Azərbaycan

Respublikasının milli

mətbəxi

Azərbaycan milli mətbəxinin tarixi də

elə xalqın tarixi qədər qədimdir. Bir

çox Azərbaycan xörəklərinin adlarına

qədim yazılı mənbələrdə, səyyahların

xatirələrində rast gəlmək olur.

Ölkəmiz əsrlər boyu müxtəlif qəsbkar

dövlətlərin işğalçı hücumlarına məruz

qalıb parçalansa da, yenə böyük

iradə bahasına öz milli mədəniyyətini,

ədəbiyyatını, incəsənətini qoruyub

saxlaya bilimişdir.

Milli xörəklərimizin əksəriyyəti mal, qoyun və quş

ətindən hazırlanır. Döyülmüş ət ilə hazırlanan

xörəklər daha çox yayılıb. Milli xörəklərimizin

hazırlanmasında çox çeşidli balıq

növlərindən istifadə edilir. Süfrəmiz müxtəlif göyərti

və tərəvəzlərlə-badımcan, pomidor, bibər, kələm,

ispanaq, turşəng, çuğundur, turp, soğan, xiyar, yaşıl

lobya və s. zəngindir. Xörəklərimizdə ədviyyələrdən

zəfəran, cirə, raziyana, cirə, dəfnə yarpağı, keşniş

toxumu, həmçinin nanə, şüyüd, cəfəri, kərəviz,

tərxun, reyhan, kəklikotu və s. gen-bol istifadə

olunur. Abşeronda becərilən zəfəran ədviyyəsinə

xüsusi önəm verilir. Azərbaycan kulinariyasında

zəfəran əlavə edilməklə 50-dən çox müxtəlif növ

xörək və 10-dan çox şirniyyat məmulatı hazırlanır.

Azərbaycanlıların qədim milli

xörəyi olan dolmanın adı

xalis Azərbaycan sözündən-

“doldurmaq” felindən

götürülmüşdür. Yəni,

bükümü ət qiyməsi ilə

doldurmaq. Sonralar

dolmanın müxtəlif

bükümlərdən hazırlanması

onun bir çox çeşidinin

yaranmasına səbəb

olmuşdur.

DolmA

Azərbaycan milli kulinariyasinda

30-dan çox birinci xörək növü

var. Bunlara ətdən hazırlanmış

xörəklər (piti, küftə-bozbaş, şorba

və s.) göyərti və qatıqdan

hazırlanmış xörəklər (dovğa,

ovdux, doğramac və s.)

aiddir. Bəzi sulu xörəklərin hər

payı ayrıca qabda (piti), yaxud 1

neçə pay bir qabda (düşbərə,

sulu xingəl və s.) hazırlanır. Adi

şorbalardan fərqli olaraq sulu

Azərbaycan xörəkləri öz

konsistensiyasına görə daha

qatıdır, çünki bunların tərkibində,

1 qayda olaraq şorba az

miqdarda olur.

Bakıda qədimdən şəkərbura,

Bakı paxlavası, şəkər çörəyi və

s. şirniyyatlar hazırlanır. Şəki

şirniyyatı xüsusi yer tutur. Şəki

paxlavası, peşvənd, tel (tər

halva), qırmabadam və s.

məmulatların hazırlanmasında

düyü unu, şəkər, fındıq ləpəsi,

kərə yağı, yumurta ağı və

ədviyyat işlədilir.Karamelə

oxşar şirniyyatdan

Azərbaycanda şəkər pendir,

pərvərdə, qoz, fındıq və badam

qozinakları, keşnişli noğul,

qozhalvası və s. istehsal edilir.

Azərbaycanlılar adətən yeməkdən əvvəl çay içirlər-əsasən də qara-

məxməri çay. Bu gözəl adətin üstünlüyü orasındadır ki, o, yemək

verilənə qədər mədəni həzmə hazırlayır və xüsusilə böyük

qonaqlıqda adamlar arasında dərhal qarşılıqlı ünsiyyətin

yaranmasına imkan yaradır.

Çay çox vaxt heyva,

əncir, qarpız, ərik, gilas,

albalı, şaftalı, gavalı,

zoğal, qoz, böyürtkən,

tut, çiyələk mürəbbələri

ilə verilir. Dəmlədikdə

ona bəzən az miqdarda

çiçək tumurcuqları ilə

birlikdə qurudulmuş

kəklikotu, mixək, hil və

b. ədviyyələr qatılır ki,

bunlar da çaya xüsusi

ətir verir.

Azərbaycanlılar çörəyə: yuxa, fətir, lavaş, səngək, xamralı, təndir çörəyi və

s. müxtəlif formalı, qalınlıqda və hazırlanma üsuluna görə fərqli çörəklərə -

bizim masaların başlıca sərvətinə xüsusi həssaslıq və hörmətlə

yanaşırlar. Əgər süfrəyə çörək gəlibsə, azərbaycanlılar ona hörmət əlaməti

olaraq birinci əllərini çörəyə uzadırlar, hesab edirlər ki, çörək hər şeydən

irəlidir. Çörəyə Quran qədər hörmət edir və çörəyə and içirlər.

AZƏRBAYCAN ŞİRNİYATLARI

Azərbaycanın milli şirniyyat

məmulatı 3 qrupa bölünür: unlu,

karamelə oxşar və konfetə

oxşar məmulatlar. Unlu

şirniyyat məmulatına

şəkərbura, paxlava, şəkər

çörəyi, Bakı qorabiyyəsi,

Azərbaycan nanı, Ordubad

ruleti-dürməyi, Qarabağ kətəsi,

Quba tıxması, Lənkəran

külçəsi, Şamaxı mütəkkəsi,

Naxçıvan paxlavası və s. aiddir.

Undan hazırlanan milli şirniyyat

məmulatının 30-dan çox çeşidi

məlumdur. Bununla belə, hər

zonanın özünəməxsus xüsusi

Cincilim, ispanaq, çuğundur yarpağı,

nanə, badımcan, pomidor və s.-dən

"kətə", "suyuq", "dovğa", "əcəb-

sandal" və s. xörəklər və müxtəlif

salatlar hazırlanır. Bizim nahar

süfrəmizdə dənli və paxlalı

bitkilərdən "sıyıq", "plov", "qovurğa",

"hədik" və s. kimi yeməklər də layiqli

yer tutur. Lakin, ən gözəl xörək plov

sayılır. Azərbaycanda - tam əminliklə

düyünün vətənlərindən biri kimi

sayılan bir ölkədə - plovun 200-ə

yaxın növü var

Çörəyin müxtəlif çeşidləri də

hazırlanır. Bunların içində

təndirdə bişirilən Təndir

çörəyi xüsusilə sevilir

Azərbaycan mətbəxindən

danışarkən salatları da

unutmamaq lazımdır.

Salatlar minlərlə çeşiddə

hazırlanır. Ən çox seviləni və

məhşuru demək olarki

paytaxt salatıdır

Çərəzlər də

ölkəmizdə çox

sevilir və həmişə

süfəmizi

bəzəyirlər..

Azərbaycan mətbəxində başlıcası dadlı

xörəklər, ətirli içkilər və gözəl meyvələr

deyil, başlıcası - qonaqdır. Azərbaycanın

mətbəx fəlsəfəsinin əsasında qonaq

dayanır. Odur ki, xoş gəlmişsiniz, buyurun

qonağımız olun!!!

Son