AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ

Mövzu :POLİPLOİDİYANIN BİTKİ SELEKSİYASINDA İSTİFADƏSİ

Mühazirəçi: Dosent, əməkdar kənd təsərrüfatı işçisi F.H.Qurbanov

PLAN:

1. Giriş 2.Avtopoliploidiya 3.Allopoliploidiya 4. Heteroploidiya 5. Poliploid formaların alınma üsulları

Hüceyrələrin nüvəsində xromosomların dəfələrlə artması hadisəsinə poliploidiya deyilir.

Məhşur genetik seleksioner A.Müntsinq bir sıra qiymətli poliploid sortlar əldə etmişdir.

Poliploidiya əmələ gəlmə mexanizminə görə 3 yerə bölünür

mitotik ziqotik meyotik

Ümumiyyətlə isə poliploidiya 2 yerə bölünür:

avtopoliploidiya;

allopoliploidiya;

Eyni növün xromosom kompleksinin çoxalması sayəsində meydana çıxan poliploidiyaya avtopoliploidiya deyilir.

Allopoliploidiya müxtəlif genomların çoxalması sayəsində meydana çıxır. Növlərarası hibridləşdirmə nəticəsində meydana çıxan poliploidiyaya allopoliploidiya deyilir.

Heteroploidiya

xromosom sayının 1,2 ədəd artması və yaxud 1,2 ədəd azalması hadisəsidir.

2n+1Diploid xromosom sayına 1 xromosom artıq düşdükdə t r i

s o m i y a alınır.

2n+2◦ Diploid xromosom

sayına 2 xromosom artıq düşdükdə t e t r o s o m i k

2n+3◦ Diploid xromosom

sayına 3 xromosom artıq düşdükdə p e n t o s o m i k alınır.

Diploid xromosom sayında 1 xromosom çatışmadıqda m o n o s o m i y a baş verir.

◦2n-1

Diploid xromosom sayında 2 xromosom çatışmadıqda n u l i s o m i y a baş verir.

◦2n-2

Poliploid formaların alınmasında müxtəlif üsullardan istifadə olunur.

Kimyəvi

kolxitsin asenaften qammeksan lindan

Fiziki

Şüalar (ionlaşdırıcı, ultrabənövşəyi və s.)

Kolxitsin ilə işlədikdə işin müvəffəqiyyəti bir neçə şərtlərdən asılıdır:

1. Xromosomların sayını iki dəfə artırmaq üçün bölünmədə olan meristem hüceyrələrə kolxitsin ilə təsir etmək lazımdır.

2. Nəzərdə saxlamaq lazımdır ki, müxtəlif bitkilərin və onların orqanlarının (kök, yarpaq, çubuq, toxum, soğanaq, kartof yumrusu, boy nöqtəsi və s.) kolxitsin maddəsinə həssaslığı müxtəlif olur.

3. Tədqiq olunan bitkilər üçün ən yaxşı optimal şərait yaratmaq lazımdır.