Th

Tay

175.

Phi

Khng phi

65.

Chi

Cnh

9 nt

66.

Phc

nh nh

176.

Din

Mt

67.

Vn

Nt

177.

Cch

Da

68.

u

Ci u

178.

Vi

Da mm

69.

Cn

Cn, ci ru

179.

Cu

Rau h

70.

Phng

Vung

180.

m

Ting

71.

V

Khng

181.

Hit

u

72.

Nht

Mt tri

182.

Phong

Gi

73.

Vit

Rng

183.

Phi

Bay

74.

Nguyt

Mt trng

184.

Thc

n

75.

Mc

Cy

185.

Th

u

76.

Khim

Thiu

186.

Hng

Thm

77.

Ch

Dng

10 nt

78.

i

Xu

187.

M

Nga

79.

Th

Cy gy

188.

Ct

Xng

80.

V

ng

189.

Cao

Cao

81.

T

So snh

190.

Biu

Tc di

82.

Mao

Lng

191.

u

nh nhau

83.

Th

H

192.

Sng

Ru np

84.

Kh

Hi

193.

Lch

Ni, ch

85.

Thu

Nc

194.

Qu

Ma qu

86.

Ho

La

11 nt

87.

Tro

Mng, vut

195.

Ng

C

88.

Ph

Cha

196.

iu

Chim

89.

Ho

Giao nhau

197.

L

Mui t nhin

90.

Tng

Tm phn

198.

Lc

Hu, nai

91.

Phin

Mnh, tm

199.

Mch

La mch

92.

Nha

Rng

200.

Ma

Cy gai

93.

Ngu

Tru, b

12 nt

94.

Khuyn

Ch

201.

Hong

Vng

5 nt

202.

Th

La k

95.

Ngc

Ngc

203.

Hc

en

96.

Huyn

en

204.

Ch

May o

97.

Qua

Da

13 nt

98.

Ngo

Ngi

205.

Mnh

Loi cc

99.

Cam

Ngt

206.

nh

nh, vc

100.

Sinh

Sng

207.

C

Ci trng

101.

Dng

Dng

208.

Th

Loi chut

102.

in

Rung

14 nt

103.

S

209.

T

Ci mi

104.

Tt

Bnh tt

210.

T

Chnh t

105.

Bt

Ri ra

211.

X

Rng

106.

Bch

Trng

16 nt

107.

B

Da

212.

Long

Rng

108.

Mnh

Chn, da

213.

Quy

Ra

109.

Mc

Mt

17 nt

110.

Mu

Ci gio

214.

Dc

ng so 3 l

TI LIU THAM KHO

1) ()1999

2) 1999

3) 1993

4) 2000

5) 1987

6) 2002

7) 2000

8) Nguyn Vn Ba, Nho vn gio khoa ton th, Vit Nam vn hin, Sign 1970.

9) Nguyn Quang Hng, m tit v loi hnh ngn ng, NXB Khoa hc x hi, H Ni 1994.

10) http://www.jsedu.net/

11) http://www.mymandarin.com/

12) http://www.sdu.edu.cn/

Th t gp gi v:

[email protected]

- MC LC

BI 1: KHI QUT NG M HN NG HIN I

1

BI 2: THANH MU

8

BI 3: VN MU

15

BI 4: THANH IU

22

BI 5: BIN M

27

BI 6: BI TP TRC NGHIM NG M

35

BI 7: KHI QUT V VN T

39

BI 8: HNH TH CH HN

46

BI 9: LC TH

60

BI 10: KT CU CH HN

67

1

Ph lc 1: Bng chnh l t d hnh t 1

78

2

Ph lc 2: Bng ch Hn hin i thng dng

85

214

Ph lc 3: 214 B th

91

TI LIU THAM KHO

96

19

97