Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
-
Upload
patrologia-latina-graeca-et-orientalis -
Category
Documents
-
view
235 -
download
2
Transcript of Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 1/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 2/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 3/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 4/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 5/270
ENCHIRIDION<<£Zf 'flf*&>",
DEFIDE SPE ET CARITATE
^ S. AURELII AUGUSTI!
EPISCOPI HIPPON.
A IOANNE BAPTISTA FAURE
N
*
TUEOLOGO SOCIETATIS IESU fckfawn^
\0TIS ET ÀSSERTIOMBUS THEOLOGICIS
ILLUSTRATU M
CV
IDIHO MNC PRIMUM AUSOLUTA
\EAP0LiI
A TYPOGRAPHAEO FIBREMANOMDCCéXXXXVU
Próstat_R< • Marinium Typ
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 6/270
V>.& A**
THE INSTI!'
IO E
TORONTO6, *^A,
DEC 1
t
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 7/270
\
ENCHIRIDION
DE FIDE SPE ET CARITATE
A SANCTO AUGUST. PONTIF. HIPPON. LUCUBRATUM
A IOANNE BAPT. FAURE SOD. S. I.
COMMENTARIO EXPLANATUM
CONSTANTINO PATRIZI PATRI CARDINALI
VICE SACRA ANTISTITI RELIGIONUM URBIS
CLEROQUE URBIS UNIVERSO
FAURIANARUM DISCIPLINARUM SECTATORI
CAROLUS PASSAGLIA SOD. S. I.
EX ANIMO DEDICAT
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 8/270
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/enchiridiondefidOOaugu
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 9/270
DE IOANNE BAPTISTA FAIJRE
TESTIMONIA
-OC-
IOANNES . BAPTISTA . FAURES
Ronianus. In. Ampliss.Ordin. Viterb. Cooptatus. In. Societate
Iesu. Quamdiu. Ea. Stetit. Sodalis. Professus. Sacerd. Annos
CO. Praefectus. Soclalium. Marialium. Collegii. Rom. Doctor
Decurialis. Sacris. Disciplinis. Tradendis
Ab. Ipsa. Adolescenza. Osor. Desidiae. Domitor. Cupiditatum
Suniiiia. Dcum. Religione. Goluit. Magnamque. Dei. Matrem
Auguste . Veneratus . Est . Humanos . Casus . Forti . Animo
Semper . Tulit . Convicia . Insectationes . Propositi . Tenax
Contempsit. In. Studiosae. Iuventutis. Moribus. Conformandis
In. Infima. Etiain. Plebe. Instituenda. Regenda. Diuturnam
Operam. Et.Utilem. Posuit. Idem. Excelienti. Ingenio. Florens
Studiis. Litterisque. Deditus. Atque.Omni.
Doctrina. Ornatiss.
Multa. Ad. Eruditionem. Litterasque. Fovendas. Plurima. Pro
Eccl. Tuenda. Scripsit. Egreg. Dictavit. Edidit. Tlieologus '(*)
Aetatis. Suac. Praestantissimus. Habitus. Est.
(*) Viri buius optimi summam in tbcologicis doctrinam grata adhuc re-
cordalione pcrsequimur quicumque doccntem audivimus et disputantem mi-
rati sumus: de quo illud vere praedicamus , uni maxime omnes theologiae
footes patuisse.
Stephanus Antonius Marcelli lnscript. Part. L Gap. V-
§. //. CGIL Kitcrbii in Curia.
m5699
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 10/270
aXoCineribus . Et . Memoriac
IOANNIS . BAPTISTAE . FAURAEDomo . Roma
Presbyteri . Doctoris . Theologi
Doctori . Sacrarum . LitterarumScriptori . Operimi . Plurimorum
Viri . Frugi . Integerrimi . Pieritissimi
Cuius . Eruditio . Magnis . In . Contentionibus
Virtus . Adversis . In . Rebus . Enituit
Vix . Ann . LXXVT . M . VI .
In Soc . Ics . Quoadusque . Ea . Mansit
Annos.
XXXXV.
Decessit . VÌI . Kal . Maias . An . M . DGG . LXXVII1I
Pridem . De . Re . Publica . Viterbiensi
Ob . Vetustae . Originis . Dignitatem
Binis . Voluminibus (*) . Vindicatam
Optime . Meritus
Huic . Ordo . Viterbiensis . Honorem . Decurionatus
Imaginem.
In.
Curia.
Funus.
PublicumLaudationem
Locum . Sepulturac . Deerevit
(*) Binis voluminibus: edita bacc Vitcrbii anno ivi. LJCC. LXXIV. quibus
auctor argumcnta corurn elevavit, qui Regìs Desiderii Decretum illud cele-
berrimum inter commcnlilias res numerandum censuerant: quoti opus pleri-
que omnes summis laudibus exlulerunt, ceterum haerent adirne quidam, rt
de scriptuM dubilant : apparent enim in marmore litterae Beneventanae, quas
multo ])osi Desiderii aetatem inductas in copsuetudinem esse, manifestum est,
quibus Yitcrbienscs facile , opinor, hoc dabunt , sero decretum marnimi in-
cisum esse, quum iani papyrus,qiiam a Desiderio acceperaut , vetuslatein
ferie non posset.
Id. ih. Cap. III. §. /. LXXXXF. (Vitcrhu).
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 11/270
Fame Ioannes Baptista Romae natus 2D. oct. 1702., So-
cietari Iesu accessit in provincia romana So.Martii ann. 1728.,
vota quatuor solemnia nuncupavit i5. Ang. 1738. Insignis
pliilosoplms et tlicologus,quem et ipsi theologi romani su-
spiciebant cum veneratone , et ipsi Romani Pontiiìces arduis
in causis consnlebant. Vitam fere omnem transegit in Colle-
gio Romano , traditis sumina opinione doctrinae , acutissimi
ingenii et acerrimi iudicii philosophia , theologia scliolastica?
polemica , ac biblica. Illico a Societatis extinctione traditur
in arcem S. Angeli ; Pius VI. autem eum a carcere liberimi
reddidit. Romae aliquantulum constitit, sed panlo postViter-
binm sibi elegit domicilimi! : ibi obiit multis magnisque exhi-
bitis pietatis exemplis 25. Aprii. 1779.
Raynzundus Diosdado Caballero in Supplement. Bi-
blioth. Script, Soc. lesti.— Idem vero in subiecto operum Fedi-
rei Syllabo addii:
S. Augnstini Hipponensis Episcopi Enchiridion de Fide
Spe , et Cantate notis et assertionibus theologicis illustra-
timi. Romae. 1755. in 4 Nostri Faurei notae pro-
fundaeet
eruditae oppido sunt,
et quae illuni ostendunt inomnibus D. Augusti ni operibus versatissimum esse non sine
damno iansenianorum,quos acriter perstringit Certuni
babeo Faureum mss. reliquisse secundam partem Enchiridii,
sed me latet,quis illam occultet non sine detrimento erudi-
torum.
Pars illa Operis y quam occultatali! dolebat Caballerusea est , quae initio facto ab adnotationibus in caput LVLnuncprimum in lucem prodit.
Ioannes Baptista Faurius Soc. Iesu vir acris ingenii mul-
taeque eruditionis, theologiae scientia praestantissimus ac vere
summus, ab anno Gir. 1758. ad annurn 1767. in Collegio
Romano hos tractatus dictavit, ubi multa reperies exquisitae
ac non vulgaris doctrinae,quae vel ex longa veterum tlieolo-
gorum lectione bausit , exeoluit , ac sua fecit , vel ipse exco-
gitavit solcrtcr diuque meditata ac perpolita auditoribus tra-
didit.
Iosep/i Bianchini romanus sacerdos doctrina et virtute
spectatissimus in praefatiuncula ad mss. Faurei opera.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 12/270
NIML OBSTAT
IJCOBUS MAZfO SOC. IESU
Professor Iurìs Canon, in Coli. Foni.
Censor deputatus
IMPRIMATUR
FB. D. BUTTAONI 0. P. S. P. APOST. MAGISTEB \
IMPRIMATUR
IOSEPH CANALI PATBIAB. CONSTANT. VICESG.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 13/270
INDEX ET SUMMA
THEOLOGICARUM ADNOT ATIONUM
ET ASSERTIONUM
IN ENCHIRIDION S. AUGUSTINI
ÌN CAPUT 1. ET II.
!. \JuODAuguslinus disputans con-
tro. Iulianum de operibus infìde-
lium usurpot opus boritimelo o-
pere borio meritorio, responsio est
usilata in schola Societalis cum( \miio Suarez.
11. Eam cavillationem esse ineptis-
simam doclrinae s. Auguslini,
ab eius mente remotissimam , in-
dignamque,quae a viris doctis
proferatur, scripsit Iansenius lib.
IV. de Statu nati Japsae cap. II.
HI. At eam esse consenlaneam stylo
s. Auguslini plurimis exemplK
demonstralur, parlim ex JiisEn-
cluridii capitibus, partirli ex aliìs
libris s. Doctoris . . . pag.
In caput IV.
I. Quod ratio prò religione con-
tendens a sensibus corporis in-
choetur , doeet hoc capite Augu-
stinus. At si verum esset idea-
lìstarum syslema (quod Georgii
Berchely sectatores defendunt,
d.^Volhus saltem innoxìum pro-
fìtetur, d. de Ja Mothe Je Vayer
docet minusprae aliis contrarium
fìdei), nulla essei liuiusmodi ratio
a corporis sensibus inchoata, sive
ad Dei existentiam , sive ad eius
perfectiones statuendas.
II. Ex idealismo sensibilium conse-
quitur,quod nulla sit ratio ab
intelligentia mentis inventa , ut
in hoc cap. IV. Enchir. loquitur
b
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 14/270
Augusiinus, idest ex idealismo
sensibilium consequitur ideal i-
smus inlelligibilium.
HI. Ilinc cversio psycbologiae , on-
lologiae , ipsiusque etliiees , cen-
tra ac Wolfius opinelur . . .12
In idem caput IV.
I. Ex idealismo sensibilium conse-
quitur eversio religionis ac fidei.
Ilinc d. J)e la Mothe sentenzia
falsitatis revincilur.
II. Nolae enim verae religionis a
sensuum praecipuc perceplione
pendent.Quaresi apparenliae sen-
suum universali et clarae subes-
se potesl, imo subest i'alsum, nul-
lurn est iudicium credibilitatis fi-
dei bis notis innixum,ideoque
prudenti fidei nullus locus. . . 15
In caput VII. et Vili.
I. Plura de distinclione fidei , spei
et caritatis conlra Baium , Ianse-
nium , et Quesnellum , a quorumpravis interpretationibus vindi-
catur Auguslinus. Hexaplorum
prò Quesnello mala fides in ver-
bis Encbiridii cilandis.
II. Amor in Deum,qui concupi-
scentiae dicitur , et quem dari
atque bonestum esse catbolici
consentiunt ,disputalur , ulruni
sub spei vocabulo comprebenda-lur, quemadmoduin plures gra-
ves tbeologi cum Scoto loquun-
tur, an sub cantale , (juod aliis
tbeologis placuit cum s. Bona-
ventura et s. Tboma.III. Posteriorem lume loquendi mo-
duli) usurpavi! in suis libris Au-
gustinus.
IV. Id animadvertisse ac probasse
maxime refert ad recte inlerpre-
tandum s. Doctorem contra ba-
ianos,et iansenianos} cum auctor
quilibet inlerpretandus sit sccun-
duni lamiliarem sibi loquendi
modum.V. Concupisccntia Dei , ut beati fi -
cantis, appellali a nobis non solel
amor, ac dilectio Dei propter se :
is (amen loquendi modus familia-
ris fuit s. Auguslino , s. Tho-
mae, s. Bonavenlurae: quod ad
borum scriptorum mentem rite
tenendam observandum est.
VI. Celebris eomparalio amoris Dei
gratis , et propter se cum amore
coniugali usurpala saepe a s. Au-
guslino , deinde a s. Bernardo,
id quod proposuimus,evincit.
Plura de magna boneslale ac
perieetione amoris concupiscen-
liae in Deum ex Auguslino.
VII. Dine mullum lucis explicandis
teslimoniis s. Augustini consenta-
nee ad ipsius menlem . . . . 19
In caput IX.
I . In doctrina s. Augustini de Deo
Creatore duo displicuere inoffi-
ciosis nonnullis crilicis : alterimi
de simultanea rerum creatione
uno mometjlo sex mysiicis die-
bus : quam sententiam a malis
censoribus abunde vindicant exnostris Maurus
, ex exteris card.
Norisius in Vindiciis : allerum
de Deo agente effeclus creatos, si-
ile distìnctione actionìs sitar , ut
babet lib. XI. Coni", e. XXXI.,
sive per aclionem aelernain,
quae idem sit ac Dei dicere et
velie.
II. Haec opinio s. Doctoris,quo-
niam in Vindiciis augustinianis
card. Norisius de ea silet,breviter
vindicatur.
III. Plures ex bac Augustini sen-
tentia utilitates in rem tbeologi-
cam : nonnulla etiam contra so-
cinianos , et arminianos.
IV. Sapiens Augustini monitum de
opinandi modestia in iis , in qui-
bus neque fides , ncque certa ra-
tio nos docet 29
In caput X. etc.
I. D. LeClercsatis impudente* re-
darguii veluti iiiepttm ratioema-
tionem Augustini in hiscapkiboa
contra manwbaeos.
II. Explicatur ratiocinaiio Augusti-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 15/270
XI
ni j et quantum roboris in ea si-
tuili sit 3V
In caput XV.
I. Voluntasab Angustino usurpa-
tur pio actu volendi , et saepissi-
rae prò acfu deliberato volendi,
ex quo completa inoralia opera
consequunlur.
II. liane voluntatem prò ipsius di-
versilate bonam aut malam ar-
bori comparai Augustinus sive
bonae sive malae 5 ipsam vero
rationalem creaturam ,sive am-
mani sive potentiam volitivam
non arbori,
sed lerrae comparat,ex qua arbores bonae et malae.
Haec omnia tum ex bis Enchiri-
dii capitibus , tum ex aliis libris
Augustini comprobantur : mirifi-
ce enim deserviunt ad s. Docto-
rem rite inlelligendum.
IH. Voluntatem et delectationem
promiscue usurpari ab Augusli-
no. Ex quo , et aliis praemissis
evincitur de delectatione delibe-
rata intelligendum Augustini di-
ctum in exposit. Ep.ad Gal.cap.
VI. Quod enim amplius nos de-
lectat , secundum id operemur
necesse est.
I\ . Id conflrmatur ex contextu eo-
rum,quae praecedunt et subse-
quuntur in ea expos. Ep. ad Ga-
latas.
V. Quae disseruimus de voluntate
secundum Augustinurn,praeci-
]>ue deserviunt rite inlelligendae
dispulationi s. Augustini de ope-
1 ilms iniìdelium, eamque dispu-
tationem probant nihil Baio et
lansenio iavere 35
l.\ CAPUT XVH. ET XVIII.
I. DoctrinaeAugustini de mendacio
usdversantur (e Clero, Groti
Puiìendorfìus.
II. Ab eorum obieclis s. Doclor
vindicalur \[
In caput XX.
I. Quae contra scepticos Augusti-
nus dispulat
, nos iterum cominit-
tuut cum idealistis.
II.
Nonreligionem
modo, psyclio-
Jogiam, et ontologiam ab iis sub-
verti , sed etiam civilis reipubli-
cae disciplinam cum etilica. Id
praecipue ostenditur lioc loco.
III. Obiecla nonnulla D. Bayle dis-
solvuntur.
IV. Nequeunt se tueri idealistae,
quod apparentiam sensuum uni-
versalem , et claram negent,
quemadmodum et faciunt coper-
nicani :
imo polius ex paritale ,
quae inter utrosque intercedit,
utrosque explodeudos.
V. PJura in liane rem disserunlur
contra vulgaria praeiudicia.
VI. Qui mirantur idealislas , et co-
pernicanos aeque invisos sapien-
tibus theologis esse , ii non satis
atlendunt,quam arcto nexu dog-
maticae assertiones earumqueprincipia colligata sint. Pluribus
liaec veritas illustratur
... 43
In caput XXI.
I.Expenditur distinctio peccatorum,
quae hoc loco proponitur , seu
permittitur ab Augustino, eorum
quae ad Ulani viam pertinente
qua imus ad Deum , et eorumquae ad eam viam non perti-
nent.
II. Hinc aliqua colliguntur , ut lo-
quendi modus ab Augustino usur-
patus de infldelium operibus cla-
rior fiat . . 5ì
In caput XXII.
I. Quod Augustinus in mendacii de-
li ni Lione ponat voluntatem fal-lenai, niinus bene a Grolio intel-
lectum est.II. Missis aliorum interpretationi-
bus exponilur Augustini sensus,
qui vidclur propior ventati . . 55
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 16/270
XII
In caput XXIV
I. Doctrinam s. Augustini de repro-
batione propter originale aeque
celebrem ac difficilem lestatur
card. Norisius in Vind. aug.
II. Eam non tam difficilem esse,
quamfieri censemus ab iis,qui
plus s. Doctori tribuunt,quam
postulent eius verba;quibus sa-
tisfieri putamus , si cum Bellar-
mino dicatur docere baptizato-
rum reprobationem ex originali
mediate ac remote ,sive repro-
bationem propter actualia , ad
quae stimulat concupiscentia re-
lieta ex peccato originali. ld do-
cetur hoc Enchiridii capite.
III. Quo sensu baptizati reprobi di-
cantur ab Augustino non discreti
a massa perditionis 57
In caput XXV. etc.
I. Originali -peccato nihil esse adpraedicandum notius , nihil adinlelligendum sccretius scripsit
Auguslinus. At quoniam D. Le
Clerc ex recentibus socinianorum
iautoribus plurimum hac obscu-
rilate abutitur conlra catholicos,
et post Auguslinum, ope schola-
sticae theologiae , mullum lucis
affusum est huic rei , tentamus
eiusdem facilem aliquam expli-
cationem.
II. liane claritatem ex methodo
pendere censemus,qua primum
expediantur quae pertinent ad
quaestionem de re ,tum quae ad
quaestionem de nomine. Utrum-que praestare aggredimur . . GO
In eadem capita.
I. Exponitur sententia Iansenii,
quod magnitudo peccati Adaephysice causaverit inAdamo mor-bum concupiscentiae traducen-
dum in posteros , non secus , ac
caecitas, podagra, eie.Hanc an-
tcni concupiscentiam esse cau-
sam proximam rea tu.s cidpae,
nisi superveniat iuslificatio : nul-
lam in his legem Dei positwam
esse.
II. Hanc opinionem adversari puta-
mus s. Augustino, et ex eo cele-
brem illam legem,seu paclum
satis comprobari.
III. Post labores scholasticorum in
explicanda natura originalis pec-
cati , censemus ope eius legis , ac
pacti exponi facile posse, quomo-
do animae rationales non tradu-
cantur , sed creantur -, et sic crea-
tae infìciantur originali , neque
hoc tribui possil auctori Deo.Hu-
ius quaestionis difficultatem usque
ad mortem sensit Augustinus . . 62
In caput XXX.
I. Quod hoc cap. ait Aug. Libero
arbitrio male utens homo et se
perdidit,ct ipsum, magnam abu-
tendi occasionem dedit Luthero,
Calvino , Iansenio. D. Le Clerc,
licet cum socinianis magnus ar-
bitrii assertor , ex hac quasi Au-gustini authentica declaratione
,
censet s. Doctorem improprie lo-
qui de arbitrio, quoties illud tue-
tur contra pelagianos.
II. Exponitur sensus s. Doctoris tum
ex Enchiridii contextu ,tum ex
aliis libris s. Doctoris. ... 65
In idem caput.
I. Caput hoc XXX. Enchiridii non-
nisi contorte exponitur a baianis
ad probandum, quod liberimi ar-
bilrium sino gratta nounisi ad
peccandum valeat.
II. Censemus etiam caput hoc En-
chiridii , aliaque similia nihil fa-
cere ad cani disputalionem,qua
inter catholicos contendi tur de vi-
ribus naturae ad bene moraliter
operanduin . . 68
In idem caput.
Quae de recte facti laetitia , sire li-
bentia habet hoc capile Augusti-
nus nihil facilini ad errorein de
liberiate a sola coactionc. . . 69
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 17/270
— XIII —In caput XXXI. et XXXII.
I. De sensu Augustini exponente
verbaPauli : Non volentis, neque
currcntis, sed miserentis est Dei:
diligenter disquiritur.II. Totum pendet ab inteìligentia
earum vocum velie et operavi,
seu velie et currere apud Augu-
stinum.
III. Ad haec definienda inspicien-
dus est contextus Augustini inhis
capitibus , et consuetudo loquen-
di in reJiquis libris potius,quam
sequendae vulgatae interpretatio-
4 nes.
IV. Haec si teneantur , Augustiniexpositio nihil favet erroribus Ian-
senii de gratia : imo neque aliquid
facit ad controversiam inter ca-
tholicos de gratia efficaci , sit nec
ne ab intrinseco indifferens , aul
potius efficax 70
I> CAPUT XXXVI. ET XXXVII.
I. Comparatone,quam in hoc ca-
pite instituit Augustinus inter
gratiam et Incarnationem abu-
tuntur Ouesnellus et Hexapla ad
propositiones XXI. et XXII. ex
damnatis in Bulla Unigenitus :
quae propugnant gratiam auxi-
liantem potentem , supremam,
invincibilem, sicut operatio Dei
Incarnantis.
II. Verum Augustini comparano est
inter unionem hypostaticam, et
iustiflcationem hominis a pecca-
to,quoniam neutra est ex meritis.
III. Hinc explicatur tum Enchiri-
dion in bis capitibus, tum alii
Augustini libri , in quibus eademcomparano instituitur. ... 77
In caput XXXVIII.
I. Doctrinam Augustini hoc capite
Cliristum de Spiri LuSancto nonut de Patre natimi, egregie expo-
nit s. Thomas, et rationem huias
rei,qua infideles relellere possi -
mus,ab Augustino pi aelennis-
sam,in medium proibii.
II. Quantum lucis inlelligendis pa-
tribus affulserit ex theologia scho-
lastica , huius exempli occasione
indicatur.
IH. Calumniae , et convicia Ianse-
nii Lutherum imitantis referun-tur j ea enim referre refutasse
est 80
In caput XLI. ad XLVII.
I. Praecipuumargumentum,exquo
evincalur Augustinum docuisse
universalitàtem mortis Ghristi
prò omnibus est,quia ex hac
universalitate colligit universali-
latem originalis.II. Unicam Arnaldi evasionem,quod
Augustinus argumentetur ex mor-
te prò solis baptizatis, refellit ip-
seraet Augustinus.
III. Testimonia Augustini?quibus
adstruere videtur mortem Ghristi
prò solis electis, conciliant theo-
logi scholastici distinctione mor-
tis Ghristi quoad sufficientiam prò
omnibus5quoad efficaciam prò
solis electis } sed liane conlem-nunt ianseniani
,quod immediate
non ostendatur tradita fuisse ab
Augustino.
IV. Hinc demonstrandum suscipi-
mus hanedistinctionem traditam
fuisse sub triplici verborum for-
ma,quae distinctioni scholasticae
respondeat jidque flt in iis ple-
rumque locis , ex quibus obie-
ctiones suas ianseniani derivant.
V. Ad intelligendam Augustini men-
tem plurimum facit s. Prosper,
qui eam proposi tionem, Christurn
ex Augustino non esse morluum
prò omnibus , recenset inter inep-
tissimas blasphemias , et prodi-
giosa mendacia. S. Prosperi do-
ctrina a prava lansenii interpre-
latione vindicatur 83
In caput XLV1II. ad LI.
I . Interprelaturus Augustinus Pauli
verba : Per unius iust.itiam in
omnes 1tornines ad iustiflcatio-
nem vitae, neiriinem}inquii cap.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 18/270
XIV
hoc XLVIII. ,nisi in Christo re-
natum a damnaiione liberari.
II. At (juoniam liaecde solisbapti-
zatis vera sunt ,videlur mors
GIirisLi prò omnibus ex Angusti-
no ad solos baplizatos coarclari :
quod aliis in locis docere videlur,
idque explicare exemplis ìanuae,
per quam omnes intrent ,rnagi-
stri ,qui omnes docet ctc.
III. Proponitur testimoniorum Au-
gustini explicatio, quae non mo-
do iansenistarum argumenlalioni
respondeat, sed veritaiem catlio-
licam positive contra ipsos de-
monstret ex iisdem obiectis Au-gustini teslimoniis : quod autem
nova et peculiaris explicatio ista
sit , eum solummodo censorem
turbabit,qui aureum Vincentii
Lirinensis Commonitorium non
legerit
In caput LI1
I. Voluntatem generalem salvandi
omnes,primo quìdem Augusti-
nus episcopus docuit , edam ab
inclinata pugna cum pelagianis.
Id oslenditur ex chronologia li-
brorum eius.
II. Alias tres expositiones devolu-
tale minus generali deinde supe-
raddidil , sed uli simul tenendas
cum prima.
III. Locus Pelagii ex Commentarioin Paulum obieclus a J ausonio
est , sed contra criticas regulas.
IV. Divinum munus, Dei donum,
quo intrinsecus agii Deus ut ve-
limus,quo Deus agii cum ani-
ma ut credal ,
quo ipsum velie
credere Deus operalur in liomiue,
plnases sunt,
quae ariate Jiac
nostra ingerunt nobis idcam gra-
tiae eflìcacis , sed augustiniano
stylo comprehendunt tum efììca-
cem , tum sulììcienlem .
In caput LUI.
1. Baptizalos reprobali immediate
propler lethalia actualia, quae
sunt ex coiKupisccnlia, una scili-
cet ex residuis poenis originali--
etiam remissi , certum ponimus
cum Bellarmino.
II. Deum propler originale nolle
baplizatos totali ter eripere a per-
ditione negando illis gratiam fi-
nalem elFieacem,ac sufììcientem
docet lansenius.
III. Hoc idem esse contendimus,ac
propter originale illos velie dani-
nare,proindeque nolle illis ori-
ginale in baptismo dimittere,
ideoque minus colia eren ter lan-
senius haec docens agnoscit cumTridentino eflìcaciam baptismi.
IV. Mullumab hacsententiadistantplures calliolici
,qui propter ori-
ginale dicunt negari baptizatis
gratiam efiìcaceni fìnalem
V. Augustinum remotissimum esse
ab hac postrema sententia cense-
95 mus,quamtumvis diligenter ex-
cutiautur eius libri , et opuscu-
Ja, in quibus fertur ista docere.
Periculum huius rei facimus in
expendenda epistola ad Optatum. IHIn caput LVI.
I. Doctrinam catholicam de Incar-
natione reprehendunt de Beauso-
bre, Spinoza, et Bayle , ac si ea
non lbret nisi falsarum idearuni
congeries, vel ad quaestionem de
vocibus revocaretur, vel eo re-
ciderei ut essenlia divina existi-
manda esset corporea.
II. Ad liane doctrinam uti par est
explanandani duplex praefiniri
noi io dehel, unionis ac personac.
IH. Quibus voeabulis liane unio-
nem designaverint patres latini
ac graeci.
JV. Duplicitcr patres unionem ex-
plicaut, ac in primis declarando
quid non sil,doecntque eam nonesse unionem nioralem • deinde
100 a ilirmando quid sit,quod so-
lemni eoniparalione unionis ani-
mae cum corpore exequuntur.
V. Quid patribus sit persona, su/>-
posiium , subsistentia*
VI. I^x praemissa dottrina infertili
1. liumanitatem Chrisli ulpole
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 19/270
XV
singularilaiem intellectivam, non
tamen incommunicatam , ex se
atque in se non esse personam
secus ac Nestorius contenderei.
2. Huraanitalem communicatam
Verbo fuisse , non vicissim:
deVerbo dici
,qnod liumanitateni
assumpserit non conlra : atque
adeo personae rationem non hu-
raanitati sed Verbo competere.
3. Qua de re lis Cyrillum inter ac
Nestorium extitit.
4. Imperitia aeque ac temeritas Pe-
tri Bayle ad vocuui controver-
siam liaec reiicientis ostenditur.
5. Ex unione proposita Verbuni
inter et lmmanitatem profìcisci-
tur idiornatum connnunicatio.
Communis ratio eam explicandi
praeeunle s. Thoma. Quae ube-
rius explanalur duabus assertis
propositionibus. Prima est: Chri-
stus conslitutive dicit non modoYerbum divinum , sed naturam
creatam et liuius unionem ad
personam Verbi. Altera est: Cumde Christo loquenles dicimus
Verbum ,possumus aut debe-
mu5 subintelligere Yerbum Ho-mo', et cum dicimus Homo
,pos-
sumus aut debemus subintellige-
re Homo Verbum.
G. Exinde facile inlelligitur B. Vir-
ginem appellandam esse Dei ge-
nitricem ac matrem Dei. Petri
Bayle cavillalio explodilur.
7. Ex bisce non sequitur, unam
esse in Christo naturam, qui f'uit
eutycliianorum error.
8. Unica Cbristi persona non est di-
ceuda composita ex divina et bu-mana natura.
9. Ex dictis ratio redditur locutio-
num,quas a ss. patribus usur-
patas legimus 123
In idem caput LVI.
I. In hoc capite Dei appellationemAugustinus pluries tnbuit Spiri-
tili Sancto.
II. Vindicatur Bellarminus a ca-
lumniae crimine, quod vilio ver-
tat Erasmo affamanti , veieres
patres sibi cavisse ab appellatio-
ne Dei Spiritili Sancto tribuen-
da 12i)
In idem caput LVI.
I. Quae heic Augustinus sentit de
amplitudine Ecclesiae si cum iis
iungantur quae cap. LXI. babet
de eiusdem visibilitate, abunde
sufficiunt ad expugnandas Ques-
nelli propositiones,quae eo per-
tinent ut Ecclesia ex solis Angelis
et electis constare censeatur.
II. Expediendis quesnellianorum tri-
cis opportunae ex Augustino di-
stincliones proponuntur. . . 130
In caput LVIII.
I. Augustinus quatuor ordinibus
bierarchiam angelicam circum-
scribit.
II. Novem ordines post vulgatumDionysium Areopagitam statuit
M. Gregorius.
III. Quae de ordinum numero et
proprietalibus feruntur, partim
cuipiam traditioni partim conie-
cturis adscribenda sunt^ quae po-
strema nonnisi probabilium nu-
mero continentur 131
In caput LIX.
I. Plures difficilesque quaestiones
de Angelis utiles ac necessariae
visae suntAugustino.II. Quae de bis a patribus tradita
sunt, theologorum studio haudexiguis accessionibus locupletata
sunt.
III. Hinc colligitur, Consilio mi-
nime bono nonnullos in re theo-
logica adbuc novis auctores fuis-
se,ut contemptis theologorum
libris se ad patres legendos illo-
tis prope manibus conferrent.
IV. Haec quae invidiosius dieta vi-deri polerant, iudicio Xixti V.Ponlilicis aliorumque gravissi-
morum virorum confìrmanlur . 132
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 20/270
XVI
In caput LXI. ad LX1II.
I. Tlieologorum distinctionem su-
perius ( ad caput XLVII. ) indi-
calam mortis Ghrisli (fiioail suffi-
cientiam prò omnibus,quoad
efficaciam prò solis electis , rur-
sus insinuai Auguslinus.
II. Ecclesiara, quae degit in terris,
bonis malisque, agnis atque hoe-
dis constare auclor idem est.
III. Pro utrisque Clirisiuin se tradi-
disse docet et ea quidera volunta-
le quam prò Angelis non liabuit. 13k
In caput LXIV ad LXVI.
I. Tradita hisce capitibus ab Augu-
stine de Poenitentiae sacramento
adversus calvinianum Dallaeum
adhiberi valide possunt.
II. Venialium peccatorum remis-
sionem cilra clavium usura obti-
neri posse statui t.
III. Mortalium contra criminum
veniam sine Ecclesiae auclorita-
te et iudicio liaberi posse inficia-
lur.
IV. Imo et illud signifìcat, peccata
quoad mimerum et speciem sa-
cerdoti esse aperienda.
V. Haec adversus Dupinium quo-
que faciunt, qui in suo tractatu
de unione cura Anglicanis ineun-
da eo devenit , ut auricularem
confessionem inler liberae disci-
plinae capita baberet . . . . 13(>
In eadem capita.
I. His capitibus refutatur Arnal-
dus, qui peccata occulta publi-
cae olim subiecta poenitentiae
iuisse docuit.
II. Itemque qui cum Morino saltem
de nonnullis gravioribus iisque
occultis peccatis idem tradii ut.
III. Scandalum, propter quod Ec-
clesiae salisfieri oporluisse ail
Auguslinus, non est cum Natali
Alexandro intclligendum de scan-
dalo quod vel complex criminis
vcl domestici aul vicini tantum
passi sinl.
JV. Auguslini testimonio oslendiiu
falli cum Naialcm Alexandrum,
qui disciplinam publice confi-
tendi peccata occulta ad VII. us-
que sacculum exlendit , tum Ar-
naldum, qui eamdem inler Basi-
liiet Augustini aetatemconclusit. 137
In eadem capita.i
I. Auctores suntNatalis Alexander,
Morinus, et Pelavius, Augustini
quoque testimonio confirmari,
nullum omnino poenitentiae lo-
cum iis fuisse factum, qui pe-
racta semel pubblica poenilentia
in eadem vel gravia alia crimina
relaberentur.
II. Verum Augustini testimonium
liuic sententiae adversatur . . 137
In caput LXVII. et LXVIII.
I. Sempiternas forereproborum poe-
nas docet Augustinus^ nec tamen
e catliolicorum censu reiicit, si
qui dissentirent.
II. Canon auguslinianus de obscu-
ris biblioi uni locis clariorum ope
explanandis si ad ipsius scripta
(ransferalur ( transferri autem
debet), sublestas iansenianorum
lechnas facile diluet.
III. Augustinus secus ac aliquol
recentioribus placeat ab confin-
gendis hypotbesibus, quae in di-
scrimen infirmos animo adduce-
reni, scdulo abhorruit
In caput LXIX.
I. Petrus Martyr auctor fuit, do-
Ctrinam de Purgatorio nuspiam a
patribus tradilam tamquam fi-
dei arliculum.
II. Cui afìirmationi cum praesens
Auguslini caput l'avere specie lo
nus vidcatur, ex aliis Augustini
scriplis , uti par est, exponitnr.
III. Suinnia autem exposiuonishuc
redit, ut dogmatica quaestio de
exislontia Purgatorii a theologica
controversia de poenarum gene-
re sepapetur.
139
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 21/270
— xvn —IV. Natalis AJexandi i notami falsa
opinio de graecorum schismati-
corum fide circa Purgatori] cxi-
stentiam : erroris Natalia Alex,
origo aperitur 1 VO
In caput LXX.
I. IMures errores contra aeternita-
tem poenarum memorat rel'ellil-
que Augustinus;
II. Eoruin in primis qui salutera et
ipsi diabolo tandem pollicentur :
quos lamen ab Origene secernit}
IH. Eorum deinde qui eiistimarunt
Deum misericordem in die iudi-
cii malos et inlìdeles homines do-
naturum esse precibus sancto-
niii)5
IV. Eos subiicit, qui salii lem sal-
tali baptizatis omnibus promille-
bant*
V. Tum eos, qui non baptizatis
omnibus sed dumtaxat callioli-
cis, licei deinde in haeresim aut
idolatriam prolapsis, hoc benefì-
cium spondebaut;
VI. Eos deinceps qui fructum di-vinae misericordiae ad solos in
caiholica Ecclesia perseverantes,
dignis licei moribus -destitutos,
coercebantj
^ II. Illos demum,qui in Ecclesia
( atholica vivcnles magna crirni-
na,quibus se obstringerent,cum
magnis eleemosynis vel cum in-
iurìarum condonatione socias-
senl.
Vili. Hos errores licei Augustinusigitct,nuniquain tamen velini
baeresea damnat.
IX. Id mirimi iis non erti, qui ani-
mum Augustini alieoum a ceasu-
ris perspectum babent . . . 1V2
In [DEM CAPUT LXX.
I. Occasio erroris proscripti ab A-lexandro Vili.
,quod satisfactio
praemitti absolutioni debeat.
II. Duplex cuna Bellarmino distia
guenda satisfactio: altera latior
prò universo poenitentiae opere,
[ile congrua; altera angustio!"
prò parte sacramentali ,caque
condigoa.
IH.Asaeculo XII. cuna aliis nomi-
nibns indicali consuevcrit satis-
factio prò culpa,nempe actusqui-
bus l)eo reconciliantur peccato-
re* , satisfactionis nomea tantum-modo poenae expiationis reserva-
ri consuevit.
IV. Hinc colliges, pessima methodo
scriptores nonnullos ad postre-
ma tri liane salisfactionis speciem
ea translulisse,quae patres et
cum iis Augustinus de satisfactio -
ne congrua reconciliationi prae-
via scripserunt IV*
In caput LXXI. et LXX11.
Declaratur,quid plus semel penes
veteres scriptores sibi velit salis-
jactìo, tum quid satisfactio con-
grua IVO
In idem caput LXXII.
I. Inter bona,quae in invitos con-
ferri scribit Augustinus, Maurinicollocant etiam leges et edicta ad-
versus donatistas.
II. Augustinus olim non ita curii
donatistis agendum existimavit :
praevaluit tamen aliorum episco
porum sententia; quod ad eos de-
docendos facit, qui damnatam ab
Alexandre Vili.proposilionem de
Augustini dottrina tuenda etiam
adversus Ecclesiae decreta defen-
derunt.
UT. Auguslinus non alio in censii
suos libros ha beri voluit quamipsc caeteros ecclesiasticos libros
haberet 1r
<7
In caput LXXIII et LXXIV.
I. Praeceplo dilcctionis inimicorum
sàtisfactum Augustinus pillavi!,
si quis roganti veniam non nega-
ret : diligere vero inimicos atque
bene de iis mereriperiectorum es-
se M'iisil.
II. Verior baberi debet s. Tliomae
sententia.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 22/270
XVIII —III. Pronum liinc est concludere,
multum utilitatis a recentiorum
J)octorum studiis et haustum
fuisse et bauriri posse. Xixti V.,
Gregorii M., et ipsius Auguslini
mens de perenni sacrae lacullalis
profeclu
In caput LXXV ad LXXVII.
Quod Augustinus in his capilibus
eleemosynas datas a pharisaeis
nec fìdem babentibus nec rcgcni-
tis non in se immundas reprelien-
dat, sed solum neget mundos eos
fuisse qui illas imperlircnt}no-
vam praebet rationem ,qua de
eiusdem doctrina circa infìdelium
opera iudicium , ut par est , fe-
ralur 150
In caput LXXVIII.ad LXXX.
Ad Auguslini scripla rite intelligen-
da instar canonis poni debet, par-
liculis adversativis saepe subin-
telligendas esse dictiones solum
tantum; quod exemplis illustra-
lur
In idem caput LXXVIII.
I. Dissidium Augustinum inter et
Chrysoslomum quoad usum con-
iugii a quavis labe peccati exem-
ptum.II. Recentiorum doctrina
,qua id
suppletur, quod in utriusque sen-
tenza desideratur.
III. Modestia in censuris adliibendis
praescribitur 152
In caput LXXIX.
Nonnulla ad rem moralem et her-
meneuticamspectantia proponun-tur Vòh
In caput LXXX.
I. Docuit Iansenius oblalionem in-
lentionemquc Glirisli effectu suo
carere non posse.
II. Detegitur lansenii fraus . et An-
gustino praeeuntc oblatio Cbristi
cjuoad emcaciam ci sufìicientiam
secernilur 1 51
In caput LXXXI.
148 1. Augustinus dum causas peccalo-
rum enumerat i^norantiamel in-
ftnnitatcm, de causis peccali for-
malibus non aulem effitientibus
est inlellJgendus.
II. Ignorantiarn autem vincibilem
nominai : invincibilem enim pec-
calum non appellat nisi per sy-
necdochen, quia effeclus est ori
ginalis peccati.
III. Ex bis ratio praesto est similes
Augustini textus explicandi , at-
que illuni norninatim de Pece,
mcr.et remiss. I. II. e. XVII.: No-lunl hominesJneere quod iustum
est sive quia latet an iustum sit,
sive quia non delcctat. De igno-
ranlia scilicet vincibili sermo est
et de dclectatione deliberata-, has-
que ut peccati causas non quidemciììcientes sed formales ponit.
IV. Gralia Dei,qua peccata actu
vilenlur , deslitui homines pro-
pria culpa scribit Augustinus,
culpa nimirum superbiae,qua
ad Deum se recipere negligunt.
liinc conficitur , nemini eamdeesse graliam quae ad orandumrequirilur.
V. Quo pacto Augustinus ignoran-
tiarn et concupiscenliam efficien-
te; peccati causas alibi statuat . 155
In idem caput LXXXI.
I. Cum docet Augustinus?pugnan-
dum homini esse contra malumignorantiae et infirmitatis , ali-
(|iiod auxilium gratiac ad id prae-
sto illi esse prò certo babet.
II. Al ilerum docet , eum nihilomi-
nus vinci , nisi Dei gralia eidem
succurrat. Duplex ilaque adiu-
torii genus a s. Doctoiv asseritur,
quorum allcrum inclinatimi ac
ìemotuni , allcrum proximum ci
completum est.
III. Auguslini textus)quo Iansenius
152
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 23/270
XIX
abutitur ,vindicalur atque osten-
ditur, culpabilem esse captività-
lem sub peccato ideo, quia homoaliquantula idest inchoata gratia
non utitur.
IV. Vocibus gratiac , adiutorii , et
liuiusmodi apud Augustinum ve-
ni t plerumque gratia completa
et proxime par ad Jegem servan-
dam.
V. Haec autem gratia illaest, quamdocet dari petentibus, clamanti-
bus , conantibus ,laborantibus.
VI. Uude non alio sensu ab Angu-
stino liomo gratia desti tutus dici-
tur, nisi quia gratia proxima ca-
rct. Neque alio sensu nos peccan-do labi , si gratia destituamur
,
aiììrmat.
VII. Locus Augustini illustratur,
quo falsa Arnaldi refellitur opi-
nio de lapsu Petri , velut ac omni
peuitus gratiae ope privatus esset. 158
In idem caput LXXXI.
1. Sententia Augustini de duplici
delectatione cadesti atque terre-
na hisce propositionibus concludi
posse videtur :
li. Homo liber ad bonum ac ma-lum habet cum boni tum mali
cognitionem immediatamvel me-diatam , itemque boni aut mali
delectationem aliquam. Utraque
autem sive cognitio sive delecta-
tio, qua ad agendum allicitur,
indeliberata est.
111. Ad indeliberatam delectationem
sive caelestem sive terrenam sub-
sequi tur bona vel mala deliberata
voluntas, quam externa etiam o-
pcra bona sive mala excipiunt.
IV. Bona voluntas deliberata abAu-guslino vocatur amor , dulcedo,
suavitas , voluptas , delectatio :
cum haec nomina non uni dele-
ctationi indeliberatae conveniant.
Vicissim mala deliberata volun-
tas audit amor , dulcedo, suavi-
tas, voluptas, delectatio, et sae-
pius cupiditas.
V. Quamquam Augustinus indeli-
beralas deleclationes numquam
dicat victrices aut victas, nihilo-
minus tamquam inaequales iJJas
interdum describit : non ea ta-
men significa tione quae iansenia-
nis ulcumque iaveat. Nam docet,
indeliberatam coelestem delecta-
tionem esse gradibus superiorem,
quin tamen sit victrix prae terre-
na : et vicissim aliquando gradi-
bus superiorem esse indeliberatam
delectationem terrenam , nec ta-
men victricem esse aut regnantem.
VI.Quod alterutra delectatio vincat
opposilam , non inde repeli de-
bet,quod illam gradibus superet.
VII. Ex Augustini sententia tunc
delectatio caelestis censetur vin-cere malam terrestrem , cum illa
obtinet effectum suum , consen-
sum nimirum deliberatum bo-
num 161
In cap.LXXXII et LXXXI1I.
I. Scribit Arnaldus,poenitentiam
secundum morem Ecclesiae , abAugustino memoratam esse poe-
nitentiam publicam,quae letha-
libus peccatis omnibus etsi oc-
cultis infligeretur.
II. Arnaldi doctrinam ad aliquot
graviora eaque occulta crimina
coercent Morinus et Nat. Alexan-
der.
III. Refelluntur suffragio Augusti-
ni,
qui prò omnibus peccatis
nullam aliam secundum moremEcclesiae administratam poeni-
tentiam fuisse tradit , nisi sacra-
menlalem.
IV. Quibus de causis et in quibus
adiunctis ex Ecclesiae more poe-
nitenlia publica indieeretur . . 171
In caput LXXXIII et seqq.
ad XGI.
De abortivorum resurrectione Au-gustini sententia
jquam licet ip-
semet exploratam haberet , aliis
tamen imperalam noluit . . . 175
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 24/270
— XX
In caput XCH et XC11I.
I . Opinionum va rietas de pocnis par-
vulorum,qui obslricli originali
culpa decedunt.
IL Innocentii III, ss. TJiomaeac Bo-
naventurae senlenlia proponi tur,
et ut quae a saeculo XII. ad sae-
culum usquc XVI.connnunis ex-
lilerit,praelerlur 170
In caput XCIV ad XGVI.
I. Expcdilur critica controversia de
genuina Augustini quadam le-
ctione.
II. Quaecumque praeliabeatur le-
ciio , id ralum manet, Augustini
auctoritate comprobari non pos-
se electionem ad gloriam ante
praevisa merita, quae gratiacom-
parentur ». 179
In eade*m capita.
I. Frequenter Augustinus etiam in
operibus adversuspelagianoscon-
cedit voluntatem Dei non fieri.
II. At idem s. Doclor ad versus eos-
dem pelagianos voluntatem Dei
invictam depraedieat.
III. Aple liaec ad invicemconcilia-
bis7
si dixeris ,voluntatem Dei
nonsemper impleri quatenus cani
ex -parte tantum cognoscimus :
impleri vero semper si prout tota
atque integra est , considcrelur.
IV. Quare in Augustini syslemale
confimdi liaec duo non debent :
Onmis volunlasDci cjjicax est—Omnìs volunlasDci invida et in-
vineibdis est 180
In caput XGVII.
I. Sacculo V.quaerenlibus cur adul-
ti liomincs non onines sai vaivi i-
tur, responderi consuevcrat, quod
ipsi nollent,
II. Ab hac communi responsione
non discrepatAugustinus nisi ver-
bo tenus, nisi tamen ea sensope-
lagiano vel semipelagiano acci-
pialur 183
In caput XCVIII.
Ad explicandam omnipolentcm Dei
voluntatem, quae Jiominum ani-
mos prò nutu convertit , minime
Decesseest adpeculiarem aliquam
de gratiae efììcacia senlentiam con-
fugere 18V
In idem caput XCVIII.
I. De Esaù et Iacobo Pauli et Au-gustini doclrina.
II. Licet Augustinus Pauli doctri-
nain aliquanlisper extendat , ni-
bil tamen aiiìrmal, e quo prae-
destinalio ad gloriam ante prae-
visionem mcritorum colligatur. . 185
In idem caput.
I. Norisii senlenlia de reprobatione
propter originale peccatimi licei
remissum iterum expendilur.
II. Singularis Augustini opinio de
Esaù, cuius peccatum originale
remissum non fuerit.
III. Penes Auguslinum non eodemrecidunt, liberavi a reatu peccati
originalis scu rinculo danviatio-
nis Adaeìet libcrari ac discerni
a massa perdilionis et conspcr-
sionis Aclae 187
l\ CAPUT XGIX.
I. Uomini prò naturae conditione ac
multo raagis post originalem prae-
varicationem iodebitam est su
pernalurale auxilium lum suiìi-
cieas tana efficax.
I! . Suiììciens vero eatenus debitum
censcri potest, qualcnus necessa-
rium est ad assequendum iinem
a Deo boniini proposilum, et ad
custodiendas leges eidem iniuu-
ctas.
III. Non ergo iniustiliae accusari
potest Deus, cimi gratiam victri-
ccm denegat ci , cui conferì (jiiod
saiis est}
gratìa enim ellìcax
quoad adultos et gratìa regenera«
tionis quoad parvolos est mise-
ricordia indebita.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 25/270
— XXI —IV. Ncque lanieri diccndum est
,
a Beo peculiare hoc beneficili ni
propter peccatum originale iam
remissum cuipiam uenegarjleu
In idem caput IC.
Quo sensu ex Augustini caetero-
rumque Patrum doctrina aiìir-
mari luto possit ac vero etiam de-
beat, Deum teneri ad optimum.. 191
In cvput G. ad CU.
Nova ratio cxplicandi,quo pacto
Dei voluntas semper impleatur
Jicet homo voi unta leni Dei nonsemper laciat; scilicet impletur
semper Dei voluntas prout est
Oinnipotcns , licet non semper
impleatur prout est legifera. . .
L\ cvput CHI. et CIV.
I. Distinctio inler voluntatem Dei
omnipotentem ac legiferarli redit
ad usitatamiuscholis parlitionem
inler voluntatem antecedenlem et
consequenlem, absolutam alque
liypollieticam,eiucacem atque
ineiììcacem.
II. Voluntas salvandi prout Omni-polens est, ex Augustino solos re-
spicit praedestinatos, atque ad ea
solimi auxilia reterlur,
quibus
quia a<-iu consentiti
III. Cum Pauli texlum, Deus vult
oiiincs honiincs salvos fieri, Au-gustinus expjicat de voluntate Dei
<>innipolenlc,ea semper interserit,
quae salvificam Dei voluntatem
latius patere demonstrant . .
In caput GV. ad CVIII.
I. Cum multiplex sit servitus, mul-
li[)Iex quoque admilti iibertas de-
bet servi luti opposita.
II. Libertati a necessitate non ad-
\ ( rsalur invincibilis in bealilalem
propensio.
III. Refelluntur quae laosenius ad-
signat discrimina inter gratiam ac
merita hominis sive stantis sive
lapsi.
190 IV. Quod liberum arbitrium sino
Dei acliutorio nomasi ad pec-
candititi valeat , accipi ita cumiansenianis nequit, ac si liberum
arbitrium quavis interdum gralia
destitueretur , sed huc demum re-
dit , liberum arbitrium a gralia
dissentire, qua praeparatur. . . 201
In caput CIX.
Apud Augustinum nomine abditi
receptaculii quo animae ad diem
usqueiudicii retinentur , veniunt
etiam paradisus atque infernus. . 206
In caput CX.193
I. Favet Augustinus eorum senten-
tiae,qui putant suffragia magis
minusve iustis defunctis prodesse
prò maiori minorive eorundem in
via charitale.
II. Quod scribit Augustinus , dam-
natorum poenas per suffragia to-lerabiliores reddi , neque de ani-
mabus in purgatorio detentis in-
telligi debet , neque ad inferni
poenas , ac si illas Jevari ipsemet
senserit, transferri 206
In caput CXI. ad CXIII.
I. Licet non condemnet, haud ta-
men Augustinus illorum probat
sententiam, quidamnatorum poe-
nas per suffragia lolerabiliores
fieri arbitrabantur.
195 II. ProoppositasententiastetitChry-
sostomus.
III. Aberran t a Ghrysostomi men-
te,qui eiusdem verba ita acci-
piunt ac si hoc unum doceret,
sacrificium offerii prò catechume-
nìs non posse.
IV. Senlenlia eiusdem est, catechu-
menorum animabus eieemosynas
prodesse.
V. Pela vii de utroque doctrinac ca-
pile censura 208
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 26/270
XXII
In caput CXIV. adCXVII.
I. In tripartita fìdei , spei , et cari-
tatis divisione Augustinus carita-
tis nomine compleclilur bona ope-
ra universa, quae evangelium
praecipit,quaeque a fide et spe
secernuntur
II. Solemnis illius cffati , Jìegnat
enim carnaìis cupiditas ubi nonest Dei caritas, alius apud Augu-stinum , alius apud Quesnellum
est sensus 211
In caput CXVHI. et CXIX.
I. Doctrinam de quatuor hominumstatibus ante legem , sub lege
,
sub grada et in pace, ab Augu-
stino traditam, Iansenius et Ques-
nellus adulterant.
II. Iansenianae falJaciae duobus bi-
sce principiis evertunlur.Primum:
Quaecumque Augustinus de pri-
mo atque altero sia tu scripsisse
acerbius videlur, ea intelligi de-
bent de ulroque statu,quadam
ut loquuntur mentis praecisione
per se et secundum se conside-
rato.
HI. Secundum: Sicut gratia adi u-
vans simpliciter usurpala, ita et
potestas bene agendi penes Augu-
stinum denotare solent cum gra-
tiam tum agendi potestàlem pro-
ximam suisque numeris absolu-
lam.
IV. Quibus praestitutis conlra Ian-
senium negandura est in primis,
bominem in priore statu quavis
ad salutem sufficientia deslitui
V. Negandum est deinde, bomini-
bus sub lege conslilutis non prac-
sto esse aliquam Dei misericor-
diam, qua ad uberiora auxilia
praeparenlur
VI. Negandum est denique, bomi-
nem lune primum ex sententia
Augusiini gratia afflari cum ad
cum statum provebitur,qui sta-
tus gratiae ouncupalur. . . . 213
In caput CXX.
I. Hoc Encbiridii capile lansemu-
abutitur, ut Clnisli mortem ad
eos solum coerceat, quibus ea-
dem prodest.
II. Liquet enim cum ex obiectioni-
bus adversus Augustini doctrinam
inslitutis , tum ex responsionibus
quibus illas s. Prosper depulit,
communem fuisse saeculo V. do-
ctrinam,quam post s. Tbomam
tbcologi unanimes profìtentur,
Cbristum quoad suflìcientiam so-
luti preti] prò omnibus,quoad
efTicaciam vero prò solis electis
mortem obiisse.
III. Accedit , ingens ex Augustini
mente interesse discrimen inter re-
demplos et praedestinatos; atque
adeo nibil,ex eius sententia mani-
festius est quam prò aliis etiam,
ac prò electis, Cbristum mortuumesse
iNCAPUTCXXI.etCXXII.
222
I. Latissima penes Augustinum ac-
ceptio caritatis , atque adeo latis-
sima significa tio pbraseon , om-
nia referenda esse ad caritatem,
nihil recto fieri quod ex cari-
tate non fiat,
II. Penes Augustinum tantundem
valet, Deum amari gratis ac non
amari propler temporariam mer-cedem 226
In eadem capita.
I. Ne opera sint mala exigit Ianse-
nius ut profìciscantur ex amore
amicitiae erga Deum.II. Eiusmodi error denuo refellitur,
et caritatis nomine bonestatem
cuiusque vii tutis generalim penes
Augustinum venire confìrmalur.. 230
In eadem capita.
I. Timor pocnae, qui ad caritatem
non rcicrtur, ad ìntentionem car-
oalem perÙDere Augustinus do-
cci, sive rum malis temporalìbus
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 27/270
— XXIII —cietur quae ab homiuibus immi-nente sive cura exeitaiur quidemgehennae poenis, sed destituitili-
amore iustitiae , mimo mala vo-luntale implicatur.
II. Altritio ex timore gehennae pro-
feta, et ad ritesacramentum poe-
nitentiae suscipiendum suflìciens,
ex aequo compJectitur cum amo-rem iustitiae tum eam caritalem,
quam ab Augustino descriptamae flagilatam vidimus. . . . 231
A. M. D. G.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 28/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 29/270
D'ici non polest, dilectissime fili Lamenti, quantum tua eruditione de-
ìecter, quamque te cupiam esse sapientem: non ex eorum numero de qui-
bus dicitur , ubi sapiens, ubi scriba, ubi conquisitor huius saeculi? Nonne stultam
fedi Deus sapientiam huius mundi ? sed ex eorum de quibus scriptum est :
Multitiulo sapientium sanitas est orbis tenarum. Et quales vult Apostolus fieri
quibus dicit : Volo autem vos sapientes esse in borio , simplices autem in malo.
(Sicut autem nemo a se ipso esse potest, ita etiam nemo a se ipso sapiens
esse potest, sed ab ilio illustrante, de quo scriptum est, Omnis sapientia a
Deo est.)
TI. Hominis autem sapientia pietas est. Habes hoc in libro sancti Iob :
nani ibi legitur,quod ipsa sapientia dixerit hominì , Ecce pietas est sapien-
tia: si autem quaeras quam dixerit eo loco pietàtem, distinctius in graeco
reperies 8«o<m£s«»v, qui est Dei cultus. Dicitur enim graece pietas et aliter,
idest iWjtei*, quo nomine significatur bonus cultus , quamvis et hoc prae-
< ipue referatur ad colendum Deum. Sed nihil est commodius ilio nomine,
quo evidenter Dei cultus expressus est, cum quid esset nomini sapientia
diceretur. Quaerisne aliquid dici brevius, qui petis a me ut brevitcr magnailirantur? An hoc ipsum libi fortasse desideras breviter aperiri , atque in ser-
monem colligi brevem, quonam modo sit colendus Deus ?
C a». T.
Snpientiae veraa
donimi Laurentio
exoptat.
I. Cor. I. yo.
Sap. VI. 26.
Rom. XVI. ig.
Eccli. I. 1.
Cìp. ».
Sapientia
hominis pietas.
Iob. XX.VIII. «8,
( Hominis autem sapientia pietas est
eie. ) Convenimus catholici omnes cern-
irà Bai uni , Non omnia opera infidelium
esse peccata, neque philosopliorum vir-
(a) Catholicis doctoribua prò sententiaruin
varietale ac discrìmine duplex potissimum mu-nua iocumbit. Si enim de sententita senno sit
certa auctoritate constitutis , sedulam ii nava-
re operarti debent , ut illas sancte custodia nt ,
ac prò vii ili tueantur. Sin autem in discepta-
tiouetn seutentiae veniant , de quibua nullumEcclesia iudicium tulerit; theologorum qui-
tutes esse vitia : Esto in expositione huius No,a
doctrinae ahi alia sequantur, cum qui- ! " tnpHt ! et
bus dissidiis nihil nobis commune est(«).
Praecipuus catholicorum labor est , ut
dem est illas deligere, ac aliis anteferre, quaegraviori commendantnr auctoritate, et cum tì-
deì analogia plenius conspirant ; at integrum
iisdem nulhtenus est,veleos insectari acerbi uà
qui secua opinantur, vel quae liberae adhuc in»
quisitioni ohuoxia sunt cum iis quae unitatemconsentioneraque flagitant, praepoatera con-fusione permiacerc. C. P.
1
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 30/270
2 —baiami et iansenianis Augustinum eri-
piant, in (juem finem plures interpreta-
liones excogitarunl,quarurn probabiliia-
tcm examinare nostri non est instanti. In
schola Societatis ne s. Augnsliims videa-tur negare omnia bona opera infidelium^
a quo errore ipsnm maxime distare mul-
tis probat Card. Norisius in Vindiciis Au-guslinianiscap.\\\.§. k. cumreliquis au-
ctoribus, qnos adduciti, satis praecipua
est responsio, quae cum esimio Suarez
\.\.de Grada cap.YII.D.7. et lD.docet
Augustinum negare in infidclibus illud
opus bonum . . .,per quod solimi homo
votesi ad acternum Dei donum regnum-que perduci: quae verba snnt ipsius Au-
gustini 1. IV. e. lui. e. III. D. 33.
liesponsionem istam vel potius cavil-
lalionem esse imperilissimam doclrinae
Auguslini , ab eius mente remolissimam,
indignamque,quae a viris doctis profe-
ralur , scribit lansenius de Slatu Natu-
rae Lapsae iib.1V. cap. II. lom. II. Kos
missis, quae apud alios legi possunt, quo
facilius credatur suam huic responsioniprobabilitatem constare , neque mereri
lansenii censuram , nec abborrere a lo-
quendi ratione apud s. Augustinum con-
suetajobservamus familiarem esse mo-
rem s. Docloris , ut genus prò specie no-
bilissima absolutissiinaque usurpet,
usi-
lata quadam in script is eius antonoma-
sia,quam ex platonicorum praecipue
scbola deprompsit. Hi ne factum est ut
bonum opus dicens, bonum opus merilo-rium disputando conlra lulianum signi-
ficaveri t.
(a) Quod alexandrini Qto<rì$tia.v , Dei cul-
tum , religionem,pietatem
,qua Deum prose-
quimur , reddunt ; in ventate hebraica est
1 }*1K nK*V j timor Domini, qui hoc honesta-
t -:
-;
•
tur decore , ut sit ,dicaturque riDDH saP'cn
-
t : t
fùz,phrasi iis gemina ,quae repetuntur Prov.
I. 7. coli. IX. 10, XV. 33, XVI. 6, Ps. CXI.10, Is. XI. 2. Ceterum hoc in capite XXVIII.
su mina cura , elegantique divinarum operum
descriptione ostendit Iobus, ita ex illis Dei vir-
tutem ,sapicntiamque splendesccre, ut in om-
nium incurrant oculoa, menteeque perstrin-
gant. Egregia ista sunt v. 27. 7 une ( jxT
quum hanc rerum universitatem disponerct )
vidit( HX1 "ì suo opere rxtanlcin fttque con-
Primum exemplum ex boc loco sii, in
quo Sapientiam idem esse dicit cum Pie-
tale, Ssoiépzix (a), ac Dei cultu. Eo-
dem pacto loquitur I. de util. cred. e.
XII. 11. 27. «Nemini diibium est, inquit,« omnes homines aut slullos aut sapien-
« tesesse. Nunc autem sapientes voco non
« corda tos et ingeniosos bomines, sed eos,
a quibus inest, quanta inesse bomini po-
« test, ipsius hominis Deique fìrmissime
« percepta cognilio , alque huic cogni-
« tioni vita, moresque congruentes: cae-
« teros autem cuiusque modi artibus,
« inerliisque affecti sint,quolibet viclu
« probandi sive improbandi stullorum in« numero deputa verim ». Eodem sensu
vocem liane sexcenties usurpat in libris
suis. Cerlum est autem, quod baec non
nisi quaedam sit species absolutissimae
perfectissimaeque sapicntiae,
quoclque
vox baec longe universalius usurpetur,
teste ipso Angustino I.XVIII. deCiv. cap.
XXXVII. et XXXIX. ubi laudai s^ptem
Graeciae Sapientes: imo epistola CXLIX.
al. LIX. e. II. n. 30. advertit hoc ipsouniversaliori sensu saepe in ipsis Scriptu-
ris usurpali.
Secundum est ex hoc ipso loco Enchi-
ridii in voce Pietas,qua ulilur prò cul-
tu Dei, lurn hic tum saepe alibi epist.
GLV.al.LII. e. IV. n.l7., et semi. XCI.al. CCXXXIV. deTemp. e. III. n. 3. et
aliis. At hunc esse sensum quendam spe-
cificum et antonomasticum }vulgatissi-
mmn autem esse sensum longe universa-liorem generis Immani supponit ipse Au-guslinus Jib. de Util. cred. cap. XII.
spicuam vidit ) et enarravit Ulani( J-pSD*!
t: - j-
immo et dedaravil , manifestamque nobis fe-
cit sapientiam suam ). Quo item pertinent ver-ba Ps. XVIII. al. XIX. I., et Rom. I.19.20.
Hinc Macarius liom. XII. pag. 160. Avetl
yfix.<3fvv 01 avGpv^ot ziro rov ^-j-jixo-) \ -
ytanov00-/
oiàxoiv ori Oìo? £3nv; o> o-jyjiy-roct ev ri) r^epx sv.eivr] eutaiv , OW rfi»t-
(j.ev ori 6ìos si. An non homines fine scrp-
tnris , solis ratiocinationibus naturahbus ad-ititi, Deum esse sciunt ? non possunt in die
illa dicere, nesciebamus teDeum esse.'El Chry-
sostomus homil. XXXVIII. in acta : 0ìoty]-
ros san ywpioixx ro Srjpitojp^t/ov : tffectQ
rerum universitas Deitat» nota est. C. P.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 31/270
— 3 —Terlium est ex Jib. XIX. de Giv. cap. Sextum est 1. U. de Ordine cap. V.
XXI. u.l. ubi sibi demonslranduin susci- num. 16.: «Philosophia....inquit,nullum
pit^numquamRempubh'cam/uisseRoma- tu aliud habet negotium, quae vera et ut
«ani, in eo coetu non (aìsse populwn, ne- aita dicam germana philosopliia est,
que rem populi^ neque ius, ncque (ibid. o quam ut doceat, quod sit omnium re-
n. 2.) utilitatem esse ullam viventium,
« rum principium sine principio, quan-
di vivunt impic, quae omnia paradoxa « tusqueineo maneat inteilectus, quidveessent j sed Angustinus bis vocibus ulitur a inde in nostrani salutem sine ulla de-
in sensu non qnidein generali et usitatis- a generatone manaverit ». Quam philo-
u'mo, sed adinodum specialiter aulono- sopbiae notionem vides,quam angusta
mastico. sit et circumscripta.
Quartuni est ex lib.XXI. deCivit.cap. Septimum est ex epist.GI. al.GXXXI.
XXVII. Dum. 3. ubi negai elccmosynam n.2. ubi negat oratoriam, poeticam,phi-
porrìgi ab iis, qui non diligunt Christina, Josophiam esse liberales disciplinas in eis,
et num. 5. negat esse veras divitias ,quas qui cum sint iniqui, atque impii libera-
iniquitas putat esse divitias. Ita et in Ps. liter sibi videntur eruditi: et post mul-
CI. serm. I. n.l. Huc edam refer, quod ta : « Absit omnino, ut istorum vanita-
saepe Augustinus habet hominum borio- « tes , et insaniae mendaces , ventosae nu-
rum iure esse bona omnia terrae, malos « gae, ac superbus error recte liberales
possidere aliena , etiam eos,qui domini « literae nominentur , hominum scilicet
sunt. Audi Aug. epist. GLII1. al. LIV.ad « infelicium etc. »
Macedonium e. VI. n. 26.: Iam rem sipru- Octavum est ex epist. CLV. al. LII.
denter intueamiir,quodscriptumesl(J?rov. ubi num. 1. : (t Nemo enim potest veraciter
XVII. post v. G.apud LXX.) fidelis ho- « amicus esse hominis , nisi f'uerit ipsius
minis totus Mundus divitiarum est, infide- « primitus veritatis )).Et e. II. num. 8.:
lisautemnec oboìus, nonne omnes,qui « Exaggeralione terrenae felicitatis bea-
sibi videntur gaudere licite conquisitis « twn populum non dici, nisi a filiis alie-
eisque Liti nesciunt, aliena possidere con- «. nis, idest non pertineutibus ad regene-
vincimus! Hoc enim certe alienum non « rationem ».
est, quod iure possidetur , hoc autem iu- Nonuni est ex lib. XIII. Gonfess. cap.
re, quod iuste, et hoc iuste,quod bene. XXVII. n. 42. « Cum homines idiotae,
Omne igitur, quod male possidetur, alie- (( atque infideles.-.suscipiant corporaliter
num est, male autem possidet,qui male « reliciendos,aut inaliquopraesentisvitae
utilur. Cernis ergo,quam multi debeant (( usu adiuvandos pueros tuos, cum id
,
reddere aliena etc. Sed inter haec tole- « quare faciendum sit , et quo pertineat
ratur iniquitas male habentium , et quae- « ignorent, nec iili istos pascunt, nec isti
dam inter eos iura constituuntur,quae « ab illis pascuntur
,quia nec illi haec
appellantur civilia, non quod hinc fiat, « sancta, et recta volunlate operantur,
ut bene utentes sint , sed ut male uten- « nec isti eorum dalis, ubi fruelum non-tes minus molesti sint , donec fidelespii, « dum vident , laetantur » : Hoc sensu
quorum iure sunt omnia etc. Hunc seri- adeo specifico , et limitato dicit,quod
sum ex LXX saepissime habet Augusti- infideles non pascunt Christianos,qui-
nus in libris suis : eumdem habet Hiero- bus eleemosynas largiuutur ,nec hi ab
nymus epist. LUI. al. CHI. ad Paulinum illis pascuntur.
c.\ I. il 20., et lib.XIV.comm.in Ezech. Decimum est ex lib. XIX. deCiv. cap.
<•• XLV. v. 10. seqq., Cassianus collat. XXVIII.: « Nec anima ibi ( in inferno)
XXIV. cap. XXVI. « vivere dicenda est, quae avita Dei alie-
Quintum est ex ennrr. Psal. XLIX. « nata erit, nec corpus, quodaelernis do-
num. 30. ubi saepe repetit eum solum « loribus subiacebit» : Quis autem dubi-
laudare Deum, qui laudai non solum tal damnatos propriissime vivere, teste
lingua, sed etiam vita: qui seosiis valde ipsomet Angustino lib. XXII. cap. XII.
specificus est} notio autem generica, licet et ?.liis sequentibus.
propriissima, laudis nih.il dicit de ino- Tandem, ne infinitus sim,consuetudo
ribus. s. Augustini usurpaudi voces in sensu
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 32/270
— 4 —quodam emphatico et antonomastico («)
appare! lib. De Correp. et gr. cap. IX.
nuffl, 20. et seqq. : ubi de vocibus Filli
Dei) Disapidi Chrislictc, quas negat
vere convenire non perseveranlibus :
« Quia, ergo, inquit n.22., non liabue-« runt perseveranliam , sicut non vere
« Discipuli C'liristi , ita nec vere Filli
« Dei l'uerunt, etiam quando esse vide-
« banlur, et ila vocabantur. Non quia
« (inquii num. 22. ) iuslitiam simula-
« verunt ( in quo Augustinus adversa-
tur errori de iuslitia inamissibili) , sed
« quia non permanserunt >>. Quae ac si-
miiia saepissime repelit. Quare Filios
Dei, quod est genericum , usurpat pròFiliis Dei perseveranlibus, quod est spe-
cificum.
Nihil igitur mirandum est,quod Au-
gustinus bomtm opus, vocem scilicet ex.
se genericam, usurpet prò nobilissima
specie, si ve prò hono opere meritorio
legni coelestis. Est eniin id familiare
eius stilo, qui habet quamdam propriarn
faciern, quapossil agnosci ut de Cypria-
no pronunciava ipse August. ep. XC11I.
al. XLVIII. e. X. num. 39. Quam Io-
quendi consueludinem lib. Vili. deCiv.
cap. V. aliisque librorum eius teslirnoniis
intelligi potest cum hausisse tum ex aliis
tumpraecipue cxplatonicis^wos caeteris
non immerito fama , atque gloria prae-lalos videmus, ail. lib.VllI.de Civ. cap.
VI. Imo eam consueludinem usurpasse
prò quadam loquendi regula animad-
vcrti potest ex enarr. in Ps. XCVI.num. 19.
lulianus itaque ut probaret bona ope-
ra fieri posse sine iuvante gratia Christi,
in exemplum proferebat bonestas infide-
Jium operationes— Solent enim negare
Dei dona esse virtutes , quibus recte vi-vitur, et eas naturae voluntalique hu-
manae, non gratiae Dei tribuere, hocargumento, quod eas nonnumquam ba-
beant infideles , ita conantes evacuare,
quod dicimus , neminem recte vivere,
nisi ex fide per lesum Chrislum 1. IV.
e. Iul.c.III.—Haecluliani argumentatio
classicum illius pugnae luit, quae de ope-
ribus bonis infidelium excitata luit lulia-
nura inter, atque Augustinum (Z>). Qui
(a) Hoc ipsum iamdudum animadverterant
duo scholae lumina, Bonaventura et Thomas,quorum ille de Augustino loquens , ail in II.
dist. XXXIII. art. 3. q. I. ad I : « Et hoc
valde abundanter exprimit,plus dicens , et
jninus volens intelligi ». Alter vero in quae-
stionibus disputatis de malo q. V. a. 2. ad I.
scribit: « Dicendum,quod nomen tormenti,
supplicii ,gehennae, et cruciatus , vcl si quid
simile in dictis sanctorum (et Augustini no-minatim ) invenitur, est /arg-eaccipiendum prò
poena , ut ponatur species prò genere. Ideo
iiutem Sancti tali modo loquendi usi sunt , ut
detestabilem redderent errorem pelagianorum,
qui asserebant , in parvulis nullum peccatum
esse, nec eis aliqiwim poenam deberi ». Imoiit ita loquerentur , inde etiam repeti causa
debet, quod non platonici* modo,veruin etiam
0ìO7ryii>crrots Bibliorum scriptoribus solemne
f'uerit, nomina propria prò commuti ibus, ac re-
rum species prò earumdem genevibus usurpa-
re, Is. LXIII. ìG. I. Cor. III. G. Ps. XLIV.7., XLVl.io. Zach.X.4» Matth.Vl.l i., XV.2. Atque bine non mediocri* dillicultas, uti
par est , interpretandi Augustini efiàta atque
sententias, et aequissima adeo Cardinalia Ya-
lerii antistitis Veronensis in Rethoric, Eccles.
lib. 111. cap. XLI1. ad clerico* admonitio :
r lì. Augustini scripta clerici caute admodumlesantj ita enim acumine ingenii praestitit, et
de rebus difficillimis t.im subtiliter disputava,
ut non mediocri ingenio praediti viri eius li-
bros legentes in errorem aliquando lapsi sint».
C. P.
(b) Clariss. Auctor ad Iansenium refellen-
dum, qui cavillationis imperitissimae atque abj4ugustinì mente remotissimae nomine tradu-
xit quaecumque Suarius ad praesentem Augu-stini locum ( e. lui. lib. IV. cap. III.) catho-
lico sensu explicandum attulerat, satis habuit,
uti patet,pluribus congestis exemplis osten-
dere , quam usitatum Angustino fuerit, genusprò specie nobilissima usurpare ; cui loquendi
ralioni et illud sit adscribendum, quod s. Doc-
tor bonum opus illud tantum appellet,per
quod homo potest ad aetemum Dei donum,
regnumque perduri.
Porro visum est pcrutile fore, si nonnulla in
lime rem adderentur. Hinc enim Augustinia-
ìius ille locus suis adeo non caret difficultati-
bus , ut ii etiam,qui in Augustini operibus
versatissimi , et in eiusdem sententiis expla-
nandis peritissimi habentur , hic tamen haerere
Btqueetiam offendere videantur (Vid. Ioseph.
Carolus Tricapinius De necessaria ad salutem
gratia. p. II. sect. II. §. 5. a pag. iiò, DaChesue in op. Le Predestinatianisme lib. \ 1.
e. III., Leibnitius in Praef. ad tentamina Theo-
die, j). 3 t .et in lìtteris ad Grimarestium apud
Kortholt. tom. 111. epist. ,pag. 3a6 ). Iude
vero baiani et ianseniani, Calyinum imitati ,
qui ut gratiam voluntati necessitatem inferen*
temaséereretj adravimusque capita XI.etXIL
libri de Compitone et gratia opponere non
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 33/270
— 5 —optirna responsione nsus e$t,sieaestusus, quam Augustino tribuunt nostri theolo-
dcstitit , ad damnatam illam doctrinam promo-vendam — Omnia infidelium opera esse pec-
cata , philosophorum autem vìrtutes esse vi-
tia — tertium hoc caput libri IV. contra Iulia-
ìmm perpetuo inculcare consueverunt. Qua in
re calvinistae aeque ac iansenistae cum baia-
nis veterumhaereticorumvestigiis institerunt.
Haereticornm enim omnium mossemper fiiit,
ut post Vincentium Lirinensem monuit Fa-cundus Hermianensis , obscurum aliquem lo-
cum veteris cuiuspiam doctoris , cuius se no-
mine et auctoritate tuerentur, reperire, illum
semper in ore habere , atque ut ad illum prave
intellectum luculentissima quaeque exigeren-
tur, prope ineluctabili iure postulare.
Retundi itaquehoc iansenianorumtelum pos-
set advertendo in primis , utique infidelium
opera ab Augustino generatim appellari pec-
cata , ac saepius in eam rem a s. Doctore usur-
pari apostolicum illud effatum (Rom. XIV.23.):
Omne , quod non est exfide, peccatum est : at
peccati vocabulum alio piane sensu adhiberi
ac iansenistae ratum habeant. Et vero norunt
eruditi , non unam huic voci inesse signifìca-
tionem. Atque ut ea,quae Ime non spectant,
missa faciamus, auctor est Thomas (I. II. q.
XXI. a. 1.)peccatum proprie consistere in a-
ctu, qui agitur propterfinem aliquem, cum nonhabet debitum ordinem ad finem illuni; quam-quam , ut ibidem et sequenti articulo tradit
s. Doctor, actiones ab ordine in finem deficien-
tes tunc solum reatum inducant, cum homosciens et volens rectam agendi normam
,quae
est Dei voluntas ipsi manifestata,praetergre-
ditur. Peccatum ergo dici potest quaelibet a-
ctio,quae ultimum finem non assequatur,quae-
que propterea ab absoluta perfectione deficiat,
licet defectus ordinis in finem, et carentia per-
fectionis in culpam non imputetur, nisi defe-
ctus huiusmodi ex prava agentis voluntate di-
vinae legi obnitente dimanet.
Porro si verissima haec s. Tliomae doctrina
teneatur, facili quisque negotio intelliget, et
infidelium opera, omnia ab Augustino dici po-
tuisse peccata , et s. Doctoris sehtentiae niliil
esse cum ianseuiana impietate commune. Cre-dimus quippe catbolici omnes , hominem exmera divina liberalitate ad eum finem esse de-
stinatum,quinaturalemeiusconditionempror-
sus superexcedit : hunc vero finem obtinen-dum esse non per actus liberos quoscumque
,
qui ex meris naturae viribus ortum ducantsedquos interior divina gratia dignitate super-naturali augeat, quos hdes divina dirigat , et
caritas divina inibrmet. Qua perfectione quisnon vjdet infidelium opera caruisse, etiamsi in
lo a recto rationis ordine non recederent?
Peccata igitur eorum opera appellari potue-runt
,quia absoluta perfectione destitueban-
tur,quia ad finem nomini divinitus proposi-
tum non teudebant : nequc tainen consequensest, vitio aliquo intra fincs moralis ordinis eainfecta fuissc.
Itaque ad rem conficiendam hoc unum rcli-
quum est, ut ostendamus , haec non ad arbi-
trium a nobis exeogitari , et Augustino relu-
ctanti afEngi, sed ea esse,quae et menti eiusdemsint consentanea , imo quae ab ipso AugustinoAngelicus Doctor mutnatus fuerit.Id vero nos
praestitisse nemo negabit, si duo haec ostende-
rimus : videlicet I. eadem Illa infidelium opera,
quae a s. Doctore appellantur peccata, ab ipso
tamquam honesta et rectae rationi consentanea
quoad ethicum ordinem commendari. II. hoctantum in ipsis vitium reprehendi
,quod ad
vitam aeternam assequendam inutilia sint.
Et primo quidem quod universim infidelium
opera s. Doctor peccatis accenseat, supervaca-
neum videtur evincere , cum id adversariinon
concedant modo, sed enixe contendant. At cura
plurimum praesenti causae prosit , ut id fir-
mum sit et inconcussum, pauca haec prae ocu-
lis habeantur, quae scribit in libro de Gestis
Pelagii Cap. XIV. n. 'ò^.Quantumlibet autemopera infidelium praedicentur , eiusdem Apo-stoli sententiam veram novimus et invictam :
Omne quod non est ex fide peccatum est. Etrursus tract. LXXXVI. in Ioan. n. 2: Non est
ut dicas , antequam crederem , iam bona ope-rabar,ideo electus sum; quid est enim boni ope-ris ante fidem , cum dicat Apostolus : Omnequod non est exfidepeccatum est ? Manifestoigitur liquet , omnia prorsus infidefium operaeiusmodi esse ex Augustini sententia, quibusaequo iure verba Apostoli congruant : Omne,quod non est exfide , peccatum est.
At peccatisne adnumerantur ea opera, quoda morali honestate deficerent? Testimonia ha-bemus, quae Augustini mentem liquido pate-faciant. Et in primis ea occurrunt, quae habetin libro de Spiritu et littera (capp. XXVII.XXVIII. n. 48. )
, ubi permittens verba Apo-stoli
( Rom. II. 14. ), Cum enim gentes,quae
legem non habent ...., accipi de illis ,quichri-stianam tìdem nondum amplexi fuerant , in-quit: Si autem hi qui naturaliterquae legis suntfaciunt, nondum sunt habendi in numero eo-rum, quos C/tristi iustificat gratia ; sed in eo-
rum potius,quorum etiam impiorum nec Deurnverum veraciter iusteque colentium
, quaedamtamen facta vel legimus vel novimus vel audi-mus
,quae secundum iustitiae regulam non
solum vituperare non possumus}verum etiam
merito recteque laudamus. Atquae secundumiustitiae regulam merito recteque laudantur
,
ea ut honesta habeantur prorsus oportet.
Neqne dicas, mox ab Augustino defecturninnui ìllisoperibus inhaerentem ex partefinis,ubi ait : Quamquam si dtscutiantur quo finefiant , vix inveniuntur quae iustitiae debitamlaudeni defensionemque mereantur. Duplex
enim finis humanis actibus ex mente Augusti-ni proponi potest : alius quem fides,alius quemnaturalis ratio praescribit. De priori intelli-
gendus est quum ( in Psalm.XXXI. enarr. II.
n.4.) inquit: Ubifides non eral, bonum opus noneral. Bonum enim opus intentio /'acit, inten-tionern fides diriga. De altero accipienda sunt,
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 34/270
— G —gi cum Suarcz
}([uaeque ad iiaec pauca reducitur — Nobis saiis e^l quod bona
quae habet in libro IV. contra Iulianum (cap.
Ili . n. 18. ) : Non enùn absurde virtus defini-
ta est ab eia qui dixerunt , Virtus est animi
habitus naturae modo atque rationi consenta-neus : quamquam illieo subiiciat , quid perf'ec-
tionis desit huic virtuti , si cum Christiana
comparetur, inquien.s: Verum dixerunt , sed
quid consentaneum liberandae ac beatificati-
dae natura", mortalium nescierunt Hocsummum bonurn praestari hominibus nonpo-testyiiisiper Christum. Proinde si obiectaverba
accipias de fine seu intentione, quam sola fides
docet, id unum coidicies,ethnicorum opera nonpromereri eas laudes
,quae supernaturali iu-
stitiae debentur : quod nemo negaverit. Si vero
explices de fine, quem ratio natumlis per se
assequi potest t reponemus , non alunna ri ab
Augustino, omnia prorsus infidelium opera hac
labe fuisse corrupta ; tum quia post nonnulla
id expresse bis verbis fàtetur : Sicut enùn nonimpediunt a vita aeterna iustum quaedampeccata venialia, sine quibus hacc vita non du-
citur : sic ad salutem aeternam nihil prosunt
impio aliqua bona opera, sine quibus diffidili*
me vita cuiuslibet pessimi hominis invenitur :
ubi absurde bona opera diceres, quae pravo fi-
ne corrupta in ordine etilico reapse vitia fo-
rent poenis luenda ; tum quia quae de finis de-
fectu in iis operibus dixerat , corrigit quodam-modo, subdens: Verumtamen quia non usqueadeo in anima fiumana imago Dei terrenoruni
affectuum labe ddtrita est, ut nulla in ea velut
lineamenta ex/rema remanserint , linde meri-
to dicipossit etium in ipsa impietate uitae suae
/àcere aliqua legis vel sapere : a terreno autemaHèctu potms
,quam a reliquia ili ìs lineamen-
tis repetenda essent opera, quae malum liuem
haberent ; tum denique quia saepissime s. Doc-tor ad operis honestatem eum finem exigit
quem cum non ex fide, sed ex rationis dieta-
mine discamus , bunc ex eius sententia et in
infidelium quoque potestate luit babere , et
reipsa saltem interdum babuerunt.
Et quod spectat ad finem,qui naturalis ra-
tionis facultatem nec eilugiat nec excedat, lu-
culenta sunt quae babet Augustinus de fine,
qui ad sumendum cibura movere debet. Illos
( inquit semi. LI. cap. XIV. u. 24.) ad mensamnon ducit nisi concupiscentia caruis _,
non in-
digentia refcelionisAtaque isticadunt inescamet potum. UH autem, qui descendunt ex officiti
vivendi , non ideo vivant ut comedant , sed
ideo comedunt, ut vivant. Ittique istis pruden-
tibus et temperali tibus si of/erretur , ut sine et-
bo et pota viverent,quanto gaudio amplectc-
renlur hoc benejicium , ut quo radere non con-
sueverunt, nec descendere cogere/itur'.' Et lib.
XX 11. contra Faustumcap«44,: Iaw aetcrna....
cibum et potum ad ordinati naturalem nonnisi gratta conservandae salutis admittit. Qui-
bus alluna occurrunt lib. X. Contesa* cap.
XXXI. n. 44•
, bb. IV. contra lulian. cap.
\IV. n. 67. , et lib. ll.de Mor. filameli, cap.
XIII. 11.28.
Une faciunt quae de usu coniugii ( lib. de
Pece. Orig. cap.XXX Vili. n.43.)«cribit: Nup-tialis aulem concubitus
,quem matrimrmiales
quoque indicant tabulae, causa procreandorutiifieri /ìliorum, per se ijisum prorsus, non in cotti-
paratione foruicationis bonus est. Et lib . XXII.coutraFaustumcap. LXl.: Consulta quippe ae-
terna lex illa,quae ordinerà naturalem con-
servaci iubet,perturbari vetat , non nisi pro-
creationis causa stalutt hominis concubitum
fieri , et hoc non nisi socialiter ordinato con-
nubio, quodnon pervertat vinculum pacis . Ea-dem repetit serm.LI.cap. XV. n.2j, et lib. de
bono viduit. e. VIII. n. 11., ubi coniunctionem
procreandorum fìliorum causa initam docet
non esse in bomine improbandum affeclum.
Adde quae s. Doctor vel de molesti is depel-
lendis , vel de carorum morte deflenda sensit.
Quoad primum enim sic babet in lib. IV. con-
tr. lulian. cap. XIV. n. G6 : Quando molesta
vitantur, ut putores , amaritudines, aestus, fri-
gora , et quaeque aspera et dura et gravia,
commoditatis provisio, non libido est volupta-
tis. Ea vero , quae his contraria commode su-
mimus , si nihil eorum interest ad salutem vel
ad dtclinandam doloris laborisve molestiam,
etiamsi cum aliqua sumuntur delectatione,
cum praesto sunt , tamen cum absuut , nulla
sunt desideranda libidine.Quibus gnmiua scrip-serat eodem capite n. 65. de usu sensuum
,
quem vel honesta utilitas vel inbonesta libido
nioderaretur.
Quoad alterum vero sic disserit in epist.
CCLX1II. ad Sapidam n.3. : Nonquidem suc-
censenduin est de caris mortuis dolori morta-
lium : sed diuturnus dolor non debet esse fide-lium; si ergo contristata es, iam sit satis , nec
sic contristerà,quemadmodum gentes , quae
spetti non liabe.ul : non enim contristari prohi-
buit Paulus Apostolus , cum hoc diceret , sed
sic contristariquemadmodum gentes quae spemnon habent.Qaoà moxeonfirmat exemploMar-tbae , Mariae, ipsiusque Cbristi Domini, qui
Lazari inortem lamentatus est.
H-ibemus igitur ex Augustino I. rem esse pru-
dentiae , femperantiae atjue aeternae conso-
nali! legi potu cibisque uti sive indigentia re-
betionis sive tuendae valetudiuis causa; II. remesse prorsus bouam, bonestam, atque aeterna
lege comprobatam iungi connubio procreando-
rum fìliorum grafia; III. rem esse non ex libi-
dine sed ex honcsto alìectu permananlcin ar-
cesserc sibi quae utilia videantur, atque illa
repellere qua* noxia molestave siot ; l\r . de-nium rem esse,quam immerito improbes, prop-
ter caros mortuos dellere et oouqueri. Àtquipruno, huis bisce actionibus propositus non li-
dei sed unius rationis lumino cognoscebatur: se-
cando , docet Augustinus , has actionea nonnisi propter eum lineili turpes lini ,qui inbo-
ìir.stiis sit al(jue ab ipsa improbatus ratioue. Adhonestatem igitnr actionum satis erat Augustno
, si ad finem tenderent , cuius bonitas solo
rationis Lumino innotesceret , ncque ulteriu
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 35/270
— 7 —fiJeliiiin opera conthicenlia ad vitam ac- ternain ex solo arbitrio sine gratia Cliri-
ne haberentur turpes, ezigebat, ut eas fides adnobiliorem finem proveberet.
Quod vero finem eiusmodi, qui et moralis
ordini* bonestate decoretur, et sibi relictae na-turai is rationis vini
noneflfugiat,
ìnfìdeles quo-que sibi proponere in agendo potuerint, ac por-
ro reipsa sibi quandoque proposuerint , res est
in Augustini scriptis exploratissima. Luculen-ta sunt quae legimus in sermone CCCXLIX.(al. LI. de Temp.) , ubi de cantate disserens
,
in tresc'asses ita ipsam primumdistribuit(n.i.).
Haec ergo prima est distributio mea,quod di-
xi , aluun humanam , aliam divinam esse ca-
vitatela: eaindemque fiumana ni in duo distri-
buì, quod alia sii licita , alia illìcita. Prius
ergo loquor de fiumana licita, quae non repre-
hendituv:deinde d • fiumana illicita quaedam-natur : tertio de divina ,
quae nos perducit adregnimi. In quibus iam videa triplicem illam
opcrum partitionem,quam adversus baianos
et ianscnistas propugnamus, ut aìia non modohonesta sint, sed ad promerendam aeternam
eandemque supernaturalem beatitudinem ido-
nea , alia vitiosa sint atque illicita , alia vero
quae cum licita dicantur ac nulli reprehensio-
ni obnoxia , profecto ,nisi desipere piane veli-
mus , honesta pronunciare debemus. Sic porro
Augustinus de re proposita disserit(n. 2.]: Utergo breviter ìnsinuem , licita est fiumana cha-
ritas , qua uxor diligitur j illicita , qua mere-
trix vel uxor aliena Licitam ergo cari-
tatem habete : fiumana est , sed , ut dixi , li-
cita. Non solum autein ita licita est , ut con-
ceda tur: sed ita licita , ut si defuent , repre-
hendatur. Liceat vobis fiumana cavitate dili-
gere coniuges , diligere, filios , diligere arnicos
vestros, diligere cives vestros. Omnia enini ista
nomina fiubent necessitudinis vinculimi , et
glutea quodam modo cavitatis. Sed videtis
isiàm caritaiem esse posse et impìorum, idest,
paganoruni, Iudaeorum , haereticorum. Quis
emm eorum non amat uxorem, filios , fratres }
vicinos , ajfìnes amico» .... ? Haec ergo fiu-
mana est. Si ergo tali quisque crudelitate ef-
ftriiir, ut perdat etiam fiumanum dilection.s
ajfet tum,<t non a/net filios suos, et non ametconiugem suam ; nec inter fiomines numeran-dus est-». Augustinus igitur cti.mi in impiis pa-
gauis, quibus fidei lux nulla praetulget, adir-
mat esse posse eam raritatem , cuius delèctum
reprehendeiidum elicit
, et ad quam habendamtideles quoque ipse exhortatur. Neque solumeam licitimi praedicat ,
sed cum divina caritate
consociar i posse inox subdit ( n. 4.): Tres ( in-
quir ) ddectiones commemoravi . ... ; de licita
humana, de illicita fiumana , de Ma excel-
lenti atque divina. Interrogeinus divinam ca-
vitateni , et poiiamus ante illam duas ìiuma-nas cantate» , et dicamus ci : Ecce licita cari-
tas fiumana, qua uxor diligitur etfiliae, aliae-
que necessitudines saeculares : ecce alia illici-
ta,qua diligitur meretnx . . . . ,
qua diligitur
uxor aliena. Duae ante te sunt caritate; ; rumqua istarum vis mature? Qui eligit manere
cum illa fiumana licita, cum illa humana il-
licita non manet. Nemo sibi dicat, ambas ha-
beo. Si ambas fiabes admittendo ad te dilec-
tìonem meretricis , iuiurìarn facis tamquant
matronae,
quaeibi Iiabitat , divinae
cavitati.Cunsociari autem posse vel non posse cum di-
vina caritate quid est aliud,quam vitio aliquo
infici vel non infici ? Pagani igitur exAugusti-110 induere possuut affectus
,qui nullo etilico
vitio labefactentur.
Id ipsum eviucitur ex iis, quae in ep. CXLIV.al.CXXX. n. 2. pronunciat de Polemone, cuiusquum ex ebrioso etluxurioso insobrium atquetemperantem enarrasset conversionem
,quam
voluit Deo creatori ac perfèctori naturae esse
omnino tribuendam , ne secus superbi et ingra-
ti animi vitium incurratur , subdit : Polcmo er-
go si ex luxurioso continens factus ita sciret
cuius esset hoc donum ìut eum , abiectis su-
perstitionìbus gentium , pie coleret ; non solumcontinens , sed etiam veraciter sapiens et salu-
brìter religiosus existeret: quod ei non tantumad praesentis vilas honestatem , verum et adfutuvae immortalitatem valevet. Continentiamigitur Polemonis Augustinus non modohabuitut opus divinae gratiae , et ad honestatem prae-
sentis vitae apprime accommodatam, sed ad vi-
tae futurae immortalitatem existimavit valere
potuisse , siquidem veri Dei cultum adiunctumhabuisset. Id vero quomodo Augustinus affir-
masset , si continentia illa in ipso morali ordi-
ne intrinseca quapiam labe corrumperetur?Praeclara sunt itidem, quae lib. Vl.Confess.
cap. X. 11. 16. s. Doctor habe t de amico suoAlypio : Et ter ( inquit ) iam assederai mira-bili continentia caeteris
, quum Me magìa rni-
raretureos)qui aurum iiin0Centiaepraepone-
rent. Tentata est quoque eiUs indoles non so-lum illecebva cupiditatis , sed etiam stimulotimoris. Romae assidebat corniti largitionum.
Italicianarum. Evateo tempore quìdampoten-lissìmus senator , cuius et beneficiis obstricti
multi et terrori subditi erant. Voluit sibi licere
nescio quid ex morepotentiae suae , quod esset
per Leges illicilum ; restitit Alypius : promis-sum est praemium -, ìrvisit animo : praetentaeminae
-, calcavìt, mìrantibus omnibus inusi-tatam animam, quae hominem tantum et in-
numevabilibus praestandi nocendique modisingentifama celebrntum velamicum non opta-rat vel non formidaret inimicum. Et infra: Hocsolo autem pene iam illectus erat studio lute-
rano, ut pretiis praetorianis codices sibi con-
ficiendos curaret: sed consulta iustitia delibe-
raiionem in melius verlìt , uliliorem iudicansaequitatem qua profùbebatur, quam potestalemqua sinebatur. Haec vero profertne Augusti-
nus, ut Alypii gesta tamquam improba vitupe-ret, an non potili* ut ea magnopere commen-danda censeat? Attende quaeso
,quae ibidem
snbiic.it : Parvum est hoc ; sed qui in parvoji-del/s est , et. in magno fìdelis est. Eam igitur
lauderò Alypio tribuendam exstimavit,qua
Cliristus fidHitatem commendavi! in parvis.Sed
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 36/270
— 8 —sti iuvanlc esse non nossint. Haee opera veras virtutes dicinms. Nihil curamtil
Alypius tane temporis christianae fidei luce
destituebatur, atque ut ibidem ait Augustine»,
mecum nutabat in Consilio,quisnam esset te-
tiendus vitae modus. Non ergo ea l'uit Angu-stino sententia, nullum esse opus eorum, qui
fide carent,quod in morali ordine undequaque
honestum haberi non possit.
Eodem spectant quae in eodem libro habet
sive (cap. XII. n. 21.) de castitate Alypii, qui
proìiibebat (inquit) me ab uxorc ducendo., cau-santi nullo modo nos posse securo olio simul in
amore sapientiae vivere , sicuL iam diu deside-
raremus , sì id fecissem. Erat enim ipse in eare etiam tunc castissimus, ita ut mirum esset;
quia vel experientiam concubitus coeperat in
ingressu adolescentiae suae , sed non haeserat;
magisque doluerat ac spreverat, et deinde iamcontinentissime vivebat ; sive ( cap. X. n. 17. )
de sapientia Nebridii,qui ( ut ait ipse ) relicta
patria vicina Cartkagini , atque ipsa Cartila-
gine ubifrequentissima erat , relieto rare pa-terno optimo, relieta domo et non secutura ma-tre , nullam aliam db causam Mediolanum ve-
nerat , nisi utmecum viveret inflagrantissimo
studio veritatis atque sapientiae.
Et ne in re manifesta plura,quam par est
congeramus , satis sit et ea perpendere, quaein epist. CXXXVIII. al. V. cap. III. n. 17. de
priscis Romanorum moribus scribit:
Feramuseos , si corrigere non valemus
,qui vitiis impu-
nitis volunt stare rempublicam , quam primiRomani constituerunt auxeruntque virtutibus,
etsi non habentes veram pietatem erga Deurnveruni, quae illos etiam in aeternam civitatem
posset salubri religioneperducere ; custodientes
tarnen quamdam sui generis probilatem ,quae
posset terrenae civitati constituendae , augen-dae , conservandaeque sujficere. Deus enim sic
ostendit in opulentissimo et praeclaro imperio
Romanorum,quantum vedeant civiles etiam
sine religione virlutes , ut intelligeretur hac
additafieri homines cives alterius civitatis,cu-
ius rex veritas , cuius lex caritas , cuius modusaeternitas. Opponit s. Doctor , ut patet , civi-
les virtutes, quas Romanis concedit , virtuti-
bus ex vera religione profectis, et in aeternam
civitatem perducentibus, atque illis praeter re-
ligionem cultumque veri Dei nihil defuisse ai-
firmat , ut perlectae aestimarentur. Iam vero
si aliquo intrinseco vitio civiles illae virtutes
fuissent commaculatae , non sola religio, sed
intrinseca etiam bonitas addenda illis fuisset, ut
ad aeternam vitam perducerent.
Satis igitur manilestum putamus primum il-
lud,quod evincendum nobis proposuimus, vi-
dei icet: eadem illa inlidelium opera,quae ab
Angustino saepe saepius peccata dicuntur , abipso tamquam rectae rationi atque aeternae le-
gi consentanea, ac proiude quoad ethicum or-
dinem honesta commendar}. Alterimi superestostendendum: id tantum vitii in eiusmodi ope-
ribus rcpreheiuli,quod ab excellentiori chri-
stiana pcrlectione dura deficinnt , ad vitam ae-
ternam amequeiidam inutiliasint.
Quod quidem animadvertere licuit in iis quoque, quae iam ex Augustino descripsimus. .Ni-
hil enim deesse cootinentiae Polemonis asse-
ruit ,
quam ut veri Dei cultu accedente ad fu-turae quoque vitae immortalitatem valeret : ni-
Jiil civilibus Romauurum virtutibus,quam ut
cum vera piotate erga Deum verum couiuuctae
illos etiam in aeternam civitatem possent salu-
bri religione perducere : nihil caritati illi erga
necessarios quam etsi saeculariter exlnberi di-
cat(n. 7.) ,licitanti tamen profitetur, quam ut
in eis non itisi Christus diligatur.
In eaudem sententiam in libr. deSpir. et lit.
cap. XXVIII. n. 48. scribit dehominibus a fide
alienisi Et ipsi homines erant , et vis illa na-lurae inerat eis
,qua legitimum aliquid anima
rationalis et sentit et facit : sed pietas quae in
aliam vitam transfert beatam et aeternam , le-
gem habet immaculatam convertentem ani-
masìut ex ilio lumine renoventur : ubi naturae
vi cum tribuat facultatem aliquid cognoscendi
et faciendi quod legitimum atque adeo naturali
honestati ac iustitiae piane respondeat , eidem
negat sol uni virtutem ìllam hominem renovan-
di, quae divinioris est muneris.
Habentur autem ista luculentius in enarra-
tione II. ad Psalmum XXXI. n. 4.: Quid ergo?
Debemus nulla opera praeponere /idei, idest ut
ante fidem quisquam dicatur bene operatus ?Ea enim ipsa opera
}quae dicuntur antefidem,
quamvis videantur hominibus laudabdia, ma-nia sunt. Ita mihi videntur esse , ut magnaevires et cursus celerrimus praeter viam. ÌSemo
ergo computet bona opera sua ante fidem : ubi
fides non erat , bonum opus non erat. Bonumenim opus intentio facit, intentionemfides di-
rigit. Non valde attendas,quid homo faciat,
sed quid cum facit adspiciat,quo lacertos op-
timele gubernationis dirigat. Negat Augustinus
nomini bona opera ante fidem. Quid porro in
ipsis accusat ? Num vitium aliquod,quo deho-
nestentur? minime vero: sed quod mania sunt,
quod cum magnae vires sint, et cursus celerri-
mus, praeter viam currunt , nec ad portum quo
tendendum est, pervenire possunt; portus au-
tem , uti patet ex contextu , est regnum coe-
lorum. Et rursus (ibid. n. 6. ).- « JSoli praesu-
mere de operibus antefidem. Noveris, quia pec-
catorem tefides invenit , et si te data fides fe-cit iustum , impium invenit quem faceret ni
slum Jactet etiam impius opera sua , et
dicat, Do pauperibus , nihil alicui aufero , non
uxorem alienimi concupisco , non quamquam
occido , nulli fraudem f'acio , depositimi apmlme nullo teste repraesento ; haec omnia dicat :
quaero utnunpius sit, an impius. Et quomodo
sum impitis, inquit, istafaeiens? Quomodo dli
de quibusdictum est, etservìeruntcreaturaept 1
ti us quam creatori, qui est benedictus in saeeu-
la. Quo/nodo es unpius? Quidsidehis omnibus
bonis operibus aut dlml speras quod sperandumest sed non ab ilio a quo sperandum est . aut
hoc Speras , quod sperandum non est etiOM ab
dio a quo vita aeterna sperando est? l'u-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 37/270
— 9 —•Je opcribus iiifiJcliuhi
,quorum nullum est bonum bealifiatiti (Vide librum IV.
pius ergo es , et nulla sunt iuta opera tua. Mo-veas licet in boni.? operibus lacertos , et vìdea -
ti* navim optinte gubernare , in saxafestina.?.
Quod si quod sperandum est speras, idest vi-
tam aeternamsedputas te
ad vitamae-
temam posse pervenire per ntilitiam coeli , per
soletrt et hinani,perpotestatem a'èris , et mu-
ris , et terrae, et sideruni ? Impili.? es. Crede in
eum, qui iustifìcat impili IN , utpossint et Iwna
opera tua esse opera bona Corrigefident ,
dirige fidem, dirige viam; et si habes bonos pe-
des , ambula iam securus, curre, viam tenes ;
quanto melius cucurreris , tanto facilius per-
venies
Profectosi quis alius, hic certe opportunis-
simua erat locus vitia aperiendi quae infidelis
hominis opera inficiant, cum totus in eosit Au-guslinus , ut evincat, nihil de operibus ante
tìdem esse praesumendum , necnisi impium es-
se posse, qui rectam fidem non habet. Atqui
impium utique appellati, quia sola fides potest
ex impio iustum tacere: impium vocat, quia
creaturas colit,nou creatorem: impium dicit
quia vel sperat quod non est sperandum, vel
ab eo sperat, a quo sperandum non est : at im-
pium ex vitio ,quod in ipsis operibus lateat, nondicit : imo vigilanti verbo utens opera illa nul-
la utique appellat, nuspiam vero impia. Qui-bus gemina habet initio tractatus X. in Ioan-nis epistolam: Opera ( inquit ) tua praeterita
,
antequam crederes , vel nulla erant , vel si bo-
na vìdebantur t inania erant. Si enim nulla
erant , sic era.? quasi homo sine pedibus , autvexatispedibus ambulare non valens: si autern
bona videbantur, antequam crederes , curre-
bas quidem , sed praeter viam currendo , erra-
bas potius quam perveniebas. Est ergo nobis et
currendum , et in via currendum. Qui praeter
viam currit , inari iter curnt , imo ad laboremrurrit. Ex quibus rursus constat , in istis iufi-
delium operibus nullum vitium, labem nullamab Augustino reprehendi
,propter quam inho-
nesta dicenda sint: eo contra delèctu ipsa labo-
rare,quod inania sint , atque ad finem, quo in
praesenti providentia properare debent nomi-lies , nullius sint frugis. Atqui eiusmodi operaab Augustino appellantur peccata ;peccàti ve-
ro appellatio, uti vidimus , appnme quadratin illos actus
,qui cum prò supernaturali pro-
videntiae statu ordine ad finem debito careant,ab ipso fine deficiunt. Non ergo aliena affingi-
tur, sed sua Augustino redditur sententia
,
quum universa opera infidelium ab ipso pecca-ta nuncupari dicimus, non quia quaelibet actio
infidelisab ethicae bonitatis norma recedat, sedquia ad aeternam vitam
,quae tidei opcribus
promissa est , assequendam nullo modo con-
durunt.Atque haec quidem reponi recte posse cense-
mus,quoties baianusve! iansenianus prosrrip-tae;ib Ecclesia Catholica dortrinae -=zomnia in-
fìdrliunt opera esse peccata}v irtutesphdosopho-
rum esse \>itta — ex pluribufl aententiia,quae
in variis Augustini Jibria occurruut,pracsi-
dium quaerat. Quod si controversia arctioribus
limitibus constrmgatur, ac tota fere ad cap. III.
libri IV. contra Iulianum revocetur; enimvero
censemus paolo diversam viam ineundam es-
se, ac responsum quod locus ipse in discepta-
tionem adductus spoute suggerii, reddendumesse. Cuiusmodi autem illud sit pienissime ape-
riet breve fotius huius capitis, et disputa tiouis
in ipso agitatae examen.
Ut controversiae itaque,quae Augustinum
inter et Iulianum ibi discutitur, cognoscatur
indoles,paulo altius res est repetenda. Scrip-
serat Augustinus ad Valerium comitem libros
duos de Nuptiis et concupiscentia. In quorumpriori
( cap. III. n. 4. )negabat in impiis inve-
niri veri nominis coniugaìem pudicitiam. Ad-dit ( ibid. cap. IV. n. 5. ) hanc ab iis virtutem
abesse,quamvis pudici tiae officia praestentur,
ac conci udit: Vera igitur pudicitia . . . dicendanon est
}nisi quae veraefidei mancipatur.
Libros de Nuptiis et concupiscentia quafuor
libris impugnavit Iulianus, in quibus et illud
maxime reprehendit,quod de impiorum vir-
tutibus Augustinus affirmaverat. At hominis
audaciam retundendam censuit s. Doctor , at-
que hac de redisputat lib.IV. cap. 3.,ubi quaepressius docuerat, latius uberiusque exponit
,
atque confirmat. Quae ut rite intelligantur, di-
ligcnter ea consideranda sunt,quae Iulianus
adversus Augustinum propugnatala sibiassum-
pserat.
Iulianus itaque ex pelagianorum sententia ut
(contr. Iulian. lib. IV. cap. III. n. 14.) nega-
ret dona Dei esse virtutes , quibus recte vivi-
tur, et eas naturae volunlatique hurnanae nongratiae Dei tribueret
,hoc usus iam f'uerat ar-
gumento (ibid. ) ,quod eas nonnumquam ha
beant infideles. Hoc vero non contentus , iamabundare illos virtutìbus , et misericordes cre-
bro , et modestos , et castos inveniri et sobrios
(ibid. n. 16. ) tuebatur. Cum autem haberet
prae oculis rationem, qua Augustinus ( lib. I,
de Nupt. et concup. capp. III. et IV.) negave-
rat veras esse posse impiorum virtutes , novam
( n. ig.) induxit in haec verbadoctrinam: Cun-ciaru/n oriso virtutum in rationabili animosita est , et affectus onuies per quos aut jru-ctuose aut steriliterboni sumus in subiecto sunt
mentis nostrae, prudentia, iustitia, temperan-
tia,fortaudo. Horum igitur ajfectuum vis cumsit in omnibus naluraliter , non tamen ad u-num finem in omnibus properat : sed prò iu-
dicio voluntatis , cuius uului serviunt, aut adaeterna aut ad temporalia diriguntur, Quodcum fit, non in eo quod sunt , sed in eo solo
vanant, quod merc.ntur. Nec nominis igitur
sui possimi nec generis sustinere dispendium,
sed solius , quod appetiverunt , praemii autamplitudine ditantur aut exilitate frustran-tur. Ex quibus Iuliani verbis
, habita ratioue
tura augustinianae dortrinae,quam refèllere
intenditi tum maxime interpretationis,quam
niox Augustinus aubiicit, liquido apparet, ce.u-
• 11 se ipsum I. naturalo entitàtema uè t irtutuoi
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 38/270
— 10 —coiiira lulianum n. 33. prope fincm) pc- lagianis etiam fateulibus. Ex quibua sa-
independentcm plano a fine esse , cuius grntia
excrcentur, ac proinde li. illas absolutc ollicii.s
tantum esse dimetiendas, finem vero IH. illud
efEcere , ut virtutes aut steriles sint aut fru-ctuosae.
Huic Iuliani doctrinae seseopponit Augusti-
nus, et quadruplici ex capite ( n. 1 4. seqq.
argumentum refellit, quod ille primitus inlor-
maverat tx infidelium vjrtutibus,ut graiiae ne-
cessitatem e medio tolleret. Ex eo enim con-sequi ostendit , non modo naturae fàcultati bo-
nornm operum initia rindicari , sed eidem at-
tribuì eorumdem perfectionem , consummatio-nemque, atque idcirco gratuitatem divinae gra-
tiae everti , nec non meritum crucis evacuari
cum liinc illam rependi merilis, aeternam au-tem vitam etiam solis naturae viribus quam-quam difficili us comparari posse assereretur.
llisce potius delibatis quam prò rei gravitate
discussis, iugulimi ipsutn quaestionis(n.iq.^ ap-petit Augustiuus, atque Iuliani inauditam deviitutibus doctrinam ad trutinam vocat. Nanicum docuisset Iulianus, virtutum uaturani solo
officio dimetiri , atque , ut refert Augustinushoc tantummodo intuendum quod agitar , nec
causarti qu.ae.re.ndam esse cur agatur ; huicau-lemfundameutosuamdistiuctiouem virtutes In-
ter steriles atque praemii amplitudine ditatas
superstruxisset; negat hoc discrimen Augusti-nus , et ostendens ( n. 21.) , non oj/ìciis , sedfi-nibus avitiis discernendas esse virtutes, unacum fundamento inaedificatam ipsi virtutum
partitionem evertit.Observat exinde, eas a Iu-
liano steriles virtutes dictas f'uisse, ([uae impro-
bo aliquo fine commacularentur : Tu vero ( in-
quit n. 18.) male accìpis,quod ait j4postolus:
Nam qui in agone contendit, ab omnibus con-
tinens est (I. Cor. IX. 21.) : ut continentiam...
etiam choraulas ethuiuscemodi turpes injames-
que personas habere contendas. Hi enim quan-
do in agone decertant , ab omnibus contiuent ,
ut Gorruptibilem coronam accipiaut ; a cuius ta-
vien vana cupìditate non contiuent. Hacc enim
cupiditas vana ac per lioc prava vincit in eis
etfrenat aliaspravas cupiditates.prop ter quod
dictìsunt conlmentes. Et intra ( n.19. ) : llaec
ubi didiceris nescio : iam tanten cernii , ut ar-
bitror , consequens esse , ut vera sit virlus ava-
rorum prudentia qua excogitant genera lucello-
rum ; et avarorum iustitia qua gravium dam-norum metufacilius sua nonnumquam contem-
nunt quam usurpant aliquid alieuum , et ava-rorum temperantiaqualuxuriae,quoniam suiti-
ptuosa est , cohibent appetitum , soloque neces-
sario victu tegumentoque contenti sunt; et ava-
rorum fortitudo, qua ut ait lloratius. Ver marepauperiem f'ugiunt, per saxa, per igues... Ergo
virtutes istae tali fine turpes atque deforme* ,
et ideo nullo modo germanae veraeque virtù le.s,
tibi lumen ita vuleutur et pulc/nae , ut nec no-
ininis sui possint nec generis sustinere dispen-
dium , sed eolius quod appetìverunt praemii
exilitate frustrentur... Nec alimi erti quam ve-
ra iustitia Catilinae , comprehendere multos
amicitia, tueri obsequio, cum omnibus com-municare qu»d habebat ; et fortitudo vera erit
eius,quod frigus ,
fumetti , sitinijerre poterat:
et vera patientia , quod patiens erat inediae ,
algorisfvigiline , suora quam cuiquam credi-
bile est. Quis haec sapiat , nisi desipiat ? Vir-tutes igi tur steriles, quas Iulianus praediedbat,
specie tenus virtutes erant, re vero ipsi vitia.
Qui vero fieri potuerit, ut Iulianus in re gra-
vissima adeo turpiter deciperetur, duplicem cau-
sam Augustinus profert. Ac primo istud conti-
gissescribit, quod non satis rerum species ab ipsa
rerum veritate distinxissehtSW videlicet (ait n.
20.) homo eruditus eorurn vitiorum verisimile
tudinefalleris ,quae finitima videntur etpro-
pinqua viitutibus , cum absint ab eis , quartilorigè absunt a viitutibus vtlia. Deinde quodIulianus miuus advertisset , non hoc soluta in-
tuendum esse quod agitur, sed causarti quoquequaerendam esse cur agatur , seu quod idem
valet, non officiis soluta, sed etiamjinibus dis-
cernendas esse virtutes. Hinc subdit Augu-stinus ( n. 21. ) : Quae tu non attendens ,jines
ab officiis separasti,et virtutes veras officia sine
Jinibus appellandas esse dixisti. Ex quo te tan-ta absurditas seguitar , ut veratri cogaris ap-pellare iustitiam etiam cum dvminam reperis
avaritiam .... Quales virtutes Epicuru* iudu-
xil voluptatis ancillas,quae omnino quidquid
facerent,propter illam vel adipiscendarnJàce-
rent vel tenendam.Post quae refcllendam sibi assumit Augusti-
nus partitionem illam virtutum a Iuliano inve-
ctam, ut prò vario tantum earum fine vel prae-
mii amplitudine ditarentur , vel exililate l'ru-
strarentur. Dici non potest ( inquit n.22. ),quantum te istu fallut opinio
,qua dixisti, ohi-
nes virtutes affectus esse, per quos aut fruttuo-
se aut steriliter boni sumus. Fieri enim non po-
test , ut steriliter boni sirnus : sed boni non su-
mus quidquid steriliter sumus. Et merito qui-dem. Iil enim disputationis consequeutia exige-
l>at. Namque non alia admittebat bona opera
Iulianus, nisi quae aut sterilia aut Iructuosa
cssent. Atqui Augustinus in antecessum ex al-
bo bonorum operum expunxerat Iuliani dia
opera steriliter bona, utnote quae vera essent
peccata, quia pravo fine dehonestata ; ergo su-
pererat , ut si quod opus bonum erat , aduntten-
dum , illud esse fructuosum concederetur. Ac-cedit, de iis operibus sermonem habui>se Au-gustinum , ad quae perficienda necessariam esse
giatiam et ipse affirmabat, et Iulianus inlìciaba-
tur.Ergo de operibus disserebat, quaepraesidio
gratiae fierent : atqui huiusmodi opera sive pro-
xime sive remote Iructuosa sunt , cum proxime
vel remote ad vitam aeternam conducant. Po-
stremo decretoria sunt haec Augustini verba
( n. 53.), ut certissime cognoscatur , de qua tan-
dem bonitate disputarci : Scilo* nos illud bonumhominum diccrc... per quod solum homo potest
ad aeternum Dei do/uu/i rcgiuunque perduri.
Hinc cum Iulianus ad genti liuti) defeudendai
virtutes etsi steriles usurpasset textum ApostJ-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 39/270
— li —Lisfieri iis poicsi, quae leguntar in Cai- Jinali Norisio Vindie. Aug. cap.M.J. 4.
li ad Roto. II. i \: Ctim enimgentes quae legem
non habent etc. , Augustinus ( n. ij-ì'o ) ex eo-
dem Apostoli loco occasionerà capit demonstran-
cli, rei deceptum fuisseluliauum cura opera gen-
tilimn tantopere extulit, vel certe illura erras-se ,
(jiiuiu li i no veras virtutes inde vero stcriles
pronunciavi^ Namque, ait, Paulus de iis loqui-
tur gentibus,qui cogitationibus suis in die in-
diai defeadentur propter opera quae iecerunt.
Alqui sterilia dici non possunt opera,quae in
die iudicii defendaut , et ob hoc inveniant ae-
teruam rrwrcedem apud Deinn. l'rgo si de ope-
ribus gentilium eo loci sermo est , ea non f'ue-
runt sterilia sed fructuosa. Atqui neessent fru-
ctuosa in gentili bus faciebat detèctus fulei et or-
dinationis ad aeterna ,quam ipsetnet requirebat
Iuliauus. Krgo eo loci de operibus intidelium
senno non est. Decipiebatur ergo Inlianus sivecum ex Apostoli verbisansam extollendi virtu-
gentilium arripuit, sive cura illas bonas sed
sterdes appellavit.
llisce ita praemissis de indole controversiae
Inter Aogostinura et Iulianum,quaeri iam il-
lud potest quod definiendnin nobis proposui-
mns, quonam senati Augustinus ita fidei ueces-
sitatem depraedicarit in hoc capite, ut negaret
opus quodeumque esse bouum posse , imo non
esse peocatum, nisi ex fide proficiscatur,quo
sensu aflirmaverit , nullas reperiri in infidelibus
virtutes , imo eorumdem virtutes esse vitia.
Dicimus itaque, alio sensu ab Augustino fi-dem exigi , ut artus sint boni, et alio ne sint
mali vel pecrata. Ut enim boni sint virtutesque
fili ili,inumi! illuni asserit fidei cantate informa-
tae , ut potè quae principium illorum actuumesse deficit
,qui ad aeternain vitam perducant.
B sola bona opera dicenda sunt ( inquit in
Bnlm. LXVII. n. ±i.)f quaefiuntperdilectio-
nern Dei ; liaec autem neces.se est antecedat fi-
rn hoc ipio capile n.55.: Scito nos Uludboriimi honi'nuin dicere , illatn voluntatem bo-riarti ,
Ulud opus bonurn, sine Dei gratta, quaedatar p T unum mediatorem Dei et fwrriiitum
,
non pòsse conferri : per quod soluta homo potest
ad aeternum Dei donum regnumque perduci.
Bt n. i ().: "Hoc summum b ttiumpracstan homi-nibus non potest , nisi per Christian ... , cuius
morte mon vincitur , cuius vulneribus natura
tra sanatur. Ideo iustus ex fide Christi vi-
vit Si ergoadconsequendain veroni beatitu-
d nem,quota nobis ùnmortalem fides <piae in,
Christo est vera promìttit , nihil prosimi homi-rii virtutes , nullo modo possunt venne esse vir-
tutes.
Ne vero actus mali sint, heic Augustinus il-
lud anice contendit, ne contrarie sese ad lidem
habeant. Quod quidem compertum esse debet
tum c\ institutae disputatiunis scopo, timi ex
iosa serie contextus. E( sane ideral Luguatino
propositum , ut excluderet opera sterilite! bo-
na, quae Lulianus adstruxeral . Atqui actus ale*
rilitf-r botti a [aliano asserti in eo maxime di-
gni eraut reprehensionc,quod cura inhonesto
fine corrumperentur, fidei crani contrari] , uou
igitur quod fidem non habercnt praeeuntem,
sed quod fidei opponerentur, cos reprehendit,
ac mali ne sint , id constanter exigit ne saliera
a norma dissideant,quam fides praemonstrat.
Id vero contextus orationis citra controversiamponit.Dura enim vitia intento digito ostendit,
quibus opera bona ac virtutes a luliano iacta-
tae corrumpebantur , non ad defectum fidei,
sed ad alias labes fidei aeque ac rectae rationi
oppositas recurrit. Etenitn , ne line revocemusquae retulimnsde virtutibusquae dominae ser-
viuut avaritiae aut quae ancillae sunt volupta-
tis , ut malam ( n. 26.) Augustinus probet ca-
ritatem romanorum in patriam ob iìdei defe-
ctum, istud unum inculcat, quod patriae exhi-
buerint babylonicam dilectionem , atque in ea
cxh'ìbendd daemonibus et vanae glorìae servie-
rint , et concludit:
Non eral , inquam , in eisvera iustitìa -quia non actibus , sed finibuspraestantur ojjicia. Nequesecusdisserit n.27.;ne enim pudicitiam infìdelium probet, causamesse dicit animum ipsorum infìdelium
,qui for-
nicanti^ a Deo , sive quia ( n . 53. ) cum pudi-citia coniugalis utitur coniugis carne , non involuptate libidinis sed in voluntate propaginiseius intentio sit oportet , peccatum est autem
,
si vicerit et propter se ipsam non propter filios
propagandos fieri aliquid extorsent et volu-ptas : vel quia , ut habet in lib. I. de Nupt. etconc. cap. III. n. 4. , cum facìunt haec homi-
nes sine fide , quae videntur ad coniugalempudicitiam pertinere , sive liominibus piacerequaerentes .... sive in bis rebus
,quas vitiose
concupiscunt , humanas molestias de vitati tes tsive daemonibus servientes , non peccata coer-
centur: sive quia, ut ibid. subditcap.1V. n.5.,etiamsi tanta sit observantia , ut secundummatrimoniales tabulas non nisi Liberorum pro-creandorum causa concumbant, hac tamen in-
tentane generant , ut injideles parentes de in-
fideli prole glorientur : ubi videa detortura fi-
nem opus ex officio bono corrumpentem. Quodpariter licetauimadvertere, ubi(u.3o.) dicenti
luliano, Sigentilis nudarti operuerit, numquidquia non est ex fide, peccatum e,vr?Respoiidet
Augustinus : Prorsus in quantum non est exfide peccatum est : noti quia per se ipsum fa-ctum , quod est nudum operire , peccatum est :
sed de tali opere non in Domino gloriar'^ solus
irripius negat esse peccatum. Actus ergo,qui
ex officio opus virtutis misericordiae f'uisset,
peccatum est ex Augustino, quia infidelis deilio cum glorietur, non in Domino gloriatur
,
ac proinde ipsa inhoneata gloriatione opua exofiicio lioncstum depravat. Luce vero splendi-diora sunt
,quae dein n. 3l>52. occurruut. In
priori enim operamisericordiae ab infidelibusimpenaa idei reo peccati redarguit, quod acce-
utationepersonarum inficianturyac prolude iu-
fidelea male idest injideliter seu contra fidei
praeacriptum misereantur. in posteriori autemnon alio pacto infìdelium opera peccata esse de-monsli.it, nisi quia bona male fai inni, quiaeauoufidali , sed urfidcli , hoc est stulta et noxia
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 40/270
— 12 —C A ». III.
Deuni coli fide ,
spe, et canute.
C a r. IV.
Oii.misIiiiimS
Laureutii.
I .Quaestio.
2. Quaestio.
3. Quaestio.
4. Quaestio*
Responsione*
Augusti ni
Ad quaest. I.
Ad ijuueil. II.
III. Hic si respondero, fide spe cantale colendumDeum, profecto diclu-
rus es, brevius hoc dictum esse quam velles ; ac deinde petiturus ea tihi bre-
viter explicari, quae ad singula tria ista pertineant, quid credendum scili-
cet, quid sperandum, quidamandum sit. Quod cum fecero, ibi erunt omnia
illa quae in epistola tua quaerendo posuisti : cuius exemplum si est peneste facile est ut ea revolvas et relegas; si autem non est, commemorante merecolas.
IV. Vis enim tibi , ut scribis Librum a me fieri, quem Enchiridion, ut
dicunl, habeas, et qui de luis manibus non recedali conlinens postulata, idest,
1 . quid sequendum maxime : quid propter diversas principaliter haereses sit fu-
giendum; 2. in quantum ratio prò religione contendati velquid in ralione, cumfides sit sola, non conveniat; 3. quid primum, quid ullimum tenealur, quae to-
lius definitionis summa sit; 4. quod certuni propriumque fidei calholicae funda-
mentum. Haec omnia quae requiris procul dubio scies, diligenter sdendoquid credi, quid sperari debeat, quid amari. 1. Haec enim maxime, immovero sola in religione sequenda sunt. His qui conlradicit, aut omnino a
Christi nomine alienus est , aut haereticus. 2. Haec sunt defendenda ratione,
vel a sensibus corporis inchoata, vel ab intelligentia mentis inventa. Quaeautem nec corporeo sensu experti sumus, nec mente assequi valuimus aut
valemus, eis sineulla dubitatone credenda sunt testibus, a quibus eaquaedivina vocari iam meruit Scriptum confecta est: qui ea sive per corpus,
sive per animum , divinitus adiuti , vel videre , vel etiam praevidere po-
tuerunt.
Nola i
Ìli iUJJUt lf*( Ratione , vel a sensibus corporis in-
choata etc. J Atqui ratio (prò religione
Jaciunt voluntate: qualis voluntas, nullo ckri-
stìanu dubitante , arbor est mala, quae facere
non potest nisi fructus malos, idest, sola pec-
cata. De qua voluntate et paulo ante (n. 3o.)
dixerat: In quantum malae polu/itatis est,
quisque arbor mala esl,et bonosfructus facerenonpotesl. Hinc s. Thomas (li. II. q. XXIII.a. 7. ad 1 .) ad hunc Augustini locuin respiciens
scribit: Talis actus (quo aliquid ti t in ordinead id
,per quod aliquis caret ca ritate ) semper
est nialus, sicut dicit Augustinus in IV. contia
lulianum. quod actus infidelis, in quantum est
intidelis, semper est peccatum, etiamsi nudumoperit, vel quicquid aiiud huiusmodi faciat
,
ordinane ad fiuem suae inhdelitatis.
Conlextus igitur apertissime evincit, ad ho-
nestatem actionum eo sensu lidem exegisseAu-
gustinum,quatenus ab \\s , ne peccata evade-
rent, removendum illud omne contendebat,
quod fidei esset contrariali] , secus ac Iulianus
seripserat ,. qui(quod spectat sin minus ad ot-
fìcium cei le ad operia linem ) ob eiusmodi cumlide contrarietate ni non dispendium intrinse-
cae bonitatis, sed detrimentum unice praemii
consequi arbitrabatur.
Haec autem ex iis connrmantur,qnaesupe-rius disseruimus de line
,quem ex Augustini
benteutia sibi debet homo proponere , utactio
ab honestatis norma non abscedat. Cum enim
lineili postulet,qui rectae rationi sit conseu-
taneus, utcexigat ulteriua, ut a lido dirigatur,
contendens (a)) a sensibus corporis inchoa-
ta nulla esset , si veruni esset idealista-
consequens est , noxiam atque impiam ab ipso
censeri voluntatem non simpliciter quod a fide
non dirigiti! r , sed quod ab honestatis lege de-
clinans ipsi fidei adversatur.
Quare ut rem totam paucis complectamur,
summa augustinianae disputationis contra lu-lianum in controverso capite haec est: I. De-fensionem illiussententiae assumit, quamlib.I.
de Nupl. et concup. capp. III. IV. attuleratpudicitiam infidelium quippe ob pravum filiera
excultam , non virtutem esse sed vitium; II.
Hac de causa probitatem gentilium ac virtutes
a Iuliano depraedicatas , absurdamque ab ipso
exeogitatam virtutum partitionem oppugnat ;
III. liane vero in oppugnationem ita exsequi-
tur, ut bona infidelium opera,quae a Iuliano
iterilia dicebantur, evincat esse peccata ob per-
versuni lineili, quo corrumpebantur jreliquumvero
,quidquid esset, verae virtutis neque rem
ncque nouieii mercri , ut potè quod nec homi-nem vere iustum làcere t , nec ad beatitatem
assequendcim conierret.
Coni", s. Thomas. II. II. q. X. a. 4., et Isaa-
cus llabertus episcopus Vabrensis in Ideolo-gia Graecorum Patrum circa universam mate-
riam gratiae lib. I. capp. XI-X1I. C. P.
(a) De ratione, quae pio religione conteu -
dit , legi debent,quae adversus Celsum aucto-
rem operia inscripti , Acyos ettari)? , disputai
Ongeuea lib.I. cap. 11 ; tum quae Thomaa ha-
btt p. 1 q. 1. a. 8., ubi scitedi&tiuguit demoustr*
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 41/270
— 13 —rum systema, qui nonnisi idealem corpo- Dices ex Wolfio
,qui non est quidem
rum in animabus nostris existentiam con- idealista, sed plura liabet, quae plus ae-
cedunt, adeoque realem mundi, et cor- quo idealistis faveant; « idealistae con-
porum existentiam negaut. Idealismuni « veniunt (inquit 1. e. §. 4-2.) in eo, quod
tuetur Georgius Berckel} in Iribus Dia- « dentur phaenoniena rerum materia-
logis de Immaterialitate aiiimac, Lume- « lium, quodque in iis singularis quae-
diata providentia Nunùnis, et Perfeciio- « dam constantia observetur. Quaeritur
ne cognitionis humanae, Lendini 1713. « anfousilloruminsitanimae,ansubiecto
Malebi ancbius, Dialogo 5, demonslratio- « alicui ab anima diverso?... idealista
uem existentiae realis corporum ini[)os- « eorumfontem in anima agnoscit... Pa-
sibilem iudicavit,
quare ab idealismo « tetigitur (ait sect. III. e. I. §. 550.7
non abhorrere visus est, teste WoJiìo in « idealistas propius accedere ad verita-
psychologia rationali sect. I. cap. I. « tem, quam materialistas,et ab eorum
§.38 : « lime egoistae,qui nonnisi sui
,« liypotliesi nihil periculi imminerepsy-
<( quatenus nempe anima sunt, existen- « chologiae rationali. Integram enim i-
u liam reaJem admitlunt, ideoque entia a dealista retinere potest ac debet, qua-
« caetera,de
quibuscogitant, non nisi « lem ante dedimus
,
(pbaenomenorum
« prò ideissnisliabent,bypotliesim idea- <( constantiam). In eo tantummodo a vero
« lisiaru in ad corporum existentiam re- « aberrai, quod cognitionis nullum sit
<c ^trictam , eliam ad animas extendunt « obiectum reale. Quidquid vero sit, sive
« et entia immaterialiaquaecumquealia. « tantummodo in anima detur idea corpo-
m Tnilpaucis abbine annis, pergit Wol- « ris nostri (aliorumque corporum), sive
« fìus , assecla quidam Malebrancliii « extra istam ideam existentiam realem
« qui egoismum professus asseclas et « liabeant, propositiones psycbologicae
(e ipse naclus est ». lam vero in syste- « singulae semper erunt eaedem , et ne
male idealiòlarum « Diei et noclis vi- « minimum quidem in iisdem in gratiam
u ces ( alar verbis August. lib. de Util. « idealistarum erit immutandum. Appa-
« cred. cap. XVI. ) et constantissimum « ret vero, quae hic de theoria psycbolo-« ordinem rerum coeleslium , annorum « giae rationalisdicuntur,eadem quoque
a quadrilariamconversioneuijdecidenles « de philosopliia naturali,etomnibuscae-
K redeuntesque frondes arboribus , infi- « teris pliilosopliiae partibus tenenda ».
u Dilani vini seminum, pulcbritudinem Ex quibus quis inferat constantiam, ac
(e lucis, colorum, sonorum, odorumsa- pulcbritudinem phaenomenorum natu-
(( porumque varietates » baec omnia, ralium, licet non realem, sed idealem
aliaque innumera, si bonitaiem et per- argumento esse posse ad Dei existentiam
feclionem in se nullam liabent,nullum eiusque providentiam colligendam.
argomentimi praebere possunt adDeiexi- Haec falsa sunt cum longe perfectior
steutiam provideotiamque slaluendam. sit realis Mundus quam idealis, proin-
Recole Aog. lib.X.Confess.cap.VI.n.9. deque longe melius deserviat summo Nu-(( Interrogavi coelum
, solem , luiiara,
mini cognoscendo. Veruna ne longiuseva-
« slellas...de Deo meo... dicile raihi de gemur , argumentationem nostram non
(( ilio aliquid, clexclamaverunt voce ma- confìrmabimus modo , verum etiam la-
« gna : Ipse lecil nos. Interrogano mea tiusprotendemuscontra liane ipsamWol-« intentio mea: el responsio eorum spe- fii doctrinam : demonstrabimus autem,« cica corum : ... Deum nieum quaesive- quantum inde detrimenti in psycholo-
« ram per corpus a terra usquead eoe- giani, ontologiam , imo etiam eli licam
« Inni, quousque potui mittere nuntios profìciscatur.
« radios oculorum incorimi ». Haec sci- Non modo nulla est ratio a sensibus
licei omnia essentfalsae suppositionis. corporis inchoaia^ sed ncque ab intelli-
tiones inter ac ar^umenfa verisimilia , et rur- est, probatloncs,quae contra fidem inducun-
oni ioter probationem theseos ac obiectiooom tur, non esse demoustrationes , sed solubilia
itiouem, de qua s< ribit : « Cum fidea inlàl- ar^umeula.».EteuimadnotanteCaietano: «con-
libili ventati inmtatur, impossibile autem sit, tr.i veritatem infallibile!!! nulla potest demon-(1 <- vero demonstrari contrarimi! , manifestino strativa ratio esse », C. P.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 42/270
— 14 —gentia mentis inventa, si verum slt idea-
Jislarum syslema, imo si sit possibile in
sensu composilo Providenliae non dete-
genlis nobis liane fallaciam, ncque con-
cedei! lis naturale medium adeam
dele-
gendam. Dixi: in sensu composito etc,
Quod enim secundum se possibile sit
Deum causare in nobis sensaliones sen-
sibilium sine ipsis sensibilibus eoruriKjue
exislentia, nemo dubitai. Ratio asserii est:
si Deus sine detrimento JBonitalis, Sapien-
liae, Veracilatis , aliorumque suorum
allributorum cxbibere nobis potest per
sensus apparentiam universalem et cla-
ram corporum sine reali corporum veri-
late, exbibere quoque nobis per poten-
lias inlernas polerit apparentiam univer-
salem et claram principiorum tum spe-
culativorum tum moralium sine reali
eoruui principiorum ventate. Si vis ex-
cipere 1. liane veritatem Ego existo:
2. liane aliam Ego mihi videor linee aiti
Ma agere ,aut pati: 3. veritates disiun-
clivas , de quibus August. 1. III. e. Ac.
e. XIII. n.29. : «Aut corpus est, quod
« mihi videre videor, aut non est cor-te pus » : et similia } haec inquam
,per
me licei, excipias. Cum enim liaec non
sint principia sufficienza ad ratiocinan-
dum neque in speculativis neque in ino-
ralibus , slat absurdiias,quam argnmen-
tatio infert, et contra quam in mediumproferre rationem disparitatis erit diiìi-
cillimum (ai).
Ex idealismo sensibiliumconsequi idea-
lismum intelligibilium conlìrmari po-test ex ipsis scepticis academicis
,qui
cohaerenter ratiocinantes non de sensibi-
libus dubitabant tantummodo , verumetiam de inlelligibilibus. Hinc Accade-
mici apud August. 1. III. e. Ae. e. XVI.n. 35: « Quidquid occurrit, vel ani-
<( rao vel sensibus , non prò vero esse
« approbandum ». liane similitudinem
inlelligibilia inler ac sensibilia indicavi
Auguslinus lib. I. Soliloquiorum cap.
VI.: «Promiltit enim ratio, quae tecum
« loquitur, ita se demonstraluram Deum« luae menti, ut oculis soldemonslralur.
« Nam mentis quasi sui sunt oculi , sen-
« susanimae. Discipliuarum autem qm<~.-
« que certissima talia sunt, (malia illa
« quae sole illustranti! r, ut viderì pos-
« sint, veluli terra est alque terrena oni-
ce nia. Deus autem est ipse qui iJJustrat.
« Ego autem ratio ila sum in mentibus,
« ut in oculis est adspectus ». Qui ergo
aguoscat possibilem universalem falla-
ciam sensuum corporis, efiugere nequit,
cjuin idem agnoscere cogatur in sensibus
animae seu internis potentiis* quando-
quidem ea sibi mutuo respondent. Quodintelligo etiam de intelligibilibus morali-
bus de quibus eadem est ratio. Hinc Aug.
in Ps. XGIX. num.5: « Inesse liomini...
« quod Deum inlelligat,quod ad mentem« proprie perlineat
,quod sicut oculus
« album et nigrum , ita aequitatem ini-
« quitatemque disceruat. Et infra: sicut
« oculis isia corpora , sic il le ( Deus )
« menle conspicilur, corde adtendilur
(( et videtur ».
Ad aequivocationes submovendas ob-
serva, me dixisse apparentiam univer-
salem et claram.Dixi apparentiam
,quae positivum
quid sonat nec mere negalivum. Cumaiebat August. lib. X. Gonf. cap. VI.
n. (J; «Interrogavi mare et abyssos et rep-
« tilia animarum vivarum, interrogavi
« auras flabiles . ..
, et direxi me ad me,
« et dixi: tu quis es? Et respondi , ho-
« rao: et ecce corpus, et anima in me« praesto sunt, unum exterius , et alte-
« rum interius ». Haec vere Augustinusdixisset sibi positive apparere. Quod au-
tem attinet ad minutaslaevigatae rei pro-
minentias, cavitates, porulos, de bis fal-
so dicas apparere,quod non sint. Hoc
tantum verum est, ea non apparere,
quod sint. Idem in aliis exemplis.
Dixi apparentiam universalem» Fru-
stra enim obieceris, quae uni, non vero
alteri, uno aliquo, non alio tempore ap-
parent,
quae per unam qnidem sensa-
tionem apparcnt, per aliam aut alias,
sive mediate sive immediate corriguntur.
Habes in exem\Au.mfalsum tarrium mo-
la) Nihilominus inde disparitela aliqua poti pellant. Verum ut susceptam in Wolfium dis-
poste videtur,quod alia sit. ratio certitudinis putatio vim retiueat suam
, roburque tueatur;
«piani inetopfiysìcam iioniiuant , ac alia ratio opus haud est , nteaparitas urgeatur acrius\
certitudinis,quam physicam et momlem ap- et ad vivum , ut aiuut , resecetur. C. P.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 43/270
— 15 -
Inni navigati libu , fahamquc infraetio- non Deo. De quo milii sancitili) est iHud
tieni remi apud Aug. J ìl>. II. soliloquio- eximii Suarez disp. IX.Metaph. sec. II.
rum cap. VI. n. 10. Addo apparentem nuni. 7. : « Vera et sana doctrina theo-
parviiatem sidei-uni, de qua aliisque per « logorimi docet non posse Deum indu-
observationes astronomicas ac philoso- « cere intellectnm ad falsimi, quia non
pbicas admonemur. Non oinitteudum « minushoceius bollitati repugnat,quam
praeterea non Ine agi deapparenza unius « mentili' >». Tertiae huius coaditionis de-
aut alterius obietti: cuius evidentia, quae feetu nihil repugnaret, si Deus exhiberet
physica dicitur , semper habet ( ut ait universalem fallacem appareutiam sen-
Suarez d. IX. Met. sec. II. n. 8.) subiti- sibilimi^ nos tamen, quantum satis, ad-
tellcctam conditionem ,sciliect hoc ita moneret de hoc suae voluntatis placito
,
-, (incintimi est ex viriate naturae, ni- aut ea suggereret, quae ad rationalem
li Deus aliter faciai. Oliare non repu- dubitationern impellerent.
gnat, quod Deo vel causante ve! permù- Constat itaque quodsi ratio a sensibus
lente aliquando spectrum homiois aut z/zc/ioala nulla est, quod contingjt in idea-
arboris mini illuda!: neganiusautem con- listarum systemate,nulla est ,
etiatn ra-
tingere ludificationem liane posse in ap- tio ab intelligentia mentis inventa.parentia universali sensibilium : quae si Atquoniam Wolfìusnimiumcommen-
vcl causai i vcl pennitti posset, ea absnr- dat innocenliam idealismi,quemadmo-
da sequerenlur, quorum nullum infertur dum et D. laMothe leVayer De la vertu
ex peculiaribus ludificationibus, (mas et des Paiens t.V. systema scepticum dixe-
posse contingere , et contingere iam satis rat minus prae aliis contrarilim Fidei, alia
cdocii sumus. Onare nuIJus nobis relictus praetera in nota sequenti expendemus.
est iustae querelae locus. (Eis sine alla dubitatione credenda
Ona in re duo sunt animadvertenda I. snnt testibus etc. )Iam in systemate idea-
qnod contingat nos corrigere per subii- listarum neque illa credi possunt,quae
niius quoddam metapuysicum princi- Religio credenda proponiti neque enim
pium, id saliera mediale alque indirecte credi possunt, nisi sint prudenter credi-
per sensus corrigitur: sive quia nihil in bilia- neque possunt prudenter credibi-
intelleclu, ipiod prius non iuerit in sen- Jia fieri, nisi auctoritate saluberrima, ut
su, sive (oj quia etsi dentur verilates habet Aug. lib. de Util. cred. cap. XVI.
formahter ingenitae menti nostrae, non- n. 3t. haec autem nullum robur Imbe-
lliti pei x'iisus excolunlur elexpoliunlur, re polest, si ratio a sensibus inchoata in-
novisque coguitionibus per sensus haustis firma est. Nam haec saluberrima aucto-
aui excitanlur aut ordinantur aut perfi- ritas , ut cap. XVI. n. 3V. August. ha-
ciuntur. \ ide in liane rem August. 1. X. bel, dupliciter nosmovet, partim mira-
Conf.capp.X. et XI. Allerum aniinad- culis, partim sequenliurn multitudine :
vertendum est : quae coiilingit nos corrif in
quamultitudine plurcs credibilitatis
re per doctrinam Fidei , mediate et in- noias expendit ibidem e. XVII. n. 35.
dircele corrigimus per sensus, per quos Augustinus, quae tamenomnes asensibus
baurimus noias crcdiljililatis, qua de re pendent,ex. gr. « quod continentia usque
infra. « adtenuissimum victuin panis et aquae,
Dixi appareutiam universalem claram: « et non quotidiana solum sed etiara per
(piacque proinde rapiat assensum liuina- « conlextos pluresdies perpetuala ieiunia,
ni generis. Si enim Mibobscuraerit alque a quod castilas usque ad coniugii prolis-
ambigua, locus erit inquisitioni, atque « que contemplimi, quod patientiausque
interim prò rei inerito moderandus aut « ad cruces flammasque neglectas, quod
cohibeudus assensus: quod qui non facit, « liberalitas usque ad patrimonia distri-
sibi suaeque imbecillitali trìbuaterrorem (( buia pauperibus, quod denique lotius
absolutae aifirmationis aut negationis a huius mundi aspernalio usque ad desi-
ai) Erunt qui liane improbent partitionem,
Neque ego admodum repugnabo,praesortim
utpote quae iis concludatur termina,qui in- cuoi disceptationia ca|)iit ac sunnna abciusinodi
tericcti uliquid ac medii vidculur adunUere. parlinone non pendetti. C. P.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 44/270
— "16 —« derium morlis inlendilur. Pauci liaec
« faciunt, pauciores bene prudenlerque
« faciunt ;sed populi probant
,populi
« audiunt, populi favent, diligunt po-
« stremo populi :
populi suam imbecil-« litatem
,quod ista non possunt, nec si-
te ne provectu mentis inDeum, nec si-
« ne quibusdam scintillis virlulis accu-
« sant. Hoc factum est divina previden-
te tia per prophetarum vaticinia,per
<c humanitatem doclrinamque Chrisli,
« per apostolorum itinera, per marty-
cc rum conturnelias, crucerai, sanguinerai,
« morles, per sanctorum praedicabilem
« vitam atque in bis universis digna rebus
« tantis atque virtulibus prò temporum
« opportunitate miracula».Rogoaulem,
num ista cognoscanlur aliunde,quam
per sensus? Minime profecto. Licet enim
cum Àugustino dicere lib. X. Confess.
cap. VI. n. 9. : « Homo interior cogno-
« vit liaec per exterioris ministerium :
« Ego interior cognovi liaec, ego , ego per
« sensus corporis mei ». Ista itaque uni-
versali sensuum deceptione in fumum
abeunt argumenla illa prorsus omnia.Totumboc culinen auctorilatis,\itAu^u-
stinus eo e. XVI. 1. de Udì. cred. loqui-
tur , non nisi ideale esset , si corpora eo-
ruinquemateriales operationesautpassio-
nes non in rebus sed animis sunt, tantam-
que proinde erroris apparentiam permit-
lere possit Deus « quem proinde nisi et
a praeesse ,et bumanis mentibus opilula-
« ri credimus, nec quaerere quidem ip-
« sani veram Religionem debemus » ait
August. lib. de Util. cred. cap. XIII. n.
29. Opitulari autem in boc praecipue ne-
cesseest,ne universalcm erroris apparen-
tiam efficiat: quam qui aDeo elbci posse
docet,/e? agii, ut divinarumScriplurarimi
auctoritatibus non credamus, ut August.
epist. XXVIII. al. VIII. e. III. n. k. ait
in rr: simili.
Quare eensemus sibimelipsi repugnare
doclrinam Malebranche Eclaircissement
sur la reeherche de la veritè : <c Qu'il« est tres difficile de prouver qu'il y a de
« corps , et qu'il n'y a, que la Foi, qui
« puisse nous convaincre,
qu'il y a ef-
« fectivement des corps ». Imo nisi ante
Fidem certi simus, Deum non posse exlii-
bere sensibus universalcm et claram ap-
parentiam obiectorum,quae fallax sit
non est locus Fidei inducendae, ut pro-
bavimus , cum non sit locus nolis credi-
bilità tis(a); semperque stabit difjicillima
quaestio , ut appellat Augustinus lib.
de Util. cred. cap. XIII. n. 28.;quonam
modo staiti sapientem invenire poteri-
mus? et quidem , ut infra addit, certis-
sima cognilionc , cui obtemperando tan-
to stullitiae malo liberemur: idest quo-
nam modo poterimus auctorilaiem inve-
nire, quae credibilem nobis faciat reli-
gionem ad amplectendum proposilam?
« Huic igilur farai immani diiìicuhali,
« quoniamdeReligione quaerimus, Deus« solus mederi potest, quem nisi et esse,
« et bumanis mentibus opitulari credi-
mus ( universalem sensuum fallaciam
« praecipue impediendo)
, ne quaerere
« quidem ipsam veram Religionem de-
ce bemus » : Et infra cip. XVI. n. 3i. :
« Si enim Dei Providentia non praesi-
« det rebus bumanis, niliil est de Reli-
« gione satagendum ».
Concludendum igitur cum Aug. lib.
XIX. de Giv. cap.X Vili. : « Quod aulem
u atlinet...de acadcmicis,quibus incerta
« sunt omnia, omnino Civitas Dei talem
« dubitationem tamquam demenliam de-
« teslatur, babens de rebus, quas mente
« et ratione compi eliendit , etiamsi par-
fa) Qui ut revelationis necessitatem efTerant,
Tina finultatemque rationis praetcrmodum de-
primunt ; non ab iis mihi admodum videntur
absimiles,qui ut gratiae necessitatem ampli-
ficetlt, e medio tollunt liberum hominis arbitri-
Uni,quod ut Augustinusait de Spirit. et lit.
cip. XXXIII. naturalitcr atlrilnituni a creatore
animae rationali , illa media vis est,quae pel
in Irridi ad fi.deni , vai inclinare ad m/ideltta-
tem palesi. Sed quemadmodum liberiate e me-dio sublata neque legi ncque gratiae locus esse
reliquua potest ; ita si ratio facnltate privetm ,
qua veritates aliquot consequi certo possit , et
frustra hominibus proponetur revelatio, ne ab
iisdem fides immerito postulabitur. Si qui ergd
divinimi munus, quod ratione coutineiur, de-
primere pergant , ac vero etiam subvertere;
hi sibi dieta existiment,quae adver^us liberta-
tis osores Augustinus scribit in libro de Quali-
tate animae cap. XXXVI: « Datum est ani
mae liberum arbitrium,quod qui nugatoriii
ratiocinationibus labelactare conati tur , usqiifl
adeo cacci sunt, ut ne ista ipsa quidem v,m;i
atque sacrilega propria voluntate se dicere in-
telligent », C. P. •
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 45/270
— 17 —« vani propter corpus corruptibile, quod
i aggravat ammani (quoniam sicutdicit
« Apostolus e>c parie scimus) , taincn
a cerlissimam scientiam, creditque sensi-
« bus in rei cuiusque evidentia,quibus
« per corpus animus utitur(
quod prae-
(a) Qui certitudinem oranem a divina reve-
latione petendam censent, non ventati modo,
sed ipsi quoque revelationi manifestissime ad-
versantur ;quod s. Thomas non obscure decla-
rat, inquiens II. II. q.I. a. 4. ad 2: oc Ea quae
subsunt lidei , dupliciter considerar] possuot.
Uno modo in speciali ; et sic non possunt esse
simul visa et eredita. Alio modo in generali,
scilicet sub communi ratione credibilis , et sic
suntvisa ab eo,qui credit. Non enim crederet,
Disi videret ea esse cretlenda , vel propter evi-
dentidinsignorum
, vel propter aliquid huius-
modi ». Quibufl Melchior Canus edoctus qua-
tuor, quas subuectimus propositiones, e re-
copta vulgataque penes theologos sententia , si-
bi demonstraodas in II. de locis cap. Vili, as-
sampsit : I. iuxta communem legem aliqua ex-
: a et humàna incitamenta necessaria esse,
qui bus ad Evangelii fidem inducamur: II. au-
ctoritatem humanam et incitamenta omnia illa
praedicta , sive alia quaecumque adhibita ab
eo (jui proponit fidem , non esse suflìcientes
causas ad dedendum , ut credere tenemur ; sed
« cipue veruni est de universali eviden-
ti tia sensuum Immani generis), quoniam« iniserabilius fallitur
,qui numquam
« putat eis esse dedendum : credit etiam
« scripturis sanctis etc. (a).
praeterea opus esse interiori causa efficiente,
idest Dei speciali auxilio moventis ad deden-dum: III. rationem ibrmalem nostraefidei none*se Ecclesiae auctoritatem
, hoc est , fidei ul-timam resolutionem non fieri in Ecclesiae te-
stimoniutn : IV". ultimam lidei nostra e resolu-
tionem fieri in causam interiorem eflìcientem,
hoc est , in Deum moventem ad credendumHinc theologus apprime eruditus et diligens
Gregorius De Valentia, hac praestituta thesi :
ut aliquis acceptet fidem, praeter revelationem
et propositionem Ecclesiae infallibilem , moti-vis aids opus est: subdit comm. in II. II. di-
sput. 1. q. I. puncto I. §.7, eiusmodi asser-
tionem nonnisi persummam ignorantiam ne-gari posse. Ad quam depellendam ignorantiam
egregie confort propositio XXL inter damna-tas ab InnocentioXI. anno MDCLXXIX: As-sensus fidei supernaturalis et utilis ad salu-
tein stat cura notitia solum probabili revelatio-
nis , imo cum formidine qua quisformidat ne
non sit Locutus Deus. C. P.
V. Cum 3. auiem initio fidei quae per dilectionem operatur , imbutaiiìons fuerit, tendit bene vivendo etiam ad speciem pervenire, ubi est san-
cii* et perfectis cordibus nota ineffabilis pulchritudo, cuius piena visio est
summa felici tas. Hoc est nimirum quod requiris, quid primum, quid ultimum
ti'ììcatur: inchoari fide, perfici specie. Haec etiam totius definitionis est sum-iìii. Orlimi i. vero propriumque fidei catholicae fundamentum, Christus
est: i'uiiilumcntmn enim alimi, ait Apostolus , nemo potest ponere,praeter id
quod potUutn est, quod est Christus Iesus. Neque hoc ideo negandum est pro-
pri um fundamentum esse (idei catholicae, quia putari potest aliquibus hae-
reticis hoc nobiscum esse commune. Si enim diligenter quae ad Ghristum
pertinenl cogitentur, nomine tenus invenitur Christus apud quoslibet haere-
ticos, qui se ebristianos vocari volunt: reipsa vero non est apudeos. Quodostendere nimis Longum est: quoniam commemorandae sunt omnes haere-
ses, sive quae fucrunt, sive quae sunt, sive quae potuerunt esse sub voca-
bulo (liristiano, et quam sit hoc verum per singulas quasque monstrandum.Quae disputati») tam multorum est voluminum, ut etiam infinita videatur.
VI. Tu autem Encfdridion (0) a nobis postulas , id est, quod manu pos-
sit adstringi, ìion quod armarla possit onerare. Ut igitur ad illa tria redeamus
per quae diximus colendum Deum, fidem, spem, caritatem, facile est ut
dicatur quid credendum,
quidsperandum, quid amandum
sit:sed quem-admodum adversus eorum
,qui diversa sentiunt calumnias defendatur ,
Cip, V.Responsio
ad quaest. IH.
Ad quaest. IV.
I. Cor. III. II.
Cap. VI.
lEy^sipioiov
quod mole
extguum possit
maini conlineru
(b) Dr operum inserìptionibiu penes gi'ac-
cos ac latinos , et de hac iosa toh ;y^iip/5/ou,
pauca, eaque festiva habent Pliniiu Nat.
IILst. lib. I. nn.18. seqq. et A.Gellius in prac-
iationc Noctium Atticaruin. C. I*.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 46/270
PharsaJ. v. i5.
— 18 —operosioris, uberiorisque doctrinae est; quae ut habeatur , non brevi En-
chiridio manus debet impleri, sed grandi studio pectus accendi.
e * r. vii. VII. Nani ecce tibi est Symbolum el Dominica oratio ; quid brevius
oSnom'inlca audilur aut legitur? quid facilius memoriae comraendatur? Quia enim de
compiectumur peCcato , gravi miseria premebatur genus bumanum , et divina indigebatfidem , spem et l ,5; «•»%•* t» i * >. n •
caritatem. misericordia ,gratiae Dei tempus Proprietà praedicens ait, Et erit omnis qui
ioti. u.32.inVocaverit nomen Domini, salvus erit, propter hoc oratio. Sed Apostolus
cum ad ipsam gratiam commendandam hoc propheticum commemorasset
Rom.x. 14. testimonium continuo subiecit, Quomodo autem invocabunt , in quem non
crediderunt? propter hoc Symbolum. In his duobus tria illa intuere : Fides
credit, spes etearitas orant. Sed sine fide esse non possunt: ac per hoc et
fides orat. Propterea quippe dictum est;quomodo invocabunt , in quem
non crediderunt?
e a p. vili.
Vili. Quid autemsperari potest
,
quod non creditur? Porro aliquidexpiSfolidei , etiam quod non speratur, credi potest. Quis namque fidelium poenas nonsPn et cantati*. cre(ijt impiorum? nec sperat tamen, et quisquis eas imminere sibi credit ac<i «-,.111111 nexus. * *
, . * * ,
fugaci motu animi exhorret, rectius timere dicitur quam sperare. Quae duo
Lucami iib. ». quidam distinguens ait Liceat sperare limenti. Non autem ab alio poeta
quamvis meliore, proprie dictum est, Hunc ego sipotui tantum sperare do-
lorcm. Denique nonnulli in arte grammatica verbi huius utuntur exemplo
ad ostendendam impropriam dictionem, et aiunt, sperare dixit, prò timere.
Est itaque fides et malarum rerum, etbonarum: quia et bona creduntur, et
mala: et hoc fide bona, non mala. Est etiam fides et praeteritarum rerum,
et praesentium, et futurarum. Credimus enim Christum mortuum; quod
iam praeteriit : credimus sedere ad dexteram Patris ; quod nunc est : credi-
mus venturum ad iudicandum; quod fulurum est. Item fides et suarum re-
rum est, et alienarum. Nam et se quisque credit aliquando esse coepisse ,
nec fuisse utique sempiternum ; et alios , atque alia : nec solum de aliis ho-
minibus multa,quae ad religionem pertinent , verum etiam de angelis cre-
dimus. Spes autem nonnisi bonarum rerum est , nec nisi futurarum, et ad
eum pertinentium ,qui earumspem gerere perbibetur. Quae cum ita sint,
propter has causas distinguenda erit fides ab spe, sicut vocabulo, ita et ra-
tionabili differentia. Nam quod attinet ad non videre, sive quae creduntursive quae sperantur, fìdei speique commune est. In epistola quippe ad He-
braeos, qua teste usi sunt illustres catholicae Regulae defensores, fides esse
dieta est Convictio rerum, quae non videnlur. Quamvis quando se quisque non
verbis, nontestibus, non denique ullisargumentis, sed praesentium rerum
evidentiae credidisse , hoc est , fidem accommodasse dicit , non ita videtur
absurdus , ut recte reprehendatur in verbo , eique dicatur : Vidisti , ergo non
credidisti : unde putari potest non esse consequens , ut non videatur rei
quaecumque creditur. Sed melius liane appellamus fidem, quam divina elo-
quia docuerunt, earuniscilicet rerum quae non videntur.
Despe quoque
ait Apostolus Spes quae videtur, non est spes, Quod enim videt quis, quid spe-
rat? Si autem quod non videmus speramus, per patientiam expectamus. Cumergo bona nobis futura esse creduntur, nihil aliud quam sperantur. Iam de
amore quid dicani , sine quo fides nihil prodest? Spes vero esse sine amore
non potest. Denique , ut ait Apostolus lacobus, Et daernones credunt, et con-
tremiscunl: nec tamen sperant vel amanl ; sed potius quod speramus et ama-
inus credendo venturum esse formidant. Propter quod Apostolus Paulus lì
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 47/270
— 19 —dem quae per dilectionem operatur
,approbat atque commendat, quae uti-
que sine spe non potest esse. Proinde nec amor sine spe est, nec sine amorespes, nec utrumque sine fide.
(Fidescredit.spesetcaritasorantetc.} de Cliristo : « Innotuit ergo daemonibus Nota„
tv.v
r, •
r. .' .j i .
° i in caput FUDistinclio hdei, spei et eantatis errori- « non per ìd, quod est vita aeterna et In- et fui.
bus Baii , Iansenii, Quesnelli, refellen- « men incommutabile, quod illuminat
dis admodum necessaria , aliqua habet de « pios. ... : sed per quaedam temporalia
re, alia de nomine, sedquibus omnino « suae virtutis effecta, et occultissimae
opus est intelligendae doctrinae s. Augu- « signa praesentiae. . . . » Vide s. Th. II.
stini. Itaque nonnulla observanda. II. q. V. ar. 2.
Observado 1. (ci). Quesnelli pr. LII. Quod August. hoc cap. VIII. et alibi
« Omnia alia salutis media continentur in saepe argumentetur ex fide Daemonum« fide tamquam in suo germino et semi- inutili sine operibus ad fidem christia-
« ne, sed haec non est absque amore et norum sine operibus inutilem, magnam
« fiducia». Haec inquit Quesnellus,idest efficaciam habet. Si enim fides daemo-fìdcs gernien et semen honorum operum: num
,quae licet naturalis , est tamen as-
haoc negat esse absque amore et fiducia. sensus firmissimus rebus revelatis, nul-
Hexapla.sive liber sexcolumnarum edi- lum habet fructum spei et amoris edamtus a D. de Fovilloux prò Quesnello con- naturalis y
imo stat cura desperatione et
tra constitutionem Unìgenitus prosecun- odio Dei omnisque honestatis; nihil mi-
da parte huius propositionis LII. recital randum est, quod fides christianorum
sententiam Augustini ex hoc cap. Vili. quamvis supernaturalis et ex Dei gratia,
Enchir. ubi haec habentur : « Iam de esse possit sine operibus spei et caritatis,
« amore quid dicam, sine quo fides nihil ideoque et sine fructu vitae aeternae.
a prodest ». At cum August. dicat : sine Observado II. Datur in sperante, quod
quo fides nihil prodest: Hexapla ver- signifìcamus per voces confidere et ex-tunt: sine quo fides nihil est, quae duo pectare, atque idem tum Augustinus tura
mirum quantum diversa sunt : sans le ahi comprehendunt nomine spei. Hincquel on ne peut dire, qu'ily ait defoy s. Bonaventura in III. d. XXVI. ar. 2.
vcritahle. At Apostolus I. Cor. e. XIII. et « q. IV. Spei duplex est actus,quorum
docet fidem sine cantate nihil prodesse, « unus est principium , et origo alterius.
et supponit esse aliquando sine cantale. « Spes enim facit confidere , et faciendo
August. toto libro de Fide et operibus ne- « confidere facit expectare.. .. iuxta quodgal (idem sufheere sine cantate, at sup- « dicitAbrahae : Ego protector tuus sum,nonit eam io multis esse sine cantate. « et merces tua magna m7ms;quasi dicat:
Eumdemerrorem Quesnelli docuerat Lu- a Ego protector, in quo debes confidere
theius inGen.c.XV., Galvinus in Antid. « ( de auxilio ) et merces, quani debes
ad sess. VI. can.XI.,KemniiiusinExam. «expectare. » Hos eosdem actus nomi-Concil. Trid., Brentius in Galechis., Me- nat s. Thomas de Spe IL IL q.XVII. et
lanchton in Apol. Conf. Aug. XVIII. Per actum expectandi explicat
Quod autem August. ait de fide dae- spem Augustinus hoc capite Vili, ulens
mommi , id inlelligendum de fide natu- verbis Apostoli : per actum confidendi,
rali , non supernaturali, ut exponit ipse sive fiduciae (quae etiam credulitatis af-
Augustin. i. IX deCiv. Dei c.XXL, ubi fectus nominatur) ibidem iis verbis : Cum
(a) Quesnelli propositiones, quas anctor me- V. Romae 1722) , Languet ( Avertissement auxmorat, diligenter exponunt , aptisque refel- appellents
§.20.
),Cardili,
deBissy (Traité
lunt argnmentis Iacobus de la Fontaine (Cle- theologique adressé au Clergc du DioCese dementis XI. constitutio Unìgenitus theologice Meaux tom. IL P.iris 1722), Pius Vandenpropugnata tom. II. Romae 1719), Card. Dyck (Clementina Unìgenitus cap. VI. §. 8. 9.GregoriusSelleri(Propositiones a Clemente XI. 10.), P. Paul de Lyon ( anti-hexaples ou ana-meritodamnatae ctc. tom.Vili. Romae 1728), Jyse de 101. proposilions etc. tom. IL LyonBernardus Desirant
( s. Augustinus vindiralus 1716 ). C. P.contra CI.Quesnelli propositioncs part. IV. et
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 48/270
— 20 —er^o bona nobis futura esso creduntur
, norat. Ad cap. Matth. XXIII. 26. docue-
nihil olìud quam sperantur: et infra cap. rat : Obedientia legis profluere debet ex
CXVII. : Sperei quam sibi petenti do- fonte , et hicfons est Caritas. Quando
nari possit , ut amet. Ilis duobus actibus Dei amor est illius principium interius,
ubique utitur Augustinus in libris suis, et Dei gloria cius finis ,
tumpurwn est
opusculis ,cnarrationibus , sermonibus, quod apparel exterius : alioqui/i non est
epistolis. nisi hypocrisis , autfalsa iuslilia: quae
Observatio IH. « Sed quia, ait s. Tho- est Quesnelli proposilio XLVII. Ad caput
« mas ( in III. dist. XXVI. q. II. art. Matth. V. 28. docuerat: Cupiditas, aut
« 3. ad II. q. ) spes non est nisi boni, earitas usura sensuum bonum, velrnalum
u et primus motus appetitus in bonum faciunt, quae ex damnatis est LXVJ. Pa-
« est desiderium ideo spes praesupponit tet ilaque ex solis lieflexionibus morali-
« desiderium ». Qua doctrina se expedit bus Quesnelli adEvang. s.Matlliaei,eum
s. Thomas ab argumento 3. : Oninis af- loqui deamorepraedominante;etadhunc
feelio
ex amoreprocediti ut ait August. sensum cogit nexus systematis
,
qui vel
(Jib. XIV. de Civ. e. VI. VII. et Vili.) in solis citalis propositionibus apparet.
sedspes est affectio quaedam^ergo est ex Quare ianseniani peiora hac in re do-
amore. Respondet s. Thomas «Ad 3. di- cent, quam ipse Iansenius, qui ne opus
<( cendum quod ibi (ab Augustino) acci- morale peccaminosum sit , contenlus est
« pitur amor largepro amore imperfecto, amore benevolentiae quidem atque arai-
« quod est desiderium, quod est primus citiae in Deum, sed imperfecto. Legendus
« motus appetitivae virlutis ». Idem do- tom. III. Jib. V. de Grada Ghr. capiti-
cet s. Bonavent. ubi agit de spe in III. d. bus VII.VIII. et IX.Quibus tamen in lo-
XXVI. ar. 2. qu. III. ad 2. : Quod amor cis longe distat Iansenius a catholicis plu-
est principium omnium offectio?ium(jdeo- ribus theologis fautoribus initialis cuius-
que et spei ex August. hb.XIV. de Civ.), dam amoris benevolentiae in Deum , at-
verum est secundum statura imperjecium, que amicitiae. Cuius amoris necessitatemi
Eum affectum,qui praecedit spem, ipse ita propugnant in nonnullis theologicis
s. Thom. (in III. dist.XVIL q. I. ar. 3. controversi is ,puta de Poenitentia sufi-
ad 1.) parlitur in duos, et vocat amorem dente ad iustificationem etc. , ut tamen
in quantum est finis, desiderium in quan- si amor ille amicitiae etiam imperfectus
tum respicil ea quae sunt ad flnem. desit,non continuo actusvitiosus sit, quae
Hinc paletdiscrimen Augustini aQues- est expressa sententia Iansenii. Agnoscunt
nello,qui prop. LVU. « Totum deest siquidem catholici actus aliarum virtu-
« peccatori, (piando ei deest spes, et non tum distinctos ab amore benevolentiae in
« est spes in J)eo, ubi non est amor Dei.» Deum.Hexapla ad liane proposil. LVIF. cilant, Iam ad Augustinum redeamus. Eumut diximus, prò Quesnello Augustini hoc in loco de Spe, quem expendimus, in-
cap. Vili.: « Iam de amore quid dicam, lelligere de amore aut cantate , quantum
« sine quo lìdes nihil prodest? Spes enim ad actum imperfeclum,probo ex hoc
« sine amore esse non polest. . . Proinde ipso lib. Enchiridii infra e. CXVII., ubi
« nec amor sine spe est, nec sine amore iterimi de spe elcariiale: uQuamvis enim
« spes , ncque utrumque sine fide ». Pa- « sperare sine amore non possit , fieri ta-
let,inquam, discriinen: Quesnellus enim a nien potcst, ut id non amet, sine quo
aperte loquitur de amore Dei praedomi- a ad id,quod sperat, non polest pen in-
nante etperfecto, uti consta t ex univer- « nire. Tamquam si speret vilam aeter-
'
so eius sy siemate et serie reliquarum prò- « nani, quam quis non amai? et non amet
positionum. Nam propositionem LVII. « iustiliam, sine qua nemo ad illam per-
non est spes in Deo^ubi non est amor « venit ». Ecce tibi in Enchiridio Augu-Dei , habet Quesnellus ad cap. Matth. stinus distingua amoiria simplicem et
XXVII. 5. j al idem ad cap. Matth. XXV. imperfectum vitae aeternae, quem dicit
30. habet aliain, quae mter prosoriptas inseparabilem a spe, quod ipsum docue-
est LVI. : Deus non remunerat nisi ca- re sanctus Bonaventura, et s.Thom. ver-
ritatem, (filoniani carilas sola Deum ho- bis supra transcriptis, distingui!, inquam.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 49/270
— 21 —ab amore vltae aeternae perfetto et diti- praeler IIcnricum, Riehardum, Duran-
gente iustitiam necessariam ad aeternae cium, PaJudanum , et alios apud Suarez
vitae consecutioneni. loc. cit. docet s. Bonav. in IH. disi.
Quod itaquea Micologi* quaeritur sive XXVI. art. 2. q. III. ad 3. « Gum du-
in III. Sent.d.XXVI. et XXVII. ,sive in « plex sit motus amoris earitalis, vide-
« licei amor amicitiac , et
amor concup-ii, pisceiitiac ,ci\vìuis amore concupiscen-
« tiae desiderat Denm super omnia, amo-« re vero amicitiae similiter diligitDeum
« propterseet super omnia. Unde Deum<( concupiscit plus quam aliud bouum.« Deo etiam bonum optat plusquam ha-« benscaritatem optetsibi ipsi, Amorau-« tem concupiscentiae adeo intensus esse
« non potest, nisi praeambula expectatio-
« ne (spei) ». Eamdem sententiam prò»
pugnat s. Bonaventura tota quaestione ILart. 1. in III. Sem. dist. XXVII. Quare
II. II. qu.XVII.Utrumspes
sitposterior
an prior cantate, ita est expediendum ex
do» trina s. Augustini , ut sitspes prior ca-
ritate quantum ad actus eius perfectos,
xior quantum ad quosdam actus im-
perfeetos: quod ipsum docent s. Bonav.
et s.Thomas spettata universa eius dottri-
na . quam liabet twin in somma timi in
Commen. Senlentiarum lum in Disputa-
tis in quibus(quaest. de cantate ) do-
cet,quod spes non modo praesupponat
aliquem carìtatis actum, sed etiam quo-dam pacto eam formalissime aliqua ex
parte involvat : « Spei obieclum (inquit) s. Bonaventuram esse in hac sententia fa-
ce licct sit ens increatum, in quantum est tetur ipse Suarez, cui placet alius loqueu-
« bonum , tamen dependet ab obietto ca- di modus.
<( ritatis. Est enim bonum obiectum spei, Dixi hoc pertinere ad quaestionem dea in 'quantum est desiderabile et conse- voce, rem seilieet per se levem. At quo-« (juibilc. Xullus enim desiderat consequi niam Baius,Iansenius , et Quesnellus posta ab'quod bonum, nisi propter hoc, quod Lutberum et Calvinum errores suos dea amat ipsum ». Aliquid simile ratioci- spe et cantate praecipue propugnant te-
natus fuerat de fide: ex quibus concludit :stimoniis s. Augustini , maximi momenti
inde manifestimi est, quod in actibus est scire, quem modum loquendi s. Do-omnium viriut uni est formale id, quod etor usurpaverit. Quare si s. Augusti-est ex -parte carìtatis. nus, ut iam probabimus, usus est eo lo-
Observatio IV. magni momenti est. quendi more, qui deinde placuit s. Bo-Licet re ipaa detur amor concupiscentiae naventurae aliisque scholasticis
, falla-
quo volumus Deum nobis,quia estsum- cissimum erit argumentum: « s. Augu-mum bonum nostrum , ulrum tamen hic « stinus plurimis testimoniis commendatamor comprehendatur nomine spei, quod « utilitatem , aut etiam necessitatem cari-
placet Scoto in III. dist. XXVI., et « tatis\ergo satis non est operari aut con-
XXVII. cum eximio Suarez de Spe « verti ex amore concupiscentiae Dei ».
Diq>. I. sec. III.n. 4, quod idem placet Etenim Augustinus non modo saepe usur-
I. Francisco Salesio Jib. II. de Amore pat caritatem generalissimo quodam sen-iori cap. XVII.
5an potius comprehen- su prò amore recti , cupiditate boni , di-
datur sub nomine earitalis,prout tenia lectione iustitiae eie: sed etiam cum spe-
est ex virtutibuJ tbeologicis, controver- cialius agit de cantate Dei, amore Dei,sia est pertinens ad modum loquendi, qui dileclione Dei eie. amorem divinum
,qui
plurimis placet: nani eum amorem con- concupiscentiae dicitur, satis praecipuecupisoentiae comprebendj sub cariiate complectitur (a).
(a) Qnae auctor brevissime complectitur,
paullo enucleatila declaranda sunt. Itaqne I.
nomina amor, dilectio, cantila
àyàirn, $iKlat ,
n^nX , TÌ*t, riDm ,"ou eauidem semper
vim prapf.'runtjsod in scriptum iuxta,patrum-que operibua -tfcXi/fr^a sunt. Quod II. ut no-minati™ do Augustino demonstretur , animaci-verti debet , nomina amoris , dihrtionis , ca-
rìtatis ipsum usurpare , ut uàtccxpirws signifr-
cet 1. caritatem tertiam ex virtutibus theolo-gicis
; i.actuaUm grattarti ,
eamque adultam,robnstam, ac operum, quibus aeternum re-
spondet pracmium, eflectricem ; 3. motìonem
quamlibet gratiae rudis licet atquc inchoatae;tandem 4. ordinis ac honestatis amorem. Au-gustini testimonia, quibus quadruple* descri-pta significatici comprobatur , diligenter rel'e-
runt ac insi^niter explauant Uionysius Tela-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 50/270
— 22 —Quamquam haec non respiciunt sen- « ipsi
,per quos haec dieta sunl. . .
quan-tentiam tum card. Pallavicini, tum alio- « to per eos affectu ista cantata sunt. At-
rum de necessitate initialis amoris bene- « fectum istum generabat in eis amorvolentiae ad Poenitentiam salutarem. Hi « civitatis, arnorem autem civitatis in-
enim catholici theologi non innituntur « fuderat Spiritus Dei ». Vide iam quoargumenlo ex generalibus illis Augusti- pacto Augusti nus hoc probet. Caritas
,
ni de caritate locutionibus, uli tolo le- inquit, Dei diffusa est in cordibus no-
ie lib. V. de Gr. Ghr. aliisque in locis stris per Spiritum Sanclum,qui dalus
passim consuevit Iansenius , sed aliis est nobis : Cui maiori propositioui ex
ì'undamentis sive ex Scriptura, sive aliis s. Paulo desumptae sufficienda est haec
Augustini testimoniis sub certis qui- minor, ut concludatur assumptum s. Au-busdam considerationibus , sive ex Tri- gustini : Atqui amor civitatis caelestis
dentino etc. : quorum aliorumque fun- est caritas Dei; ergo amor civitatis cae-
damenlorum probabilitatem scholasticis lestis infusus est a Spiritu Dei , sive amo-discutiendam relinquimus. Eum aulem, rem Civitatis infunderat Spiritus Dei.
quem dixeram , esse Augustini sensum Habes quo sensu Augustinus explicet te-
innumeris Augustini testimoniis probari xtum Pauli, quo saepissime utitur in lau-
posset. Imo probabitur ex hoc ipso En- dem caritatis Dei, et Iansenius abutitur
chiridio, ubi de caritate sub llnem. Ac- ab operis frontispicio : eum Aug. inter-
cipe interim pauca ex aliis locis. pretatur, ac si comprehendat amorem ci-
lnEnarr.Psal.LXXXVI.n.l. ad illud vitatis Ierusalem.
Fundamenta eius in montibus sanctis : Libro de Discipl. Christ. cap.V. n. 5.
« Civilas quaedam in isto Psalmo can- exponitea verba usurpati in Eccleshs so-
ie tata, et commendata est. . . Suspirantes lita— Sursum cor—«Quid est enim sur-
« desiderio cuiusdam ineffabilis quietis,
« sum habere cor, nisi quod dietimi est
« quae habitat in illa civitate , de qua « prius DiligesDorninumDeum tuum ex(e quiete dictum est hoc nobis esse prò- « tolo corde tuo, ex tota anima tua, ex« missum : quam oculus non vidit, nec « tota mente tua?» Iam vero , et ex vi
« auris audivit. . .Videte quo modo erant vocis , et ex frequentissimo usu s. Augu-« amatores huius civitatis ardentes illi stini sursum habere cor est cor habere ad
vius de Lege et grafia lib. I. cap. VII. , et lib. lem cupiditatis dominantis influxum omnesII. cap. II.; Scipio Maffeius Hist. theolog. lib. suas actiones inficere et corrumpere, quatenusXV. §§. 1-3.; Bernardus De Rubeis tract. insinuat , in nomine , cium est subservitute si-
theologic. de caritate capp. LI-LIX. ; et Vin- ve in statu peccati , destitutus gratia illa quacenti us Bolgenius in dissertaticene , cui titulus liberatur aservitute peccati et constituitur Fi-
est , Dell' amor dì Dio o della Carità , Part. lius Dei , sic dominar i cupiditatem , ut per ge-IV. cap. II. nn. 298-302. Iam vero hac signifì- neralem huius influxum omnes illius actiones
cationum varietate comperta , expeditum est, in se inficiantur et corrumpantur ; aut opera
nondissol vere modo,sed omnino profligare quae omnia,quae ante iustificationem fiunt
,qua-
baiani , ianseniani, et quesnelliani congerunt, cumque ratione fiaut, sint peccata ; quasi in
ut fidem concilient propositioni XVI. Ioannis omnibus suis actibus peccator serviat domi-Hus in synodo costansiensi sess. XV. , damua- nauti cupidi tati : falsa
,perniciosa , inducens
tae, quaeque ita se habebat : ce divisio immediata in errorem e Tridentino daitinatum ut haere-
operum est, quod sint vel virtuosa vel vitio- ticum , iterum in Baio daninatum art. 4.0.
sa. Quia si homo est vitiosus et agat quicquam, Qua vero parte inter dominantem cupidita-
tunc agit vitiose. Et si est virtuosus , et agit tem et caritatem dominantem nulli pouuntur
quicquam, tunc agit virtuose. Quia sicut vi- aflectus medii a natura ipsa insiti suaptaque na-
ti nm,quod crimendicitur, sive peccatum mor- tura laudubiles
,qui una cura amore beatitu-
tale iuficit universaliter actus homiuis vitiosi; diuis naturalique propensione ad bonum re-
sic virtus vivificat omnes actus virtuosi». Im- manserunt uelut extrema lineamenta et reli-
mo expeditum item est, patrumdoctriuam cum quiae imaginis Dei ( ex s. August. de Spirit. et
iis praeclare componere,quae summus Ponti- htt. e. XXVIII.
) ;perinde ac si inter dilectìo-
fex Pius VI in constitutione Auctorem Jidei ,nera divinarli
,quae nos perducit ad re^mun,
his verbis §§. 10. 24. definivit: « Doctrina Sy- et dilcctionem humanarn dlicitain, quae darn-
nodi ( pistoriensis ) de duplici amore (domi- natur , non daretur dilectio hurnana licita,
nantis cupiditatis, et caritatis dominantis } e- quae non reprehenditur (ex s. August. serm.
nuutians, hominem sine gratia esse sub servi- CCCXL1X.) sfalsa , alias damnata. C. P.
tute peccati , ipsumque in eo statu per genera-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 51/270
— 23 —coelum : Quare serm. XIX. num. 5. alias u virtus erit, et idipsum erit virlus, prae-
4. ex Sirmondianis— Ad illud— Quid « miitmque virtutis,quod dicit in sanctis
miìd est in Caelo— « Agnovit quid de- « eloquiis homo qui lioc amai : Mihi au-
« beatur sursum cultoribus Dei , ubi in- « tcm adhaerere Deo bonum est. Haec
« bemur habere cor , et respondemus ibi « ibi erit piena , et sempiterna sapientia,
« nos habere, quod et utinam non men- « eademque veraciter vita iam beata,e tiamur, sallem ipsa bora, saltem ipso « Fervendo quippe est ad aelemum ac
« momento , saltem ipso temporis pun- « summum bonum ,cui adhaerere in ae-
« cto, quando respondemus. . . . Repre- « ternani ( quod quidem formalissime
t hendens se ait : Quid enim mihi est in fit per visionerà, amorem,et fruilionem)
« Coelo ! Quid est ibi mihi? Vita aeter- est finis nostri boni ( idest nostrorum bo-
« na , incorruptio , reguum cum Christo, norum operum,quae proinde ex hoc in-
tc societas Angelorum, ubi nulla pertur- tentionis nostrae fine perfìciuntur, non
« batio, nulla ignorantia, nullum peri- inquinantur ). Dicatur haec(perventio
e culum , nulla tentatio , vera , certa,
scilicet et adhaesio summo bono ) « Di-
te fixa securitas: Ecce quid mihi est in « catur haec et prudentia,quia et pro-
te Coelo : » Iam vero audisti,quod qui « spectissime adhaerebit bono quod non
sursum habet cor, servat praeceptum « amittatur, et forlitudo,quia firmissi-
Diliges Dominum Deum tuum : ergo ex a me adhaerebit bono unde non avella-
Augustino dilectio Dei ex toto corde etc. te tur, et temperanza, quia castissime ad-
compleclitur amorem supernae Ierusa- « haerebit bono ubi non corrumpatur,
lem. « et iustitia,quia rectissime adhaerebit
Epist. CLV. ad Macedonium al. LII. « bono, cui subiiciatur ». Brevius idi-
eum docet Augustinus,<7«ae fit vera pie- psum dixerat num. 3. describens : Vere
tas , idest verax Dei cultus, unde omnia beatam vitam, quo nullum maluni admit-
recte vivendi ducioportet officia consen- iatur, et ubi summum bonum nunquam
tanee ad duo praecepta dilectionis Dei et amittatur;« Hoc, inquit , piorum prae-proximi,de quibus num.lk.ettamenfere « miumest, cuius adipiscendi spe vitam
tota est de Amore concupiscentiae in « istam temporalem alque mortalem non
Deum tamquam obiectum beatificans nos « tam" delectabiliter quam tolerabiliter
nostrosque proximos: a Delector, inquit « ducimus ». Gonsiderat igitur Augusti-
te n. 1. .. quod animum tuum caritate nus in beatitudine formali non modo quod<( aeternitatis , et veritatis , atque ipsius sit praemium virtutis , sed quod sit vir-
« caritatis ajjfectimi divinae UH , caele- tus, nullum malum morale admittens etc.
« stique Rcipublicae cuius regnator est Observatio VI. Dolendum est quod« < 'Jiristus , et in qua sola semper beale- multi satis diminutam ac falsam ideam
« que vivendum est, si recte hic pieque ingerant amoris concupiscentiae in Deum(( vivatur, agnosco inliiantem, video prò- beatifìcantem, dum passim dicunt (quod(( pinquantem , eiusque potiundae ani- Augustinus non solet) ,eum amorem mo-te plector ardentem ». veri ex commodo proprio, utilitate pro-
Observatio V. Haec epistola ad Mace- pria et similibus. Quae ratio abstracta
dm ii uni hoc habet commune cum pluri- commodi et utilitatis propriae exaggera-
mu aliis Auguslinj testimoniis,quod amo- ta a Iansenio 1. V. de Gra. Ghr. cap. IX.
rem beatiludinis vocet amorem et cari- etX. univoce estcommunis motivo, quototem Dei, Unum autern habet non ita ducuntur plurimi actus indifferenies aut
Commune, ut huius ipsius rationem Au- etiam mali , cum vera ratio motiva hu-gu^tiuo dignissimam proferat , nempe ius amoris concupiscentiae piena sit om-(]uia Deus beatificans hominem conce- ni honestate virtule perfectione sanclis-
pius quidam seu notio e>te\plicans ma- siine expetibili^ alque ita eam nobis ex-
gnam perfectionem, virtutem ,
boriila- hibeant s. Bonaventura et s. Thomas lo-
lem , si ve explicans et summum bonum cis ci'atis.
per l'eclissime se communicans homini,et Hanc, quam dixi, distinctionem mihihominem perfectissime parlicipantem de videor ex eodem s. Thoma hausisse in
summo bono. Hinc num. 12. : «Una ibi Quacst. disputatis etc. de Cantate art. 2.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 52/270
— 24 —ubi cum dìxissel bonum civitatis amari cupisccniia Dei, ut beatificanti*, vocrlur
posse et male a tyranno propler priva- amor Dei propler se , modus loquendi
lum bonum suum , neglecto et spreto est a noiinullis llicologis non usilatus,
aliorum bono, et bene ab optimo cive sed s. Augustino,s.l»onavcnturae,s.Tlio-
propter bonum toti eivitati commune:
mae familiari*, et ad Baium, Iansenium,Sic igitur^ inquit , amare boni/m
,quod Quesnellum refelJcndos apprimenecessa-
a beatis participalur , ut Jiabcafur vel rius , cum veterum testimonia obiiciunt.
possidealur , nonfacit hominem bene se Quare ii quoque,qui eo Joquendi more
habentem ad bcatiludinem quia etiam nostra liac aelate non utuntur, scire de-
mali illud bonum concupiscimi ( in ho- bent eum fuisse a veleribus usurpatimi
num scilicet proprium et privatimi nihil ne in veterum lectione decipiantur. Ex-curantes de bono aliorum ); sed amare plicandi enim illi , et inlelligendi sunt se-
illud bonum secundum se ( exclusa sci- cundum morem loquendi suorum tem-
licet ratione privati boni ) ut permaneat porum.
( nempe in aelernum ) et dijfìmdalur S. Th. in Dispulatis de Cantate arti-
( nempe a Deo lum in ipsum individuum culo 4.: «Formale in obiecto est idsecun-
liominem timi in alios proximos,prout « dum quod obiectum refertur ad poten-
lex caritalis postulat ) et ut niliil contra « tiam vel babilum. Materiale autem id,
illud bonum agatur (excludendo scilicet « in quo hoc fundatur. Ut si loquamurexhoc fìneomnem voìuntatempeccandi), « de obiecto polentiae visivae obiectum
liocfacit hominem bene se habentem ad « eius formale est coloratum vel aliquod
Ulani societatem sanctorum. Et haec est « huiusmodi : in quantum enim aliquod
caritas,quae Deum propter se diligit
,« coloratum est , intanlum visibile est
;
et proximos, qui sunt capaces beaiitudi- « sed materiale in obiecto est corpus}cui
ww, sicut se ipsos, et quae repugnat om- « accidit color.... Et hocoportet in cari-
nibus impedimenlis in se , et in aliis. « tate considerare. Manifestum est enim ,
Vides quo pacto amor in Deum, qui « quod possumus aliquem diligere dupli-
concupiscentiae dicitur, si sit bene ordi- « citer : uno modo ratione sui ipsius, alio
nalus, a s.Tlioma caritas Dei appellatur? « modorationealterius.Ralionesui ipsius,
Et iterum art. 4. ad II. : ce Dicendum <( quando eum ratione boni proprii di li—
« quod cum amor respiciatbonum, secun- « gimus , ulpote quia est in se bonestus,
« dum diversitatem boni est diversilas « vel nobis deleclabiiis , aut utilis » (Eu
(t amoris. Est autem quoddam bonum descripla caritas diligens Deum: Quid sit
«proprium bominis , in quantum est autem amare Deum, ut delectabilem no-
« singularis persona ( nihil curando de bis aut ntilem, num Deus ut beatificala
« aliis , ut exposuerat art. 2. verbis su- sit Deus ut nobis deleclabiiis aut utilis
« pra cilatis ). Et quantum ad dilectio- non indiget commentario, tam clara res:
« nem respicientem hoc bonum unus- iam transit ad caritatem proximi ) « ra-
« quisque est sibi principale obiectum tione autem allerius (inquit s. Thomas)« dilectionis (quae proinde dilectio non « diligimus aliquem
,quando diliginius
« est caritas, imo ncque ad spem theo- « ipsum,quia attinet alii, quem diligi-
« logicam revocali potest ). Est autem « mus. Ex hoc enim ipso,quod diligi-
« quoddam bonum comune, quod perii- « mus aliquem secundum se ( nempe vel
«net ad hunc vel illum, in quantum « ut honestum in se, vel ut nobis delecta-
« est pars alicuius lolius...Et hoc modo « bilem , vel ut utilem ) diligimus om-« caritas respicit , sicut principale obie- « nes iamiliares
,et consanguineos , et
« clum7bonum divinum, quod pertinet « amicos ipsius , in quantum ei attinente
« ad unuuujuemque ( ideoque etiam ad « sed lamen in omnibus illis est una ra-
« se ipsum) secundum quod esse potest « tio formalis dilectionis ,scilicet bonum
« particeps beatitudinis , linde ca sola ex « illius,quem ratione sui ( nempe ut io
« caritate diligimus, quae nobiscum in « se bonesti aut deleclabiiis aut utilis) di-
« beatitudine participare possunt, ul Au- a ligimus, et ipsum quodammodo in
« gust. dicilin lib. deDoct. Christiana». « omnibus aliis diligimus. Sic igitur di-
Obscrvatio F7/.Quodsancta haec con- « ccndum,quod caritas diligit Deum ni-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 53/270
— 25 —a tiotte sui ipsius (nempe ut in se lione-
m sti sci delectabilis ve! utilis nobis ), et
s ratione eius diligit omnesalios,inquan-
<c timi ordinantur ad Deum, nude quo-
ti dammodo diligit Donni in omnibus pro-
« gimis » . Si coosequenter ad liane s.Tho-
iii. ir doctrinam expendas actum lume:
i Amo Deum,quia est bonum summum
iiiilii per visionem, amorem, et fruitio-
i.em , idesl modo simmie utili , et dcle-
ctabili mihi communicaudum )> : Iiabe-
bis in hoc actu amorem Dei non modo
ut delectabilis et utilis , sed eliam ut ho-
nesti. Hoc enim houestum attingit ea
tendentia: « Quia est Bonnm summum ».
Sipraeterea
adverteris, quod divina ista
conimunicatio utilis mihi,ac deleetibi-
r visionem, amorem, et fruitionem
est ahqnid perfectissime me abstraheus
ab orimi inordinato amore tum mei tum
reli(juarum creaiurarnm, et perfectissi-
me me coniungens Deo , ipsiusque vo-
lunlati propter ipsnin infìnitum bonum,
quod Deus est ;si denique eonsideres
,
<jnod fideles licet non ita distincte, tamen
quantum satis est , implicite quamvis ac
confuse , ita sibi repraesentant beatilu-dinem visionis, amoiis, ac fruilionis Dei,
ut aliquid, quo per summam perfeclio-
nem Deo uniemnr ,si inquam haee om-
nia animo recolas , facile tibi suadeas
amorem Dei nos bealificantis involvere
non solum amorem concupiscentiae, ve-
runi eliam aliquem amiciliae amorem;
omnino consentanee Auguslini verbis Ji-
br. Vili, de Gen. ad lit. cap. XI. n. 2ì.:
l \ ec aliud alitjuid ab ipso ex-
cc pectemus, quam eum ipsum, qui sum-« ma utili t(is, et salus nostra est: sic enim
(t eum gratis secundum illam vocem di-
-imus, Mihi autem adhaerere Deoiium est: Deo inquam utilitari, et
« saluti nastrar, ». Ilaec deservire pos-
sunt iis theologis conciliandis, quorumalii ad salutarem conversionem contenti
rant amore concupiscentiae, alii etiam
in sacramento aliquem amiciliae amorempostulant.
Luride S.Bonaventura, qui in III. di-
slinct. XXVII. art. 1. quaest. II. ubi
quaerit an Habitus caritatis unus sit ?
t Actus caritatis ( inquit ) est diligere :
« diligere autem idem est,quod velie
bonum. Cum ergo caritas diligit ali-
ti quem, bonum optat ei,quem dilìgil,
« Lstud autem. quod caritas optat, unum« solimi est
,videlieel bonum aeteriium
« et summum. lstud autem summum« bonum aliquando homo per canta-
re leni optat Deo ( et hoc propriissi-
« munì e>t amoris amiciliae) , aliquan-
« do sibi ( et Ino dici tur amor concu-
« piscentiae ), aliquando proximo: se-
te cuudum quod optat ipsum ipsi Deo,
« dicitur diligere Deum,quia vult quod
« ipse Deus sit summum bonum, et quod
a Jiabeat omne bonum per essentiam: se-
« cundum quod optat illud proximo, sic
« dicitur diligere proximum, quia vult
« quod liabeat illud bonum per gratiam
« et gloriain: secundum quod optat il-
« lud sibi ( nempe per gratiam et glo-
K riam), sic dicitur diligere se ipsum. Ge-
« neraliter ergo in actu dilectionis ipsius
« caritatis unum est bonum optatum, li-
(( cet multa sint,quibus illud bonum
« optatur- et illud est obiectum princi-
« pale ipsius habitus diligeudi,quoniam
<( ipsum propter se optatur a cantate,
« ita quod habet rationem obiecti princi-
(( paliter moventis, et finis quietantisj et
« quia illud est unum solum , sive com-
« paretur ad se ( nempe Deum ) sive ad
a eum,qui habet caritatem,sivecompare-
« tur ad eius proximum : bine est, quod
« caritatis habitus habet esse unius ».
Ad IV. argumentum: «Caritas, inquit,
« unam habet rationem moventem , vi-
ce delioet ipsarasummam bonitatem,quae
a cum sit summe amabilis , et prout est
ce in se, et prout parlicipalur a creatura
a(participatur autem praecipue per gra-
« tiam et gloriam Paradisi , uti antea di-
te xerat) utroque modo caritas erit ».
Et ad VI. « Sicut spes innititur simi-
li mae poteslati , sic caritas adhaeret et
« adhaerere facit sunimae borritati , et il-
« le est eius actus primus et unicus , ex
« quo orilur, et in quo clauditur amor« concupiscentiae et amor amicitiae. Et
« propterea sicut spes non diversifìcatur
li
propter actum confidentiae et expecta-«.< tionis , sic nec caritas propter actum
« amicitiae et concupiscentiae ».
Ex quibus tria habes 1. Concupiscen-
tiam , ut est Dei bealilìcanlis, dici a s. Bo-
na\ entura dilectionem Dei propter se etc,
2. Concupiscentiae amorem a s. Bona-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 54/270
— 26 —ventura non comprehendi sub spe
(quod exponit, quod nos docemus. In Psal. LV.
iam alias animadverti)
, sed curri amore num. 17. « Nos ergo Deum amemus,
amicitiae divinae comprclrendi nomine « fratres, pure et caste. Non est castum
carilatis,terliae ex theologicis virlulibus, « cor, si licum ad mercedem colit(nem-
idque non obiter , sed s.'iepe et ex prò- a pe lemporalem , ut ex contexlu pate-posilo doceri a seraphicoDoctore, ubi de « bit). Quid ergo? Mercedem de Dei cul-
theologicis virtutibus lamquam in prò- « tu non habebimus? Habebimus piane,
prio loco perlraclat., « sed ipsum Deum, quem colimus. Ipse
3. Concupiscenliam Dei, ut est Deus « nobis merces erit,quia videbimuseum,
obieclum nostrum bealificans , et coni- « sicuti est.... Amatoribus suis Iesus
prehendi posse nomine carilalis inDeurn^ « Clrristus dicit...Et ostendam me ipsum
quod saepe s. Bonaventura ìacit, quem- <c illL Si non amas,parurn est. Si amas,
admodurn et Augustinus, et comprelren- « si suspiras, si gratis colrs eum a quo
di posse nomine caritalis in nos,quod « gratis emptus es noli extra eum
etiam pluries occurrit in libris s. Augu- « aliud ab eo quaerere • ipse tibi suirì-
slini,imo in ipso libro de Disciplina cari- « cit. . . Dicam fratres. In islis bumanis
stiana, quem paulo ante citavimus. Oc- « coniugiis considerate cor castum, qua-
currit etiam saepissime in s. Thoma et « le sit ad Deum. Certe bumana coniu-
s. Bonaventura. Caelerum eum caritas « già sunt : non diligit uxorem suam,
in Deum, in nos, in proximum, ad eam- « qui propler dotem illam diligit: non
dem virlulem caritalis revocelur , sive « inaritum caste diligit, quae propterea
ille concupiscentiae amor dicalur caritas « diligit, quia aliquid donavit, aut quia
in Deum sive caritas in nos, parum re- « multum donavit. Et dives maritus, et
fert,quamquam plurimum referat isla « pauper factus maritus est. Quam mul-
animadvertere ad inlelligendos palres ac « ti proscripti a castis uxoribus amplius
praecipue Augustinum. « dilecli sunt? Probata sunt multa casta
Probandum iam,quod etiam ante san- a coniugia calamitalibus marilorum , ne
ctos Bonavenluram et Tliomam, Augusti- « aliud amare quam marilum putaren-
nus amorem concupiscentiae in Deum, « tur: non solum non deseruerunt , sed
uti nostrum obiectum beatificum, vocet a amplius obsecutaesunt.Si ergo maritus
amorem Dei propler se}quod mirifice « carnalis gratis diligitur, si caste diligi-
deservit iansenianis refellendis. w tur, et uxor carnalis gratis diligitur, si
Aug. in Ps. LUI. num. 10. ad illud « caste diligitur, Deus quomodo diligen-
voluntarie sacrificalo libi: « Deus no- « dus est verus et verax animae maritus
« sler laudetur voluntale , amelur cari- « ad prolem sempilernae vitae foecun-
« tate; graluitum sit , quod amatur et « dans, et steriles nos non esse permit-
« quod laudalur. Quid est gratuitum? « tens? Ulum ergo sic diligamus, ut aliud
« Ipse propler se , non propter aliud. Si « praeler ipsum non diligamus ». Ani-
« enim laudas Deum , ut det tibi aliquid madverle ea verba: Deus quomodo di-
« aliud, iam non gratis amas Deurn. Eru- ligendus esl verus et verax animae ma-
« besceres si te uxor tua propter divi- ritus ad prolem sempilernae vitae foe-« tias amaret , et forte si tibi pauperlas cundans. Ubi ostenditur in quo sitani
« accideret de adulterio cogitaret. Cum parilalem Augustinus velit. Sicuti gra-
te ergo te a coniuge gratis amari velis, tu luilus amor coniugis est in marittimi , ut
« Deum propter aliud amabis?. .. Non fruendum ad prolem suscipiendam,
ita
« tibi tcrram, sed se
ipsumservat
,
qui est
amorgratuitus animae in
Deum,ut
« fecit coelum , et lerram». Vide exem- fruendum ad prolem sempilernae vitae.
plum amoris gratuiti propter se, non Huiusmodi esl amor concupiscentiae, qui
propler aliud. JExemplum est amor uxo- hoc Augustini contextu commendatili-;
ris, quae virum suum aniat propler se,
ergo hic amor esl gratuitus et propler se*
sed propter se utfruendum ad usus con- Iterum in Psal. XC. semi. II. nu-
iugii et prolem suscipiendam. mcr. 13. ad ea verba ostendam illis sa-
Haec paritas amoris coniugalis fre- lutare meum: « Quidquid laboras, ad
quens est apud Augustinum , et optime « hoc laboras, ut videas. . . quando tota
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 55/270
— 27 —« merces nostra visio est Desidere- « ergo, inquls, faciam? cfiiid orem? Quid
« iiius, et amemus, flagremus, si spon- a ores? Quod te docuit Dominus,quod te
« sa sumus. Sponsus absens est , sustinea- « docuit coelestis Magister. Invoca Deumu mus ,
veniet quem desiderainus. . . O « tamqunm Deum, ama Deum tamquam
« si sic amaremus! » & Deum. Ilio melius niliil est, ipsum de-
Dum itaque legimus in Augustino a- a sidera, ipsum concupisce. Vide invo-
morem Dei propter Deum, non est quod « cantera Deum in alio psalmo : Unarn
mens nostra statini apprehendat agi ibi a petit a Domino liane requiram. Quid
de amore ilio Dei, quem nec dari nega- « est quod petit? Ut inhabitem in do-
mus, neque negamus esse perfectum,
« mo Domini per omnes dies vitae rneae.
quemque optime distinxit superioribus « Ut quid hoc? Ut contempler delecta-
verbis s. Bonaventura: qui vult,quod « tionem Domini. Si ergo amator Dei
ipse Deus sii sianmum bonum , et quod « esse vis sincerissimis medullis castisque
Iiabeat onine bonum per essenliam: quem « suspiriis , ipsum dilige , ipsum ama,
amorem plures recemes gravesque tlieo- « illi flagra ,illi inhia
,quo iucundius
logi cura Scoto solura inieJJigunt nomine « nihil invenis, quo melius,quo lae-
unorìs amicitiae. Aliter taraen IV. et V. « tius , quo diuturnius. . . Si ergo invo-saeculo loquutns est Augustinus. Illum (( cas Deum tamquam Deum , securus
audi in Ps. LXXVII. n. 21. « Rectum a esto ». Igitur invocas Deum tamquam
u itaque cor cum Deo est,quando propter Deum , cum petis inhabitare in domo
« Deum quaerit Deum». lana hic statim Domini etc.
invola* in amorem, quem dicis amicitiae. Si delibandum est aliquid ex sermoni-
Sed audi quod sequitur: « Unam quippe bus s. Augustini, audi ex serra. CLXV.« concupivit a Domino, liane requiret, al. VII. de verb. Ap. ad ea verbaPauli:
<( ut inhabitet in domo Domini semper, In caritate radicati et fundati ,ut prae-
« et coutempletur eius delectationem.Cui valeatis comprehendere cum omnibussan-
ie dicitcor fidelium: salurabor, non ollis ctis^ quae sii latitudo, longitudo, altitu-
« carnium aegypliorum, nec melonibus, do , et profunditas. « Latitudo ergo ait
« et peponibus , et allio, et cepis , nec « n. 4. caritas est,' quae sola bene ope-
« manna visibili...: sed saturabor, cura « ratur ». Has et similes Augustini pro-
u apparuerit gloria tua ». positiones nobis obtrudunt Iansenius et
In Enarr. ps. LXXIX.n. 14. uMortui sectatores, et cubitalibus amplioribusque
« siint, qui non Deum gratis colunt, idest Jileris descriptas nobis inoculos ingerunt,
<( quia ipse bonus est^ non quia dat talia ut probent quod praeter amorem amici-
« bona, quae dat et non bonis. Pecuniam tiae nulla est alia honestas virtutis. Sed
u vis habere? Jiabetet latro. Uxorem, foe- audi interpretationera Augustini vel po-
« cunditatem lìliorum. ..
, attende quara tius ipsi adversarii eara audianf. « lati-
ce multi inali liabcnt. Hoc est totum prò- « tudofacit, ut liilarein datorem diligat
<c pter quod eum colis?. . . Ergo ista dat « Deus. Si enim angustiam passus fue-
u omnia etiam raalis , se solum servat <( rit, tristis dabit ; si tristis dabit, perit
u bonis. Te diligemus : tu nobis dulcis <c quod dabit. Opus est ergo latitudine
a eris renaissio peccatorum, tu eris totum « caritatis , ne pereat quidquid boni fa-
« praeuiium iustificatorum ». Ecce tibi « cis. . . Quae est longitudo? Qui perse-
guici ex Augustino sit amare quia ipse a veraverit usque infinemhic satvuserit
b^nus est', comprehendit scilicet bis ver- a . . . Si autem vis Iiabere crucis altilu-
bis amorem eius etiam, ut est praemium « dinem , nosce quid audias, et ubi au-
iustifìcatorum , soluinque distingua ab « dìas^Sursum cor. Quid est Sursum cori
amore concupiscente temporaiia bona. « Ibi operare, ibi ama, inde petevirtutem,
Et in Ps. LXXXV. n. 8. <( Si Deum « ibi expecta mercedem. Nani si bene(( propterea invocas, ut veoiat ad te pe- « opcraris , et liilariter tribuis , videris
« cuoia, ut veoiat ad te tiaereditas,ut ve- (( habere latitudincm. Si in iisdera operi-
« niat ad te saecularis dignitas , Deum ti- « bus usquein finenti perseveraveris , vi-
« bi adiutorera ponis cupidilatum , non u deris habere longitudinem. Sed si omnia
« exauditorem desideriorum Quid « hàec non propter supernam mercedem
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 56/270
— 28 —« facis ,
alliludinem non liabebis , et <' vocalur: quod alilcr dici potesl,quod
« illa iam nec latitudo eril , nec longi- « ratio lormalis adacquata debet esse in-
« ludo »(quae verba maxime nolanda « creala vel in recto vel in obliquo ».
sunt non modo ad argumenlum, quod Quod confìrmat exemplis fidei , et spei.
prae manibus habemus, sed etiain con- Non omiltendum quod Bernard us,
tra quietistas habilualitcr excludentes a cuius testimonia in detensionem sui er-
statu animae perfectae in hac via omnem roris congerunt ianseniani , eadem pari-
intuitum remunerationis aeternae),«Quid tale amoris coniugalis utiturcum Augu-
u est enirn habere altitudinem , nisi co- stino. Nam ser. LXXXilI. in Cantica
t< gitare Deum, amare Deum , et gratis n. 5. : « Magna res est amor, sed sunt
« amare ipsum Deum adiulorem, ipsum « in eo gradus. Sponsa in summo est.
<t spectatorem,ipsum coronatorem,ipsum « Amant enirn et filli^ sed de haereditate
« praemii largitorem,postremo ipsum « cogilant
(quae est de externis bonis
« praemium deputare , non aliud ab praeter patrem,eiusquepossessionem)....
« ipso, quam ipsum expeclare? Si amas, « Purus amor de spe ^boni externi prae-
« gratis ama-, si vere amas, ipsesit mer- « ter personam amatam) vires non su-« ces
,quem amas ». Audis
,quo paclo t mit, nec tamen diffidentiae damna sen-
Augustinus explicet illud Pauli: Iti cari- « til. Sponsae hicest, quia hoc sponsa
tate radicati, et fundati eie. et in quo si- « est quaecumque est. Sponsae res et
iam doceat carità tis altitudinem , sine « spes unus est amor. Hoc sponsa abun-
qua nec longitudo, nec latitudo est. « dat , hoc contentus est sponsus , nec is
Neque est,quod quis haereat propter « aliud quaerit, nec ilJa aliud habet ».
eam vulgarem proposilionem: De ratio- Et supra dixerat : « Deus . . . amari plus
ne virtutis theologicae est , ut adacqua- « amat : quam quaeris aliam inter spon-
tum obiectumforinaie eius sit increatum: « sos necessitudinem? .... Is (amor) per
inultoquemagiserit de rationeterliae vir- « se sufficit, is per se placet, et propter
tutis theologicae, quae reliquis maior est. « se. Ipse merilum, ipse praemium sibi
Jpse enirn eximius doclor Suarez agens de « est amor Fructus eius usus eius :
cantate prout est tertia ex theologalibus « amo quia amo, amo ut amem ». Vi-
virlulibus, licet cum Scoto amorem con- de alia tum hic tum in tractatu de dili-
cupiscentiae ad spei nomen revocet, non gendo Deo , ubi in ipso quarto gradu
ad caritatem , opponit sibi eam proposi- amoris : a Quis hoc videbit? quis possi-
tionem, tum respondet (disput. I. de debit? Quando, inquit, veniam, et ap-
Garitate sect. III. n. 9.): « De raiione parebo antefaciem Dei etc. ».
« virtutis theologicae est, ut ratio l'or- Quae omnia sonaut perfectionem amo-
a malis eius obiecti sit increala vel sim- ris Dei , ut beatificane consentanee ad
<c pliciter, vel secundum quamdam re- Augustinum.a duclionem , in quantum participatio Alia dabimus in notis ad cap. GXX.<c eiusdem ordinis ad suam originem re-
c a ». ix. IX. Cum ergo qtiaerilur, quid credendum sit quod ad religionem por-
?erva^o
e
symbU
o7i' tineat , non rerum natura ita rimanda est, quemadmodum ab eis quos phy-or
«ne
iicaur.
epss*cos g^eci vocant : nec metuendtim est, ne aliquid de vi et numero ele-
mentorum, de motu atque ordine et defectibus siderum, de figura coeli
de generibus et naturis animalitmi, iruticum, lapidum, fontium, Qumi-
num, montium, de spatiis locorum et temporum, de signis imminentiuintempestatum, et alia sexcenta de iis rebus quas illi vel invenerunt vel in-
venisse se existimant, christianus ignoret: quia nec ipsi omnia repererunt
tanto excellenles ingenio, Qagrantes studio , abundantes otio, et quaedamliumana coniectura investigantes, quaedam vero historica experientìa per-
scrutante^, et in eis quae se invenisse gloriantur, plura opinantes potiti»
quam scientes. Satis est christiano rerum creatarum causam, sive coele
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 57/270
— 29 —stium sive terrestriuni , sive visibilium sive invisibilium , nonnisi bonita-
tem credere Creatoris, qui est Deus unus et verus; nullamque esse natu-
ram, quae non aut ipse sit, aut ab ipso, eumque esse Trinitatem, Patrem
scilicet, et Filium a Patre genitum , et Spiritum Sanctum ab eodem Patre
iNrocedeotem , sed unum eumdemque Spiritum Palris et Filii.
Ab liac summe et aequabiliter et immutabiliter bona Trinitate creatasunt omnia et nec summe, noe aoqualiter, nec immutabiliter bona, sed
(amen bona etiam singula : simul vero universa valde bona ; quia ex
omnibus consistit universitalis admirabilis pulcritudo.
In doctrina s. Augustini de rerum crea-
tioue duo sunt, quae nonnulJos offende-
runt criticos satis illiberales et inoflìcio-
sos. Prìmam est de simultanea rerum
crealione (ci) uno quidem momento, sex
aulem diebus solum spiritualibusacrny-sticis. Non defuit ex recentioribus
,qui
eam opinionem improbabilem dieeret :
imo le Clerc sub Phereponi nomine in
Animadversionibus ad Jib.IV.c.XXXV.
de Genesi ad literam recenset liane opi-
nionem inter Somnia febricitantis. Sed
quoniam ab his ac similibus acerbiori-
bus in Augustinum censuris s. Doctorem
egregie vindicat ex nostris quidem Syl-
vester Maurus (tom. I. Theo!, libr. IV.
q. CCXX1I. ) , ex aliis card. Norisius
( in Vindiciis cap. IV . §. 9. ) ideirco ab
hoc supersedeo , imitatus sapientiam et
modestiam s. Thomae, qui ita disserit et
de sententia s. Augustini et de opposita
aliorum patrum interpretatione, uineu-
tri, inquit, sententiae praeiudicetur
Alterum est de Deo creante et agente
ad extra, sed per actionem a sua divina
essentia indistinclam,quaeque eadem sit
atque ipsum Dei dicere aut velie: NequeCìiim, incraitlib. XI. Confess.cap. XXXI.n. 41., ita tibi aliquid accidit incom-
ìmUabiliter aeterno , hoc est vere aeter-
no creatori mentiur/i. Sicut ergo nosti in
(a) Si de crcatione universitatis rerum qno-
ad siibstantias , et non etiam quoad illarum ex-
politionem ac ordinem sermo sit ; eadem Au-gustine», ac veterum plerisque sententia arri-
sit. Etenim substantias simul omnes a Dio es-
se procreatas ,non modo inter iudaeos docuit
Philo de Mundi opifìc. pag. 14,
et initio libri
I. Allegoriarum ; sed < x Ecclesiae patribus in
1 earudem concessere sententiam Hippolytus in
Gèn. I. G., Clemens Àlexandrinns Stromat.VL§. 16., Origenes Pllilocal. cap. I. , Atbanasius
Orat. II. con. Arian. n. iG. , Epipliauiud Jf >>:-
res. LXV.§§.4-ò.,Gregorius Nyòsenu-, iuile-
principio coelum et terram sine varietà- Nota in caput IX*
te notitiae tuae , itafecisti in principio
coelum et terram sine DISTINCTIONE
actionis tuae. Qui intelligit confitea-
tur tibi , et qui non intelligit confiteatur
tibi. At non defuit ex recentioribus , quiid minime intelligens non Deo confitere-
tur, sed Augustino insultaret, liane eius
sententiam exolicam et antiqualam di-
cens , et adversantem communissimae
omnium sententiae,communissimae scho-
larum sententiae . Eadem docuerat s. Au-
gust. cap. VII. n. 9. «Ideo Verbo libi
« coaeterno simul et sempiterne dicis oni-
ce nia, quae dicis, et fìt quidquid dicis
a ut fiat nec aliter quam dicendo fa-ti, cis , nec tamen et simul et sempiter-
ne ne iìunt omnia, quae dicendo lacis ».
Quare utrumque coniungit cap. IX. :
<c Fecisti coelum et terram in verbo
« tuo . . . miro modo dicens , et miro
« modo faciens: » Plures mss. codices
apud maurinos legunt in priore Augu-
stini testimonio: sine distentione actio-
nis tuae. Sed in idem recidit : neque
enim potest negari numerosa et successi-
va distendo actionum divinarum, quin
negetur earum distinctio a divina sub-
stantia.
Profecto niliil ad dogma facit , sive
Deum lemporales effectus agere dicas
xaem. pag. 7. , Basilius in Hexiem. hom. I.
n. G., Chrysostomus in Genesim hom. I. n. 3.;
Ambrosius in Hexa^m. lib.I. n. i6.,Theodore-
tus in Genesim q. III., Gregorius lib. XXXII.Moral. cap. XII. n. iG., Isidorus de ordine crea-
tionis cap. Vili., et Petrus Lombardus in Sent.
II. dist. li. llinc laudata a patribus Aquilae in-
terpretatio, quae liebraicuin |YW>£*V3 grae-
ce reddidit tv x.t$ct\i>.), idest , Basilio , Graego-
rio Nysseno , Jilu^tachio Antiocheno , Ioanne
Philopono , aliisque enarrantibus ,cvXKr\^dr\v
KU.I «.typoui noci tv o\tyw. C. 1'.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 58/270
— 30 —cum Augustino per aclionem sibi imraa- can. lui. n. 212. «Aperi oculos , el Ie-
nentem , sive cum gravibus aliis scripto- « gè, et noli lamquam caecus aliud prò
ribus per actionem externam, et trans- « alio supponere »
euntem. At illud ferendum non est, ut Cum Augustino, et s. Thoma consen-
id agas cum reprehensione sententiae tiunt plures patres : s. Greg. Nyss. lib.
sancii Augustini , ne tibi ingerat rursus, XII. contra Eunomium: « In illa bea-
quod in alium adversarium suum seri- « ta vita (Dei) illud universum, quod in
psit lib. III. Operis imperf. n. 56. Die « ea intelligitur, acluosum est, et ipsa-
quod dicturus es , egregie corrector. « met actio, dum nullo interposito me-
Iniquitatem huius in Augustini senten- « dio voluntas ad eum finem transfertur,
tiam censurae probal vel uuuss. Thomas, « quem sibi proposuit. Basilius in V. li-
ex cuius scliola celebres theologi fìdeli- » bro contra Eunomium « Neque porro
ter transcripsere plusquam septuaginta « ex ipso (Spiritu S. caro Christi) tam-loca,in quibus angelicus praeceptor idip- « quam actio eius est, quandoquidem in
sum dare et sine ambiguitate testatur, « simplici et corporis experte natura eam-
et hoc tanta fìrmilale, ut id nullibi in « dem cum substantia rationem sumitdubium verterit. Legatur episcopus la- « actio ». S. Maximus martyr. in lib.
censis Franciscus Palanco insigni ingenio de Div. Nora. cap. IX. « Motus eius,
et fama inter scholasticos recentiores de « qui est immobilis et eodem modo sem-
Providentia Dei qu. IX. num. 46. pag. « per habens appellatur ipsius voluntas,
121. Addit num. 48. : vix invenies pa- « qua vult ea quae sunt fieri, sive pro-
ginam,aut articulum, in quo id non sup- « videnliae ipsius ad omnia processio » :
ponit. Hine 1. II. con tra Gentes e. XXIII., idest actio. Clemens Alexandrinus Or.
et cap. XXXI. n. 3.: «Deus non agit liortator. adversus gentes n. 18. « Ipsius
« aliqua actione, quae sit extra ipsum,
« Dei sola voluntas est mundi creatio7
« quasi ab ipso exiens et in creatura ter- « sola voluntate ille operatus est ». Da-« minata, sicut calefactio exit ab igne et mascenus lib. II. de Fide cap. XXIX.« terminalur in ligno, sed eius velie est « Procreans, et conservans, et procurans
« eius agere, et hoc modo sunt res se- « ipsius potentia nihil aliud est, quam« cundum quod Deus vult eas esse». Qu. « bona ipsius voluntas ».Richardus 1. II.
III. dePoten. art. 3. «Creatio potest de Trinitate cap. XXIV. «Eius lacere
« sumi active et passive- si sumatur acti- « est a se velie fieri ». Nec mirum, in-
« ve sic designat Dei actionem quae est quit idem qui supra , episcopus iacensis
« eius essentia cum relatione ad creatu- 1. e. n. 48., cum haecfuerit convnunis-
« ras. Et art. 4. Illud solum recipien- sima opinio omnium antiquorum philo-
« lem maleriam non requirit, cuius actio sophorum : eam certe tribui non modo« non est accidens , sed ipsa subslanlia s. Thomae , sed thomistis fatetur disput.
« sua, quod solius Dei est. Et arlic. 15. XX. Metaph. sect. V. num. 2. , et 5. e-
« Duplex est actio, quaedam quae con- ximius Suarez, licet eam non sequatur.
« sistit in ipso agente et est perfectio et Scotus autemeum pluribussuis,Ocham,
« actus agentis, ut intelligere, velie, et et Gregorius cum nominalibus modum
« huiusmodi : quaedam vero quae egre- quidem loquendi usurpant diversum a
« ditur ab ipso agente in patiens extrin- s. Thoma, sed re ipsa idem dicunt; nani
« secum , et est perfectio et actus patien- praeler Deum et effectum negant mediani
« tis, sicut calefacere movere et huius- actionem inter Deum, et eifectum : vide
« modi. Actio autem Dei non potest in- Suarez disp. XX. Met. sect. V. num.
« telligi ad modum huiusmodi secundae 6. , et 7. , et Maurum tom. 1. Theol.« aclionis , eo quod cum actio sua sit eius lib. III. q. CXV. Alios plures vide apud«essentia, non egreditur extra ipsum
}Suarez Lusitanum toni. 111. pini. p. 201).
« unde oporlet quod inlelligatur ad ino- Eam sequitur Valentia tom. I. disp. 111.
« dum primae actionis,quae non estuisi pimelo I. quaest. II. pag. mihi (
J5.">.j
« in intelligente et volente» : Quare ci,
Card. Toletus III. Phys. q. III. ar. 2.,
qui dubitet de mente s. Thom. , dicere et innumeris praeternnssis, qui citali pos-
licet verbis Aug. 1. 11. Operis imperf. sent , cardinalis Cieniuegos t. II. yEuig-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 59/270
— 31 -maiis tipologici disp. Vili. scct. III. agens mundum : respondent defensores
§. 1. num. 7. pag. io. , et disput. XI. s. Augustini ets.TJiomae cum distinctio-
sect. IV. §. 4. num. kO. pag. 380. Imo ne, apud Iacensem episcopum qunest. IX.
paginis 46, el 380,plurcs scholasticos de Provid. §. 10. n. 137. Concedunt si
reièri eam sententiam de actione Dei ab vox ab aeterno determinet productionem
ipso Deo indistincta uno modo, plures a- activam, negant si determinet productio-
Jios, eam alio modo explicantes : qua re nem passivanti, sive terminum produ-
palet censorem inoflìciosum sententiae ctum, quemadmodum solet ex usu cora-
s. Augustini, lamquam exoticae, et ariti- muni , cuius est ius et norma loquendi
quatae , haud mullum sibi tribuere pos- cum dicitur: « Mundus agitur et produ-
se, neque in veterum, neque in recentio- citurab aeterno sive actus creatus produ-
rum lectione. ctus est ab aeterno »;quae proinde falsa
At, inquiet, Augustini sententiam non sunt: esto vere dicalur mundus ab aeter-
satisfacere adversantium argumentis.Res- no cognitus ac volitus: quia in bis usus
pondeo : si dicat non satisfacere eviden- loquendi per eam vocem ab aeterno non
ter ac demonstrative , nibil magnum di- determinat mundum, sed cognitionem et
cit , quippe quod commune est non mo- volitionem mundi; haec aliaqueplura sa-do senlentiis omnibus disputabilibus, cu- tis subtiliter citatus tbeologus. Quibus
iusmodi sai lem ista est de actione Dei ad addo, quod in eo primo sensu dicitur Isa-
txtra distincta, vel indistincta. sed etiam iae XLV. secundum LXX. Qui fecitfu-aliis pluribus sive fide, sive melaphysica tura, seu quifecit ventura', quemadmo-evidentia certis : si dicat neque saltem dum et legunt Ambrosius lib. V. de Fide
probabiliter satisfacere, profecto cum id cap. IX., Hilarius I. IV. de Trin. et lib.
dicet, solus sibi tot inlersapientes sapere XII.,Fulgentius ad Monimum 1. I. cap.
videbitur.LegatsaJlemrecentiorem,quem XII., Cyrillus lib. IV. in Isaiam or. II.,
citavimus, theologum,qui obiecta omnia Leo Magnus serm. XVI.de Passione Do-
insigni perspicacia scboJastica diluit. mini, Richardusl.II.de Trin. cap.XXIV.
Dices: potentia Dei ab aeterno fuisset Concilium Valenlinum III. in Profess.
cum sua operatione , et actione aeterna; Fideicap. III., Auctor sub nomine s. An-
ergo etiam effeclus aelernus fuisset. Re- selmi in Epist. ad Rom. cap. VIII. Cumspondeo: vide quam varium ac multi- quibus est August. tum saepissime alias,
plex sit hominis ingenium! Est qui liane tum lib. IV. de Gen.ad lit. cap. XXXV.,consequenliam esse putet veritatem aper- n. 56. Sic enìmfacit quaefutura essent,
tam \ at episcopus Iacensis qu. IX. n. 45. ut non temporaliterfaceret temporalia,
p. 121. ed. 1692. semel, atque iterum sed ab eofacta currerent tempora , de
meram vocat Jgnorantiarn. Sed bis mis- qua sententia, verbisque praecedentibus
sis, negat consequentiam s. Thomas tum sic Augustinum irridet D. le Clerc in ani-
saepissime multis in locis hoc sibi argu- madversionibusadhunclocum: Quisnonmentum obiiciens, tum qu. 1. de Poten- obstupescat cum cogitet serio esse dieta...
tia art. 1. ad 8. arg. <c Dicendum, in- haec somniafebricitantis: haecille,utpa-
« quit, quod potentia Dei semper est con- tet ex dictis aeque temere, atque imperite.
« hincta urtai idest operalioni : nam ope- Ex ea ss. Augustini, et Thomae senten-
« ratio est divina cssentia- sed effectus se- tia plura satis utilia existunt.
« quitur secundum imperium volunlatis, 1. Sunt etiam inler recenliores theo-
« et iudicium sapienliae. Unde non opor- logos (vide episc. lac. q. IX. de Prov. §.
« tet, quod semper sit coniuncta elfectui, 10.) qui absurdum putant potentiam i/i-
<( sicut nec quod creaturae fuerint ab ae- finitam agere per actionem finitam, pò-« terno ». Cum autem actio sequatur im- tcntiam spiritualem per actionem mate-
perium volunlatis, imo sit ipsum velie , rialem , potentiam supersubstanlialemsicuti non repugnat Deum ab aeterno per actionem accidentalem. His diflìcul-
velle effectum in tempore, ita non repu- talibus, quibus multi quidem nihil ter-
gimi Deum ab aeterno agere effectum in rcntur, at quibus perspicacissimae caete-
tempore. Quare ad liane proposi tionem : roquinmentespremuntur,occurritss.Au-
Deus ab aeterno esset producens atque gust. et Thom. sententia , ut patet.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 60/270
32
2. At quoniam fiala actione Dei ad ex-
Ira transeunte ei distincta , aciio creaturae
peccantis est aclio tum Dei, lum creatu-
rae , absurdum pulant omnipotcnliam
agere immediate etformàliter per actio-
nem peccarninosam.Legàtur idem lacen-
sisepiseopus quaest. citala. Huie difficul-
lati ©ccurrit ss. Augustini, et Thomae
sententia. Nam Deus aclione sua im-
manente sive decreto permissivo con-
currit, qui concursus est omnino indili e-
rens atque indeterminatus,qualem Les-
sius laudatili opusculo de J)ii-. Perfect.
lib. XI. cap. IV. Creatura aulem actio-
nesuatranseunte,qui est concursus omni-
no dcterminatustex ulroque aulem, tara-
quam total ibus in suo ordine, consurgit
concursus Dei et creaturae secundutn
hanc sententiam , secundum quam aclio
transiens creata , Jicet immediate a Deo
dependeat, non est lamen aclio Dei,per
quam Deus agat , sed polius quam Deus
aSat -
3. Plurimis semper visum est difficil-
limum quomodo Deus, et creatura uniri
possint ad eumdem effectumpereamdem
actionem, quin una causa determinet a-
liam, et lamen non casu et fortuito con-
currant. Haec fundamenlum multis de-
dere , teste Suarez Metaph. disp. XXI l.
sect. 1. num. % negandi concUrsum im-
media lum. Legatur eliam sect. IV. a
n. 10. ab iis verbis : habent edam quae
diximus, summam dijjicullalem in agen-
tibus liberis eie. Legatur Suarez Lusita-
nus lom. II. Philosophiae p. 124. Soci-
niani vero , atque arminiani , ne Jiis in-
commodis faligentur , abeunt potius in
errorum devia atque abrupta.
Facillima aeque atque doclissima est
explicatio Suarii proleg. I. de Arbitrii
libert. cap. III. num. 16. Deum velie
opus non simpliciler etabsolule, sed quasi
sub conditione, si voluntas humana ìllud
agat,?* ita, \v\([u\l,facile intelligitur quo-
modo Mae duae voluntates coniungan-tur ad eamdem actionem. Explicatio Jiaec
optime congrui t sententiae ss. Augustini
ctTliomae,quod velie Dei sii agere: male
aulem congruit cimi sententia actionis di-
vinae exlcrnae el lranseuntis,quae eadem
sit cum actione creaturae cui coopcia-
tur. Quare buius sententiae in nostraschola defensores fatenlur eam Suarii ex-
plicationem se minime posse amplecti,
sed alias sequuntur : quod bene novit
quisquis in noslris academiis hospes non
est. Etenim quoniam aclio Dei eadem est
realiter cumactione creaturae, Deum vel-
ie agere opus, si creatura illud agat, idem
erit ac velie Deum agere opus, si Deus
illud agat: quae est volitio illusoria, Deo-
que indigna.
Haec eo dispulavi quia censeo e re ca-
lliolica esse,ut ad emergentes ex fìdei my-
sleriis difficultates, plures ad marnino sint
respondendi modi probabiles, quibusalius
sic,alius aulem sic sibi salisfaciat. Id ma-
xime commendai et sequitur Auguslinus,
tum alibi saepe, tum in libris XI l. de Ge-
nesi ad literam. Lcgenduslib.I. c.XVHI.
n. 37. et lib. 11. e. IV. n. 7. Augustinum
imiiaius est Bellarminus tum saepe alias,
tum de divino Concursu: legendus lib. IV.
de Gratia, et Libero Arbitrio cap. XIV.
XV. et XVI. Iluius ulililalis praecipui
sunt bostes sive D. le Clerc, sive alii inof-
ficiosi censores in magna quaelibet nomi-
na • saepe autem observatum est eos in
censuris ferendis timidiores esse, qui sunt
sapienliores ; contra ac alii faciant de li-
teraria republica pessime meriti, quibus
niliil verum, nisi quod suum.
Audi Augustinum Epist.XCV. al. CCL.« n. k. In multo pluribus quaerimus po-
« tius quid sentiendum sit, quam definì-*
« tum aliquid, fìxumque sentimus*, at ea
« caulio cum sollicitudinis piena sit, mul-
te to melior est lamen,quam temerità*
« affinila ndi ». Et lib. VII. de Gen. ad
lit. cap. I.: a Recte est autem vrraciter
« atque congruenier loqui , nihil aud-a-
« cter refcllcndo, nihil temere aljiriìwm-
« do,
dum adirne dubium est, verum,
a falsumne sit , sive fidei sive scientiae
« ebristianae.
X. In qua eliam illud quod nialum dicitur, bene ordinatimi et loco
posilum, eminenti us commenliora sint dum compnrantur malis.
Cif. x.
manichl^orum suo posilum, eminentìus commendat bona, ut magis placeant et Iaudabi-Ili iTivsiin de
origine muti.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 61/270
— 33 —XI. Neque enìm Deus Omnipotens , quod etiam infidelcs fatentur, re-
Mfla*
*
ur*';
se
rum cui summa potestà* , cuqi summe bonus sit, ullo modo sineret mali »ìn»t Deus,
aliquid esse in operibus sois, nisi usque adeo esset omnipotens et bonus ,
ut bene faceret et de malo. Quid est autem aliud quod malum dicitur , nisi
privano boni ? Nani sicut corporibus animalium nibil est aliud morbis et
vulneribus affici, quam sanitate privali : (ncque enim idagitur, cum adhi-
betur curatio, ut mala isla quae inerant, idest , morbi ae vulnera recedant
bine, et alibi sint; sed inique ut non sint. Non enim ulla substantia, sed
carnalis substantiae vitium est vulnus aut morbus: cum caro sit ipsa sub-
stantia, et profecto aliquod bonum cui acciduut ista mala, id est, priva-
tiones eius boni, quod dicitar sanitas) ila et animorum quaecumque sunt
vilia, naturalium sunt privationes honorum: quae cum sanantur, non ali-
tino hausieruntur; sed ea quae ibi erant nusquam erunt, quando in illa
sanitate non erunt.
XII. Naturae igitur omnes, quoniam naturaruni prorsus omnium Con - Cap - xm -
1.
~ , Creaturae omiiPSditor summe bonus est, bonae sunt: sed quia non sicut earum Conditor bo.iae, sed quia
somme atque incommutabiliter bonae sunt, ideo in eis et minui bonum et ^T^Laligeri potest. Sed bonum minui malum est : quamvis, quantumeumque corruptibiie»
minuatur, remaneat aliquid necesse est, (si adirne natura est), unde na-
tura sit. Neque enim, si qualiscumque et quantulacumque natura est, con-
sumi bonum quo natura est, nisi et ipsa consumatur, potest. Merito quip-
pe natura incorrupta laudatur: porro si et incorruptibilis sit, quae cor-
rompi omnino non possit, multo est procul dubio laudabilior. Cum vero
corrumpitur, ideo malum est eius corruptio, quia eam qualicumque privat
bono: nam si nullo bono privat, non nocet: nocet autem,
adimit igiturbonum. Quamdiu itaque natura corrumpitur, inest ei bonum quo privetur :
ac per hoc si naturae aliquid remanebit quod iam corrumpi nequeat, pro-
ccio natura incorruptibilis erit, et ad hoc tam magnum bonum corruptione
pcrveniet. At si corrumpi non desinet, nec bonum habere utique desinet,
quo eam possit privare corruptio. Quam si penitus totamque consumpserit,
ulto nullum bonum inerit, quia natura nulla erit. Quocirca bonum con-
sumere corruptio non potest, nisi consumendo naturam. Omnis ergo na-
tura bonum est, magnum si corrumpi non potest, parvumsi potest: negari
tameo bonum esse, nisi stulte atque imperite prorsus non potest. Quae si
curraptione consumitur, nec ipsa corruptio remanebit, nulla ubi esse pos-
sit sobsisteote natura.
XIII. A e per hoc nullum est quod dicitur malum, si nullum sit bo- c *». XIH -
1 *.
Nuliuin mainivi ,
mini. Sed bonum omni malo carens, integrimi bonum est. Cui vero inest nisiquodet
inalimi, vitiatom vel viliosum bonum est : nec malum unquam potest esse
ullum, ubi bonum est nullum. Unde res mira conficitur, ut quia omnis
Datura, in quantum natura est, bonum est, nibil aliud dici videatur, cumvitiosa natura mala esse natura dicitur, nisi malum esse quod bonum est:
nec malum esse, nisi quod bonum est; quoniam omnis natura bonum est
Dee res aliqua mala esset, si res ipsa quae mala est natura non esset. Nonigitur potest esse malum, nisi aliquod bonum. Quod cum dici videatur ab-
sorde, connexio tamen ratiocinationis huius velut inevitabiliter nos com-pellit hoc dicere. Et cavendum est, ne incidamus in illam propheticam sen-
tentiam, ubi legitur, Vae Us (pù dicurU quod bonum est malum , et quod ma- hni v xo -
lum est bonum; qui dirimi tenebrai lucei» . et lucem tenebra* ; qui diclini dulce
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 62/270
— 34 —m»«. xii. ìs. amarum, et amarum dulce. Et tamen Dominus ait : Malus homo de malo the-
sauro cordis sui 'proferì mala. Quid est autem malus homo, nisi mala natura;
quia homo natura est? Porro si homo aliquod honum est, quia natura est
quid est malus homo, nisi malum bonum? Taraen cum duo ista discerni-
mus, invenimus nec ideo malum quia homo est, nec ideo bonum quia ini-
quus est ; sed bonum quia homo , malum quia iniquus. Quisquis ergo dicit
malum est hominem esse, aut bonum est iniquum esse, ipse incidit in pro-
pheticam illam sententiam: Vae vis qui dicunt quod bonum est malum, et quod
malum est bonum. Opus enim Dei culpat,quod est homo ; et vitium homi-
nis laudat, quod est iniquitas. Omnis itaque natura, etiamsi biliosa est, in
quantum natura est, bona est; in quantum vitiosa est, mala est.
e*?, xv. XIV. Quapropter in iis conlrariis, quae mala et bona vocantur, illa
Bonum et maium, djalecticorum regula deficit,qua dicunt: nulli rei duo simul inesse contra-
hcet contraria, . .°
,' *
.
'
8Mi.ni in eodem ria. Nullus enim aer simul est et tenebrosi» et lucidus : nullus cibus autse posse
p0tus s jmu i dulcis et amarus: nullum corpus simul ubi album, ibi et ni-
grum: nullum simul ubi deforme, ibi et formosum. Et hoc in mullis ac
pene in omnibus contrariis reperitur, ut in una re simul esse non possint.
Cum autem bona et mala nullus ambigat esse contraria , non solum simul
esse possunt, sed mala omnino sine bonis et nisi in bonis esse non possunt:
quamvis bona sine malis possint. Potest enim homo vel angelus non esse
iniustus: iniustus autem non potest esse nisi homo vel angelus: et bonumquod homo, bonum quod angelus; malum quod iniustus. Ethaec duo con-
traria ita simul sunt , ut si bonum non esset , in quo malum esset, prorsus
nec malum esse potuisset: quia non modo ubi consisteret, sed unde orire-
tur corruptio non haberet, nisi esset quod corrumperelur;quod nisi bo-
num esset , nec corrumperetur : quoniam nihil est aliud corruptio,quam
boni exterminatio. Ex bonis igilur mala orta sunt , et nisi in aliquibus bo-
nis non sunt: nec erat alias unde oriretur ulla mali natura. Nam si esset
in quantum natura esset, profecto bona esset : et aut incorruptibilis natura
magnum esset bonum , aut etiam natura corruptibilis nullo modo esset nisi
aliquod bonum, quod bonum corrumpendo posset ei nocere corruptio.
Nota in cnpuix
'. I). le Clerc sub adscilitio nomine Ioan- re homo, in quo videmus esse et bonum,» usque nis Pliereponi in Ànhnadversionibus cri- et malum, ex haeresi manichaeorum
ticis ad opera s. Augustini conlumelio- mixtum est quoddam et compositum ex
sissime improbat atque irridet ratiocina- parte bonae divinacque subslanliae,se-
tionem in hoc Enchiridii loco conila ma- cundum (piani dieitur homo bonus, et ex
nichaeos usurpalam a s. Doclore, sub- parte malae substantiae secundum quamditque: « Scholasticos et alios aculiores dieitur malus. Vide August. De Ilaere-
« pliilosophos, in accepto hoc a velcri- sibus ad Quodv. Ilaeres. XLVI. et lib.
« bus commento veluli de marni in ma- de Duabus Animabus.«. num adquievisse ». In qua censura sa- lam summa disputationis s. Augustini
tis ostendit se rem liane totani parum cai- haec est in bis Encbir. capitibus : Deus
.lere. Creator est naturarum: dicis excipien-
Duas naturas aeternas manicliaei asse- dam naluram malam et quidquid pars
rebant, alleram per se bonam, alteram estbuius malae naturae per se subsisten-
jier se malam, ex quarum physica reali tis, iinproductac, et aeiernae. Al hoc dici
ac substantiali commixtione smt in liac nequit: malum enim non est substantia
rerum universitate bona, ac mala. Qua- aliqua aut natura (a)j sed privano boni
(a) Mali rationem naturnmque ìnprivatìonc Petavius de Deo lib. VI. cap. IV. demonstr.it.
collucandam cs.-e, unanimi patrum sufiGragio Accedit Audreas Spagnius, qui in dissertatio-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 63/270
— 35 —in natura aut substantia caeteroquin per
se bona, sicuti morbi et vitia malum sunt,
quia privant bono , idest sanitateet vir-
tùte corpus aut animura, quae sanitate
aut virltite perficerentur. Nibil ad reni
facit, ntiiii morbi ne vitia sì ut positiva
gubstantiae accidentia ac qualitatcs, in
quo vini faeit le Clero. Esto ita sif. sunt
Eamen malum correiativum ad bonam na-
laram quam privant bono. Repugnat ita-
que substantia aliqua seu natura perse
gtans et essentialiter mala: nonenim Jioc
ne de malo sect. II. liane statuit thesim : « defì-
nitio mali proprie talis, quod sit privatio per-
fìdionis . est recepfa definitìo nominis ,et le-
gitima definitio rei ». Conferri praeterea pos-
sunt de malo disserentes Suarius Metaphysic.disput. XI., et in I. II. tract. III. disp.VII. sect.
III.,Vasquius in I. II. disput.XCV.^Leibnitius
malum esset malum rei bonae et bono
privans , sed ea qnaecumque malitia sub-
stantiae per se malae con^rueret et con-
sentanea esset ,proindeque non mala. Su-
perest ergo, ut malum attedio (piaedam
sit contingens privans bono naturam bo-
nam, defectibilem tamen, et ex summobono indefectibili ortam. Sub bac ratio-
cinationis luce propositiones Augustini
obnoxiae non sunt censuris le Clerc, ut
patebit comparanti.
inTheodicaea, Kingius In libro de Origine ma-
li, Io. ChristophornsWolfius in Manichaeismo
ante manichaeos , Israel Canzius in Philosoph.
Leibnitiana cap.VI., et Albertus Fabricius in
Delectu argumentorum pròveritate religionis
christianae cap. XV. C. P.
XV. Sed cum mala ex bonis orta esse dicimus , non putetur hoc Do-
minicae sententiae refragari ,qua dixit: Non potest arbor bona fructus malos
faccre. Non potest enim , sicut veritas ait , colligi uva de spinis, quia non
potest nasci uva de spinis : sed ex bona terra et vites nasci posse videmus
et spinas. Et eodem modo tamquam arbor mala fructus bonos, idest, ope-
ra bona , non potest facere voiun Las mala : sed ex bona nominis natura ori ri
volunlas et bona potest et mala: nec fuit prorsus unde primitus oriretur
voluntas mala , nisi ex angeli et nominis natura bona. Quod et ipse Do-
mi nus eodem loco , ubi de arbore et fructibus loquebatur , apertissime
ostendit : ait enim aut facile arborem bonam et fructum eius bonum , aut fa-
nte arborem malam et fructum eius malum: satis admonens ex arbore quidembona malos, aut ex mala bonos nasci fructus non posse; ex ipsa tamen ter-
ra , cui loquebatur, utramque arborem posse.
Cap. XV.Quomodo
intellisjenduiu
illud non potest
arbor bona eie.
M.itt. Vii. 18.
Watt. XII 33.
\ >Iuntatis nomine (a) quid intelligere
i Augustinus . l - est scitu valde ne-
Mia, ut inofifenso pede percurramus,
tex libros controlutianum^sivealios
sex Operis imperfectit et Augustini con-
ti, i eumdem lultanum disputationes, qui-
J »•
i - similia saepe babet in aliis suis libris.
Magnam autem lucem buie intelligeutiae
allunili w. hoc Enchirid. caput. Ex. quoappaili voiunta tis nomine non hic intel-
ligi potentiam volentem quae vel reali-
(a) Sicuti graeci xhix~opoj; uaurpant (JouXrjc,
$ov\r,rriv <t ftoo\rifi,x et 9iAi)fUt , ilalatini unoeodeimpie voluntatis nomine eflèrant qnnm eli-
gendi tacultatem ac bwxixtv , tutu \><-.v metony-nu.iin actum ipaum eligendi, ac libere susce-
I't.mi animi inductionem. Atque hoc senati PauCor.VII. '-. cripait : nam qui statuit in
i orde suo firmila, non nab*ns necetsitattm ^v
ter ipsa anima est vel comprelienditur no- Noia incap.xr.
mine animae suis potentiis instructae ,sed
iute! ligi ipsum volendi actum quem voli-
lioneni dicimus. Quare animam ,seu po-
tentiam volentem comparai Augustinus
boc loco bonae terrete ex qua et vites na-
sci posse videmus et spinas, et nasci utram-
que arborem, bonam et malam. Volun-
tatem autem seu volitionem bonam viti-
bus et arbori bonae ,malam vero spinis
et arbori malae. Ex. voi un tate autem bo-
t-)(oJV ocvxyy.i\v) ,
potestàtem aulem habet suae
Volunt&tis (t^ovcrixv de b^si TCtpi tov ioiov QeXrj-
ficcros ) : ubi voluntati opponitur necessitas, et
nomen potentiae prò actu ac svspysix accipitur.
CI. Petavium de Opificio lil). IV. cap. X. , et
Stephanum Dechampe, de Haereai tanseniana
lib. III. diaput.II. C. P.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 64/270
— 36 —na, In rnquam ex vile et bona arbore, exi- « tale peccatimi est» : (riempe ut consla-
stere non opera mala,sed bona ; ex vo- bit non ex potentia volitiva , sed ex actu
Imitate autem mala tamquam ex spinis volendi ) « Quaerit forte: utrum et ori-
et mala arbore non existere fructus bo- « ginale peccaturn? Respondeo, prorsus
nos , sed malos. « et originale peccatimi,quia et hoc ex
Neque utcumque volnnlatem usurpat a voluntaie ( nempe , ut constabit , exAuguslinus prò actu voluntatis , sed vo- « volitione
)primi hominis seminatum
luntalis perfectae ac deliberatae,quo « est, ut et in ilio esset, et in ornnes tran-
piene consentimus in bonum aut malum « siret. Sed quod secutus adiunxit: si exsecundum illud Augustini cap. XVI. ex- « natura, mala natura
,quaero ab ilio,
positionis Epistolae ad Rom.quod saepis- a ut si potesl respondeat ».
sime alias repelil : Nonenim in ipso de- « Sicut manifeslum est ex voluntate
siderio pravo ( nempe indeliberato), sed « mala,tamquam ex arbore mala, fructus
in ipsa consensione peccamus. « eius fieri omnia opera mala, sic ipsam
Maxime autem est animadvertendum, a volunlatem malam , idest ipsam fru-
quod deliberala baec voluntas , non au- « ctuum malorum arborem malam, linde
lem anima ipsa productiva voluntatis seu « dicatexorlam? Si ex angelo,quid erat
volilionis, ab Auguslino comparami- ar- <c ipse angelus, nisi bonum opus Dei? Si
bori, quae volunlas se liabeat ad opera (( exhomine, quid erat ipse homo, nisi bo-
completa acperfecla,tamquam ad fru- « num opus Dei? Imo quia voluntas ma-
ctus : voluntas bona ad bonos, mala ad « la angelo ex angelo, ex homine homini
malos. Frustra quis opponat voi unta leni « orla est, quid eranihacc duo, antequamsive bonam sive malam non distingui « in eis ista mala orirentur, nisi bonumadaequate ab operibus perfectis ac com- <c opus Dei , et bona atque laudanda nalu-
plelis sive bonis sive malis , cuna arbor « ra?» (Ecce libi volunlatem malam, seu
a fruclibus suis adacquale distinguami*: arborem malam exorlam, et quidem ex
Quasi vero, ait Auguslinus lib.XVI. con- angelo et homine: volunlas aulem ipsa
tra Fa us tum cap. XV. cumsimile aliquid actualis, non potentia volitiva oritur ex
dicitur , ex orniti parte atque ex omni angelo atque homine). Pergit Augustinus:
modo simile intelligatur. Non usque adeo «Ecce ergo ex bono oritur malum, nec
desipuit Augustinus, ut nescierit arborem « fuit omnino nude oriri posset , nisi ex
esse adacquale distinctam a fruclibus, sed « bono; ipsam dico voi untatem malamvoluntalem deliberatam ab opere morali « quam uullum praecessit malum -, noucompleto sive bono sive malo non ila a- « opera mala
,quae non sunt nisi ex vo-
daequale distingui. Gaelerum sìcuti ex « limiate mala, tamquam ex arbore ma-arbore existit fructus, ila ex voluntaie <c la. Nec ideo tamen ex bono ( sive bo-
plena et deliberata exislunl, tum ahi in- « na natura) potuit oriri voluntas mala,terni , et consequentes voluntatis actus
,« quia bonum factum est (nempe natura
tum exteriores operationes , ex quibus « bona facta est ) a bono Deo, sed quia
omnibus una cum prima voluntaie piena « de niliilo factum est, non de Deo».ac deliberala consurgunt opera moralia Ex bis habes gradus
,quos indicave-
completa , sive bona sive mala. ram 1. Opera mala ex voluntate mala,
Ac quoniam in re versanmr, quae ma- tamquam ex arbore mala : 2. Volunla-
xime necessaria est, ne aequivocatlones tem,quae mala angelo fuit , exorlam ex
non leves paliamur in leclione operimi angelo; volutateli! quae mala fuit ho-
s. Augustini,quodgravibusetiam scripto- mini, exortamex homine, idest ex bona
ribuscontigit,conlirmabimus idipsum ex natura, sed quae, quoniam ex niliiloapertissimo testimonio Augustini lib. 11. creala est, defectibilis et peccabilis est,
de Nupt.ct concup. cap. XXVIli.n. V8. Occasionem baec disserendi AngustinoSi peccatimi, inquit Iulianus, sive aliUS dederat in eodeni libro de Nuptiis pauloquisquam scriptor pelagianus, ex volun- ante
, nempe cap. XXVI. n. k\ . adversa-
tate est, mala voluntas quae peccatimi rius pelagianus: Si malum (scilicet homofacit : si ex natura, mala natura: « Cito inquinatus originali) de nuptiis trahilur.
« respondeo, inquii Auguslinus: ex volun- accusavi ( nuptiae) possimi, excusari non
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 65/270
— 37 —possunt . . quia omnis causa mala , ex-
persboni est.,. dicente Domino in Evan-
gelio: ex fructibus suis arbor cognosci-
tur. Respondit Augustinus ri. 43.: «Quid
« est ergo quod ait ex fructibus suis ar-
ie bor agnoscitur, quia hoc io Evangelio
« dixisse Dominimi legimus? Numquid« inde Dominus loquebatur, et non po-
« tius de duabus voluntalibus bouiinum,
« bona scilicet et mala , istam bonam il-
« lammalam arborem dicenSjquiade bo-
« Da voluntate opera bona nascuntur et
a inala de mala,nec possunt bona de ma-
« la et mala de bona? » Qnac omnia ca-
pile XXVIII. uberios explicat verbis sa-
prà transcriplis.Profecto si voluntalis no-
mine intelligeret potentiamvoliiivainnon
diceret in homine duas voluntates repe-
riri bonam et malam. Explicationem
liane gemÌDae voluntatis , sive arboris
bonae ac malae propugnat Auguslinus
centra Iuliani impugnationem 1. V. Ope-
ris imperfetti a num. XXI. et secruenti-
bus uberrime.
Ex bis duo sunt corollar'a.
Corollarium I. Ginn voluntas piena ac
deliberata idem sit in phrasi s. Augustini
ac deliberala delectatio, cuius locutionispromiscue usurpantis voluntatem ac de-
leclationemexemplasuntinnumerainAu-
guslino , hinc lucem accipiunt innumerae
plirases s. Augustini de sancta deleclalio-
ne quemadmodum et de mala quam sae-
pius vocat concupiscentiam. Hoc sensu
verissimum erit quod siculi vincente vo-
1 uniate bona sequitur opus morale bo-
num, vincente voluntate mala sequitur
opus morale malum ,ita veruni erit de
delectatione;sed utrumque tura de volun-
tate tumdedeIectatione^e//Z>era/aj et qui-
dem utrumque necessario veruni erit se-
cundum illud August. in exp . Ep. ad Ga-
Jatas cap. VI. Quod enim amplius nos de-
lectat secundumid operemurnecesse est.
Sed haec satis distant a delectatione inde-
liberata relative victrici in sensu Iansenii,
quemeonstatconfundendum nonesse cumtheologis quiinscholis catliolicis alio pia-
ne sensu victricem. delectationem se de-
fendere proflleantur. De bis habes plura
quae legas in card. Lauraeae opusculis et
toni. I. operimi card. Norisii eie.
Caeterum quae diximus clara erunt ex
contextu ipso expositionis Ep. ad Galatas
cap.V. ri. i9. (a) Nam cumdixisset, quod
enim amplius nos delectat secundum id
operemur necesse est : hoc ponit exem-
plum: « Ut verbi gratia occurrit forma
a speciosae foeminae et movet ad clele-
« ctalionem fornicalionis ( molio ad de-
(a) De hoc ex commentariis in epistolam ad
Galiitas testimonio pluribus atque egregia dis-
seruut quum alii , tum Stepliauus Dechampsde 1 1 ' i < si lana. lib. III. disput. III. cap.VI.Feneloniua Instruction pastorale eu l'orme de
dialogues, epistol. V-VI., Tricassinus de Indif-
ferenti lapsi hominis arbitrio, Part. II. sect.
. , Iacobus Merlinus in libello, Vera cla-
i
openun s. jfUgustini pagg. 44-59-71-78edit. \ :
- jo?et I iannefl L°ponq in ope-
re 1=: I. - vimeus de Saint Angustia sur la
grace, P. II. Obi. XI. C. XXXIX. pag. 591...
Nobis sat erit breviter monuisse:!. anteceden-
tibus , e miitantibus, et cousequentibus liqui-
do ostendi,de delectatione sernionem esse, quae
libera voluntate suscipitur , non quae in nobis
est sine nobis: II. cum z.y.ovXov'jitx. doctrinae
tini aliam expositionem componi nonposse. En quae scribit bb.XXII.cont. Faustumcap. XX.V1II. : « Utrum sit aliqua ratiouabdis
ra,quam nihil posait illicitum del© I i-
re ,
magna quaestio est. Quod si est, non [a cogenere f'actus e->t homo , nec illa natura ange-
lica,quae in veritate non stetit ; sed in eo ge-
nere ista rationalia f'acta sunt, ut in^sset eis
bilitas frenandi delectationem ab illicito ,
quam non frenando pecca vcrunt. Magna est ita-
<jue bum.ma natura,quandoquidem per eam
possibilitatem instauratur,per quam, si.vo-
luisset, nec cecidisset ». Et epist. CLVII. cap.
II. n. 9. : « Iubemur itaque detraherede pon-
dere cupiditatis,quod accedat ad pondus cari-
tà tis». Ac serm. CLIX. de verbis Apostoli, cap.
Vili. : « Sic delectatur iustitia , ut eam ceteris
ad sensus pcrtinentibus delectat iouibus antepo-
nat ». III. Phrasim,quod enim amplius nos
delectat, secundum id operemur necesse estbisce aequipollere : opus et vitam ( co. Petilian.
lib. III. cap. XLIV. n. 53.) semper habet bo-
nam bonus , et malata malus ; op:'.ra nec bona
( con. Iulian. lib. I. cap.Vili. n. 38.) volunta-
tis malae nec mala possunt esse voluntatis bo-
nae ; animus ( epist. CLVII. cap. II. n. 9.)
velut pondere , amora fe.rtur , quocumquefer-tur ; nec aliquid appetunt (epist. LV. cap. X.n.18.) ipsa corporaponderibus suis, quam ani-
mae amoribus suis ; delectatio (de musica lib.
VI. cap. XI, n.:ìr).) quasi pondus est animae;delectatio ergo ordinat ammani. IV. Non una
eademque, sed varia ac multiplici siguificatio-ne vocem necessitatis ab Angustino (Op. imp.lib. I. n. io5. , in Ps. LXXII. n. 12. , epist.
CXLV. n. 2., Coufe*. lib.VIII. n. 10., in Io.
Tract.XXIX. n.5.) adhiberi: ctV. in orationis
serie, quam expendimus , non aliam exprimi
necessitatene nidi liberasi etconsequentem.C.P.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 66/270
— 38
leclatioriem est ulique indeliberata, sed
delectatio fornicationis ad quarn homornovetur est interior deliberata volunlas
ac delectatio)
} sed si plus delectat pul-
ce cliriludo illa intima et sincera species
« castilalis per gratiam quae est in fide
« Christi Iesu , secundum liane vivimus
« et secundum liane operamur ( delecta-
tio de pulcini Indine et specie casti talis,
delectatio, inquam,per gratiam Christi
effeclus est graliae Christi ; ideoque per-
tinet ad liberum exercitium voluntatis,
proindeque est delectatio deliberala casli-
tatis ex gratia Christi secundum quamdeleclalionem existitvitaetoperatio chri-
stiani hominis qui iladelectatur) «ut non« regnante in nobis peccato ad obedien-
« dum desideriis eius?sed regnante iusti-
« tia per carilatem , cum magna dele-
« ctatione faciamus quidquid in ea Deo
<( piacere cognoscimus ». Siculi regnare
in nobis peccatum ad obediendum desi-
deriis eius est quid omnino volunlarium
et deliberatum, ita regnare iustitiam per
carilatem et cum magna deleciatione fa-
cere quidquid Deo piacere cognoscimus,id omne voluntarium , liberum ac deli-
bera tum est.
Vicles quam bene quae consequuntur
faveant nostraeinterpretationi. Idemprae-
stant anlecedentia. « Apostolus. . . .cum« enumerasse! opera carnis(neque forni-
te calores neque idolis servientes neque
« adulteri etc.)quibus clausum est re-
te gnum Dei , subiecit etiam opera spiri-
« lus ... Fructus aulem spirilus caritas,
« gaudium, pax etc. etaddidit, adversus
« huiusmodi non est lei, ut intelijgamus
<( illos sub lege positos in quibus ista non
« regnanl. Nam in quibus haec regnant
« ipsi legilirne ulnntur,quia non est il-
« lis Jex ad coercendum posita. Maior
a enim etpraepollenlior delectatio eorum(( iustitia est ». Qua ratione iustitia est
deliberata eadem ratione delectatio maior
ac praepollentior, quae iustitia esse dici-
tur nomini deliberala est. Imo per ipsam
formaliler regnare dicunlur opera spiri*!
tus;quod regnum non est nisi liberum
et deliberatum exercitium hominis fre-
nantis concupiscentiam, quemadmodumregnare opera carnis nihil est aliud nisi
liberum ac deliberatum hominis exerci-tium sinentis concupiscentiam donnina-
ri. « Regnant ergo,pergit Augustinus
,
« spirilales isti fructus in homine in quo« peccata non regnant (ulrumque regnumest ex dictis sivemalum sivebonum exer-
citium liberta tis ) « regnant autem ista
« bona si tantum delectant ut ipsateneant
« animum in tentationibus ne in peccati
« consensionem ruat )). Quod ista spiri-
tus bona regnent est quid deliberatum ,
ita eliam quod deleclent. Huius autem
deliberataedeleclalionisformalissimusef-
fectus est , ut qua ratione animum fìgit
in bono ita illuni teneat a consensione pec-
cati. Sub haec continuo sequitur illud
celeberriinum Iansenio: Quod enim atn-
pliusnos delectat secundum id operemur
necesse est.
Corollarium IL Si s. Augustinus te-
stimonia evangelica de arbore bona et
mala etc. (ci) interpretatur de voluntate
(a) Quamquam Christi verbaMatth.VII.17.
neque obscurum , neque impeditimi per se fun-
dant sensum; nihilominus quemadmodum pri-
scis haereticis occasionem praebuere ( Ci. Ire-
naeum lib. IV. cap. XXXVII. , et ClementemAlexandiinum lib. II. Stromat. capp. II. III.)
homines ita dividendi, ut alios •^v^iy.ovs , alios
TfvEVfx.ocrix.ovs dicerent : ita lutherani , baiani
ianseniani ex iisdem inferendo collegerunt, be-
ri non posse, ut homo caritate privatus quid-quam capessat, quod peccati viru iniectum nonsit atque corruptum. Incpte enimveroac prae-
postere,quum germana verborum Christi sen-
tentia huc redeat : Sicuti neque e spinis uvae,
neque a tribulis ficus decerpuntur ; sic omnisarbor bona
(qua bona est , ac prò insita boni-
tate iructus parit) fruclus bonos facit : malaaulem arbor ( roda coexpov otvùpov proprie
arbor putrida , sed heic crenrpov idem valet ac
rtovrtpov , et respondet hebraico JH fructus
malos facit,quia nimirum , subdunt Chryso-
stomus , Theopbylactus ( in h. 1. ) aclsidorus
Pelusiota in epistola ad Strategium monachimi,
arbor est tristis ac mala, bonos neque edit, ne-
que edere fructus potest , x.a.1 tv o<rw tari
VCtTfùOV OivÒùOV KCtktX. cu yèvvct.
Ceterum si prjcns ex ordine physico ad ma-
ralem traducatur , hoc discriminis animadverqdebet : nullam arbori malae in ordine physioO
vim inesse, qua semet a carie vitioque eximatj
at vero arborem malam , voluntatemque pec-
cato addictam hac in ordine morali facilitate,
divina aspirante gratia, potiri. Unde Christi
efiàtum Matth. XII. 53. : aut facite arborem
boaam etfructumeius bonum} aut facile arbo-
rem malam et fructum eius malum. Quibus
illustrandia egregie conferunt quae Lrenaoui
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 67/270
— 39 —ipsa actuali bona et mala, constat lanse- « que crit
}aut homo aut angelus exit.
pillili falso ex Auguslini libris contro. Iu- « Sed si homo inguantimi homo est ar-
lionuin et aliis qui dicuntur Opcris ini- « bor bona est,piofecto et angelus in-
perfecti conlra eumdera , falso inquam « quantum angelus arbor bona est. Haec
probare impossibile oninino esse infide- a mini Dei suntopera qui naturarumeon-
l -. (jui omore crcatoris careni, ullaoni- « ditor est honarum. Ac per hoc nulla
nino creatura itti nisi male,quae sunt « erit arbor malade qua dietimi est quod
lanseniiverba lib.IV.de Stani uaulapsae ((non possit facere fructus bonos. Quis
cap. III. Est enim hoc contundere homi- « fldelis ita infideli ter sapial?Non itaque
ìicm qui infide]itatem liabet cum volun- « homo inquantum homo est,quod est
infideli, quae uti(|ue arbor mala est « opus Dei, sed inquantum malae volun-
solos malos fructus produoens. Al homo « tatis est quisque arbor mala est, et bo-
ipse secundum se terra est bona, cui non « nos fructus lacere non polest. Videita-
repuguat quominus et arbores et fructus « que utrum inhdelem volunlatem au-
aliquos bonos moraliter faciat. « deasbonam dicere voluntatem?)) Haec
Frustra opponat Iansenius non modo ipsa voluntas infra num. 33. vocatur co-
voluntatem infideJem et ìmpiam dici ar- pulative infidelis atque impia voluntas.borem malam sed etiam hominem ipsum Quapropter cum Augustinus dicit homi-
infidelem. Respondeo id dici ab Augusti- nem infldelem esse arborem malam non
no,sed de nomine inquanlum infideli. loquitur de homine inquantum homo est
Hincinipsadisputationecontralulianam, praecisive a mala et infideli voluntate,
quae est lib. IV. contra eumdem cap. IH. sed inquantum malae et infidelis volun-
iiiiin. 30. « An respondebis, non inquan- tatis est. Quod idem est ac dicere illud
« tum infidelis est sed inquantum homo ipsum quod aliis verbis sed eodem sensu
<( est, arbor bona est? De quo ergo Domi- centies Augustinus dicit non hominem,
a nus aft , non potest arbor mala bonos sed voluntalem malam esse malam arbo-
« fructus facere?Quandoquidem quicum- renij idem dicas de bona.
5cribit lib. IV. cap. IV. « Homo vere rationa- et esse arbor mala .... Hoc ergo Dominus di-
lia , et secundum hoc similis Deo , liber in ar- cens , aut i'acite illud aut illud ,osten lit esse
bitriu h.ctus, et ^uae potestatis, ipse sibi causa inpotestate quid facerent ».Tum semi. CCLII.
est, ut aliquando quidem frumentum, aliquan- cap. VI. : ce Homini autem dedit Deus liberum
do autera palea iiat ». Et Augustinus in Act. arbitrinm, et si vult homo , heri fuit palea,
con. Pelicem lib. II. cap. IV. ; « liabet unus- hodie fit frumentum : si a verbo Dei seavertat,
q ,i que in voluntate aut eligerequae bona «sunt hodie lit palea ». C. P.et Còse arbor bona, aut eligere quae mala sunt,
XVI. Quae cum ita sint, quando nobis Maronis ille versus placet, Felix J;A * XV1,
' ^ r » nci'um causa*
qm palmi rerum roquosccre causasi non nobis videatur ad felicitateli! conse- nosseabpeitineatad fi-licita tei
II.uendam pertìnere , si sciamus causas mngnarum in mundo corporalium vù/g™
motionuin, quae abditissimis naturae sinibusocculunturj linde tremar tcrris, T *\b*?°
m 4
qua vi unirci alta tumescant, Obkibus ruptis, rursusque in se ipsa residant; et
cetera buiusmodi. Sed bonarom, et malarum rerum causas nosse debemus:et id hactenus, quatenus eas homini in hac vita erroribus aerumnisque ple-
oìssima, ad eosdem errores el aerumnas evadendas nosse conceditur. Ad il-
lam quippe felicitatem tendendiim est, ubi nulla quatiamur aerumna , nullo
errore lallamur. Nana si causae corporalium motionum noscendae nobis es-sent, Dullas magis nosse quam nostrae valeludinis deberemus. Cum vero eis
ignoratis , medicos quaerimus, quis non videat quod de secretis coeli et
teme pos latet, quanta sii patientia nesciendum?XVII. Quamvis enim error quanta possumus cura cavendus sit, non
Ec.„"
uY"isolum in maioribus , veruno etiam in minoribus rebus, nec nisi rerum igno-rantia possil errali : non est (amen consequens , ut continuo crret quisquis
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 68/270
— 40 —aliquid ncscit ; sed quisquis se exislimat scire quod ncscìt: prò vero quippe
approbat falsum, quod est erroris proprium. Verunitamen in qua re quisque
erret, interest plurimum. Nam in una cademque re, et nescienti sciens, et
erranti non errans recta ratione praeponitur.[n diversis autem rebus, id est,
cum iste sciat alia, ille alia; et iste utiliora, ille minus uliliora, vel etiamnoxia; quis non in eis quae ille scit, ei praeferat ncscientem? Sunt enimquaedam quae nescire quam scire sit melius. Itemque nonnullis errare pro-
fuit aliquando, sed in via pedum, non in via morum. Nam nobis ipsis acci-
dit, ut in quodam bivio fallerernur, et non iremus per cum locum ubi op-periens transitum nostrum donatislarum manus armata subsederat : atque
ita factum est , ut eo quo tendebamus,per devium circuitum veniremus ;
cognitisque insidiis illorum , nos gratularemur errasse , atque inde gratias
ageremus Deo.Quis ergo viatorem sic errantem sic non erranti latroni prae-
ponere dubitaverit? Et fortasse ideo apud illum summum poetarli loquensquidam miser amatori Ut vidi, inquit, ut perii, ut memalus abstulit errori
quoniam est et error bonus, qui non solum nihil obsit, verum etiam prosit
aliquid. Sed diligentius considerata ventate, cum aliud nihil sit errare, quamverum putare quod falsum est, falsumque quod verum est; vel certum habe-
re prò incerto, incertumque prò certo, sive falsum si ve sit verum: idque
tam sit in animo deforme atque indecens,quam pulchrum et decorum esse
sentimus, vel in loquendo, vel etiam in assentiendo, Est est, Non non : pro-
fecto et ob boc ipsum est vita misera ista, qua vivimus, quod ei nonnun-quam, ut non amittatur, error est necessarius. Absit ut talis sit illa vita,
ubi est animae nostrae ipsa vcritas vita ; ubi nemo fallit, fallitur nemo. Hic
autem homines fallunt atque falluntur , miserioresque sunt cum mentiendo
fallunt,quam cum mentientibus credendo ialluntur.Usque adeo tamen ra-
tionalis natura refugit falsitatem, et quantum potest devitat errorem, ut talli
nolint etiam quicumque amant fallere. Non enim sibi qui mentitur videlur
errare, sed alium in errorem mittere credentem sibi. Et in ea quidem re
non errat,quam mendacio contegit, si novit ipse quid verum sit: sed in
hoc fallitur, quod putat sibi suum non obesse mendacium, cum magis fa-
cienti quam patienti obsit omne peccalum.
e a r. xv.ii. XVIII. Verum hic diflìcillima et latebrosissima gignitur quaestio , de qua
iam grandem librum, cum respondendi necessitas nosurgeret, absolvimus:
utrum ad ofiìcium hominis insti pertineat aliquando mentili. Nonnulli enimprisciiiianistae eo usque progrediuntur , ut et peierare et de rebus ad Dei cultum pertinen-
tibus ac de ipsa Dei natura falsum aliquid dicere , nonnunquam borni ni
piumque opus esse contendane Milli autem videtur peccatum quidem esse
omne mendacium, sed multimi interesse quo animo et quibus de rebus quis-
que mentiatur. Non enim sic peccat ille qui consulcndi,quomodo ille qui
nocendi voluntate mentitur: aut vero tantum nocet qui viatorem mentiendo
in diversum iter miltit , quantum is qui viam vitae mendacio fallente depra-vat. Nemo sane mentiens iudicandus est
, qui dicit falsum , quod putat ve-
rum, quoniam quantum in ipso est, non fallit ipse, sed fallitur. Non itaque
mendacii , sed aliquantae temeritatis arguendus est, qui falsa incautius ere-
dita prò veris habet ; potiusque e contrario, quantum in ipso est , ille menlilur, qui dicit veruni quod putat falsimi. Quantum enim ad animimi eiltt
attinet , quia non quod sentii hoc dicit , non veruni dicit,quanivis veruni
inveniatur <>ssc, quod dicit : nec ullo modo liber est a mendacio , qui ore
Mendacium (mine
est perraluni ,
sed .11111,1 alio
g 1 a v in s
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 69/270
— 41 —jciens veruni loquitur, sciensaùtem voluntate mentitur. Non considerali*
rtaque rebus ipsi^ , de quibus aliquid dicitur , sed sola inlentione dicentis ,
melior «'si qui nesciens falsum dici! , quoniam id veruni putat, quam qui
mentiendi aninmra sciens gerii , nesciens vemm osse quod dicit. Ille namque
non alind babel in animo , alimi in verbo: lmic vero ,qualccumque per se
ìpsum sii , quod ab eo dicitur, alimi (amen elaiisum est in pectore, aliud in
lìngua promptum est; quod nialum est proprium mentientis. In ipsarumau-
tem quae dicuntur consideratione rerum tantum interest, qua in re quisque
fallatili" sive mentiatur, ut cum falli quam mentiri minus sit nialum, quan-
tum pertinet ad hominis voluntatem, tamen longe tolerabilius sit in his
quae a religione sunl seiuncta mentiri,quam in iis, sine quorum fide vel
notitia Deus coli non potest, falli. Quod ut illustrctur cxemplis, intueamur
quale sit, si quispiam dum mentitur , vivere nuntiet aliquem mortuum ; et
alius dum fallitili*, credat iterimi Christum post quamlibet longa tempora
morilurum : nonne ilio modo mentiri,quam isto modo falli incomparabili-
ter praestat, multoque minoris mali est in illuni errorem aliquem inducere,
quam in istum ab aliquo induci?
In aoimadversionibus ad Enchiridion
et ad Jibros de Mendacio et contra Men-
dacium le Clerc improbat Àugustini do-
ci imam , et asserii quod sme proximi
damno nisi alia via opilulandi suceurrat
liniuni esse debel mentiri si non illiei"
lum sit ioco mentiri, quod per Augusti-
ruoti licet cap. II. lib. de Mendacio.Eadem mendacia cum utilità te prosimi
licita docuerere ipsa Grotius de Iure belli
et pacis lib. III. cap. I. anum.9. et Puf-
fendorfius de lur. nat. et gent. lib. IV.
cap. I. a. n. 15. Nolunt tamen isla vo-
cari mendacia , de cuius essentia pulant
esse ut sint iniuriosa ac noceant , nec sa-
>e, ut quis conlra mentein loquakir.
Nobis •'.'ili- Inerii ex hoc ipso cap. XVII.
Enchiridii Auguslinum vindicare a I). le
K ilerCj quod si fiat, sponte sua ruent mul-
ta a (ìrotio et Piiflendorfio obiecta.
Milum est proprium mentientis quod
vdiud habet in animo aliud in verbo,
aliud clausura in pectore aliud in lingua
nromplum. Cum aulcin loculio sive ex
pesive ex circumstantiissaepe habeat non
ununi tantum sed duo-, aut etiam plures
sensus intelligibiJes a non stolido auditore,
>i quod in animo etpectore est, idem fue-
ril in verbo et Ungila saltem Becundumpliquem sensum, male dixeris io ea hvpo-besi alludesse in animo ei pectore*o/f£/<£
in verbo et lingua, atque ideo male illud
ippellaveris mendacium. Ausustinuslib.
\\l. >]c civit. e. XXIV. n. ». explicans
j f In 1 Ionae secundum LXX. Adirne tres
dies et Ninive subvertetur , in bis verbis
distingua duplicem sensum , eversionem
in moenibus , eversionem inperditis mo-
ribus. Et quia « stanlibus moenibus atque
« domibus eversa est civitas in perditis
« moribus» id satis Augustino fuit ulver-
ba proplietica vera dicerentur. Plures e-
tiam sensus August. lib. VI. de Gen. ad
literam cap. XVII. n. 28. distinguit in
verbis Isaiae ad Ezechiam : Morieris et
non vives : « Secundiun igitur aliquas
« causas inferiores iam vita in fìnierat,
« secundum illas autem quae sunt in vo-
ce 1 untate et praescientia Dei... tu ne erat
« finilurus vitam quando fìnivit vitam».
Duos sensus literalem et myslicum distin-
guit Aug. lib. contra Mena. e. X. n. 23,
in verbis Iacob ad Isaac. Similia aliis in
Jocis. Quae quidein exempla , licet in iis
et sit et necessario sit duplex sensus verus
ac legiiimiiSj tamen neque Auguslinus ne-
que alius catliolicorum censet transferri
materialiter posse a Deo ad creaturas,
quasi in iis etiam habeant loeum sensus
mystici atque proplietici. Vis ergo eorumexemplorum in boc stat , ut cum locu-
i ini ii congruunt duo aut plures veri ac
legitimi sensus , cutusmodi sunt in locu-tionibus creaturarum
,qui ab auditore
prudente intellieibiles sunt et explicari a
ilicologis solentsiveex ilio loannis e. VII.
v. 8. « Non ascendo ad diem lesi uni
istum » sive ex aliis similibus,proleclo
Nnln in caput
xrir.*t xf-iu.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 70/270
— 42 —si cor uni seusuum unus sit verus, signi- Ilis quae exposuimus felioius vindica-
fìcalionis alicuius causa non sunt omni- tur Augusiinns quara si ex lib.I. Retracta-
no mendacia , ut. ail Auguslinus lib. de tionum capile ultimo proferamus in me-
Mend. cap. VI.num.7.: Ycranonjalsa dium quae ipse scripsit: « Hunc quoque
dicunlur, quoniam vera nonfalsa signi- « ( de Mendacio librum ) auferre statue-fìcantur, ail idem Auguslinus lib. conlra « ram de opusculis meis
,quia et obscu-
Mendacium cap. X. n. 24- « rus, el an fructuosus, et omnino mole-
Iam quod le Clerc opponit conlra Au- « stus milii videbalnr- propler quod eumguslinum ex lib. de Mend. cap. 11. num. « nec edideram. Deindecum poslea scrip-
2. « Exceplis igilur iocis quae nunquam « sissem alterum cui tilulus est conlra
« sunt pulala mendacia , liabent enim « Mendacium, multo magis illuni non
« evidenlissimamexpronuntiationealque « esse decreveram, sed non est factum ».
« ipso iocantis afTeclu significationem a- At praetermiltenda non sunt quae antea
« nimi nequaquam falleniis ersi non vera habeniur : « De mendacio, inquit, scripsi
(( enunlianlis » claram ex diclis liabet « librum qui etsi
cumaliquo labore in-
responsionem. loci enim duas liabent si- « telligitur liabet tamen non inutilem in-
gnificationes, alteram vulgarem et com- « genii et mentis exercitationem , magis-
munemex lexicis secundum antiquam in- « aue moribus ad veriloquium dirigen-
stitulionem , alteram evidenlissimam ex « dum proficit ». Quod cum ita sit,prae-
pronunciatione atque ipso iocantis affé- stitit in bonum sanae doctrinae Augusti-
ctu significationem,qua quis s(;ilicet si- Jium vindicare, quam eum indefensurn
gnificat se velie iocari et ludere-, quod domini le Clerc obtrectationibus laceran-
t:nm verum sit, ioci non sunt mendacia dum relinquere, qui in animadversioni-
ex Augustino. bus ad librum de Mendacio baec in Au-
Tradilabaec s. Augustini doclrina uti- gustinum scribit: « Si talibus quae o-
lissima est in innumeris eventibus, ne le- « mni verisimililudine destinila sunt pon-
mere accusemus mendacium (juod non « dus tribuatur,quid tandem babebitur
est mendacium, ait idem Augustinus lib. « leve? »
de Mend. cap. I. n. 1.
Vno, iì'uiXIX. In quibusdam ergo rebus magno, in quibusdam parvo, in qui-
quidem alio busdam nullo malo , in quibusdam nonnullo etiam bono fallimur. Nam ma-
gno malo fallitur homo, cum hoc non credit, quod ad vitam ducit aeternam
vel hoc credit quod ad mortem ducit aeternam. Parvo autem malo fallitur,
qui falsimi prò vero approbando incidit in aliquas molestias temporales, qui-
bus tamen adhibita fìdelis patientia, convertit eas in usum bonum. Velut si
quisquam bonum hominen putando,qui malus est, aliquid ab eo patiatur
mali. Qui vero malum hominem ita bonum credit , ut nihil ab eo patiatur
mali, nullo modo fallitur; nec in eum cadit illa prophetica detestatio : Vmm qui dicunt, quod malum est, bonum. De ipsis enim rebus, quibus homine>
mali sunt , non de hominibus dictum intelligendum est.Unde qui adulterium
dicit bonum , recle arguitur illa voce prophetica. Qui vero ipsum hominemdicit bonum, quem piitat castum, nescit adulterum, non in doctrina rerum
bonarum et malarum , sed in occullis humanorum fallitur morii ni ; vocanshominem bonum, in quo putat esse , (juod esse non dubitat bonum , et di-
cens malum adulterum, et bonum caslum : sed hunc bonum dicens,nescienilo
adulterum esse, non castum. Porro si per errorem evadit quisque perniciem,
sicut superius di\i nobis in itinere contigisse , etiam boni aliquid nomini
errore confcrtur. Sed cum dico in quibusdam rebus nullo malo aliquem, vel
nonnullo etiam bono falli ; non ipsum errorem dico niillum inalimi, vel non-
niillimi bonum; sed malum quo non venitur , vel bonum quo venitur er-
p< rniciostor,
»(l seinper est
lllillllS.
Is.i. V. 20.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 71/270
— 43 —i andò, id est , ex ipso errore quid non eveniat , vel quid proveniat. Namet ipso per se ipsuni error aut magnimi in re magna , aut parvum in re par-
va , (amen semper est malum. Quis enim, nisi errans , nialum neget , ap-
probare falsa prò veris aut improbare vera prò falsis, aut habere incerta prò
certis vel certa prò incertis? Sed aliud est bonum hominem putare, qui ma-
los est, quod est erroris; et aliud est ex hoc inalo aliud malum non pati , si
nini! noceat homo mahis, qui est putatus bonus. Itemque aliud est ipsam
vitam putare, quae non est ipsa , et aliud est ex hoc erroris malo alicjuid boni
consequi, velut est ab insidiis malorum hominum liberari.
\\. Nescio sane utrum etiam huiusmodi errores: cum homo de malo e*».^xx.
bornine bene sentit,qualis sit nesciens ; aut prò eis, quae per sensus cor- em^is
e
«sse'
u<
poris , capimus , occurrant nobis similia,quae spiritu tamquam corpore ,
p««"^«-
aut corpore tamquam spiritu sentiuntur ; quale putabat esse Apostolus Pe- Act. xu. i9 .
Ima , (piando existimabaf se vision >idere , repente de claustris et vinculis
per angelum sanctum liberatus : aut in ipsis rebus corporeis lene putatur esse
quod asperum est , aut dulce quod amarum est, aut bene olere quod puti-dum est , aut tonare cum rheda transit, aut illum esse hominem cum alius
sit quando duo simillimi sibi sunt,quod in geminis saepe contingit ; linde
ait ille ; Gralmque parentibus error; et cetera talia, etiam peccata dicenda sint. virgii. /Eneid.x.
Nec quaestio nodosissima, quae homines acutissimos academicos torsit, nunc
nulli enodanda suscepta est, utrum aliquid debeat sapiens approbare , ne in-
cida! in errorem, si prò veris approbaverit falsa , cum omnia (sicut afììrmant)
\ ri occulta sint vel incerta. Unde tria confeci volumina in initio conversionis
meae, ne impedimento nobis essent, quae tamquam in ostio contradicebant.
Et ulique fuerat removenda inveniendae desperatio verità tis,quae illorum
\ Mclui argumentationibus roborari. Apud illos ergo error omnis putaturpeccai uni , quod vitali non posse contendunt , nisi omnis suspendatur
assensio. Errare quippe dicunt eum quisquis assentitur incertis ; nihilque
certuni esse in hominum visis, propter indiscretam similitudinem falsi, etiam
si quod \idelur, forte sit veruni, acutissimis quidem sed impudentissimis
conflictationibus disputant. Apud nos autem Iustus ex fide vivit. Atsi tollatur Abac.n.4.Rom.
assenno , iides tollitur; quia sine assensione nihil creditur. Et sunt vera ,
'
'7
<|u;un\is non videantur, quae nisi credantur , ad vitam beatam , quae non-nisi aeterna est , non potest perveniri. Cum istis vero utrum loqui debeamus,uiiuro
,qui , non victuros in aeternum , sed in praesentia se vivere nesciunt :
imo nescire se dicunt, quod nescire non possunt. Ncque enim quisquam si-
nitur nescire se vivere : quandoquidem si non vivit, non potest aliquid vel
nescire; quoniam non solum scire, verum etiam nescire viventis est. Sed vi-
delicef non assenliendo, quod vivant , cavere sibi videntur errorem : cumetiam errando convincantur vivere ; quoniam non potest qui non vivit er-
rare. Sicul ergo nos vivere non solum verum sed etiam certuni est : ita vera
et eerla Mini nmlta, quibus non assentiri absit ut sapientia potius quam de-
mentia nominanda sit.
4
Pui.it Wolfius Psychol. ratioo. sect. « versali dod quod de omnibus dubita- Nota ad caput
I. r. I. §. VI. u Quod sccptici (sive a- « rent etiam de factis ipsis. Id patere ait
ninnici) mclu erroris committendi ve- « e\ SextO Empirico ». At Augustious a-
ritates universales insuper haoenni,
cademicis tribuit uoiversalem dubitano-
bil aifirmarent, nihil negarenl in uni- nera de omnibus , tum hoc cap. XX. inni
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 72/270
— 44 —iu tribus libiis c.Acad. quidquid sit numvere ex animo ita comparati essent, de
quo disputar 1. III. a e. XVJI. Itaque
academicus, quod ad corpora attinet, du-
bilabat num exisierenlìunde scis^ail aca-
demicus ap. Auguslinum 1. HI. e. Acad.
e. X.n.%. esse islum m\indum si sensus
falluntur? Idealista autem absoluie non
exisiere affirmat. Academicus buie prin-
cipio innitilur: Posse aliud esse ac vide-
tur: quae verba sunt August. ibidem. Ei-
dem innitilur idealista,quamquam et a-
lia addat ut dicam. Denique quemadmo-
dum academicus boc capite XX. Elicli,
dicit: Nihil cerlum esse in hominum vi-
sis propterindiscrelam similiLudincmfal-
si s riempe quia sive vera sit sensibilium
existentia sive falsa , eadem apparentia
discerni incapax effici posset in noslris sen-
sibus : lioc idem iisdemque verbis docet i-
dea lista.
Neque vero religio tantum cum credi -
bilitatis notis quae a sensibus praecipue
pendent subruitur ab ideal istis , ut pro-
balum est ad notam 2. capilis IV. , sed
praeter eversionem principiorum meta-pbysicorum, civilis quoque reipublicae
etbica omnis acmoralis disciplina subver-
lilur, ut quemadmodum boc capite in-
dicat Augustinus, ad demenliam redigen-
di simus. LI probandum suscepimus in
nota 1. capilis IV. et uberius perseque-
mur in praesenti , ut bine constet quamfalso alque inconsulto Wolfius Psycbol.
rat. secl. III. e. I. §. 550. óocuerìl idea-
lisrnum innoxium, ut babes
in verbis su-
pra transcriplis ad e. IV. nolam 1. Namerunt quideni, si verus sit idealismus, il-
la peccala quae obiectum spirituale re-
spiciunt , nulla autem erunt peccata quae
in turpi aliquo corporeo facto sita sint,
sive in eius voluntate ,desiderio, delecta-
lione versentur. Erunt omnia baec falsae
supposi lionis cum nihil corporeum sit.
Audi Augustinuin lib. HI. e. Ac. e. XVI.
num. 35. bac argumenlatione utenlem
conila academicos de omnibus dubilan-
tes : (( Quid si ergo aliquis adolescenlium
« cum bos audierit dicentes. . . . Quid-
« quid occurrit vcl animo vcl sensibus
« non esse approbaìidum. Id igitur ali-
ti diens adolescens insidiabilur pudicitiae
(a) Melchior Canus in altero de Locis , cap.
III. ex recepta ac unanimi penea theologos
« uxoris alienae. Te te consulo M. Tul-
« li. De adolescenlium moribus vitaqitf
« tractamus, cui educandae instiluendae-
« que omnes illae literae luae vigilave-
« runt. Quid aliud diclurus es ?... » Tura
post aliquot excusationes quae ad rem no-
strani non faciunt, liane profert )>: Adul-
« terium... fortasse non iecit , sed fecisse
a visus est. Iste autem maritus , bomo« fatuus,perturbatomnia litibusprouxo-
a ris caslitale proclamans » Tum pau-
lo post : « Taceo, inquit Augustinus, de
« bomicidiis,
parricidiis , sacrilegiis,
« omnibusque omnino quae fieri aut co-
« gitari possunl flagitiis, aut facinoribus
« quae paucis verbis ,et quod est gravius,
« apud sapientissimos iudices defendun-
« tur : nihil consensi , et ideo non erra-
« pi » : Atque ut paulo supra dixerat :
jorlasse non feci sedfecisse visus. Haec
Augustinusqui utfaletur lib.I. Uetr. cap.
I. niotus anlea fueratargumentis academi-
corum , de quibus eorumcjue argumen-
tationibus liaec testatur lib. II. e. Acad. e.
I. n. 1. « Eoque fit ,inquit
, ut acade-
« niicorum arma , quando cum eis ad« manus venitur , nec mediocribus viris
« sed acutis et bene erudilis invida et
« quasi vulcania videanturi). Quae dixi
ne sibi mullum tribuant recentes ideali-
slae. Verum , inquit Aug. lib. HI. e. Ac.
e. XV. n. 3k. : « Adversus isla verba vi-
« gilantior ipsa facta bominum et mores
«( considerare coepi. Tum vero tam multa
« milii et tam capitalia in istos venerimi
« in
mentem ut iam non riderem , sed<( panini stomaebarer
,parlim dolereni
« Jiomines doctissimos et aculissimos in
« tanta scelera senlentiarum et flagitia
« devolutos ». Quae si contra academi-
cos valent quorum est dubitare,quanto
niagis contra ideal islas quorum est nega-
re rerum sensibilium exislenliam ,sine
quibus nulla sunt liomicidia, furia , ra-
pinae, adulieria , nullaque ex bis veri
pcriurbatio sensibilis reipublicae quippe
quae non exlet.
I. Dices : disputatur inter tbeologos
num Deus, mentili sane impotens, po>sit
tamen esse causa erroris sive moralìs siv6
saltem physici (et); quod autem errore*
permittere possii non est dubiùm.
sententia (X ordine docet : T. Haereticum Bit
asscrere,quod Deus de potentia ordinata men-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 73/270
— 45 —IUspondeo : Non eos impugno qui di- fluciuet animus et oinni vento doclrinae
stinguunt subtiliter inter mendacium et cireumferatur.
errorem , et lume subdiyiduut in pliysi- 11. Dicescum Bayledictionaire histor.
cimi et moralem- qui causano intentivam et cvit. V. Pyrrhon. Ut. B. « Quod Sce-
erroris a permissiva secernunt. Aiodebe- « ptici docuere, qualilates afìlcienles sen-
io apud omnes esse cerumi quod nequeaf « sus noslros nilnisiappareutiasquasdam
Deus exhibere sensibus hominum oppa- « esse, idipsum fatentur recentes pliilo-
rcnticwi unìpersalem et claram corporea- « sophi sapieutiores. Nec est, inquit, quod1 u ni rerum sine harum obiectiva verità- cu ezeipiatur extensio ac motus. Eleuini
te et existentia, quoeuinquo nomine vo-
oelur Deus liane apparentiam exliibens,
live dicatur causa per se sive per acci-
deus sive con eausa sed permissor , sive
id vocelur exhibitio niendacii sive exlii-
bilio erroris seu phvsici seu moralis. Si
fo/um, utar verhis Àugnst. Jib. III.
« si obiecta sensuum videntur nobis co-
« lorata , calida , frigida , odora , licet in
« se ipsis non sint huiusmodi , neque
« proinde nos Deus decipit, quid causae
« est,quod nequeant videri extensa , ac
« figurala, quiescenza, aut mota
,quin
« revera sint; neque inde ulla erit in nos
e. Ac, cap. X. mim.24. quale eumque « Dei deceptio ».
est quod nos coni ine t atque alit, hoc in- Respondeo: Videamus quaeso, ne perijuam
,quod oculis nicis apparet a me- hanc quaestionem... in verbi controver-
(jnc sentitur Intiere terrarn et coelum, aut siarn decidamus, quod... turpissimum es-
quasi terroni et quasi coelum , si sciJicet se saepe confessi sumus,3Lit Aug. lib. 11.
nonnisi sub Jiac disiunctione id veruna est, e. Ac. cap. X. n. 24. Censent pliilosopbi
ut si t terra et coelum , aut quasi terra recentiores quod sensibiles qualitaies ap-
et quasi coelum, non autem determinate parenles sint non reales sensu quodamterra et coelum; quidni dicam sub ea- contrario peripateticis, ex quorum doctri-
dem disiunctione fuisse proplielas , apo- na insurit rebus absolutae aliquae quali-
stolos,martyres
, aut quasi proplietas,
tates co]oris,caloris, frigoris, odoris.Cae-
auasi apostolos , quasi martyres? Idem terum etiam antiperipatetici fatentur essedicam de Scripturis canonicis , de mira- vera ac realia obiecta ita se liabentia, ut
culifl , de conciliis corunique decretis, si- sive qualitate absoluta verbi gr. coloris,
ve de {piasi Scripturis,quasi miraculis, sive ex aliqua disposinone lucem aut re-
tjuasi conciliis. lo priscilJianistis August. flectente aut refringente aut repellente
ep. C(AXX\ fi. al. CCLID. num.9. re- efficiantsensalionem coloris.Quod si Deuspi ehei idit ,quod Dominumlesumloquen- solus operaretur in nostris sensibus sen-
tem per os proprium illusorem pò- sationem coloratae rei obiecto ipso noniius(fuani\-i:ritatLsdoctoremfuissecredi- existente
,quemadmodum in aliquibus
dentiti. Sirei tantum possibilis esset idea
lismuadubilare inomnibusppssemus,num
Deus illu sor an verilatis doctor?Si\ <• iotem dubitemus, an Deus causet
,
sive dubiUMiiiis, an Deus errorem uni ver-
salem et clarum humaoorum sensuumpermitlai . perinde est
,qu intana allinei
ad inipediendum ne Deo assentiamur sed
con tingere dicit Maignanus , et in aliis
nonnullis omnes fatentur , utique in ea
liypolhesi esset apparentia disputata ascepticis. Quam apparentiam universa-
lem et claram sine realibus obiectis nega*
mus esse possibilem , et dedecere primaecausae perfectionem,at([ue auctorilalem,
quo velut gradii certo innitentes, atlolla-
tiri possit : II. Qui existimat J^eum ox ordina-ria potentia per admiai itrum posse rei mentii i
!lere,errat ilio in fide torpissime: II!.
ti im ex absoluta potentia nec per se necinni meniiri pote-t. \c cui vcrosrrupu-
Jiuu iniicianl quae opponi ex Bibliia II. Reg.XVI.io., XXIV. i. coli. I. Parai. KXI. i., I .
LXIII.i7.,Ier.IV.io.,Ezech.XIV. 9....
Btimonia soleut, animo reputari canon debellucultntissima cxemplorum inductione conv>
probatus, hebraeis scriptoribus , atque adeoiis, qui suatn loquendi formam ad hebraismuniexigunt , solemne esse , ut verba adiva de iis
metonyr/ueeu8ìirpent,qìxi alicuìus actionis nonipai auctores sunt , sed eius tantum patrandae
ionem praebent, quura illam non impe-diunt. Cf. Broesti Biblioth. Theolog. Nov.Cart. \., ci Gataekerum in dias. de stylo N. T.cap. VII. C. P.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 74/270
— 46 —mur in Deutn, inani! Aug. lib. de Ut. bus verbis liominem laudo, eiusque stu-
cred. e. XVI. n. 34. dium, atque ingenium, non commendoIII. Dices : est accurata similitudo in- opiniones plerasque plnlosophicas
,quas
ter appareutiam universalem et claram magnis paradoxis refertas , non meiho-
de sensibilium corporum ventate quaJern dum,quam implexissimam atque obscu-
docent idealistae post scepticos et acade- rissimam dico. Is ergo Copernici propu-
micos, et inter appareutiam universalem gnalor, idemqUe magnifìcus cornrnenda-
et claram systemalis terrae quiescentis,
tor idealistarum,nihil philosopliiae ad-
idestlum motus diurni solis, planetarum, versali idealismum dicit, imo se in eamsiderum, tum motus annui soJaris sub zo- sententiam descensurum dare significat
,
diaco, tum quielis terrestrium corporum, nisi ad manum habuisset Harmoniamtum descensus rectilinei gravium, qui si Praestabilitam, qua influxus physici dif-
moveatur terra curvus re ipsa et solum fìcultates evaderet.Vide Wolfium Psyco-
ad speciem rectus esset, siculi motus glo- logiae ration. sect. III. cap. I. §. 550.
bi e summitate ad mali pedem deciden- et cap. IV. §. 614. et seqq. Veruni lon-
tis , translala navi; ergo si poslerior haec gè ante Woliium idem clarius Tychoniciapparentia non modo possibilis est sed docuerant cum Claramonlio, qui Coper-
daturreipsa, sifidem habemus tot recen- nicum dixit tollere orane criterium sen-
tioribus astronomi^ et philosophis, prior suum 9 idesl iudicatoriam vim annexamquoque illa, vel re ipsa dabitur vel certe sensationibus. Vide Ricciolium, qui Ty-possibilis erit in sensu composito Provi- chonicis, et Claramontio subscribit Al-
dentiae lmius. mag. J. IX. sect. IV. cap. XX. num. 8.
Respondeo (a) me, cui summopere ar- Quare num. 6.: « neque enim, inquit
ridet iliud Senecae: non qua itur, sed <c magisevidens est, esse aestatem, atque
qua eundum est, omn'mo censere eam pa- « Jiyemem,quam descensum naluraJem
ritatem esse accuratissimam, et utriusque « gravium esse rectilineum » : aliaqueapparentiae , sive idealisticae , sive co- phoenomena terrae quiescentis. Quare ni-
pernicanae tum possibilitatem, tum exi- hi! tam pronum ac facile esse, quam ut
stentiam pari passu procedere. Id acute copernicanus aullerius periricetlrontem,
vidit Cliristianus Wolfius non matheseos « affirmetque re ipsa uon esse aestatem
tantum, sed pliilosopliiae quoque prae- « non hyemem , non inorbos , non mor-
ceptor studiosus, atque ingeniosus : qui- « lem ; verum haec apparere tantum » .
(a) Haec sunt falsa, et quae ferri nullatenus patrum efFata desiderari viderentur,quibus
possent , si nostra hac aetate , in tanta Astro- non sine veritatis specie communis , vulgata-
nomiae et Physicae luce dicercntur. Ut ea ta- que opinio assereretur. Accedebant III. quummen auctori nostro condonemus , non panca dissidia,quae cultores ipsos Physicae atque
sunt quae suadent. Etenira I. neminem fugit Astronomiae distrahebant in partes ; tum ;ui-
quae sit vis consensionis, et quam aegre eaede- cipites hypotheses , ac nutantia rationum mo-serantur seutentiae
,quas quis a teueris acce- menta
,quibus non pauci ex copeinicani syste-
perit ac penitus hauserit , tum adultior factus matis vindicibus abutebantur. Fronum nam-et prolcssus ipse fuerit ac aliis etiam tradide- que est ex dissensione lalsitatem arguere, ac
rit. Iam vero quum haec literis consignaret vitium,quod patrocinio inest , ad causam ip-
auctor (an. iy55)
, theologorum scholae a co- sam , cui impenditur , traducere. Ad haec IV.
pernicana hypothesi communiter abhorrebaut; validiora ceteris argumenta,potioresque ob-
et quemadmodum ipse primitus acceperat , ita servationes,quae plenissimam copernicanae
ad magisterium provectus (quamvis alii ex ipsa hypothesi fìdem conciliant , vel nondum iuno-
Societate Iesu praestantes viri per id temporis tuerant, vel certe non ita proponebantur , ut
oppositaeadhaesissent sententiae)alios edocue- eam referrent evidentiam , quae nos percellit.rat , non terram moveri > sed solem circnmagi. Neque demum V. ad exacerbandos theologo-
Fuisset ergo portenti instar , si rem habuisset rum animosillud mediocriter cont'erebat, quod
lenius,blandiusquetractasset.Praesertimquum inter asseclas instaurati systematis haud pauci
li. neque 13ibliorum testimonia (Ios.X.i2-i3., numerarenturadversuschristiauam religionefl
Iob. XXXVIII. 4-6., Ps. XVII. 16., LXXXI. infensissimi,quique ad oppuguandam , oxpu-
5., LXXXVIII. 12., XC1I. i., XCV. io., CI. guandamque divinam Bibliorum auctoritateB
'iG. ,C1H. 5., CXXXV.6., Prov. III. ig., VIII. sibi ex novis inventis opem,praesidiaque slip-
29., XXV.3. ,Eccl. 1. 4-6. , Ecdi. XLVI. petere gloriabantur. C. P.
5. , XLVI11. 26. , Is. XXXVIII. 8.)
, neque
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 75/270
— 47 —Cum autera lauti viri lestimonium afferò, ui\ o afferuniur9possuntque potius in nu-
memineris eorum, quae scribit Tacque! menimcon9enìenliarumtquamcumgumen-
Asironoiniae Jib. A 111. cap. III. «.liane, forum referri.
oquit, controversiam ( de veniate ab- Quos auiem mihi dabis, qui post /;/;.
«soluta motus lerrae ) Io. Bap. Riccio- Ria iolium , l'acquei, de Ckales opero-
« lius,ea timi eruditione,lum copia prò- sius, aique ex proposito liane conlrover-
« secutus est, ut facile omnes hoc in ne- siani traclaverint, novamque Copernico
« gotio superai erit ». evidentiam non iactantius dixerintsese at-
I. gens quidem esset disparilas ideali- udisse, sed scientifico libro, aut disserta*
stas inier, atque eopernicanos, si horum, tione, productis in medium utriusque
hypothesis ex observationibus astronomi- sententiae momentis, confecerint? Nimi-
cts, quod plures dixere, ac dielitant, de- rum omnes Copernicum clamore sequun-
monstraretur. Veruni haec mera impo- tur, non instituto sententiae examine, aut
itnra est ad fucum faciendum Simplicio- disputatone. Eam opinionem per manusribus, quibus quidquid sub fìguris geo- acceptam posteris tradunt
,qui proinde
metricis, aut formulis algebraicis mallie- copernicani sunt , aut newtoniani ex au-
tnaticoqnasi pallio circumvestitur , id dilu, et quemadmodum est in actis
Tre-loturo iliicodemònstratumest. Sapienter, voltiensibus Fevri.1753. p. 475. par oui
ut alia, Ricciolius 1. IX. Almagesti e. dire. Quare censura, quam dixi, ab aevo
\\\\ . n. 1. « Quando copernicani ia- p. Ricciolii ad p. Cayron , scriplorem
« etani demonslralum esse telluris mo- Iesuitam recentissimum prò quiete ter-
« tum , et solis stalum,
id aul solemne rae, ( Vid. Memoires des Treveux ad
« mcndacium est, aut intelligendum est an. 1753. art. 21. ) inconcussa perdu-
« ex hypolhesi mera». Quae abusiva de- rat} aut tandem aliquando proferant , si
monstratio ex mera hypolhesi solemnis et liabent, demonstrationem ex observatio-
ipsa est illusio, fallacia, deceptio simpli- nibus aslronomicis,quae observationes
ciorum contra leges bonae fìdei in litera- non exponantur in ulraque hypothesi.
rio commercio:
hoc enim paeto formas Hoc enim malhemalici ipsi fatentur ,
etiam substantialesscholastici demonstra- quotquot ex iis sunt ingenui , ac bonae
lini it. ilalis scilicet aliquibus ex mera hy~ fidei, ratione, ut par est, non cestro per-
potìi citi. Niliil enim eos moramur,quibus
P. Tacquet, insigne geometris et astro- iniuriae prò rationibus, aut demonstra-
lil uomen. eo tempore scripsit circa tionibus sunt. Ouare dum audiunt nos
medium saeculi XVI. quo « mirum dieta prolervos appellari a Wolfìo in Eleni.
« est. inquit ipse sub inilium Jib. Vili. Astronomiae , et pervicaces a WìsthonA stiri ;
ii . quantus ubique ad liane in Praelectionibus , iam rem demonstra-
« (Copernici) novitalem ingeniorum pru- tam putant.
(( ritus exiitent )> : caelerum licetnon ae- Cum haec igitur Copernici controver-
qoeacRiccioliuscopernicanisadversetur, sia mixti cuiusdam fori sit , et astrono-
tauieu Astronomiae Jib. Vili. cap. III. mica quidem , si ex coelestibus observa-
M i \ pò, inquii, cum nihil haclenus tionibus demonstralio inquiratur, philo-
ni utramvii partem adductum videam, sophica auiem, ac theologica, si philo-
« quod (seclosa auctoritate sacra) proba- sophicis, aut theologicis argumenlis de-
« bilitalifl metam excedat, his immorari lìnienda suscipiatur, missis astronomicis
(( non esl animus »: lanlum abest abevi- demonslralionibus, quas et haclenus non
dentia demonstrationnm prò molu terrae. invenias scimus, et non hominum qui-
II vir scilicet erat Tacquet,qui non eia- dem, sed Dei verbo subnixi nunquam in-
moribus copernicanae multitudinis, sed veniendas certissimi conhdimus, dico : si
rationibus tangeretur. P. deChales,quem ex philosophicis, aut theologicis princi-latis ex se propensum in copernicanos vi- piia definienda res sit, nihil a copernica-
detei Astronom. lib. J. prop. XIX., la- no proferri posse, quod non multo priori
meo solutis aliquibus argumentis prò Co- iure proferre queat idealista ad sui defen-
pernico: Sunt, inijuit 1. e. prop. XVI. sionem.
p. 327. et nonnul/a alia, quae a Coj>cr- Nani ulraque In polbesis idealistica, et
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 76/270
— 48 —copernicana, sin minus conscqnenler ad lium moluum, quales reqtiirit terra quie-
aliquas circumsianlias praesenlis provi- scens* at quales postulai mota terra, eo-
dentiae, saltem physicc anlecedcnler pos- rum causam pbysicam facile copernicani
sibilis est. Ulraque simplicior praeoppo- damus, sive per carlesianos, aul leibnitia-
sita, et omnia expediens per pauciora, ut nos vortices , sive per ncnvlonianas altra-
ex terminis constai. cliones, et proiecliones, vires nempe cen-
At inquies : copernicani graves pliilo- trales, tum cenlripelas, tum proieclilias,
sophicas difficullates intorquenl in ad- tangentiales , cenlrifugas ». Quid in bis
versarios suos (nam de aslronomicis iam ego polius mirer levilatem ne, an incon-
dictum est ). Respondeo : eas ego Jeves sequenliam, haud salis scio.
potius, levissimas, nulliusque roboris pu- Dicis planetas molu copernicano defer-
to. Sed fac esse graves. An non in im- ri ex vorticibus. Rogo aulem, In vortices
mensum graviores sunt, quibus utunlur ex qua causa molura suumbabeant pro-
idealistaePEas accipeexWolfìophychol. porlionalum deferendis planetis ? nempe
sect. I. cap. I. §. 4-2. <c Impossibililalem ex libera Dei lege, quae primitus et mo-
« exislentiae realis corporum demonstra- tum vorticibus impressit , et impressum« re conatur (idealista
),quod ea admis- conservat iis regulis
,quas statuere pla-
« sa sequantur contradictoria de divisio- cuit.
« ne, et compositione continui , de com- At fonasse dicis, planetas copernicano
« municatione motus , et de commercio motu deferri ex vi centripeta , sive allra-
« inter mentem , et corpus, et omnem ctionis in solem aut primarios , et ex vi
« movet lapidem ut ostendat,per idea- proiectitia , tangentiali , centrifuga } ex
« rum in anima successionem explicari quibus duabus centripeta , ac proiectitia
« posse pliaenomena rerum malerialium: orianturellipses planetarum. Rogoautem
« et sect. III. cap. IV. §. 61k : idealistae quid tandem sint vis centripeta ailraclio-
« liaec perspicientes , et de dislincte ex- nis,et vis proiectitia, aut in quid tandem« plicando commercio animae et corpo- resolvantur? nempe in liberarti Deilegem,
« ris, imo in genere, et de distinclaexpli- qua ab initio voluit, et vult quetnlibet
« catione actionis corporum in se invi- primarium in solem, quemlibet seeunda-
« cem ,ac corporis in animam , et ani- rium in primarium gravitare: in liberami
« mae in corpus desperantes , ideo nega- aliam Dei legem, qua ab initio voluit, et
« runt mundum aspectabilem,quem ani- vult planetas, sive primarios, sive sedu-
ce ma sibi repraesentat, exislere ». Intel- darios post primam proiectionem perse-
ligiscuiusmodisintdimcuilales,quasidea- verare in eodem stalu se movendi unifor-
lislae opponunt, nempe eae,quae in ornili miler in directum. Ex quibus geminis le-
pbilosopliica scliola habitae semper sunt gibus voluit Deus, et vult planetas descri-
omniumarduae,implexae,inexlricabiles. bere motus, quos requirit Copernici sy-
His tameq multis, atque gravissimis una stema, idest ellipses primariorum , inter
sensuum evidentia universalis et clara quos est terra circa solem, et secundario-
ita praeponderat,ut contraidealistam vix rum circa primarios.
non utamur s. Bernardi verbis in epist. Cum autem universa haecdoctrina post
ad Innocentium : an non iuslius os lo- exliaustam figurisGeometriam,et ibrmu-
quens talia fustibus tunderelur,quam lis Algebram longo circuitu tlieoreina-
rationibus rcfelleretur? sane Augustinus tum,problematum , lemmalum ,
poris-
hoc ipso Enchir. cap. XX. ailìnem aca- matuni ,corollariorum eo tandem deve-
demicorum opinionem demenliam appel- niat , ut causa moluum,quos requirH
lat. Non moramur dilfieultales contra- systema molae terrae, sii libera Dei / ( \r,
rias,quippe certi de corporum cxislentia, aul voluntas, (ncque aliud dicere possuol
incerti de modo. nisi impingere velint in substantiales ibr-
Cuius aulem tanta erit impudenlia, ut mas, aut qualitates occultas) ,
qua do-
cum bis idealistarum gravissimis obiectis ctrinae levitate, et inconsequenlia negli-
ea comparel,quae copernicani obiiciuni gunt , aut reiiciunt opinionem 1>. Alberti
adversariis suis. » Nulla est , inquiunt Magni, qui docet causam moluum caele-
facilis et expedita causa coeleslium spira- slium,quos postulai terra quiescens,esse
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 77/270
— 49 —liberanti legem Dei, qui praeceptwn po~ bellari lamen idealisraum argumentaiio-
suit, et non prete/eritò.Enverbab.Alber- ne Micologica ex verbo Dei.
ti Magni in Il.Sent. d. XIY.art.G.wCoeli Hoc quidem Maìebranchìi asserlum
« inanimati suni, et insensibiles j et ideo impugnatura est sopra , cimi probavimus
« verios dieendnin fuit,quod non moven- idealisniinn suhverlere nolas credibilità*
« tur , nisi iussu divino , et volnntate... tis, idest fundameotum (idei , ut estaetus
« et Jioc dicunt etiani alii philosophi , si- prudens : sed alia via occurrcndum hoc
« cut astronomi, et Ptolomaeus,et Alba- loco est. Dicis cum Malebranchio idealis-
te legni, et Albumasar, et (ìaber, et alii mum valide expugnari verbo Dei- igi-
« quamplures » : et paulo post « nihil tur Dei verbo valide expugnabitur co-
te ila secare dicitar , sicut quod sola Dei
H voiuntate inoveanlur, et natura pro-
re pria non contrariarne motui ». Quamb. Alberti opiniouein
,aliorumque apud
Conimbricenses lib. II. de Goelo qu. V.
art."2.
si astronomus sibi persuaserit,ni-
lnl aliud ei facienduni supererit, quamut in historia moluum coefestium concin-
na nda ex propriis , et alienis observatio-
nibus utiliter in commune bonum elabo-
ret, potius,quam tanto apparaludemon-
slrationum, et calculorum nonnisi syste-
f)crnicanismus. Quod si tibi copernicano
iceat tot , tamque expressa Scripturae
testimonia de molu solis , et quiete ter-
rae interpretari in sensu apparenti , et ad
vulgi captum accommodato , eo quod
Scriptura nondoceat
vel astronomiam ,
vel philosophiain , licebit eodem pacto
interpretari quaecumque Scriptura enun-
ciat de reali existentia materiae , et cor-
porum sensibilium: nequeenim Scriptu-
ra docet philosophiam naturalem.
Simili methodo alias usi (in dissert. de
mata idealia coniìngat,quod recens ex Harm. Praestabilita n.36. ) argumentati
sumus necessariam esse ilJationem a co-
pernicanismo affirmato ad aiììrmandum
socinianismum in controversia de plurali-
late personarum divinarum , et a negatosocinianismo ad negandum copernicanis-
mum,quam argumentationem iterum
confirmamus. Si catholici doctores ap-
ne tam expedite philosophi responderint probent posse copernicanos salvo scriptu-
idealistis, quam facile per nos responsum rarum sensu negare veram, ac realem
est copernicano? nisi forte hoc ipsum in quietem terrete, et solis motwn,pome-
nostra Soc. astronomusanimadvertit.Me-
mineris autem non hoc agi, utrum sen-
tentia Alberti Magni vera sit. Hoc unum
pronuncio: si eam copernicani , cartesia-
ni , aut newtoniani reiiciant, eos prorsus
inconsequenter acturos.
Quaero iam ab adversariis : hactenus
responsione displicet,quod nimium sit fa-
cihs, reeenles cium geometrae , ut est in-
geniose dictum a D. de Fontanelle (Mem.Trcveux art. 21. an. 1753.) oderefa-ciHa.
Quid, inquies, si quis sequutus mc-
thodam Malebranche conceda t quidemnon expugnari idealistas philosophicis ar
runt sociniani aeque bene negare veram
ac realem Filii , aut Spiritus Sancii Per-
sonarti a Palre distinclam. Testimonia
scilicet plurima Scripturarum , sive de
mola solis , et de quiete terrae, sive de
Persona Filii , ac Spirilus Sancti, utra-
que in sensu apparenti , et ad vulgi ca-
ptum , non autem scientilìco , vel aeque
gumentis ei naturali evidenzia sensuum , male, vel aeque bene explicabunlur («).
quemadmodum ncque copernicani: de- Addo non uno tantum, sed ex triplici ca-
(a) Discrimina,qnac saeculo XVIII. auctor
non vidit, nos saeculo XIX. non cernimus mo-do , sed omnino contuemur. Bteuim I. socinia-
ni doctrinam impetunt in syinbolis catholicae
ecclesiae totidem verbis comprehensam , ab iis,
qui sacramento regenerationia initiarentur,
constanter postulatali], adreraua baereticorum
iactiones iam inde ab apostolica aetate propu-gnatam ac defènaain, sauciiooibuaoecumcmeo-rum conciliorum definitam , concordi suffragioa patribua tradìtara , et cum articulia rhriatia-
nae prolessiouis ita nexam atque cohaerentem,
ut nisi haec fixa, immotaque maneat, consiste-
re illi nullateuus possint. Sed rum tot, tanta-
que sint, quae socinianam 1-Evospixrivetotv relel-
lunt , ne unum quidem ex his copernicanis re-
pugnat. Praeterea II. hoc existit discrimiuis
inter Bibliorum testimonia quae socinianis,
qaaeque copernicanis opponuutur, quod ili--*
signifìcationem habent certam ac ratam cumex lidei analogia, lum ex dogmatica catholicae
ecclesiae interpretatione ; ìsta con tra neutro ex
capite rei determinata dici , vel circumscripta
censeri possuut. Rursum III. christiani patre»
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 78/270
— 50 —pile longe meliorem foie socinianorum
causano.
Primo. SiScripiurarum testimonia pio
Persona Filii , ac Spirilus Sancii inter-
pretantur sociniani in sensu apparenti,
populari, et ad capium vulgi de persona
melaphorica , secundum prosopopoeiae
fìguramsaepeconsuetam,idfaciuntquam
plura producendo Scripturae loca, ac sa-
tis difiicilia, quae sibi favere putantpro
unitale Personae in Divinis asserenda,
quibusque olim fere ulebanlur sabellia-
ni. At nullum habent copernicani testi-
monium prò motu terrae , ut inde fieri
audaciores possint ad contraria sibi testi-
monia explicanda.Secundo. Interpretationem suam pro-
bant sociniani ex palribus saltem anteni-
caenis priorum trium saeculorum. Acquamvis catholici non modo asebabeant
postnicaenos palres , sed etiam sibi vindi-
cent iure ac merito communem anteni-
caenorum sentenliam(a), fatenlur tamen
nonnullos veteres ecclesiaslicos scripto-
res prò socinianis esse re ipsa , nonnullos
ad speciem favere. At copernicani cuminnumeros palres conlra se habeant, quos
apud Ricciolium Jib. IX. Almagesti vi-
dere est, ne unum quidem producere sibi
favenlem possunt.
Tertio. Utcumque contorta , et vio-
lenta sit inlerprelatio sociniana, ( cui si
copernicana comparelur , ncque minus
contorta, neque minus violenta est, utra-
que enim aeque confugit ad sensum me-
laphoricum, seu popularem , vulgiquecaptui accomniodalum ) ad eam tamenadliibendam cogi se sociniani profìtentur
difFicilJimis argumentis, nalurae lumine
notis,Quae sunt eadem uni tertio etc,
Quae repugnant uni tertio etc. At coper-
nicani cum nullam mathematicam de-
monstrationem astronomicis observatio-
nibus innixam prolulerint,
quid aliud ex
philosophia babent, quam coniecturas ?
Ex. gr. Quod nulla idonea causa pro-
feraturmotuumcoelestiumin terrae quie-
scentis systernate ,\\oo. ab iis incotisequen-
ter obiici iam ostendimus: Quod simpli-
cior eorum hypotesis sit : idipsum au-
lem ab idealislis dici posse demonstra-
vimus. Praelerquamquod ridiculumest
ex simplicitate copernicani systematis
ad nauseanti nobis obtrusa , Scripturas
pervertere , cum et nobis, et adversariis
certissimum sit Deum in coelesti mundi
systemate non elegisse simpliciorem by-
pothesim, cuiusmodi esset, quae per cir-
culos sive soli , sive terrae concentricos
rem absolveret cum nullis pianetarumirregularitatibus,nullisperturbationibus;
quod sapienter contra copernicanos ani-
madvertit de Gbales 1.1. Aslronom. prop.
Vili. , non tamen, inquit, ita res voluit
Deus disponere: imo certissimum etiamest syslema elegisse adeo a simplicissimo
remotum , ut proinde et primarii , et se-
cundarii planetae , etiam si supponantur
ferri ellipticis orbitis,vias bactenus inex-
tricatas, nec quibusque fonasse tabulis
extricabiles ineant: multo magis, si mo-
lus ii planetarii considerentur, non prout
sunt in astronomicis imaginationibus, sed
uti reali ter sunt, nempe mixti ex motu
centri, et motu rotationis circa propriumaxem. Ex quibus fìt , ut in ellipticis or-
bitis describant curvas cycloidales om-
nem liumanum calculum respuentes.
( Cf. Chrysostomnrn in Genes. homil. XIII.
n. 4. , in Epist. od Philipp, hom. IX. n. 2.,
Hieronymum in Matt.h. XIV. 8., et Augusti-num de Gen. ad lit. lib. I.capp.XVIII-XIX.,et lib. II. cap. I.) et spectatìssimi quique scho-
lae theologi (Ct. Petrum Lombardum in II.
d. XXIII, et s.Thomaml. p.q.LXVIU. a. 1.,
etOpusc. X. ad Ioannem de Vercellis ) disertis
verbis praemoneul , non esse uninsmodi, quaecontinentnr in Bibliis; sed qiium omnia et sin-
gula ad (idem moresque spectantia prò rei ve-ntate dicantur
, nonnulla contra esse ad pliy-
sicam praesertim scienliamque naturae peiti-
nentia, quae pio vulgari lioiniuum sententia
describunlur. Imma IV. quod verbis docent,esemplo factoque ipsoconfirraant.Quura enimin iis biblioruin testimouiis explanaudis, qnac
prioris sunt generis , ita conspirent , ut una
omnium esse lingua videatur, quum contra ad
ea veniunt, quae ad botanicam , zoologiam,
astronomiam.... referuntur, in diversa abcunt,
et prò sua quique ernditione alia atque alia vel
coniiciendo opiuantur , veldocendo pallilo con-
fidenti iis affirmant. Cuius quidem rei argu-
nientnm ex iis peti luculentissimuni potest ,
quae Petavius ex veterum patrum operibus in
priore libro de opificio sex dierum capp. VII.
seqq. diligenter adducil. C. P.
{a) Ortodoxa antenicaenorum patrum doctri-
na praeclare asseritur a G-eorgio Bullo in de-
rensione Fidei nicaenae , Prudentio Marano in
«•pere insci ipto, Divinitas D. N. 1. C... ,et
Balleriniis fratribus in tertia ex dissertat toni-
bus ad opera Zenonis Vcroneusis. C. P.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 79/270
— 51 —Arido : niillam nobis esse constai in
mundo figuram ,nullam superficiem
nullum solidum , nullum ino tu ni , nul-
lam quantitalem sive continiiain, sive
discretam,quae ut re ipsa in mundo est,
eam regularitatem, et siinplicitateni ha-
beat,quae accurate niatlieiualicis cal-
culis subduci possit. Unde igitur in men-
tem incidit viris caeteroquiu sapientibus
ita argumentari ; ad subducendos cal-
culos astronomicos hypothesis coperni-
cana sìmplicior, etfacilior est; ergo eam
Deus selegit. Forte quis putet ratiouem
aliquam disparitatis ex eo desumi posse,
quod cum agitur de interpretatioue sa-
crae Scripturae loquenlis de persona Fi-
lli, aut Spiritus Sancii versemur in re
spoetante ad fidem, cuius m}rsteria Deus
hominem docet in sacris Literis ; cumameno agitur de interpretatione Scriptu-
rae loquenlis de motu solis , et quiete ter-
rae ,versemur in re
,quae speciat ad na-
luralem philosophiam,aut aslronomiam,
qua ni Deus non docet in Scriptum.
Respondeo. Quemadmodum Deus non
omnesveritates superna tu rales inScriptu-
ris revelavit 3 sed quas ei revelare placuit,ila etiam non omnes quidem veritales na-
turales ,nonnullas lamen, imo vero plu-
rimas locutusest,omniaad gloriarli suara
referendo, sive ut iiomines uberius Deumet cognoscant , et ament. Eodem aulem
modo eius aucloritas , et loculio infalli-
bilis est sive naturalia, sive supernalu-
ralia testelur: omnis divini verbi sive su-
perna! malia, sive naluralia loquenlis in-
tei pretem constituit Ecclesiam,quam
siili emit sanguine suo, non vero consti-
tuil sapientiam huius mundi,quam stal-
lala j'ecit Deus ,inquit Paulus cap. I.
epist. I. ad Corinthios, qui ex graecis
maxime de hac sapienlia superbiebant.
Praeterea qua ratione Deus non docet
in Scripturis suis principalilerpbysicam,
aut aslronomiam , ita neque liistoriam
gentium, aut clironologiam • el tamen
eruditi quique non modo catholici, sed
etiam protestantes maximum momentumesse dicunt in Scriplurarum auctoritale,
qnoties deAssyriis, Babyloniis, Mcdis,
Persis, Graecis, JEgvpliis, Komanis, eo-
ramque chronologia Scriptnra loquitur,
quamvis in controversiis historicis, aut
chronologicis neutra dissidentium pars
sacrae Scripturae textus proferre in me-dium possit
,qui vel numero , vel per-
spicuitate testimonia exaequent a tycho-
nicis proferri solila. Haec tam inconstans,
sibifjue repugnans agendi ratio,quae
tanti facit Scripturas in controversiis hi-
sioricis , ac cbronologicis , minimi facit
in controversiis de motu , aut quiete so-
lis , ac terrae ,nonne liquido ostendit co-
pernicanorum fautores non sapienti ra-
tiocinatione duci , sed caeco quodam fu-
rore abripi, atque oestro? opportune sci-
licet acta Trevoltientia ( Memoires
commences.. . a Treveux art. 21. p. 475.
fevrier an. 1753. ) « Le nom de Newton,
et la modedemonstrent tout auiourd'hui:
parce qu' enfin Voltaire 1' a dit: Newtona calculé pour eux , raisonnè pour eux
demontrè pour eux^ pensè pour eux, phi-
losopbè pour eux: e* est V aoros s^»y) de
tous le tems ». « Sed non facile, inquit
« Augustinus 1. V. de Musica cap. V.« num. 10., ista populo persuadentur.
« Tanta enim est consuetudinis vis , ut
« ea inveterata , si falsa opinione genita
« est, niliil sit inimicius ventati ».
Nequit igitur sibi constare doctrina ca-tholicorum theologorum , nisi socinianis,
idealistis, copernicanis, aut omnibus fa-
cultatem faciat Scripturas eludendi, aut
omnibus ex aequo neget. Hinc imperare
milii minime possurn,quin veliementer
metuam causae catbolicae ex bac Scri-
pturarum perversione,quae
,quod in
aliam rem Quintilianus scripsit, plus ha-
bet in recessu, quam infronte promittat.
Si quis metum hunc meurn arguat , aut
etiam rideat, nescio an tantum sibi studii
tbeologici vindicet, quantum Ioannes Ba-
ptisla Ricciolius non matheseos tantum
et aslronomiae , sed tbeologiae quoqueprofessor insignis lib. IX.Almag. sect. IV.
cap. XXXVI. n. 1. « maioris , inquit,
« momenti est boc negotium,quam co-
« pernicanorum quidam ex istimaruni.
« Etenim occasione controversiae huius
« de motu et quiete terrae, quae de se
« mere pbysica etastronomica
est ,
ver-te titur iam abipsis in controversiam tumte lilcralis sensus Scripturae sacrae , tum« arbitrium de eius vero sensu iudicandi,
« ac defìnicndi. Proinde me oportet prò
« religiosae vitae officio, ac tbeologiae,
u quam loto fere decennio publice , ao
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 80/270
— 52 —« privatili! (.locendo pro(essussum,quan- thcntica monumenta recitat, sese iis sub-
« ta possurn diiigenlia etc. scribere profìtetur nilid addens vel mi-
Quae omnia cum scribimus , scimus nuens 1. IX» Almagesti sect. IV. e. XL.
socinianorum errorem conlra veram et n. 1. in fin.
realem Personam Filli, et Spiritus Sancii Andreas Tacquetl. Vili. Aslronomiae
fuisse,etesseabEcclesia damnalum,quam e. III. n. 8. « Tametsi, inquit, nullum ar-
damnalionem adhuc passa non est liypo- « gumenlum sive aslronomicum , sive
thesis copernicana , sive ulla pontificia « physicum hactenusallalum sciam,quo
bulja , sive ullo conci!ii oecumenici de- « lerrae quies et solis motus demonstre-
creto. Caeterum nos non prò aucloritale, « tur; (in quo Ricciolio adversatur) cogit
quae nulla nobis est, definienies, sed theo- « tamen utrumque asserere, divinorum
]ogice ratiocinanles argumentamur ab « voluminuui auclorilas, quae tot locis,
absurdo,quod argumentationis genus « et evidenlia tanta ulrumque afiumant,
catholici ipsi scholastici conlra seholasti- « utnullusdubilationi reliclussit loeus».
cos alios usurpant sine alterius iniuria. Et post plura testimonia Scriplurae sa-
Diximus itaque , quod semel admissa in* crae recitata « Supervacaneum, inquit,lerprelatione copernicana sacrae Scriptu- a sit plura adscribere ;
neque enim ver-
rae, locutiones scilicet de motu solis eie, « bis clarioribus quies lerrae, et motus
ac quiete terrae accipi posse in sensu pò- « solis aifirmari poluerunt.. . Hoc sensu
pulari,et ad vulgi captum etc.,illud con- « loca iamadducta omnesss. patres, hoc
sequitur,quod etiam locutiones de Per- « sensu omnes doctores calliolici inlelle-
sonis Filli, ac Spiritus Sancti inlelligi pos- a xere» (scilicet ante centum annos,quo
sint in sensu populari , et ad vulgi ca- tempore scribebat Tacquet , is nescivit
plum. Quod cum lamquam absurdum ullum esse doclorem catholicum coper-
reiicialur non modo a copernicanis catho- nicanum ). « Quibus omnibus postremo
licis (si qui sunt qui systema illud non « accessit s. Congr. Card, auctoritas ,
tantum ut hypothesim dei'endant, in quo « quae in iudicio de GaliJaeo insliluto
nulla esset dilfìcultas ) sed etiam a coper- « solis immobilitatem in centro mundi , et
nicanis protestantibus , inde flt ut vel co- « revolutionem terrae annuam ut hae-
ganlur reiicere systema hoc suum , vel « reticam et expresse contrariam sacrae
incohaerenter agereconvincantur,quous- « Scriplurae, motum vero lerrae diur-
que idoneam disparilalem asserant non « num , saltem ut erroueum in fide con-
clamando ,indignando , irridendo , sed « demnavit ».
raliocinando. Claudius de Ghales lib. I. Astronomiae
Haec eo fldentius scribimus quod me- prop. VI. eo ipso in loco,quo simplici-
mores sumusdecretis. CongregationisCar- talem syslematis copernicani divinamap-
dinalium sub Paulo V. die 5.Martii 1616. pellai, late tur eam hypothesimScriplurae
ubi systema copernicanum vocant «Fai- contrariam. Licet ergo ea simplicilas ve-
ce sam doctrinam pylhagoricam, divinae- ra sit, non tamen, inquit prop. Vili., ita
« que Scriplurae omnino adversanlem... res Deus voluit disponere.
« inperniciemeatholicae religionis»: me- Tres in medium proluli ex nostra So-
mores sumus senientiae romanae Inquisì- cielate tum theologos, tum malliemalicos
tionis Jatae in Galileum sub UrbanoVIII. primi ordinis, quosque, uli tales, laudat
die 22. lunii 1633. ubi inserta legitur ipse Wolflus toni. ult. operuni ,ubi de
theologorum de mandato Ponliflcis sele- malheseos scriptoribus. Nescio utruni ex
clorum censura : Solem esse in centro recenlibus copernicanis tolideni niihi re-
ìnundi et immobilemmolu locali: est prò- ponere possis,qui, spectalis omnibus ,
positio... formaliter haeretica,quia est commendabiliores sint, esto scianl fluxio-
expresse contraria sacrae Scripturae num melliodum, et calcolimi inlegralem
Terram non esse in centro mundi , nec el diilerenlialem, incogniluin ante New to-
ìmmobilem, sed movevi motu etiam diur- num, el Leibnilium. Plurimos autem ali-
no : est item propositio . . . tlicologice ctores leges apud Kiiviolium loco citato,
considerata ad rninus erronea in fide. quosinler Nicolaum Scrunino scribenlein
Kicciolius, qui liarum censurarum au- non videro se, quo paolo cius hypothesi?
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 81/270
— 53 —defensores ab hacresi esse possint invnu- liane controversiam astronomicam esse
,
nes. Ex recentioribus autem lectu dignis- philosopbicam, theologicam. In bis quae
simus est vir ci . p. Petrus Curii iinguae astronomica sunt , magni facimus astro-
sauctae in romano Collegio professor in noraos, ex quibus proinde, non autem a
egregia dissertatione jdwd Dan5sive Sol melaphysicis philosophis
, aut tbeologis
itans anno superiore edita, demonstrationem astronomicam de motuEx bis omnibus concludendum ideali- terrae expeclamus, diu, multarli, multo-
stas non posse se se tueri exemplo bvpo- quelaborequaesitam,saepiuspromissam,
ihesis copernicanae,imo ei impugnatiooe nunquam exbibitam. Iu bis quae pbilo-
idealismi consequi potius, ut sit reiicieoda sopbica sunt , et metapbysico ratiocinio
copernicana bvpotbesis. bbranda,quemadmodum et in iis, quae
Caeteruin , ut ad idealislarum et co- sunt tbeologica, atque ad Scripturas . et
pernieanoruin comparationem redeamus, patres esaminanda tam nullius sunt au-
si divinam bonitaiem dedeeet illudere bu- ctoritatis astronomi, quam nullius mo-mano generi per fallacemuniversalem ap- menti suntin astronomica sive pbilosopbi,
pareotiam, tum rerum sensibilium , tum sive tbeologi ad unum omnes. Disparata
caeleslis diurni atque annui motus cura ista sunt , tamque inter se remota , ac
quiete terrae , multo magis id dedeeet, si disiuneta, ut qui in earum una facultate
idem ìlle Deus nos alloquens ,et doeens insignes vereque clarissimi appellantur,in
in sanctis Scripturis utramque apparen- alia imperitissimi esse possint, aut quem-tiam, tum eam, quae centra ideabstas est, admodum Augustinus loquitur 1. Vili.
tum quae conlra copernicanos est, claris de Gen. ad lit. cap. XV. n. 33. acute
vocibus , nibilque ambiguis perspicue,
obtusi. Quae , omni dissimulatione ex-
disertissimeque conbrmet. cussa, tandem aliquando aperte proflten-
Memini illudAugusliniEpist.LXXXll. da sunt, ne prò validis argumentis, quae
al. XIX. e. 11. n.k, ad Hieronymum « De unice desideramus et magni facimus,
« (juo enim certus sim, quod me scriben- academicos parisienses , loudinenses,
pe-
ce do, vel loquendo non lallat, si fallebat tropolilanosnobis ingerantinsuisquosque
« Apostolus lilios suos, quos ilerum par- facultatibus, quas profitentur,pro eorum« turiebat , donec in eis Cbristus
, idest mentis insignes viros, at in controversia,
<( veritas formaietur? » An non liceat no- de qua agitur, ventosa, et inania nomi-
bis p;iria argumeutari : « de quo certus na. Quamquam et bis nominibus , ut in
a sim, quod mihi non illudat, si utraque simili ait Aug. 1. IV. e. Iulianum e. IH.
<( perspicua voce tum naturae, tum Seri- num. 17. nos putant esse terrendos. . . .
« plurae illuserit Deus? » adversus quos,quantum donai, qui nos
At contra sentiunt astronomi recentio- vocavit , pietatis liberiate clamabimus .
res insignium academiarum. Respondeo.
XXI. In quibus autem rebus nihil interest ad capessendum Dei re- e a p . xxr.
gnum ,utrum credantur , an non ; vel utrum vera sive sint sive putentur , ^Zlpi
00
an falsa ; io bis errare, id est aliud prò alio putare, non arbitrandum est Peccatum '.sed
. .
* l.
7 sempcr maluiu.
esse peccatum; aut si est, minimum esse atque levissimum. Postremo qua-lecumque illud et quantumeumque sit, ad illam viam non pertinet
, quaitur ad Deum: quae via (ìdes est Christi
,quae per dilectionem operatur. i. cai. v.e.
Ncque enim ab hac via deviabat in gemhlis filiis gratus ille parentjbm errori
aut ab hac via deviabat apostolus Petrus, quando se existimans visum vi- a<*. xn. o.
dere, aliud prò alio sic putabat, ut a corporum imaginibus , in quibus seesse arbitrabatur , vera, in quibus erat, corpora non dignosceret, nisi cunaab ilio angelus, per quem fuerat liberatus, abscessit : aut ab hac via de-viabat Jacob patriarchi, (piando viyentem filiiuu a bestia credebat occisum. Gen.xxxvn.33.
Id his atque huiusmodi lilsitatibus , salva (ide quae in Deum nobis est, et
fallimur, et via non relitta
, quae ad illuni ducit , erramus : qui crrores
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 82/270
— 54 —etiamsi peccata non sint, tamen in malis huius vitae deputandi sunt, quae
ita subiecta est vanitati , ut approbentur hic falsa prò veris , respuantur vera
prò falsis , teneantur incerta prò certis. Quamvis enim haec ab ea fide ab-
sint ,per quam veram certamque ad aeternam beatitudinem tendimus ; ab
ea tamen miseria non absunt , in qua adhuc sumus. Nullo modo quippefalleremur in aliquo vel animi vel corporis sensu , si iam vera illa atque
perfecta felicitate frueremur.
Nota in caput Dixerat Augustinus initio cap. XX. ne- nentis ad liane viam,imprimisnobissua-XXI
' scire se , utrum errores ibi enumerati, et det, ut minus miremur de illa alia distin-
caetera talia elicmi -peccata dicenda sint. ctione in libris contra Iulianum de ope-
Non omnino determinate dirimit suam ribus bonis bonitate pertinente ad vitam
banc dubitationem Augustinus boc cap. aeternam , et bonitate non ad cam per-
XXI. sed sub disiunctione: ((Non arbi- tinente; quam distinctionem adeo repre-
« trandum est esse peccatum, aut si est hendit lansenius lib. IV. de Statu nat.
« minimum esse, atque levissimum;pò- Japs. cap. II. lamquam alienam a men-
ci stremo qualecumque illud, aut quan- te s. Augustine Le Glerc autem in Ani-
ce tumeumque sit,ad illam viamnonper- madv. ad 1. de Fide et oper. fatetur qui-
« tinet,qua imus ad Deum, quae via fi- dem esse s. Augustini, sed eum loquendi
« des est Gbristi,quae per dilectionem modum recenset inter monstra ex con-
ta operatur ». tende/idi, et paradoxa defendendi libi-
Permittit autem,quod ea dicantur pec- dine nata. Sed male, lum quia penes ar-
catum in alio sensu, puta academicorum, bitrium ius est et norma loquendi, tum
apud quos error omnis putatur esse pec- quia episcopo , atque ecclesiastico scrip-
caturn, uti dixerat Augustinus cap. XX. tori consonat res considerare, uti ad vi~Encbiridii. Eos autem pbilosopbos acu- tam aeternam ducunt , aut ab ea retra-
tissimos vocat Augustinus eodem capite bunt, reliqua detrimentum facere, ut ait
XX. et alibi saepe laudat. Imo iis aliqua Paulus.
ex parte adhaesit , ut testatur 1. I. Re- Ex eadem distinctiòne peccati in boc
tract. cap.l. Quare mirumnon est, quod e. XXI. intelligimus modum exponendi
eorum loquendi morem non omnino im- plura testimonia Augustini,quibus er-
probet. Observandum est autem obiter rores etiam invincibilis ignorantiae pec-
hanc peccati appellationem, quam in gra- cata appellare videtur.Textusplures con-
tiam academicorum non reiicit Augusti- gerit Ians. 1. II. de Statu nat. laps. a cap.
nus , nihil commune babere cuoi pecca- II. ad VI. Vulgatae sunt apud theologos
to philosophico , de quo decretum Ale- responsiones ex ipsius s. Aug. doctrina
xandri Vili, anno 1690. Quandoquidem elicitae, distinguendo peccatum, quod
eius peccati ratio specifica est, quod sit proprie vocalur peccatum \ libera enim
actus bumanus disconveniens naturaera- voluntate , et ab sciente committitur, et
tionali in bomine Deum ignorante, aut quod de huius supplicio consequatur ne-
Deum actu non cogitante, non tamen cesse est: ut babet Aug. 1. 111. de Lib.
Deum offendens, neque dignus aelerna arb. e. XIX. n. 54.
poena } cum peccatum,quod hoc nomi- His responsionibus aliam addere pos-
ile academici appellabant, esset error qui- sumus ex distinctiòne, quam exposuimus.
libet speculativus,quem et dari, età Forte itaque errores invincibiles appellat
via Dei per se non excludere certissimum peccata more academicorum , non aulemest, idque solum disceptari potest, num alio sensu, qui pertinct ad viam, quae
sine vocurn abusu appellali possit pecca- ad coelum ducit. Neque id tantum apiari
lum. At in lite de voce usum eius per- potest erroribus facti , de quibus huius
misit Augustinus seclae adeo celebri per Enchir. cap.XX. sed etiam erroribus iu-
eam aelatem. ris naturalis, quos errores lansenius vull
Haec dislinctio peccati pcrtincntis ad semper esse peccata , licct sint inyioci-
viam,qua imus ad Deum, et non perii- biles « hoc brevissimum tene, ait Auc
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 83/270
— 55 —n 1. III. de Libero arb. cap. XVIII. n.
« 50: quaecunque ista causa est volun-
« tatis , si non ei potest resisti , sine pec-
« cato ei ceditur. Si ameni potest, non ei
a cedatur, et non peccabitur. An forte
« fallit incautum? Ergo caveat, ne fal-
ce latur. An tanta fallacia est, ut caveri
« omnino non possit? Si ita est, nulla
« peccata sunt. Quis enim peccat in eo
« (juod nullo modo caveri potest? ))
lgitur errores invincibile iuris etiam
naturalis (eo sensu, et quoad ea,de qui-
bus Iiaec ignorantia possibilis est, de quo
non disputamus ,sequentes doctrinam
s. Tliomae I. II. quaest. XCIV. arlic. 6.
utrum Lex nalurae possit a corde homi-
nis abolcrì? ) non sunt peccala, quae
perlincnt ad viam, quae ad coclum du-
ca : sive ut repetit Aug. hoc eodem cap.Ench. XXI. non sunt peccata
,per quae
errantes ab hac via devient. Cum ergo
dicunlur ab Augustino peccata , sic ap-
pellabuntur sensu non ecclesiastico , sed
usurpato ab academicis non mediocribus
piris , sed acutis et bene eruditis, ut lo-
quilur Aug. 1. II. e. Acad. cap. I. n. 1.
XXII. Porro autem omne mendacium ideo dicendum est esse pecca- Ci * XXH -
limi , quia homo non solum quando scit ipse , quod verum sii, sed etiam menda ci., messe
si quando errat et fallitur sicut homo , hoc debet loqui, quod animo gerit: Peccatura
si\«' illud verum sit sive putetur et non sit. Omnis autem qui mentitur con-
tra id quod animo sentit, loquitur voi untate fallendi. Et utique verna pro-
pterea sunt instituta non per quae se homines invicem fallant, sed per quae
in alterius quisque notitiam cogitationes suas perferat. Verbis ergo uti ad
fallaciam , non ad quod instituta sunt,peccatum est. Nec ideo ullum men-
dacium putandum est non esse peccatum, quia possumus aliquando alicui
prodesse mentiendo. Possumus enim et furando aliquando prodesse, sipau-
per , cui palam datur, sentit commodum , et dives cui ciani tollitur, non
sontit incommodum : nec ideo tale furtum quisquam dixerit non esse pec-catum. Possumus et adulterando, si aliqua, nisi ad hoc ei consentiatur ,
appareat amando moritura , et si vixerit,poenitendo purganda : nec ideo
peccatum negabitur tale adulterium. Si autem merito nobis placet castitas,
quid oflendit veritas , ut propter alienam utilitatem illa non violetur adul-
terando, et violetur ista mentiendo? Plurimum quidem ad bonum profe-
cisse homines , qui nonnisi prò salute hominis mentiuntur, non estnegan-
dum : sed in eorum tali profectu merito laudatur , vel etiam temporaliter
remuneratur benevolentia, non fallacia, quae ut ignoscatur sat est , nonut etimi praedicetur, maxime in haeredibus Testamenti novi, quibus dici-
tur : Sit in ore vostro , Est est ; Non non: quod enim amplius est , a malo est. Matti, v. 3 7 .
Propter quod malum,quia subrepere in hac mortalitate non desinit, etiam
ipsi cohaeredes Christi dicunt : Dimille nobis debita nostra.
Groiius lib. III. de Iure belli cap. I.
iium. 11. Augustinus , inquit , in men-dacii natura co/istituenda ponit fallen-
di voluntatem. Sed mentem Àugustini
alio trahit Grolius. Plures etiam sunt,
qui, ut milii videtur ,non ad metileni
s.Doctoris communiter interpretantur de-
iìnitionem mendacii hoc cap. XXII. Encli.
et alibi traditam: • Omnia auicm , (jui
< mentitur, contra id quod animo sentit,
m loquiiur voluntate fallendi j). Praemil-
lenda est tamen s.Tli. doclrina li. Il.qu.
CX. art.l. aSi ergo ista tria concurrant,
« scilicetquod falsum sit id quod enun-
(( ciatur, et quod adsit voluntas falsum
a enunciandi , et ilerum intendo fallendi,
« tu ne est falsitasmaierialiler,quia falsum
« dicilur, et formaliter propter volunta-
« lem falsum dicendi , et effective propter
« voluntatem falsitatem imprimendi. Sed« la meri ratio mendacii sumitur a forma-
« li ialsitate, ex hoc scilicet,quod ali-
« qui^ liabet voluntatem falsum enun-
« ciandi ( hoc dixerat Augustinus iis ver-
Nota ad caput
XXli.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 84/270
— 56 -
bis contro, id quod animo sentii , loqui- « poicsl. Nomo autcm dubilat mentii i
tur ). « Quod aulciri aliquis inlendai fai- a éiim, qui volens falsura enuntiai causa
« sitatcm in opinione alierius constimele, « fallendi .... sed utrum hoc solum sic
« fallendo ipsurn, (liaecest volunlas fai- a mendacium, alia quaestio est. Interim
« lendi , de qua Àugustinus) , non per- « de hoc genere , in quod omnes consen-
« tinetad speciem mendacii, sed ad quam- « tiunt , ioquiramus : utrum aliquando
« dam perfectionem ipsius ». « sit utile falsum aliquid enuntiare cumliane s. Thomae doctrinam amplecti- « voluntate fallendi ».
mur catliolicijdiligenlissime discussa post En igitur ratio, ob quam in delìnitio-
Auguslinum quaeslione de mendacio : at ne mendacii ponit, lum in Enchiridio,
satis non est ad mentem Augustini expo- tum alibi voluntatem fallendi. Disputare
nendam. Id praestandum est comparando enim vult de mendacio, quod per omnescaput hoc XXII. Enchiridii cum lib. de illius aelatis sapientes mendacium era!
,
Mendacio, quein Aug. scripserat ari. 395. et de quo ita explicato, ac concorditer
idest 2G. annis ante Enchiridion. Cum delhiilo controvertebatur deinde inter do-
itaque eo lib. de Mendacio cap. HI. n. k. ctos, num semper illicitum esset, ut vo-
quaerere coepissel, quid sit mendacium, lebat Àugustinus, an aliquando licilurn,
et in defìnitioneposuisset volunlalem, seu ut censebanl alii. Quare ubicumque ea
cupiditatemfallendi; «quamquam, in- definitio ab Augustino usurpalur , hunc« quit,sublilis$imequaeritur, utrumcuna habet sensum: « Sallem hoc ex omnium<c abest volunlas fallendi
, absit omnino « sententia debet dici mendacium, cum« mendacium » loto capite IV. de hac re « quis volens falsum enunciat causa ial-
disputat in utramcjue parlem. Ac sane si a lendi ». Obscurilas quaestionis de na-
tria illa concurrere deberenl , lamquam tura mendacii, et dissidia sapientum eius
partes, et conslitutiva mendacii , falsa aelatis cogebant Augustinuin, ut bis limi-
enunciatio, volunlas falsae enunciationis, tibus disputationem suain circumscribe-et voluntas fallendi
;seu falsitalem in au- rei. Caeterum satis ex opusculis Augusti-
diente imprimendi, plurimi a mendaciis ni colligitur eum mendacia culpabiliapu-
excusarentur: plures enim sciunt audien- tasse illa eliam,quae siue volitatalefal-
leva non fallendum , imo neque de hoc lendi dicebantur, quemadmodum deinde
curanti uli reus Jegitime inierrogaius a docuit s. Thomas loco citalo cum reliquis
iudice satis habet, si neget crimen, et hoc theologis. Hinc ut habes e. XV] H. liuiu>
pacto evadat morlem, nulloquepacto vel Ench. aliud clausum in pectore , aliud
sperat , vel intendit infigere eam falsità- in lingua promptum, quod, inquit , ma-lem in mente iudicis
, neque de hoc cu- luta est proprium mentienlis : quod ma-
rat. Concludit caput illud Àugustinus i
lum omnino stat, sive adsit , sive absit« Utrum ergo mentiatur quisquis l'alien- voluntas fallendi.
« di non habet voluntatem . . . dubitari
cat. xxik. XXIII. His itaque prò huius brevitatis necessitate tractatis,quoniam
bmiMam'bTiIitas causae cognoscendae sunt rerum bonarum etmalarum, quantum viae satis
,,,i
vol
,,
;;
l
|
a,
s
" ,n est, quae nos perducat ad regnum , ubi erit vita sine morte , sine errore
deficiens boni veritas , sine perturbationc felicilas : nequaquam dubitare debemus , rerumquae ad nos pertinent bonarum causam non esse nisi bonitatem Dei; mala
rum vero ab immutabili bono defìcientem boni mutabilis voluntatem , priusangeli , hominis postea.
c.i_r: xxjv. XXIV. Hoc primum est creaturae rationalis malum, id est, prima pri-
vatio boni: deinde iam eliam nolentibus subintravit ignorantia rerum ageo
darum, et concupiscentia noxiarum ; quibus comites subinferuulur error
et dolor: quae duo mala quando immineotia sentiuntur, ea fugitantis animi
motus vocatur metus. Porro animus cum adipiscitur concupita , quamvis
sint perniciosa vel inania,quoniam id errore non sentii , vel delectatione
luulabilis.
SecaodaeDin lorain ci usne
•ignorantia et
euncupiscenlia,
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 85/270
— 57 —morbida vincìtur, vel vana etiam laelilia ventilatur. Ex bis morborum , non
ubertatis , sed indigentiae tamquain fontibus omuis miseria naturae ratio-
nalis emanat.
Iti lice capile docetur unus aliquis ve-ce
cuntibus omnibus ex uno in condanna--M**
* npMrissimus sensus
,quo peccatum originale « tionem : verba sunt Aug. 1. de Corr.
iis etiam, in quibus remissum est , esse « et gr. cap. VH. n. 12. Et ilerum in-
possit, et sit causa reprobationis positivae « fra n. 16. Qui vero -perseveraturi non
sevundum doctrinani s. Augustini,quanti « sunt . . . procul dubio, nec ilio tempo-
acque celebrem , ac diiììcilem testatur « re,quo bene, pieque vivant , in isto-
Card. Norisius in i'iudiciis August. cap. « rum ( clectorum) numero computandi
IV. §. 10. Eam tamen censeo non lam « sunt: non enim sunt a massa illaper-
esse,quam factam ab aliis fttisse difììci- « ditionis praescientia Dei , et praede-
lem, qui srnsus a s. Dottore alienos ipsi « stinatione discreti, et ideo nec secun-
Iribuerunt. Eamdem autern opinionem a « durnpropositumvocati, ac perhoc nec
Vansenio depravatami infra ostendam. Re- « electi ». Ergo isti reprobantur propterf'ert igitur saepe Augustinus reprobationis massain perditionis damnatam, euntibus
un in peccatum originale, quoniam, omnibus ex uno in condemnationem ; er-
in inqnit optime Rellarminus 1, li. de go propter peccatum originale in sensu
(ir. et lib< arb. cap. XVI. inde incipit aliquo magis rigoroso, quam ille sit,
omnium reproborum damnatio. Modum quern exposuimus. Haec, et similia co-
cJarissime expooit boc capite Aug. , ubi gunt etiam card. Norisium, ut quamvis
primo meminit peccati originalis Adae,
a Iansenii explicatione dislet, plus aliquid
quod fuit primum bominis malnm , et velit,quam nos concessimus.
prima privatio boni, sive originalis iusti- Respondeo. In primis ista nimis prò-
tiae. At qooniam boc peccatum in bapti- bareni contra Iansenium, et omnes. Nani
zatis remittitur, nec proinde consequenter si reprobi baplizati damnaridicunturpro-
ad remissionem videtur esse posse causa pter originale, eo quia non sunt discreti,
tot malorum, et tum culparum persona- adeoque pertinent ad massam ex euntibus
linm, tum poenarum etiam aeternarum omnibus ab uno ( Adam) in condemna-
propter personales culpas inflictarum,
tionem, iampertinentad massam infectam
i< Irò addit de ignorantia, et concupiscen- originali , ideocrue per baptismum ab eo
lia , (juae cimi impellant ad peccandum mundati non sunt, ciuod cum Tridentino
bapti/atos iam iustificatos , et finaliter re- reiicit ipse Iansenius 1 . X. de Gr. Gh. e.
probalosoptimeconchidit Auguslinus «ex HI. Dico itaque massam damnatam ex
bis. . . lamquam fontibus omnis miseria peccato Adae, in quantum buiusmodi est,
uatarae rationalis emanat )>. ex duobus constilui ex concupiscentia ,
Cam autcm tum ignominia, tum con- elreatu. Haec duo, ut faletur Iansenius,
(-u[)is(.entia poenae sint originalis peccati, etante ipsum explicuerat s. Thomas I.
bine lìt,quod reprobi baplizati bac ra- H. qu. LXXXH. art. 3. componunt ori-
tione reprobentur propter originale cau- ginale peccatum in doctrina s. Augustini:
saliter , mediate,ac remote. Atque boc Peccatum originale materialiter quidem
nullam babet diffiicultatem , nec[ue aliud est concupiscentia,formaliter vero est
amplectilur Bellarmintu loco citato. Qui defectus originalis iustitiae (sive reatus)
plus tribnuut s. Doctori, difìicultatem verba sunt s. Tli. ibidem, quam doctri-
non videntur in eo invenire, sed facere. nani , ipsosque terminos adoptat etiam
« Id si ita esset,quid est, inquii lans. Iansenius 1. 1 de Statu nat. lap. e. I.
« I. X. de Gr. Ch. e. III. quod et qui Iam vero baplizati non perseveraturi
« Evangelium non audiuntf et qui eo au- discreti sunt a massa perditionis Adae,i dito
, ( ac proinde ii<le, et baptismatc quantum ad formale peccati originalis
,
« accepto)perseverantiam non accepe- sive quantum ad reaturn in baptismo di-
« runt . . . non sunt ab dia conspersione missum, quo sensu niliiJ in ipsis damna-* discreti, quam conslat esse damnatam tionis est. Non autem omnino, quantum
8
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 86/270
— 58 —ad materiale, sive quantum ad concupì- aliquando dicat iustos baptizatos,qui noi»
scentiam. Nam dimittuntw libero orbi- perseverabunt, non esse discretos a mas-
trio , ac desideriis suis , et traduntur in sa perdi tionis certo cdiquo sensuosi inve-
desideria cordis eorum: uli saepe Augu- niri in Angustino, quod alio sensu oppo-
stinus tuoi 1. de Cor. et gr. cap. XH!. silurn dixerit. Nani in epist. ad Darda-
n. 42. et lib. deGestis PeJ. e. IH. n. 7., nurn CLXXXVII. al. LVII. e. Vili.et intelligitur ex hoc ipso cap. XXIV. num. 26. « Dicimus in baptizatis parvu-
Enchiridii. Praeterea liuius concupiscen- « lis (nulla facla distinctione inler repro-
tiae tyrannidi permiltenlur inaeternum} « bos , et eleolos) quainvis id nesciant,
resurgent enim , sed non immulabuntur. « habilare Spiritum Sanctum... Ilabita-
Quod ipsum saepe inculcat Augustinus. « re aulem ideo, et in talibus dicitur,
Quare potius conflrmatur nostra exposi- « quia id occulte agit, ut sint templum
tio, quae doclrinam Augustini a gravis- a eius, idque in profìcientibus, et profì-
simis difficultatibus liberam repraesentat. « ciendo perseverantibus perflcit » . Tu ni
Haec expositio eo plausibilior esse de- e. X. num. 33. de omnibus etiam iis, in
bet,
quod nihil sumat non ab ipso Ianse- quibus id non perfìcilur , ait universim :
nio concessum,qui 1. IX. de gr.Ch. e. IX. « Proinde in compagem corporisChristi,
expendens, unde sint phrases istae massa, « lamquam in vivam structuram templi
et discredo a massa perditionis, et quid « Dei, quae est eius Ecclesia, nati homi-
signifìcent apud Augustinum? Docet au- « nes, ... renascendo per gratiam transfe-
tem : « quia enim humanum genus, ve- « runtur tamquam de massa ruinae ad
<c lui eiusdem cum Adamo naturae, et « massaia aedificii ». Idem est autem
,
a ex ipso derivatum instar conspersionis, sive dìc&s massam ruinae , sive massarn
a seu massae farinaceae,peccato velut perdilionis . Alterimi est : iusios bapliza-
« fermento vitiatum,perdilum , atque tos relapsuros dicit Augustinus, eos non
« damnatum est , non solum quia ratione esse discretos a massa perditionis,sed cum« culpae, quam peccaturn attulit , sed et addito, praescientia , et praedestinaiio-
« concupiscentiae,qua in prolem culpa ne, quod in rigore signiflcat statum po-
u transfunditur animus inquinatur, domi- tius fu turum,quam praesentem. Leg.
« nantique carni subdilus nascitur ». Ad- Aug. in citata epis. adDardanum e. XII.
ditillud Augustini 1. 1. ad Simplic. q. II. n. 37. in ea verba , ut fiHos Dei,qui
lì. 20. « Goncupiscenlia carnalis de pec- erant dispersi congregarci in unum :
« cati poena iam regnans, universum gè- « Filios J)ei , inquit , appellavit ulique
« nus humanum tamquam tolam , et u- « praeter hebraeam gentem, in caeteris
« nam conspersionem originali realu in « etiam omnibus geutibus constitutos
a omnia permanante confuderal ». Addit « nondum fideles , nondum baplizalos :
infra alia Aug. verba contr. Iulian. 1. VI. « quomodo ergo Dei filios, nisi secundume. XIV. n. kk. « Grada liberor, ut scio, « praedestinalionem? » ld aulem signi-
« ne inlrem intentaiionem a concupiscen- flcat, quod non tam essent tunc fllii Dei,
« tia mea abstractus, et illectus...Gratia quam futuri essent , licet reipsa non es-
u liberabor, ut spero, inaeternum, ubi sent. Similia dixeris in re nostra. Bapti-
« iam nulla lex in membris meis repu- zali reprobi secernuntur a massa perdi-
te gnet legi mentis meae ». Iam vero ha- ta, et damnata, licet deinde ad massaio
bes, quo sensu electi discernunlur a mas- perditam redituri sint, hoc est ad concu-
sa perditionis,sive a concupiscentia,quod piscenliae tyrannidem,seu ut Aug. habet
reprobis non contingit. regnum carnalis cupiditatis.
Duo praeterea animadvertere debuera Alia commodius infra expendentur.Iansenius. Primum est : licet Augustinus
e** xxv. XXV. Quae iamen natura in malis suis non potuit amittere beatitudinisIT o
e
6 ÌTa
C
e?
tsappctitum. Veruni haec communia mala sunt et nominimi et angelorum
prò sua malitia Domini i usti tia dumtaxat danmatorum. Seti Iiomo habet et
poenam propriam,qua etiam corporis morte punitus est. Mortis ei quippe
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 87/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 88/270
— 60 —deret secura; alia vero creatura rationalis, quae in nominibus erat
, quo—
niam peccatis atquc suppliciis et originalibus et propri is tota perierat , ex
eius parte reparata, quod angelicae societati mina illa diabolica rainuerat
Lue. ix. 36. suppleretur. Hoc enim promissum est resurgentibus sanctis , quod erunt
aequales angelis Dei. Ita superna Ierusalem mater nostra, civitas Dei , nullacivium suorum numerositate fraudabitur, aut uberiore etiam copia fortasso
regnabit. Ncque enim numerum aut sanctorum hominum autimmundorumdaemonum novimus, in quorum locum succedentes filii sanctae matris Ec-
clesiae ,quae sterilis apparebat in terris , in ea pace, de qua il 1 i ceciderunt,
sine ullo temporis termino permanebunt. Sed illorum civium numerus sive
Rom. iv. > 7 . qui est sive qui futurus est, in contemplatione est eius artificis, qui vocat
ea, quae non sunt , tamquam ea quae sunt, atque in mensura et numero et
pondere cuncta disponit.
mia in caput Hocpeccato (originali aitAug. de Mor.xxr.«dxxix. EccK c,XXll.n.kO.)mhilesseadprae-
dicandum nolius ^nihil ad intelligeiidum
secretius. Hoc peccalo , inquit. Natura
igitur ipsa originalis peccati obscura erat
Augustino, contra ac doceat lansenius 1,
1. de Statu nat. lap. cap. XV. impugnans
Bellar. et Vasquez } neque tantum aliae
quaedam diflìcultates extrinsecae subob-
scurae Augustino erant. Le Clerc ex re-
centibus lautoribus socinianorum in Ani-
mad. ad 1. Aug. de Gorrep. et gr. u pec-
« cati originalis dogma tot, inquit , diffi-
« cultatibus premilur , ut vix ullas alias
« maiores in dogmate theologico inveniri
« posse putem , . . . quibus Augustinus
« satisfacere nullo modo potuit ». Hasego difficultates ex eo potissimum oriri
censeo, quod non prius statuamus, quae
ad quaestionem de re pertinet,tum quae
ad quaestionem de nomine.
Quod attinet ad quaestionem de re duo-
bus pronunciatis absolvitur.
I. Adam sua praevaricatione acceplam
a Deo sanctitatem, et iustiliam, qua sci-
licet sanctus, iustus, Dei amicus, fìlius,
et liaeres erat vitae aeternae, perdidit,
tum sibi , tum aliis bominibus per semi-
nalem generationem ab eo propagandis;
praeterea mortevi, et poenas corporis tum
sibi , tum aliis meruit. Qui bullis ponti-
ficiis inbaerentes censent sanctitatem , ac
iustitiam esse beneficium indebitum na-
turae bumanae,quemadmodum, et im-
munitatem a concupiscentia , a morte,
aliisque malis corporis, lam facile capient
Adamum praevaricatione sua perdidisse
sibi et nobis liaec beneficia,quam fa-
cile intelligunt caput familiae delieto lae-
sae maiestatis sibi, et posteris suis perde-
re dignitates, redditus,feuda ex principi»
liberalitate possessa. Hoc sensu dicere
Aug. potuit 1. HI. contr. lui. cap. XH.n . 24. Nec mirum , nec iniustum est
,
quod radix profert damnata damnatos.
Qui autem censent cum Baio , cuius ve-
stigiis lansenius in multis insistit, ea esse
bona naturae debita, sive ut naturalem
eius conditionem primae crealioni debi-
tam, tamdifficilemputabunt eam doctri-
nam catbolicam, quam esset arduum in-
telligere caput aliquod familiae delieto
maiestatis Jaesae non sibi tantum mereri
oculorum effossionem , manum , ac pe-
dum amputationem etc. sed etiam poste-
ris nascituris. At liaec difficultas non est
ex dogmate catbolico,sed ex peculiari eo-
rurn sententia, qui ista denatura huma-na, bonisque sibi debilis opinantur.
H. Qui post praevaricationem Adae ex
ipsoseminaliterpropagantur,propleream
praevaricationem privantursanctitaie,ac
iustitia,privantur immunitate a concu-
piscentia, a morte , et a malis aliis cor-
poris. Quae omnia , si sunt beneficia Jio-
mini indebita, non magnani ingerunt liu-
ius doctrinae diiììcultatem , ut patet ex
datis exemplis.
Concludam secundum boc pronuncia-
tum verbis s. Tli. in Dispulatis de malo
q. IV. ar. 2. a Peccatimi originale in isto
« nomine, velin ilio nibil est aliud, quam« id
,quod ad ipsum pervenit per orii^i-
« nem ex peccato primi parentis ». Haec
autem,quae perveniunt in hominem ex
peccato primi parentis , revocai s. Tho-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 89/270
— 61 —mas ibidem ad tria. « In bis, qui ex eius pati alani dicitur vere, ac proprie pecca-
« stirpe oriuntur, etsuperior pars card tor, impius, iniquus, dicitur haberepec-
u debito ordine adDeum qui erat per ori- ccitum eie. Hoc antem peecatum mortale
« ginalem institiam , et infcriores vires nihil aliud est,quam privatio iustitiae,
« non subduutur rationi, sed ad interiora sen gratiae ex aclu personali praeterito.
« convertunlur secundum proprium ini- Sub uno quodam respectu haec privatio
a pelimi »(quae pronilas ad inordinale poena est consequens actum praeteritum}
appetendum concupiscentia diei potest sed ita est poena, ut ab Ecclesia universa
ut idem s. Th. paulo infra monel ) et vocetur edam culpa,peecatum ,
iniqui-
« ipsum etiam corpus in corruptionem tas , idest animae vera et propria raors
« tendit ». Si quis cimi s. Thoma doceat spiritualis. Poterit igitur etiam privatio
ex peccato Adae tria haec esse in liomine iustitiae ,ac gratiae sanctificantis ex pri-
ante baptismum, privationem gratiae san- mo parente, et uno quidem respectu esse
ctilicantis ,concupiscentiam , et poenas poena, et alio vocari peecatum, quod est
reliquas corporis etc. nullam aliam rem mors animae : sub qua explicatione vix
constitulivam peccatioriginalis,et ab bis superest specialis difììcultas. Haec pari-
tribus distinctam Ecclesia ab hoc liomine tas desumpta est ex Aug. 1. I. de Nupt.
requiret. e. XXVI. n. 29. « Sicuteorum peccato-
(Juod attinet ad quaestiones de eccle- « rum, quoniam cum fìunt, praetereunt,
siasticis vocibus secundum Scripturas, et « reatustamen manetetc.» et infra: quo-
paires usiirpandis facile componuntur,
« modo manent, si praeterita sunt , nisi
ubi semel de re constitutum fuerit. « quia praeterierunt actu, manent rea-
I. In liomine ante baptismum esse id, « tu? » His explicat reatum peccati ori-
quod veram , et propriam peccati ratio- ginalis.
nem liabet supponit Tridentinum sess. V. II . Pereamdem privationem gratiae ex
can. 5. ex Scripturis , et patribus. Id et Adami peccato facile intelligitur,quod
nos asserere debemus. At non cogit Eccle- in liomine ante baptismum sit reatus cul-
sia , ut aliquid aliud per has voces intel- pae, sit indignitas, sit habìtualis aversio
Uganras,quam privationem gratiae ex a Deo , sit macula, sit eaptivitas"diaboli,
Adae praevaricatione. Nam Tridentinum sit contagium ex culpa Adami. Haec in
eademsess.V. can. 2. loquens de Adamo idem recidunt.
transfundente peecatum in posteros ,ita Quidquid satis est , ut vocetur pecca-
illud describit : peecatum , inquit,quod tum vera , ac propria ratione, quam ex-
est mors animae. Privatio ameni gratiae plicuimus , satis etiam est , ut aìiis hisce
sanctifìcanlis,( quae vita est animae ) et nominibus appelletur.
mors animae per omnes synonyma sunt. III. Facile intelligitur doctrina Triden-
Satis ilaque Tridentino est, quod nomine tini sess.V. can. 3. « Hoc Adae peecatum,
peccati transitisi in posteros inlelligamus <c quod origine unum est , et propagatio-
pe< calura, quod est gratiae privatio, sive « ne, non imitatione transfusum omni-
mors animae j ncque aliam veram, et prò- « bus inest unicuique proprium ». Adaepriani rationem peccati postulai
,quam peecatum origine unum fuit: nam una
<|iiae sit vera , et propria mors animae. actio fuit , cum patraretur. Ubi autemQuo pacto seccrnimur a pelagianis
,qui praeteriit actus, mansitìn Adamo reatus,
docent homines ex peccato Adae faclos idest privatio gratiae quousque per poe-
peccatores propter imitalionein; et prae- nitentiaui remissionem accepit secundumterea poenaui morti» corporale ex eo tra- illud Aug. 1. I. de Nupt. e. XXVI. n. 29.
xisse; secernimur a Zuinglio docente pec- Peccata . . . manent , nisi remittantur.
catum ex Adam transfusum esse ooocu- Illud aulcni peccatimi propagatum est inpiscentiam tantum. posteros, non quantum ad actum , sed
Coniìrmatur : nani praeter peecatum quantum ad reatum, idest privationemactualc, quod est dicium, factum , con- gratiae , et mortori animae
,quae mors
cupitum conila legem aeternam^etaquo animae, sive privatio gratiae, sive rea-
homo actu dicitur peccans, est cliam pec- lus vere ac proprie peecatum sunt , sive
catum, a quo quis post actionem maiam ut sole! dici,peccatimi habituale ,
sunt
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 90/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 91/270
— 63 —mani, ex qua reatus culpae in illis est XVI.: Exquofit,\n<\\ùl,ut Auguslimts
ex natura ipsa concupisccntiae, nisi su- numquam ad lilla pacta^velad ullas pò-
perveoiat gratia sanilatis,et iustifìeatio- sitivas Dei leges de conferendo , vel a-
ni> : « Si concupiscentiam , inquit lib. I. dimenda posteris iustitia recurrat etc.
« de Stata nat. lapsae cap. III. proles Quid si liane legem invenero docerì ab
t ex parente suscipit , ergo necessario Angustino non modo in aliis scriptis eius,
« mentis apicem... eidem ponderi suine- sed edam in bis ipsis Enchiridii capiti-
ti cairn, elcaptivum gerii nisi saltem, bus? ac sermone quidem CCXXXI. al.
» habituaUs caritas diffundatur in cor- CXLI. de Tempore num. 2. a Unde ve-
% dibus hominum sive maiorum,sÌ9e par- « nerit mors ,originem ipsius quaera-
c i ulorum , et habitualiter ad Denm con
u persos faciai ».
lime « peccatimi originale per libidi-
« netn , seu concupiscentiam, tamquam
Tarn causam transfusionis, atque ita
ipsa natura rei propagatur , ait Ian-
<( seoius lib. I. de Statu nat. lapsae cap.
« mus. Pater mortis peccatum est. Si e-
« nini numquam peccaretur , nemo mo-
« reretur. Legem Dei , hocestpraeceptuni
(( Dei cura conditione homo primus ac-
« cepit, ut si servaret viveret , si corrum-
« peret moreretur. Non se credendo mo-te riturum , fecit unde moreretur , et in-
(( \ 1. neqoe vero aliter propagali potest « venit verum fuisse, qui legem dede-
« ullo modo, nisi per libidinem, et con- « rat ». Patet hic non agi de lege solius
k cupiscentiam » ait eodem cap. VI. prohibilionis'./ze comederìs: de liac enim
(e Haec docuit Augustinus , ut doctri- dici nequit,quod eam Adam invenerit
n nani catliolicam: haec si vera non sit, veram. Hoc tantum convenit pacto, seu
« vana, lallax, falsa est eius de pelagia- legi7quae praeter prohibilionem esset
« nis Victoria, et tredecim libri Augii- etiam promissoria, et comminatoria sen-
« sLini i ondi lus everluntur » : ila Iansen.
cap. XI., XII. , et XIV. a Recentiores
« plerique. .. occasionem sumpserunt ex-
te cogitandi nescio cuius pacti, quo Deus
<t ouines posterorum voluntates in pri-
« mi parentis voluntate collocaverit, ita
su s. Tliomae , et theologorum,quod
etiam apparet in toto contextu. Pergit
August. « Inde mors, inde mortalis, in-
tt de labor , inde miseria , inde etiam post
« mortem primam mors secunda , idest
« post mortem temporalem mors sempi-
n ut quemadmodum eius, esset futura « terna. Huic ergo conditioni mortis:his
luntas omnium in transfundenda iu
et stilla9
ita quoque praevaricalio eius
« omnium censeatur}quo nihil ab Au-
« gustini mente alienius , et in doctrina
« eiu> absurdius, et principiis eius repu-
ti gnantius escogitar] potest »j ait lans.
cap. V. et sequentibus.
« legibus Inferni , obstrictus nascitur
« omnis homo, sed praeter illum homi-
te nem, qui homo faetus est, ne periret
« homo: non enim legibus mortis venit
« obstrictus: » Idem Aug. lib. de Gate-
chiz. rud. e. XVIII. n. 30 : tt Praece-
« ptumque illis dedit, quod si non trans-liane Iansenii doctrinam
,qua docet tt grederentur in illa semper immortali-
ci peccalo Adae physice, et ex rei natu- tt tatis beatitudine permanerent, si au-
ra genitam concupiscentiam in Adamo j « tem transgrederentur , supplicia mor-exconcii[)iscentiaautem posterorumAdae a lalitatis expenderent » : quae Jex non
necessario esistere reatum culpae, (juae Adamum tantum, sed reliquos compre-
originalis dicitur- nulla in his positiva hendebat. Hinc August. in Ps. LXX.Dei lego interveniente, liane inquam do- ser. II. num. 1. » Experlus ergo nialum
« Adam, omnis aulem homo Adam ».
Et in Ps. LXXI. num. C. : tt Adam qui
u fu it caput mortis nostrae ».
Idem pactum , seu legem docet Augu-st. in Psal. CU. n. G. , ubi suos audito-
ctrinam, quam schola s. Tliomae, Sco-
ti , et Socielatis non amplectunlur,quae-
que totum implet librum I. Iansen. de
tata nat. lapsae , efìicaeiler impugna-
bit quisquis ostendat in sententia Augu-stmi liaec omnia pendere ex libera Dei rea sic alloquilur: « non ergo te sanabit
et voluntate, quam proinde tanto- « qui fecit talem (in Adamo) qualis nonpere repugnare Augustino docet Ianse- « aegroiares ,si legem sanitatis acceplamnius,qui lib. I. de Sta t. nat. lap. cap. « servare voluisses? Nonne libi, et dispo-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 92/270
— 64 —« suit, et mandava, quid tangere», quid
« non tangeres ad rctinendam salu-
« lem?.... »
Scd non opus est excurrere per alia
s. Augustini scripia: in his Eochiridii
capitibus habemus, quod satis est. Dixe-ral Iansenius lib. I. de Statu nat. lapsae
oap. VI. « Ex natura igilur rei , non ex
<* ulla positiva Dei, vel Adami volunlale
u posterorum voluntales in sua positas
« continente iuxta Augustini doclrinam
« factum fuit,ut magnum iIJud delictum
« una cuin natura in prolem transeunte
« transirct , non secus , ac subinde caeci-
« tas,podagra etc. » Videamus quain
liaec repugnent Augustino: quod altinetad voluntalem Adami, ait August. hoc
cap. XXVI.: «Ilinc post pecca tum exul
« effectus , stirpem quoque suam. .. poe-
« na mortis , et damnationis obslrin-
« xil.... » Jege reliqua. Quod atlinel ad
Dei voluntalem , ea in sensu theologo-
ruin schoJaslicorum duplici via ex his
capitibus Enchiridii colligitur.
1. Eodem omnino modo Joquitur Au-
gustinus de poena concupiscentiae,
quo
Joquitur de aliis malis sive moralibus,
sive pbysicis,quibus homines post ori-
ginale peccalum, Deo sive permitlenle,
sive volente et intendente puniuntur, tumin liac , tum in alia vita-, atqui liaec
omnia non sunt mala, seu poenae neces-
saria quadam naturae consecutione ex
culpa Adami emananles, sed ex ira, et
lege Dei libera ; ergo etiam poena con-
cupiscentiae. Maior constat ex Jectione
lioruin Enchiridii capitum: minor decla-
ralur, et probatur, simulque praeoccu-
patur responsio,quae peti ione ab ali-
quo posset ex doctrina ìansenii de Slatu
purae naturae lib. III. cap. I. II. , et
seqq. Nolo contendere cum Iansenio, u-
trum Deus ex aeterna lege , idest ex ne-
cessaria sua infinita perlectione debeat
peccalum non inultuin relinquere , sed
punire. Esto ila sit, quod ipse tam fuse
probat locis citatis. At qualitas poenae ,
eiusque quanlilas , luna in intensione,
lum in extensione, quantum ad eircuni-
stantias sive liuius , sive alterius vilae,
sive serius, sive citius, haec sane omnia
non ex natura peccati , non ex necessaria
aliqua lege, sed ex lege positiva Dei pen-
dent,ncque oppositum audet asserere
Iansenius; meritum quidem harum om-nium poenarum in peccalo est, sed de-
terminano est in libera Dei voluntate.
2. Eodem modo loquitur de poenis,
quas Dei ira re ipsa inflixit, et infligit
naturae burnanae, ac lo([uatur Augusti-nus de poenis, qua» potuissel infligere, si
in melius hominum rcformalionem nul-
]am prorsus esse voluisset,ul ait August.
hoc cap. XXVII.,quod habere prae o-
culis necesse est cum sequenli XXVIII.Sed poenae quas potuisset infligere non
erant, neque ex rei natura, neque ex im-
mutabili lege; reipsa enim infliclae , et ir-
rogalae non sunt; ergo etiam aliae poe-
nae, quas re ipsa humanae naturae irro-gava, ex quibus est concupiscentia.
Diximus concupiscentiam , aliasque
huius vilae poenalitates esse ex libera Dei
lege, non ex natura peccati Adae, quod
Iansenius docet; non ideo autem nega-
mus, imo maxime asserimus cum schola
s.Thomae, Scoti, Socieiatis, tum concu-
piscentiam, lum mortem, aliasque imper-
iectiones esse re ipsa connaturales naturae
humanae.Est
enim hocnecessaria
con-secutio ex possibilitate purae naturae
,
quam supponimus. Caelerum cum Deus
condidisset naturamhumanamimmuneuiab his miseriis, caeteroquin suae imper-
fectioni connaturalibus , Adae peccalum
potuisset ex absoluta sua polestate punire
tantum personali ter in Adamo, et quam
semel dederat, immunilalem ab iis, cae-
teroqui connaturalibus malis perpetuo
conservare in Adae posleris: sed ei piacili t
aliam liberam legem,et paclum statuere.
Corollarium. Post discussam a theolo-
gis scholasticis conlroversiam de peccalo
originali, multamque luceni huic contro*
versiae ex ipsorum disputationibus affu-
sam , facilis via iniri potest explicandi .
quomodo animae rationales non tradii*
caniur , sed crecntur a Deo; sic autem
creatae statini inficiantur originali pecca-
to, neque hoc tribuendum sit Deo auclori.
Cuius difficullalis solutionem Augustineepist. ad Hieronymum CLXVI. , ohm.
XXVIII.c.IV^etepist.adOptalumCXC.,
olim CLVII. e. VI. fatelur, se neque l<-
eendoy ncque orando, neque ratiocinan-
do invenire potuissc : in qua dilììeultalc
asque ad mortem perseverai it, ut hai* -
ex quatuor libris de origine animae, quoi
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 93/270
— 65 —icrìpsit ani». VI 9. inni sene*, et ex 1. II.
Retract. cap. LVI. Tota difficultatis elu-
cida tio pendetex parto, seu lege per lan-
senium, tam acriter impugnata. Etemmsi Deus intelligatur ex se privare animata
a se creatam originali iustilia, cani reli-
quia quae liinc consequuntur , difficile
yidebitur, quod Deus causa non sit pri-
valionis iuslitiae originalis adeoque pec-
cati, lotque animae malorum auctor. Cae-
terumsi intelligatur pactum,sive lexcon-
ditionalis explicata ab ip-><> AugustÌDO
lerm. CCXXXI. al. CXLI. de Temp.
mi, *2. )> Legem Dei, hoc est praeceptum
Dei cumcouditioDe homoprinms accepit,
ut siservaret, viveret (inique ipse et
eius posteri, nam Adam, omnis homo A-
dain, inquit idem AugUSt, in Ps. LXX.semi. II. unni. 1.), si corrumperet, mo-
rerclur , ( utique et ipse et eius posteri
morte tum animae, tum corporis} nani
Adam luii caput morlis nostrae , inquit
August. inPsal.LXXI. nam. 6.) Me est
verus auctor huius privationis iustitiae,
seu mortis animae, qui condilionem im-plevit praevaricando in Paradiso, et le-
gem de seconditiona]em,ac indifferenlem
ad praemium , et poenam , ultimo deter-
minavi!) cuiusmodi fuii solus Adam, et
mediale lentator diabolus. Hoc paolo ve-
rissimum est illud Aug. lib. I. de Nupt.
caj>. XIX. n. 21. « Gigmìur. . . homo a
Crcaiorc,caplivusadeceptore:et e.XXIII.
n. 26. » Natura lmmana ... non estuisi
ex Deo, sed vitium non est ex Deo: » quod
saepissime contra pelagianos scribit Au-
gustinus.
XXX. Veruni hacc pars generis Iiumani, cui liberationem Deus re- Cap- xxx.
. . .... . Non meri io nec
pnumque pronusit aeternum , numquid mentis operum suorum reparan ubero a .b.irio
potest? Absit. Quid enim boni operatur perditus, nisi quantum fuerit a per-rep
s
a
e
'
d
al
gV
h
a ua
mes
ditione liberatus? Numquid libero voluntatis arbitrio? Et hoc absit: namlibero arbitrio male utens homo et se perdidit et ipsum. Sicut enim qui se
occidit, utique vivendo se occidit, sed se occidendo non vivit, necseipsumpoterit resuscitare , cum occiderit: ita cum libero peccaretur arbitrio , vi-
ctore peccato amissum est liberum arbitrium. A quo enim quis devictus est , n. Petr. ir. i 9 ,
tate et srfrii* addiclus est. Petri certe apostoli est ista sententia, quae cumvera sit, qualis quaeso potest servi addicti esse libertas, nisi quando eumpeccare delectat? Liberaliter enim servii, qui sui domini voluntatem liben-
ter fui!. Ac per hoc ad peccandum liber est, qui peccali servus est. Undead iuste faciendum liber non erit , nisi a peccato liberatus, esse iustitiae coe-
perìl servus. Ipsa enim est vera libertas propter recti facti laetitiam , simul
el pia servitus propter praecepti obedientiam. Sed ad bene faciendum ista
libertas unde erit bombii addicto et vendilo , nisi redimat cuius illa vox est:
Si voi FUitu liberaverti, tunc vere Uberi erilis? Quodantequam fieri in homine io. via. 36.
incipi it, (juomodo quisquam de libero arbitrio in bono glorietur opere,qui
nondum est liber ad operandum bene, nisi se vana superbia inflatus extol-
lat? quam cobibet Apostolus dicens; Gratta salvi facli estis per fidem. E Ph u. s.
Guam abusi sint boc ci pi teXXX. Lu-
therus, Calvinus, lanseoius, notum est*
D« Je Clerc , liei sii ex novis pelagianis
in Auimadversionibus ad hoc caput
XXX.« Hoc tantum, inquit, diJigentermemo-
" riae mandandum, quotiescumque Au-« gustinus liberum hominem agnoscil in
r< libria posi controversiaa pelagianaa con*
' acriptis, id ex eius sententia \:\\<\c im-
« propi !< intelligendum . cum liic diser
« lissime doceat hominem, et se et libe-
re rum arbitrium perdidisse ». Ila ledere,
qui hoc Augustini , ut ipse putat, asser-
lum de libero arbitrio extincto, et hoc lo-
co, el alibi acriter impugnai.
Ut vera Augustini mens ex contextu
ipso huius XXX. capitis,et seqq. innote-
Beat , observo libros quatuor ad Bonifa-
ciiiiii contra duas epislolas pelagianoi um( de quibus libria Aug. lib. 11. Retract.
9
Nvta in caput
XXX.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 94/270
— G6 —cap. LXI.)scriptos esse ante Enchiridion,
de quo Aug. meminit, tamquam de ope-
re posteriori lib. H. Relract. e. LXUI.
lara capile li. n. k. I. I. ad Bonifacium
haec habet Augustinus. Iuliani respondea-
mus epistolae « Dicunt, (mquit Iulianus)
« UH manichaei, quibus modo non corn-
ei municamus, idcst toli isti , cum quibus
« dissentimus,quia primi hominis pec-
« calo, idest Adae, liberum arbitrium pe-
ti rierit , et nerno ioni potestatem habeat
u bene vivendi, sed omnes in peccatum
« carnissuae necessitatecogantur n . Huic
calurrmiae Iuliani ila respondet Augusti-
nus n. 5. « Quis aulem nostrum dicat
u quod primi hominis peccato perierit li-
« berum arbitrium de humano genere ?
(( Liberlas quippe periit per peccatum,
a sed illa, quae in paradiso fuit, haben-
« di plenam cum immortaliate iustiliam,
« propter quod natura hurnana divina
<c indiget gratia , dicenle Domino : si vos
a Filius liberaverit, tunc vere liberi eri-
« tis , uiique liberi ad bene iusteque vi-
te vendum. Nani liberum arbitrium usque
« adeo in peccatore non periit, ut per il-
« lud peccent maxime omnes, qui cum« deleclatione peccant, et amore peccali,
« hoc eis placet, quod eis libet ».
Cum ilaque iam ante scriptum Enchi-
ridion Augustinus sub hac distinctione
mentem suam explicuerit de extincto li-'
bero arbitrio , videamus utrum in hac
senientia perstiterit, cum scrinerei Enchi-
ridion.
Imprimis ab initio ipso capitis XXX.disertissime agere incipit de reparatione
ad liberationem , regnumque aderitimi,
de qua reparatione a peccatis^atque sup-
pliciis^et originalibus, et propri /s egerat
fuse capite praecedenti proximo XXIX.Haec liberatio tria dicit 1. Aclus ex
gratiis auxiliantibus elicitos disponentes
ad iustificalionem , et descriptos a Tri-
dentino sess. VI. e. 6. cuiusmodi sunt (1-
des , spes , timor , odium peccali. Quos
aclus praeparantes attingii eliam Augu-stinus sequenti cap. XXXI. el XXXI l.
Enchir. Dicit 2. formalem ipsam iustiil-
cationemper gratiamsanctificantem, quae
vocalur gratia remissioni^ pcccatorum
per Auguslinum. Dicit 3. poieslateni ope-
randi in posterum opera salutarla d'igea
Edio Dei. Hinc ab Angustino hoc ipso
cap. XXX. liberatus a peccato dicitar
liber ad iuste faciendum , idemque per
similes plirascs saepe repetit hoc capite,
et multo magis in aliis libris suis. Hocterlium inculcat saepissime Augustinus
contra Iulianum,qui gratiam remissio-
nis peccatorum agnoscebat \ sed nihil
praeterea. Hinc Aug. 1. 1. op. imper.
contra Iulianum num. Sì. « Alia est re-
te missio peccatorum in eis,quae male
« facla sunt , alia caritas,quae facit li-
ei berum ad ea, quae bona facienda sunt.
« Utroque modo liberat Chrislus,quia
« et iniquitalem ignoscendo aufert, etin-
« spirando tribuit carilatem ». Hoc veri-
fìcalur , teste ipsomet lansenio 1. HI. deGr. Gir. cap. XV. de cantate habituali,
quae in iustiflcatione datur sive haec ca-
ritas pendeal quidem a gratia sanctifl-
cante remittente peccata, sed ab ipsa rea-
Jiter dislincta sit, sive eadem sit cum gra-
tia sanctiflcante, et solum muneribusdi-
stinguatur , et atlributis ratione nostra
diversis. Dona habitualia fìdei et carita-
tis esse verarn potestatem bene operandi
Iansenius ibidem fatetur esse veritatemexploratissimam in Augustini scriptis.
Quod ego, omissaexplicationeipsius, quae
non placet, sic expono. Nam ad donumhabituale lìdei
, tamquam fruclus ad ar-
borem revoca ntur,piae cogita tiones ex
revelatione pendenles. Ad donum habi-
tuale carilaiis revocaniur piae affectiones
non deliberatae modo , sed etiam indeli-
beratae,quae communi nomine carita-
tis vocanlur ab Augustino,
qui 1. II. e.
duas ep. pelagian. cap. IX. num. 21.
« Quid est boni cupiditas, nisi caritas? »
et 1. Vili, de Trio. e. X. n. H. « Quid
a est aulem dilectio , vel caritas,qnam
« tanlopere Scriptura divina laudat , et
« praedicat ,nisi amor boni} » Imo ti-
morem ipsum revocat ad amorem , seu
volunlatem boni.Vide l.LXXXHI. quae-
slionum q. XXXI li. et in Psal. LXXIX.num. 13. Sub iis aulem
,quas dixioius,
cogitalionibus, et aileolionibus omnia di-
vinae graliae auxilia comprehenduntur.
En sensus auguslinianae doctrinae docen-
tis perfìdem et carilatem eliam hahitua-
les,quae sola datur in non aclu opeian-
libus,dari potestatem bene operandi.
Iam duae hoc e. XXX. Enchir. sunt
Augustini interroga tiones.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 95/270
— 67 —I. Inlerrogat : Diim haec pars generis rum suorwn
,per quae reparan possmt
hurnani , cui liberationem Deus regnimi- ad sanctitatem , et iustitiam in Adamoque promisi! aeternum , mentis operimi amissam.Eodemsensulib. de Praed.San-
suorum reparari potest ? Respondet au- clorum e. XV. n. 31. dicit : « Humanalem : a Absit : quid enim boni operatur hic merita conticescant
,quae perierunt
« perditus , nisi quantum fuerit a perdi- per Adam ». Cum enim merita humana<c tione liberatus ? » Kecle Iansenius ipse et merita operum dicantur per compara-
<c falelur Jib. de Gr. primi liominisc. IX. tionem ad naturam, sive hominem dum( testis proiode hac in re ornili exceptio- primo formatur, modo non habentlocum
ne maior). « Peculiare est enim Augii- merita operum, sive merita liumana per
« stini . ac discipulorum eiua phrasis,
comparationem ad naturam primo for-<( adeoque Concilii Arausicani. .. ut sub matam in statu gratiae et integritalis.
« liberiate naturali et possibilitate natii- Merita aulem naturae, dum homo lapsus
« rali ipsaque Datura totum istud coni- primo formatur , non sunt , nisi merita
« prehendaiur, quod naiurae in ipsa pri- damnationis, et irae Dei. Superest ut ho-
(( ma conditione collatum est .. . Jpsuin mo perditus liberetur a perditione perea
« ainorciii Dei, quo liberum fulgebat, et tria,quae enumeravimus j Urne bonum
« ardebat arbitrium, seu ut nos loqui- operabitur ad vitam aeternam, quod sae-
« mur, ipsam gratiam habitualem simul pe docet hoc Enchirid. cap. XXX. Au-« sub natura inlelligebant ». Salis sit il- gustinus.
Jud Aug. 1. I. Relr. e. X. n. 3. « Ad Altera interrogalo Augustini est: «num-« naturam , iuquit, referatur, qualis sine « quid libero voluntatis arbitrio (subin-
<( vitio primilus condita est. Ipsa enim tellige,quod praemiserat ) reparari po-
« vere , ac proprie natura hominis dici- « tesi? Et hoc absit. Nam libero arbitrio
a tur. Tranciato aulem verbo utimur, ut « male utens homo (in Paradiso volupla-
« naturam dicamus etiam quali nascitur « tis") et se perdidit, et ipsum». Quemad-(f
homo ». Imo in libris de Libero arbi- modum naturae, ita et liberi arbitrii no-trio
,quos nondum presbyler scripsit
,mine naturam, et arbitrium sanum intel-
longe ante Pelagii haeresim , ab eo in- Jigit Auguslinus , sanum inquam , ideo-
quam tempore ,eum loquendi modum que habituali cantate instructum, et im-
usurpabai. a Ipsam naturam, ait. 1. III. mime ab omni prava concupiscentia. Excap. XIX. n. o'f. alher dicimus ,
cum quibus consequitur arbitrium illud pote-
« proprie loquimur , naturam hominis, statem habuisse ad iuste , et salutariter
a in qua primum in suo genere inculpa- operandum. Hinc Aug. 1. de Nat. et gr.
bilis focaia est (in quibus verbis indù- cap.XLHl. n.50. «Quis enim eum nescit
diluì donimi iustitiae, seu gratiae habi- « sanum, et inculpabilem factum, et li-
tualis), aliter istam,
in qua ex illius a bero arbitrio, atque ad iuste vivendum« damnati poena , et mortales , et ignari, « potestate liberrima constitutum ? Sedu et carni subditi nascimur, iuxta quem « nunc de ilio agitur
,quem semivivum
k modum dicit Apostolus: Fuirnus enim, a latrones in via reliquerunt ». lam vero
« et nos naturatile r fitii irae , sicui et hoc , et non aliud esse arbitrium,quod
« caeteri ». isto XXX. capite Enchiridii perditum di-
Consenianee ad hunc loquendi morem citur ab Auguslino , evidens est ex con-
merita primi hominis ex eius natura ab textu. Illud enim arbitrium dicitur per-
initio sic condita, et per habilualem gra- ditum,quod homo primus male utens
tiam,et carilalem sic consultila, vocan- perdidit
, atqui illud luit arbitrium sa-
tin ab Angustino opus naturae, ut in Ep. num , et polens iuste vivere. Deinde di-
CCXY1L ad\\talem,al.CVIH. cap. III. citur perditum illud arbitrium, quod con-num. 11. merita humana lib. de Praed. traponitur arbitrio liberalo post casum
;
Sanctorum cap. \N . n. 31. inerita, quae huiusmodi autem non est , nisi arbitriumcaro potuti habere lib. de Corr. et gr. sanum. Praeterea arbitrium deperditumcap. XII. n. 37. comparatur facilitali
,quam ad vitam
^Hoc eodem scnsunegat hoc cap. XXX. conservandam habet, qui se occidil. Igi-
Encliiridii hommibus lapsis merita ope- tur sermo est de arbitrio potente conser-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 96/270
68 —vare vitaui earilatis acceptam in crealio-
ne. Denique Auguslinum arile Jiberatio-
neni in homine servo negare liberimi ar-
bitrium cum addito , non simpJiciler, et
ea universalitale, qua nostra aetale loqui-
mur , oslendunt verba . quae saepe hoc
capite habet, et quibus arbilrium negar.
ad iuslejaciendum libcr non erit ; et in-
fra : ad benefaciendum ista libertas ,
unde erit Uomini addicto , et vendilo; et
infra : quomodo quisquam de Ubero ar-
bitrio in bono glorietur opere? Conci u-
dendum itaque Augustinum hoc Enchi-
ridii loco idem docere,quodet alibi do-
cet, et omnescum ilio, rerum est: ma-
gnas arbitrii Uberi vires homo, cum con-
deretur , accepit , sed peccando amisit.
August. Serm.CXXXI. numer. 6. al. 2.
de Verb. AposloJ. \ sed merito addit Au-
guslinus ibidem : Adhuc curatur
sanalur languor. Et libro I. ad Bonifa-
cium ,capile II. numer. 5. : Librrlas
periit per peccatimi , sed illa,quae in
Paradisofuit.
Nota il. in idem Qui cum Baio tuentur liberum arbi-
caput xxx.tr j
um s j
ne J)ei
gratin nonnisi ad peccan-dum valere, hoc e. XXX. Enchiridii abu-
tuntur, cjuibus catholici theologi docle,
alque ingeniose respondent. Sed si quis
Augustini conlexlumdiligenterinspexerit,
facile sibi suaserit, nonnisi contorte, et
violenter tolum hunc locum ad eam con-
Iroversiam trahi.
« Cum libero peccaretur arbitrio vi-
« ctore peccato arnissum liberum arbi-
« trium )). Profeclo ad liieramagitur de
peccalo praevaricationis Adae ,non de
aliis specie , aut individuo diversis pec-
caiis, quae Adae praevaricatio actu prae-
teriit , rnansit reatu, uti tolies iterai Au-
gustinus,qui reatus in posteros translu-
sus est. Iiuius peccati sive reatus servus
elfeclus fuit Adam , donec iustificatione
per merila Salvatoris liberatus est. Eius-
dem peccati sive realus in posteros pro-
pagali servi sunt fìlii Adae , donec iusti-
ficatione sive remedii legis nalurae, sive
cireumeisionis , sive baptismatis liberen-
tur, qua nberauoneacquisita potentes sunt
ad iuste, et salutariter operandum. Alque
hactenus haec Augustini docirina nihil
habet commubecum controversiajUtrum
hi sub originali reatu consolali ,si ad
actualia peccala patranda tententur, ab-
stinere ab iis possint per vires naturae.
Paritas servi usurpala a s. Augustino
rem dcclarat. Servus sub servitule con-
slitutus, a qua snis viribus se se redime-
re nequit, libertatem tamen indifferenliae
liabet ad serviendum cum interna dile-
clione\)ou\ affeotus erga suum dominimi,
quod dicilur servire libcrediter, in phrasi
s. Augustini, vel cum interiori displicen-
tia,qua iugum domini execretur. Cae-
terum sub servitule conslitutus ,liberta-
lem indifferentiae non habet ad opera in-
genui ,ac liberi hominis. Si liane servi
parilalem hoc modo exposueris, eam sen-
ties non obnoxiamD. le Clerc animadver-
sionibus in hunc Enchiridii locum , ubipessime loquitur de Augustino , de cuius
doctrina male merebimur, eamque ludi-
briis cavillantium exponemus, si illi alie-
nos a conlexiu sensus affingemus. Haec
parilas opliine accommodaiur serviluti
realus peccati originalis contra pelagia-
nos.
Etenim nequit homo ab hac servitule
se expedi re, nisi iustificatione per baptis-
nium, aliove remedio ante baplismi in-
slilulionem. Interim hic servus aliam Ji-
berialem non habet, quam illam,qua
delectari potest de islo peccali statu, et
a regeneralione abhorrere , sive ut ait
lib. I. Op. imp. e. Iulianum n. 9i. in
pecculo sua voluntate reti/ieri.
Ac quoniam « peccati reum tenere
« quemquam,quia non fecit
,quod fa-
te cere non potuit ,summae iniquitatis est
(( et insaniae » ait Àugust. lib. de Dua-
bus anim. cap. XII. n.l7.,quem librum
anie Enchir. iam scripseratabauno 391.,
Jiinc se([uitur,quod si ille peccati servus
libertatem habet delectandi se de ilio
scrvitulis, et peccati statu, libertatem e-
tiain habeat abslinendi ab ea deleetai io-
ne, aut eliam sibi displicendi de eo sta-
tu , saltem per aclus nalurales , sive ex
conscienliae inquietudine secundum illud
eiusdem August. irrequietum est cor no-
strum, donec requiescat in /e, sive alia
via.
Interea servus hic liber non est ad iu-
sle iacienduni, et ad opera meritoria vi-
tae aeiernae ,nisi iustificatione liberetur
a reatu peccati , fiatque iustitiae et ca-
ritatis habiiualis servus , simulque Dei
lìlius, quae phrascs in idem coincidimi:
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 97/270
— 69 —hoc omnes fatemur: hoc pluribus incul- personalis , sed quantum ad reatum, sì-
cat hoc cap. XXX. Enchiridii Angusti- ve originalem, sive actualem, quo rea-
nus : lioc docuit in postremo ipso suo tu, seu ut ilici solet, habituali peccato
opere. Nana Jib. I. Oper. imperi, unni. e>t quis servus addictus ,omnino sunt
9V. ad illa verba : Si vos Fìlius liberaste- extra Augustini dispuiationem ea, quae
rit , lune vere liberi eritis: « inni ita- conlrovertunlur a baianis, et cuna baia-
ti que , inquìt >non vivanl bene iìlii ho- nis , utrum servus peccati originalis, aut
« mimmi, nisi oliceli lìlii Dei,quid est actualis, quantum ad reatum, (sive aliis
n (|iio(l iste libero arbitrio ( aule libera- vocibus ) utrum servus peccati habilua-
u tjonein ) vult bene vivendi tribuere lis,si tentetur ad nova quaedam actualia
« potestàlem? Cum enim haec potestas peccata, liber sit, ut oaturae viribus ten-
ie non delur, nisi gratia Dei quot- tationi resisiat honesle, sed non meritorie.
« quot autem receperunt eum , declit eis Censemus etiam esse extra liane Augu-« potestalem fii/os Dei fieri.... » Quae stini dispuiationem
,quae inter calìioli-
atque alia concludi! Augustinus eo ino- cos ipsos controvertunlur , de peccaloris
. quo in hoc Enchiridii capite: vo- viribus naluralibus ad resislendum ten-
luntas; quae libera est in inalis, quia tationibus , aut non resislendum. Qua de
deleclalur inalis, ideo libera in bonis re noia sunt dissidia scholastica inlerSua-
( neinpe saiutaribus , et vitae aelernae rez, ac Vasquez. Nota sunt, quae saepe
nieriloriis ) non est, quia liberata non disserit card. Norisius in pluribus opu-
sculis tom. I. ed. veron.
Quae disseruimus de servo peccati o- Ac quoniam quae disserit hoc Enchi-
riginalis, quantum ad reatum,qui per- ridii capile Augustinus de servilute pec-
severat usque ad regeneralionem, eadem cali ad ea verba II. Peiri II. 19., et Ioan.
intelligenda de omni eo,qui devictus est Vili. 36. in aliis libris disserit, usque
alo lethali,quantum ad actum, et ad ultimum scriptum operis imperfecti
eidem peccato quantum ad perseverar!- contra Iulianum, ea quae disputavimustein reatum servus addictus est. Nani aliquid lucis atferent aliis etiam librorum
peccatijcicli, atque transacli reatum ma- Jocis exponendis,
// re , supponi t cum Iuliano August. lib. Ea verba: « Ipsa est enim vera libertas Nomili, in idem
\ L e. lui. e. XIX. num. G*2. lluiusmo- propler recie i'acli laetitam» (sive liberi-cap '
ccati actualis, quantum ad tiam ut legendum Maurini censenl),nihil
reatum,ncque ab bac servitine liberari favent doginati haerelieo de sola libertate
Il viribus suis, sed iustifìeatione gra- a coaclione , sed tantum absolvunt com-accepta per gratiae sanctificantis , et parationem inter servum peccati habi-
habitualis caritatis, ac donorum inlusio- tualis, sive realus culpae, et servum ha-
ncin. Ea soJum obtenta iuste vivere pò- bitualis iustitiae per iustiticationern acce-
lesi inni merito vitae aeteruae. Interim plae. Est enim hic ita pie servus propler
dum perseverai ille servitutis status, in obedientiam praecepti ,ut id non modo
quantum huiusmodi .servus est, polest exlerius, sed ex animo cum delectatio-
soJum libere delectari de suo malo, ideo- ne, et libenlia praestet, cum pienissima
que etiam non delectari , imo displicere tamen facultate eum animum delecta-
llem naturali quodam taedio, tionem et Jibentiara interiorem non ha-alquc odio. bendi , imo oppositam displicentiam
,
Cum autem a s. Angustino disseralur quemadmodum de servo peccati habilua-
boc loco tantummodode servo peccati, lis sive reatus dictum est-, quae ut vi-
praecipue originalis, tum etiam simili- des, nihil habent commune cum dogma-ludine
quadam rationis, de servo peccati le de liberiate a coaclione.
XXXI. Et ne ipsam sibi saltelli fidem tic arrogarcnl, ut non intellige- c*i. xxxi.
rent divinitus esso donatimi, sieut idem Apostolus alio loco dicit se, ut li- boM«oe°i£ni.
delia esset, misericordiam eonseeuluui; liic quoque adiunxit, alque ait: Et i.o»r.vn.i5.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 98/270
— 70 —
Eph. II. io.
PsaJ.L. ix.
Ci». XXXII.Bona voluntaa
a Ilio.
IMiil. II. i3.
Roin. IX. 16.
Tiot. VfIF. 35.
sec. LXX.
rsal.LTHI.ii.
Psal. XXII. ti.
Manli. V. 44.
Matth. VII. 7.
ìtoc non ex vobis t sed Dei donum est , non ex operibus quae fecimus , ne forte
quis cxtollalur. Et ne putarentur fidelibus bona opera defutura , rursus adie-
cit : Jpsius enim sumus figmentum creati in Christo lesa in operibus bonis,quae
praeparavit Deus , ut in illis ambulemus. Tunc ergo eflìcimur vere liberi , cumDeus nos fingit, idest , format et creat, non ut homines, quod iam fecit
sed ut boni homines simus, quod mine gratia sua facit: ut simus in Christo
Iesu nova creatura , secundum quod dictum est : Cor mundum crea in meDeus. Neque enim cor eius
,quantum pertinet ad naturam cordis Immani
non iam creaverat Deus.
XXXII. Item ne quisquam , et si non de operibus , de ipso glori etur
libero arbitrio voluntatis, tamquam ab ipso incipiat merituui , cui tamquamdebitum reddatur praemium bene operandi ipsa libertas , audiat eumdemgratiae praeconem dicentem : Deus est enim qui operatur in vobis et velie et
operari prò bona voluntate. Et alio loco : igitur non volentis neque currentis
sed miserentis est Dei. Cum procul dubio, si homo eius aetatis est , ut ratione
iam utatur, non possit credere, sperare, diligere, nisi velit, nec pervenire
ad palmam supernae vocationis Dei , nisi voluntate cucurrerit. Quomodoergo non volentis neque currentis , sed miserentis est Dei } nisi quia et ipsa vo-
luntas , sicut scriptum est, a Domino praeparatur? Alioquin si propterea
dictum est: non volentis neque currentis, sed miserentis est Dei, quia ex utro-
que fìt, id est, et voluntate hominis et misericordia Dei, ut sic dictum ac-
cipiamus : non volentis , neque currentis , sed miserentis est Dei , tamquam di-
ceretur non sufficit sola voluntas hominis, si non sit etiam misericordia
Dei. Non ergo sufficit et sola misericordia Dei, si non sit etiam voluntashominis: ac per hoc, si recte dictum est: non volentis hominis, sed miserentis
est Dei, quia id voluntas hominis sola non implet ; cur non e contrario recte
dicitur : non miserentis est Dei , sed volentis est hominis,quia id miseri-
cordia Dei sola non implet? Porro si nullus dicere christianusaudebit: Nonmiserentis est Dei , sed volentis est hominis , ne Apostolo apertissime con-
tradicat ; restat ut propterea recte dictum intelligatur : non volentis neque
currentis, sed miserentis est Dei , ut totuni Deo detur, qui hominis volunta-
lem bonam et praeparat adiuvandam et adiuvat praeparatam. Praecedit enim
bona voluntas hominis multa Dei dona,
sed non omnia:
quae autem nonpraecedit ipsa, in eis est et ipsa. Nam utrumque legitur in sanctis eloquiis
et Misericordia eius praevenict me: et Misericordia eius subsequetur me. Nolen-
tem praevenit, ut velit; volentem subsequitur, ne frustra velit. Cur enim
admonemur orare prò inimicis nostris, utique nolentibus pie vivere, nisi
ut Deus in illis operetur et velie? Itemque cur admonemur petere, ut acci-
piamus , nisi ut ab ilio fiat quod volumus, a quo factum est ut velimus ?
Oramus ergo prò inimicis nostris, ut misericordia Dei praeveniat eos, sicut
praevenit et nos: oramus autem prò nobis, ut misericordia eius subsequa-
tur nos.
Nola in caput
XXXI. et
XXX II.
Iansenius tomo I. Iib. V. De Haeresi tis , ncque currentis , sed miserentis est
pelagiana cap. XIII., et tom. HI. Iib. Dei. Censeo veruni s. Augustini sensum
II. De Gratia Gir. cap. XXIV. multimi in hocEochiridii loco multum distare non
sibi plaudit de s. Augustino , ac si in bis modo a Iansenio, veruna etiam a vulgati*
Enchiridii capitibus sibi l'aveat in expo- interpretationibus,quae circumferuotui
sitione verborum Pauli: non est voùn* penes diversarum partiuui scriptores :
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 99/270
— 71 —s. Aug. id unum hoc loco agere , ut erro-
rem olim suuni , aliorumque sapientoni
ecclesiasticorum ( vigentem ante episco-
palem ordina tionem suam peractam sub
imeni anni 395., et multo antiquiorem
pelagianis turbis, nipote exorlis sul) an-
nuni 412., qui error semipelagianismus
deinde dictus est) , euni inquam errorem
valide impugne t. Quod dura Augustinus
praestat, satis est ab iis dissidiis alienuSj
quibus quaeritur utriim aetus volontà-
tn • quibus salutariter operamur sint ab
homme, et a grafia indiffereote , sive po-
tius ab homine sint, et a grafia minime
indifferente, sed per eincaciam suam in-
frinsecam praemovenle,vi cuius totum
Dea detur ,ut boc Joco Jiabet Augusti-
nus, sed alio prorsua sensu.
Pendei antem augustinianì contextus
intelligentia ex eo praecipue, quis sit
sensus earum vocum velie, et operavi,
sive velie , et correre apud Augustinum
aliosque eeclesiasticoseius aetatis. Ex qua
inquisitione multum lucis aflulgebit fa-
cilius intelligendis opusculis s. Doctoris
oontra pelagianos, et semipelagianos, imo
ad rite intelligendani prolixain disputa-tionem, quam habet 1. I. ad Simpiicia-
num qu. II.
Probaverat Augustinus in anlerioribus
Enchiridii capitibus ex gratia esse libera-
tionem hominis a servitute peccati habi-
tunlis, uli loquuntur tbcologi scbolastici,
sive reato*, ut loquitur Augustinus, rea-
tus inquam, aut originalis, aut actualis.
Cu n- liberationis gratiam exposuimus
non esse quid simplex, aut unius momenti
aclum, imo vero quid valde complexum,compositam , et successivum. Quod nisi
ammadvertatur , inextricabilia eruntplu-ri Augustmi testimonia. Coraplectitur sci-
e( dispositiones , (|uae iustificatio-
nem praecedunl,et iustificationem ipsam,
et (uni iustifìcatione potestatem iuste et
bene per dilectionem in posferum ope-
randi.
\ idit s. Doetor existere posse qui haec
oancederelj
veromtamen ex dispositioni-bus lustificationem praecedentibus exci-
peret fidem, et voluntatem , seti erette-
ti velie , in quo errore ipsemet file-
rai ante episcopatum, illumque eccJesia-
sticis ìi J i ir» viiis comraunem docnerat in
DOnnullis opusculis a se lune lemporis
lucubrafis, ut testatur 1. 1. Retract. cnp.
XXIII. , et. 1. de IVaed. SS. cap. IH.
Quod cum Augustinus dicit , nemo intel-
ligat de ecclesiasticis viris totius orientis,
atque occidentis, ac si omnia Ecclesia eo
errore inquinata esset , sed de iis quorumsenlentiam, sive ex opusculis , sive epi-
stolis, sive ex colloquiis noscere poterat.
Secundum igitur bunc errorem aliqui di-
cere poterant : illud credere , et velie esse
ex libero arbitrio solis naturae suae viri-
bus instructo,reliqua deputanda esse gra-
tiae Gliristi. Et capite quidem Enchiridii
XXXI. impugnai errorem de fide ex
solo Jibero arbitrio sine grada, eamquedocet gratiae munus esse una cum ope-
ribus. Capile autem XXXII. errorem im-
pugnai de pia volantateex solo libero ar-
bitrio, cui piae voluntati iustificalionem
praecedenli , et meritum inchoanti redda-
lur tamquam debilum praemium in sub-
sequenli iustifìcatione, et cum illa ipsa iu-
stiiicatione libertas bene operandi opera
filli Dei , et meritoria vitae aeternae;
quae libertas, utexplicuimus, est secun-
dum morem loquendi s. Augustino usila-
tum caritas cum gratia remissioni.? pec-catorum in iustifìcatione accepta. Est e-
nim ea caritas radix piarum cogitatio-
num et affectionum, quas ad motus ca-
ritatis revocat Augustinus , adiuvantium
ad bona opera , et perducentium ad vi-
tam aeiernam.
Haec breviter atque acervatim pro-
posita , nunc distinctius exponenda sunt,
et probanda.
I. Errorem suum, qui deinde semipe-
lagianismus dictus est, tamquam sanato.
doctrinam proposuit Augustinus presby-
ter in Exposit. quar. pr. Ep. ad Kom.an. scilicet 394. nempe vigintiseptem an-
nis ante Encliiridion scriptum aun. 421.
« Nisi quisque credit in eum, inquit num.CO. et seqq. et in accipiendi volunlate
« permaneat, non accipit donum Dei
« idest Spiritum Sanctum,
per quema dill usa cariiate ( in iusti(ìcationem)
« bonum possi t onerari bonum o-« perando etiam vitam aeiernam eonse-
« querelur». Etpaulopost exponens quo-modo Deus adirne miserealur : a quo-« modo aulem adhuc, inquit, nisi ut dei
« credenti et petenti Spiritum Sanctum« (nempe in iustifìcatione) quo dato mi-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 100/270
— 72 —« sericordiam pracslabit, cui miscricors dum illud : Cuvrimus ergo cum pròfi
« fuerit, idest ut f'aciat cum (hominem) cimus , lib. de Perf. iust. cap. XX., et
« misericordera?». Quod prius Augusti- sexccniis in locis)per domini Spirila*
ims dixerat credit, et in accipiendi vo~ Sancii (in iusiifieationc accepii ). Et ite-
luntate permaneat , (binde dicit, credrn- rum: <( Non sufficit voluntas nostra (só-
li et petenti Spiritimi S'anellini , ut in- licet voluntas in accipiendo, et pelendotelligamus de qua volunlate agalur
,
nempe de volunlate accipiendi ,sive de
petilione Spirilus Sancii, quo caritas
(lilj'andalur in cordibus per iustifìcalio-
nem. Concludit Auguslinus mini. 61.
« Nostrum est credere et velie , iJIius au-
« lem dare credentibus , et volenlibus fa-
ce eultalem bene operandi per Spiritum
« Sanelum, per quem carilas Dei diffun-
« ditur in cordibus nostris, ut nos mise-te ricordes efTiciat ». Ea verba: noslrum
est credere et velie esse erronea ngnovit
Spiritimi Sancitali ante iustificationem,
et diffusam caritatem in cordibus nostris)
non, inquam , sufficit voluntas nostra,
et cursus nostcr(qui in iusiifìcatione, et
bonis operibus eam comitanlibus , et con-
sequentibus consistit) nisi Deus , et vires
currenlibus praebeat, et perducat,quo
vocat ». Docebat Auguslinus , cum in eo
errore versaretur. Deum vires praebere
currenlibus , non aulem volenlibus , quiavoluntas accipiendi , et petendi Spiritum
Sanclum praecedens iustificationem cre-
deinde expresse Auguslinus lib. I. Retr. debatur ab Augnstino dependens ex sola
capile. XXII I. quandoquidem in iis do- vocalione , seu exlerna grada Evaugelli,
cebatur credere et velie solis viribus ut ait in expos. ep. ad Rom. cap. LX.
liberi arbitrii sine interiori gratia elici- LXI. , et LXII. ,sive ex solo praeconio
tum, et meritorium subsequentis doni veritalis Evangelicae, ut habet de Praed.
Spiritns Sancii iustificantis , et per cari- SS. cap. III. agens de antiquo suo errore,
taiem largientis facultatem bene operan- non aulem ex Spirili! Sanclo, sed potius-
di. Dixi sineinteriori gratia : nani in ea esse ante donum Spiritus Sancti
,
ut sae-
exposilione epist. ad Romanos agnovit pe babet in iribus capitibus illius exposi-
necessariam exleriorem vocationem, sive lionis, sive non ex spirila fidei et cari-
exteriorem Evangelii gratiam, ut ipse ritalis , non ex Deo praeparante volun-
Augustinus 1. de Praedes. SS. cap. III. tatem, ut ait exponens errorem suum"
Joquitur exponens anliquum suum erro-
rem ; agnoscebat enim lune necessarium
esse, ut praecedercl praeconium verita-
lis praedicalo Evangelio. Caelerum in li-
bris post episcopatum scriplis vocalionis
nomine inlelligit vocationem non tantum
exlernam, sed eliamio corde operanlem,
sive vocationem altam atque secretamele.
Consentanee ad veterem liune suumerrorem exponebat Augustinus Paulum
ad Romanos cap. IX. Jgilur non volen-
lis , ncque currenlis , sed miserenlis est
Dei. Docuil itaque in expos. ep. ad Rom.
num. 62. quod Paulus iis verbis non vo
I. Retract. cap. XXIII. num. 2. et 3.
Haec igitur erat summa doctiinae, qua
s. Augustinus lune erransexplicabal Pauli
tesiimonium: non est volenlis neque cur-
renlis , sed miserenlis est Dei: lioc nem-
pe pacto: cum ad assequendum braviumièlicilalis aelernae duo sint necessaria , et
voluntas accipiendi, praeler fìdem, etiara
donum Spirilus Sancti, et cursus homi-
nis iustificati bene operanti?, cumque illa
voluntas solis noslris viribus habila in-
suflìcienssit,nisi accedal cursus , ad quem
peragendum misericors Deus vires cur-
rentibus praebeat, et perducat, quo vo-
lenlis neque currenlis etc. non tollit li- cat ( Expos. ep. ad Rom. num. 62.)
berum voiuntalis arbilrium,sed non sufji- bine est, quod negotium noslrae salutis,
cere dicit velie noslrum (nempe ea vo- sive assecutio bravii vitae aeternae non
lunias in accipiendo, ea petitio Spirilus tribuitur nobis volenlibus ce noslris vi-
SancB solis viribus naturaiibu§ arbitrii ribus , et currenlibus ex Dei miseriior-
facta ) nisi adiuvet Deus, misericordes dia , sed misericordiae Dei , sive Deo mi-
nos eiìiciendo ad bene operandum (quod scienti, sine quo cursus haberi non po-
idem est ac currere ad btavium felicitai is lesi.
aelernae, ut ex loto conlexiu patet ,et III. Error hic, quem Augustinus ha-
6SI pbrasis familiaris Angustino secun- buil, et docuit in Exposit|pne epist. ad Ro-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 101/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 102/270
— 74 —loquebatur Angustimi* cura hoc errore prcsbyierei erranscum spiritalihus viri»
detineretur inExp. Ep. ad Ilom.: ita cum secutus fuerat in Expos. Episl. ad Rum.
eo alii spiritales viri, qùos ipse memorai: nule annos vigilili septem conscripta.
ila inassilienses aliique plures eodcm er- Habes expositionem,quam sibi opponiti
rore decepti, qui teste Aug. I. de Praed. Alioquin si proptcrca dicium est , non
SS. cap. IV. n. 8. ìegebant eius opuscu- volenlis neque currentis , sed miseren-la ante episcopalum seripta , et nomina- tis est Dei
,quia ex utroque Jit , idest
tini Expos. Episl. ad llom. Quod ipsum et voluntate hominis (volenlis solius na-
testatur Hilarius in ep. ad Aug. quae in- lurae suae viribus,pràesupposita exler-
ter aug. est CCXXVI. quam praecedit na vocalione Evangeli ) et misericordia
alia Prosperi ad eumdem Augusiinum,
Dei (post eam voluntatem vires curren-
etest CCXXV. Saepissiine volunlas , vel- tibus prudente , sive adiuvantc ad bene
le j et similia in lioc sensu ilerantur in operandum, ut declaral Expositio ad Ro-
his epistolis , nomine eorum errantium manos num. 62. ) ut sic dictum accipia-
catlioJicorum : «Quicumque ad fìdem, et mus non volentis neque currentis, sed
« baptismum accedere voluerit ... in ea miserentis est Dei,
tamquamdicerelur
,
« fide, quae deinceps per graliam sii iu- non sufficit sola volunlas hominis , si
« vanda—Cum voluntariae devotioni re- non sit edam misericordia Dei ( subse-
« muneralio sit parala—Per cognitionem quens praebendo vires currentibus, seu
« Dei , et obedientiam mandalorum eius quod idem est, operanlibus ). En expo-
u possit suam dirigere voluntatem, alque silio, quae ohm cum aliis communis fue-
« ad liane gratiam, qua in Clirislo rena- raterranti Augusiinopresbylero,et quama scimur
,pervenire, per naiuralem sci- modo in Encliiridio sibi opponit ex ad-
« licet fàcullatem petendo,quaerendo^ versantium persona. Acciperesponsionem,
« pulsando , ut ideo accipiat, ideo inve- quae in eo sita est , ut invertendo el re-
te niat , ideo inlroeat. . .quia bono nalu- torquendo liane formanti exponendi adi-
« rae bene usus ad islam salvantem gra- gatadversariosadexpositionemabsnrdam.
« tiam iniiialis gratiae opc (sive ut paulo Ila igitur inferi: Non ergo sufficit, et so-
« ante ab eodem Prospero dicilur grada la misericordia Dei (subsequens, et vires
« Creatoris ) meruerit pervenire—Ut et currentibus sive operautibus praebens )
« qui voluerinl fiant filii Dei—Fidelisnon si non sit etiam voluntas hominis(^prae-
« dubitetur ob lioc devotus fuisse,quia cedens scilicet desiderando, peiendo, oran-
te voluit—Quem bona appetentem gra lia do, pulsando solius naturae viribus sine
« Dei foveat—Eo inerito (pio voluerint) interiore spiritu gratiae ). Ac per hoc,
« et credidcrint a suo morbo se posse sa- si recte dicium est, non volentis hominis,
« nari ». Millo alia plura ibidem. sed miserentis est Dei,quia id voluntas
Huius voluntatis ad iuslifìcalionem hominis sola non implet, cur non e con-
praeviae et naluralibus arbitrii viribus trario recte dicilur , non miserentis est
elicitae errorem impugnai Auguslinus hoc Dei, sed volenlis est hominis, quia idmi-
XXXII. cap. Enchir. tum ex ilio ad Phi- sericordia Dei sola non implet (praeben-
lipp. H. Deus est , qui operatili' in no- do subsequenler vires currenlibus, etope-
bis velie , et operari prò bona voluntate}
rantibus)? Quod reele Auguslinus monet
tum ex alio ad Rom. IX. Non volenlis,
a nullo christiano dici. Concludit: restai
neque currentis , sed miserai/is est Dei. ut lotum Deo delur , nempe non solus
Quare non cursus solum, idesl bona ope- cursus bene operanlium, sed etiara prae-
ra post fìdem et baptismum credendo,
via dia bona voluntas currendi per bona
sperando , diligendo , et perveniendo ad opera usque ad bravium vitae aeleri
palmam supernae vocationisDei, sed ipsa Nani Deus hominis voluntatem bonam,voluntas primaefìdei, bapiismi, saniiaiis qua vnlt currere , etpraeparat interiore
ex Dei misericordia sunt, sive a Domino sua praevenientegraliaatiiupaftt&z/ndeiiH
praeparante. de in currendo , et hoc pacto interiore
Opponit autera sibi siatim aliam mul- grada OTzraara&zm re ipsa adiuvat in cut-
loque diversam expositionem verborum rendo, donec eomprehend.il.
Pauli,nempe illani onmino, quam ohm Praecedit enim bona volunlas liomi-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 103/270
--75 —ìiis ( desiderane, petens, quaereos, pul- Augustinum esplicato. Sed posset l'orlasse
sans ad obtinendum baplismum, instili- ianseiiianus argumentationem quamdamcationem ) multa Dei dona (cuiusmodi aliam instilueie similis fortnaem indiffe-
suot baptismus, iustifìeatio, et opera me- rentis gratiae assertores. Nani qua ralio-
ritoria , quae coDsequuntur ), sed non ne non totum negotium nostrae salutis
omnia (nempe Dei dona). Quae miteni miserantiDeo adscriberetur ex Angustino,
non praecedit ipsa ( seilieet voluntas pe- si voluntas esset ex liomine , cursus ex
tens, quaerens, pulsans ) in eis est et ipsa, Deo miserante , ita etiam non totum ne-
fnempe voluntas petens, <[iiaerens, pul- gotium salutis nostrae miseranti Deo ad-
; utp< te quae et ipsa esl donuno Dei scriberetur , si et voluntas salutaris tummiserentis). Dei misericordia nólentem a Deo miserante per indiiTerentem ab in-
praevenit, ut velit voluntate Illa petente, trinseco gratiam , tum ab nomine esset -,
pulsante, quaerente: sic autem volcntem et cursus a Deo esset per indifFerentem
subsequitur, nefrustra velit, sed strenue gratiam miserante, tum etiam ab homi-
secundum voluntatem,quam habuit ne : ostenditur consecutioabsurda, argu-
currat .
atqueoperetor post iusliiicatio- mentando ea forma
,
qua Augustinus.
i ( in acceptam. Id optime prò hai Augu- Ideo voluntas, et cursus a congruistis as-
stious esemplo immicorumficclesiae,qui sertoribus gratiae indifterentis Deo mise-
neque primam et tenuem boni salutaris rami, non vero homini tribuuntur, quia
voluntatem liabent , Ecclesia autem pio homo non sufficit , nisi adsit Deus- atqui
iis orat.ut Deus eam illis voluntatem con- etiam per congruistas Deus non sufficit,
iti exemplo autem nostro, qui volun- nisi adsit homo; ergo qua ralione a con-
i.tieni boni salutaris habenles petimus, ut gruistis dicilur : « non volentis neque
accipiamuseffeclum piorumdesideriorum currenlis hominis, sed miserentis est Dei »
i i misericordia Dei subsequeute ea desi- dici etiam poterit : « et volentis, et cur-
deria eamque voluntatem , nos ad aeter- rentis est hominis, non miserentis estDei».
nam vilain perducendo. At integra causalis non ea est , quam(JnaieM i ite seeernanlurhaecduo, quid protulit argumentatio : imo haec : quia
sit phrasis augustiniana et per eam aeta- homo non sufficit , nisi adsit miserans
tem nsitata,i-olunlus et velie
,quid sit Deus: quid est autem miserans Deus, nisi
, ursui ri opera, si secernaotur diversi er- Deus conferens homini per Ghristuin vi-
1 4 >i iiin gradus,quibas suae respondent res indebitas, ut velit et currat ? Inver-
apud Augustinum impugnatiooes , aliis tat iam ( liceat enim uti lansenii voce
< rraiitibus . quod tum voluntatem, tum tom. HI. quem citavi. 1. II. deGr. Chr.
cursum solius arbitrii viribus darent,
cap. XXIV. pag. mihi 201. ) inverlat
quemadmodum pelagiani , (piorum tur- lansenius hanc causalem in congruistas,
bae , dum Enchiridiou scriberetur anno quod nunquam faciet *, non enim homoll\ . Irrvebant iam ab anno 412. aliis requiritur, qui vires Deo suppeditet , ut
i n intibus, quod cursum quidem Deo da- operetur. Quae dieta sint sine praeiudicio
Kilt, sed fidem aut voluntatem nobis lalentiumcausarum, ut in simili dixit Au-quem errorem probavimus , et viguisse gustinus alibi, nempe sine praeiudicio di-
tempore scripti Eochiridii etantiquiorem vinae electionis, atque propositi-, nam de
turbis ipsis pelagianis, hunc fructum his hoc loco tacui,quemadmodum, et
habebimus , ut capita Eochiridii XXXI. Augustinus.
et XXXI I. clara, et perspicua sint, secus Caelerum lansenius impugnans defen-
tenebrosa,et caliginosa , sores gratiae congruae et indifferentis re-
Atque hoc quidem pacto cadunt se fellitur quidem a nobis, sed non ut in hocipsis
argumentatioi es lansenii locis cilatis haereticus- cum constet liane gratiae ex-< \ tom. I. et III. contra defensores già- plicationem prò scholaruui libertate irn-
tiae indifterentis ex testimonio PaulJ pei pngnari aut defeudi.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 104/270
— 76 —C a p. xxxm.Homines noto»
ouiiics il-i ti film.,
cguisso
riconciliatore
Christo.
Tsal.LXXXIX.g.
Iob. XIV. 1.Ioan. Ili. 36.
Eph.II. 3.
Rom. V. 10.
Rom. Vili. 14.
C a p. XXXIV.Christus
un-ili.i tur
ineffabili Verbiincarna tione
natus ex Maria.
Ioan. 1. 1 4 •
Rom. III. ao.
F.plst CXXXVII.
C* p XXXV.Christus Deuslimili et homo.
Ioan. I.i.
Phil.II. 6. et 7.
XXXIII. Tenebatur ilaque iusta damnatione genus humanum, et omneserant irae filii. De qua ira scriptum est : Quoniam omnes dies nostri defece-
runt , et in ira tua defecimus : anni nostri sicut aranea meditabuntur. De qua
ira dicit etiam Iob : homo enim natus ex muliere brevis vitae , et plenus irae.
De qua ira dicit et Dominus Iesus:
qui credit in Filium habet vitam aeter-nam ; qui autem non credit in Filium non habet vitam , sed ira Dei manet su-
per eum : non ait, veniet , sed manet. Cum hac quippe omnis homo nascitur.
Propter quod dicit Apostolus : Fuimus enim et nos aliquando natura filii irae y
sicut et celeri. In hac ira cum esscnt homines per originale peccatum, tanto
gravius et perniciosius , quanto maiora vel plura insuper addiderant , ne-
cessaria erat mediator , hoc est reconciliator ,qui hanc iram sacrificii sin-
gularis , cuius erant umbrae omnia sacrificia Legis et prophetarum , obla-
tione placaret. Unde dicit Apostolus: Si enim cum inimici essemus reconciliali
sumus Beo per morlem Filii eius , multo magis reconciliali nunc in sanguine eius
salvi crimus ab ira per ipsum. Cum autem Deus irasci dicitur , non eius signi-
fìcatur perturbatio,qualis est in animo irascentis hominis ; sed ex humanis
motibus translato vocabulo vindicta eius,quae nonnisi iusta est, irae no-
men accepit. Quod ergo per mediatorem reconciliamur Deo, et accipimus
Spiritum Sanctum , ut ex inimicis eflìciamur Filii Dei : Quotquot enim Spi-
ritu Dei aguntur, hi Filii sunt Dei: haec est gratia Dei per lesum Christum Do-
minum nostrum.
XXXIV. De quo mediatore longum èst , ut quanta dignum est , tanta
dicantur ,quamvis ab homine dici digne non possint. Quis enim hoc solum
congruentibus explicet verbis , quod Verbum caro factum est , et habilavit in
nobis , ut crederemus in Dei Patris Omnipotentis unicum Filium natum ex
Spiritu Sanclo et Maria Virgine? Ita quippe Verbum caro factum est, a Di-
vinitate carne suscepta , non in carnem Divinitàte mutata. Carnem porro hic
hominem debemus accipere , a parte totum significante locutione : sicut
dictum est : quoniam ex operibus legis non iustificabilur omnis caro , idest omnis
homo. Nam nihil naturae humanae in illa susceptione fas est dicere defuisse;
sed naturae ab omni peccati nexu omni modo liberae : non qualis de utro-
que sexu nascitur per concupiscentiam carnis cum obligatione delieti , cuius
reatus regeneratione diluitur; sed qualcm de Virgine nasci oportebat, quemfides matris , non libido conceperat: quo si vel nascente corrumperetur eius
integritas , non iam ille de Virgine nasccretur ; eumque falso,quod absit
natum de Virgine Maria tota confiteretur Ecclesia; quae imitans eius ma-
trem quotidie park membra eius , et virgo est. Lege, si placet , de Virgini
tate Sanctae Mariae meas litteras ad illustrem virum, quem cum honore ac
dilectione, nomino Volusianum.
XXXV. Proinde Christus Iesus Dei Filius est et Deus et homo. Deus
ante omnia saecula , homo in nostro saeculo. Deus , quia Dei Verbum , Deus
enim erat Verbum:
homoautem
,
quia in unitatem personae accessit Verbo
anima rationalis et caro. Quocirca in quantum Deus est, ipse et Pater unumsunt : in quantum autem homo est , Pater maior est ilio. Cum enim esset
unicus Dei Filius non gratia sed natura, ut esset etiam plenus gratia, factus
est et hominis filius , idemque ipse utrumque ex utroque unus Christus.
Quia cum in forma Dei esset , non rapinam arbitralus est , quod natura erat
idest , esse acqualis Deo. Exinanivit autem se , accipiens formai» servi , non
amittens , vel minuens formanti Dei. At per hoc et minor est faclus et niausit
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 105/270
— 77
aequalìs , utrumque unus , 6lcut dictum est: sed est aìiud propter Verbum,aliud propter hominem : propter Verbum aequalis Patri, propter hominemminor est. Unus Dei Filius , idemque hominis fìlius ; unus hominis fìlius
,
idemque Dei Filius : non duo Filii Dei Deus et homo , sed unus Dei Filius :
Deus sine initio, homo a certo initio ,
Dominus noster Iesus Christus.XXXVI. Hic omnino granditer et evidenter Dei gratia commendatur.
Quid enim natura humana in homine Christo meruit , ut in unitatem per-
sonae unici Filii Dei singulariter esset assumpta? Quae bona voluntas, cuius
boni propositi studium , quae bona opera praecesserunt, quibus mereretur
iste homo una fieri persona cum Deo ? Numquid antea fuit homo , et hoc
ei singulare benelìcium praestitum est , cum singulariter promereretur
Deum ? Nempe ex quo esse homo coepit , non aliud coepit esse homo, quamDei Filius ; et hoc unicus et propter Deum Verbum, quod ilio suscepto caro
factum est , utique Deus : ut quemadmodum est una persona quilibet homo,
anima scilicet rationalis et caro, ita sit Christus una persona Verbum et ho-mo. Inde naturae humanae tanta gloria , nullis praecedentibus meritis sine
dubilatione gratuita , nisi quia magna hic et sola Dei gratia fìdeliter et sobrie
considerantibus evidenter ostenditur, ut intelligant homines per eamdemgrattali se iustiflcari a peccatis
,per quam factum est ut homo Christus nul-
lum habere posset peccatum ? Sic et eius matrem angelus salutavit, quando
ei futurum adnuntiavit hunc partum : Ave, inquit , gratia piena: Et paulo
post : Invenisti, ait , graliam apud Deum. Et haec quidem gratia piena et in-
veii isse apud Deum gratiam dicitur , ut Domini sui , immo omnium Domininiater esset. De ipso autem Christo Ioannes evangelista cum dixisset : Et
Verbum caro factum est, et habitavit in nobis; etvidimus, inquit, gloriam eius,
gloriarti (piasi Unigeniti a Patre,plenum gratiae et verilalis : quod ait Verbum
caro factum est , hoc est plenum gratiae: quod autem ait, gloriam Unigeniti a
Patre , hoc est,plenum verilalis. Veritas quippe ipsa, Unigenitus Dei Filius
non gratia, sed natura, gratia suscepit hominem tanta unitate personae , ut
idem ipse esset etiam hominis fìlius.
XXXVII. Idem namque lesus Christus Filius Dei Unigenitus , idest uni-
cus , Dominus noster natus est de Spiritu Sancto et Virgine Maria. Et uti-
que Spiritus Sanctus Dei donum est,quod quidem etipsum est aequale do-
li, ulti : et ideo Deus est etiam Spiritus Sanctus, Patre , Filioque non minor.Ex hoc ergo quod de Spiritu Sancto est secundum hominem nativitas Chri-
6ti, quid aliud, quam ipsa gratia demonstratur? Cum enim Virgo quaesi-
visset ab angelo, quomodo id fieret, quod ei nuntiabat, quandoquidem illa
virum non cognosceret : respondit ci angelus : Spiritus Sanctus superveniet
in (e , et virtus Altìssimi obumbrabit libi; ideoque et quod nascetur ex te Sanctum,
vocabitur Filius Dei. Et Ioseph cum vellet eam dimittere , suspicatus eamadulterali!
, quam sciebat non de se gravidam , tale responsum ab angelo
accepit : Noli timere accipere Mariam coniugem tuam ; quod enim in ea nalumest
, de Spiritu Sancto est : idest,quod tu esse de alio viro suspicaris , de Spi-
riti». Sancto est.
e**, xxxvr,Gratia
commendatain lioiiiinc
Cliristo ad
diluita tein Filii
Dei nullis meritis
evecto.
Lue. I. 28. et 3o
C a p. XXXVII.Nativitas Christi
eo quod est de
Spiritu Sancto
gratiam
demonstrat.
Lue. I. 35.
Ma Uh. I ao.
Ilis Enchiridii capitibus abutunturllc- « tia lesu Christi est gratia fortis, potens, It°i?SV,
aput
_„ 1 !•• g\ 11 »• . . . ., V, .' * ' XXXrl., ei
xapia,aJuque prò (JuesnelJo libri, ut vin- « suprema ,invincibile, nipote quae est xxxm.
proposi tiones duas ex ( Ianni.» tis in « operatio volunlatis omnipolcnlis , se-
u/u^cnilus ; nempe XXI. « Gra- « quela et imitalio operalionis Dei Incar-
dicent
bulla
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 106/270
— 78 —a nantis et Resuseitantis Filiurn suum ». se hominem suis viribus , suisque mentis
XXII. « Concordia omnipolenlis opera- parare se ad eatn iustificationem. Hunc
t< tionis Dei in corde liominis curri libero errorem impugnai Augnstinus hi* Enchi-
u ipsius voluntatis consensudemonslratur ridii capitibus. Palei id ex iis verbis ca-
« illieo in nobis in Incarnatone , veluli pitis XXXVI. « Intelligant liomines per
« in ionie alque arcbelypo omnium alia- « eamdem gratiam se iuslifìcari a pecca-
« rum operationum misericordiae et gra- « tis,per quam factum est , ut homo
<( tiae,quae omnes ita gratuitae atque « Cliristus nullum haberet peccatum » -,
a ita dependentes a Deo sunt, sicuti ipsa ubi est parallelum inter gratiam iusliti-
« originalis operalio ». Si Gratia esset eationis , et gratiam uniouis 5 similitudo
operalio voluntatis omnipolentis , sicuti aulenti in hoc perpetuo statuitur ab Au-
operalio Dei Incarnantis, quemadmedum gustino in Iiis capitibus, quod gratia unio-
haec operata est in humanitale Chrisli nis lucri t sine praecedenli Z>o/*a voluntate
unionem Hyposlalicam, humanitate ipsa seu studio boni -propositi , seu bonis ope-
niere passive se Inibente, niiiil cooperan- ribus , seu praecedentibus meritis ,sed
le , el sine potentia dissentiendi , ita gra- de Spiritu Sancto fuerit secundum ho-
lia operarelur in corde hominis consen- mincniNativitas Christi : alque ita proin-
sum salutarem ,homine mere passive se de ex dono Spiritus Sancii ,
non ex prae-
habente , nihil cooperante Deo excitanti cedentibus meritis sii gratia iusliilcalionis.
ac vocanli , et sine potentia dissentiendi, Ubi aulem his in locis elucet paritas in-
si vellet : in hoc enim constituitur pari- ter operationem Dei Incarnantis Filium
tas,quod gratia si t forlis
,potcns , su- suum, et operationem Dei auxilianlis ad
prema , invincibilis sicuti operatio Dei bona opera ? Multoque minus est paritas
Incarnantis : quae omnia , addilo etiam in eo,quod utraque operatio shj'ortis
,
conlexlu praecedentium, et subsequen- potens, suprema, invincibilis.
tium proposilionum Quesnelli dare re- Eadem, quam diximus, mens est s.Au-pugnant Tridentino sess. VI. canone 4. gustini in 1. de Praed. SS. cap. XV. n.
Ut conslet, huic errori nihil suffragar! 30. et de Dono persever. cap. XXIV. n.
haec duo Enchiridii capita,supponen- 67. , et in libris Operis imperiecti , ubi
dum,quod secundum perpeluam Augu- eamdem
,quam supra
,pantatem insti-
stini doctrinam contra pelagianos , utro- luit. Quae sane paritas inter gratiam unio-
que modo adiuvat gratia , et dimiltendo nis et gratiam iustificationis parvulorum
quae male fccimus 9 et opitulando , ut satis clare elucet. Inter gratiam unionis,
declinemus a malis , et bonafaciamus : et gratiam iustiiicationis adultorum opti-
quae verba sunt Augustini 1. II. Oper. ma etiam est,quia utraque est ex dono
impericeli num. 227. et saepisshne alias Spiritus Sancti , non ex naturae meritis.in ìisdem libris contra Iulianum , caete- Est aliquadissimilitudo, quia gratia unio-
risque scriptis contra pelagianos. Poste- nis nedum non iuit ex meritis naturali-
riorem gratiam opilulanlem sive adiu- bus, sed neque ex meritis supernaturali-
vanlem non admitlebant pelagiani5pri- bus humanitatis assumptae. Gratia autem
mani autem gratiam remissionis pecca- iustiiicationis adultorum pendei ex dispo-
torum agnoscebant pelagiani : hinc ibi- silionibus per gratiam positis,quod ubi-
dein Augusliuus: Tu cestro more, qui de que Augustinus docet, quamquam locus
vestro descendit errore , non agnoscis hic non postulabat, ut haec dissimilitudo
gratiam , nisi in dimissione peccatorum; indicarctur.
ineo tamen errabant, quodputarentpos-
c* r. xxxvm. XXXVIII. Numquid tamen ideo dietim sunius patrem hominis Christi
s^'ìn.sMl",, esse Spiritum Sanctum , ut Deus Pater Verbam genuerit , Spiritus Sanctus
'n'iuVl, !i!'
c hominem, ex qua utraque substantia Cliristus unus esset , et Dei Patris li
M^. ia uide lius secundum Verbum, et Spiritus Sancti Filius secundum hominem ,quod
cum Spiritus Sanctus lamquam pater eius de Virgine genuisset ? Quis hoc
dicere audebit? Nec opus est ostcndere disputando,quanta alia sequantur
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 107/270
Ioan I . ^.
Symbol.
— 79 —absurda , curii hoc ipsum iam ita sit absurdum , ut nullae fideles autes iil
valeant sustiuerc. Proinde sicut confitemur, Dominus noslerlcsus Christus,
qui de Deo Deus , homo autem natus est de Spiri In Sancto et Virgine Maria,
utraque substantia, divina scilicet atque lunnana, Filìus osi unicus Dei Pa-
tris Omnipotentis , de quo procedi! Spiritus Sanctus. Quomodo ergo dicimus
Christum natum de Spirita Sancto, si non eum genait Spiritus Sanctus? Anquia Spiritus Sanctus fecil eum? Quoniam Dominus noster Iesus Ghristus ,
in quantum Deus est , omnia per ipsum farla sunt : in quantum autem homo
est, et ipse factus <
i >t, sicut Apostolus dici! : Factns est ex semine David se- Rom.i. 3
cundum carnem. Sed eum iilam creaturam, quam Virgo concepii et peperit,
quamvis ad solam personam L;ilii pertinentem , tota Trinilas fecerit, neque
«nini separabilia sunt opera Trinitàtifi, curin ea facienda solus Spiritus San-
ctus nominatus est ? An et quando unus trium in aliquo opere nominatur,
universa operali Trinitas intelligitur? Ita vero est, et exemplis doceri potest.
Sed non est in iioc diutius immorandum. Illud enim movet quomodo dictumsii , natus de Spirila Sancto, eum fdius nullo modo sit Spiritus Sancii. Neque
enim quia mundum istum fecit Deus , dici eum fas est Dei filium, aut eum
natimi de Deo ; sed factum vel creatura vel conditum vel institutum ab ilio,
\el si quid huiusmodi recte possumus dicere. Hic ergo eum confiteamur
natimi de Spiritn Sancto et Virgine Maria,quomodo non sit fìlius Spiritus
Sancii , et sit fìlius Virginis Mariae , eum et de ilio et de illa sit natus , ex-
plicare difficile est. Procul dubio quippe non sic de ilio ut et de patre, sic
autem de illa ut de ma tre natus est.
\\\IX. Non igitur concedendum est , quidquid de aliqua re nascitur, NoVqmd**dXex
continuo eiusdem rei filium esse nuncupandum. Ut enim omittam aliter de ali q.'»<> u*«*ìm
homine nasci filium , aliter capillum,pediculum, lumbricum, quorum nihil dfcendasest.
est lilius ; ut ergo , inquam , haec omittam , quoniam tantac rei deformiter
comparantur ; certe qui nascuntur ex aqua et Spiritu Sancto, non aquae fi-
lios eos lite dixerit quispiam , sed piane dicuntur fìlii Dei Patris et matris
Ecclesiae. Sic ergo Christus de Spiritu Sancto natus est Filius Dei Patris , non
Spiritus Sancii. Nani et illud, quod de capillo et de ceteris diximus , ad hoc
tantum valet , ut admoneamur , non omne quod de aliquo nascitur , etiam
lìliiini eins de quo nascitur posse dici. Sicut non omnes qui dicuntur ali—
cuius iilii , consequens est ut de ilio etiam nati esse dicantur , sicut sunt
qui adoptantur. Dicuntur etiam fìlii gehennae , non ex illa nati , sed in il-
lam praeparati , sicut fìlii regni, qui praeparantur in rcgnum.
\L. Cum ilaque de aliquo nascatur aliquid etiam non eo modo , ut sitMod u
A
J'llo
x
n
'
;;;n ,
fìlius , nec rursus omnis qui dicitur fìlius, de ilio sit natus , cuius dicitur est chrisms de
lilius ; profecto modus iste, quo natus est Christus de Spiritu Sancto non
jDiTfì2t g^SUn
BÌCUl lilius, et de Maria Virgine sicut fìlius, insinuat nohis gratiam Dei
qua homo nullis praecedentibus mentis in ipso exordio naturae suae quo
coepit , Verbo Deo copularetur in tantam personae unitatem , ut idem
ipse essel lilius Dei qui lilius hominis , et filius hominis qui fìlius Dei ; ac
rie in naturae bumanae susceptione fìeret quodam modo ipsa gratia il li ho-imiii naturalis ,
qua nullum peccatum posset admitlere. Quae gratia propte-
rea per Spiritimi Sanctum fuerat significanda,quia ipse proprie sic est Deus, i<»n. iv .
ni dicatur etiam Dei donimi, linde suflìcienter Ioqui ( si tamen id fieri pò- lì*'"
tesi )valile prolixae disputationis est.
umonis
hrpostaticae.
20.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 108/270
— 80 —Nxxxy?u
lt Deservire polest loco commentari] ad
xxxix.,aXL. Iiaec capita Enchiridii s. Thomas III.
parte qu. XXXII. art. 3 ubi quaerit: U-trum Spiritus Sanctus dici debeat PaterChrisli secundum cameni ? Senlenliam
Augustini in Enchiridio approbat et con-firmat. Qui lectionem sanctorum patrum,etiam adolescentibus, commendant praestudio scholasticae theologiae,comparent,quaeso, liaec Enchiridii capita cum arti-
culo s . Thomae, ubi Doctor angelicus bre-vissimo articulo non eam tantum quae-stionem expedit, an Christus ratione con-ceptionis dici possit Filius Spiritus San-cti , sed praeterea , an dici possit ratione
creationis, an ratione iustificationis. Pro-fecto spedato non tantum rationum robo-re, sed modo eas proponendi , totiusque
tractationis methodo perspicua , depre-hendent multum lucis patrum scriptis ac-cessisse ex s. Thoma
,s. Bonaventura,
caeterisque gravibus theologis. Ut alia
omiltam , neque in bis Augustini capiti-
bus, neque in homil. II. Chrys. inSymb.Apost. neque in Concil. Tolet. XI. in qui-bus eadem sana doctrina traditur
, inve-nies propriam huius rei rationem,qua
infidelibus contra nos argumentanlibusosobstruas. Eam breviter ac perspicue tra-
ditam invenis in s. Thoma ibidem ad l.m(( Dicendum, quod Christus conceptus est
<l de Maria Virgine materiam ministran-
« te in similitudinem speciei, et ideo dici-
« tur Filius eius. Christus autem secun-cc duna quod homo conceptus est de Spi-ec ritu Sancto sicut de activo principio
,« non tamen secundum similitudinem spe-cc ciei , sicut homo nascitur de patre suo;c< et ideo Christus non dicitur Filius Spi-cc ritus Sancii ». Quam rationem indica-
yerat Rupertus in commentariis de SS.Trinitate parte HI. quae est de operibusSpir. S. 1. I. e. X. cuius Ruperti tem-poribus sub initia saeculi XII. theologicaschola florere coeperat ante ipsum Sen-lentiarum Magistrum.
Quod obiter insinuasse sufficiat contralansenium,qui lom.II.in libro proemia-li
,qui est de Ratione, et. auctoritate in
rebus thcologicis cap. XXVili, cui hunctilulum praefigit : Quantum ab Augii-stini doctrina recenlior theologia distet,
tum rebus ipsis, lum docendi modo, seri-
bit : <c Maxime vero ab omni spe profe-
« ctus (in assequendo genuino Augustinice sensu) remotos esse, qui animo philo-
« sophiae aristotelicae , vel scholasticae
ce recentioris praeoccupato, pelagus islud
a ingressi fucrint » Addit « quod« recentiores isti profecto tantum ab ostio
« verae theologiae , fide salva aberrave-ec rint, ut neque fldem christianam,quamce animo ut catholici tenent, neque spem,a neque cupidilatem
, neque caritatem,
<t neque naturam, neque gratiam
, eam-(c que neque angelorum
, neque homi-cc num, neque stantium, neque lapsorumce neque sufficientem , neque eilìcacem.,
« neque operantem, neque cooperantem,
ce neque praevenientem , neque subse-« quentem
, neque excitantem, neque
ce adiuvantem, neque vitium, neque vir-
(( tutem , neque opus bonum, neque pec-
« catum ,neque originale , neque actua-
« le, neque meritum, neque mercedem
« eius, neque praemium , neque sup-
(( pliciumcreaturae rationalis, neque bea-
« titudinem, neque miseriam eius, ne-
<L que liberum, neque servum arbitrium,
ce neque praedestinationem , neque efFe-(( ctum eius
, neque timorem , neque a-
cc moremDei, neque iustitiam, neque mi-« sericordiam, denique, neque vetus, ne-
« que novumTestamenlumintelligere vi-
ce deantur , sed babylonicam quamdam« confusionem
, cimmeriasque quasi le-
ce nebras in theologiae moralis . ( nempece etiam moralis )faciem, nimium ratio-
« cinationibus indulgendo intulisse ».
Et paulo post : « Cuiusquidem aber-
cc rationis causa praecipua, ac pene dixe-
cc rim sola est, meo iudicio, ea quam di-
ce xi , nimia philosophia, cuius amore
« quasi ebrii, neglectis Augustini monu-(( mentis... arcana illa mysteria. ... se-
<( cundum humanae rationis regulas erue-
cc re,penetrare, formare, et iudicare vo-
ce luerunt. Hinc ille ardor de quolibet dis-
ce putandi,quidlibet eorum in dubium
(( revocandi, quae iam semel definita esse
ce nesciebant. Hinc eorum theologia innu-
« merabilium opinionum farragine refer-
« la est, per quas pene omnia quantum-« cumquecontraria/acta sunt probabi-le /m, quae secundum eorum pronuntia-cc lacuilibct tueri licct. Ita vix quidquam« certi, praeter (idem, formandarum no-
ce varum senlentiarum promptiludo reli-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 109/270
— 81 —i quum fecit. Mini enim naturalius
, ac
i vieiiiius ,quam ul lioniincs ex peripa-
<c tciicis fiant academici ».
Brevius eadem Luthcrus scripserat in
ooofutatione rationis Latomianae sub li-
neili. « l'uto satis monstralum,theologiam« scholasticam esse aliud Dilli]
,quam
ignorantiam veritatis , et scandalum
« iaxta Scripturas positnin . . . Thomas« ( Aquinas ) auctor est regnantis Aristo-
» telis , vastatoris piae doctrioae
« Videte ne quis e > seducai per philo-
I sophiam ,et inanem fallaciam (ad
« Colossens.cap.il.): liane ego òcholasti-
« cani theologiani inlerpretor ... Menni
« est consiliuui , ut adolescentes vitenl
(( philosophiam, et tlieologiaui scliolasti-
« cani )>. naec Lutherus.
Si qui ameni ex tam malis insiitniori-
bns tam bene prófecerit , ut similia in
scholasticos iactet, is sibi liabeat respon-
snin ex Angustino 1. H. Op. inip. conlra
lui. n. 9. : « Me oportet cura talibus tua
« convicia non solimi palienter , venun
« etiam gratulanter audire. Sed tu debes
a in talibus lacerandis et liumana erube-
« scere, et divina iudicia formidare ».
XLI. Nulla igitur voluptate carnalis concupiscentiae seminatus sive con-ceptus , et ideo imlltim peccatum originaliter trahens, Dei quoque gratia ,
Verbo Pàtrie Unigenito, non gratia Filio sed natura , in unitale personae
nitido mirabili et ineffabili adiunctus atque concretus , et ideo nullurn pec-
catimi et ipse committens , taraen propter similitudinem carnis peccati, in
qua venerai , dictus est et ipse peccatum , sacrificandus ad diluenda pecca-
la. In vetere quippe lege peccata vocabantur sacrificia prò peccatis : quod
mi e iste factus est , cuius umbrae erant illa. Hinc Apostolus cum dixisset :
Ob&ecramus prò Chrislo reconciliari Beo: continuo subiunxit , atque ait: Eumi/m non nonrnl peccatum, prò nobis peccatum fecit , ut nos simus iustitia Dei
in ipso. Non ait , ut in quibusdam mendosis codicibus legitur : Is qui nonnoverat peccatum
, prò nobis peccatum fecit 5 tamquam prò nobis Christus ipse
peccayerìt , sed ait : Eum qui non noverat peccatum , id est Cliristum, prò
nabli peccatum fecit Deus , cui reconciliandi sumus; hoc est sacrificium prò
peccatis , per quod reconciliari Deo valeremus. Ipse ergo peccatum, ut nos
iustitia ; Dee nostra , sed Dei ; nec in nobis , sed in ipso ; sicut ipse pecca-
timi , non smini , sed nostrum ; nec in se , sed in nobis constitutum , simi-
litudine carnis peccati , in qua crucifixus est , demonstravit : ut quoniampeccatum ei non inerat, ita quodammodo peccato moreretur, dum moritur
carni , in qua erat similitudo peccati ; et cum secundum vetustatem peccati
numquam ipse vixisset , nostrani ex morte veteri , qua in peccato mortu
lìirramus , reviviscentem vitam novam sua resurrectione signaret.
XLII. Ipsum est,quod in nobis celebratur , magnum baptismatis Sa-
cramentimi, ut quicumque ad islam pertinent gratiam, moriantur peccato,
sicut ipse peccato mortuus dicitur, quia mortuus est carni , hoc est
,pec-
cali similitudini : et vivant a lavacro renascendo , sicut ipse a sepulcro re-
surgendo , quamlibet corporis aetatem gerant.
XLI II. A parvulo enim reccns nato usque ad decrepitum senem , sicut
Dullus prohibendufl est a baptismo, ita nullus est qui non peccato moriatur
in baptismo:
sed parvuli tantum originali, maiores autem etiam iis mo-riunlm peccatis , quaecumque male vivendo addiderunt ad illud, quod na-scendo traxerunt.
XM\ . Sed ideo eliam ipsi peccalo mori plerumque dicimtur, cum prò-
cui dnbio non uni sed nmllis peccatis, omnibusque morianlur, quaeeumqueimi propria commiserunt vel cogitatione vel locutioue vel opere; quia etiam
il
Cip. XLf.
Christus sine
peccato, sed
peccatum factus,
OseaelV. 8.
II. Cor. V. 3o.
Cap. XLII.
Baptisoms datui
ut nioi iatnur et
reviviscaraus.
Cap. XLIII.
In baptismo
omnes mori
peccato et
parvulos et
maiorès
Fi
p. \i.rv
lini qua
numerai)
<i|iitur |)n>
numero.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 110/270
82
Virfr. AEn. II.
Num. XXI, 7.
sec. LXX.
M.Uth. II. 20.
Ex. XXXll. 3i.
C a p. XLV.11 primo hominis
peccato plurespeccati species.
Cip. XI.VI.
Pecca tisparentum non
tantumprimorum
olili _•.! ri fi'ios
probabile est.
Ezech. XVJ1I.
Psal. L. 7.
Cap. XLVII.Quousque|> I I Vllllllll
peccata
prnpageiilui* in
tilios non temere
defìnicndum.
per singularcm numerimi pluralis numerus significari solet : sicut ait il le ,
uterumque armato milite compierà ; quamvis hoc mullis militibus fecerint. Et
in nostris litteris Iegitur ; Ora ergo ad Domìnum , ut auferat a nobis serpen-
lem: non ait serpentes,quos patiebàtur populus , ut hoc diceret ; et innu-
merabilia sunt talia. Curri vero et illud originale unum plurali numero si-gnificatur
, quando dicimus in peccatomi» remissionem baptizari parvulos,
nec dicimus in remissionem peccati ; illa est e contrario locutio,qua per
pluralem significatur numerus singularis. Sicut in Evangelio Herode mortuodictum est : Mortui sunt qui quaerebant animam pueri : non dictum est , mor-luus est. Et in Exodo : Fecerunt, inquit , sibi deos aureos , cum unum vitulumfecerint , de quo dixerunt : Hi sunt dii lui Israel
,qui eduxerunt le de lena
JEgypli: et hic pluralem ponentes prò singulari.
XLV. Quamvis et in ilio peccato uno, quod per unum hominem intra-
vit in mundum , et in omnes homines pertransiit,propter quod etiam par-
vuli baptizantur, possint intelligi plura peccata , si unum ipsum in sua quasi
membra singula dividatur. Nam et superbia est illic , quia homo in sua po-tius esse quam in Dei potestate dilexit; et sacrilegium, quia Deo non credi-
dit ; et homicidium,quia se praecipitavit in mortem ; et fornicatio spirita-
lis,quia integritas mentis humanae serpentina suasione corrupta est ; et fur-
tum , quia cibus prohibitus usurpatus est ; et avaritia, quia plusquam ìli
suflìcere debuit , appetì vit : et si quid aliud in hoc uno adinisso diligenti
consideratione inveniri potest.
XLVI. Parentum quoque peccatis parvulos obligari , non solum primo
rum hominum, sed etiam suorum , de quibus ipsi nati sunt, non improba-biliter dicilur. Illa quippe divina sententia: Reddam peccala palrum in /ilios;
tenet eos utique antequam per regenerationem ad Testamentum novum in-cipiant pertinere. Quod Testamentum prophetabatur , cum diceretur per
Ezechielem, non accepluros fìlios peccata patrum suorum, nec ulterius fu-
turam in Israel parabolani illam : Patres nostri manducaverunt uvam acer-
bam , et denles filiorum obstupuerunt. Ideo enim quisque renascitur , ut sol-
vatur in eo quidquid peccati est cum quo nascitur. Nam peccata, quae maleagendo poslea committuntur
, possunt et poenitendo sanari , sicut etiam post
baptismum fieri videmus. Ac per hoc non est instituta regeneralio, nisi quiavitiosa est generatio ; usque adeo , ut etiam de legitimo matrimonio pro-
create dicat ; In iniquitaiibus concepii® sum , et in peccatis mater mea me in
utero aluit. Ncque hic dixit : in iniquitate vel peccato, cum et hoc recte dici
posset : sed iniquitates et peccata dicere maluit,quia et in ilio uno ,
quodin omnes homines pertransiit , atque tam magnum est, ut eo commutareturet converteretur in necessitatem mortis humana natura , reperiuntur, sicut
supra dissemi,plura peccata , et alia parentum, quae etsi non ita possunt
mutare naturam , reatu tamen obligant fìlios , nisi gratuita gratia et mise-
ricordia divina subveniat.
XLVII. Sed de peccatis aliorum parentum, quibus ab ipso Adam usquead patrein suum progeneratoribus suis quisque succedit , non immerito di-
sceptari potest : utrum omnium malis actibus, et multiplicatis delictis ori-
ginalibus, qui nascitur iniplicetur, ut tanto peius, quanto posterius quisque
nascatur ; an propterea Deus in (ertiain et quartam generationem de peccatis
parentum eorum posteris coniminetur, quia iram suam quantum ad proge-
neratorum culpas non extendit ulterius moderatione miserationis suae : ne
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 111/270
— 83 —illi quibus regenerationis grafia non confertur , nimia sarcina in ipsa sua
aeterna damnatione premerentur , si cogerentur ab initio generis humani
Omnium praecedentium parentum suorum originaliter peccata contrahere ,
et poenas prò cis debitas pendere : an aliud aliquid de re tanta , Scripturis
ganctis dilìgentius perscrutato atque traclatis, valeat vel non valcat reperiri,
temere aflìrinare non audeo.
Plura sunt in li is capitibus, quibus
mors Olir isti prò salute aeterna omnium
bomioum, etiam non praedestmatorum
et probatur et vindicatur ab argumentis
iansenianorum : plura Augustini testi-
monia prò catholica veniate protùlere
nostri scriptores : plurima habes apud
eruditissùnum p. de Champs de Haeresi
ianseniana lib.lll. toladisp. VII.: plura
accuratissime selegit ci. auctor summae
augustinianae par. 1. qu. IH. ar. 2.
Saòs praecipuum est ex J. VI. e. lulia-
nuui e. J\. ii. 24. ubi de Adamo, et
Christb habet. In ilio ano mortili sunt
omnes, ut morereturalias unus />T'o omni-
bus : cuiusargumentationis fiindamentum
esl ilJud A[)ostoli li. Cor. V. « Unus
« enintj pergit Angustimi*,prò omni-
(i
bus mortali* est, ergo omnes mortili<( sunt, prò quibus Christus mortuus est.
« Nega igitur Clirislum etiam prò par-
li vulis mortuum ,ut eximas eos de uu-
« mero mortuorum, hoc est de contagiis
(( neccatorum«.«Audis lulianehaec Apo-
« stoli verba, non mea sunt ... qui de
« Clirislo, et de bis prò quibus mortuus
« est Christus, mentili potuit nullo mo-li do )). Noa paucis mutatis dicere eontra
[ansenium possumus : nega igitur Chri-
Stum etiam prò reprobis , etiam prò in-
(idclibus mortuum etc. Nani liaec argu-
mentatk) et ratio prò omnibus concluditi
cuiii et parodi , et reprobi , et iuiìdeles
jiioi lui BÌnt.
Scio unicara responsionem exeogita-
tam a iansenianis ,et quam exhibet Ar-
naldus Apologia I. lansenii pag. 187. et
rq. aAugustinusnon u ti tur bis Apostoli
<i verbis(quemadmodurn nominili falso
<i sihi persuadent) ut probei peccato ori-
« ginaJi parvulos omnes esse contamina-
li iD^ , sed tantum) ut vincat peccatum
« originale in bis parvulis reperiri. qui
« bapuzantur,quique proinde mortis
K.Chris ti participes sunt, cum ab jlla
«( baptismus \nn accipiat ». Quare sic
exponunt s. Doctoris argumentationem : Nota in caput
« s. Augustini argumentatio non est hu-
« iusmodi : Christus mortuus est prò ora-
te nibus hominibus, igitur omnes mor-
ii te peccati mortui sunt : sed haec po-
ti tius: omnes homines,pro quibus Clin-
ic stus mortuus est, mortui sunt morte
u peceati ; at Christus mortuus est prò
« parvulis, qui baptizantur- igitur par-
li vuli,
qui baptizantur mortui sunt
u morte peccati ». Addit Arnaldus satis
illud esse ad pelagianarn haeresim ever-
tendam: quia cum parvulorum omniumcadem sit conditio, inde sequitur alios
quoque eodem crimine implieari.
Ad liane responsionem evertendam sa-
tis esset exb XX.de Civit.cap. VI. num.
1. pauca proferre: « De qua ( impieta-
(( lis)
morteait
Aposlolus Pauìus: ergo(( omnes mortai sunt , et prò omnibus
« mortuus est , ut qui vivimi , iam non« sibi vivant, sed ei qui prò ipsis mortuus
ci est , et resurrexit : omnes itaque mor-
ii tui sunt in pecca tis , nemine prorsus
« excepto, sive originalibus, sive etiam
« voluntate additis».Vides quoinodo Au-
gustinus exponateam consecutionem Apo-
stoli ergo omnes mortui sunt? Sic riempe
« omnes itaque mortui sunt neminepror-
sus excepto ». Non ergo ratiocinatio, et
consequentia est de solis baptizatis.
Caeterum istam clausulam nemine
prorsus excepto exhibent testimonia et
citata et citanda , et universus ipsorum
contextus, ut expendenti patebit. Inspice
primum lestimonium a nobis allalumex
lib. VI. e. lui. e. IX. num. 24. In ilio
uno (Adam) mortui sunt omnes, ut mo-reretur alias unus prò omnibus. Quis
nisi pelagianus non inlelligat de omnibusomnino illud primum: in ilio uno ( A-
dam ) mortai sani omnes? Quis illud li-
mitei ad solos baptizatos? Similia per te
ipsum observabis ad alia fere testimonia
citanda , in quibus videas nullum habere
locum eam miseram evasionem de par-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 112/270
— 84 —vulis baptizatis. Res essct piena laedii ut haec conciJientur cum iis Àugustitw
liane observaiionem ad singulos fere lex- testimoniis, quibus aperte docere videtui
tus ex hibere, non prò salute omnium mortuum esse
Duo addenda videntur. Primum est : Glirislum jcuiusmodi plura congerit lan-
hanc argumentalionem saepissime habet senius tom. III. I. IH. de Gralia Gir.
Auguslinus, etiam in libris contra lulia- cap.XXI. Adderepoluissct excap.CXIX.unni, tum in libris Operis impericeli con- Enchir. « Nec lenebit regnurn mortis
tra eumdem. Hinc lib. VI. cap. XV. ewn,prò quo mortuus est Me liùer in
mini. 48. « Scimus enim,ait Apostolus, morluis ». Sciunt ianseniani et quesnel-
« quod a nobis saepissime repetendum Jistae, haec ad speciem contraria testi-
« est, quoniam unus prò omnibus etc.» monia conciliari a catholicis theologis di-
Allerum est: ne iansenistae eludant a- stinctione s. Thomae tum in III. p. qu.
poslolicum hoc, atque auguslinianum XLIX. ar. 1. ad 3. et h. tum in illud
testimonium responsione Iuliani apud e- Pauli ad Hebr. e. II. vers. 9. Pro omni-
umdem Aug. tum alias, tum 1. VI. e. bus gustaret mortem. ti Pro omnibus au-
Iul. e. XXIV. num. 80. qui scilicel Iu- « tem, ait s. Th. dupliciter potest intel-lianus observavit in eodem contextu vo- « ligi , vel ut sit distributio accomoda,cem omnes accipi varia universaliste , « scilicet prò omnibus praedestinatis: prò
sive modo magis, modo minus univer- « istis enim tantum habet efìicaciaur, vel
sabter, animadverto Augustinum Jib.VI. « absolute prò omnibus, quantum ad
e. lui. cap. IX. num. 27. hoc ipsum « sufììcientiam : sufìiciens enim, quan-
Pauli testimonium magis in specie atque « tum ad se, omnibus est I. Tim. IV.
in particulari aptaie omnibus parvulis « Qui Salvator est omnium horninwn,
nondum renalis, de quibus est totus il le « maxime autem fidelium ». Sufìiciens,
num. 27. Cum ergo praemisisset: «Non inquam, non solum ex parte mortis, seu
« habere parvulosvitam ,
nisi habeant pretii *, sed etiamex
parte seriae oblatio-
« Christuin (quod de omnibus parvu- nis ipsius Ghristi: aliter Cliristus dici
«Iis etiam non baptizalis verum est), posset mortuus etiam prò daemonibus,
« quem procul dubio habere non pos- prò quibus Jiberandis mors erat,quan-
« sunt, nisi induerint eum , eo modo, tum ex se, pretium sufìiciens : quod a-
« quo scriptum est: Quotquot in Chri- nimadvertit ipse lansenius cap: citalo. At
{(.sto baptizati estis , Christum indili- dicunt ianseniani has similesque inlerpre-
« stis: » Tum subdit Augustinus : Me- tationes esse a nobis confìctas, nec luu-
« rito ergo inlelliguntur morlui,qui non dameulum habere in ipsius s. Augustini
« habenl vitam, prò quibus est Chri- libris, imo universae eius doctrinae ad-
(( stus mortuus, ut habeant: Unus enim versari. Lege Ians. cap. citato, et saepe
« prò omnibus mortuus est , ergo omnes alibi. Huc igitur diihcultas omnis revo-
« mortiti sunt ». De omnibus ergo par- catur, contra (piani contendendum est,
vulis non habentibus vitam, cuiusmodi si quid contra iansenianos profìcere vo-
plures sunt praedestinati, innumeri sunt lumus.
reprobi, docet Augustinus mortuum Chri- Ut oslendamus , liane distinctionem a
slum, ut habeant. Nec praetermittenda theologis usurpatala luiidamenturn lia-
quae subiicil: « Ideo aulem mortuus est, bere in s. Angustino , duplicem metlio-
u sicut Jegilur ad Hebraeos- ut per mor- dmn inibimus ;aliam indirectam, aliano
(( tem evacuaret eum,
qui potcstatem direciam: indirecta haec est, Ea distin-
<( habetmortis, idest diabolum ». Qui fi- elio est ad mentem s. Prosperi strenuis-
nis est universalis ad omnes se extcndens. simi scilicet delensoris augustinianae do-
Sed omissis pIurimisAiiguslini pio hac ctrinae de gralia • ergo est ad metileni
veniale teslinioniis , (juae ex omnibus e- s. Augustini, cuius sensus notior erat
ius libris essent ad inanimi, quorum più- Prospero, quain lansenio.
rima habes apud auctores cilalos, cu- Antecedens ostenditur ex eius respou-
ra udii ni nobis est, ut quantum \)cv nos sionibus ad eapilula obieclionuni vineen-
fieri potest, expediatur praecipua huius tianarum. « Quidam, inquit in piaci'.,
materne difficultas, quae in eo sita est, « christianae ac fraternae caritatis obli-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 113/270
— 85 —« ii...contexunt,et qualibus possunt sen-
te tenliis comprehendunt ineptissimarum
« quarumdam bjasphemiarum prodigio-
« sa mendacia , eaque oslendenda , et in-
« gerenda multis publice privatimene
8 circumferunt , asserentes talia in no-te stro sensn esse
,qualia diabolico con-
u tinentnr indicnlo, quae falso in nos ad
« excitandani invidiano iactari facile et
a suiììcienter subscriptione nnins proba-
« reinns anallicmatis etC. )> Tuin abso-
luta praefatione ,sexdecim lmiusmodi
obieclioDes recenset Prosper,quarum
prima est. Quod 1). iY. lesus Christus
non prò omnium hoininum tallite et re-
demptione sìt pauus, Vel haec sola pri-
ma obitvtio magnimi est praeindicium
cootra lansenium. Cam enim series sex-
i obiectionaiD vocetur a s. Prospero
diabolica* indiculus , cum vocentur i-
neptissimarum blaspheini arimi prodigio-
sa mendacia, cum se paratum scribat
ad di< cnilum analbema iis obieclionibus,
cimi haram obieclionum prima si t trans-
cripta pi'opo->itio , vides quam certa eral
vivente Augustino, aut paulo post eius
obilum ( nam ad lioc tempus pertinenti-ta(" responsiones ) etiam inter Auguslini
discipulos doctrina contradictoria , nem-
pe mors Cbristi prò omnium bominumsalute. Quo nomine comprebendunlur non
modo Ii<!eles,sed etiam infideles, ad quos
mortem Christi non extendit lansenius.
Comprehenduntur etiam iìdeles reprobi,
prò quorum fide, aliisque graliis ad tem-
pus habitis mortuum esse Gbristum con-
ceda lansenius ,non vero prò eorum ae-
i talune, Lcg. Ians. Jib. MI. de Gr.cap, XXI.
Sed audiamus, quid ad liane primamobiectionem vinoentianam , seu ad liane
primam ineptissimam blasphemiam , et
prodigiosum meodacinm falso adscriptura
s. Auguslino respondeat s. Prosper. « Con-
<( tra vulnus originata peccati,quo in
<( Adam omnium horainum corrupta et
(( mollili, aia natura est, et onde omnium(( concupiscenliai uni morbus inolcvit
,
(f a ci uni ci potens ac singulare remedium< « -t mors libi Dei I). N. I. Christi, qui
« lil>er a mortis debito, et solus absque
te peccalo prò peccatoribos et debitoribus
• mortis est mortuus.Quod ergo ad ma-
ìlud incili, et potcnliam pici li, et quod
(( ad imam pertinet causam generis hu-
« mani , Sanguis Christi redemptio est
« totius mundi. Sed qui hoc saeculum si-
te ne lìde Christi, et sine regenerationis
« sacramento pcrtranseunt, redemplionis
u alieni sunti Cum itaque proplcr imam((omnium naturam, et unani omnium« causam a Domino nostro in ventate su-
a sceplam recle omnes dicantur redem-
« pti, et tamen non omnes a captivita-
« te sint eruti, redemptionis proprietas
« sine dubio penes illos est de quibus
« princeps mundi missus est foras,et iam
« non vera diaboli sed membra suntChri-
« sti. Cuius mors non ila impensa est nu-
li mano generi , ut ad redemptionem eius
« etiam qui regenerandi non erunt, per-
« tinerent , sed ita ut quod per unicum
« exemplum gestum est,prò universis
« per singulare sacramentum celebrare-
« tur in singulis. Poculum quippe im-
i( mortalitalis, quod confectum est de in-
« firmitate nostra et virtute divina, ha-
« bet quidem in se ut omnibus prosit
« sed si non bibitur, non medetur ». Quaeverba s. Prosperi exhibent pene verbis
scholasticis distinctionem hac in re a theo-logis usurpatam.
Obiicit lansenius lib. III. de Gr. Chr.
e. XXI. Prosperum docere : «Quod Chri-
« stus dederit se pretium prò omnibus
a omnino sufficienler, quia sufficiens pre-
(( tium obtulit, non tamen prò omnibus
(( omnino efficienter,quia non omnibus
« applicatur isla redemptio » Subdit
lansenius: « Solulio ista facilis est, ex
(( qua nullo modo sequitur , sufficiens
« adiutorium omnibus ex tali redemptio-« ne omnium esse praeparatum ». Addit
praeterea: quod licethaec distinctio s. Pro-
speri vera sit, non satisfaciat tamen ver-
bis Pauli: « Sed quia inquit, ipsa phra-
« sis,qua quis dicitur se prò aliquo re-
te demptionem dare, praeseferre videatur
« redemptionem ex redimentis animo in
« usum ac liberationem caplivorum of-
« ferri ac dirigi alioquin etiam prò
« daemonibus se dedisse redemptionem
d dici possel, quibus redimendis sine du-
ci bio pretium sanguinis eius sufficiens
a est». Idcirco profiicturlanscnius se liane
explicationem missam lacere.
Caeterum lansenius pervertii omnino
uieiiiem et verba s. Prosperi apologia
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 114/270
— 86 —prò Augustino scribentis et ex. eius seri- sani susceptam idest propter unam orn-
teulia. Nam Prosper non modo asserii niu.ru salutoni: rtiors ita impcnsa fiumano
mortem Chrisli prò omnibus,quanlum generi idest non solurn potuisset impeu-
ad suilìcientiam pretii utcunque,sedquan- di, si Deus voluissel, sicut elianti daemo-
lum ad sufjicicntiam predi oblali prò nibus, sed re ipsa impensa est humano
omnibus seria intentione ilios iuvandi. generi: habet in se , ut omnibus prosit ,
Ratio est. I. Ex ipso lansenio.Nam mors non inquit, ut prodesse possessi Deus vo-
Chrisli quantum ad suflìcienliam preiii,
luissetjquod velie poterai, eliam prò
iuisset prelium suflìcicns ad redimendo3 daemonibus -, habet in se , ut omnibus
daemones, si Deus voluissel illos damna- prosit , idest quantum est de se ex parie
re non definitive sed sub aliqua conditio- Chrisli. Hoc uno, et obvio sensu eratit
ne pendente a morie Chrisli. Quis tamen liaec omnia apta ad pelagianos, aut se-
proinde dicat Chrislum morluum prò mipelagianos refellendos.
daemonibus? Quare igitur in sensu tara Caelerum etiam sola illa verba : ma-
incpto Iansenius inlerprelatur apologiam gnitudinem, et potentiampretii, rem con-
Prospcri? fìciunt. Nampecunia
secundumse
nonli. Pelagiani, qui calumniabantur Au- dicitur prelium, sed ut substat voluntati,
gustino , Prospero , et reliquis Augustini eam dantis vel offerentis prò re aliqua se-
discipulis, ac si dicerent} quia D. N. I. ria intentione emenda etc. Qui dat pecu-
Christus non prò omnium hominurn sa* niam prò agro , dicitur dare prò ilio pre-
Iute et redemptione sit passus num solli- tium , non vero dare pretium prò domo,citi erant de passione Christi prò nomini- quaein contractum nondeducitur, quam-
bus,quantum ad sufììcientiam pretii vis pecunia prò agro de se esset suiììciens
utcumque,quo pacto dici polest Passio ad emptionem domus. Gum ergo s. Pro-
Chrisli esse eliam prò daemonibus? An sper respondens ex senlentia Augustini
non unice sollicili erant de passione Chri- dicit : quod ad magnitudinem, et po-
sti prò omnibus in ratione preiii oblati tentiam predi ...... Sanguis Christi est
ex seria volunlate iuvandi?Hoccalumnia- redemptio lolius Mundi ; magnitudo, et
bantur negari ab Augustino , et discipu- polentia pretii, correlativa sunt ad seriam
lis. Negari ab Augustino,quod Passio Christi intentionem, qua sanguinemsuum
Christi esset de se prelium suiliciens prò prò omnibus obtulit.
hominibus et daemonibus quis pelagia- Eadem docet s. Prosper ad obiectio-
nus somniavit? nem IX. ex capitulis calumniantium gal-
III. Quam ineplam igitur apologiam lorum,quae verba similiter pervertit
scripsisset s. Prosper prò Augustino eius- Iansenius ioc. cit.
que discipulis [contra pelagianos aut se- Atque hactenus de melhodo,quam
mipelagianos ? Istis enim invidiosissime diximus, indirectam. Iam vero methodusclamanlibus, et conquerentibus de nega- directa erit ostendere, quod in ipsiss. Ali-
ta per Auguslinum Passione Chrisli prò gustini Jibris contineatur distinctio illa
omnium liominum salute, respondisset theologorum,quam ianseniani oppu-
s. Prosper lotum re ipsa concedendo. Nam gnant.
de Passione Christi prò hominibus eo sen- Dico eam theologorum scholaslicorum
su, quo etiam est prò daemonibus5quis distinclionem de morie Christi prò oinni-
curabal? bus, quantum ad suiìicienliani pretii se-
IV. Tandem apertissimam violcnliam ria inleulione oblali, proeleclis veroquan-
iacit Iansenius verbis s. Prosperi non ino- lum ad emeaciam , contineri in s. Augu-
do pretium niortis Christi , sed pretium slino sub triplici verboium forma , quacprò hominibus , et ipsorum salute prae- scholasticae distinctioni apprimc respon-
sei'erentibus. llinc illa: a Pro peccatori- del.
bus et debitoribus est mortuus: quod ad Assero L Theologicam distinctionem
imam causamperdnet generis Immani)): de morte Christi prò omnibus, quanlunji
idest propter unam causajn , seu corni- ad suilìcientiam preiii seria intentione
ptionem et perditionem generis humani oblati, prò electis vero quantum addii-
tollendam : pivplcr imam omnium cau- caciam tradii sub aJiis aequiyaleDtibus
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 115/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 116/270
— 88 —« quod et ipse confiteris , etiam prò par- senlit nullumque dissensum indicat. In-
« vulis mortuus est, quia et ad ipsos per- gerit praeterea Iuliano tamquam absur-
« tinet sanguis, qui in remissionem iusus dam, quod vose, el pelagiani singulos di-
ce est peccalorum , a quo illos sanguine stributive parvulos faciant alienos a
« facitis alienos, cum eos negalis tralicrc Chris/i Sanguine , cum cos ( utique sin-
« originale peccatum ». Tum post panca gulos distributive ) negant trahere origi-
concludit: « exordium vero parvulorum, naie peccatum : quod certe de omnibu-
« ex quo nascerentur, in Adam fuit,quo negabant: nullus itaque parvalus ex Ali-
ce per peccatum vitiato atque damnalo,
gustino alienus est a Christi Sanguine.
« alterum eis Chrislus , ex quo renasce- Tandem seriam intentionem Chris ti, et ex
« rentUr, instituit ». parte ipsius f'ructuosamdeclarantea,quae
Nemo dubilaverit,quod Iulianus pe- sequuntur : « exordium parvulorum....
Jagianus, et fautores reliqui non agnosce- « alterum eis Chrislus, ex quo renasce-
rent Chrislum universalitcr omnino fuis- « rentur, instituit ». Quod relate adomnes
se mortuum prò omnibus non modo adul- dicium est , nempe ad natos ex Adam,
tis , sed eliam parvulis, ut non modo vi- quod omnes sunt , et omnibus convenil.tam aeternam, sed Christi regnum acqui- Hoc idem argumentum urget lib. VI.
rerent. Hoc ipso in loco dare dicit Cliri- e. lulianum cap. IV. num. 8. « Dixisti,
stum mortuum prò parvulis,qui raun- « inquit Augustinus, Christum etiam prò
dum impleverunt, iisdemque parvulis,
« parvulis mortuum ». Iam vero omnes,
quos Augustinus definiebat ex morbo na- et singuli,prò quibus mortuus est Chri-
tos , et reos ab exordio, cuiusmodi erant slus, peccalores suntjigitur omnes, et sin-
omnes parvuli nullo excepto. Augustinus guli parvuli peccatores. Lege totum hoc
autem dicit idem se in hoc fateri cum ipso argumentum eloquentissime pertractatum
Iuliano « ideo Christus, quod et ipse con- ibidem , et in sequenlibus ab Augustino.
« fiteris, etiam prò parvulis mortuus.. » « Impingo , inculco , infercio recusanti :
quasi diceret: in hoc et ipse, et ego idem « accipe , salubre est , nolo moriaris.
iatemur. Addit s. Doctor, et uberius de- « Unus prò omnibus mortuus est , ergo
clarat modum,quo mortuus est: « quia « omnes mortiti sunt. Vide quia conse-
« et ad ipsos pertinet Sanguis, qui in re- « quensesse voluit,ut intelliganturom/^s
« missionem fusus est peccatorum ». In « mortili , si prò omnibus mortuus est...
quibus verbis indicalur non modo suffi- « Tu autem iam in primo tuo libro con-
cientia,quantum ad morlem , et sangui- « tra nos clamans dixisti, Christum eliam
nem , condignum scilicet pretium prò « prò parvulis mortuum : nullo modo
omnibus parvulis redimendis , sed etiam « igitur negare permitteris eos trahere ori-
quantum ad seriam oblationem ex inten- « ginale peccatum: nani mortili unde, n
tione morienlis Christi et sanguinem f'un- « non inde? » Vides quantum roboris in
dentis : neque enim de daemonibus dice- hac argumentatione constituat Augusti-
ret Augustinus, et mortuum prò iis esse nus,quae tota pendei ex ea omnino uni-
Christum , et ad ipsos pertinere sangui- versali propositione , in cpia et luliaoui
nem lusum in remissionem peccalorum. cum pelagianis, et Augustinus cum calho-
Licet enim mors par esset iis redimendis, licis conveniebant. Si eam propositionem
non id lamen Chrislus inlendit, neque ad intelligas sub distributione accommoda,
eumlinem ex seria intenlione obtulit mor- et prò generibus singulorum, non prò sia-
tem. Quod Iulianus cum pelagianis non gulis generimi , tota ratiocinalio inepta
uteumque dicerent Christum mortuum est ad evincendum in singulis parvulis ori-
pro parvulis omnibus, sed seria volun- ginale peccatum. Quare iterum ileruiu-
tate et quantum estex se efficaci, non igno- que id inculcai Augustinus. « Proptei
rabat Augustinus , cum polius sciret eos « quam mortem , inquit,parvulorum
in hoc excedere,quum docerenl omnia « mortuus est
,qui non est mortuus, ni-
pendere etiam a naturalibus dispositioni- « prò mortuìs? Eumque tu mortuumprò
bus , etiam praevisis, de quo excessu non « parvulis confiteris : redi ergo mecumei at hic disputandi locus. Sed quod alti- « etc. ».
net ad morlem prò omnibus prorsus con- Sarpe alias Augustinus utitur eaoem
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 117/270
— 89 —argtimentarionomt in lìbri< Operis imper- Iam ut liuic argumentationi maior e-
fecli e. lui. quos sub mortem scripsit tiam, si fieri potest, accedat evidentia,
idoneos utique testes s. Doctoris in eadem duo considerarla suol: unum ex parte
sententia perseverantis. Vide lib. II. n. Augustini , allerum ex parte Iuliani. A133., et 13i., et num. 138. , et iterum primo ordiamur. Si Augustinus eam apo-
iiinn. 162., ubi Iuliano usurpanti illud siolicani propositionern : unus prò omni-Apostoli : traditus est propter deticta bus morluus est: intelJexisset in sensu Ian-
nosira : respondet Augustinus. « Ab hac senii Jib. HI. de Gr. Glir. cap. XXI. ac-
ci gratia separatis parvulos, quos nullum comoda distributione , hoc est, ait ibi-
i dolici uni ex origine tractum habere detn Iansenius, prò universa sua Ecclesia
« conlenditis ». Agere liic Auguslinum toto orbe dispersa, et consequenter prò
de omnibus in suppositione distributiva omnibus hominum generibus, regibus,
completa non est aubium. liane enim privatis , nobilibus, ignobilibus ,itemque
nniversalitatem peccati originali*, et Au- prò omnibus, hoc est prò hominibus om-
. ot lìd(s docet secundum Tridenti- nium nationum, linguarum,gentium,
ìjuin: iam nudi, quid inferat». linde sit iudaeis videlicet, et gentilibus , ex qui-
« consequens, ut non ad eos pertineat be- bus congregatur universus populus Dei ,
a Delirium,quo propter delicla nostra si inquam , ila intellexisset Augustinus,
a est traditus Christus. Et haec sentien- proculdubio eius arguuientatio contra lu-
ce tes, et dogmatizantes christianos catho- Jianum, ut saepe indicavimus, inanis
« licos vos dicere audetis ? » Lege eam- fuisset, nulliusque roboris , nempe haec:
dom argumentationem lib. eodem n.169., Christus est mortuus prò omnibus distri-
et 171., et 172., et 175., ubi Iuliano di- butione accommoda, ergo omnes mortui
ceni e : Omnes prò midtis poni innumcra sunt, idque non solum in distributione
scripturarum excmpla testantur; copiose accommoda sive prò generibus singulo-
respondet Augustinus-, tum probans in re rum, sed edam in distributione omnino
praesenti periectam universalitalem ad- completa, et prò singulis generimi. Quid
putti debere, sic ait: Hinc te exue, si pò- magis ineflìcax hac argumentandi forma?
« te<,quod unus prò omnibus mortuus est, ac praecipue contra Iulianum, qui non
« et aude dicere non omnes mortuos, prò in disparata aliqua controversia , sed in
« quibus mortuus est Christus, cum sta- hac eadem, non agens de aliis Pauli te-
« tini tibi Apostolus fauces premat , et stimoniis, sed de his ipsis hoc contende-
pprimat audacissimam vocem,quid bat, ut omnes mortui sunt intelligeretur
« sequerelur osteudens , et dicens : Ergo in accommoda distributione, idest omnes« omnes mortuisunt. Noli sic laudare Apo- prò multis.
tolum , noli sic exponere, ut nolis au- Ita passim Iulianus , idque prae oculis
.< dire: Si unus prò omnibus mortuus est, habebat Augustinus. Nam cum, ut ex
r^o omnes mortui sunt... Ibi sunt et plurimis unum seligam , 1. II. Oper.parvuli, ( utique omnes omnino distribu- imp. e. lui. num. 135. Augustinus adtue , hoc enim volebat cum catbolicis ca Pauli verha: In Adam omnes moriun-
Augustinus, et non conlentus erat accom- tur: de more argumentalus fuisset n. 13Ì.ino la distributione)^ quia prò ipsis Chri- « Ibi videbis, et parvulos, quia et prò
ttus moituaa est, qui proplerea prò « ipsis elianti, te conQlenle, morluus est
« omnibus mortucu est, quia omnes mor- « Christus: utique cum dixisset Aposto-
• tm -uni. Quidquid argumenteris,quid- <c lus, quia unus prò omnibus mortuus« (pud tergiverseris
,quidquid apostoli- «est, continuo quid necessario sequere-
« conila verborum cbneris evertere sive « tur ostendit dicens ;ergo omnes mortui
|rvertere . a morie, quae in peccato « sunt, et prò omnibus morluus est ».
« l>[,parvulos non ostendia immunes, Iam Augustinus statini num. 135. obii-
quia et pio eia Christum mortuum ne- citsibi verba Iuliani: Apostolus ad Stri-li gare non audes ». Quam propositionern piurarumnos morati remiuit
yut intelli-
Augustino, et Iuliano communem in pie- £<uuus omnes dici solereprò multis. lianei isque locis cilalis conila Iulianum ingc- Iuliani ìesponsioncm , ac distinclionemni Augustinus. quae basis erat pelagiàni systematis , ite-
12
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 118/270
— 90 —rum sibi ex verbis Iuliani obiicil in se- deus? Et n. 175. Ande dicere, non om-
quentibus , nempe num. 145. , et 147., nes mortuos,pro fjaibusmorluusest Chri-
148., et 149. Quibus nihil obslanlibus slus , cura statuii Ubi Aposlolusfauces
Auguslinus repeli t num. 169. consuetam premat , et opprimat audacissimam vo-
suam argumentationem: aPro impiis,in- cem, quid sequeretur ostendens, et di-
« quit, mortuus est: ut autem, et ipse ccns, ergo omnes mortili sunt,
« alibi confessus es , etiam prò parvulis Iam aliud consideremus ex parie Iu-
te mortuus est, et lamen,(pergil Augu- liani , in quo, si Iansenii doclrinam se-
ti slinus contra Iulianum) ,
qua fronte quamur de mente Augustini , aliquid ad-
<( nescio, transiisse in eos originaliter ini- mitlere debemus,(juod fidem omnem su-
« pietatem primi bominis negas ? Quo- perat. Premebalur Iulianus argumento
« modo ergo pertinent ad eum, qui prò Augustini loties repetilo; Chrislus prò
« impiis mortuus est? » In quibus en tota omnibus mortuus est, ergo omnes morlui
absurditas, quam ingerii in Iulianum sunt, ideoque etiam parvuli, in quibus
Fateris prò omnibus omnino parvulis alia mors esse nequit,
quanti per origi-
mortuumGbristum,ettamen negas omnes naie peccatum. Quid facilius Iuliano ,
omnino illos mortuos — Iterum aulem quam respondere per distinctionem con-
sibi Auguslinus opponit consuetam ex sequentis : ergo omnes mortui sunt in di-
verbis Iuliani distinctionem, ut patet uu- stribulione accommoda, et usurpando
mer. 173. , et 176. , etc. omnes prò multis concedo;in distribu-
Ilevocemus itaque ratiocinationem no- tione omnino completa nego. Tu ipse,
stram ad dilemma ex hypolesi iansenia- Augustine , ita inlelligis antecedens en-
na, quod Augustinus intelligeret verba thimematis: Christus prò omnibus mor-
Apostoli , Christus prò omnibus mortuus tuus est; prò omnibus in disiributione ac-
est , ex quibus infert ergo omnes morlui commoda , idest prò multis, et mihi in-
sunt: illa inquam prò omnibus mortuus, dignaris, quod eademinterpretatione in-
intelligeret de omnibus in accommoda telligam consequens? quod si iure ita in-
lantum dislributione : Augustinus Iulia- telJigam , actum est de tuo enthimemate.
numsicimpugnans'— Christus prò omni- Tura antecedens, tum consequens pro-
bus mortuus est (in distribulione scilicet positio est utraque universalis , utraque
accommoda ) ergo omnes mortui sunt apostolica ;cumque tu cum tuis intelli-
( etiam parvuli in distributione scilicet gas propositionem antecedentem in dislri-
omnino completa), vel non intellexit lor- butione accommoda, in me tot ac tanta
mam liane argumenlandi invalidam esse iactas, quod eodem sensu intelligam con-
et ineptam, vel inlellexit , sed ad impu- sequentis propositionem? Miraris me ista
gnandum Iulianum et catholicos del'en- sentientem , ac dogmatizantem christia-
dendos usus est hac ratiocinalione quan- num catholicum dici ( lib. I. Op. imp.
tumvis sibi falsa ac sophislica. num. 142.) ,
accusas perversitatem Ime-
Si primum dicas , maxime iniurius eris rcsis meae (n. 166.) , me sino fronte , et
in Doctorem ingeniosissimum Augusti- tortuosissime garrientem vocas ( num.
num , et favebis Iuliano,qui Augustini 169. , etl 76.) ,
appellas grossum diale-
ingenium , scripsit obtusius esse pistillo: cticum, calumniosum ,linguosum, insa-
nii lib. II. Op. imperi', e. lui. ipse Ali- m/m, contentiosum (num. 159., 202.,
gustinus iocose rel'ert num. 117. , et 159. 222. , 224.) tandem , ut innumera omit-
Si alterum dicas, iniurius eris in Do- tam , meum vaniloquium irrides,quod
ctorem sanclissimum. Quid enim magis per meam dialeclicam gcntes omnes non
alienum a calholici docloris et episcopi prò omnibus, sed prò multis, quae omnes
sanctilate, quam ut argumentationem si- non sunt, positas , atque inlclligcndas
bi sophisticam usurpct,idque tam saepe, pulaverini} ( ita num. 145. )\ et alibi
tantaque verborum gravitale, ut ex vi in lume modum exprobras ».Tu autem,
huius argumentationis ita in Iulianum et a quos Apostolus dixil omnes, non po-
socios concludat lib. II. Op. imp. num. « misti , nisi contradicendo exponere, et
162. Et haecsenticntcs, et dogmatizan- a dicendo, non sunt omnes »: neque alia
tes christianos catholicos vos dicere au- de causa , tam a te acerbe, veliementer-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 119/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 120/270
— 92 —« rat in peccato ». Per quac significai
,« proderit mors eius
,qui fuit 6Ìne pec-
inquit Jansenius Jib. III. de Gr. Chr. « cato, quando in eius morte baptizatus
cap. XXI. pag. mihi 387. , fieri nullo « mortuus fuerit etiam ipse peccalo, qui
modo posse , ut Christus prò aliquo mor- a mortuus fuerat in peccato ». Habes cla-
tuus sit , ut vivat,quin Me vitam asse- ram distinctionem inler mortem Christi
qualar. Respondeo: Jocutionem posilivam qua semel prò omnibus mortuus est, ut
esse s. Augustini , sed exclusivam esse qui vivunt vita temporali ex Adam iam
Iansenii. Qui vivunt regenerati prò iis,
non sibi vivant, sed ei,qui prò ipsis mor-
ivi vivant, mortuus est Christus: iiaec est tuus est, et mortem Christi,quadro
veritas positiva, et augustiniana : Qui unoquoque moritur , cum baptizatur, ita
autem non vivunt, prò iis, ut vivant , non ut ei prosit mors eius. Quod exempli cau-
est mortuus Christus: haec est falsilas sa dictum est de iustificatione per baptis-
cxclusiva, sed ianseniana, cum opposi- mum, idem autem servata proportione
tum conslet ex immediale antecedei) tibus valet in iustificatione per poenitenliam,
verbis, quibus ex universalilate mortis et denique quotiescumque merilum mor-
Christi prò omnibus colligit universalità- lis Clirisli communicatur. Mors itaque
lem peccali originalis in omnibus omni- priori sensu est mors quoad sufficientiam
no. Quid autem magis ineplum esset3
prò omnibus, posteriori sensu est mors
quam ex universalilate mortis Christi prò quoad eflicaciam prò multis.
omnibus distributione accommoda, et prò Assero HI. Eamdem theologicam di-
generibus singulorum inf'erre universali- stinclionem de morteChristi complecliiur
talem originalis in omnibus sumplis in Auguslini epist. ad Evodium CLXIX.suppositione omnino completa ? Igitur in al. CU. Haec illa ipsa est epistola , ex
antecedentibus verbis locutus Augustinus qua lansenius 1. III. deGr. Chr. cap.XXI.
fuit de morte prò omnibus quantum ad intorquet in catholicos celebre iilud te-
sufììcientiam , in sequentibus autem ver- 6timonium Augustini: Non perii unus exbis de iis agit, in quibus mors fuit non illis
,prò quibus mortuus est Christus :
modo sufficiens sed etiam elìicax. Nam quod spedato toto conlextu ita intelligen-
quoniam Iulianus , et pelagiani dicebant dum esse contendo : non perit unus ex
teste Aug. lib. VI. e. lui, cap. XXIV. illis, prò quibus in cruce Christi gloriati-
li. 81. Salvi erunt aliqui sine Christo,
libus, et ab eadem via non recedentibus
iustificantur aliqui sine Christo : infert mortuus est Christus: quo sensu tam non
Augustinus, ergo Christus gratis mortuus in nos quidquam valet, ut potius mul-
est: « Erat enim , et alius modus , sicut tum valeat in iansenistas.
« vultis, in natura, in libero arbitrio, iu Sed contextus spectandus est: quaesie-
« lege naturali,si
ve conscripla, quo pos-rat
Evodius episcopus ab Augustinoplu-
« sent salvi , et iusti esse , si vellent »,
ra dilficiliora , tum de Trinilate, tum de
nempe voluntate non accepta per Cirri- Columba, in qua Spiritus Sanctus de-
suma. Ex hoc testimonio Augustini, quod monstralus est, tum de aliis, quae solum
lansenius aliique non attenderunt, con- in genere indicat Augusiinus cap. IV.
stat, quare s. Doctor pugnet prò hac ve- Bum. 12. Quaesierat autem , ac si illa
ritate respiciente efììcaciam mortis diri- cssent ad salutem necessaria, cum scri-
sti in actu secundo, ila ut quotquot re ptum sit I. Cor. XIV. 38. Qui ignorai,
ipsa vivifìcanturtnon nisi per Christum ignorabitur, Nimium huius episcopi in
viviflcentur. opinando rigorem relellendum sibisusci-
Hispraemissisproferimustestimonium, pit Augustinus e. I. n. 2: « Non enini,
quo sub alia forma traditur re ipsa di- k ut scribis qui ignorat , ignorabitur fde
slinctio theologorum de Christi morte,
« hac re dixit Aposlolus , lamquam ista
quoad sulficienliam, et quoad eiììcaciam. « poena ille plectendus sit, qui non vaici
Subdit itaque Augustinus lib. VI. e. XV. « intelligendo sic discernere ineffabilem
n. 48. : « Et cum semel sit mortuus, ta- « Trinitatis unitalem sicut discernitur in
« meri prò unoquoque tunc moritur,
« animo nostro memoria , intellectuS] et
« quando in eius morie,
quanlaclibet « voluntas. Aliunde hoc dicebat A posto-
<c aetatis fuerit, baptizatur, ìdest tunc ci « lus ». Idque Augustinus piobai ninne -
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 121/270
— 93 —ris 2. et 3. Tum etiara numero k, in quo si subtiliora ignorantlbus ) moriuus est
,
sic liabct. « Nani si propter eos solosChri- « ad camdem perveniant aclernitalem ».
« slus moriuus est, qui certa intelligentia Mors liaec est illa ipsa, quam theologi
a possint ista discernere,pene frustra in cfììcaciam morda Christi dicimus. Si hoc
«Ecclesia laboramus. Si antera,quod paeto Augustinum intclligas, Evodius ab
« verilas habet, infirmi popoli creden- Auguslino optime revincitur, ut palct,
« tiura ad medicum currunt sanandi per ostenditurque eos ignorandos a Christo,
a Christum, et Jiunc Crueilìxum, ut ubi qui ignorant ea, quae aedificant fìdem,
<( supcrabundavit peccatum superabili)- vel mores multorum , non autera subti-
(c del gratia ,niiris iìt modis per aliitudi- liorcui scientiam edam theologicam.
« nera divitiarura sapientiae, et seicntiae Sin autem intelligas eam propositio-
<( Dei, et per inscrutabilia iudicia eius
,nera sensu ianseniano,ea causalis adducla
« ut et nominili a corporibus incorporea ab Angustino, quia non perù unusex il-
« diseernenles, cura sibi ex Jioe magni vi- lis,prò quibus moriuus est Christus
,
dentar, et irrident siultiliam praedica- nibil omnino facit ad revincendum Evo-
«tionis,
quasalvi filini credenles, ab
dium ,
eosque,
qui cura ilio sentiebaut
« unica via Jonge ex» irretii,quae ad vi- 6ubtiliorem scientiam Trinitatis aliarum-
« tara aetcrnam sola perducit, et multi que rerum evangelicarum necessariam es-
ce in erucc Christi glorianles, et ab eadem 6e ad salutem. Reposuisset enim Evodius
« via non recedemes , etiamsi ista, quae cura suis, ne unum quidem perire ex illis,
< Miblilissime disseruntur, ignorant, quia prò quibus mortuus est Christus. Sed in
« non perii unus ex illis,prò quibus hoc numero non esse fideles imperitos in
« moriuus est , ad eamdem perveniant 6acra scientia,cum scriptum si i^quiigno-
« aeternitatem ». rat, ignorabilur. Vides illam Augustini
Haec est autera Augustini doctrina : si causalera ineplissimam fore?
propter peritiores, et subtiliores tantum Sensum Augustini uberius declaratser-
inortuus est Chislus, pene frustra in Ec- mo CCCXLIV. al. XXXI. exsirmondia-clesia laboramus, cura ii sint minimo nu- riis. Ita enim num. h. « Adiutorium tuura
nuro. Addit veruni esse potiushoc aliud, « vide. Redemit te a barbaris argentum
quod scilieet muhitudo infìrmorum , et « tuum, redemit te a prima morte pecunia
impéritorum populorum credentiumeur- « tua, redemit te a secundamorte sanguis
rat ad Christum. Cura autem haec mul- « Domini tui.Habuit illesanguinemunde
titudo dicitur sananda per Christum Cru- « nos redimeret , et ad hoc accepit san-
4 ifìsum, lamquain per medicum, ut ubi « guinem , ut esset, quem prò nobis redi-
aLuudavit delictuui superabundet gratia, « mendis effunderet ». Huc usque est morsiam hoc ipso proponitur nobis ab Augu- quantum ad sufficientiam. Pergit Augu-rino Christus, tamquam communis ere- 6tinus. « Sanguis Domini tui,si vis, dalus
dentium populorum medicus , et infra « est prò te, si nolueris esse, non estdatus
}»roponitur tamquam communis via vo- « prò te». In quibus paucis verbis priora
eotibofl per illam ambulare.Quaeomnia, afìirmant morlem, quantum ad emeaciam
quid aliud sonanl, (juara Christum prò in bonum volentium, et posteriora ne-
omnibus chrìstianis crucifixum , in qui- gant mortem quantum ad emeaciam in
bus christiaiiorumpopuh's non solosprae- malum nolentium. Tum sequuntur haec
destinatos, sed et reprobos reperir] eer- alia. « Forte enim dicis. Ilabuit sangui-
nim est? « nera Deus meus,quo me redimeret, sed
Pergit Augustinui , ac docct inde fieri, « iam cum passus est, totum dedit *, quid
ut sapiente^ huius mundi exerrent a Chri- « il 1 i reraansit, quod detetpro me? Hocsto,
et viasalutis.
« Al multi in eiuee « est magnum, quia semel dedit, et prò« Christi glorianles, el ab eadem via non « omnibus dedit ».Observa quod Augu-t recedentes, etiam si ista, quae subtilis- siinus distinxcrat homines in classes duas,
« siine disseruntur,ignorant, quia non volenles, ctnolcntes,et stalimaddit: semel
« perit unus ex illis, prò quibus ( ita dedit, et prò omnibus dedit. Num cla-
aeflicet in crucc Unisti gloriantibus, et rius deprimere poterai Auguslinus Chri-
ab eadem via non recedentibus , etiam- slum dedisse prò omnibus, et volcntibus,
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 122/270
94 —el nolentibus , et praedestinalis, et repro-
bis? Tandem concluda. « Sanguis Chri-
« sii volenti est salus , nolenti suppli-
« cium ».
Gonstat itaquede Augustinisensu. Chri-
stus mortuus est speciali quorlam modoprò volentibus,in cruce Ghristi glorianli-
bus , et a G liristi via non recedentibus
Ista est mors quantum ad eflìcaciam.
Pro reliquis non est dalus in salulern , si
nolunt, et datus est in supplicium. Ilaec
omnia eo recidunt,ut signifìcent morlemGhristi
,quantum ad sufììcienliam prò
omnibus. Vide paulo inda cap. XLIX.in line : ut unus peccatum tollerct mundietc. Quibus consonai s. Prosper inrespon-
sionibus prò s. Augustine.» ad capitula ca-
lumniantium gallorum obiectione IX. «Ul
« possit secundum hoc dici Redemptor
« mundi , dedit prò mundo sanguinei!!
« suum, et mundus redimi noluit ».
XLVni. IHud tamen unum peccatum , quod tam magnum in loco et
habitu tantae felicitatis admissum est, ut in uno nomine originaliter, atque
Cap. XLVIII.
Peccatumoriginala non
aboietur nis. per( u^ fa dixerim ) radicaliter totum genus humanum damnaretur , non sol-
CJiristum.
Cap. XLIX.I'. i (ilisiiin Ioannis
non ti (bit
regeneratio .
Matt. IH. i3.
Psal. 11. 7.Hibr. I. 0. et
V.5.
C A r. L.
Per CJiristuin
tolti non t • citm»
originala
peccatum, «ed et
caetrrt»
• li;<«
E .l.lil II -I
Rum. V. 16.
C*p. LI.
A ll.lllllMtioBC
Ada e nemolibei star Disi in
Cbiisto iciiatus.
vitur ac diluitur , nisi per unum mediatorem Dei et hominum hominemChristum Iesum
,qui solus potuit ita nasci, ut ei non opus esset renasci.
XLIX. Non enim renascebantur,qui baptismate Ioannis baptizabantur,
a quo et ipse baptizatus est Ghristus : sed quodam praecursorio illius mini-
6terio,qui dicebat : Parate viam Domino. Huic uni, in quo solo renasci po-
lerant , parabantur. Huius enim baptismus est non in aqua tantum , sicut
fuit Ioannis , verum etiam in Spiritu Sancto ; ut de ilio spiritu regeneretur
quisquis in Ghristum credit , de quo Ghristus generatus regeneratione non
eguit. Unde vox illa Patris , quae super baptizatum facta est : Ego hodie ge-
mi te: non unum illum temporis diem, quo baptizatus est , sed immutabilis
aeternitatis ostendit , ut illum hominem ad Unigeniti personam pertinere
monstraret. Ubi enim dies nec hesterni fine inchoatur , nec initio crastini
terminatur , semper hodiernus est. In aqua ergo baptizari voluit a Ioanne,
non ut eius iniquitas ulla dilueretur , sed ut magna commendaretur humi-
litas. Ita quippe nihil in eo baptismus quod ablueret, sicut mors nihil, quod
puniret , invenit : ut diabolus veritate iustitiae , non violentia potestatis op-
pressus et victus,quoniam ipsum sine ullo peccati merito iniquissime oc-
ciderat , per ipsum iustissime amitteret , quos peccati merito detinebat. U-trumque igitur ab ilio , idest , et baptismus et mors , certae dispensationis
causa , non miseranda necessitate sed miserante potius voluntate susceptum
est : ut unus peccatum tolleret mundi , sicut unus peccatum misit in mun-dum , hoc est , in universum genus humanum.
L. Nisi quod ilio unus unum peccatum misit in mundum , iste vero
unus non solum illud unum sed cuncta simul abstulit , quae addita simul
invenit. Unde dicit Apostolus : Non sicut per unum peccantem , ita est et do-
num.Nam iudicium quidem ex uno in condemnaiionem , gratta autem ex mnliis
delictisin iustifìcationem. Quia utique
illud
unum,
quodoriginaliter trahitur,
etiam si solum sit , obnoxios damnatipni facit: gratia vero ex multis delictis
iustificat hominem,qui praeter illud unum , quod communiter cum omni-
bus originaliter traxit , sua quoque propria multa commisit.
LI. Verumtamen quod paulo post dicit : Sicut per unius ddictum in omnes
homines ad condemnaiionem , ita et per unius iustiliam in omnes homines ad
instificalionem vitae: salis indicat, ex Adam neminem natum nisi damnalione
detineri, et neminem nisi in Ghristo renatimi a damualionc liberari.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 123/270
— 95 —Pifficultas primo quidem aspeetu gra-
visexcitaripossetexhoc Encli iridiie-ap.LI.
eontra ea, quae diximus de Cluisti morie
prò omnibus omnino honiinibus. Quid
eiiim ait Augustìnus ad eayerba Apostoli
ad Rora. V. Sicut per unius delirium inomnes homìnes ad condemnationem, itti
et per unius iustitiam in omnes ad iusti-
fìcationem vitae ? Ac omnia quidem no-
bis iàvcreut , si Augustinus exponeret *,
per unius iustitiam sin mioafl quantum
ad efficaciam et re ipsa, saltem quantum
ad sufficientiam ex parte Cliristi, in omnes
homìnes ad iustificationem : tane enim
et omnes homines in priore parte periodi,
et omnes homines in secunda periodi
parte aequali universalilaleusurparentur:
et quemadmodum illud primum compre-
hendil et liberatos et non liberatos ab o-
rìginali damnatione , ita illud secundum
omnino omnes complecteretur.
At non ita esplicai Augustìnus in hoc
Encfa. capite : Satìs ( inquit ) indicat
( l'aulirsi ex Adam neminem natimi nisi
damnatione detineri, et neminem nisi in
Ch risto renatimi a damnatione liòerari.
Qui sensus negativus compreliendit solos
praedestinatos ad gratiam baptismi. Quodsi sensus negalivus positive exponatur
,
hoc significabitur. ce Omnes, qui in Chri-
t sto renascuntur, a damnatione origina-
« lis culpae liberantur )>. Ex quibus tan-
dem eonficitnr, quod ex Augustini inter-
pretatione ad hunc Apostoli textum iu-
stitia unius C liristi (idest merita, ac Pas-
sio riusi) dicanlnr a Paulo in bonum prae-
destinatorum saltem ad baptismum.Quid
igitur iansenianos impediet , ne reliquosumVenalei textus Scripturae de morte
Christì prò omnibus, auctore Angustino,
rab nmilibui limitationibus desolis prae-
dcslinatis interpretentur?
Gravi* baec esset obiectio , sed quae
riti' infelicità cri t prò catbolico dogniaLe
inricta demonstratio. Caetcrum vis obie-
rtiouis iliustranda adhuc magis est ex
lil). VI. eontra lulianum e. XXIV. n. 80.;
ex quo loco perspicua responsio elicie-
tur, et ratio praeterea alia plura Augu-stini testimonia rite explicandi«
Agcbatur inter Augustinum, ac Iulia-
iiuiu de rerbis Pauliad Kom. cap. V.«Si-'( cut per unius delutum in omnes homi-
ftes m condemnationem, (quibus uni-
versalibus verbis ad universalitatem con-
demnationis etiam in parvulis proban-
dam , et adstruendam utebatur Augustì-
nus ) sic et per unius iustitiam in omneshomìnes in iustificationem vitae. « Sicut
« enim per inobedientiam unius hominis« peccatores costituti sunt multi, ita et
« per unius obeditionem iusti constituen-
« tur multi ».Dicebat autem Iulianus ideo
in versu posteriore dictos esse rnultos pec-
catores per inobedientiam unius Adae, ne
in versu priore vox omnes ibi posita un ;-
vcrsaliter omnino intelligeretur. Quod si
non omnino universaliter intelligebatur,
nihil necesse erat, eum de omnibus par-
vulis in Adam peccantibus intelligi. To-
tum hoc percommode dicebat Iulianus
posse exponi de magna multitudine adul-
torum imitantium Adam in peccando
quod peccatum non originale etiam in
parvulis, sed imitatorium insolis adultis
propugnabat Iulianus,
Respondet Augustìnus. « Cum dictumce est per unum in omnes transisse pecca-
« tum, et postea per unius inobedientiam
« peccatores constitutos multos, ipsi sunt
« multi, qui et omnes. Similiter
cumdi-
ce ctum est, per unius iustificationem in
« omnes homines ad iustificationem vitae,
« et rursus dictum est, per unius obedien-
« tiara iusti constituentur multi, non ali-
ce quibus exceptis sed eosdem multos,
ce omnes oportet intelligi ».
At Ine stati in gravisoccurrebatdifficul-
tas : quo pacto omnes iustifìcantur, cumtara multi numquam veniant ad fìdem?
Explicat se Augustìnus , atque in his
verbis sita est obiectionis vis. ce
Non quia,« inquit, omnes homines iustifìcantur in
ce Ghristo, sed quia omnes qui iustifican-
<( tur, non aliter possunt iustifìcari,quam
ce in Ghristo; sicut possumus dicere, in a-
« liquam domum per unam ianuam in-
c< tiare omnes, non quia omnes homines« intrant in eamdem domum , sed quia<e neuio intrat, nisi per illam ».
Addit haec alia, ee Omnes ergo ad« morlem per Adam, omnes ad vitamce per Clirisium;quia sicut in Adam omnesce moriuntur, ita ei in Ghristo omnes vi-
'e vificabuntur; idest ex prima origine ge-cc neria ha mani nemo ad mortem nisi per« Adam, et nemo per Adam nisi ad mor-ee lem-, et nemo aa vitam nisi per Chri-
Nota in caput
Xhyill. ad LI.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 124/270
— 96 —e Slum, et ncrno per Christum nisi ad qua evincala!", mortuum prò omnibus
« vitam »• quantum ad sunìcicnliam tumprctii lum
Quanlumvis igitur cae propositiones oblationis • nam sufficientiam quantum
( omnes ad vitam per Cliristum ctc. ) di- ad pretium concedit ipse Iansenius J. J 1 .
cantar ab Augustino universales et siut de Gr. Gir. cap. XXI. -, sed ibidem ob-
universales, tameu magis restrictae sunt: gervat per hoc non rite explicari Scri-<f Omnes, quotquot iustificantur et vivi- pturas; nam cum mors Christi sit suffi-
« fìcantur ,per Christum iustificantur ciens ad redimendos daemones etc. ( adde
« et vivificantur; omnes, quoquot ad vi- etiam , ad sanclilatem obtinendam crea-
« tam Iranscunt,
per Christum trans- luris possibilibus si crearentur) ,dici pos-
« eunt v. liane igitur certi generis uni- get, Christum mortuum prò daemoni-
versalilatem Augustinus dici potest ad- bus redi mendis, et sanctifìcandis possibi-
miltere in hac propositione : <c Christus libus. Haec dici non possunt, quia non
« prò omnibus mortuus est )>. prò his mortem obtulit Christus.
Respondeo apertam esse dissimilitudi- Ut intelligatur vis probationis,quae
nem inter haspropositiones :
omnesin
]atetin citatis Augustini verbis
,dislin-
Christo viviiìcantur; prò omnibus mor- guenda in iis est duplex veritas', alia est
tuus est Christus ; desperandumque esse quae in iis verbis asseritur et docetur,
de hac dissimilitudine comprobanda per alia est quae in iisdem praesupponitur
ambages argumentationum , si eam non non asseritur aut docetur; quandoquidem
agnoscit sensus humanus nullis adminicu- de ea piane constabat inter Augustinum et
Iis cuiusquam disputationis adiulus , ut lulianum, inter catholicos et pelagianos.
in simili ait Aug. 1. I. de Pece. mer. Veritas asserta est necessitas mortis
cap. XVII. n. 22. Exponis priorem prò- Christi prò omnibus et singulis homini-
positionem omnes in Christo vivillcantur, bus. Haec autem necessitas fundatur in
nempe,quotquot vivifìcantur \
quando- originali damnatione singulorum, quae
quidem non per alium, quam per Chri- non potest auferri nisi per Christum. Hinc
slum vivificari possunt. Planus est hic Augustinus post citata verba (e. lui. lib.
sensus, et neminem offendit. Numquid VI. e. XXIV. n. 81.) haec subiicit: «Vos
dices: mortuus est Christus prò omnibus, « autem, dum non omnes, sed multos,
prò quibus scilicet mortuus est? Si non a sive per Adam condemnatos esse, sive
statim apparet absurditas , quid ultra « per Christum liberatos vultis intelligi,
quacrimus ? Quid ad hoc responderi pò* « horrenda perversitate christianae reli-
test , nisi pertinacia pugnaces ncrvos ad- « gioni estis infesti. Si enim salvi erunt
versus constantiam perspicuae veritalis « aliqui sino Christo, et iustificantur ali-
inlendat? ait Aug. lib. /. de Pece. mer. « qui sine Christo , ergo Christus gratis
cap. XX. Di 26. « mortuus est.Erat enim et alius modus,
Caeterum , licet eam limitationem a- « sicut vultis , in natura, in libero arbi-
ptare posses propositioni, Christus prò o- a trio , in Jege naturali sive conscripla,
mnibus mortuus es£/tamen ,ne hoc fiat, « qua possent salvi et iusti esse, qui vei-
impediret illatio Apostoli: Christus prò « lent » : qui vellent,inquam,sine Chri-
omnibus mortuus est : ergo omnes mortui sto. Alque haec necessitas mortis Clui-
sunt, nempe per originale peccatum; im- sti ad expianda peccata , et nova in po-
pediret usus, quem de hac illatione facit sterum praecavenda, spiritu facta carni
Augustinus. Si enim propositio antece- mortificando, haec inquam erat cardo
deus noncompleclitur omnes omnino ho- dissensionis inter Augustinum et lulianuin
mines, neque propositio consequens eos aliosque pelagianos; eam ncccssiUilcìund-
complectetur;quare non probabitur in struebant catholici cum Augustino prò
omnibus omnino pcccatum originale,
ea pugnanlcs tamquam prò aris et luci-:
omnibus ornuino, inquam, tu ni parvulis eam pelagiani cum luliano pernegabant.
tuni adultis, uti inlcndebat Augustinus. Veritas autem,quae in verbis s. Au-
Satis istasunt, ne verba Augustini dif- gustini praesupponitur , est universalitas
ficultatcm catholicis faciant. Caeterum mortis Christi prò omnibus}quam pela-
in iis praeterca latet invicta probalio, giani non ncgabanl , et ut lolies tesiatui
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 125/270
— 97 —Aognstinus lori* sopra indicata , uhmextendebat lulianus ad onmes et i ani par-
vulos: eam universalilatem, (quam ian-
senianis invisamnos propugnarmi) prae-
supponi ostendit ipsum Augustini excm-
plum I. e. i). 80: « Sicut possomus di-« cere ; in aliquam domum per imam« ianuam mirare omnes, Don quia onmes
« homioes intrant in eamdem domum« sed gaia nomo inlrat, nisi por illam ».
Quae voces , nemn intrai nisi per illam,
tignificaot assertive necessitatela eius ia-
nuae, quippc quae una est, nec per aliam
adituspatet: at proculdubio praesuppo-
nitur eam ianuam universalem esse ad
omnes indiseriminatim et sine exceplione
excipiendos. Nana si fiogas eam ianuamnon esse universalem omnibus excipien-
dn, sed ex. gr. solia parvolis minoris sta-
turae, non auleni viris staturae procerae,
non possciruis (licere , in aliquam domimi
per imam ianuam Entrare omnes. Esto ea
Janna unica sit, ideoque necessaria, ut
ticrno intret nisi per illam. Facta autera
praesuppositione, quod ianua universalis
ad omnes sit, restai inquirendum , numsit una vel duplex etc. Si enim duae sint
ianuac, l'alsum erit,per imam ianuam
inlrare omnes: utcuuique ea ianua uni-
versalis sit. Si una tantum sit, ideoque om-nino necessaria (praesupposita eius uni-
vcrsalitate ad omnes excipiendos), verissi-
mumerit,perunam ianuam intrare omnes,
quoniam unno inlrat nisi per illam.
Ad rem nostrani : Christum eiusque
moiteni i ne ianuam vitae ac salutis unir
pcrsalem ad omnes , sine dubio admitte-
bal lulianns rum pelagianis , idque inoootrorersia praesupponebant.Ia idipsum
coasensisse Augustinuru, et supra pro-
batum est et ex proxime dictis evincitur.
Sci Dtram mortuas prò omnibus Ghri-
stus sit ianua necessaria sive unica , nec
alia alnjua -il «ve natura, sive lib rumarbitrinui sive lex , in hoc erat conlen-
tio. Hinc Augustious clamai : omnes adni per Christian. . . nano ad vitata
nisi per Christian.
Argumentum ex ea paritate ianuacductum co <~i efficacius, quo saepius Au-gustious sive ilio sive aJiis similibus mi-tur, quorum nulla vis essel , nisi univer-
salita* ad omnes supponeretur*
I. Ad simile apostoli Paoli textusin
lib. I. de Pece. mer. et remiss. e. XXVIII.
n. 55. « Tamquam si dicamus , verbi
« gralia, ima est obstclrix in hac civita-
« /<•, quae omnes excipit, et unus est hic
« literarimi magister ,qui omnes doceti
« neque ibi intelligi possunt onmes, nisi« (jui nasciinlur , neque hic omnes nisi
« qui discunt; non tanien omnes qui na-
« scontar Jilteras discunt. Sed cuivis da-
te ret, quod et illic recte dictum est omnes
« excipit) praeter cuius manus nemo na-
« scitur, et hic ìecle dictum est, omnes
(t docciìpraeter cuius magisterium nemo
a discit ».
Intelligis , in liis exemplis asserì qui-
dem necessitatem , ut omnes excipiautur
ab una obstetrice , omnes doceantur abuno magistro : at pracsuppoiiitur , eamobstetricem alque hunc magistrum esse
cum animi praeparatione ad inservien-
dum omnibus. Si ponas, eam imam ob-
steti'icem para tara, esse ad solos divites
excipiendos,exclusis reliquis, eum unummagistrum ad solos divites erudiendos
non vero pauperes, ea universalitate de-
ficiente, falsum erit: una est obstetrix
in hac civitate,
quae omnes excipit } et
unus est hic literarummagister, qui omnes
docet : licet verum sit, quod praeter
unius manus nemo nascatur , et praeter
unius magisterium , nemo discat*
2. In hbro de Nat. , et gr. cap. XLI.
n. 48. ad eosdem Pauli textus exponen-
dos: « Sicut enim , inquit, uno Jilera-
« rum magistro in civitate constiluto
« reelissime dicimus, omnes iste Iridite-
li ras docet) non quia omues cives Jile-
« ras discunt , sed quia nemo discit , nisi
« quem ille docuerit : sic nemo iuslifì-
« calur, nisi quem iustificavei'it Chri-
u stus ». At, ut vides, praesupponilur,
quod is literarum magisler sit in civitate
constitulus j sive sit ex se universali^ ad
omnes • secus non esset vera propositio
deficiente tanlummodo ea piaesupposilio-
ne universalitatis.
3. In lib. II. de Nupt. et concup. e.
XXVII* num. 40. « Sicut sine Adama nullus ad morlem , ita sine Cliristo
« nullus ad vitain } sicut diximus de Ji-
« terarum magistro, si in civitate solus
« est : omues iste hic literas docet ,non
<( quia omnes discunt* sed quia nemo nisi
« ab ipso ». Non suiìicil ,quod solus sii,
13
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 126/270
— 98 —ut si in una privata domo et in usum il- por Àugusiinum; ergo omnes per Augu-
lius paratus sit- opus est, ut praesuppo- stinum in ecclesia hipponensi sunt clc-
nalur conslilutus in usum civilatis. rici : nemo in familia haercs ex filiis,
k. In libro li. Operis impcr. contra nisi ex. gr. per patrem-, ergo omnes fìlii
Iulianum num. \kk. ubi de interpreta- per patrem sunt haeredes , sicuti ob eam-tione eorumdem apostolicorum verbo- dem rationem omnes in Clirislo vivifica-
rum: « omnes dixit, atque omnes,quia buntur: nemo in regno munus publicum
« sicut sine Adam nullus ad mortern, ila liabet nisi per regem: ergo omnes per re-
« sine Chrislo nullus ad vitam, sicut di- geni decorantur bis muneribus publicis.
a cimus de lilerarum magislro , si in ci- Similia babes quam plura : nemo eques
« vitate solus est: omnes iste hìc literas velleris aurei , nisi per regem llispaniae;
« doeet , non quia omnes discunt , sed ergo omnes per regem llispaniae sunt
« quia nemo nisi ab ipso ». Ex quibus equites velleris aurei : netno eques Spiri-
idem argumentum confìcitur,quod sae- tus Sancti nisi per Regem Galliae, ergo
pe exposuimus, quodque satis aperte e- omnes perRegem Galliae sunt equites Spi-
vincitur. rilus Sancti ; nemo crealur comes S. R.5. Ex lib. II. contra Iulianum n. 209. Imperii nisi per Imperalorem; ergo omnes
« Quid est ergo, omnes in Chrislo vivi- per Imperalorem S. R. I. comites sunt :
« fìcabuntur, nisi quia nemo vivificabi- nemo cardinalis aut praelatus romanae
« tur ,nisi in ilio? Cuius rei simililudi- curiae nisi per Pontifìcem} ergo omnes per
« nem de magistro posui literarum : si Pontifìcem sunt praelati romanae curiae,
« unus sit in civitate, a quo ibi dicantur omnes sunt cardinales.Infìrmitatemhuius
« omnes literas discere, non quia omnes argumentationis neque animadvenisse« discunt , sed quia nemo nisi ab ipso. catliolicos cum Auguslino neque pelagia-
« Quam locutionem (addit Augustinus) nos cum Iuliano,qui fieri poluit? At in-
« nec tentasti refellere , quia vidisti esse victissimumerat exemplumex illis locu-« rectissimam, et omnibus notam».Haec tionibus de ianua,de magistro, de medico,
ultima clausula videtur esse demonstra- de obstetrice, si praesupposita universa-
lio doclrinae supra traditae. Haec propo- litate ianuae ad omnes,quantum ex se
sitio: magisier in hac civitate omnes do- est, admittendos , magistri ad omnes,cel (et aliaesimiles) si inlelligatur unum quantum ex se est, docendos , medici ad
affermare , aliud supponere , aiììrmare omnes,quantum ex se est , curandos
,
necessitatemi supponere universalitatem, obstetricis ad omnes, quantum ex se est,
ajjìrmare necessitateti! buius magistri ad excipiendos, deinde ajjirmetur necessitas
discendum, quia solus est, supponere u- et ianuae eo quod una in domo sit, et
niversalitatem , quod ad omnes quotquot magistri eo quod unus in civitate sit, etvenerint
,paratus sit
,profecto hae ac medici eo quod unus sit, et obsletricis eo
similes locutiones rectissimae sunt , omni- quod una sit ; tunc enim ea universalita-
bus notae, et ita nolae
, ut mirum non te praesupposita,per hanc necessitatem
sit Iulianum cum suis pelagianis, quo- habetur formalissime quidquid necessa-
rum ingenia saepe laudavit Augustinus riumestad veritatem generalium loculio-
non tentasse ista refellere. At si inlelliga- num-, per ianuam omnes intrant , magi-
mus has atque huiusmodi propositiones ster in hac civitate constitutus omnes do-
solum ajjirmare necessitatemi non prae- cet, medicus buius urbis omnes curat
supponere universalitatem , est baec do- obstetrix buius oppidi omnes excipit. Eo-
ctrina ita aperte falsa obviis, vulgaribus, demque sensu verissimum erit: In Cliri-
tritissimisque exemplis , ut nemo sanae sto omnes instifìcabuntur , usurpando
mentis sibi suadere possit, et catholicos omnes non prò multis , ut volebat Iulia-
cum Augustino in bis exemplis tana sese nus excludens parvulos, quos negabat
lactasse, et pelagianos ingeniosissimos egere vivificatore, sed vere prò omnibus:
adversarios, (juod responderent , non in- nam et praesupponitur mors Clmsii uni-
venisse.Si satis sit illud Augustini , nemo versalis ad omnes , et asserilur Decessila!
nisi ab ipso, vide quae consequantur: eius mortis prò quocumque ,qui salvan-
nemo in ecclesia hipponensi clericus, nisi dus sit , ila ut non sit alius modus couse>
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 127/270
— 99 —quendae vitae et saliitis, nisi per Chri- gumentum probans universaiitatem pec-
stum, non per naturam, non per arbi- cati in omnibus etiam parvulis ex uni-
trium, non per legem, ut volebant pe- versaìitate mortis CIiristi etiam prò par-
lagiani. Contra vero i'alsae suut sinnles pu£s,quam lulianus et pelagiali] ex una,
propositioncs in exemplis per nos produ- Augustinus et catholici ex alia parte con-
ctis: omnes per Augusliuuni io ecclesia corditer agnoscebant , nos autem nostra
hipponensi clerici, omnes filii per pa- hac aetate propugnare cogimur contra
treni haeredes sunt , omnes per regem ile- ianseoianos abusus scripturarum et pa-
corantur muneribus publicis , omoes per tram ac praecipue sancti Augustini. Hinc
regem Hispaoiae sunt equites vclleris au- ea praeclara verba 1. lf. Op. imperf.
rei, omnes per regem Galliae sunt equi- contra Iulianum num. 133. <( Si autem
tes Spiritus Sancti , omoes per Imperato- « sccuudum Apostolum , sicut putas
rem sunt comites S. R. lmperii , omnes « nullum delictum habent parvuli,unde
per Pontifìcem sunt piaciuti aut cardi- « ergosecundum Apostolum mortui sunt?
naie»: nam licei Augustinus necessarius «Quia et secundum te ( audiat Ianse-
sit ad hipponeosis ecclesiae clericatum nius Auguslinum cura Iuliano consen-
obtmendum , et nemo in ea clericus nisi tientem in universalitate mortis Christi
per Aogastìnum, non tamen Augustinus prò omnibus eliam parvulis), etiam prò
parata» es M universaliter erat ad omnes « ipsis mortuus est Christus: Unus enim
in elencatimi admittendos. Idem repetas a prò omnibus mortuus est , ergo omnes
in aliis esempi» , in quibus concurrit oc mortui sunt , et prò omnibus mortuus
necessitasi sed deficit univcrsalitas -, nam « est. luliane , non hoc Augustinus , sed
ii,quos nominavimus parati non sunt « Apostolus dixit *, imo ipse per suum
quantum est ex se, ad eas utilitates vel « Apostolum Christus: cohibe le a va-
(lignitates omnibus conferendas. « niloquio : cede Deo ». Hactenus Au-
Stat ilaque fìrmissimum Augustini ar- gustinus.
L1I. De qua per unum hominem poena , et per unum hominem gratta g*». LIF -
. .... 7 , cn • j» *a Baptismus
rum locutus i'uisset , quantum uh epistolae suae loco sunicere ìudtcavit , Mortisac
deinde sacri baptismatis in crucc Christi grande mysterium commendavit eo chrirtisiSKo
inolio , ut tatelligamus nihil aliud esse in Christo baptismum , nisi mortis i«p«»«iiìperinde ac in
Christi similitudinem ; nihil aliud autem mortem Christi crucifìxi , nisi re- mai oribus.
missionis peccati similitudinem , ut quemadmodum in ilio vera mors facta
ni , sic in nobis vera remissio peccatorum , et quemadmodum in ilio vera
resurrectio , ita in nobis vera iustifìcatio. Ait enim: Quid ergo dicemus? Per- Rora-VI
- ••
ma urima u$ in peccato , ut gratta abundet ? Dixerat enim superius : Ubi enim Rom. v. 2 «>.
abundacti peccatwn, superabundavit gratia. Et ideo quaestionem sibi ipse pro-
posnit , utrum propter abundantiam gratiae consequendam , in peccato sit
penn. iih'iidum. Sed respondit : Absit. Atque subiecit ; Si mortui sumus pcc- Rom. v/. 2 . e t c .
caio , quomodo vivermi* in eo? Deinde ut ostenderet nos mortuos esse pecca-
to : Au ignorali* fratre*, inquit, quoniam quicumque baplizati sumus in Christo
li su, in morte ipekt* baptizaU sumus ? Si ergo hinc ostenditur mortuos esse
peccato , quia in morbi Christi baplizati sumus ; profecto et parvuli,qui
baptizantur in Christo , peccato moriuntur, quia in morte ipsius baptizan-
tnr. Nullo enim exceptò dictum est: Quicumque baptizati sumus in Christo
Tc$u , in umile ìpsius baplizati sumus ; et ideo dictum est , ut probaretur mor-tuos nos esse peccato. Cui autem peccalo parvuli renascendo moriunturuW\ quod nascendo traxerunt? Ae per hoc etiam ad ipsos pertinet quod se-
qaitur dicens : ConsepuUi sumus ergo itti per baptismum in mortem, ut quem- r™. vi. 4. eie.
admodum san cui Christui a mortui* per gloriam Patri*, ita et nos in mutale•ie ambukmus. Si cium compiantati fatti sumus similitudini mortis eius
ysimul
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 128/270
— 100 —et resurrectionis crimus : hoc scientes ,
quia vetus homo noster simul crucifìxus est*
ut evacuetur corpus peccali, ut ultra non serviamus peccalo. Qui enim mortuus
est, iuslificalus est a peccalo. Si aulem morlui sumus cum Chrislo, credimus quia
simul eliam vivemus cum ilio : scienles , quia Christus resurqens a morluis , iam
non morilur, mors UH ultra non dominalnlur. Quod enim mortuus est peccato ,
mortuus est semel: quod aulem vivit , vivit Deo. Ita et vos exislimale morluos
quidem vos esse peccalo, vivere aulem Deo in Chrislo Iesu. Hinc enim probare
eoepcrat , non esse nobis permanendum in peccato , ut grafia abundet , et
dixerat : Si morlui sumus peccalo , quomodo vivemus in eo? Atque ut ostende-
ret , mortuos nos esse peccato, subiecerat: Anignoralis, quoniam quicumque
baplizali sumus in Chrislo Iesu, in morie ipsius baplizali sumus? Sic itaque to-
tuni locum isturn clausit , ut coepit. Morte quippe Christi sic insinuavit, ut
etiam ipsum mortuum diceret esse peccato. Cui peccato , nisi carni, in qua
erat non peccatum,
sed simiiitudopeccati ? et ideo
nomine appellata estpeccati. Baptizatis itaque in morte Chrisli , in qua non solum maiores, ve-
Rom. ti. ii. rum etiam parvuli baplizantur , ait : Sic ci vos , idest quemadmodum Christus,
sic et vos existimate vos mortuos esse peccato , vivere aulem Deo in Cluislo Iesu.
Notaincap. Lll. Tractationi de morie Christi prò salute pativa : Deus volt omnes homines salvos
Immani generis satis affinis est tractatio fieri^ hoc est quotquot salvanlur, eo vo-
de voluntale salvandi homines. Ac sane Jente salvantur, sive nemo salvator nisi
in hocEnchir. e. LII. ea verba : « quem- Deo volente: sic explicat in hoc Enchiri-
admodum in ilio vera mors facta est dii cap. CHI., 1. IV. contra lui. e. Vili.
sic in nobìs vera remissio peccatorum, et n. 42. , in ep. ad Vitalem CCXVII. al.
quemadmodum in ilio vera resurrectio,
CVII. e.VI. n.19., lib. de Praed.SS.cap.
ita in nobis vera ìuslificalia » : non si- Vili. n. 14.
gnificant tantummodo finem universalem Secundaexplicatioest omnino positiva,
remissionis et iustificationis intentum a qua omnes intelligit prò omni hominumChristo ut homine, sed etiam ut Deo per genere: liane tradit in hoc ipso Enchi-
divinam voluntatem } neque enim eae ridii cap. CHI. a num. 27. , et lib. de
phrases ex se generales arbitrario limitan- Corrept. et Gr. cap. XIV. n. 44-.
aae sunt. Quae autem de morte Christi Tertia explicatio intelligit verba Apo-
dictasunt,adhaecintelligenda plurimum stoli in sensu causali: Deum velie omnes
faciunt. Plura vero reservamus in alia salvos fieri, idest Deum facere, ut honii-Enchiridii capita, in quibus de hac divi- nes velint omnessalvos fieri. Ita 1. XXII.
na voluntate copiose agit Auguslinus. de Civ. cap. IL, et lib. de Corrept. et gr.
Verborum Pauli I. Timot li. II. Qui cap. XV. n. 47.
vult omnes homines salvos fieri, et ad At ianseniani nullam aliam praeterea
agnitionem veritalis venire, explicatio- seriam divinam voluntatem salvandi lio-
nem omnino generalem , et prout verba mines agnoscunt circa reprobos post pec-
sonant , tradilam fuisse ab Augustino catum originale praevisum , nullamqoe
« cum in scmipelagianorum errore fuit » aliam esse pulant ex mente s. Augustioi.
nempe ante episcopalum, ialetur totidem Dixi salvandi: cum enim plures reprobi
verbis Iansenius tom. HI.lib.
III. de Gr. accipiantquasdam,ut loquiturlansenius,
Chr. capite XX. collat. 330. Ab episco- tcmporalcs gratias lidei, baptismi, poe-
patu aulem suscepto tres explicaliones,
nitentiae eie, quamvis deinde in peccato
quae minusgeneraliterea verba accipiant, decedant, utfìdelibus reprobis coniinuil;
esse traditas ab Auguslino convenimus Deus vult iis tcmporales eas gratias cun-
omnes, tum ianseniani cum Iansenio ferre, non vero , ut ipse ait, salutem. Ca-
toni. III. lib. III. de Gr. Gli. cap. XX. tholici autem omnium scholarum aliam
tumcatholiciquarumcumquescholarum. quamdam seriam voluntatem de repro-
Prima est explicatio aequivalenter ne- borum salute docent in Deo esseyeamq«C
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 129/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 130/270
— 102 —Libri sex contra lulianum scripti sunt ba: Qui vult omnes homines salvosfieri,
anno 421., aut paulo posi. et ad agnidonem veritatis penire: « Si
Liber de Correpl. et gratia anno 426. « ipsi tamen , inquit Pelagius , vocanti
aut 427. « Deo consentire voluerint ». Respondeo
Epistola ad Vitalera anno 427. 1. non esse tutum iudicare de mente Pe-
Liber de Praedestin. SS. anno 428. aut Jagii ex commenta ri is eius in s. Paulum:429., quo eliam tempore scripti fuerunt nam licet Vossius, et qui Vossium exseri-
libri sex Operis imperfecti contra Iulia- pserunt dicant dogma ta de quibus Pela-
uum, in quibus quoque aliquid insinuat gius redargutus fuit, pleraque clarissimis
ex tribus iis superadditis interpretalioni- verbis sine ullis ambagibus in iis brevis-
bus, ut lib. 1. num. 103. Quae olirono- simis expositionibus contineri ,tamen id
logice dieta sunt, probata invenies apud esse faisum non modo assero ex propria
pp. Maurinos in ed. opp. s. August. lectione eorum commentariorum,quae
His positis accipetestimonium ex libro habentur in appendice ad opera s. Augu-
de Catechizandis rudibus cap.XXVI. ubi slini tom. XI. per 1). le Glerc , sive loan-
n. 52. forma quaedam brevior inslruendi nem Pliereponum , sed gravissimo tesli-
catechizandum sic incipit :« Vere, frater, monio cJ. viri p. Ioannis Garnerii in dis-
« Illa magna et vera beatitudo est,quae sertationibus ad histor. pelagianam per-
ei in futuro saeculo sanctis promiltitur. tinentibus append. ad disser. VI. cap. II.
« Omnia vero visibilia transeunt, et om- Lecta quidem sunt haec commentaria
« nis huius saeculi pompa , et deliciae diligenter ab Auguslino,qui plura bine
« et curiositas interibunt, et secum ad in- et inde decerpsit \ at nonnisi duo fere re-
« teritum trahunt amatores suos : a quo prebenda: alterum, quod aliena persona
« interitu , hoc est poenis sempiternis,
clictum est contra peccatimi originale, al-
ce Deus misericors volens homines libe- terum quod propria de iis verbis, non est
« rare, si sibi ipsi non sint inimici, et volentis etc. Vide August. lib. III. ad« non resistant misericordiae Creatoris Marcellinum cap. I., et lib. de Gestis Pe-
tt suimisil Unigenitum Filium suurn ». lagii cap. XVI. Niliil in iis commenla-
En voluntas generalis conditionata. Fai- riis reprebendit de gratia et libero arbi-
sum est igitur,quod iactat Iansenius trio, nihil de lege et perfectione iustitiae,
tom. III. lib. III. de Gr. Gli. cap. XX., et nihil deconcupiscentia aliisque principa-
saepe alias,pelagianum esse ac semipe- lioribus controversiis. Adde haec com-
lagianum dicere Deum velie salvos ho- mentaria lecta fuisse a Cassiodoro, et ex
mines, si ipsi velint. Non in hoc, sed in parte emendata : credibile esse , si non
eo haeresis est, ut intelligatur , si ipsi ve- certum, eos, quos habemus, sive in edi-
lint sine Dei adiutorio, si velint volun- tis sive in mm. ss. codicibus commen-
tate non praeparata a Domino : secus tariosex correctioneCassiodori, atque di-
autem ubi agatur de voluntale per Dei scipulorum exseriptos esse. Vide plura
misericordiamadiuta.Hinc lib. III. Oper. apud Garnerium diss. cit.
imperf. contra lui. n.116 : Sed quod vos Respondeo 2. Etiam Augustinus cura
non vultis praeparatur voluntas a Do- presbyler detineretur errore,qui deinde
mino; et 1. I. Retract. cap. X. n.2. re- semipelagianismus dictus est , ulebatur
tractans quae dixerat lib. I. de Gen. con- verbo, vocalio, sed prò vocatione exter-
tra manich. cap. III. « Se ad eius prae- na. Vide illuni in Expos. quar. prop. E-
« cepta servanola convertunt,quod om- pist. ad Rom., et compara cumiis, quae
« nes homines possunt, si velini. . . non habet libro de Praed.SS. cap. III. Quare
« existiment novi haeretici pelagiani se- Augustinus deinde , licet sit usus verbo
« cundum eos esse dictum : veruni est vocatio , adiunxit tamen saepissime <[uae
« enim omnino omnes homines hoc pos- determinarent signilìcationem vocis ad
« se , si velint ; sed praeparatur volun- scnsum vocationis intrinsecus operai iiis,
« tas a Domino ». ut habet deSpir. et lit. c.XWlV.n. (H)..
Obiicit Iansenius tom. HI. lib. III. et simuia passim,Mirum proinde non
cap. XX. verba Pelagii in commentario set, (si Pelagii sunt voces a lansenio <•
Epist. I. ad Timoth. cap. II. in ca ver- bieclae,) quod sub acqunoco ^ocalionis
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 131/270
— 103 —verbo occultaverit crrorcm suum. At lioc taxat, sed praccipue interiorcra ,
ut diser-
aequivocationis periculum satis cayent rissime hoc loco explioat.
catholici defensores voluntatis generalis Audiamus verba Augustini 1. e. n.58.
de salute omnium. « Prilla igitnr illud dicamus et videamus
Alterum testimonium copiosissimum « utrum buie satisfaciatquaestioni, quod
est ex cap. XWI1I. a n. 57. libri de Spi- « liberimi arbitrimi] naturaliter attribu-
ita et litera.ee Sed consequens e^t pania- « tum a Creatore animacrationali illame-
« lum quaerere, utrum voluntas illa,qua a dia vis est, quae vel intendi ad fldem ,
« credimus, etiara ipsa Dei domini sit,
« vel inclinari ad infidelitatem potest,
« an ex ilio naturaliter insito libero adhi- « et ideo nec istam voluntatem, qua cre-
« beatur arbitrio. Si enira dixerimuseam « dit Deo,dici potest homo habere quara
« non esse dooum Dei , metiiendum est « non acceperit; quandoquidem pacante
« ne... ( contra Apost. I. Corinth. IV.)
« Dco surgit de libero arbitrio, quod na-
« respondere possunus: ecce habemus « turaliter, cum crearetur , accepit. Vult
« voluntatem eredendi, (juam non acce- « autem Deus omnes homines salvos fie-
<f pimas... Si autem dixerimns etiam e- et ri, et in agnitionem veritatis venire,
« rannodi voluntatem non esse nisi do- « non sic tatnen, ut eis adimat liberimi
imm Dei, rursus metuendum est, ne « arbitrium, quo vel bene vel male uten-
« infideles atque impii non immerito se « tes iustissime iudicentur ».
a voluti iuste excusare videantur , ideo En ad diiììcultalem responsio Augusti-
« non ciedidisse,quod dare illis Deus i- ni: fides est ex natura liberi arbitrii coa-
« stani noluit voluntatem. Nam illud tirati a Deo vocante : quare fìdes est Dei
« quod dietimi est: Deus est enirn, qui donum : non omnes autem habent hanc
« operaturin nobis velie et operari prò fidem, quia Deus vult salutem omnium,
« bona voluntate, iam gratiae est, quara sed cum indifferentia, non imponendo ne-
« 6des impetrat, ut possint esse hominÌ9 cessitatem, ut detur locus merito ac de-
« opera bona, quae operatur fides per merito, praemio ac supplicio. Aliter :
« dilectionera,quae diifunditur in corde Deus vult salvos fieri eos omnes homines,
per Spiritual Sanclura qui datus est qui habentes liberum arbitrium , vel be-
u nobis. Si credi mus, ut impetremus hanc ne vel male utentes iustissime iudicantur,
« gratiam ( Spirilus Sancti) , et utique atqui hi sunt omnes adulti ratione uten-
« voluntate credimus, de hac quaeritur, tes in distributione completa: omnes om-« unde sit nobis? Si natura, quare non nino vel bene vel male utentes libero ar-
ce omnibus? Si dono Dei, etiam hoc qua- bitrio sunt iustissime radicandi, ergo Deuse re non omnibus, cum omnes homines vult salvos fieri adultos omnes ratione u-
<c velit salvos fieri, et ad agnitionem ve- tentes in distributione completa. Maior
<( rilatis venire? » constat ex contextu verborum: vult sal-
Vides diffieultalera ab Augustino ac- vos fieri omnes homines ut eis (quae vo-curatissime propositam in inndelibus al- cula eis relativa est ad omnes homines
)qne impiis circa ipsam inlelligentiam non adimat arbitrium,
(quo ii , scilicet
tenui apostolici I. ad Tira. H. Summa omnes homines liberi arbitrii) vel bene
responsione el solntionis est, ut incipiens vel male utentes etc.
I seconda parte quaesiti ostendat infide- Pergit Auguslinus ; « Quod cum fit
lei alane impioa non esse excusabiles, « infìdeles quidem contra voluntatem
gaia fides « M ex libero arbitrio adiuto « Dei faciunt , cura eius Evangelio nonper vocatioui m Dei edam infìdelibus da- « credunt... experturi in suppliciis po-lain penes qnos liberum arbitrium adiu- « testatem eius, cuius in donis misericor-
KiiH est credere et non credere etc. Inde « diam conterapserunt ». Si etiam infi-
eedens ad primam aaaesiti partem e- deles reprobi contra voluntatem Dei fa-
tiam explicat,quod fides lit Dei donum, ciunt, voluntas igilur divina salvandiho-
curn habeatnr ex arbitrio , sed per voca- mines non ad praedestinatos tantum ex-tionera excitato: non enim s. Augusti- lenditur , sed etiara ad reprobos , et re-
QUI posi episcopatum nomine vocationis probos infìdeles et quidem omnes : nem-'"telligebat exteriorein vocationem dura- pc quotquot sunt experturi in suppliciis
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 132/270
— 104 —poleslalcrn cìus. Practcrea qui infidcles sationc, quam obtcndorc posscnl: JUis ap-
dicuntur facerc contra voluntatem cius,
plicari generalomscnlenliam:re<:Wc.9 uni-
ifdem dicunlur conlcmnerc miscricor- cuiquc secundum opera sua : illos uni-
diam divinarci in cius donis, ergo volun- versai iter , atque indefinite declarari rcos
tas illa divina de salute omnium etiam damnandos,qui contempserint ad ere-
reproborum, etiam inficlelium in infide- dendum misericordiam eius. Potuit ne
litate perseverantium , non est voluntas clarius significare Augustinus,quod erga
quaedam sterilis anlecedens, qualem con- omnes inlideles damnandos sese extenderit
cedil etiam lansenius circa reprobos post misericordia in donisi Nequc solum ita
originale praevisum. « Postquam pecca- reipsa contigisse signiflcat , sed ila neces-
« ta ait lansenius tom. III. Jib. III. de sario esse debere, siquidem reddendum
« Gr. Ch. cap. XX. sub finem , iam ab unicuique sit secundum. opera sua : ila
« hominibus inducta considerantur , an- esse debere consentanee ad id,quod semel,
« tecedens voluntas in sola praecisione et incommutabiliter locutus est Deus.
oc mentis, adeoque nuda quadam velici- Tum baec alia sequuntur: « Ouisquis
« tate niliil omninogratiae causante con- « autem crediderit , eique se a peccatis
« sislere potest. Quod ex eo manifestis- « omnibus absolvendum, et ab omnibus
« sime patet, quia talem anlecedentem <( vitiis sanandum , et calore ac lumine
« voluntatem etiam erga damnatas crea- «eius accendendum illuminandumque
« turas, sive bominum , sive angelorum « commiserit, habebit ex eius gratia ope-
« Deus babet ». Vide plura alia in liane « ra bona: ex quibus etiam secundum
rem apud Iansen. loc. cit. Contra autem « corpus a mortis corruptione redimaiur,
Augustinus eam Dei volunlaiem circa re- (( coronetur, bonisque satietur, non tem-
probos, etiam infldeles, vocat misericor- « poralibus, sed aelernis». Hoc loco sup-
diam, neque hoc tantum, quod certe non ponitur, lumine ac calore eius in infìde-
congruitsterili cuidam velleitari, sed prae- les diffuso , alios quidem non se tradereterea vocat misericordiam in donis, illuminandos, accendendos , sanandos, a-
Subdit Augustinus exemplurn huius lios autem id praestare: quod confirmat
divinae voluntatis in Domino dicenle : misericordem Dei voluntatem etiam in
« Volo , ut hi omnes servi mei operen- reprobos protendi.
« tur in vinea , et posi laborem requie- Probat liaec Augustinus toto num. 59.
« scenles epulentur, (quod idem est ac ex Scripluris , tum num. 60. confirmat
« sì laboraverint , requiescentes epulen- et vindicat disputationem factam. « Haec
« tur) ila ut quisquis eorum hoc nolue- « dispulatio, inquit, si quaestioni illi sol-
« rit, in Distrino semper molat » : quam « vendae sufficit ,sufficiat ». Quoniain
voluntatem supponit Augustinusab aliis
autemvidit
eamalicui videri
possenon
servis impleri , ab aliis conlemni. Egre- omnino sufUcientem propler quamdaiu
gium sane exemplurn divinae seriae vo- obiectionem, quam excitari posse sentic-
luntatis conditionalis tum in reprobos bat, ideo illam proponit acsolvit, queni-
tum in electos. Eamdem doctrinam de di- admodum eam sibi proposuerat ac sol-
vina voluntate habes Enchir. cap. C. verateodem anno 412. in lib.II. de Pece
Attende sequenlia de Sp. et lit. 1. e. mer.et remiss. cap. XVII. et XVIII. Ac-
ce linde scriptum est , semel locutus est cipe obiectionem contra dispulalioneni
« Deus, hoc est incommulabililer:quam- quam pere^erat Augustinus lolis nnnie-
« quam et de unico verbo possit inielligi. ris 58. et 59: a Si aulem respondetur
« Deinde subiungens , ([uid incommuta- <c cavenduni esse^ ne quisquara Deo ili-
ce biliter sit locutus: duo haec, inquit, « buendumpulet peccatimi, quod adniil-
« audivi) quoniain potestas Dei est , et « tilur per liberimi arbitrium , si in eo
« libi Domuiemisericordia^quia tu red- « quod dicitur,quid habes
,quod non
« des unicuique secundum opera sua. Il- a accepistP. propterea etiam voluntas,
« le igitur reus crit ad damnationem sub « qua credimus, dono Dei tribuilur, quia
« poleslatc eius, qui contenipserit ad ere- « de libero exislit arbitrio, quod ,«uni
u dendum misericordiam eius ». Memi- « crcaretur , acccpimus». Vis buius ob-
neris, hic agi de infìdelibus et de excu- icclionis in parilate sita est,quam -'
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 133/270
— 105 —efferre possumus : quia volutila*
,qua
oredimus de libero existit arbitrio,quod
curii crearemur accepimus,ideo ea vo-
lunlas dono Dei Iribuitur; ergo quoniam
peccatuiii exislil eliam de libero arbitrio
quod cuni crearemur accepimus, ideoetiam peccatimi dono Dei tribuendum
crii. Huic qui ila obiiceret respondet Au-
linus in iavorem dispulationis, quani
scripserat numeris 58. el 59. « Atten-
u dal et videat non ideo tantum istam
« voluntatem divino muneri tribuendaui
« quia ex libero arbitrio est,quod nobis
« naluraliter coocreatum est, verum e-
u tiam quod visorum suasionibus agit
u Deus ut veHmus et ut credamus , sive
« extrinsecus per evangelicas exhorlatio-
< nes, ubi et mandata legis aliquid agunt,
« si ad hoc admonent hominem infirmi-
« talis suae ,ut ad gratiam iustificau-
u teni credendo confugiat , sive intruse-
li cus ubi nenio habei in potestale quid ei
« veniat in meutem: sed consentire, vel
« dissentire propriae voi untatis est ».Haec
Augustinus omnino consentanee iis, quae
paulo supra dixerat num. 58. « Ideo
« nec islam voluntatem, qua credit Deo,
« dici polest homo habere,quam non
« acceperit,quandoquidem vocante Deo
a surgit de libero arbitrio ». Non dixerat
tantum surgere de libero arbitrio, sed vo-
cante Deo surgere de libero arbitrio»
liane aulem vocationem^ quam brevi-
ter ìnsiouaverat num. 58. iis verbis vo-
cante Deo ,latius describit sequenti nu-
mero 60. ea enumeratione: visorum sua-
ùonibus agit Deus etc. Atqui ea vocatio
insinuala num. 58. eadem omnino est
cum misericordia ad credendum conces-
sa infidelibus, de qua tam multa eodem
numero 58. verbis paulo supra lianscri-
ptis ; ergo misericordia ad credendumconcessa iniidelibus, de qua tam multa
eo n. 58. , eadem inquain latius descri-
bitur ab iis verbis num. CO. : visorum
suasionibus agit Deus etc. nempe iis ver-
bis, <|uibus gratia auxilians adeo ornate
copioseque desei ibilur, ut clariorem vix
liccat desiderare. Haec ergo infìdelibus
datur.
Pergitadhuc Augustinus eodem n. 60.
« His ergo modi.-» quando Deus agit cum« anima rationali ut ei creda! ( neque
« enim credere polest quodhbel libero
« arbitrio si nulla sit suasio vel voeatio,
« cui credat),profecto et ipsum velie
« credere Deus operatili- in nomine, el in
« omnibus misericordia eius praevenit
« nos : consentire aulem vocationi Dei
« vel ab ea dissentire , sicut dixi, pro-(( priae voluntatis est ».
Hoc pacto absolvit tandem Augustinus
quaestionem, quam sibi proposuerat ini-
tio capilis XXXIII. n. 57: « Consequens
(( est paululum quaerere utrum volunlas
a illa qua credimus etiam ipsa donum« Dei sit, an ex ilio naturaliter insito li-
ce bero adhibeatur arbitrio ». Solutio tra-
dita duobus numeris 58. et 59. , ut vin-
dicata atque illustrata toto numero 60.
est eam voluntatem esse ex libero arbi-
trio, sed non solo , imo vero ex ipso et
Dei suasionibus agentibus etiam intrinse-
cus ut velimus. Quare haec suasio ac
vocatio (quibus vocibus promiscue hoc
loco utitur) diversa est ab ea vocatione
lantum externa, seu in praeconio verila-
tis , ex qua vocatione putabat esse ini-
tium honorum operum, cum ante epi-
scopatum errabat,quemadmodum ex
ipso Augustino lib. de Praed. SS. e. HI.
supra animadvertimus. Sic definita se-
cunda parte quaestionis definiebatur e-
liam prima , Voluntatem illam scilicet
qua credimus , esse Dei donum. Quare
utrumque quod in quaestione proposi-
tum fuerat, verum esse Augustinus do-
cet, sive utramque quaestionis partem,
nempe et voluntatem qua credimus es-
se donum Dei , et ex libero arbitrio esse
sed per Deum adiuto*, quod adiutorium,
seu ut ait Augustinus misericordiam adcredendum eliam ad infideies extendit
s. Doctor , ut vidimus , ne quis diceret
eos ab infidelitale excusari } idque tolum
docet interpretans verba Pauli: Vult oni-
nes homines salvos fieri ; et respondens
iis,qui obiiciebant , videri negatam infì-
delibus facultatem fìdei et salutis adipi-
scendae.
Reliquum est, ut unum, aut alterum
in citatis ex num. 60. verbis animadver-
lamus , et ad rem , quam habemus prae
manibus necessarium , et aliis plurimis
Augustini testimoniis intelligendis oppor-
tunissimum, tum contra haeresim ianse-
nianam, tum conlra nodos quosdani oc-
currentes in scholaslicis de gratia dispu-
14
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 134/270
— 106 —talionibus. Dico ilaque ; gratta qua fìt gianos, quo librumde Spir. et Ut, seri
ut bona volunias (etiam rei maxime su- psit nomine gratiae operantis , ut velimus
pernaluralis, cuiusmodi est volunias ha- eie. non semper intclligat determinate
ùcndae Jidei ) bona , inquam , haec vo- gratiam emeacem , sed pracierea genus
ìuulus tribualur Dei dono, et divino mu- gratiae comprehendentis et eiTìcacem et
neri, gratia qua Deuscnjil, ut velimus-*.. eliam sufììcientem. Qnare operari ut vc-
agil cuiil anima ralionali, ut ei credat,
limus est non sol um eflìcere ut re ipsave-
gratia... qua ipsurn velie credere Deus limus, sed ad volendum inierius excitare
operatur in homine,qua misericordia et allicere , eliamsi nostra culpa dissen-
eius in omnibus praevenit nos , haec in- tialur.
(juam gratia non est in scriplis s. Augu- Sed audi sequenlia in hoc lib. de Sp.
slini, eliam con tra pclagianos, semper et et lit. num. G0: « Quae res, ait Augusti-
universaliter gratia cflicax • sed polius « nus, non solum non infirmai, quod di-
gralia,quae tamquam genus , compre- a ctum est: Quid enim habes, quod non
! tendi t sub se etefficacem et sufììcientem. «. accepistv, verum eliam confirmat. Àc-
Patct lioc legenli praesentem conlextum. « cipere quippe et habere anima non po-Nam gratia liabens huiusmodi charaele- « test dona , de quibus hoc audit , nisi
res siguifìcalur subdividi in eam , cui « consentiendo, ac per hoc quid habeat,
plures conscntiunt,plures dissenliunt : « et quid accipiat Dei est ', accipere au-
hinc de gratia eos characleres habenle u lem et habere, ulique habentis et acci-
non semel, sedbis Augustinus liabel: Sed « pientis est ». Subliliter Augustinus di-
consentire, vel dissentire propriae volun- slinguit inter donum Dei, quod habe-
latis est. Et ilerum : « consentire autem tur et accipilur , et ipsum habere atque
vocalioni Dei , vel ab ea dissentire prò- accipere: illud solius Dei esse, ait: habe-
priae volunlatis est ». re autem et accipere,quod inquit, con-
Quoniamaulem
misericordia ad ere- sentiendofìt ,
hocdicit esse ralionalis
dendum infidelibus concessa eadem est creaturae accipientis et habentis,quae-
cum hac gratia, ut oslensum est, et le- que consentiendo formaliter facit suumgenti palet , hinc fìt, quod misericordia sibique proprium, sive sibi utile donum
ad dedendum infìdelibus concessa, quae- Dei. Si autem consentire Dei dono est ha-
que est efìectus divinae voluntatis volen- bere et accipere , dissentire ulique erit
lis homines salvos fieri , sit gratia , seu nec //abere nec accipere. Quapropter
genus gratiae etefficacem et sufìficientem qua ralione per Auguslinum verum est,
comprehendens,quod maxime ad rem quod consentire vel dissentire propriae
nostrani facil. volunlatis est, ita et eodem verborum ri-
Castigandus proplerea Iansenius,
qui gore verum est, quod habere vel nonha-
1. V. de Gr. Chr., qui tolus est de elle- bere Dei donum, accipere illud vel non
ctibus gratiae Christi a primo ipso capite: accipere propriae voluntatis est,prò sua
« Demonslrandum est, inquit, solam vi- liberiate habentis aut non habentis ,ac-
« delicet caritatis inspiralionem qua fiat, cipientis vel non accipientis Dei donum.
« ut Deum vere, sincere, et ut oporlet, Ex quibus confirmatur, quod supra dice-
« diligamus, esse ex Auguslini sententia bum : gratiam Dei , de qua hoc loco,
«proprie gratiam Salvatoris . . . Primo quemadmodumetZ^ei' domini, esse genus
« quidem, quia gralia, de qua s. Augu- quoddam comprehendens tum efHcacem
« stinus salagit , et de qua proprie cuin tum sufììcientem gratiam.
« pelagianis controversia fuit , est illa , Iterimi castigandus hoc loco Iansenius
« qua fìt ut homo ,qui ante fuit volun- est, qui eodem toni. HI. lib. V. de in'.
« latismalae, habeat volunlatembonam.. Ch. cap. I. ad probandum non dai i w« Inde est quippe
,quod ( Augustinus )
Auguslino verani aliam grana in, nisi et-
ti sexcenties utaiur illa Scripiura Pauli: ficacem: « l nus igitur ( inquii ) aul al-
ce Deus est, qui operatur in vobis velie;
« ter locus Auguslini aperUssimus sum-
(( et perficere prò bona voluntale » : At- « eie! , ut probemus totani gratiae adiu-
qui oslensum esl quod Augustinus a pri- « vantis oeconomiam ad bonara unani
mo ipso anno pugnae suae coDtra pela- « voluntatem dandam augendamquever-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 135/270
— 107 —sari. Primus habelur in Jib. 11. de cipit ([uantuni ad eflectum salutaris con-
ce Pece. mer. et remiss. e. XVIII. Qua- sensus, propter quem datur. Cum autem
« propter, nisi obtincamus non nolani non liabeat et non accipiat quantum ad
« voluntatis urbitrium,quod huc atquc efiecliini , Augustinus clicit simpliciler,
<( illue Iibernili flectitur, atque in eis nei- quod non habet Dei domini neque acci-
« turalibus bonis est, quibus et male idi piat. Hinc multa lux existit exponendo« malus potesti sed etiam volunliUeni bo- libro s. Augustini de Dono perseveran-
(c nani, (piae inni in cis bonis est, quo- liae , ubi de acceptis aut non acceptis,
a rum usus esse non potest malus, nisi Dei donis multiplex mentio.
« ex Deo nobis esse non posse, nescio Quod si donuin Dei ex Augustino est
« queniadmodum defendemus ,quod di- in raukis, qui non accipiunt neque ha-
€ cium est: quid enim habes ,quod non beni illud , multo magis ex Augustino
<( acctpisti? ». Hos Jibros de Peccato- erit gratin in nuiltis eorum,qui ea non
rum mentis et remissione, et Baptismo iuvanlur neque sanantur. Male itaque
parvulorum scrtpsit eodem anno 412.,
Iansenius ubi legit ex. gr. libro de Spir.
» | no deinde sub anni fineni scripsit Librum et lit. cap. VHJ. num. 13. Quicumquc
de Spirita et litera.Eamdem autem om- faciebant quod lex iubebat , non adiu-
nino doelrinam de insuiricientia solius vanta spiritu gratiae etc. statini intelligit
naturata arbitrii et necessitate gratiae, in iudaeis non fuissc spiritum graliae.
qoam tradii io libris de Peccat. mer. et Atqui hoc non dieit Augustinus neque
remiss. verbis a lansenio obiectis, eam- isto textu neque aliis sexcentis similibus;
(Km, iiKjuam, cura eadem Pauli inler- sed dieit eum spiritum non fuisse iuvan-
preUtioae iteravit libro de Spiritu et li- tem: siculi ergo duo sunt ex Augustino
fera, quem paulo postedidit, uti consta salis diversa, riempe donum Dei esse, et
< \ verbis per nos transcriptis : quare si- haberi , ita spiritimi gratiae esse, et eo
cuti in hoc libro,ita et alio priote unice spiritu iuvari.
doeet gratiam generice acceptam ,
quae Tandem Augustinus ita concludil eumoperatur, ut velimusttc, sive aìliciendo numerum 60. capitis XXXIY. libri de
tantum . sive edam re ipsa effieiendo. Spir. et l'itera, « lam si ad Ulani pro-
li \ iisdem verbis libri de Spir. et lit. « funditatem scrutandam quisquam nos
num. 00. regula elucet Augustini plura « coarctet, curilli ita suadeatur, ut per-
lestimonia interprelandi. Cura Augusti- « suadeatur , illi autem non ita : duo so-
ni^ dieit: hic, sive il le , sive aliijui , si- a la occurrunt interim,quae respondere
ve multi non habent, non accipiunt Dei « mihi placeat: allitudo divitiarum !
graliam,Iansenius semper inlelligere so- « et numquid iniquitas apud Deum?Cu.i
l« l , <juod in dio, aut illis non sit Dei « responsio isla displiceat, quaerat doc-
gratia, non eam Deus.itlislargiatur. Ve- « tiores, sed caveat, ne iuveniat prae-
i umiauiru (\ citatis Augustini verbis in « sumptiores ». Quibus confìrmantur ,
libro d>- Spirili/ et literu, qui seeundum quae dixinius de gratia in hoc Augustini
»»|ni- Augustini est ei scriptis contra pe- loco et similibus comprehendente tani-
lagiàDOS anno primo publicae huius in quam sub genere veluti duas species ef-
Ecclesia contentionis , longe aliter sese ficacem ac suflìcientem. Distinguit Au-
explical Augustinus,qui proinde expo- gustinus suasionem a persuasione lam-
uendus non esl seeundum morem loquen- quam genus a sua specie. Est igitur sua-
di nostro saeculo usurpatum. Itaque non sio genus quoddam, quod subdividitur
haberi ,non. accipere Dei donum, sive in eam, quae ita suadet ut persuadeat
Do gratiam, sive suasionem , sive voca- et in eam quae ita suadet ut non per-
tionem, mini est aliud ex mente Augii- suadeat. Observa quoque, non propo-
-•' 1 1 11 se ipsumexpooenlis,quam no/z con- ni ab Augustino hauc interrogatio^em
,
sentire ; e^i<> in bomine sit Dei donimi quare uni suadeatur , alteri non suadea-
itia, suasio , vocatio. Dissentiens ergo tur? Nani ali(jua suasio omnibus coni-
liabei et accipit Dei donum, gratiam, munis est, etiam infidelibus ; sed solum
Miasionem, vocationem iulernam quan- proponi , cur illi ita suadeatur, ut per-
niili i«l enlitalem . sed Don habet et ae- suadeatur] illi non ita? Non satis ergo
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 136/270
— 108 —L'inseriius animadvertit
,quantum eius
baeresis de sola gratia efficaci everferetur
ah hoc libro de Spir» ci Ut. , cum adeo
se in eius verbis ex eo referendis iactavit
tom. JlIJib.IX.de Gr. Ghr. cap. XXIV.col. 499. et alibi.
Infertur praeterea. Cum suasio de quaAugust. totis iis Capitibus XXXI IT. et
XXXIV., dicatur etiam vocalio , Dei
dormiri) divinum munus, dicatur id quo
agit Deus ut velimus , dicatur id quo
agit Deus cum anima ut credat , dica-
tur id quo Deus ipsum velie credere ope-
ratur in ìiomine , dicatur misericordia
praevenicns nos , dicatur misericordia
quam infidelcs contemnentes rei sunt addamnalionem sub potestate eius j bine
sequitur et clarius comprobatur,quod
gratia hos characteres habens non est sola
gratia efficax,sed etiam sufficiensjquod-
que bac gratia lum efficacem lum suffi-
cientem comprehendcnle,et usque ad in-
fidelcs diffusa explicet Augustinus verba
Apostoli , Deus vidi omnes nomines sai-
vos fieri\ haec enim verba exponuntur in
his capitibus.
Ex dictis praecipuum aliud corolla-
rium existit. Cum enim consentire , ac
dissentire vocationi idem sit, ac vocatio-
nem in actu secando efficacem aut inef/i-
cacem esse secundum scholam Societa-
tis, bine sequitur, quod qua ratione, in-
haerendo doctrinae sancii Augustini Jib.
de Spir. et lit. num. G0. propriae vo-
luntatis est consentire vel dissentire , ea-
dem ratione propriae voluntatis est face-
re Dei vocationem efficacem in actu se-
cundo, vel inefficacem. Praeterea. Per
vocationem ita illi suadere , ut persua-
dcatur, illi miteni non ita suadere, ut
persuadealur, idem est in schola Socie-
tatis ac dare illi gratiam in actu pri-
mo cjjìcacem , illi autem gratiam inej-
fìcaccm in actu primo. Inde vero sequi-
tur, quod qua ratione inbacrendo do-
ctrinae s.Augustini,pertinetad iiJarn pro-
fundjlatem divinae misericordiae et divi-nae iustitiae ita illi suadere , ut persua-
deatur , illi autem non ita-) eadem ratio-
ne ad cam prolundilalem pertinet dare
gratiam in actu primo vel efficacem vel
inefficacem. Quapropter falsum est non
aliam in schola Societatis doceri et pro-
pugnari re ipsa ( <|iii<l<|ui(l sii de voci-
bus ) efficaciam gratiae,quam quae ta-
lis sit a consensu vel dissensu liberi arbi-
trii. In qua falsitate persuadenda mullus
est Iansenius tom. ìli. lib. Jll. cap. HI.
per tolum,et lib. VIII. cap. I. et passim
alibi. Idetiam nobis appingunt PaulusIrenaeus in Disquisitionibus (Vide disq.
XIV. pag. 103. et 116. ) Arnald. in
Diss. tb. de Gratia,quae s. Petro de-
fuit etc. , et alii post ipsos ad nostra haec
tempora, qui congruistasconfunrJuutcum
Philippo Limborck , ceterisque Remon-strantibus non aliam eflicacem gratiam
agnoscentibus quam ab eventu , seu effi-
caciam aclus secundi. At nos utrumquedicimus cum Augustino: consentire vel
dissentire vocationi, propriae voluntatis
est : en efficacia aclus secundi , et ab e-
ventuipso: gratuitae divinae misericor-
diae est ita suadere , ut persuadealur,
cum posset non ita suadere: en efficacia
vocationis in actu primo. Quam tam sae-
pe repetit 1. I. ad Simplicianum quaest.
II. num. 13. » Non volentis , inquit, ne-
« que currenlis, sed miserentis est Dei,
« qui hoc modo vocavit,quomodo a-
« plum erateis, qui secuti sunt vocale-te nem » .... Et paulo post : te Si vellet
« etiam ipsorum misereri, posset ita vo-
ce care, quomodo illis aptum esset, ut et
« moverentur, et intelligerent , et seque-
« rentur: verum est ergo multi vocati
« pauci elccli. Illi enim electi,qui con-
ce gruenter vocati j illi autem, qui non
ec congruebant, neque contemperabantur
« vocationi, non electi, quia non secuti,
« quamvis vocati. Item verum est: Nonec volentis , ncque currenlis sed miseren-
« tis est Dei, quia etiamsi multos vocet,
« eorum lamen miseretur,quos ita vo-
ce cai, quomodo eis vocari aptum est, ut
« sequantur. Falsum est autem , si quifi
ce dicit: Igitur non miserentis Dei, sed
« volentis, ac currenlis est hominis: quia
« nullius Deus frustra miseretur ; cuius
« autem miseretur sic eum vocat quomo-
« do scit ei congruere, ut vocantem non« respuat». Quae omnino consonant do-
ctrinae Societatis cum Suarez in opuscu-
lo de Concursu , motione, et ausilio l>< i
lib. III. cap. XIV. mini. 9. « Omnimo-« dam efficacia»! liuius vocationis in hoc
<( consistere, cpiod Deus infinita su.i N|
« piemia praevidens,quod unaqua
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 137/270
— 109 —« causa seu voluntasin omnievenlu, et effìcacem ab evenlu
,quam opinionem
« occasione operatura sit , si in ea con- nulla censura, et nota dignani,ait ibi-
« siilualur, etiani cognoscit, quando et (lem eximius doctor. Caeterum ipse Les-
<( cui vocationi sit unaquaeque voluntas sius opusculo de Praedest. et reprob.
« assensum praebitura, si ei detur ». sect. IV. in appendice , declaravit se et
Yoeatiohoc sensuenìcax, idest in adii SU08 ab aliis Soc. tbeologis re non dis-
primo, non ila denominatur ab evento,
crepare, sed solis verbis , dissertissime-
imo infallibililer infert et causat even- queutramque gratiae efficaciam tum a-
i ti tu bonum sive consensum: per eam ctus primi tum actus secundi eo loco se
Deus, cuius vult miserelur , facit ut la- agnoscere professus est, imo hos ipsos
ciamus,et in praeceptis eius ambuleuius, terminos efficaciae in actu primo et in
discernit operantem; per eam , ut loqui- actu secundo,qui ad usua scholasticos
tur Aug. de Coir, et gr. cap. XII. n.38. academiarumfaciles etexpeditissimi sunt,
mbveDtum esl inlìrmiiati voluntatis lui- non tam ex Suarez quam ex Lessio mu-
manae, ut divina grafia indeclinabiliter tuati sumus , ut patebit Lessium et Sua-
el insuperabiliter ageretur,per eam dat rezium comparanti citatis in locis.
vires eiììcacissimas volontari, ut alibi ait Neque mirum esse debet tbeologos no-August. ,
per eam habet cordium indi- slros non statini in usuearumdem vocum
ii.tiiiloruin omniputeutissimam potestà- convenisse circa gratiae efficaciam ,licet
lem : quae omnia ,aliaque sexcenta sive in re ipsa convenirent.Nam ipsamet gra-
ex Angustino <ive ex aliis palribus,con- tiae divisio in sufficientem et effìcacem
,
ciJiis, pontificibus cum ab annis cenlum quantum ad bos terminos, teste ipsomet
sexagiula et amplius tum calamo , tum Arnaldo in dissertatone theolog. de Qra-
voee usurpemus , mirum est lansenium, Va, quae s. Petro defuit, nova est, neque
PaoJum lrenaeum, Arnaldum , aliosque in Seripturis neque in Augustino aliisque
plures tam abuti patientia nostra, utliaec palribus autconciliis,neque in ipsos.Tho-
auribus nostris aut oculis ingerant tam- ma diserte reperi tur. Haec monuisse ne-
quam obiectiones nobisinfeslas, cum sint cesse fuit contra tam multa, quae in Ian-
xlliibeantur a nobis tamquam invictae senio leguntur , et in disquisitionibus lre-
doctrinae nostrae probationes. naei, et citata Arnaldi dissertatane, aliis-
Kam, quam exposui, duplicem eiFica- que multis. Nam nostra et impugnare
ciana gratiae, idest non eam tantum, volunt, et intelligere nolunt: qua de re
quae est in consensu, sed et eam quae in- antiquissima est nostrorum querela. Qua-
iallibililer praevenit , infert, et causat re cum Eximius Suarez opusculum an-
lensum, antiquis&imam esse insello- no 1600. scripsisset de Concursu, mo-la nostra al) ip>o ini tio controversiae de tione, et auxilio Dei, et quaestionem de
anxiliifl constai ex eximio Suarez opu- vera intelligentia auxilii efficacis dispu-
iculo de Concursu, motione, et auxì- tasset, et illam; « iuxta inquii
sinceranti
li/s edit hagduoensis anni 1600. idest « Scripturarum veritalem, palrumque,
triennio ante dispntationes corani Cle- « et conciliorum tradiiionem definire cu-
ti MB ite Vili, coeptas. Legatur lib. III. « raverim .... tam firma et inconcussa
C kpitihns VI. , et XIV. Legatur eliam « sit veritas ibi stabilita , ut non solum
III». de vera intelligentia auxilii efl'icacis « Jabefactari non potuerit, verum etiani
Gap. II., ubi praeterea eam efficaciam « neque apparenter impugnari, nisi varia
,quae non tantum sumitur ab ef- « confingeiido, nobisque adscribendo er-
l< • tu, a consensu, ab eventu , et quam « rorum inonstra, in quae tela argumen-
haeretici Remonstrantei seu arminiani « torum dirigant)). Vide haec apud Sua-
i uniIMulippoLirnborcksolam agnoscunt, rez in prooemio libri de Vera intellig.
< d (iiamaliam se tenentemei parte prae- auxilii ejjicacis.
venienti- auxilii sequùntur , ait Suarez, 1T . r .. .
quantum experienlia , et rclatione mihiUnica Iansmu responsw refelhtur
mare potest,fere universi theologi
ct d(Ua doclr»ia confirmatur.
Sotietalis.>cn\>\{fere;nnm\A!ssius cum Al Dondum protuli argumcnlalioncm
dicebatur docere graliam solum invictaro, qua probetur Augustinumhoc
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 138/270
— 110 —libro de Spirita ci (itera sub inilium pe* Plurima habet in liane rem ad revi a-
lagiaoae contentionia scripto, asserere gè- cendum lansenium egregia p. de Charnpj
neralem voluntaieni divinam salvandi LUI. disp. VII. cap. XIII. Nonnulla ad-
omnes. Totus liic Incus,quo docelur ea dipossunt, et debent. Sci supponendum
volunlas, adeo clarus est et perspicuus,
totumeumAugust. locum cap. XXXIII.
utlansenius
lib.II.de Gr.Cli. cap. XXX.et
XXXIV. contineri qualuor numerisalium exitum non repererit, quam ut di- 57. 58. 59. 60.
ceret, toto eo loco non contineri doctri- Primo numero 57. continetur propo-
naui Augustini, sed pelagianorum : Au- silio quaestionis. Sed consequens est pau-
guslinum in isto loco nihil asserere, sed lulum quaerere, ulrurn eie. cuna reliquis
alioritm (neuipe pelagianorum ) lamquam s'upra transcriptis.
dubiam proferre responsionem ,et exa- Duobus numeris mediis 58. et 59. con»-
mini subHeere.. . Augustinum responsio- tinetur disputatio Augustini,quam nos
nern pelagiali cini, quae postea massilien- totam catholicam dicimus, lansenius to-
sium fuh, disputando ventilasse ac prò- tam dicit pelagianam,
et ex pelagiano-
pugnasse. Cum aulem rationes lansenium rum mente. Prius igitur illud dicami*
deiicianl, declamatorio dicendi genere u- etvideamus , utrum huic satisfaciat quae-
sus, tragoedias movet toto eo capite suo suoni etc. cum reliquis supra transcripiis.
XXX., quod ita , inquit , manifestimi Postremo numero 60. confirmatur et
est, ut milii prodigii loco sit, quomodo vindicatur disputatio iacta. Haec dispu-
in mentem alicui erudito venire possit tatio si quaestioni UH solvendae sufficit,
verba quae ex illa disputatione decer- sujficiat. Si autem respondetur etc. cumpserunt, Augustini sensum continere. reliquis
,quae supra dediinus. Iam vero.
Hoc Iansenii mirabile paradoxum sola 1. Ideo dicit lansenius , nihil eviden-
Augustini lectione refellilur. At in re tius,quam Augustinum in isto loco ni-
lanla maiori conlentione catholicis opus //// asserere , sed aliorum tamquam dit-
esi. Nam rem, quam hoc loco discutici]- biamprojerre responsionem, et examimda ni suscipimus
, esse magni momenti subiicere : quia exordium dispaiai ioni-
fatetur lansenius toni. III. lib. III. de contentae duobus mediis numeris 58. et
Gr. Ch. cap. XXX. in fine , ubi post- 59. ita habet ; Prius igitur illud dica-
«piani dixit: « Augustinum in loco, qui mus et videamus , ulriini huic satisfa-
te obiectus fuit (lib. de Spir. et lit. ciat quaestioni, quod etc. At hoc levis-
u cap. XXXIII.) non tradere doctrinam simum est: nihil enim frequeniius, emani
« suam sed adversariorum , non docere bis ani similibus exordiis proponete pro-
« sed disputare, non asserere sed refelle- priam sentenliam. In hoc ipso libro de
« re, adeoque mirabili hallucinatione re- Spiritu et litt. lege numerum 25. Quem
« cenliores nostros,(nempe Bellarminum totum locum, inquit Augustinus, atten-ti Suarez, Molinam et Lessium, quos no- de, et vide utrum quidquam propter cir
« minaverat inilio capitis ) obiectionem cumeisionem etc. : neque est dubium
»< prò solutione, pelagianam responsio- quod ibi tradat August. propriam l
« nera prò Augustini dottrina , errorem tenliam. Loge n. 53. Quacrat aiiauis
« prò verità te aceepisse ». Quibus haec utrum fides ipsa etc, quodfacilia s rìde-
statini lansenius subiicit. « Ut nemini bimus, siprius quid sit potestas eie:
« profecto mirum videri debeat, si post estdubiumtradi propriam senteutiam.S
« islam capilalem olìeiisioiicui, qua iugu- invictum crii contra lansenium exem-
« lum divinac graiiac pclitur , loia illius plum ex cap. XXVI. n. k3. Videndum i
« intelh'geniia perturbata sit, et loco gra- autem, quomodo dicat Aposiulus\ Cum« liac, quae sibi humanam, cui datar. enim gentes, quae legem non habeni c(<
« subiicit vohmlalcni,gralias eongruas Pertractanda igitur haec quaestio tic.
«. ci sujììcienles, et omnibus hominibus Artforte eas gentes commemoravit jift
« communeSj quae suis effectibus ex ai- slolus...quae ad novum patinali Testa-
ti bilrii liberiate frustrentur, iam olim ex mentum. Si quo in loco, certe in islo
« adversariis verae gratiae exeogitatas bitari posset , an Augustinus ex propria
« defeudi audiamus ». sententia loquatur. Et tamen latiseoius
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 139/270
— Ili —II. libro III. cap. VI. col. 573.
Augustinus respondei primo e\ propria
i pententia, totoque cap. XXVI. probat
h Apostolum loqui de gentibus iamcre-
« dentibus ». Vide itaque ([uanto magia
dicendum sit,Augustinum ex propria sen-tentia loqui in dispulatione, quam versa-
muSj et in qua non occurrunt liae vel si-
miles formulae An forte ctc.
ì. Cum haec disputatio satis longa et
prolixa sit, quippe quae versibus coostei
nooaginta Lribus, si ea pelagiana fuisset,
debuisset Augustinus de hoc monere le-
ctorem. Exemplum est in hoc eodem Ji-
cap. XIII. num. 21., ubi ex aliena
Mia male disputai per tres h'ueas: Ci-
to cnim quippe dùcerti ctc. At peractatam brevi dis[nitaliimcula, statini addii:
quantumfallai ista discredo ctc.
ne ita inbet lumen ipsum nalurae,
ipue cum haereses propositae sunl.
At hoc non modo non facil August. post
lana loogam cani disputatiooem , de qua
:ontrovertiinus , imo cani probat iis vo-
cibus : Haec disputatio si quaestioni UHsolvendae sufficit , suffìciat. Ita nedoctor
. atholicus dixerit de pelagiana disputa-
neque de disputatone quacumque,
ed de ea,qua quaerebatur , utrum vo-
unlas ilici qua credìmus, ctiam ipso, do-
limi Dei su? Quid enim illa significanti
disputatio, si quaestioni illisolven-
Ìlae sufficit, sufjìciut? nempe ac si dixis-
et: qui hac dispulatione conlentus est,
am sibi habeat, eique adhaerat. Idne
ironuuciaveril Aagustinus de pelagiana
loctniia ac dispulatione?
Ai cut ea moderalione ulitur Augusti-ne: 1fiicc disputatio, si quaestioni sol-
chi(ir sufficit,succiati Nempe quia per-
picacioi iousnon sufììciebat. Praesloenim
rat obiectio, quam statini sibi Augusti-
ius proponit in doctrinam disputatone
radila ni, n statini solvit ex iis ipsis,quae
n dispulatione tradiderat. Obiectionem,
t responsionem supra retulimus.
'.\. Quid esl pelagianam in tota ea pro-
vi dispulatione? *Nempe, ait Iansenius,
docetur, quod voluntas credendi surgatdelibero arbitrio, quod naturalità,
cum crearetui , accepii ». At Augu-tious addii: Vocante Deo. Vocatio fru-
ita minus in opusculia ante episco*
'''un scriptis , ni hoc certe libro ,uno
hoc ipso loco, sumitur ab Angustino pro-
miscue cum suasione, uti habes hoc nu-
mero CO. : Suasio ,ce/ vocatio, cui cre-
dati quid sit aulem Suasio hoc ipso loco
explicat pereasvoces: «Suasionibus agit
« Deus, utvelimus et ut credamus, sivc
« extrinsecus... sive intrinsecus etc. ».
An liaec pelagiana sunt? ncque Iansenius
hoc putat, qui doctrinam numeri GO. ve-
re augustinianam putat.
4. Quia praelerquamquod tota ea di-
sputatio optimam doctrinam praefert, ci
praecipue totus numerus 59. exScriptu-
ris contextus est divinae gratiae coiiimen-
dalionem , satis fuerit ea verba profer-
re,quibus concluditur disputatio
, si
Iansenio credimus, pelagiana•
« Ita nec« arbitrium liberum tollimus ,
et bene-
« dicit anima nostra Dominum non ob-
« liviscens omnes retributiones eius, nec
a ignorans Dei iustitiam suam vult con-
« stituere ; sed credit in eum,qui iusti-
« flcat impium, et vivit ex fide ,donec
« perveniat ad speciem,fì(3e scilicet,(fuae
« per dilectionem operatur. Quae dile-
« ctio diffunditur in cordibus nos tris,nec
« per sufficientiam bonae voluntalis, nec
« per literam legis , sed per Spiritum
a Sanctum, qui datus est nobis ». Quis-
quis mediocri ter versatus sit in lectione
librorum s. Augustini contra pelagianos
videi in paucis his Jineis Augustinum
contra eos pugnantem, videt praecipuos
lextus. quibus utitur Augustinus. Praeci-
pue ultimus textus de dilectione diffusa
non per sufficientiam bonae voluntalis,
sed per Spiritum Sanctum , est fonasse
omnium frequentissimus in ore s. Augu-stini contra pelagianos: quare ipsi ianse-
niani epigraphen inde confecerunt quaminscriberent triumtomorum lansenii fron-
tispitio. Pelagiani vero ,tam ab hac do-
ctrina abhorruere, ut non modo anno
412.,quo scriplus est lib. de Sp. et lit.
sed etiam sub obitum Augustini 430., sub
quod tempus scripsit libros sexOperis im-
perfecti, neque, inquam,per ea tempora
adducerentur adconfìtendum, quod Deus
donaret nobis caritatem. Hoc cnim saepein iislibrisexprobrare Iulianosolet Augu-stinus. Satis sint ad aperte revincendum
Ianscnium , et oslendendum,quod eius
una responsio ad tam gravem nostrani
argumentationem ex Angustino non tam
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 140/270
— 112 —raliocinantis, quam desperantis hominis num. GO. nempe ad ca verba: Tarn si ad
est salis inquarti haec sint ex 1. IH. Op. Ulani profundilalem eie. loquutumfuis-
imper. e. lui. num. 106: « Tarn multa se de fidei dono, non secundum suam,
« dicis(Iuliane),quibusnos adiuvatDeus, sed secundum senlentiam semipelagiano-
« idest^praecipiendo, benedicendo,san- rum. Quae responsiones iansenislarurn
« ctifìcando, coercendo,
provocando, desperantium de meliori responsione le-
ce illuminando , et non dicis caritatem stantur, quantum sit roboris in teslimo-
« dando... In hac cantate,quae cordi niis adduclis.
« humano , spiritu non litera datur, e- Pars altera primae assertionis positae
« liam poteslas illa intelligitur , de qua ostendenda est, in qua non eo solum scu-
ce idem ipse in Evangelio suo, dedit eis, su dicimus Augustinum progressu tem-
« inquit,
polcstatem filios Dei fieri. poris post scriptum anno 412. librum de
a liane vos ab homine esse dicitis borni- Spir. et lit. supcraddidisse tres alias ex-
<( ni per liberum arbitrium,spiritum lia- plicationes verborum Pauli Qui vull om-
« bentes buius mundi, non eum, qui ex nes homines salvos fieri,quod prima
« Deo est, propler quod nescitis, quae a non improbata , tres alias proposuerit,
« Deo donata sint nobis. Ideo nec pacem omnes tamen non nisi disiunctive tenen-
« liabetis cum Ecclesia de qua existis, das prò libito eligentium unam earum
« nec caritatem quam Dei esse donum reliquis missis. Non hoc tantum intendi-
« negatis, nec fldem, quia liaeretici estis^ raus; sed Augustinum quatuor interpre-
« quoniam paxfralribus , etearitas cum lationes diversis temporibus proposuisse,
« lìde non ab humano libero arbitrio,
uti simultanee, sive forensi verbo, cuniu-
« sed a Deo Palre , et Domino Nostro lative tenendas. Fundamenlum ita asse-
« Iesu Christo. Si agnoscis in bis verbis rendi est,quod Augustinus ab ipsis ini-
« dogma Apostolicum, et in verbis tuis liis episcopatus sui sibi firmissime per-
« agnosce le haereticum ». Et n. 114. suaserit omnia et singula vera, quae quis-
<(
Cum quaerilur a vobis, quae sint ista que posset sub una litera inlelligere, ad
« adiuteria gratiae Dei, edicitis quae su- sensum Sacrae Scriplurae literalem per-
ei pra commemorasti , Deum adiuvare tinere. Ita fuse lib. XII. Confess. (quos
ce praecipiendo ,benedicendo , sanciifi- August. ordinatus episcopus anno 31)3.
« cando, coercendo, provocando, illumi- exeunte,scripsit anno 400. ) acap. XXIII.
« nando, quae omnia etiam per homines sed praecipue e. XXXI. n. 42. <c Cum aliai
« iiunt secundum Scripturas. ..: non ta- « dixeril: Hoc sensit (scriptor canonicus)
« men, qui planlat est aliquid , sed qui « quod ego} etalius:imo illud, quod ego-
« incrementum dat Deus... : quod non « religiosius me arbitror dicere: cur non
« fit... nisi cantate... Islam caritatem « utrumque polius, si ulrumque veruni
« non dat, nisi Deus,carilas enim ex Deo « est? Et si quid tertium, et si quidqunr-« est. Hanc vos inler adiutoria gratiae
,« tum
,et si quid omnino aliud veruni
« quae commemoratisi nominare non vul- « quispiam in his verbis videt , cur non
« tisìne hoc ipsum
,quod obedimus Deo « illa omnia vidisse credalur, per queni
« eius esse gratiae concedatis. Putatis (( unus Deus sacras literas vera et diver-
« quippe isto modo auferri voluntatis ai- « sa visuris mullorum sensibus tempe-
« bitrium ». Haec scripsit x\ugustinus se- « ravit? Ego certe,quod intrepidus
ptemdecim fere annis post scriptum li- « corde meo pronuntio,si ad culmeu au-
brum de Spiritu et lilera , nempe scripsit « ctorilatis aliquid scriberem ,sic mal
sub iinem vilae. El tamen Ianseniuspu- « lem scribere , ut quod veri quisque de
tat esse pelagianam eam disputationem ,
a his rebus capere posset, mea verba re-
in qua tam magniiìce praedicatur Deus a sonarent, quam ut unam veram scn-
donator caritatis? « tenliam ad hoc aperlius poncrem,ni
Haec aulem omnia multo magis deser- « excluderem celeras ,(pianini falsit»
vieni iis ianscnianis rcfellendis,qui plus (( me non posset offendere. Nolo iuqw
aliquid ausi suni m.-igistro suo , et in li- « Deus meus, tam prtecepa esse, ul hoc
bro, cui titulus, de Inìtio piae voluntatis « illuni virimi de te meruisse non ci
pag.10. docenl Augustinum loto fere co « danr. sensit ilio omnino in In- \nl»i>.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 141/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 142/270
eludica re vivos et
mortuos duplici
modoli T
•
-
1 !<-• I il in -
— MA —coios». in. 4. rendis. A<1 boc pertinet quod Apostolus secutus adiunxit : cum Chrislus ap-
partieni vita vcslra, lune et vos apparebitis ermi ilio in gloria.
iv. LY. Duobus autem modis accipi potest, quod vivos et niortuos Christus
iudex iudicabit : sive ut vivos intelligamus, quos liie nondum mortuos, sed
adhuc in isla carne viventes inventurus est eius adventus; mortuos autem,
qui de corpore ,priusquam veniat ad iudicium , exierunt vel exituri sunt :
sive vivos iustos , mortuos autem iniustos,quoniam iusti quoque iudica-
Psai. lui. 3. buntur. Aliquando enim iudicium Dei ponitur in malo, unde illud est: qui
autem male egcrunl in resurrectionem iudicii : aliquando et in bono, secundum
Psoi. xlii. r. quod dictum est : Deus in nomine tuo salvum me fac , et in virlute tua iudica
me. Per iudicium quippe Dei fit ipsa honorum malorumque discretio, ut li-
berandi a malo, non perdendi cum malis, boni ad dexteram segregentur.
Propter quod il le clamabat : iudica me Deus: et quid dixerat velut exponens:
et discerne, inquit , causam meam de gente non sancta.
Notaincap.LV. Quae capite Encbiridii LUI. et tam claratio ad Ecclesiae auctoritatem perti-
saepe in praecedentibus dicuntur de per- net)
, sed difficultatem theologicam ar-
fecta efficacia baptismi ad remitlendum gumentando opponimus , et specialern
peccatum originale , et alia quaecunque in eo contrarielatem cum decreto Tri-
in baptizando inveniantur, gravissimam dentini de efficacia baptismi asserimus.
ilerum difficultatem in scholis excitant I. Docet Iansenius tom. III. Jib. X.
cjnomodo componi possint cum sententia de Gr. Gir. cap. H. Deum ante pecca-
celeberrima, quae s. Augustino tribui- lum originale voluisse omnes homines
tur,reprobos baptizatos reprobari prò- salvos fieri per media, et gratias indiffe-
pter originale, uteumque in baptismo di- rentes : at post peccatum Ma, inquit,
jnissum. Eos reprobari propter peccata Dei aequabilitas erga omnes et singulos
personalia,quae , ut aiebat Aug. supra non amplius locum habuit: aliquos mere
in cap. XXlY.YLnchir. eniananttamquam gratuito praedestinavit , idest a statu
exfontibus morborum ab errore, et con- damnationis, in quo per originale erant
cupiscentia, poenis scilicetoriginalis pec- liberare decrevit per remedium origina-
cati , imo quae ad partem materialem lis , et adiutoria per se efficacia victricis
ipsius peccati originalis pertinent, iam di- delectationis.
cium est in nota ad illud cap. XXIV. IL «Hoc ipso, inquit, quod Deus non
Sed plus aliquid alii volunt. (e omnes, sed certos tantum, et peculia-
Quo in loco exponenda est Iansenii « riter selectos ex perditione seu damna-
sententia de reprobatione propter pecca- « tione,quam incurrerant , liberandos
tum originale : in qua involvi puto spe- « esse decrevit , et illis solis beneficia li-
cialem quamdam erroneam laisitatem,
« berationis danda praeparavit, iam ce-
quam praetermissam video a ci. p. de « teros exclusos esse et negative repro-
Gbamps in Jibris de Hacresi iansenia- « batos.... )>
na, longeque diversa est ab ea reproba- III. « Hoc ipso reliquos, qui sic ab ilio
tione propter originale,quam tueulur « numero liberandorum beatissimo se-
plures ex noslris, plures etiam ex schola « elusi sunt et negative reprobati, etiam
thomistica et augustiniana cum ci. card. e positive reprobatos dici posse. Non em ni
llenrico Noris; quamvis non ita obvium « sic praeteriti sunt a Dco , ut quodam-sit hoc discrimen ailerre sane a pluri- « modo mauserit voluntas eius de ipso-
inis non animadversum tum ex iis, qui «rum salute vel perditione suspensa,
impugnant, tum ex iis qui propugnant (( sed sic, ut fuerit voluntas eius lixa eos
sententiam de reprobatone propter ori- « relinquendi in ilio slam , ex quo oete-
ginale. Ceterum dum baec contra Ianse- « ros liberare staluebat. Il Je autem cilri
ninni disserimus , non novam quamdam « dubium peralilionis ac damnatioDJ
haeresira illi obiicimus ( haec enim de- u status ». JIuc laciunt,quae babet
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 143/270
— 115 —Iansenius cap. HI. « Si , inquit , respi-
« cias statum reprobationis , ex quo li-
ce berandum est genus humanum , onde
« proprie homiiiuin praedestinatio et re-
« probalio incipit, iam hoc ipso, ut di-
« ximus, quo (juis a Deo alios liberan-
te dos praedestinante praeteritur, etiam« vclut indignus reiicitur, et proinde po-
« sitivc reprobatili'. Unde in s. Augusti-
« ni doctrina, etsi recte dici possit, ali-
« quos non esse praedestinatos , nullus
« tamen istius ncgativae reprobatiouis
« est usus, quìa semper ei in oinni signo
« divinae rationis positiva coniuncta est
« propter conditioncin obiecti seu perso-
« nae, super quam utralibet cadit ». Exquibus videa quam distet Iansenius ab
ii> thcologis, qui docent Deum in primo
rigno reprobare negative propter origi-
nale, in secundo negare auxilia efficacia,
in tertio reprobare positive etc.
IV. Idea autem clara ac distincta hu-
ius fixae voluntatis eos relinquendi in
stata damnationis pendet ex doctrina fun-
d uncinali, quam non solimi libris prae-
cedenubus exposuerat Iansenius, sed hoc
ipso capite II. tainquain fundamentum
dicendorum praemisit. Ait igitur :
«Non« posse >latui voliiuiaieuì quamdam ge-
« neralem qua Deus velit omnes no-
ce mines io damnatione primi peccati po-
ti -itos salvos fieri 5 ex qua voluntate non<c solum gencralia redemptionis remedia,
l etiam sufneieotia adiutoria omni-
< bus etiam reprobis praeparaverit. Si-
te cut em in talia suincientfa adiutoria non
« d.intur omnibus , imo nulla omnino« post Iapsum sunt, ita nec voluntas illa
1 alis ex qua promanare dicuntur».
Quibus consonant alia, (juae praemise-
rat: «Adiutorium quo iìt executio (me-<( riti
, opera, voluntatis bonae ) iam es-
ule, ut per hoc Deus in eis (electis)
h velie <•! operari, surgere et stare, me-« ritum « 1 perseverantiam
,vitam et
« mortem in eis sub cantate operetur,
« nec 11 Uuiii praelerea mine dari medi-
<( «inale Christi,quasi potentiale adiu-
« torium,
quod suinciens dicunt, cum<( quo
, tamquam in libera sua volunta-
«' leconstituto,possit surgere aut stare,
« aut operari aut perseverare, si velit »•
Li ln> constai secundum [ansenium idem
•l'inUi in Sxam relinquendi illos
in sua damnatione, ac voluntatem relin-
quendi illos sine ullo remedio ctsine ullo
auxilio timi efficaci, quod iis negat, tumsufficienti, <juod locum non habet post
Iapsum Adae, ut docet Iansenius etiam
in verbis citatis.
V. « Porro ista positiva reprobalo«
(pergit Iansenius eodem cap. II.) non
« sic intelligenda est,quasi Deus hoc
« ipso quo quosdam liberandos ad aeter-
a nani vitam eligit, celeros positive ad
« poenas omnes sensus,quas in inferno
« re ipsa prò peccatis omnibus passuri
« sunt, reprobandodamnaverit. Hoc enim« decretimi sine dubio posterius est , et
« omnium futurorumpeccatorum ipsius-
« que mortis in peccatis praesupponit
« praescientiam: sed ita potius , ut hoc
« ipso ceteros praeteritos positive volue-
« rit excludere ab aeterna vita, quae est
« in regno suo... Quod sane (ait) non est
« aliud,quam velie damnare, quatenus
« exclusio a vita aeterna et regno Dei
« gravissima creaturae rationalis estdam-
« natio » . Haec distinctio inter poenam
damni et poenam sensus est maxime no-
tanda, ne sententiam imponamus Ianse-
nio ab eius mente alienam , in quo plu-res errarunt.
VI. « Secundum hoc igitur non est
« obscurum (ait Iansenius seq. cap. III.)
« quid de causa reprobatiouis positiva
« dicendum sit. Nam si de illa loquamur,
a qua Deus in eo signo,quo aliquos a
« perditione liberandos elegit , ceteros
« tamquam indignos liberatione vult in
« perditione rei inquere et ab aeterna vita
« excludere ; vera reprobatiouis istius
« causa est peccatimi originale, quo pe-
ce riisse et damuationem istiusmodi me-
« ruisse praevidentur... Eam s. Doctoris
( Augustini) indubitatam esse sententiam
« iusto pene volumine ostendi potest ».
VII. «Peccatum originale(inquit intra
eodem capite) esse causam reprobatiouis
<( positivae, qua tamquam indignus re-
« pellitur ab aeternae vitae beneficio, si-
« ve iste parvulus vel adultus luerit, sive
« ad tempus iustifìcandus(per baptis-
« muro eie. ) sive in inquitatibus tota
« vita mansurus. Nam ut aliquis ex per-
« dilionis massa libcrctur , ita videlicet
« ut non pereat, net: a regno Dei realilei
« adipiscendo divinae reprobatiouis de-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 144/270
— 116 —« creto exclusus esse censealur , ad tena-
ce pus iusiitiam accepisse non est salia,
« sed eam ad finem usque retentam esse
ce oportet ».
Vili. « Quod igitur obiiciunt(pergit
pauJo post) ex Tridentino.... Nihil darn-
<( nationis esse iis,qui sunt in Christo
te lesu , ac proinde non posse dici,quod
« reprobi,quibus istud peccalum diluis-
ti su ni fuerit,
propter peccatum origi-
cc naie darnnentur , nihil , inquit lanse-
« nius, isti doclrinae nocet. ISain quam-
« vis verum sit in multis cuipam origi-
« nalern Ch risii baptismaie deieri , cul-
« pamque semel deleiam non ilei uni le-
ce Jabendo reviviscere, nec propter ìllam
« iam de.'eiam immediale posse eos regno« coeleslis haereditatis exciudi, simul ta-
ce meri siabileverissiinumque manel,pro-
« pier illain culpam, cui obnoxius homo« iacuit, noluisse Deum ipsi lolale bene-
« ficium liberationis decernere, et a per-
« dilione, sic ut eam reipsa evadat, libe-
«r rare , hoc est secundum Augustini
« phrasim , noluisse ipsum a perdiiionis
« massa,gratiaeseubeneficiorumsuorum
« praedestinatione discernere , et proindete voluisse eum finaliter in perditione re-
te linquere ».
Haec est sententia Iansenii, quam dico
specialem falsilatem continere Tridentino
repugnantem de efficacia baptisrni in o-
riginali delendo. Quod leviter rem con-
sideranti difficile videbilur , cum videa-
tur recidere in sententiamSuarez,Vasquez
Simonnet, aliorumque plurium etiaui ex
nostra Società te,
quossequitur
Norisin
Vindiciis cap. IV. §. 10. Caelerum opi-
nio haec caiholica rite inlellecla deteget
errorem Iansenii
Suarez de Praedest. 1. V. cap. VI. n. 5.
sibi obiicit peccatum originale esse cau-
sami motivam, cbquam Deus iusie vult
non dare i J Iis hominibus congrua auxilia
ad non commilienda talia peccata, vel ad
non perseverandum inillis usque ad mor-tem: in qua volunlate perseverat Deus
,
etiamsi remittat originale peccatum. Ad-dunt aliiexemplum aliarum poenarum,ut morlis,concupiscentiae eie. ,quas Deus,remissa culpa originali, non remiltit.To-
tum hoc concedil Suarez. Addit tamennon sequi originale peccatum essecausam(etiam) partialem reproba tionis, quando
ipsum remittitur , sed ad summum esse
quamdam occasionem remotam et remo-
venlem prohibens.ee Nam, inquit, illa ne-
gatio auxilii congrui non est causa pecca-
ti } ergo neque est causa reprobalionis,
cuius peccatum est propria causa , ergo
nec peccatum originale remissurn dicipo-
test causa reprobalionis , etiamsi fuerit
causa illius negalionis auxilii ». HaecSuarez. Similia dicere possunt alii calho-
lici,qui praeler auxilia eilicacia admit-
lunt auxilia sufìicienlia sive proxime sive
remote, in quibus est card. Norisius.
Vis responsionis, quam eximius Doclor
adhibet , in eo est,quod negalio auxilii
congrui non sii causa peccati nec elamna-
tionisjquod verissimesumil Suarez: quip-pequi cum catholicis praeler auxilium
efììeax agnoscit aliud proxime vel remo-
te sufneiens, quo quis salvari potest.
Cum autern Iansenius unum agnoscat
auxilium efììeax, non autem praelerea a-
lia sufTicientia , uti ex verbis citatis et a-
liis hoc loco supponendutn est , omnino
diversa est Iansenii doctrina,etex ea aliae
consecutiones existunt, per quas, ut in a-
liis exemplis contingere solet, ex una fal-siate in aliam velut per gradus delabitur.
Ita enim in Iansenium argumentor.
Error est, te fatente ex diclis tuis ut
palet num. 8. , error est conlra Tridenti-
num,quod propler culpam iam deleiam
in baptismo Deus immediate excludat a
regno coeleslis haereditatis.
Alqui hoc ipsum dicere convinceris,
etsi fonasse erroneam hanc consecutio-
nem ex tuadoctrina descendere non ani-
madverter is, et cum catholicis ac Triden-
tino efficaciam baptisrni conlra originale
profìlearis.
Nam haec tua sunt verba: a Slabile,
te verissimumque manet propter illara
ce culpam (origiualem immediate) , cui
ce obnoxius homo iacuit noluisse Deumce ipsi lolale benefìcium liberationis de-
ce cernere, et a perdilione sic, ut eam re
ce ipsa evadal, liberare, hoceslseeunelum
ce Auguslini phrasim , noluisse ipsum a
ce perdiiionis massa gratiae seu benefìcio-
ce rum suorum praedeslinalione diseer-
<c nere, et proinde voluisse eum finaliter
«m perdilione reunquere »• Alqui hoc
totum ex ipsis lermiuis esi lormaliter
excludere posili ve a regno coelestia hae-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 145/270
— 117 —reditatis; ergo stabile verissimumque ma- natio». Habemus igitur
,quod ex tua
net propter ìlJatn immediate culpam ori- sententia et explicatione velie finaliter in
ginalern,cui obnoxiushorao iacuit,Deum perditione relinquere idem est, ac «po-
a reeno coeleslis haereditatis hominem ex- siiive nolle finaliter liberare a toto perdi-
cludere, quod tu tateris esse contra Tri- tionis statu , nolle liberare finaliter a per-
deutinum et baptismi emcaciam in ori* dilione, positive velie excludere a vita
gin ili deleudo. quae est io regno , velie positive reproba-
Minor ex ipsis , ut dixi , tenninis clara re , velie damnare )>
esi: sed praeterea etiam tua est toto capi- Licei ergo tota reprobatio positiva ad
tesecundo et tei tio , ex quo iam plura poenam damni et ad poenam sensus se-
transcripsi . quae ad demonstrationis evi- cundum Iansenium dici possit sive me-
dei-tiam ilerum repraescnlo. diale sive immediate ex originali culpa
Cap. II. a Hoc ipso quoque reliquos,
contingere,uti loquitur e. III. columna
« qui sic ab ilio numero Jiberandorum 1023.,quoniam reprobatio ad poenam
« beatissimo seclusi sunt et negative re- sensus est mediate tantum propter origi-
« probali, etiam positive reprobatos dici naie , immediate autem propter acluale
« posse. Non enim sic praeteriti sunt a grave } altamen reprobatio ad poenam
« Deo , ut quodammodo manserit volun- damni est secundum Iansenium imme-€ tas eius de ipsorum salute vel perdi- diate propter originale eliam remissum
« tione suspensa , sed sic , ut fuerit vo~ ut ostensum est: nani propter illud im-
«f luntas fìxa eos relinquendi in ilio sta- mediate non vult totaliter a massa per-
<c tu , ex quo ceteros liberare statuebat. ditionis liberare et ex integro,quae
« Il te autem citra dubium perditionis ac sunt voces ipsius lanseniieodem cap. III.
«< damnalionis est status.... Hoc ipso Ac sane inler peccalum originale eliam
« igilur, quo relinquuntur in statu dam- remissum et decretum nolens totaliter
u natiom's,
positive quoque reprobati liberare baptizatum sed finaliter ìllum in
« sunt ( idest positive exclusf a regno),
perditione relinquere, quid est quod me-
li quia Deus non solum eos non vult libe- dietin sententia Iansenii?« rare, sed eliam positive vult in damna- Id ipsum confirmo es tua probatione,
« tione relinquere)). Igilur tu ipse confi- Ianseni,qua capile ili. columua 1018.
teris , quod velie finaliter in perditione probas universalem hominum reproba-
relinquere, idem sitac positive reprobare tionem propter originale peccatum: « Si
seu exc.udere a regno. « Deus (inquis) universum genus liuma-
Eodem cap. II. paulo post : « Porro « num in illa primae praevaricationis
« (inquis) ista positiva reprobatio non sic « iniquiiate relinquere, et propter illam
« inielligenda est.quasi Deus hoc ipso quo « damnare statuisset , nulla amplius de
« quosdam liberandos ad aeternam vitam « quorumlibet reprobatione quaeslio es-
« eligit, ceteros positive ad poenas omnes a set reliqua: nam perspicuum esset ora-
t sensus, quas in inlèrno re ipsa prò pec- « nes ex illa prima, quae omnium fuit
« calis omnibus passuri sunt, reproban- « praevaricaiione velut vera causa fuisse
«do damnaverit : hoc enim decretum « reprobatos, ubi nulla alia causa fuit.
« sine dubio posterius est, et omnium fu- « Cum igilur Deus quosdam tantum ex
« turorum peccatorum ipsiusque morlis « ilio genere in illa primae iniquitatis
ce in peccatis praesupponit praescientiam: (t damnatione relinquere, altissimo iustis-
« sed ita potius, ut hoc ipso ceteros prae- « simoque iudicio suo conslituerit,pro-
« tentos p>>)iivevoluerit excludere dum- a fecto sic se cum istis reliclis gerit , ac
«( taxat aò aeterna vita, <\nae est in regno « si neminem inde liberare voluerit , et
« suo, seu, quod idem est
,positive no- a proinde ipsos ibi relictos ex illa primae
« luerit eos a toto statu perditionis , in a originalisiniquitatis culpa reprobavit )>.
«quo eos iacere videi , hoc est finaliter Atqui ista omnia aeque comprehendunl«« a perditione liberare : (juod sane non et qui atroquam ab originali iustifican-
« est diìmó^quam velie damnare,quate- tur, et qui iosuficantuf per baptismum
5
« nus exclusio a vita aeterna et regno Dei ergo omnes ex illa culpa tamquam im-
« gravissima creaturac rationalis estdam- mediata causa reprobantur sive non tota-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 146/270
— 118 —Jiler liberantur , ideoque fìnaliter in per- cacibus,sed lanlumlargiri ine/Ticaces gra-
dinone relinquuntur. tias sed verissime suiììcienles , idque quia
Vidit Iansenius dici posse , non omnes dominus est donorum suorum, secundumreprobos ila relietos in ilio stalu perditio- illud Evangelii: Tulle, quoti luum est, et
nis, quandoquidem post praevisum origi- vade\ et illud Apostoli: Quis prior dedit
naie decreta illis fuit sufììcientia ad salu- itti , et retribuetur eiì si , inquam , ita
tem. Praeoccupat slatini hanc responsio- Deus agere voluisset neque hoc praese-
nem Iansenius j cuius verba libenter re- ferrei specialem arduitatem : id enirn se-
praesento , ut videas,quod leste ipsomet quitur ex idea summiDomini,qui et nul-
Iansenio, haec conlroversia de reproba- la , et pauca, et plura prò suo libito po-
tione propter originale omnino dependet test dona concedere,
insjstemate ipsius abhaeresi eius negante 3. Longe tamen aliud est remiltere ori-
auxilia sufììcientia : «Nana quod, inquit, ginale, et deinde concessis solàs vere suf-
« scholastici plerique pulant Deum post ficienlibus negare effieaces gralias , non
a lapsurn habere adhuc volunlatem sai- titulo summi Domini nihil cuicumque
« vandi omnes omnino, nemine excepto, debentis,
sed in poenam remisi peccali« et ex illa voluntate omnibus etiam re- origiualis. Si rex neget alicui magnuma probis sufficientem non solum redem- quemdam principatum
,quia dominus
« ptionem sed etiam gratiam praeparasse, est doni sui, aliud nihil ab eo quaerilur:
« ab Augustini doctrina prorsus dissen- Dominus est,quod bonum est in oculis
« taneum est ». suisfaciat. At si id neget in poenam,
Haec contra Iansenium. Quamvis au- sive ut malum infligendum, proi'ecto ne-
lem his argumentis non impetantur ii cessaria est culpa et quidem proporliona-
catholici, qui docent Deum propter pec- ta tanto bono, quo homo privalur. Qua-
catum originale remissum negare in poe- re si id rex faceret in odium peccati re-
nani gratias efficaces , concessis tamen missi , videretur pugnantia loqui. Quidsufficientibus, hoc enim non est positive enim esset aliud retinere regiam iram et
damnare et excludere a regno Dei (quod odium erga hominem , si hoc non esset ?
est indicium certuni odii , et irae in pec- Similia dixeris in re nostra. Negalio
catorem, adeoque peccati non vere remis- auxi!ior.um efficacium res est momenlisi); sed permittere ut homo id faciat cui- gravissimi, ut omnes sciunt. Si infligaiur
pa sua: negari tamen non potest, quod id ut poena, idest ut malum vindictae , erit
maximam habeat arduitatem, fatente ipso utique gravissiinum poenae malum. Si
card. Norisio aliisque ex eadem schola. ergo dicas inferri proplerpeccatum remis-
Quare bene merebimur de s. Doctore, si sum, videberis ludere in vocibus. Est
s. Augustinum ab hac difììcili opinione ne hoc remittere sincere peccatum , iu
vindicemus. eius odium infligere reconciliato honiioi
Ut difhcultas appareat eius sententiae, tantum malum?nonnulla distinguenda sunt. 1. Si Deus At inquit Norisius cum aliis. Propter
postAdae culpam nullum hominem re- originale remissum Deus punit nos poena
parare voluisset , sed omnes in poenam mortis, poena concupisceutiae etc.
reliquisset sine originali iustitia, sine im- Respondetur: non ila difficile intelli^i-
mortalitate,siue gloria codesti etc.
,id tur, Deum vere remittere peccatum ori-
noli difficulter inlelligitur ab agnoscenti- ginale, et tamen irrogare nobis poenambus possibilem stalum purae naturae : concupiscentiaeac morlis : nani haec suni
quid enim hoc est aliud,quam propter et materia doloris et materia meriti; pra
crimen capitis et principis familiae spo- terea non sunt Disi breve et temporaleliare successores bonis indebiliset redigere malum : quamobrem ita reliclam concu-
ad stalum sibi proprium ac naturalem? piscentiam, ait August. 1. IX. de Gen. ad
2. Si Deus remisisset omnibus homi- lit. cap.X. n.18. out quemadmodum de
nibus culpam originalem , restituta gra- « peccalo iactum est supplicium, sic <1<
tia sanctificante,imo originali iustitia cum « supplicio fìat meritum ». Lib. autemadnexis privilegiis
^ noluissel tamen con- II. de Pece. mer. et rem. cap. \ VA///cedere perseveranliam cum gratiis eili- n. 53. pelagianis obiicienlibus: Si p
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 147/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 148/270
— 120 —obiterin ep.CXC.al.CLVII. adOptalum,
ubi e III. ri. 9. « Merito autem (inquit)
« videretur iniustum,quod filini vasa
« irae ad perdilionem ,si non esset ipsa
« universa ex Adae massa damnata ».
Nempe sicut Deus non potuit priranmhominem in slam peccati creare , ita ut
ab initio esset vas irae, ita neque fieri pos-
sent vasa irae i 1 li qui nascuntur ,si non
ab alio, quam a Deo traherent peccatum,
idest si non esset ipsa universa Adam mas-
sa damnata. Pergit: « Quod ergo fiunt in-
de de nascendo vasa irae, pertinet ad de-
ce bitam poenam; quod autem fiunt rena-
« scendo vasa misericordiae pertinet ad
« indebilam graliam » : idest nascunturhomines in originali ex debita poena, re-
generantur autem quicumque regeneran-
tur ex indebita misericordia. Sermo est
igitur de infectis originali peccato, et ra-
tiocinatio Augustini fluida ac liquida est,
non salebrosa non impedita. Vide etiam
Aug. 1. II. Op. im. e. lui. n. 212.,qui
est appositissimus in liane rem.
Dices : Augustinus hic nominat vasa
irae idest reprobos,
vasa misericordiae
idest praedestinatos in gloriarci; ergodocet
omnes reprobos , etiam regeneralos per
baptismum, reprobari propter originale.
Respondeo: Ecce tibi, quam impedita et
inexlricabilis fiat ex tua hac inlerpreta-
tione ratiocinatio Augustini : quam hic
vocat debitam poenarn,post duas lineas
vocat iustam fixamque vindictam,quia
de stirpe inobedientiae duciturpropago
peccali atque supplica. Quis autem com-
prebendat, quod Deus sincere remittat o-
riginale regeneratis , et habeat erga illos
propter originale iustam fixamque vindi-
ctam ad perdilionem? Haec et similia in
causa sunt, ut detur ansa censoribus ob-
loquendi de doctrina Augustini.
At quid dicendum ad illa de vasis irae
de vasis misericordiae ? Respondeo esse
plusquam lalsum, quod vasa irae apud
Augustinum universaliler significet re-
probos , vasa misericordiae significet
praedestinatos in gloriam. In lib. I. ad
Simpl. q. II.,queui librum primo loco
obiicit nobis in hac controversia Ianse-
nius , omnes corinlhios a Paulo baptiza-
los, uteumque carnales, parvulos, lacten-
tes, dicit ex ipsa regeueratione factos va-
$a in honorem}et id saepe habet. Pula*
omnes fuisse praedestinatos? Ila Joqueba-
tur Augustinus sub initium episcopatus
sui, curn eos Jibros scripsit an. 397.*, ne-
que hunc loquendi modurn improbavit
deinde in Relractationibus. Veruni quid
alios libros quaerimus? Nonne id apparetin ipsis cilatis liuius epist. ad 0[>lalum
verbis? « Fiunt, inquit , nascendo vasa
ce irae... fiunt renascendo vasa miseri-
« cordiae » : hoc catholice dici polest de
solis vasis irae secundum praeseuiem in-
iustitiam, et de vasis misericordiae secun-
dum iustitiam quoque praesentem : si va-
sa irae hoc loco sunt reprobi,quotquot
ex Adae massa nascuntur, reprobi sunt :
si vasa misericordiae hoc loco vocanturelecti, omnes regenerati electi sunt. Quoquid magis erroneum, et repugnans?
Videamus sequentia ep. cit. n. 10. :
« Deus.... ostendit et potentiam suam,
« qua bene utitur etiam malis ad exer-
« cendos et comparatone admonendos
« bonos accommodans, ut in eis discant
« agere gratias Deo, quod ab eis non suis
« meritis,quae in eadem massa paria
« fuerunt, sedillius
miseratone discreti« sunt ». Et hoc loco sermo est de malis
in massa originali secundum statimi prae-
sentem relictis, et de christianis per rege-
nerationem discretis ab eadem massa in-
fecta -, ad eos enim omnes tum perseve-
raturos, tum non persevera tuvos exercen-
dos et comparatione admonendos ordi-
natur multitudo illa infidelium non rege-
neratorum: omnes regenerati tum perse-
veraturi tum non perseveraturi , neque
soli invisibiles praedestinaii, qui nec sibi
nec hominibus noti sunt , discere debent
agere gratias Deo, quod ab infidelibus
divina miseratione discreti sint.
Dices repugnare Augustino, quod om-
nes regenerati dicantur discreti a massa
perdilionis. Nam 1. de Cor. et gr. e. VII.
n. 12. soli regenerati et babiluri donumperseverantiae dicuntur discreti a massa
damnata secundum praescientiam et prae-
destinationem. Respondeo : imo hoc to-
tum stare a me; omnes regenerali per ba-
ptismum discernuntur mpraesenti a mas-
sa damnata: soli autem perseveraturi di-
cunlur discreti cum addilo, nempe secun-
dum praescientiam,et praedesiinationem
quae respiciunt statum futurum.Nam re-
generati sine dono perseverantiae unni
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 149/270
— 121 —quidem discreti sunt a massa damnata
,
sed ad eamdeni revertentur ;nani secun-
duni aliam quamdam dìscretionem non
erant ex nobis, ait Àug. 1. de Dono per-
sev. cap. IX.
Simile quid liabes I. de Corr. et gr.
e. TX. n. 20. ubi docet de non persevera-
mris, quodeum pie vivnnt, dicuoLdr Fi-
lli Dei (quae appellatio de praeseoti pro-
priissima est secundumScripturas,Eccle-
siam, ipsumque Augustinum): « sed quo-
« niam, inquit, victuri sunt impie, et in
« eadem impietàte morituri, non eos dicit
« filios Dei praescientia Dei ». Ceterum
dicere . quod Ili non siiti Pilli Dei non
est absolute veruni , sed cuna addito se-
cundum pracscicntiam. SimiJia dicit Au-gustinus de filiis diaboli transierendis ad
iilios Dei.
Quod autem Auguslinus agens de duo-
bus iam regeneratis, quorum unus per-
severai, alius non perseverat, derelictio-
nera huius non refundat in peccatum o-
ì iemale remissum , frequentissima qui-
dem inductione probari posset, sed satis
sit liber de Dono perseverantiae, ad quemadversarii provocant.
Cap. Vili. num. 16. « Sed cur, in-
k quit pelagianus, gratia Dei non secun-
dum merita hominum datur? Respon-
« deo, quoniam Deus misericors est. Cur
« ergo, inquit pelagianus , non omnibus?
a Et bic respondeo-, quoniam Deus Iudex
« est.... Qui ergo liberatur, gratiam di-
te Jigat, qui non Jiberatur, debitum agno-
« scat ». Et hoc quidem numero :igit
Augurimi} de reprobatone absoluta.Per-
git num. 18. de reprobatone comparati-
va: cor ineadem causa me, quam illuni
potius pimiet , aut illuni, quam me po-
titi liberabit? Respondet Aug. a Quia in
<( line re sicut insta est ira eius, sicut ma-« gna misericordia eius , ila ioscrutabilia
« iudicia eius ». In bis agitur de repro-
batione positiva propter originale, sed eo-
rum, in quibus non fuit remissum: ubi
obiter vides eodem modo loqui de abso-
luia, et de comparai iva reprobatone.
Audi sequentia ibid. n. 19: « Adirne« pergat, et dicat pelagianus: curquibus-
ndam, qui eum col ueruut, bona fide per-
\ erare usque in finem non dedit? »
1 un vero non invenies Augustinum re-
currere ad iram Dei debitam massae per-
ditae , sed ad alia confugit: puta ad bono-
rum timorem,non tamen adDeum iratum
propter massae peccatum. Et iterum in-
ira cap. IX. n. 21 ulruoique complecti-
tur: « Ex. duobus itaque parvulis origi-
« nali peccato pariter obstrictis , cur iste
« assumatur, ille relinquatur, et ex duo-
« bus aetate iam grandibus , cur iste ita
« vocetur (ab infldelitate ad fidem) , ut
« vocantem sequatur, ille autem aut non
« vocetur (riempe ab infldelitate ad li-
ft dem) , aut non ita vocetur, inscrutabi-
« lia sunt iudicia Dei (quia ut supra dì-
« xerat n. 18. in hacre sicut iusta estira
« eius, sicut magna misericordia eius, ita
« inscrutabilia sunt iudicia eius J. Ex
« duobus autem piis , cur buie donetur« perseverantia usque in finem, illi non
« donetur , inscrutabiliora sunt iudicia
« Dei ». Ubi hic recursus ad poenam de-
bitam massae perdi tue ? Imo vides re-
currere ad alium , atque diversum iudi-
ciorum Dei ordinem.
Dices 1. ex Norisio: Aug. 1. I. q. II.
ad Simplicianumet alibi docetDeum odio
habuisse Esaù peccatorem , cuius tamen
originale peccatum remissum fuit per
circuincisionem octavi diei.Resp.Deus o-
dio babuit Esaù peccatorem sive relate ad
illud tempus, quo reus eratoriginalis non
remissi , sive relate ad illud tempus, quo
iam ratione utens reus fuit actualium.
Quod autem Deus odio habuerit Esaù re-
lale ad illud tempus intermedium,quo
mundus erat et ab originali et ab actua-
libus , et quidem odio habuerit propter
originale remissum, nullibi dicit aut in-
sinuat Augustinus. Ac sane secundum fi-
dem et eumdem Augustinum a peccato
remisso non denominatur homo peccator.
Dices 2. ex eodem: Augustinus 1. de
Corr. et gr. cap. XI. n. 32: « Si autem
« hoc adiutorium vel angelo vel nomini,
« cum primum facti sunt , defuisset . . .
« non utiquesuaculpacecidissent:...nunc
« autem,quibus deest tale adiutorium
,
« iam poena peccati est ». Ergo negatio
auxilii proxime sufTìcientis , cuiusmodi e-
rat illud Adae , deest modo in poenampeccati, et quidem originalis
,quod in
multis nempe in regeneratis remissum
csi. Respondetur: adiutorium illud Adae
constiluebatur praecipue gratia sanctifi-
cant€j et habituali caritate in crcationc
16
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 150/270
— 122 —accepta, quae modo decst vel in poenam a aamque peccati universa massa damna-
originaJis in nondum regeneratis, ve! si « ta est • nec obdurat Deus impertieodo
quis a iustificatióne accepia decidit, in « malitiara, sed non imperliendo miseri-
poenam actualis. « cordiain. Quihus enim non impertitur
Dices 3. ex dodo recentiore tom. I. a nec digni sunt, nec merentur,at potius
i. VI. de Theologicis disciplinis cap. 18. « ul non impertiatar, hoc digni sunt, hocAugustinus in Epist. ad Sixtum : Quae- « merentur. Quaerimus autem merilum
rimus, inquii, ecutsani praedestinaiionis « misericordiae,nee invenimus, quia nul-
el invenire non possumus: quaerimus cau- u lurn est, ne grada (primae iustifìca-
sam dereliclionis , et invenimus eameau- « lionis ab originali ) evacuelur ,si non
sam esse peceatum originale. Respondeo « gratis donalur, sed mentis reddilur ».
ci. hunc auctorem ex minus quodani ac- Hinc slalim liaec alia subiicit n. lo. « Si
curato scriplore,eius fìdem seculum, ista a enim dixerimus iidem praecessis^e ,in
transcripsisse non enim ista reperiuntur « qua esset merilum gratiae (ita enim di-
in ea epistola, sed prorsus alia, ubi loqui- cebant plures, ut patet ex Exposit.ep. ad
tur de prima Iustifìcationee. III. n. 12. (Jalatas 1. I. ad Simpl.q.II.exEnchiridio
« Fides igitur ad Cliristum nos lrahit,quae ete. de Gratia primae Iustificationis), quid
« nisi desuper gratuito munere nobis dare- « meriti liabebat homo ante fìdem, ut ae-
di tur, non ipse diceret, nemo potest veni- « ciperet fìdem »? Haec pianissima sunt
« reetc.)) et infra tium, 14. «Quaerimus in nostra sententia; si haec transferas ad
« namque meritum obdurationis, et inve- iustos decidentes a iustitia, culpa erit non
« nimus ( loquilur autem de obduratio- Augùstini , sed interpretis, cum omnia
« ne infìdeliiatis sine baptismate): merito implexa atque difficilia senseris.
e a r lvi. LVL Cum autem de Iesu Christo Filio Dei unico Domino nostro, quod
^rExie.ì^rr.io ad brevitateni confessionis pertinet, dixerimus,
adiungimus sic credere nosordine dictMm in
e^ jn Spiritum Sanctum , ut illa Trinilas compleatur,quae Deus est: deinde
Sancta commemoratur Ecclesia, linde datur intelligi rationalem creaturam
ad Ierusalem liberam pertinentem, post commemorationem Creatoris , id
est summae iilius Trinitatis fuisse subdendarn. Quoniam quidquid de nomine
Christo dictum est , ad unitatem personae Unigeniti pertinet. Rectus itaque
confessionis ordo poscebat , ut frinitati subiungeretur Ecclesia tamquani
habitatori domus sua , et Deo templum suum , et conditori civitas sua.
Quae tota hic accipienda est , non solum ex parte quae peregrinatur in ter-
ris , a solis ortu usque ad occasum laudans nomen Domini , et post capti vi
tatem vetustatis cantans canticum novum; verum etiam ex illa, quae in eoe-
lis semper , ex quo condita est, cohaesit Deo, nec illum inalimi sui casus
experta est. Haec in sanctis angelis beata persistit, et suae parti peregrinanti,
sicut oportet opitulatur : quia utraque una erit consorlio aetornitatis, et mine
una est vinculo caritatis,quae tota instituta est ad colendum unum Deuni.
Unde nec tota nec ulla pars eius vult se coli prò Deo, nec cuiquam esse Deus
pertinenti ad templum Dei, quod aedificatur ex diis quos facit non factus
Deus. Ac per hoc Spiritus Sanctus si creatura non creator esset,profecto
creatura rationalis esset ; ipsa est enim stimma creatura. Et ideo in regula
fidei non poneretur ante Ecclesiam , quia et ipse ad Ecclesiam pertinere! in
illa eius parte, quae in caelis est. Nec haberet templum, sed etiam ipse tem
i. cor. vi , 9 . plum esset. Templum autem habet , de quo dicit Aposlolus : Nescitis quia cor-
rer, hi. 16. Vora wstra templum sunt Spiritus Sancii qui in vobis est, quem habetis a Deo? De
, bi(1 l5 .quihus alio loco dicit : Nescitis quia corpora vestra membra sunt (liristi? Quo
modo ergo Deus non est,qui templum habet ? aut minor Christo est , euiws
membra templum habet? Ncque enim aliud templum eius, aliud templum
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 151/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 152/270
— 124
Jncar. capite I. quorum praecipuum est
liane autem unionem quamvis passim
inefFabilem patres praedicent , declarare
tamen conanlur I. per negationem. Eam
uon esse secundum inliabitationein > afl'ec-
tum, dignitatem , auctoritalem, potesta-
tem, opera tionem, equivocalionem nomi-
imm. Haec passim Cyrillus, aliique cums. Thoma IH. p. q. II. a. 6. Decem a-
Jios modos excludunt Maximus Martyr,
opusculo XII. perTarrianum edito p.148.
et Eutliymius in Panoplia tit. VII. Lat. Ed.
p. \kk. Hac ratione plurimi patrum ex-
plicuere divinam naturarci, dicendo quid
non sit Deus. Addo: cum patres explicarevidenlur positive liane unitionem
,quod
sit secundum naturam substanliam et
subsislentiam , testimoniis frequentissimis
erudite congestis a Petavio 1. III. de In-
car. e. IV. praecipue tamen ilJud nega*
tum intendunt,quod non sit secundum
aff'ectum, dignitatem, honorem , ut con-
stabit eorum verba expendenti.
II. Declarant per affirmationem uten-
tes praecipue celebri exemplo unionis in-
ler animam et corpus. Quemadmodumea unione fìt, ut ex anima et corpore exi-
stat homo aut aliud quodvis animai vi-
vens, ita vi huius praestantissimae unio-
nis ex Verbo Deo et hu inanità te fìt homoDeus, sive Emmanuel. Sic autemquidam,
ait Augustinus ep. CXXXVII. al. III.
n. 11., reddi sili ralionem Jlagitant,
quomodo Deus homini permixtus sit, ut
una fieret persona Cliristi cum hoc semel
fieri oportuerit, quasi ralionem ipsi red-
dant de re quae quolidie fit yquomodo
misceatur anima corpori, ut una persona
fiat hominis. Nam sicut in mutate per-
sonae anima unitur corpori, ut homo sit,
ita in unitate personae Deus « unitur no-
ce mini , ut Cliristus sit. In illaergo per-
« sona mixtura est animae et corporis,in
« hac persona mixtura est Dei et homi-
<( nis si tamen recedat auditor a consue-
« tudine corporum,qua solent duo li-
ce quores ita commisceri, ut neuler servet« integritatem suam ».
Modus autem, inquit alibi Augustinus
lib. XXI. de civ. e. XI. quo corporibus
adhaerent spiritus et ammalia fiunt, om-
nino mirum est. Nec comprehendi ab ho-
mine potest , et hoc ipse homo est. Addit
Augustinus eadem epistola ad Volusianum
CXXXVII. eodemque num. 11.- facilius
credi debuisse possibilem unionem Verbi
Divini incorporei cum anima Christi in-corporea
,quam uniones animarum in-
corporearum cum humanis corporibus,
quod quolidie inquit ad procreandos ho-
mines duarumrerum incorporearum com-
mixtio facilius credi debuit quam unius
incorporeae.... ac per hoc Verbi Dei et
animae credibilior debuit esse permixtio
quam animae et corporis. Sed hoc in no-
bis quolidie experimur, illud in Chri-
sto credere iubemur.
Haec Augustinus anno 412. Paulo post
in oriente similia, s. Cyrillus saepissime
hac similitudine usus. Dicimus ( inquit
Scholat. de Incanì. Unigen. capite V.)
quod deceat cogitare,quamvis minor sii
oralio ventate , talem esse adunationem
Emmanuel,qualem quis inlelligat et
animarli hominis ad suum corpus ha-
bere.
Hactenus de idea Unionis. Ideam per-
sonae nobis repraesentat singularitas per-
fecta , inlellectiva , incommunicata. In
liane conspirant innumera Conciliorum
ac patrum graecorum ac latinorum te-
stimonia apud Petavium in libris de Tri-
ni tate et Incarnatione , si ea ut par est
genes con. Celsum lib. III. n. 41., Methodiusin Convivio decem Virg. Orat. III. mi. 4-8.Gregorius Nissenns adver. Eunomium Oratt.
1I-V ,
Ephraem apud Assemanum Biblioth.Orient. Tom. I. pag. 80. ; crv^occrts oix.ovoix.ikt)
,
Cyrillus passim ; crvv(ìpofx.7), Gregorius Nazian-zenus Orat. XXXI; evcotris, Origeues adver. Cel-sum lib. III. n. 41 . ; <Tv(x.$ot<ns avvùpo/xri, Cyril-lus de Incarnat. cap.XXXII. , et svwcris §v<rix.r\
,
Cyrillus Anath. III. Ceterum priusquam Nes-torii nomen audiretur , ac nestorianae contro-versiae infestam haberent Ecclesiam
,patres di-
J>ertis verbis uvri.^tirty constituerant.Omitto Hi-
larii de Trinit. lib. X. n. 52., Ephraemi de
Transfig. Domini Opp. tom. II. pag. 64.,Gre-
gorii Nazianzeni orat. LI. , Gregorii Nysseni
con. Eunom. orat. IV., Hieronymi ad Hedi-biam q. IX., et Augustini de Trinit. lib. IV.
cap. XX. n. 5o. luculentissima testimonia,
atque ea sol uni describo,quae tradunt Tertul-
liànus et Àthanasius ; ìlle con. Praxeam cap.
XXVII. inquiens: videmus duplicom ttatum
non confusum,sedconiunctumin una persona.}
iste in Annuntiat. Deiparae n. 11. Bn w xxrx
(X.10LV VTTQCrrOCtTiV KXt iK ÙVQ KXt tV OVO TOM <pl/CTìtT*V .
C. P.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 153/270
— 125 —comparcs,et quoti iinis deest ex aliis sup- et in se esse creatavi personarn subsisten-
pleas. In natura divina singularitas est /tv//, cimi haec incommunicationem signi-
perfecta et intellettiva; at quia Patri, Fi- iìccnt , ex qua sequitur rem incommu-
lio ac Spiritili Sancto per identitatem coni- nicatatn per se stare et in se sistere,quod
municatur, (haec enim una communica- falso dices de humanitate Coristi, si ea
tio Jocuiii liabet in divinis ) idcirco in vere unita est Verbo. Superest ergo quod
quantum hoc paeto communicabilis est una sit persona Divina uniens sibi et con-
persona non est, non in se sistit, non in se iungens humanitàlem. Hinc Augustinus
stat, nequeper se. Contra Pater est singu- (Semi. LXVJI. al Vili, de verb. Dom.
laritas perfecta et intelleetiva ; ae prae- n. 7.) Suscepit animam, suscepit corpus,
lerea neque Filio , neque Spiritai Saneto suscepit plenum hominem, imam jack
communicatur : igitur Pater persona est. Dominus curii servo personarn.
Idem dicilo de Filio ac Spirito Saneto, Corollarium II. Licet unio Verbi et
(juoniam ineonmumieabilitas uiiius divi- humanitatis mutua sit, adirne tamen Ver-
nae personae cum altera quam explicui- bum non tam communicatur humanita-
mus tota fimdatur in oppositione relativa ti, quam se illi communicat, eam suam
imiusad alteram , ideo persona*explicat
suique iuris faciendo,
siliquepropriam,
Augustinus per lias relationes originis, uti quae phrasis est s.Cyrilli,sive ad se per-
passim in 1. V. et VII. deTrinitàte, quae tinenlem,quae phrasis est s. Aagustini.
relationes distinctionem realem mutuam, Quare cum incumbat Ecclesiae ea lo-
idest ineomnumieabilitatem identitatispo- quendi necessitasse qua Augustinus 1. III.
stulant, qua unaquaeque persona in se ac de Trinit. e. IV. ,iundamentum habuit
per se stare intelligitur. Ecclesia, ut Verbum quidem etiam post
Ut autem habeas, quid sibi velint sub- uuionem appellaret vocabulo personae,
sistens et supposilum , cui in graeco re- humanitatem autem ipsam sine creata
spondet celebre vocabulum Hypostasis, persona esse diceret.
satis est ut adefinitione personae intellec- Eadem fere ratione non humanitas di-
tivitatem auferas. Ubicumque igitur est citur assumpsisse Verbum , sed Verbumsingularitas perfecta et incommunicala assumpsisse humanitatem: non dicitur ab
alteri, ut in omnibus ex gr. animantibus, Evangelista, quod caro facta sitVerbum,
ibi est suppositum et subsistens. Inde sub- sed quod Verbum caro factum sit : non
sislentia appellatili', quae Augustino sub- dicitur a Paulo quod semen Abrahae ap-
stantia dicitur 1. VII. de Tr. e. IV. et prehenderit Deum, sed quod Deus semen
alibi. Duabus noiionibus unionis et per- Abrahae apprehenderit. Nempe Verbumsonae praemissis, praecipua lncarnationis ab aeterno praeextitit humanitati, et per
capita per ss. Patres tradita, veluti toti- omnipotentiam toti Trinitati communemdem corollaria subiuferemus. Inde consta- libere operatum est unionem sui cum Ini-
bii, doctrinam ss. Pati imi non esse vocum manilate.
niliil signilicantium congeriem, ut d. de Corollarium III. In hoc enthymema-Beausobre appellati neque in eos uti nos te. Humanitas comunicata est Verbo per-
cosse contumelia,quam hac in re usur- unionem, ergo non est incomunicata, sive
pat Spinoza loco citato Nescio quid di- non est persona: consecutio ita clara est
cant. ut nemo nis'i bardus ac stupidus dubitare
Corollarium I. Quoniam singularitas possit.
humanitatis Christi communicata fuit Neque reipsa ullum est vestigium hu-non quidem per identitatem sed sallem ius dubitalionis in tota controversia ne-
per unionem analogam unioni corporis,
storiarla, quantum ex graecorum aut la-
i et ammac Filio Dei , sire Verbo Divino, tinornm scriptis eruere possumus. Lis
falso dixeris eam humanitatem esse sin- ergo unice esse potuit in antecedente hu-gularitaiem intellecli\ ani pei lectam in- ius argurnentationis. Atque in eo re ipsa
commwìicatam,quemadmodum incom- litem fuisse testantur passim scripta s.Cy-
municata est quaelibet alia humanitas rilli, qui proinde tamquam omnium fun-cuinslibetpuri hominis. Falso ergo dixc- damentum ab ipso primo Anathematis-ns cum Nestorio, eam humanitatem ex se moiSi quis, inquit,/zo/Z confitelur
)Deum
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 154/270
— 126 —esse secunduni veritatcm Emmanuclem
,
hoc est Deum nobiscum , sive, ut espli-
cai in defensione Jiuius Anathemalismi
contra orientales , Verbum incarnatimi et
hominemfactum hoc est unitimi carni,
analhema sitImo ipse Nestorius a neganda unione
auspicabatur errorem suura. Die eumqui suscepit , verba sunt Nestorii citati a
s. Cyrillo in defensione Analheinatismi
terlii contra orientaJes, quod sit Deus;
oppone susceptumquia serviforma) adii-
cepost haecconnexionis dignitatem,quia
duorum authoritas communis, quia duo-
rum eadern dignitas: naturis manentibus
falere dignitalis unitalem. Vides, inquit
Cyrillus, ubique separatila quidem in-
terse naturas, unientem autem, ut dicit,
adorationem et communem authorita-
tem nominatila, iuxla solius dignitalis
unitatela', de qua imitate dignitalis solius
exclusa unitate sive unione aut unitione
vera ac physica,perpetuo sugiiJatur a
patribus.
Corollarium IV . Falsum est itaque
quod asserit Petrus Bayle , lilem Nesto-
rium inter ac Cyrillum, idest nestorianos
inter el Ecclesiam fuisse , adeoque et esse
de voce, cum maxima de re fuerit. Idest
utrum vera naturalis unio fuerit Verbi
cum Humanilate et plus quam secundumautoritatem ac dignitalem. Quare Epi-
scopi Synodi Ephesinae ad Coelestinum
epistola,quae in editione Coustant est :
Sceleratissimam haercsim sanctissimam
nostrani Religionera evcrtenlem et My-slerii dispensationem ex ipsis funda-mentis evellentem demoliti sumus
Monendus itaque lector catholicus, ne
fucus ei fiat magno nomine Petri Bayle
in famigeralissimo suo dictionario et ni-
mium quam oporleret pervulgatissimo,
monendus, inquam ncque de insigni im-
peritia neque de enormi temeritate eumauctorem salis excusari in re tanta posse.
De impernia quidem, quod hoc tractatu-
rus rem centies ac millies in graecis lali-
nisque patribus ileralam vel non legerit
vel non inlellexerit j de temeritate vero,
quod generalem Ephesinam Synodum,
et reliqua,quibus confirmala est,posle-
nora Concilia, omnemque catholicam
Ecclesiam tanta turpissimae calumniacinfamia traduxeril.
Corollarium V. Ex dictis colligilur,
quod sensu a Calliolicis intento , Deusest homo, ideoque Deus est passibilis, et
reipsa passus est, morluus est etc. Haecest Celebris illa communicatio idiomatum
sive proprietatum in Christo , qua Deohumana tribuuntur, homini autem divi-
na, quaeque fuit semper haereticis qui-
dem scandalurn,gentibus autem slultilia.
Communis ratio id explicandi tradilur
a s. Thoma III. p. q. XVI art. 1. et seq.
Quia persona Filii Dei, prò qua sup-
ponit hoc nomea Deus , est suppositum
naturae humanae vere et proprie hoc
nomen homo potest praedicari de hoc
nomine Deus secundum quod supponit
prò persona Filii Dei. At quoniam nihil
obstat eamdem propositionem esse veraci
multiplici sensu, haec autem subindicata
explicatio postulat, ut plures rerum ac
vocum diflicultates atque ambages pro-
lixe enodenturj praeterea contra eos ad-
versarios agimus,qui harum rerum ac
vocum obscuritate abutuntur , eamquepatribus obiiciunt* ideirco explicationem
aliam proponemus , cui putamus conci-
lia et patres ante Damascenum praeci-
pue inhaesisse. Explicatio ex duabus pro-
positionibus pendet.
Propositio I.
Ghristus constitulive dicit non modo
Verbum divinum , sed naturam creatali
et huius unionem ad personam Verbi.
Vel sola cogitatione sepone Verbum, se-
pone humanitatem, aut bis iutellectis a-
biice cogitationem unionis,quodlibet ex
liis tribus deficere cogites, deficiet Ghri-
stus Emmanuel Deus-Homo Verbum Ca-
ro etc. Hinc recte dicilur Chrislus perso-
na non uteumque sed in et ex dualm>
naturis, quod in conciliis et patribus ce-
leberrimum est. Hinc AiumstinusEnchir.
cap. XXXV. Unicus Dei Filiusfactm
est et hominis fìlius, idemque ipse utrum-
que ex utroque unus Christus. Et ca-
pite XXXVI. Quemadmodum est una
persona quilibet homo, anima scilicet ru-
tionalis et caro, ita sit Chrislus una per-
sona Verbum et homo. El e. XXX \ HI
Sicut confitemur D. N. I. Chris!uni qui
de Dco Deus , homo autem natus est de
Spiritu Sanelo et Virgole Muriti,utni
que substantìa , Divina scilicet atque
humana fìlius est unicus etc. Vides utram-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 155/270
— 127 —que substantiam divinarli et humahamconstitutive.
Bine autem facile intelligitur: quod de
Christo praedicentur divina et humana.
Christus Deus Dei Filius est Deus et Ho-
mo inquit Aug. Ench. e. XXXV. Deusante omnia saccaia et Homo in nostro
saeculo ... Quo circa in quantum Deus
est , ipso et Pater unum sunt, in quantum
autem Jiomo est Pater maior est ilio. Si-
milia obvia sunt in patribos latinis ac
graecis.
Propositio 11.
CumdeChristo loquentes dicimus Yer-
bum, possumus aut debemus subintelli-
gere Yerbum homo ; et Cam dicimus ho-
mo , pcMsamiu aut debemus subintelli-
gere Homo Yerbum. Id facile intelligitur
ex Angustino ep. CLXXXVII. ad Dar-
danuni a!. LV1I. n. S.Sìcut unus homo
est alluna rationalis et caro , sic et unus
Christus est Yerbum et homo... Nec cimi
Filium Dei Christina dicimus, hominem
separamus ,aut cum eumdem Christian
filium hominis dicimus, separamus Deum.
Bine Cviillus Anatliematismo IV. non
anatlh ma sit. Illudque paulo post incul-
cai : Est unus et idem Deus simul et ho-
mo, lam vero nihil est specialis arduità-
lis in no quod Verbum sit mortuuni ,sii
crucifixum eie, si cum dico Verbum, po-
testaut debei subintelligi Yerbum homo,
sive idemipse ulrumque ex utroque unus
Christus, ut aitAug. Enchir.c.XXXV., et
declaratum est in propositione prima.
Nihil est specialis arduitatis in eo, quod
homo dicatur Creator coeli et terrae
eie., si cum dico homo ,potest aut debet
subintelligi Homo Verbum.
Aliam praeterea explicaiionem accipc
ex eodem Augustino epist. CLXXXVII.
al. LVII. n. 8. et 9. Demus ,quod cum
dico Verbum non subinlelligam VerbumHomo ,
sed Verbum ipsum prout distin-
ctum, non tamen prout separatum ab ho-
minem esset enim liaec separationis affir-
matio falsa. Demus quod cum dico Ho-
mo, non subintelligatur Homi- Nerbimi,
sed Homo ,in quantum est quid distin-
ctumjicet non quid separatum a Verbo.
Adliuc tamen de Verbo praedicari po-
test, Homo passus, crucifixus etc, si sub-
bolliti! anathenia dicit: Si quis eas voces, intelligas non in se seu sua Divalliate,
quae in Apostolicis et Evangelicis seri- sed secundum hominem. De homine prae-
ptisde Christo vel a sanctis vel ab ipso dicari potest, quod sit omnipotens, crea-
dicuntur, duabus personis hoc est subsi- tor angelorum etc. ,si subintelligas non
i slentiis distribuit : non inquam, hic tan- in se sive sua humanitale , sed secundum.
tam sistit Cyrillus , sed praeterea agens Deum.Cum enim sit Christus Deus et ho
' de modo loquendi opportuno ad eum er- mo ,utrumque in ilio observandum
M'iviii ritaudum, ita prosequitur: et edias est cum loquitur , vel cum de ilio Scrrp-
quidem voces velut nomini, quem seor- tura loquitur, et quid secundum quid di-
vini sequestrato Verbo Dei intelligit, alias catur inluendunu Hinc explicans,quo
autem soli Di Patris Verbo , utpote pacto loan. IH. dicatur filius hominis
/>-///// addecentes aptarit in Coelo, et I. Cor. II. Dominus gloriaeI gè sequentem oppositionem orienta- crucifìxus, ac per hoc (inquit) et filius
. lium , ([ni conveniebant in prima parte hominis secundum Deum est in coelo,
Anathematwmi : Quod duabus personis et Filius Dei secundum hominem cruci-
, vel duabus iubnstentiis vel duobus filiis figebatur in terra. Tum subdit. Ergo po-
. dividentes unitionem , hoc est unum fi- luit recte dici Dominus gloriae crucifi-
liurn, voces adoptare non oporlet ; at re
pugnabant secun^ae parti.
Veruni Cyrillus in drfensione ex pri-
ma parte, quam orientalcs concedcbani ,
infert secundam , et ita repetit : Si quis
xus , cum ad solam cameni illa passio
pertineret. Lege epist. CCXXXVIH. al.
CCLXIV. n. 10.: Quia ipse Dei Patris
Unigenilus Filiusformarti servi accepit,
multa de ilio in scripluris secundumjor-
dividit voces secundum hunc modum , mani Dei dicunlur, multa secundumfor-ut alias quidem lamquam ho/nini a Deo mani servi.
seorsum intellecto (non dicit tamquam Geminac hae explicationes , utvides,
nomini a Deo seorsim existente et re ipsa non pendent a subtilioribus notionibus
eparato, sed seorsum intellecto) adaptet: suppositi et naturae , a concreti* et ab-
stractis, n rectia el obliquis quibus ob-ìlias vero ut Deo dignas soli Verbo Dei
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 156/270
— 128 —noxiae sunt aliae plures explicationes non
sine perturbatone eorum,
qui scholae
assueti non sunt.
Corollarium VI. lime facile intelligi-
tur, B. Virginem esse Deiparam seu ma-
treni Dei sive subintelligas Dei-hominis ,
quemadmodumdeclaravimus in explica-
tione prima, sive subintelligas Dei secun-
dum hominem , sive secundum formamservi, quemadmodum declaravimus in
explicatione secunda. Quae omnia ut ve-
ra sint, non postulane ftindamenlum aliud
quam unionem veram Verbi cum huma-
nitate. Neque alius est Cyrilli sensus io
Anatbematismo primo: Si quis non con-
filetur Dei Genitricem s. Virginem,
pe~perù enini secundum cameni , cameni
factum Dei Verbum . . .} analhema sit.
Quae doctrina secundum utramque no-
strani explicationem vera est.
Quod autem opponit Bayle , matrem
hominis non dici matrem animae licet sit
mater corporis, cui anima unitur , leve
est. Si quis enim diceret: haec foemina
genuit liane animam rationalem non in
se ipsa sed secundum corpus aut carnem
non reprehenderetur quia ialsum diceret,
sed quia abhorreret a comuni loquendi
consuetudine ,cum contra ea appella tio
Malris Dei secundum carnem ,confor-
mis sit scripluris et Ecclesiae a vetustis-
simis temporibus) ut demonsirant ih
logi et c\ dictis intelligitur (ci).
Quid si , inquit Bayle,angelus asso
meret sibi corpus generatumex foemina.'
Numquid foemina diceretur Mater An-
geli secundum corpus? Kespondeo, si apudsapienles invalesceret Ine loquendi mo-
dus, omnino ita dici posse in ea hypo-
thesi, quantum enim ad rem ipsam nilnl
latet falsi tatis.
Corollarium VII. Ex dictis constai
non esse unam naturam in Cliristo , ne-
que per confusionem mixlionem et trans*
mutalionem duarum naiurarum in unamlertiam, neque per conversionem liuma-
nilatis in divinitaiem, neque per conver-sionem divinitatis in humanitalem, de
quibus erroribus apollinaristarum et eu-
tycliianorum Petavius 1. III. de Incar-
natione. Constatex idea ipsa unionis Ver-
bi cum humanitate quae postulat duali-
tatem horum extremorum.
Corollarium VIII. Hinc etiam conslat
neque in Chrislo fuisse unam naturam
compositam ex divina et humana, sicuti
ex anima et corpore fit non modo unus
homo, sed una natura. Atque unam qui-
dem naturam hoc sensu docuere euty-
chiani posteriores cum celeberrimis pili-
losophis et inter alios Ioanne Philopono,
eapraecipueparitateet exemploinslrucli,
(a) Huic illustrandae responsioni non mini-
mum ista conferre videntur,quae in epistola
ad monachos Aegypti scribit Cyrillus tom. V.
Opp. part. II.pag. 8. Edit. Paris i638 : Sed
percunctabere hieforsan : Numquid, die age,
divinitatis mater Virgo extitit ? Ad hoc dici-
mus , vìvimi illud et subsistens Dei Verbumvere citra ullam controversìam ex ipsa Dei et
Patris essentia genitura esse 5 substantiamque
temporis initio carentem sortitum}ad eum mo~
dum generanti cohaerere, ut in ipso et cum ipso
nunquam non sit,esseque intelligatur: verwn-
tamen illud idem Verbuainovissimisaevihuius
temporibus incarnatum , hoc est corpori animaintelligenti informato coniunctum secundumcarnem ex muliere natura esse. Habet autem
hoc incarnati Verbi mysterium non modicamcum humauo parla cogaationem : quandoqui-dem lerrenorum hominum malres naturae adgenerandum subservientes,in uteroquidem car-
nem gestant,quae seasim per teaiporum inter-
valla concrescens, arcanisque quibusdam Con-ditoris operationibus incrementa paulatim su-
raens , ad per/edioueai adducta formam tan-
dem attinga humanam : Deus vero corpusculo
inni perfido et animato , eo modo quem ipse
novìt, spiritual infundit :format enim ille spi-
ritual hominis in ilio, utpropheta ait. Iam alia
carnis , alia rursum auimae est ratio, situiti
licet illae terrestres dumtaxat corporuai aiatrts
jìant: nonalteramtamea hominis partem, sed
totum homiueai , qui ex auìma et corpore coh-
Jlatur ,parere dicuntur. Nemo enim (ut exein-
pio res illustretur) Elizabeth cameni taatitm-
jaodo , non etiam animam peperisse dixent
siquidem non solaai caraem genuit illa ,sed
Jìnptistam ex aaima et corpore constante!*.
ovo xv strcoi rts , (£>£ps tirttiv}
tt\v Ektffxfiir
C0tD1LCT0X.CV (A.SV , CV (JL7IV STI XXI ^W^OT XZf
SXTSTOXS yacp -^V^CO^-SVTX TCV Bx-XTICTT^ , XXI
coi ev sZ xfjLQotv tov xvopioirov , ~\>v)(r\s ori kt-
yto xxi crufjLXTOs. Queaiadaiodum ergo UJUM
homo ex anima et corpore constituitur ; ita et
in Eiamaauelisquoqueortuaccidisse cogitetnus.
Cyrillus itaque cum negat ferri posse , ut TC 1
zabet nonnisi <Txpx.0T0x.Qi dicatur, haud obsenre
signifìcat , illam posse ac vero etiam ^fvyfirwto*
vocari oportere , nimirum xxrx tt,v rapita
cundura corpus. Unde Petavius ( De lue. Lib.
V. Cap. XIX. n. II.) scite monuit, matres non
immerito genitrices animae corporatae nuncu
pari. C. P.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 157/270
— 129 —inìmae soiiìcct et corporis naturalo imam idest ita ut inde existeret una persona in-
componentiuni. In ea antera paniate dis- carnata.
solvenda Eulogius , llusticus diaconi,
Uno verbo dici polest , oranes phrases
Sophronins ierosolymitanus , Maximus quamvis vocibus dissimile* aliud nihil
niartvr, Ferrandus diaconus , Leontius, praeter divinam personam Verbi et hu-
Pamascenus , et ipse lustinianus in prò- manitatem significare, quara explicatam
ione fidei adversus tria Capitola , a- nnionem.lumie veterani maxime desudarunt oinni Saepe in hoc capite Spiritns Sanctus Notali, ad cap.
contentione ingcnii, utexeorum prolixis appellatur Deus disertissime. Merito er-Ln '
responsionibus patet. go Bellarminus in praefàtioue ad libros
At videtur ex dictis res brevius con- de Ghristo inter alias contra Erasrnum
(lei posse. Conslabat inter cathoiicos et censuras, liane etiam habet. Pracfadone
lios entyeliianos, quod sicut ex anima ra- in libros Ililarii audcmiis (inquit Eras-
tionali et corpore nnus est homo, ita ex mus) Spiritimi Sanctum appellare DeumDeo Verbo et homioe ,
duabus bis natu- quod vetcres ausi non sunt. Non defuere
ri< pennanentibns distinctis , ineonfusis, qui Bellarminum calumniatorem Eras-
integris unusessctCliristus. Addebat haec mi traduxerint. Al immerito: haec enim
cutvehianorum secta unus Christus et in- habet Erasmus ad literam. Haec dixe-
snpef una natura composita. At cum rim... ut ostendam,quantafuerit anti-
scriplurae et patres appellationem dna- quorum religio pronunciandi de rebus
rum naturarum ubique profiterentur,
divinis. Cum sanctius etiam eas colerentj
cum graeci praecipue patres personam quamnos qui... audemus Spiritimi San-
quidem compositam arwGsrov passim di- etimi appellare Deurn,quod veteres a-
cant, naturam autem compositam nemo liquamdiu non videntur ausi. Si tantam
hactenus dixerit ex patribus aut conci- haec discrepanza accusationem meretur,
liis, cum praeterea ea vox uniusnaturac profectoexpluribusEvangelistiseamdem
aplissima sit ad occultandos innumeros sententiam nonnulla syllabarumvarieta-
errores ab initio Ecclesiae contra duali- te recitantibus, unum eorum salterai dam-tatem naturarum, nulla alia ratione o- nabis. Nec vero semel in eo contextu ista
pus est adeamvocemanathematizandam, inculcat Erasmus. Hilarius (inquit) nus-
qua>i praeterea longis dispntationibus ex quamscribit, adorandum Spiritimi S.7
plnJosophia petitis insudandum sit con- nusquam tribuit Dei vocabulum ....Haec
tra eius vocis usum,quod veteres pluri- veterum religiofuit, ut licct Deumpie ve-
rni fccere, liquidam veritatem non sine ?ierarentur, nihil tamen de eo pronuncia-
aliqua obseuiitale propugnanles. re auderent quod non esset apertetradi-
CoroUarium ullimum. Tandem expli- ium in sacris voluminibus : in quibus cumcantai parata in conciliis ac patribus aliquoties Filio tribuitur Dei cognome/i,
eelebres, quaeque obscurae visac sunt, ex. SpiriluiSaneto nusquam aperte, etsi post
gr. quod un'io Verbi Incarnati fuerit se- orthodoxorum pia curiositas idonea or-
(undum subsistentiam , sccunduiu hypo- gumenta compererà e sacris litcris. Ilinc
stasiiii,secundum' compositionem ctc. constat, quod illud Erasmi : veteres ali
Nihil enim alimi significatili-, nisi quod quamdiu non videntur ausi significat ut
\ libuiii <li\ iniiin suain personam, suam minimum patres priorum qualuor sae-
Mbtistentiam univent cum huinanitatc, culorum : aequivalct proinde vocibus
,
et inde exliteril hoc compositum Deus quas Bellarminus expressit : veteres ausi
homo,quod saepe esplicatimi est exem- non sunt.
pio uniouis animae cum corpore longc Non negat Erasmus Spiritimi S. esse
diversa ab unione secundum ailectum,
Dcumjncquchocilli crimcn impingitBel-
dignitatem eie Explicaturquod habet larminus, qui proinde non nisi calumnio-Aug. ( Enchiridion capile XXXVI. et se hac de causa sugillari potest. Eripit
iuDumeris aliis locis) ci alii patres Ire- tamen Erasmus eatholicis tradilionem
queotissime, naturam lmmanam in uni- veterum patrum, quameruditis plurimis' Uem personae unici Filiì Dei ussum- cilatis asserii Bellarminus
;plura adhuc
ptnm.in unilalem , inquam,pcnonac addit Pctavius de Trinitale lib. II. a
17
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 158/270
— 130 —cap. XIII. et srqq. Quibus addcndus in- nit eleeto* n reprobi? , solus etiam scru-
signis hie Eucliiridii Jocus a Bellarmino talur renes et corda, solus in occulta con-
ac Petaviopraelermissus. sdentine interrogai iuslum et impium,
Xottin. odcap. Ex hoc Augustini capite LVI. impu- circumspiciens omnes vias hominum si-
LyI - enabis damnatas propositiones Quesnelli ve qui fìclam ac simulatam sive qui ye-
LXXII.etLXXIH.etLXXlV.etLXXV. ram iustitiam habent.etLXXVI.et LXXV1I. et LXXVIII.ubi Ergo Ecclesia significata in symbolo
docet Ecclesiam componi ex solis auge- per Augustinum explicato in hoc e. LVI.
lis coeli et solis eleclis ac iuslis terrae et et quae hoc eodem capile dicitur pere-
omnium saeculorurn. Oporlet tamen ad grinans in terris et a solis orlu usque ad
argumenlationis elììcaciam ut iis quae in occasum laudans nornen Domini , et post
hoc cap. LVI. habet Augustinus de Ec- caplivitatem vetustatis cantans canticum
clesiae amplitudine iungas quae paulo novum , non est Ecclesia ex solis electis
post capite LXI. habet de Ecclesiae visi- ac iustis. Sed Ecclesia huius temporis a-
bilitaie. Haec ergo (inquit) quae in San- reae comparatur, inquit August. (Serm.
clisAngelis et virlutibus Dei est Eccle- CCXXXIII. n. 2.
)habens mixta grana
sia tane nobis siculi est innotescet cum paleis, habens permixtos bonis ma-
Ista vero quae ab Ma peregrinalur in los,habitura post iudicium sine ullis ma-
terris eo nobis notior est, quod in illa su- lis omnes bonos, Similia habet innume-
mus9
et quia homìnum est quod et nos ris locis quae vide ap. ci. Alticotium
sumus. Plura etiam de visibilitate Eccle- ( Summae Aug. part. III. q. II. ar. 3.)
siae habet capite LXIV. et LXV. huius Solvendis argumentis quesnellistarum
Enchiridii, ubi de remissione peccatorum sive ex Scriptura sive ex Augustino aliis-
per Ecclesiam utique visibilem, de sepa- que patribus tenenda est triplex distin-
ratione ab Ecclesia utique visibili. lam ctio.
in hunc modum argumentor: Ecclesia I. Ex Augustino ( Serm. CCXLVIII.
quae signifìcatur in symboloaposlolorum n. 1. ). Ecclesia et qualis est modo , et
per Augustinum explicato in hoc capi- qualis erit in resurreclione mortuorum :
te LVI. (in quibus symbolis et symbo- modo enim habet sine numero multos et
lorum expositionibus sensus non impro» bonos etmalos: post resurrectionem au-
prii et alieni sed maxime proprii usur- tem habebit certo numero solos bonos.
panlur), quaeque hoc eodem capite LVI. Plurima ergo quae signifìcant immunita-
diciiur ab Augustino peregrinans in ter- tem a malis ac pessimis , aptanda sunt
ris , et a solis ortu usque ad occasum Ecclesiae post resurrectionem, ut expres-
laudans nomen Domini et post captivi- se docet 1. IL Relr. cap. XVIII.
tatem vetustatis (sub peccato ante sacra- II. Quoniam Ecclesia huius temporis
mentum remissivum originalis) cantans est permixta^ ut habet regula Aug. 1. III.
canticum novum ( liberationis scilicet et de doctr. Chr. cap. XXX1L n. ko. , et
salutis vi sacramenti vel re vel voto su- coalescit tum de bona parte tum de alia
scepti) , haec inquam Ecclesia ab eo- parte c/uae male permixta est... propler
dem Augustino paulo post infra in e. LXI. temporalem commixtionem et comnumio-
dicilur nobis notior idest visibilis , con- nem sacramentorum hinc fit ut nonnulla
spirantibus in eamdem visibilitatem se- de bona parte intelligenda, nonnulla de
quentibus capitibus LXIV. et LXV.,qui- alia parte quae male permixta est. Quae
bus Ecclesia repraesentatur ut quid visi- regi/la lectorem vigilantem requirit , ut
bilejetminislerioaclionumvisibiliumcon- ait ibidem Augustinus. Exemplo esse po-
donans peccala ,alque eliam separans pec- test alia regala ad scripturarum interpre-
catores a Christi corpore. Atqui Ecclesia tationem post Tichonium usurpata ab
nubis nolior, ideoque visibilis , et mini- Aug. praecedenle n. 45. eiusdem 1. IH.
sterioaclionum visibiliuincondonans pec- de Doct. Christiana, nempe regula de
cata, et separans peccatores a Christi cor- Domino et eius corpore , sive Christi ci
pore non est Ecclesia ex solis eleclis ac Ecclesiae una j>crsona, Hinc fit quod in
iuslis; quoniam novil Dominus qui sunt loquulionibus scripturarum a capile adeius, solumque in sua pracscientia discer- corpus vel a corpore transilur ad caput
,
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 159/270
— 131 —et tamen non receditur ab una eademque
persona. Una persona loquitur.... etta-
men quid horurn duorurn capiti,quid
corpori)idest quid Christo, quid Eccle-
siae conveniat, ulique intelligendum est.
Haeceo n. ìi.
Istis cohaerent quae statini n. 45. in
verbiscitatisliabetdecorporeCliristiquod
est Ecclesia,eiusque tum parte bona tutti
alia parte quae male perinixta est.
Ad hoc pertinet ( inqu.it Augustinus)
in caniìcis canticorum , fusca suoi, et
speciosa ut tabernacula Cedar , ut pelles
Salomone : Non enim ait , Fusca lui ut
tabernacula Cedar et speciosa sum ut pel-
• ilomonis, sed utrumque se esse di-
xit propter temporalem unitatem intra
una rctia piscium honorum et malo-
rutti.
III. Tandem ultima distinctio ex eo-
dem Angustino cadit supra ipsam bonam
pattern ,qua Ecclesia speciosa dicitur et
amplissime commendatili* non quasi iam
sit, sed quae praeparatur ut sit;quae di-
stinctio amnis est illi seholasticorum in
pluribus maleriis, quantum ad efficaciam
et quantum ad sufficientiam. Hinc (Jib.
II. Reti*, e. XVIÌÌ. ) agens de septem li-
bris qui inscribuntur de Baptismo contra
donatistas : ubicumque in bis libris com-
memoravi Ecclesiam non habentem ma-
culavi aut rugam , non sic accipiendum
est quasi iam sit , sed quae praeparatur
ut sit , quando apparebit gloriosa.
LV1I. Sed de illa quae in Coelo est , affìrmare quid possumus , nisi quod
nullus in ea malus est, nec quisquam deinceps inde cecidit aut casurus est,
quo Deus anqclis peccantibus ìionpepercit, sicut scribit apostolus Petrus, sed
earceribtu cuìiginis inferi retrudens tradidit in iudicìo puniendos reservarì.
LYIII. Quomodo autem se habeat beatissima illa et superna societas,
quae ibi sint diflerentiae praepositurarum , ut eum omnes tamquam generali
nomine angeli nuncupentur (sicut in epistola ad Hebraeos legimus : Cui enim
gdorum diodi aìiquando , sede a dextris meis?hoc
quippe modo significavit
omoes universaliter angelos dici) , sint tamen illic archangeli : et utrum iidem
archangeli appellentur virtutes; atque ita dictum sit, Laudate eum omnes an-
geli eius , laudate eum omnes virtutes eius; ac si diceretur , Laudate eum omnesangeli eius , laudate eum omnes archangeli eius : et quid inter se distent
- quatuor illa vocabula, quibus universam ipsam coelestem societatem videtur
Apoetoiofi esse complexus dicendo: Sive sedes , sive dominaliones , sive primi-
patm , sive polestatcs , dicant qui possunt , si tamen possunt probare quod
diami : ego me ista ignorare confiteor. Sed ne illud quidem certum habeo,
utrum ad camdem societatem pertineant sol et luna eteunctasidera: quam-
vis nonnullis lucida corpora esse, non eum sensu vel intelligentia videantur.
Cip. LVII.
Stabilitas
Ecclesiae
caelestis.
II. Peti-. III. 4.
C a p. LVUI.Aiigeloruiu quaesint differentiae.
Hebr. I. 12.
Ps. CXLVIII.
Culoti. I. 16.
Quatuor illa vocabula, quibus univer-
sum efc.Nihil mirandnmquodquatuor bis
ordinibns angelicamliierarchiauicircuin-
scripserit Augustinus. Licet enim post
quintum saeculum vulgalis libris Diony-
ì areopagitae sive alterius sub eo no-
mine s. G regoli us maguus no veni ange-
lorurn ordines tradiderit, quem deinceps
iheologi omnes suotsecuti, non facile ta-men apud antiquiorem qui primis quin-
que saeculis floruerit sive graecum sive
latinum, novenarimn lume ordinem inve-
oerto eo numero conclusum. multo-
tjuc minila proprietà!» atque discrimina
per m. Gregorium descripta. Alii pau- Nota in caput
ciores, ani plures ordines sive nominatos *'"•»**''*"
sive innominatos fere memoranti, ipseque
Athanasius,qui in epistola ad Serapiónem
forte unus ex veleribus nove in vulgata
angelorum nomina omnia posuit, adiicit
paradisum. Quare eorum plcraque bue
speclantia non ex scriplurarum testimo-
nio ncque thcologica ratione confectasunt^scd partim ex occulta tradilione
,
partirn ex opinione coniecturaque de-
scendunt, inquit Petavius de Angelis l.II.
e. II. n. 1.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 160/270
— 132 —Ca ,. lix. LIX. Itcmquc angeli quis cxplìcct cum qualibus corporibus apparucrintAfigeioruin hominibus , ut non solum cemcrentur , vcrum ctiam tangerentur ? et rur-
qualia smt in »••*.«•quibu 8 sus non solida corpulentia, sed spintali potentia quasdam visioncs non oculis
conTaTairnàio corporeis sed spiritalibus vel mcntibus ingerant , vel dicant aliquid non adesplicami-. aUrem forinsecus sed intus in animo bominis,
etiam ipsi ibidem constituti?zacb. i. 9 . sicut scriptum est in prophetarum libro ; et dixit mihi angelus qui loquebalur
in me: non enim ait, qui loquebatur ad me , sed in me. Vel appareant et in
somnis , et colloquantur more somniorum ? babemus quippe in Evangelio :
Matu,. i. 20. ecce angelus Domini appartiti UH in somnis, dicens. His enim modis velut in-
dicant se angeli contrectabilia corpora non habere : faciuntquc diflìcillimam
quacstionem , quomodo patres eis pedcs laverint , quomodo Iacob cum an-
gelo tam solida contrcctationc luctatus sit. Cum ista quaeruntur, et ea sicut
potest quisque coniectat , non inutiliter exercentur ingenia , si adhibeatur
disceptatio moderata , et absit error opinantium se scire quod nesciunt. Quid
enim opus est , ut baec atque huiusmodi aflìrmcntur vel negentur vel defì-
niantur cum discrimine, quando sine crimine nesciuntur ?
e a p. lx. LX. Magis opus est diiudicare atque dignoscere, cum se Satanas trans-Art
ut
S
iMul
anaofigura t velut angelum lucis , ne fallendo ad aliqua perniciosa seducat. Nam
aignosenntur. quando scnsus corporis fallit , mentem vero non movet a vera rectaque sen-
tentia,qua quisque vitam fidelem gerit , nullum est in religione pericu-
lum : vel cum se bonum fingens , ea facit sive dicit quae bonis angelis con-
gruunt , etiam si credatur bonus , non est error christianae (idei periculosus
aut morbidus. Cum vero per haec aliena ad sua incipit ducere , tunc eum
dignoscere , nec ire post eum , magna et necessaria vigilantia est. Sed quotusquisque hominum idoneus est omnes mortiferos eius dolos evadere , nisi re-
gat atque tueatur Deus ? Et ipsa huius rei difficultas ad hoc est utilis , ne sit
spes sibi quisque , aut homo alter alteri , sed Deus suis omnibus. Id enim
nobis potius expedire prorsus piorum ambigit nemo.
Nota ad caput Qui explicet cum qualibus. Diffidili- veteres patres nec optimos, quos laudavi,L1X ' mas plures de Angelis quaestiones esse scholasticos Jegisse unquam diligenter vi-
tum hoc capite tum alibi saepe scribit dentur.
Augustinus,Scripturisexplicandis ac vin- Si qui ocularem rei huius demonstra-
dicandis tam utiles quam etiam neces- tionem sibi velit in una aliqua parte sa-
sarias. Si quis autem comparet tum quae crae doctrinae, adeat ex gr. Petavii libros
graeci latinique patres de iis tradidere,
tres de Angelis. Transcriplam ibidem in-
tumquaes. Thomas I. parie ,quaeque, veniet universam latinorum ac graeco-
ut alios praetermiltam , eximius Suarez rum Patrum tradilionem de Angelis, eo-
integro de Angelis tomo mira eruditione, rumque natura proprietatibus,coanitione,
ingenio, perspicuitate disseruit, is omni- voluntate, locutione,operatione, loco : de
no fatebitur quantis per hos vere clarissi- ipsorum ordinibus atque officiis praemiis
mos viros sacra scientia incrementis et ac poenis ipsa patrum testimonia accura-
accessionibus cumulata sit. tissime recitata percurrat.Tum legai quae
Quare qui saeculo hoc nostro, quod il- de Angelis s. Thomas , Suarez aliique e-
luminatum honoris causa dici vult, stu- gregii scholastici pertractarunt. Hoc cx-
diosis adolescenlibus auctores sunt, ut di- perimento intelliget,quid praestiterit o-
missis ad tineas scholasticorum theolo- pera laborque scholasticorum in scriplu-
gorum libris ad patrum lectionem se se ris et patribus illustranclis sive mctliodo,
statim conferant,ii proiecto auctores sunt sive copia, energia, perspicui! ale, iheolo-
consilii omnino pessimi , comuni adole- gicaruuidisputalioiuim al([uc ar^umen-
scentum proleciui invident, imo nec ipsi tationum, uuin parvus et coiuemiieiulus
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 161/270
— 133 —aut etiam deridendus fructus ex schola riu, superbi, seductores proflciunt in pe
extiterit;quam parum intellecturus sit ius crrantcs et alios in errorem miltentcs
patrura scripta qui primo velati impetu sane catholicac Ecclesiae Dei dogmati-
in ca invadat, ncque mentem antea suam lus confirmandis et hacresibus confu-
scholastica iisipsis de rebus ilieologia ex- landis pernecessaria est.
coluerit. Et profecto rem itasehabereipsimetScio ista invidiosius dici, nec sine più- vcritatis inimici sunt iudices, quibus theo-
rium repreliensione. Veruni in eas angu- logia scholastica maxime est formidolo-
stias theologi liac aetate redacti sumus,
sa, qui profecto intelligunt apta illa et
ut vel Ecclesiae romanae magisterium inter se nexa rerum et causarum cohae-
deserendum nobis sit, vel recentium era- renda ilio ordine et disposinone , tam-
nun vulgus acri ter et ornili deposita quam militum in pugnando instructionc>,
imulationc redarguendum;quando- illis dilucidis definitionibus et distili-
quidein eo rem adduxere ut scholastici ctionibus , illa argumentorum firmitate,
'.icnapud sciolos derisioni aut eliamop* et acudssimis disputationibus lucem abrio sit. tenebris veruni afalso distingui , eorum-
Cum hacreiicnrum insidiac ( inquit que mendacia multis praestigiis etfal-SixtusV. in Bulla Triumphantis) et dia- laciis involuta tamquam veste delracta
ne machinationes,quibus sacram patéfieri atque nudari.
m,quac scholastica appellatur, Quanto igitur magis UH hanc munitis-
hoe luttuoso saeculo oppugnant vehc- simam scholasticae theologiae areem op-
mcntissime , nos magnopcre admoneant, pugnare et evertere conantur, tanto magisut tandem theologiam, qua nihil Ec- nos decet hoc invictum fidei propugna-
clesiae Dcijructuosius omni studio reti- culum defendere , et haereditatem pa-ìicamus, illustremus
,propagemus. Divi' trum nostrorum conservare et tueri , et
no enim Mina miniere, qui solus clat spi- accrrimos veritatis defensores meritis ho-
ritum scientiae , sapientiae et intellectus, noribus,quantum possumus, decorare,
quique Ecclesiam suam per saeculorum His similia in concilio tridentino sub
/ales prout opus est novis beneficiis 9Paulo III. disseruerat insignis theologus
novis praesidiis instruit, inventa est a de ordine Predicatorum Dominicus Soto,
inaioribus nostris sapientissimis viris cum abbas quidam eruditione potius in-
theologia scholastica, quam duo polissi- structus quam scientia, inquit card. Pal-
mum gloriosi doctores, angelicus s. Tho- lavicinus (Hist. 1.VII. e.V.),contendisset,
mas et seraphicus s. Bonaventura eia- decreto cap. I. sessionis V. addenda esse
rissimi huius facultatis professores et haec verba: Missis cavillationibus scho-prirui inter eos qui in sanctorum nume- lasticorumi quas contumelias inquit Soto,
rum re lati sunt, excelienti ingenio, as- ab iis iactari, qui velprae ingenii tenui-
I co studio,magnis laboribus et vigiliis tate scholasticani non intelligunt, vel in-
olitenent atque ornarunt eamque opti- dicii defectu veram ab adulterina nonme disposùam muldsque modis praecla- satis secernunt. Haec ille coram patribus
re explicatamposteris tradiderunt. Tridentinis.
Et huius quidem tam salutaris scien- Quae multo magis sine ulla dubita-
tiar exerqùatio, quac ab uberrimis divi- tione nobis sunt amplectenda postquamnarum U lerarimi sanctorum patrum et Suarez ac Vasquez universam fere scho-conciliorum fonlibus dimanat , sernper lasticam theologiam omni argumentatio-certo maximum Ecclesiae adiumentum num genere ex Scripturis ,conciliiS) pa-afferrcy sive ad Scripluras ipsas vere et tribus, et historiae Ecclesiasticae monu-sune iniclligcndas et interprciandas , si- mentis locupktarunt.
ve ad palres securius ci ut ilius pcrlegcn- Merito ilaque hic sernper fuit Societa-(losctcxplicandos,sive advarioscrrores tis nostrae sensus , atque ut confìdimuset haereses detegenda» et refeUendas, sernper futuraa erit , scholaslieam theo-
His vero novissimis diebus, quibus logiam eruditionis accessionepedici atquendvencrunt tempora illa pericolosa ab ornari, non uulem iciici atque eliminar!apostolo descriplu et homincs blasphc- oportere.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 162/270
— 134 —C a». LXI.Ecclesia in
angeli* et
hominibus.
noni. Vili. 3i.
Cip LXII.
(Quomodo in
Ctiristoinstama litui'
omnia.Hpb. 1. io.
Colo». I. 19. 20.
C a p. LXIII.
Fax regni
coelestis
quomodopraecellit
omneminlellectum .
Pbil. IV. 7.
LXI. Haec ergo quae in sanctis angelis et virtutibus Dei est Ecclesia,
tunc nobis sicuti est innotescet, cum ei coniuncti fuerimus in finem, ad si-
mili habendam beatitudinem sempiternam. Ista vero quae ab il la peregrina-
tur in terris, eo nobis notior est, quod in illa sumus, et quia hominum est,
quod et nos sumus.Haec sanguine Mediatoris nullum habentis peccatum ab
omni redempta est peccato, eiusque vox est. Si Deus prò nobis quis conlra nos?
Qui Filio proprio non pepercit, sed prò nobis omnibus tradidit illum. Non enim
prò angelis mortuus est Ghristus. Sed ideo eliam prò angelis fìt quidquid
hominum por eius mortem redimito et liberatur a malo , quouiam cum eis
quodam modo redit in gratiam ,post inimicitias quas inter homines et san-
ctos angelos peccata fecerunt, et ex ipsa hominum redemptione ruinae illius
angelicae detrimenta reparantur.
LXII. Et utique noverunt angeli sancti docti de Deo , cuius veritatis
aeterna contemplatione beati sunt ,quanti numeri supplementum de genere
humano integritas illius civitatis expectet. Propter hoc ait apostolus , instau-
rari omniaÀn Christo,quae in coelis sunt et quae in terris in ipso. Instaurantur
quippe quae in coelis sunt , cum id quod inde in angelis lapsum est ex ho-
minibus reddito : instaurantur autem quae in terris sunt , cum ipsi homi-
nes qui praedestinati sunt ad aeternam vitam , a corruptionis vetustate re-
novantur. Ac sic per illud singulare sacrifìcium, in quo Mediator est immo-
latus , quod unum multae in lege victimae fìgurabant,pacifìcantur coelestia
cum terrestribus et terrestria cum coelestibus. Quoniam sicut idem aposto-
lus dicit : in ipso complacuit omnem plenitudinem inhabitare , et per eum recon~
ciliari omnia in ipsum , pacificans per sanguinem crucis eius sive quae in terris
sunt , sive quae in coelis.
LXIII. Pax ista praecellit, sicut scriptum est, omnem intellectum ; neque
sciri a nobis , nisi cum ad ea venerimus ,potest. Quomodo enim pacifìcan-
tur coelestia, nisi nobis, id est concordando nobiscum? Nam ibi semper est
pax , et : er se universis intellectualibus creaturis , et cum suo Creato-
re. Q jjax praecellit , ut dictum est, omnem intellectum ; sed utique no-
strum , non eorum qui semper vident faciem Patris. Nos autem, quantus-
cumque sit in nobis intellectus humanus , ex parte scimus , et videmus nunc
per speculum in aenigmate: cum vero aequales angelis Dei fuerimus, tunc,quemadmodum et ipsi , videbimus facie ad faciem : tantamque pacem habe-
bimus erga eos , quantam et ipsi erga nos ; quia tantum eos dilecturi sumus,
quantum ab eis diligimur. Itaque pax eorum nota nobis erit, quia et nostra
talis ac tanta erit , nec praecellet tunc intellectum nostrum : Dei vero pax
quae illic est erga eos , et nostrum et illorum intellectum sine dubitatione
praecellet. De ipso quippe beata est rationalis creatura,quaecumque beata
est , non ipse de illa. Unde secundum hoc melius accipitur quod scriptum
est : Pax Dei quae praecellit omnem intellectum : ut in eo quod dixit omnem .
nec ipse intellectus sanctorum angelorum esse possit exceptus , sed Dei
lius : neque enim et ipsius intellectum pax eius excellit.
jvotaadcaput Redemptionem Christi prò omnibus iheologorumvocibus, sed sub alia tripli-
lxi. lxu. quantum ad sufììcientiam, prò aliquibus ci verborum forma, explicuimus in no-
nempeiustis et eleetis,quantum ad effi- tis adcap. XLUI. et »eq<f. Eaunlem di-
caciam doceri a s. Augustino non bis qui- stinctionem sub aliis fere vocibus redera
dem scholasticis s. Thomae aliorumque ptionis generata ac speciali 5; insinuai bis
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 163/270
— 135 —capitibus. Agit de Ecclesia peregrinante Non enim prò angeli s mortuus estVhri-
in terris, quae nobis est notior , ideoque stus. Licet enim sanguis C liristi sufficiens
visibili»-,non ergo agit de solis iustis aut pretium ac meritum fuerit etiam prò iis,
electis. Agit ergo de Ecclesia, in quantum si Christo placuisset se ipsum prò iis of-
rete est habens pisces bonos ac malos ferre, tamen prò iis seria intentione obla-
(tract. CXXII. in Ioan. n.7.),
de Eccle- tus ex Augustino non fuit.
sia in (juantuin coena e^t liabens convi- Redemptionemautemspecialemsonant
bonos et malos (semi. CCL. n. 2.) ,ea verba contextus huius: quidquid ho-
de Ecclesia in quantum una area est ba- mimmi per eius mortem redimitur et li-
bens bonos in granis . malos in paleis ( 1. beratur a malo. En redemptio non ora-
XXII. e. Faust, e. LXXXYIIl.) , deEc- nium sed aliquorum, qui liberantur. Li-
clesia in quantum ager est ubi commixti beratio haec est illa ipsa instauralo et
optimis pascuis lioedi agnaeque pascmi- pacifìcatio, de qua in hoccontextu.
tur ( I. unirò de Bapt. e. Petilianum Utramque partem distinctionis imbi-
c. XIII. n.32.), de Ecclesia in quan- bunt sequentia verba: Ac sic per illud
litui arca est continensenrvura etcolum- singulare sacrificium , in quo mediator
barn (tract. VI. in loan. n. 2.)conlinens est immolatus, pacificantur coelestia cummunda et immunda ammalia ( enarr. in terrestribus. Mediatoris immolatio gene-
PsaJm. Vili. n. 13. )j de Ecclesia in ralis fuit ad omnes. Nam Christus, uti
quantum magna domus est continens non dixerat (hoc Enchir. e. XLU.) fuit sa-
solum vasa aurea et argentea , sed et li- crifìcium prò peccatis, per quod reconci-
gnea et fictilia, alia in honorem, alia in liari valeremus. Hoc sensu (in ps. XGV.contumeliam (semi. XV. n. 2. ), deEc- n. 5. ) venit Redemplor et dedit pre-
desia, in quantum continet lilia , et spi- tium^fudit sanguinem suum, emù orbem
fllios et alienos (enarr. inPsal.XLVII. terrarum. Quaerilis quid emerit? videte
\ì. 8. et Psalm. XCIX. n. 8.). Agit ergo quid dederit , et invenite quid emerit,
Augustinus de hac Ecclesia peregrinante Sanguis Christi pretium est : tanti quid
et visibili , de hac dicit : Haec sanguine valet? Quid nisi totus orbis , quid nisi
V Jiatoris ab omni redempla est pecca- omnes gentes?
toieiusque vox est, prò nobis omnibus Quae aulem in nostro contextu conse-
tradidit illum. Istam generalem redem- quuntur, signiflcant , redemptionem spe-
ptionem,quae eadem est ac redemptio cialem per eam pacifìcationem
,qua/?a-
quaiitum ad sumeientiam pretii seria in- cificantur coelestia in nobis concordan-
l litione oblati,negat factam pio angelis. do nobiscum.
IAIV. (ioncordant autem nobiscum angeli etiam mine, cum remi ttun- c AP . lxiv.
tur nostra peccata. Ideo post commemorationem Sanctae Ecclesiae in ordinepS^orimconfessionis ponitur remissio peccatorum. Per hanc enim stat Ecclesia quae ^"^V"
in terris est : per hanc non perit quod perierat et inventum est. Excepto
qoippe baptismatis munere, quod conlra originale peccatum donatum est
ut quod generatione adtractum est, regeneratione detrahatur ; et tamen arti-
ca quoque peccata quaecumque corde, ore, opere commissainvenerit, tol-
lit : hac ergo excepta magna indulgenza, unde incipit hominis renovatio,
in qua solvitur omnis reatus et ingeneratus etadditus, ipsa etiam vita cetera
iam ralione utentis aetatis, quantalibet praepolleat foecunditate iustitiae, sine
peccatorum remissione non agitur. Quoniam fìlii Dei quamdiu mortaliter
\ivunt ,
cum morte confligunt. Et quamvis deillis sit veraciter dictum, quot-ftfol Spirito Dei aguntur, hi /Mi surti Dei: sic tamen spiritu Dei excitantur , Rom. vni. ,4,
et tamquam filii Dei prolìciunt ad Deum, ut etiam spiritu suo, maxime ag-
gravante corruplibili torpore , tamquam filii nominimi quibusdam humanismotibus deficiant ad se ipsos , et ideo peccent. Interest quidem quantum :
ncque enim quia peccatimi est omne crimen, ideo crimen est etiam omne
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 164/270
— 136 —pcccatum. Itaque sanctorum hominum vitam quamdìu in hac mortali vivi-
i. r an. i. a tur, invcniri posse dicimus sine crimine. Peccatum autem si dixerimus quia
non habemus , ut ait tantus apostolus , nosmetipsos seducimus , et verilas in no-
bis non est.
e ap.
lxv. LXV.Scd ncque de ipsis criminibus quamlibct magnis remittendis in
q.»eiTbet inSancta Ecclesia , Dei misericordia desperanda est agentibus pocnitentiam se-
Ecciesia reputi cundum modum sui cuiusque peccati. In actione autem poenitentiae ubi tale
poen&ntiam. commissum est, ut is qui commisit, a Christi etiam corpore separetur , non
tam consideranda est mensura temporis, quam doloris. Cor enim contritum
et humiliatum Deus non spernit. Verum quia plerumque dolor alterius cor-
dis occultus est alteri , neque in aliorum notitiam per verba vel quaecumquePsai.xxxvji.ro. alia signa procedit ; cum sit coram ilio cui dicitur
,gemitus meus a te non est
absconditus : recte constituuntur ab iis qui ecclesiis praesunt, tempora poe-
nitentiae , ut fiat satis etiam Ecclesiae, in qua remittuntur ipsa peccata : extra
eam quippe non remittuntur. Ipsa namque proprie Spiritum Sanctum pignus
accepit , sine quo non remittuntur ulla peccata , ita ut quibus remittuntur,
consequantur vitam aeternam.e a p. lxvi. LXVI. Magis enim propter futurum iudicium fit remissio peccatorum.
peccalorum fit In hac autem vita usque adeo valet quod scriptum est : grave iugum superfi-
pro
?idic?um.ru,n
ti°s Adam a die exitus de ventre mairis corum usque in diem sepulturae in ma-eccìì. xl. r. (rem omnium ut etiam parvulos videamus post lavacrum regenerationis di-
versorum malorum afflictione cruciari : ut intelligamus , totum quod saluta-
ribus agitur sacramentis , magis ad spem venturorum honorum,quam ad
retentionem vel adeptionem praesentium pertinere. Multa etiam hic videnturignosci et nullis suppliciis vindicari : sed eorum poenae reservantur in poste-
rum. Neque enim frustra ille proprie dicitur dies iudicii,quando venturus
est iudex vivorum atque mortuorum. Sicut e contrario vindicantur hic ali-
qua , et tamen si remittuntur, profecto in futuro saeculo non nocebunt.
Propterea de quibusdam temporalibus poenis,quae in hac vita peccantibus
irrogantur, eis quorum peccata delentur ne reserventur in finem, ait Aposto-
lus : si enim nos ipsos iudicaremus, a Domino non iudicaremur: cum iudicamur
autem a Domino corripimur , ne cum hoc mundo damnemur.
Notae ad Reliqui's Augustini testimoniis, quibus talium criminis remissionem ab Ecclesiae
Lxr, lxvi. probaturSacraraentum poenitentiae, haec aucteritate, potestate , iudicio suspcndit.
capita accenseri possunt ad impugnan- Locum igitur Ecclesia tenet iudicis ne-
dum calvinianuna Dallaeum de coiifes- cessarli, non voluntarii, ad quem non asionc auriculari, etiam si hacc sola con- mero nostro placito, sed ex debito confu-
siderentur. Constai enim quod non modo geredebemus prò absolutione criminum
Auguslinus agnoscat sacramentum Ba- et venia, aliter non eam assecuturi. Est
ptismi ad peccata remittcnda,quae ante igitur in Ecclesia potestas in foro Dei sol-
jpsum commissa sunt ; sed agnoscit in Ec- vendi aut non solvendi , sive ligandi iu
desia remissionem peccatorum etiam post sensu catholicorum et quidem non ut-
baptismum; at aliter in peccatis veniali- cumque, sed conferendo Spiritum San-bus, aliter in mortalibus , idest crimini- ctum, cuius pig?ius Ecclesia accepit si-
bus. Remissionem venialium minime de- ne quo non remittuntur ulla peccata,
pendentemfacitapotcstateEcclesiae: imo ita ut quibus remittuntur , consequanturinfra cap. LXXI. De quotidianis autem vitam aeternam } quod negai extra Eurcvibus levibusque peccatis , sine quibus cìesiam habere posse: extra eam qui)
hacc vita non ducitur quotidiana fide- non remittuntur.
lium oratio satisfacit. Conila vero mor- Ncque solimi Decesse est, ul ad E
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 165/270
— 137
sìam coofugiamus conti tendo generaliter
nos peccatores,quod etiam suo modo fa-
cit aduHus ad baptismum accedens. O-
portet modum sui chiusijuc peccati coti'
fìteri et sic agere poeniientiam , ut per-
spicue docet hoc loco Augustious. Quaparasi breviter coraplexus est 8. Doctor
debita ni peccatorum confessiouem quoad
speeiem ac nuraerum.
Idem confirnaabis ex sequentibus in
lioc Àugustioi contextu. Elenim si in a-
ctione poenitentiae considerando, est non
tam mensura temporis,quam doloris,
ubi tale commissuni est crimcìi, ut is qui
commisi , a Cliristi elioni corpore sepa-
rctur,profeclo ad considerandam men-
siiram doloris proportionatam crimini-
\>n< notitia criminum specialis praesup-
poneoda estj et quidem ex debito ,ut iam
sapra probavimus.
Cani autem liane doctrinarn tradatAu-
gastioos in libro hoc sive Enchiridio
praecipua religionis Ghristianae capita
continente sine ulla dubilationis atque
ambiguitatis signifìcatione , argumentum
inde habemus certissimum, liane de con-
fessione doctrinarn indubitatam in Eccle-
sia fu^se eo saeculo,quo haec Augusti-
oas scribebat. Consonanthis quae Aug.
habet serra. CCCLH. al. XXVII. inter
liomil. L. Non inutile erit ista adnotas-
N il. Dupiu praecipuus ex appel-
lai itibus in tractatu quem scripserat de
unione opponentium cum angltcanis in-
ter alia doeebat, renunciari posse necessi-
tali eonfessionis aaricalaris. Vide episco-
pum L ilìtau io Histor. Coost. lib. V. ad
an.1729.dieiO.Febr. nani eo die ipsemetillml scriptnm legit.
Ei bis capitibus colligimus,poenilen-
tiara pablicara ioflictam fuisse tantumerimiuibas publici scandali , non att-
ieni prò occnltis sive omnibus uti plures
voluerecam Arnaldo (I. de freq.comm.j). II. ) sive sallem in quae peccata ca-
oonica dicebanlur idololatria, fornicai io,
horaicidium, mi plures docuerecum Mo-rino (de Discipl. Pocn. ), Nalali Alex.
Saec. 1U. diss. VI.)Expende ea verba : recte constiluentur
ah us,qui ecclesiis praesunt , tempora
poenitentiae, ut fìat satis etiam Eccle-
. in qua remiUuntur ipsa peccata.;
fineoi l«^i> e( coosuetudiois eccle-
siasticae per omnesuniversaliter ecclesias
de poeuiteatiapublica,id fiat satis etiam
Et clesiae. Supponilur ilaque Ecclesia a
peccatorum scandalis malumaliquod pas-
sa fuisse.
Dices apiari buie testimonio posse quaealiis testimoniis aptat Natalis Alex, (l.c.)
Poteste inquit, aliquod peccatum esse in
scondolum aliarum^puta complicis, ser-
vorum, amicorum, vicinorum ete , etiam
sì non sit publicum: ila Nat. Al. (q. II.
prop. I.)
At vides hic agi non de scandalo unius
aut alterius aut paucorum, sed Ecclesiae
puta ecclesiae Hipponensis,Carthaginen-
sis etc. Male itaquemoreminfligendi poe-
nitentiam publicam etiam prò peccatis
non publicis perdurasse dicit Nat. Alex.
( eadem q. II. prop. II.) usque ad saecu-
lum VII.
Imo vero nunquam hic usus fuit. Lo-
quitur enim Augustinus de usu generali
omnium ecclesiarum sui temporis *, lo-
quitur non tamquam de re nova: nihil-
que afferes ex antiquis,quod sonet poe-
nitentiam publicam plus quam prò de-
Jictis publicis. His consonai Aug. serm.
GCCLI. al. L. inter homi]. L.
Praeterea cum Arnaldus in praefatio-
ne ad librum de frequenti communione
fateatur, disciplinam poenitentiae viguis-
se ab inito Basilii episcopatu ad obitum
Augustini per annos sexaginta , si hoc
tempore ea disciplina quam impugnavi-
mus non viguit, numquam omnino vi-
guit. Haec adnotatio maximi momenti
est: inde enim evertitur praecipuum fun-
damentum cui innititur Arnaldi liber defrequenti comunione, quem acriter con-
futavil Petavius Jibris octo de Poenilen-
tia.
7/5 qui acta publica poenitentia in
eadem vel nova crimina relabebanlur,
ob quae agenda publice penitentia esset
secundum Ecclesiae leges , nedum pu-
blicae, veruni etiamprivatae poenitentiae
praecludebatur aditus. Haec est propo-
sito I. Diss. X. in saeculum III. Nalal.
Alex.- quam ante ipsum propugnaveranlAlbaspinaeus aurelianensis episc. J. 11.
Observ.V., Morinus l.V. e. XXVII., Pe-
tavius in animad. ad Epiph. ad haeres.
IJX. novalianorum.
Eam sentenliam confìrmanl ex Augu-
18
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 166/270
e
Non oinnes
— 138 —stini epistola ad Macedonium : Quamvis nitentiam esse omnibus paratati). Neque
aulcm caule salubritcrque provisum sii de ipsis criminibus quam libel mai;///
ul locus illius humillimae poenilcnliae remiltendis in s. Ecclesia Dei miseri-
semel in Ecclesia concedatur , ne medi- cardia despcranda csl agenlibus poe-
cina vilis minus utiles esset aegrolis ..* nitentiam secundum modani sui cuiusque
quis lamen audeat dicere quare huicho- peccali. Non ergo excipienda sunt pecca-mini.. .posi primam poenilentiam adhuc ta etiam idololatriae
, homicidh , forni-
ilerum parces? cationis cuna circutnstantia relapsus post
Vide^ incjuil Natalis Alex. , ul liuius publicam poenitentiam. Cumque eertum
modi peccatores uni Dei misericordiae supponalur ex Augustino in epist. ad Ma-commitlil Augiislinus
,poenilenliae vero cedonium ,
non fuisse iis paratum reme-
privalae subsidium prema silenlio , id dium per actionem poeniteutiae publi-
nequaquamjacturus , si privalae poeni- cae , superest ut iis esset paratum reme-
tcnliae remedium ab Ecclesia cons eculi dium poeniteutiae privalae. Ilaque uni-
fuissenl. versalilas illa remedii per poenitentiam
At hoc remedium satis superque intel- parati , et exclusio poeniteutiae publicaeligere volentibus significai hoc Enchiri- prò relabenlibus post peractam poenitcn-
dii loco Augustinus. tiam publicam, est significatio poenilen-
I. Docet in hoc libro dogmatico et ad tiae privatae.
dogmatumeompendiariam explicationem Separatio autem a Christi corpore erat
conscripto, Non esse desperandam Dei tum persententiam hominis, sive publice
misericordiam agentibus poenilentiam per episcopum in deliclis publicis in foro
secundum modum sui cuiusque peccati. ecclesiastico probalis , sive per sacerdo-
Supponil ergo fuisse multiplicem modum tem sacramentorum praepositum ut lo-
agendi poenilentiam. Cumque exprimat quilur Augustinus (Serm. CCCLI. n. 9.)
diserte modum agendi poenitentiam pu- quod fieri poterat occulte cum iis, qui
blicampro resarciendo scandalo Ecclesiae minus bene dispositi accedebant , tum per
ex deliclis publicis, supponit etiam alium sententiam iuris quod ab Apostolo pro-
modum agendi poenitentiam, sed non pu- mulgatam,et a patribus ac praecipue Au-
blicam prò peccatis non publicis idest gustino saepissime propositam contra ha-
poenitentiam privatam. bentes conscientiam lethalium criminum
II. Docet veuiam criminum per poe- nisi reconciliarentur.
1 xv " LXVIT. Creduntur autem a quibusdam etiam ii qui nomen Christi nonHill. * *
eaeie, salvando* relinquunt, et eius lavacro in Ecclesia baptizantur,nec
ab ea ullo schisnialepei i
(tieni.
vel haeresi praeciduntur, in quantislibet scelcribus vivant, quae nec diluanl
poenitendo nec eleemosynis redimant , sed in eis usque ad huius vitae ulti
munì diem i)ertinacissime perseverent, salvi futuri per ignem; licet prò magnitudine facinorum ilagitiorumque, diuturno, non tameii aeterno, igne pu
niri. Sed qui hoc credunt et tamen catholici sunt, humana quadam benevo-
lentia mihi falli videnlur. Nam Scriptura divina aliud consulta respondet. Li
brum autem de hac quaestione conscripsi , cuius titulus est , de Fide ti opé
ribus: ubi secundum Scripluras sanctas quantum Deo adiuvante polui , de-
monstravi, cani lidem salvos facere, quam satis evidenter expressit Paulns
g*i. v. g. apostolus dicens: In Christo enim lesa neque circumeisio quìdquam valli neque
praeputium , sed fìdes quae per dilectionem operatur. Si autem male et non bene'«e- " : operatur, procul dubio secundum apostolum Iacobum, morata est in seme-
ib. v. ,.-,. tipsa. Qui rursus n\t: Si /idem dirai se quis habere, opera autem non habeat,
numquid poterti fides salvare tum? Porro autem si homo sceleratus propter
(idem solam per ignem salvabitur, et sic est accipiendum quod ait beatua
i. cor. ih. i5. Paulus: (pse autem salvus erti si lumen quasi per ignem: poteri! ergo salvare
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 167/270
— 139 —sino operibus Fides, et falsimi erit quod dixit eius coapostolus lacobus. Fal-
simi eri! et illud quod idem ipse Paulus dixit: Notile , inquit, errare; ncque i. cor. vi..9 .
fornicatores ncque idolis serviente*, ncque adulteri, neque molles, neque mascu-
lorum concubitores, neque fures, neque acmi, neque ebriosi, neque maledici, ncque
rapace* regnumDeipossidebunt.Sì enim etìam in istisperseverantescriminibus,
tanu'ii propter fidem Ghristi salvi erunt, quoniodo in regno Dei non erunt?
LXVIll. Sed quia haee apostolica manifestissima et apertissima testimo-
nia falsa esse non possimi, illud quod obscure dicium est de iis qui supe-
raedificant super fundamentum, quod est Cliristus, non aurum, argentum,
lapides pretiosos, w\ tigna, foenum, stipulam, (de bis enim dietimi est,
qood per ignem salvi erunt, quoniam fundamenti merito non peribunt:)
sic intelligendum est , ut bis manifestis non inveniatur esse contrarium.
Ugna quippe ri foenum et stipula non absurde accipi possunt rerum saecu-
Ininni, quamvis licite ronecssarum, tales cupiditates, ut amitti sine animi
dolore oon possint. Cuna autemiste dolor urit, si Christus in corde funda-
menti habet locum , id est ut ei nihil anteponatur, et malit homo qui tali
dolore untar, rebus quas ita diligit magis carere quam Christo; per ignem
tit salvus. Si autem res Imiusmodi temporales ac saeculares tempore tentatio-
uifl inaimi il tenere quam Christuni, cum in fundamento non habuit : quia
liare priore loco habuit, cum in aedificio prius non sit aliquid fundamento.
Luis enim, de quo co loco est locutus Apostolus, talis debet intelligi, ut
unito per euni transeant, id est, et qui aedificat super hoc fundamentum au-
rum , argentum , lapides pretiosos , et qui aedificat ligna , foenum et stipulam.
(ami enim hoc dixisset, adiunxit: Uniuscuiusquc opus quale sii, ignis probabit, i. cor. ni. i3.
8 ciotti opus permainerii, quod supcracdificavit, mercedem accipiet. Si cuius opus<iu!< ni exustum fuerit , damnum palielur : ipse autem salvus crii, sic tamen quasi
"luciti. Non ergo unius eorum sed utriusque opus ignis probabit. Est qui-
dam ignis tentatio tribulationis, de quo aperte alio loco scriptum est: Vasa Bccli . xxvn. 6.
figuli probat fornax, et homines iustos tentatio tribulationis. Iste ignis in hac
interim vita fari i quod Apostolus dixit, si accidat duobus fidelibus uni scilicet
lauti quae Dei sunl, quomodo placeat Deo, hoc est aedificanti super Chri-
stum fundamentum aururn, argentum, lapides pretiosos; alteri autem co-lmimi ea quae sunl mundi, quomodo placeat uxori, id est aedificanti super
itlein fundamentum ligna, foenum, stipulam. Illius enim opus non exuritur,
quia non ea dilexit, quorum amissione crucietur : exuritur autem huius,
quoniam sine dolore non pereunt, quae cum amore possessa sunt. Sed quo-niam alternila conditione proposita eis potius carere mallet quam Christo,
oec Minore amittendi talia deserit Christum, quamvis doleat cum amittit
satani est quidem, sic (amen quasi per iqnem: quia urit eum rerum dolor,
quas dilexerat, amissarum; sed non subvertit neque consumit fundamentistabilitale atque incorruptione munitum.
Licei ubique Augustious doceat Eccle-•in- (idei
jei Scripturae auctoritati ad-
iri, qui malis vel angelis vel borni-
uibu> salutem uh .Micino ignepoilicentur,
•il 1. XXI. ci XXII. deCiv. i i lil.ro ad
Orosiumc.V.,et J.XXXHI. coni. Faust.
• IV.,etep.CII.al.XUX.q.lV.,ei ep1 CU ad Dùlcitium, al. LXJI. etep. ad
VitalemCCXVlI. aì.CVH; lamen qui se-
cus sentiebant,non lune
al)ecclesia prae-
cisos nii pelagiauos aliosque liaerelicos,
sed polius emù aliis cathoKcis tolcralos
fuisse aperte bocloco docci : qui hoc cre-
dimi, ci lumen cutholiii sunt. Conlraeos-
dem lamquam contra catholiebs seriosi t
librum defide ci opcrivus.NuUns'id mi-
Jfota ad caput
LXriL,
LXt'llt.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 168/270
— 140 —
Cir. LX1X.Ignis purgatorius
post hanc vitain.
I. Cor. VI. io,
Ma Uh. XXV.
Nota in caput
LXIX.
i abitui- qui Jegerit Pelavium 1. III. de ari- ne utamur, quam qua ipse vel in divini-,
gelis e. VII. , ubi praeter Origenem cum Scripturis explicandisutendum iudicavit)
scholaPIatonisacCiceronis afTertaperlurn nulla profeclo esset nobis cum iansenislis
Jocums.GregoriiNysseni, s. Gregorii Na- concerialio. Nullus est enim controver-
zianzeni, s.Hieronymi, s. Ambrosii con- sus arliculus, in quo non manifestissima
tra aelernitatem poenarum, quibus addit testimonia calliolici ex Augustino profe-Arnobium. Libro autem XXII. de Civ. ramus,ex quibus aequum est obscuriora
Dei cap. XVIII. testatur Augustinus, se interprelari. Tertium tandem est,quod
colloquia habuisse cum bis catliolicis,
non praetermittendum videtur in iis Au-quales ,
inquit, in collocutionibus nostris gustini verbis,qui amorem appretialivum
ìpse sum expertus. Plures species catho- Dei super omnia explicat: Si Ckristus in
licorum negantium aelernitatem poena- corde fundamenti habei locum , idest ut
rum refert Augustinus tum boc et seqq. ei nihil anteponatur etc. In bis Enchi-
Encbiridii capitibus, tum lib. XXI. de ridii capitibus et alibi saepe tum in ser-
Civitate Dei , tum lib. de Fide et operi- monibus, tum in Psalmorum enarralio-
bus. Memineris autem Encbiridion seri- nibus , tum in epistolis semper sislit iniplum ab Augustino sub annum 421.no- tra quasdam bypotbeses, quae practice
vennio ante mortem. occurrere possunt, nec lectorem aut au-
Alierum adnotandum occurrit , in re- ditorem deducit ad fìctas bypotbeses,
gula, quam Augustinus proponit de seri- quae hominem infìrmum in periculo
pturis interpretandis. Id quod ohscure
dictuni est ex manifestissimis etapertissi-
mis testimoniis esse intelligendum ut ma-nifestis non inveniatur obscurum esse
constituere possunt , a quibus declinan-
dum monent theologi cum s. Thoma* ex
gr. nunquam in Augustino invenies : si
aut peccare deberes aut torqueri aeterno
contrarium. Si liane regulam ianseniani igne quidfaceresl quas bypotbeses im-
haberent ad manus in interpretando ipso plicatorias esseac chymericas
bene docet
Augustino,(nec enim is censendus est Gerso in regulis moralibus et Durandus
velie, ut aliaregula in eius interpretatio- in IV. Sent.
LXIX. Tale aliquid etiam post hanc vitam Ceri , incredibile non est, et
utrum ita sit , quaeri potest, et aut inveniri aut latere, nonnullos fideles per
ignem quemdam purgatorium quanto magis minusve bona pereuntia dile—
xerunt, tanto tardius citiusque salvari; non tamen tales, de quibus dictum
est,quod regnum Dei non possidebunt, nisi convenienter poenitentibus eadem
crimina remittantur. Convenienter autem dixi , ut steriles in eleemosynis
non sint, quibus tantum tribuit scriptura divina , ut earum tantummodo
fructum se imputaturum praenuntiet Dominus dextris , et earum tantum-
modo sterilitatem sinistris, quando his dicturus est: Venite benedica Patris
mei, percipite regnum: illis autem; Ite in ignem aeternum.
Videri posset Augustinus hoc capi-
te LXIX. Purgatorium proponere non
tamquam fìdei dogma , sed probabilem
opinionem. Sane ex haereticis Petrus
Marlyr(Locorum comm.clas.lII.c.IX.)
Dl' patribus quid scnserint hac super re
non habeo quid aliud rejeram nisi ma-lorem illorum partem in eam senten-
tituiL esse propensos , ut purgatorium
concedant. Sed apud nullos eorum me-i/uni me legisse , articulum essefidei, ut
qui secus opinatusfuerit saluterà habe-
re non possit.
At non ista scripsisset Martyr ,si le-
gisset ac ineminisset Augustini in lib. de
Jiaeresibus, ubi inter Aéni dogmata re-
censet orare vel ojferre prò mortuis obla-
tionern non oportere. Ac quamvis in lioc
conlextu libri de baeresibus dogma hoc
non appellet haereticum, id tamen prae-
stat in libri fine: « Quid contro ista ><//-
fiat Ecclesia catholica . . . super-/lue (/uuc-
ritur , dum propter hacc scure sufficiat .
eam cofitra ista sentire, nec aliquul hth
rum in frdem qucr/ujimm debere reti-
pere. Tandem concludi! : omnis ilatine
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 169/270
— 141 —rhristianuscathoìicus istanondebet ere- Sed hacc minus vera sunt. Legatur
dere. Adde Aug. lib. IX. Conf. e. XII.,
Confessio catholicae atque apostolicae
J. de cura prò mori., e. I. et IV. semi. Ecclesiae (sic enirn inscribitur) orienta-
CLXXII. al. XXXII. de verb. Apost. Iis, interprete Laurentio Normanno Lip-
ul)idocet) Non esse dubitandiim , non siae 1695. confecta a Russiae minoris ec-
esse ambigendum. Dal autem rap'onem:
desia per Petrum Mogilam melropolitamHoc enirn a patribus traditur , universa Kioviensem ,
solemniter approbata per
observat Ecclesia. Imo in lniius Enchi- Parthenium Constantinopolitanuni Pa-
ridii e. C1X: Necjue (inquit) negandum triarcham cum reliquis Patriarcliis Ale-
est defunctorum animus pietate suorum xandrino, Antiocheno, Hierosolymitauo,
viventium relevari . ( uni prò illis sacrifi- aliisque episcopis anno 1643. XI. Mariti,
cium mediatori^ offertur , vel eleemosy- uticouslat exEpistoIa libello inserta, larn
noe in Ecclesia fittili ». vero quaestione LXVI. pag.lll.negatur
Duo ilaque sccernenda sunt. i.° an sit Purgatorium in quo temporaria ulla
in alia vita purgatorium sensu catholico- poena animorum expurgatrix a morte
min. De hoc non dubilat Augustinus,
existat; pag. 412. ut ipsi nonnihil sup-
neque liane vcritatem probabilibus ac- plicii sustinentes co dein perpurgenturcenset. '2/' Qaodnam sit purgatorium in Sed ut aperiatur aequivocalionis ra-
alia vita, imin per ignem habeatur. Hoc dix, quam passus est vir omnium iudicio
Augustinus iis adnumerat,quae certa eruditissimus Natalis Alexander , legatur
ac definita non sunt, et de quibus quaeri pag. 107. huius confessioni^ quaestione
notes! . Ncque id solummodo veruni fuit LXIV. a An non et aliqui sic diem suum
aelale Augu^tini. Dubium est, ait Bellar- obeunt, ut beatorum damnatorumque me-
ihii.us lib. II. de Purgatorio cap. X: an dii sint? Resp. huiusmodi homines nulli
ille ignis sit proprie diclus ignis, an me- reperiuntur. At illud probe constai, sce-
taphorice. Respondet: Communis senten- leratos homines non paucos de orci clau-
tia theologorum est , veruni et proprium stris eripi atque liberari non sua equi-
esse ignem , et eiusdem speciei cum no- dem ipsorum poenitentia sive confessio-
stro elementari. Quae sententia non est ne, quemadmodum scriptura dicit (Psal.
(juidem de fide ,quia nusquam ab Ec- VI. ) Quis enirn coufiteatur libi in infer-
< lesìa definita est, imo in concilioJloren- no? et ( Psal. GXV. ) Non laudabunt te
tino graeci aperte professi fuerunt , se mortui Veruni piis superstitum
non ponere ignem in purgatorio , et ta- ojficiis, et ecclesiae prò ipsis deprecatio-
men in de'fi'nilione facta sessione ultima nibus, praecipue vero per incruentum
definitur,purgatorium esse, nulla men- (Liturgiae ) sacrificium, quod Ecclesia
tione ignis habita. Tcunen est sententia prò vivis mortuisque omnibus communi-probabdissima ». ter, quemadmodum Christus prò iis pa-
Quaeri polest num non modo graeci riter rnortuus est, quotidie offerì.uniti, quique subscribunt fiorentino con- Tum adductis aliquibus ex Theophi-cilio, sed eliam scismatici purgatorium lacto archiepiscopo Acridae in Bulgaria,
ut: Aiììrmat Nalalis Alexander sed scriptore graeco saeculi XI. « Cla-
(saecolo IV.Diss.XLV.Propos. II. n. 21) rum evadit, inquiunt graeci , ab excessu
lesiae graecae cum latina consensum suo liberari per se animavi, poeniten-m hoc dogmate multis prolatis eliam tiamque agere non posse ,
nihilque eius-
Bchismaticis; Ex quibus, inquii , evidens modi molìri, quo infernis eximatur vin-
est, eamdem esse graecorum et latinorum culis. Solae igitur liturgiae,precesque
de purgatorio fidem , solarn de nomine et eleemosynae, quae animae causa a
quaestionem inlereos abitari. viventibus praestantur , illam plurimumId ipsam tamquam sine controversia adiuvani, et ab acheronte redimimi.
supponimi \\JUI. sorbonici duclores qui Constat ilaque graecos schismaticosdie 15. lunii 1717. scriptum obtulere Pe- ncque nomine neque re purgatorium con-tro Magno Moscoviae Czari Parisiis lune fi ieri : id est : Si vere poenitentes in Deiagenti
. Befertur scriptum 1 . V . vilae Pe- cantate decesserint antequam dignispoe-tn Magni per Antonium Catiforum. nitentiaefructibus de commissis satisfe-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 170/270
— 142 —cerini , et omissis corum animas poenis Nam hacc pars agit de suffragiis in fa-
purgaloriis post morlcm pitrgarì. En pri- vorem decedentium cum carilate. Contra
ma pars doctrinae catholicae in conci- vero graeci schismatici et transcriptae
Jio fiorentino a lalinis et graecis sancilae, Confessionis anctores agnnt de suffragiis
et a schismaticis negatae. Negant quip- in favorem sceleratorum inpoeni tentium.
pe post mortem animas prò culpis venia- Nullo igilur pacto purgatorium agno-
libus aut lethalibus non piene remissis ad- scunt hi schismatici. Sed anliquissimam
dici poenis temporalibus7a quibus satis- ac universalem Ecclesiae traditionem de
patiendo libcrenlur. Et ut a poenis hu- iuvandis dei'unctis prave delorquent ad
iusmodi rclcvcntur, prodesse eis vivorum impios in peccato decedentes et ad infer-
suffragia , missarum scilicet sacrificio, ,num detrusos. Neque vero schismatici
oraliones, et eleemosynas , et alia pietà- liane sibi primum senlentiam excogila-
tis officia ,quae a fidelibus prò aliis fi- runt anno 1C43, quo ea conièssio sancì-
delibus fieri consuevcrunt secundum Ec- ta ;iramo eum errorem et erroris occa-
clesiae instituta. sioneni sumpsisse videntur non modo ex
Secundae huic parti definitionis fìdei Theophilacto quem citant, sed etiara ex(cui antistiles ulriusque Ecclesiae graecae Nicolao batasila in Expositione liturgiae
ac latinae subscripserunt in concilio fio- cap. XLV., et Gabriele Philadelphiensi
remino ) repugnant graeci auctores Con- de Purgatorio , si eorum verba ritc ex-
fessionis , cuius verba transcripsimus. pendantur.
cip. lxx. LXX. Sane cavendum est; ne quisquam existimet, infanda illa crimi-
eieemosySs non na, qualia qui agunt, rcgnumDei non possidebunt, quolidie perpetranda et
ha' muteur.eleemosynis quotidic redimenda. In melius quippe est vita mutanda, et per
eleemosynas de peccatis praeteritis est propitiandus Deus: non ad hoc emen-Eccii.xv. 2I . dus quodam modo, ut ca sempcr liccat impune committcre. Nemini enim
dedit laxamentum peccandi: quamvis miserando deleat iam facta peccata, si
non satisfactio congrua negligatur.
Notac in caput Quoniam errorcontia aetcrnilatempoe- Àugustinus , cum quibus paci/ice sive
nae debitae peccatoribus sine poenilen- salva Ecclesiae pace disputabat. Mei ni
lia congrua decedentibus erat Augustini Àugustinus eos discriminari ab Origene
aetale et superioribus etiam temporibus cjui et ipsum diabolum atquc angelo s
veluti lerna pi uri moriim capitum,quo- cius post graviora prò merilis et diutur-
rum aliquod hocEnchiridii loco
,
aliud niora supplicia...sociandos
sanctis
An-alio significatili-, alia bis , alia aliis Au- gelis credidit. Sed illuni, subdit Augu-
guslini libris; non abs re erit aliquam co- stinus , et propler hoc , et propter alia
rum seriem exponere praecipue ex 1. XXI. nonnulla et maxime propter alternante*
deCivitale. sine cessatione beatiladincs ac mise-
Imprimis e. XVII,plurcs catholicos rias non immerito reprobava Ecclc
sui temporis hac in re errantes ita coni- sia. Quam lanien formalem reprobatio-
pleclitur: Nunc iam, inquit, cum mi- nem inustam iis misericordibus nostra
scricordibus nostris agcndum esse video, per eam aetatem tacet semper Augusti*
et pacifìce disputandum, qui vel omni- nus^ imo ut sapienter notant Maurini ad
bus illis hominibus,quos iuslissimus iu- cap. LXIII. Enchiridii , istorimi nomi-
dex dignos gehennae supplicio indica- ni , quos aliquoties reprehendìt ,pepercit
bit, vel quibusdam corum nolunt credere sempcr.
poenam sempiternamfuluram , sed post Alium errorem adhuc magis {miseri
certi temporis mctas prò cuiusque pcc- cordem) in aliquibus catholicis refertAucali quantitale longioris sive brevioris gustinus scq. cap. XVIII. bl>. \\l. d<
eos inde existimani libcrandos. Hoc do- Civ. Swit etiam7inquit , ijuulcs in < olio-
cebaiii miscricordes nostri; ita enim ho- cutionibus nostris ìj>sc sum experltis, <jtn
mincs catholicae communionis appellai cum vencrari videantur Scrìpturas san-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 171/270
— 143 —rtas, moribus im/irobandi sunt, et agendo illius acieniiiale supplicii , qui prò pcc-
<nu$am sanai malto niaioreni (/aar/i isti catis suis fneere digiias cleeniosynas ne~
miseri'ordinai Deo tribuunt erga Jaaaa- gliguntmQui ergofeccrit, inquilini:, quam-
numgenus. Dicunt enim de malis et in- vis mores in melius non mutaverit, sed
/idrlilnis hominibus divinitus (juidem ve- Inter ipsus suas cleeniosynas ne/nrie a<
rum praedictum esse , quod digiti sunt nequiter vi.veril, iadieiam il/i eaai misc-
poena: sed cimi ad iudicium venturafue- ricordicifataram est ,ut aut india dam-
rit. misericordiam esse superaturam. Po- milione plectaturìaut post nliquid tem-
nabit enim cos, iiujuiunt, misericors Deus poris sivc pannali sive prolixum ab ilici
preeibus et intercessiombus sanctoram damnatiotte liberetur. Atque hic est er-
siiorum. Quare concludebant nonnullis ror, quem Augustinus redarguit hoc ca-
Scripturae testimoniis abutentes, nec lon- pile LXX. Enchiridii.
giuro, nec prorsus alluni supplicium post Ad quem errorem pertinet id quod di-
diem iudicii esse passuros. ifec isti tamen cebant ii ipsi de remissione iniuriarum.
subdit Augustinus, qui hoc scntiutit, liane Ad hoc pcrtincre aiunt, subiicit Aug. eo
^uam usque ad liùeralionem ipso cap. XXII. et in oratione domini-
rtullam damnationem diaboli atqucca quotidianam postulalioncm : Dimitle
forum eius extendunt. nobis debita nostra sicut et nosdimittimus
1 1 dime,quas receusui , numeran- debitoribus nostris. Quisquis enim UH
,
tur al» Augustioo tamquam liac in re più- qui in eum peccavit dimittit ignoscendo
riunì catholicorum erroneae opiniones peccatimi, procul dubio eleemosynanifa-principaliores. Aliae autem subiiciuntur cit.QuamremDominus sic ipse commen-ab Augustioo eo J. XXI. de Civ.
,quas davit, ut diceret: Si enim dimiseritis pec-
u's priorum (juasi multil'ormes modi- cata hominibus, dimitlet vobis et Pater
ficatiooes. Sunt alii (inquit cap. XIX.) vester peccata vestra. Nec dixit Domi-ab aeterno supplicio libcrationem nec nus, (inquilini)
, magna vel parva ... Ac- sahem omnibus hominibus promit- per hoc putant eliam eis qui perdile vixe-
tenles , sed lanlunvnodo Christi baptis- rint, donec claudant diern vitae huiusmate ablalis qui participes fiunt corporis extremam
,per liane oralìonem qualia-
,quomodolibct vixerint in quacum- cumque et quantacumque fuèrint , om-
quehaeresi vel impietritefuerint. nia quolidie peccata dimilli , sicut ipso,
Sani (aie cap. XX.)qui nec omnibus quolidiefrequentatur orario, si hoc lan-
• ulibusbaplismalisChristi et eius cor- tummodo custodire meminerint, ut quan-i sacramentum , sed solis catholicis do ab eis veniam petunt qui eos peccalo
quanwis male viventibus pollicentur ... qualicumque lacserunt, ex corde dimil-
etiamsi postea in aliquam hacresim vel e- ta/^.Contra quam pravam intelligentiam
tinnì ingentilitali idololutriam lapsifue- de remissione iniuriarum agit Aug. se-
rmt... atque din ornnis impietas quanto quentibus Enchiridii capitibus.
iuniorJ inni non eis vedeat ad aelcrni- Iterum observandum est quod Augu-tulem, sed ad diulurnilutcm, magnitu- stinus Jicet 1. de Civ. XXI. cap. XXIII.dincmijuc poenarum. et seqq. omnem liane, doclrinam vehe-
Sunt nutria (adda cap. XXI.) qui ... nientissime reprobet, non tamen ut hae-
nonnisi in Ecdcsia catholica perseverali- resim ab Ecclesiae unitate praecisam sua
tibus ìioc promitiunt, per ignem videlicct illa aetaie; imo statini a cap; XXIII. du-
sab'undiis merito Jundumenli... Dicunt biuta hoc proponit: ac primum quaeri
iuslibet vitae catholicum chrùtia- oporlct nique cognoscicur Ecclesiaferranum ( hristum habere in fondamento ,
nequiverit liominaaidisputalionemdia-
quodjundamentum nulla haeresis hnbcl bolo eliam post maximas et diuturnissi-
a corporis eius unitale praecisa. Atque rnas poenas , purgalionem velindulgen-bic si rite i onsideraveris, esterror, quem tiam pollicentem. Inde autem argumen-
ctatur Augustinus in boc Enchiridio tatur ncque esse ferendam sententiam,
superior. cap. LXVII.el LXV1II. quae hominibus idipsum polbcetur : ar-
Compen > tiam quosdam, (inquit cap. gumentalur , inquam , sed de Ecclesiae
Wll.j pillare eos tantummodo ursuros decretis contra lume errorem omnino si-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 172/270
— 144 —Jet. Imo supponi! decrelum illud omnino iubet, siculi videro licei in libris contra
non i'nisse , scd Ecclesiam ferre sua illa duas cpisf. pela^iai;orum , in quibus(l.
aelale disputantes pio salute lioininum IV. e. X.) Illud inni ( inquit ) lerliuiìi
perditorum , et sine poenitentia deceden- videamus, quod non minus in istis omnctium. Inde enim nascitur dubium, cuna Cliristi membrum et totum eius corpus
Ecclesia hos disputanles ferat cui* ferre cxhorret , quia contendimi esse in hacnequiverit origenistas. Graviora quae di- vita velfuisse iustos nullum habenles om-
cit contra hunc errorem, haec sunt, quod nino peccatum.
eo admisso statini enervabitur fides qua Ofhciosum mendacium sine peccato di-
credilur sernpiternum daemonum futu- ci posse , non fuit error damnatus ab
rum esse supplicium. Argumentatur e- Ecclesia aetate Augustini . uti constat ex
liain ex eo quod eodern paclo loquaniur hb. de Mendacio et contra mendacium,
Scriplurae de aeternitale praemii, quam quemadrnodum postea fuit improbatum
isti errantes christiani admittebant,et Ec- in iure canonico.
desia contra origenistas defìniverat, et de Haec illustrant doctrinam theologo-
aetern ita te suppheii.Dicere autem in hoc rum
qui docent
cums.
Thoma(II. II.
uno eodemque sensu: vita aeterna sine q. I. art. 7. ), quod arliculi fìdei quan-
te erit, supplicium aeternum finemha- tura ad explicationem creverint. Neque
bebit , mullum absurdum est. pertinere ad defeclum fìdei,quod quae-
Nernini autem mirum erit quod error dam explicite cognita sunt a posteriori-
coutra aelernitatem poenarum,quem Ec- bus, quae a prioribus non cn^nosceban-
clesia posterior tamquam haeresim into- tur. Quare in resp. ad H. Dicendum,
lerabilem detestata est, et in socinianis quod profectus cognitionis conlingit.. ex
delestatur , nondum aetate Augustini ut parte addiscentis : sicut magister, qui no-
formaliter haerelicus haberetur. Ipsa ae- vii totam artem , non statim a principio
late Augustini accidit, ut propositio non tradii eamdiscipulo, quicapere non pos-
formaliter haeretica in formaliter haere- set, sed paulatim condescendens eius ca-
ticam evaderet. pacitati; et hac ratione profecerunt ho-
Etenim in fine libri de Perfectione iu- mines in cognitione /idei per temporum
stitiae nondum eos reprehendere audet successionem,
qui affirmarent iustos sine ullo prorsus Quare statui Ecclesiae praesentis, in
peccalo existere in hac vita vel extitisse quo tam multa per concilia ac pontifices
aliquos: quorum opinioni quemadrnodum ad communem instructionem declarata
in lib. de Sp.et lit. e. II., et libi*, de Nat. sunt, aptari possunt verba Ecclesiastis
et gral. c.XLII. et LX., ita et in fine li- ( cap. VII.) Ne dicas'. quid putas causae.
bri de Perf. iust. non existimat Augusti- est, quod priora tempora mcliorafuere,
ims reluctandum usque ad damnationem quam mine sunt ? slulta enim est ìuiius-
ac censuras. Imo in epist. CLVII. ad Hi- modi interrogano.
larium anno kìk: Sed isti (inciuit) ut- Nota ad verba : Si non satisfactio etc.
cumque tolerandi, quando dicunt vel esse Utilitas ac necessitas satisfactionis in
velfuisse hic aliquem praeter unum san- patribus ac concili is commendata mate-
clum sanctorum qui nullum haberet om- riam atque occasionem praebuit fallacis-
nino peccatum. Illud vero quod dicunt simae argumentationis errori proscripto
sujjìcere homini liberum arbitrium ad do- ab Alexaudro VIII. an. 1690. in propo-
minica praecepta implenda etiamsi Dei sitioneXXVI. Ordinem praemittendi sa-
gratia, et Spiritus Sancti dono ad opera tisfactionem absolutioni induxit non po-
bona non adiuvetur, omnino analhema- litia aut inslitulio Ecclesiae , sed ipsatizandum est, et omnibus execrationibus Cliristi lex et pracscriptio , natura re/
dciestandum. idipsum quodammodo dictantc. Prop.
Al post conditos adversus illam opi- XVII. Per illam praxim inox absóken-
nionem tres canones, sextum , septimum dì, ordo poenilcntiae est inversus. Prop.
et octavum carlhaginensis concilii anno XVIII. Consuciudo in ni rna quocul m/
•V28. celebrati, eorum auctoritate eam minisi rationem sacramenti poenitentiae
deinceps ut perniciosum errorem caveri etiamsieamplurimorumìu>minum suste*-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 173/270
— 145
tei auctorìlas, et multi tempori* diutur-
nitas confìrmct, nihilominus ab Eccle-
sia non Imbellir prò usa sed abusa.
Auctores et faulores huius enroris liac
aut simili forma argumentaodi uluntur:
sacra auctoritas saepissìme docetjUt quispriusDeo satisfaciat, si velie curii ilio re-
conciliari , ergo ante absolittionctn opus
est satisfactionc quae praecipua est in
Arnaldi libro de frequenti comunione.
At argumentalio huiusmodi contra re-
gulas logicas est a genere ad spcciem.
Quid est satisfactio? RespODdet Bellarmi-
nus 1. IV. de poeti, e. 1. nihil esse aliud
mù actionem, qua is qui alterimi lacsit,
tdntum facit quantum satis est ad inni-
rium (onipensandain. Iam vero haec sa-
tisfaccio duplex est: altera prò culpa, al-
tera prò poena. Imprimis eniin opus est
ut ea fìant quae necessaria sunt ad ami-
citiam recuperandam,quae cum fiunt
,
satisfacimus prò culpa. Atque haec in
lege gratiae pecca ntibus post baptismum
sunt contritio, confessio cum absolutione
percepta. Cum autem haec ante gratiam
reconciliationis perceptam non sint ope-
ra iilii Dei , hinc est quod non sint satis-
factio condigna , sed tantum congrua,
quo vocabulo ulitur Augustinus hoc lo-
co Enchiridii. Imo de satisfaclione con-
grua non vero condigna monet Bellar-
mino (1. e. ) intelligendos veteres pa-
ti <- , qui actionibus humanis interdum
tribuere videntur , ut Deum ex inimico
amicum redda ni, atque adeo prò expianda
culpa sabsfaciant. Atpraeterea integritas
compensationis postulat , ut amicitia re-
stitula poenitentibus et confessis luaturdebitum poeoae residuae, qua iustitiae
satisiiat, quiquesibi nimium placuit pec-
cando, aliqua sui afflictione displiceat.
Àtque liaec est satisfactio prò poena, quaesatislactio praesupposita gratia reconci-
liationis condigna erit. Cum autem a sae-
culo XII. post magistrum sentenliarum
usitatissima sit parlitio actuum poeniten-
fis in contritionem , confessionem et sa-
tisfjK tionem, licet satisfactio ex vi vocis
sit genus q nodi Iam ulramque specieml 'ompleclens riempe et satisfactionem prò
culpa, et satislactionem prò poena,
la-
men ex circumstantia loci,quem ulti-
in uni occupat in ea theologis et cate-
chistis celeberrima partitione a sex iam
saeculis usurpala , vox satisfaclionis de-
terminala fuit communiter , ut in Eccle-
sia significaret satisfactionem a poena.Cum enim per contritionem ac confes-
sionem, cui saltem asaeculo Xll. consen-
tientibus omnibus eruditis adiungi con-
suevit absolutio , satisfactum iam sit ac
supponatur prò culpa, reliquum est ut
tertio loco non sit nisi satisfactio prò poena.
At ex his non nisi pessime colligas,
quod scriptores Ecclesiastici priorum duo-
decim saeculorum ubicumquesalisfactio-
nis meminere , intelligant satisfactionem
prò poena, quae sita sit in operibus labo-
riosis cum vox indilTerens sit ad utram-
que aut alterutram satisfaclionis speciem
significandam ,nec ex usu ad unam po-
tius prae alia constanter determinaretur.
Acsane id animadvertitur in cap. hoc
LXX. Enchiridii, ubi Deus dicitur mi-
serando delere iamfacla peccala, si non
satisfactio congrua negligatur: in quibus
verbis, si nomine satisfaclionis congruae
intelligat Augustinus satisfactionem prò
culpa nempe contritionem et confessionem
habeo quod volo : sin intelligat satisfa-
ctionem prò poena , sane Augustinus ab-
surdissime locutus est} alligavit enim de-
letionem peccatorum illi rei, quae inte-
gralis est pars poenitentiae , et ea omisit
quae substantialia sunt et omnium catho-
licorum iudicio magis necessaria, contri-
tionem ac confessionem. Quae duo et
quantum satis iudicavit capite LXIV. et
LXV. huius Enchiridii , et evidentiustum sermonibus CCCLT. et CCCLII. qui
inscribunlur de poenitentia , et in epist.
ad Honoratum CCXXVHJ. n. 8. al. ep.
CLXXX.Quae argumentandi ratio a nobis hoc
in loco explicata plurimum valet ad e-
ruendum sensum Augustini aliis in Jocis,
tum plurium veterum patrum,qui si no-
mine satisfaclionis poenalitales intellexe-
re, sane quod praecipuum erat , nempecor contritum omisisse ac neglexisse di-
cendi sunl.
19
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 174/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 175/270
— 147 —adeptam in absolutione reconciliationem XLV11I. adVincentiume rogatianoschis-
per Eeclesiae claves, et tunc adiuvant ad mate, quae tota est de hoc argumento.
oebitum poenae tollendum, idest ad coni- Mea prunitus sententia non erat, inquit
pletam remissiooem peccatorum. Obser- n. 17., nisi neminem ad unilalcni Cìiri-
va autcìujquani castigale loquatur Au- sii esse cogendum, verbo esse agendum,
gustinosi adiuvant, inquit, ut dinutlan-dispulatione
pugnandum, vallone vinccn-Utr nostra peccata. Non enim haec opera dam , ne fictos catholicos haberemus
,
issarla sunt absolute ac simpliciter,
quos apertos hacreticos noveramus. Sednisi in proposito servandi legem. Contra haec opinio mea non contradicentiwn
vero satisfactio illa congrua, de qua pan- perbis, (aegre enim quis obsistere directe
lo ami- cap. LXX. , el poemtentium in poterai arguraentanti ac disserenti Au-
melius mutari vitam,dequac. LXXIL, gustino) sed demonstrantium supera-
dicuntur simpliciter necessaria, batur exempiis. Nani primo mila oppo-
Quare connrmabis quod dictum est nebatur civilas mea, tjuae cum totaessct
satisfaclionen] apud Augustinum non de- in parte Donati, ad unitalem catìiolicarn
triminale significare satisfactionem prò timore legnili impcrialiam conversa est.,.
poena. se 1 itiam satisfaclionem prò cui- Ita aliae multae qaae rnihi nominalimpi. Quare testimonia patrum significai]- commemorabantur... Quo argumento ab
tium necessitatem satisfactionis ante re- effectis victus Augustinus est , tum ipse
conciliationem euniDeo obtinendam,qui- poslea liane ipsam opinionem auclorita-
bustestimoniis abutebanturdefensores aut tibus et rationibus cumulavit duabus ci-
lautores trium propositionum per Ale- tatis epistolis.
nndmm Vili, proscriplarum, testimonia, Huius observationis fructus est falsilas
inquam, illa inefficacia suntnec delermi- prop. XXX. ab Alex. Vili, proscriptae.
nate significant satisfactionis poenalia o- Ubi quis invenerit doctrinam in Augusti-
pera, sed salisfactionem prò culpa, quam no darefundatam, Ulani absolule polest
praeatat contri tus ac confessus. tenere et docere non respiciendo ad ul-
( Nota ad verba : Multa enim bona lam pontificis bullam.
praestantur in vitio . . . .) Nemo enim tam Augustino repugnat
Sapienter monent Maurini patres , his quam cui unum Augustini nomen prò
iblique vindicari rationem agendi ratione est.
cum donatisùs haereticis per Jeges eie- Ego enimfateor cantati tuae (ait scri-
dicta poenalia imperatorum, quam agen- bens Augustinus ad Hieronymum epist.
di rationemdonatistae clamabant dedecere LXXXII. al. XIX. n. 3. ) solis eis scri-
ecclesiasticam mansuetudinem et liberta- pturarum libris quiiam canonici appel-i< in Bdei. Lege epist. XCni. al. XLVIIL ìantur , didici hunc timorem honorem-et ep, U.WM . al. L. que de/erre, ut nullum eorum auctorem
A; iitilis hoc loco observalio subori- scribendo aliqiùd errasse firmissime ere-tur. Opinabatur ohm Augustinus , non dam.... Alios autem ita lego, ut quanta-
ilaagenaum cum donatistis. Alii autem libet sanctitate doctrinaque praepolleantafricani episcopi, qui et distributive sin- non ideo verum pulem quia ipsi ita sen-guli et collectiye omnes non crani cum scruni, sed quia mihivel per illos auctoresAngustino comparandi sive scriplurarum canonicos vel probabili ratione quod a
«tia, sh iraditionis, si- vero non abhorreat,persuadere polue-
ve naturata rationia perspicacia, io opi- rimi. Necte,mifratcr, sentire aliud exi-
niouc contraria erant. Adversati palam stimo: prorsus , inquam, non te arbitroMini Augustino eiusque eloquentissimia sic legi libros tuos velie lamquam pro-rationibus , non cesserunl eius auctoriuti phetarum aut apostolorum , de quorumatque argurnenlis ; imo tandem Augusti- scriptis
, quod onini errore careant du-.iin auctoritati el rationibus cessit, bitare nefariani est. Àbsit hoc a pia hu-
m eprumque parli s tandem attrattila est, militate et vcracide semetipso cogitatio-
quodvelex hocsoloEnchiridiic. LXXII. ne. Et epist, CXLVI1I. al. CXI. n. 15." >llM ' postquam similia disseruit , merito subii-Andi Augustinum in ep. XGIU. al. cil: taìis ego suoi in scriptis aliorum
,
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 176/270
— 148 —taUs esse volo intellectores meorum. Pe- cirina conlra pelagianos,quae specialern
cuJiaris est exceptio in ea Augustini do- ab Ecclesia approbationem meruit.
e » ,. i xxiii. LXXIII. Sed ea nihil est maius , qua ex corde dimitlimus,quod in nos
e eemoiyna. quisque peccavit. Minus enim magnum est erga eum esse benevolum , sive
parare iuimio». etiam benencum , qui tini mali nihil tecerit : illud multo grandius et magni-ficentissimae bonitatis est , ut tuum quoque inimicum diligas, et ei qui tibi
malum vult, et si potest facit, tu bonum semper velis , faciasque cum pos-
Matth. v. 44. sis, audiens dicentem Deum, Diligile inimicos vestros, bene faciteeis qui vos
oderunt, et orate prò eis qui vos persequunlur. Sed quoniam perfectorum sunt
ista fìliorum Dei,quo quidem se debet omnis fldelis extendere
, et huma-num animum adhunc aflectum , orando Deum , secumque agendo luctan-
doque perducere : tamen quia hoc tam magnum bonum tantae multitudinis
M auh. vi. 11. non est, quantam credimus exaudiri, cum in oratione dicitur : Dimitte no-
bis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus noslris; procul dubio verbasponsionis huius implentur , si homo qui nondum ita profecit ut iam diligat
inimicum, tamen quando rogatur ab nomine qui peccavit in eum , ut ei di-
mittat, dimittit ex corde: quia etiam sibi roganti utique vult dimitti, cumorat et dicit , sicut et nos dimittimus debitoribus noslris ; idest sic dimitte debi-
ta nostra rogantibus nobis , sicut et nos dimittimus rogantibus debitoribus
nostri s.
e. lxxiv. LXXIV. Iam vero qui eum, in quem peccavit, hominem rogat, si pec-
d!mXMtinou cat° suo movetur ut roget, non est adhuc deputandus inimicus, ut eum di-
dimitiamur a
ligere sit difficile, sicut difficile erat quando inimicitias exercebat. Quisquisautem roganti et peccati sui poenitenti non ex corde dimittit , nullo modoexistimet a Domino sua peccata dimitti
,quoniam mentiri veritas non po-
ioa. xiv. 6. test. Quem vero lateat Evangelii auditorem sive lectorem, quis dixerit : Ego
sum veritas? Qui cum docuisset orationem , hanc in ea positam sententiam
KM. vi. 14. ,5. vehementer commendavit, dicens : Si enim dimiseritis hominibus peccata eo-
rum , dimittet et vobis Pater vester caeleslis peccata vestra . Si autem non dimi-
seritis hominibus, nec pater vester dimittet peccata vestra. Ad tam magnum to-
nitruum qui non expergiscitur, non dormit , sed mortuus est : et tamen po-
tens est ille etiam mortuos suscitare.
jfotaadcap. In li ìs legendis capitibus locum habet Quare apposite Sixtus Quintus in ea-
^Lxxir" qu°d nionuit Sixtus V. in Bulla Trium~ dern Bulla ad commendandas novas utili-
phantis: quod theologiae scholasticae... tates ex scholastica theologia posterio-
cognitio et exercìtalio.. . semper certe ribus saeculis derivatas observavit, quod
maximumJructum ajferre potuti... ad Deus Ecclesiam suam per saeculorum
Patres securius, et utilius perlegendos, aetates, prout opus est , novis beneficiis
et explicandos. Distingua hac in re Au- auget novis praesidiis instruit.
gustinus perlectionem a praecepto;quod In quam rem faciunt verba s. Grego-
dimiltamus rogantibus dicit esse praece- rii homilia XVI. in Ezeehielem : Quan-
pti, quod dimiltamus anlequam rogemur to mundus ad extremum ducitur , tanto
docet esse consilii ac perfectionis. Longe nobis aetcrnae scicnliae aditus lardai*
severius, ac verius doctrinam de dili- aperitur.
gendis ex obligatione inimicis perlractat Ipse Augustinus frequenter supponiti
s.Thomas II. II. q. XXV. art. 8. et 9., quoddiligentiaeposteriorumapcrialIKu>,
et brevius complectitur q. LXXX1II. imo quemadmodum ipse ntultis in locù
art. 8. Adhuc severius, et liisiuseximius Joqui solet, reveletquae prioribus obscu*
Suarez de Cantate disp. V. Sect. V. ra l'uerant. Id obscrvavitretavius 1.X1Y
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 177/270
— 149 —de Incar. e. 11. n. li. , et refert Augii- se sive per alios
,quibus Dominus reve-
stinuml. II.deGenesi contra Manichaeos, lare dignetur. Universalius id docet Au-
ubi proflieiur se expHcaturum,quae in guslinus epist.XCHI. al.XLVIII. n.35.
Genesi traduntur , non praeiudicantem et ep. CXLVIII. al. CXI. 0.5.
lueliori diligentiorique tractatui, sive per
LXXV. Sane qui sceleratissime vivant, nec curant talem vitam moresque
corrigere , et inter ipsa facinora et flagitia sua eleemosynas frequentare non
etmani , frustra ideo sibi blandiuntur , quoniam Dominus ait : Date eìeemosy-
nam, et ecce omnia tmmda sunt vobis. Hocenim quam late pateat, non intel-
lignnt. Sed ut intelligant , attendant quibus dixerit. Nempe in Evangelio sic
scriptum est : Cum loqueretur , rogavit ilìum quidam Pharisaeus, ut pranderet
apnd se, et ingrassili recubuit. Pharisaeus autem coepit intra se reputans dicere
quart non baptizalus esset ante prandium? Et ait Dominus ad illum: nunc vos
Pfcn isaei quod deforis est caìicis et catini, mundatis; quod autem intus est vestrum
plenum est rapina et iniquitatc. Staiti , nonne qui fecitid quod deforis est, etiam
id quod inlus cstfecit? verumtamen quod superest, date eìeemosynam, et ecce om-
nia manda sunt vobis. Itane hoc intellecturi sutnus ut Pharisaeis non haben-
tihus fidem Cliristi, etiamsi non in eum crediderint , nec renati fuerint ex
aqua et Spiritu , munda sint omnia, tantum si eleemosynas dederint, sicut
isti eas dandas putant? cum sint immundi omnes quos non mundat fides
Cbristi, de qua scriptum est , Mundans fide corda eorum: et dicat Apostolus,
lmmandis autem et infidelibus nihil estmundum, sedpolluta sunt eorum et mens
et conscientia. Quomodo ergo Pharisaeis omnia munda essent , si eleemosy-
nas darent, et fideles non essent? aut quomodo fìdeles essent si in Ghristumcredere atque in eius renasci gratia noluissent? Et tamen veruni est quod
audierunt, Date eìeemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis.
LXXYI. Qui enim vult ordinate dare eìeemosynam, a se ipso debet in-
cipere, et eam sibi primum dare. Est enim eleemosyna opus misericordiae
> erissimeque dictum est, Miserere animae tuae placens Deo. Propter hoc re-
nascimur, ut Deo placeamus, cui merito displicet quod nascendo contraxi-
mus. Haec est prima eleemosyna, quam nobis dedimus, quoniam nos ipsos
iniseros per miserantis Dei misericordiam requisivimus , iustum iudicium
eius contitentes, quo miseri eflecti sumus, de quo dicit Apostolus, Iudicium
quidem ex ano in condemnationem : et magnae cantati eius gratias agentes ,
d<' qua idem ipse dicit gratiae praedicator, commendat autem suam dilectionem
Peti! in nobis, quoniam cum adhuc peccatores essemus, Christus prò nobis mor-taas <>*t: ut et nos veraciter de nostra miseria iudicantes , et Deum cantate
quam donnvit ipse diligentes, pie recteque vivamus. Quod iudicium et cari-
tà tem Dei cum Pliarisaei praeterirent, decimabant tamen propter eleemosy-
nas (jiiis faciebant etiam quaeque minutissima fructuum suorum : et ideo
non dabant eleemosynas a se incipientes, secumque prius misericordiam fa-
cientes. Propter quem dilectionisordinem dictum est, Diliges proximum tuumtmnquam teipmm. Cam ergo increpasset eos quod forinsecus se lavabant, in-
tus autem rapina rt iniquitale pieni erant, admonens quadam eleemosyna,
quam sibi homo debet primitus dare, interiora mundari: Vcruntamen inquit,
quod superest , date ekmoqjnam , et ecce omnia munda sunt vobis. Deinde ut
oetenderet quid admonuisset , et quid ipsi facere non curarcnt, ne illum pu-tarent eorum eleemosynas ignorare : Sed vac vobis, inquii, Pharisaeis: tamquam
C»p. LXXV.Eleemosyna
sceleratos et
intideles noniiiiiikI.iI . Ilìsi
inutenlur.
Lue. XI. 4 1
Act. XV. 9.
Tit. I. i5.
Cu. LXXVI.Prima
eleemosynaanimae suae
misereri et recle
vivere.
Ecdi. XXX. 24.
Rom.V. 16.
Ibidem. Vili.
Lue. X. 27.
Lue. XI. 41 >
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 178/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 179/270
— 151 —fedentibus apostolica auctoritate, falcatili*. Tale quiddam est, ubi dicil , Audct i. c.r.vr. ..ne,
qmsquam vestrum adoersus alterimi negotòm habens indicare apud iniqua*, ci
non apud sanetos? Et paulo post, saecularia igitur iudicia si habuertiis, inquit,
nti contemptìbUes sani in Ecclesia, hos collocale. Ad revercntiam vobis dico
<<m est inter vosquisquam sapiens qui ponti interfratrem sani» indicare; sed
frater cum fruire iudicatur, et hoc apud infiddes. Namethic possK pitali iu-
dicium habere adversus alterum , non esso peccatimi , sed tantummodo id
extra Ecclesiam velie iudicari, nisi secutus adiungeret : Iam quidem omnino
, quia iudicia habetis vobiscum. Et ne quisquam hoc ita exensaret,
ut (1 iustura se habere negotium, sed iniquitatem se pati, quam vellet
i iudicum sententia remo-Feri: continuo talibus cogitalionibus vel excu-
onibus occurrit, atque ;ùl , Quote nonmagis iniquitatem patimini , quare
non polius fraudamini. lì ad illud redeatur, quod Dominus ait, Si quis vo- Matti., v. 40.
rit (unicom ninni tollere, et iudicio tecum contendere, dimitte idi et pallium. Et
alio loco, Qui abstulerit, inquit, tua , itoli rcpclcrc. Prohibuit itaque suos de u* vi. 3o.
:ularibus rebus cum aliis hominibus habere iudicium : ex qua doctrina
Apostolus diri! esse delirium tamen cum sinit in Ecclesia talia iudicia fìniri
er fralres fratribus iudicantibus, extra Ecclesiam vero terribiliter vetat ;
oifestum est etiam lue quid secundum veniam concedatur inflrmis. Pro-
pler haec atque huiusmodi peccata, et alia, licet iis minora, quae fiunt ver-
borimi et cogilalionum offensionibus, apostolo Iacobo confitente ac dicen-
le: In inulti* mini offendimus omnes: oportet ut quotidie crebroque oremus racin. 2.
Dominimi, atque dicamus, Dimitte nobis debita nostra, nec in eo quod sequi- Nati. vi. , 2 .
tur mentiamur: Sicut et nos dimitlimus debitorihus nostris.
LXXIX. Sunt autem quaedam quae levissima putarentur, nisi in scrip-CAr- Lx xix.
turis demonstrarentur opinione graviora. Quis enim dicentem fratri suo fa- vide
U
nTa.
tv
tue, reum gebennae putarct,nisiVeritas diceret? Cui tamen vulneri subiecit
continuo medicinam praeceptum fraternae reconciliationis adiungens ; moxqutppe ait. Si ertjo offers munus (uum ad altare, et ibi recordatus fueris ,
quia Matt. v. 22 .
frater tuut taòei aìiquid adversumte. Aut quis aestimaret quam magnum pec-
uli -il, dies obscrvare et menses et annos et tempora , sicut observant
qui certis diebus sivc mensibus sive annis volunt vel noluntaliquid inchoa-
re, eo quod secundum vanas doctrinas hominum fausta vel infausta existi-
111. -ut tempora; nisi huius mali magnitudinem ex timore Apostoli pensare-ìitii>. qui talibus ait, Timeo vos ne forte sino causa laboraverim in vobis? Gai. iv. ».
1AW. Une accedit, quod peccata, quamvis magna et horrenda, cum c* P . lxxx.
in consuetudinem renerint, aut parva, aut nulla esse creduntur; usque adeo ho *™Zl"
usu
ut non -'-lini' occultanda, verum etiam praedicanda ac diffamanda videan- *w«ouiriUu.
tur, quando sicut scriptum est: Laudalur peccator in desideriis animae suae , paai. ix.,,.
<(/
. Talis in divinis libris iniquitas clamor vocatur,
ricut habes apud baiam Prophetam de vinea mala. Expeclavi , inquit, ut Is - v. 7 .
hidù km , fi ci iniquitati m , et non iustitiam , sed clamorem. Unde• I illud ut Genesi: Clamor Sodomorum et Gomorrhaeorum mulliplicatus est. cm.xvhi.».
Quia non solum iam apud eos non puniebantiir Illa Qagitia ,
verum etiampubtice veluti lege frequentabantur. Sic nostris temporibus ita multa mala,etsi non talia, in apertaci consuetudinem iam venerunt, ut prò his non so-lum exeommunicare aliquem laicum non audeamus , sed nec clericum de-gradare. Inde cum exponerem ante aliquot annos epistolam ad Galatas, ineo ipso loro ubi ait Apostolus, Timeo vos ne forte une causa laboraverim in
esse
intere] 11 tu
gravissima.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 180/270
— 152 —vobis; exclamare comptilsus sum. Vae peccati* hominum, quae sola mutilala
exhorrescimus : usilala vero ,prò quibus abluendis Filii Dei sanguis effusus est
quamvis tam magna sint, ut omnino Claudi contra se faciant regnimi Dei, saepe
videndo omnia lolerare, saepe toleranda nonnulla eliam facere cogimur. Atque
utinam , o Domine,
nonomnia quae non potuerimus prohibcre faciamus!
Sed videro utrum me immoderatus dolor incaute aliquid compulerit dicere.
Nota i. adcap. Frequentissimum est in libris s. Au- nat peccati venialis eos, qui uluntur ma-
lxxiYixxx Sustu"5 el adeius mentem in arduis con- trimonio causa solius voluptatis: quod
troversiis interpretandam apprime utile,
unum si Augustinus sensisset, consentien-
ut adversalivae propositiones ab ipso u- tes habuisset non patres modo , sed etiam
surpalae subintelligant particulam solum theologos ante ipsam damnationem pro-
aut tantum, sive aequivalentem. Sensus positionis IX. factam ab Innocentio XI.
est itaque. Quae sint Jevia, quae gravia QuareNorisius frustra laborat inhacsen-
peccata non humano tantum, sed divino, lentia vindicandain Vind.August. e. III.idque praecipue, iudicio pensanda sunl. §«8.j sed venialis culpae reum facit illum
Etenim argumenta a ratione naturali pe- quoque qui voluptatem coniugii ordinet
tita passim Augustinus profert , ac ma- ad vitandam incontinentiam. Quare ne-
gni facit. Memineris eorum quae paulo que saltem duos fines agnoscit licite ma-
supra recitavimus ex Aug. ep.LXXXII. trimonio ulendi,procreationem libero-
ai. XIX. n. 3. Aliosautem ita lego ut... rum, aut saltem evitationem incontinen-
non ideo verum putem, quia ipsi ita sen- tiae: unum licitum finem agnoscit libe-
serunt, sed quia mihi vel per iJlos aucto- rorum procreationem,quem fìnem si
res canonicos, vel probabili ratione, quae praetergrediaris saltem venialiler peccas.
a vero non abliorreret, persuadere polue- Quando tu uti uxore amplius quam ne-
runt. cessitas procreandorum liberorum cogit
Eius autem modi loquendi,quem in volueris, iam peccatum est , et ipsa talia
Augustino adnotavimus , exempla fre- peccata quotidianae eleemosynae mun-
quentissima sunt. Gum serm. CLV. al. dant.
VI. de verb. Apost. n. 9. dicat: Post Non contendo liane Augustini opinio-
concupiscentias tuas non eas debet ìm- nemesse falsam 5 non hoc est huius loci.
plori ex voluntate nostra adiuta grada Utile tamen erit in medium proferrecon-
Dei\ passim tamen ait non nobis, sed di- trariam sententiam s. IoannisClirysosto-
vinaegratiae tribuenda bona opera. Pas- mi,qui obiit Archiepiscopi Coustanti-
s'nnnonlegi sed gratiae bona opera ad- nopolitanus anno 407., cum Augustinus
scribit , idest non nobis tantum non legi a piuribus iam annis esset in Africa E-
tantum , ne lex viderelur sufjìcere posse piscopus.
Uomini habenti liberum arbitrium, e- Libro de Virginilate cap. XIX. toni.
tiamsi nullum ultra auxilium divinum I. operumEd. Montefaucon pag. 282.
porrigeretur inquitAugust. serm. CLV I. Cum liberorum procreandorum causa
al. XIII. de verb. Apost. n. 1. proditum matrimonium est, tum multo
Nma ti. ad cap. Duo affirmat Augustinus I. Bonum magis ad naturae ardorem restingiwn-
lxxix lxxx nuptiale quod unice intendi potest sine duni. Atque id Paulus tcstatur dicens:
veniali peccato in usu coniugii, esse prò- sed propter fornicationem suam quisque
creationem liberorum5 II. Si quis autem uxorem habeat, non propter liberorum
inlendatin usu voluptatis coniugalis vi- procreationem. Namque ubi convenire
lare fornicationem, peccare venialiter. iubet, non utmultorumfìliorumparen-
Haec est perpetuo s. Augustini doctrina. tes fiant, sed cur? ne vos lentet, iuquit,
Lege serm. IX. al. XCVI.de Temp. n. 18. satanas. Ac progressi^ non dixii : si op-
ti, serm. CGLXXVUI. al. XXXIV. de di- toni liberos: sed quid?qui se non conti-
versis n. 9. 51. al. LX1II. de diversis nent, matrimonium contrahant. Primi-
n.22. et seqq., et l.deContinentia n. 27. pio eniniyut dicebam ,
dupUcem han<
In quibus aliisque locis non modo dam- occasionem habebat , sed deinde (erra
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 181/270
— 153 —ac mari atque orbe Olimi replcto nnus
dumtaxat praetextus est reliquia ncqui-
tiae ac Ubidinis abolitio.
HancdoctrinamsaepissimciteratChry-
SOStomus in 'ii oo solo mi moro 19.,sed ante
ac postea in co libro. Imo homilia XIX.in 1. ad Gorint. in chi* fine exeusat se
,
quod de matrimonio ac virginitale non
agat. Librimijinquit , integrimi iti cani
rem edidimus^eteum ibi accurate^quan-
tum potuimus . rem lume tractaverimus.
In Homilia,
Quaies ducendae sìnt
nuptiau . n. .">. toni. 3. ed. Montel". : An-
to omnia (inquit) disce quaenam causa
coniugii.». Hoc cnim imam in coniugio
spci ininr et maxime , ut peccatimi effu-
qiamus. et simus ìmmunes a scortationi-
ous.
Homilia LX. inMatiliacum. Hocprae-
matrimonii lucrimi , ut ca-
Uimonia cotuerretur,
Hic autem esto praecipuus observatio-
niq liuclus , ut ne niniium nostro iudicio
6damus. Sanctissimi doctissimique erant
Augustinus at(|ue Chrysostomus,quo-
i uni alter in Africa, alter in Oriente per
eadem tempora de una eademque gravis-sima re morali tanta opinionum varieta-
le diséidebant.Cumautem uterque in sua
scnlml ia tamquam unice vera obfirma-
Lissimus essel , alterutrum falli iure mo-rdi Decesse fuit. Quis autem iam esse
alimi neget, scribebat Augustinus
de nsu voluptaus matrimoni] . non oh
fdios procrcandos sed ob vitandam in-
continentiam, cum duri vernainjacien-
tibus Apostolica auctoritalc faleatur.
Qu i, inguaili, Ime nega? Nempe id ne-
gab ii eo ipso tempore in oriente Cliryso-
ìtomofl,
qui in contraria onmino abibat.
Vunperabat potius utentes matrimonio fi-
lini-uni pioi reandorum causa,postquam
Gfbis repJeUu limerai liominum multi-
lu.line : utentes autem ea voluptale ad
vitandam incontinentiam , eosenim vero
nnice probabat. Satis id tibi suadebunt
mbaChrysostomi, qnae transcripsi. Plu-ia pei te legere potes in libro de Virgini-
. ubi rationem utendi matrimonio obreationem prolixe et cloquenterpar-
tim rciellit, partim etiam irrideteos qui
iìg opinantur cap. XIV. appellans Orbis
curatores. Rationem autem utendi ea vo-
luptale ad vitandam impudicitiam com-
mendat e\ liypothesi eius infirmi tatis :
adeas qnae habet cap. IX. Nec enim ma-
trimonium in maìispono, quin vchemen-
ter collaudo. Est enim iis qui rite uri ve-
liut , conlincnliae porlus, naturata effe-
rari non pcrmittcns. Nani legitimo coilu,(/itasi scopuìis quibiisdani obicclis ad ex-
cipiendos Ubidinis fluctus, nos in summatranquillitate collocat, ac tuetur. Et in
homilia quales ducendae sinluxores n.5.
Ut Deo placeamus contenti uxore pro-
pria, hoc nobis affert coniugium, hic eius
jructus , hoc inde lucrum In hoc
quaerendae sunt nuptiae , ut ad vilam
pudico degendam nos adiuvent.
Dixi alterutrum ex bis ss. Doctoribus
falsum dixisse. At forte uterque errave-
rit : si enim vera est gravissimorum theo-
logorum sententia cum Card. Gaietano
( in summa V. Matrimoniuni) ex alteru-
tro fine sive procrealionis liberorum sive
vitandae inconlincntiae licitum esse raa-
trimonii usum,quod amplectitur etiam
s. Anloninus, P. HI. Tit. I. cap. 11.
,
quando alia remedia coereendae carnis
nihil proiuerint , si haec vera sunt , fal-
sum erit tum quod ait Aucustinus solamliberorum procreationem, sive quod do-
cuitGbrysostomus solam evitationem in-
continentiae esse posse honestum finem,
usus matrimonialis , cum uterque esse
possit.
Iam autem quam apposite atque uti-
liter haecexempla nos doceant, ut nobis-
metipsis in rerum praecipue theologica-
rum atque moralium iudicio non mul-tami tribuamus, facile conficitur. Haec
autilla sententia de sacramentis, de con-traclibus, de restitutione, de alia re qua-libet vera mihi videtur
, nihil de ea du-
bito, aut ambigo. At neque Augustino,
neque Chrysostomo ingeniosior , erudi-
tior,doctior sum.Quid si et mihi decipi in
hac sententia contingat, nec alia inea sit
veritas, quam apparens? Aequum igitur
non est , ut meo iudicio nimium confisus
ad contranam sententiam contemnendamjrridendam traducendam conviciandam
dilacerandam praecipitanler procurram,maiori persaepe mei nominis ludibrio
atque inlamia, <juam alieni. Quid quodad superbiae culpam
,quae ambulai in
magri is, et mirubilibus super se , accedi t
iniustitiae crimen, a quo nos sapienter a-
20
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 182/270
— 154 —vcrtit eximius doctor Suarez. linde, in- plausum conciliavit ,
sibi scilicet pliy-
quit disput. XIX de fide Seet. VI. n. (J. sicam adiungens : rectene an secus id
exislimo et monco,possefacile peccari pliysieae cesserit, alia quaestio est. Ma-
graviter in hac materia exaggerando thesi cene opti ine cessi t *, liberata enim
proprias opiniones, et conlrarias convi- est ab ea infamia aslrologiae iudiciariae.
tiis vel censuris sine dclcclu affidimelo , Qua re in matheraaticos aetatis nostrae
quia illud facile esse potest perniciosum qui ea maledicta et convicia congereret
mendacium cedens in aliorum infamiam quibus tam saepe Augustinus matbema-
vel iniuriam , et aliquando in gravem licorum deliramenta excipit , imperile
poenarn et nocumentum. salis id faceret.
Notain ìncamt Quid laleal gravis contumeliae sub ea Unum est diligentissime observandnm
lxxix. vocula fatue exposilum babes a s. Tho- in lioc capite LXXIX. ad ea verba: CuiSunt autem
jj jj LXXII. art. 2. Quid uva- tamen vulneri (nempe crimini gravis
Uvissima. vis mali Jalcat sub observatioìiibus die- contumeJiae in fralrem ) subiecit conti-
rum ... explicat idem Augustinus epist. nuo medicinam,praeceplum fraternae
LV. ad Ianuarium al. CX1X n.13. Non rcconcilialionis adiungens .....: nonìgiturnos de sole et luna, annuis men- enimexcludit tum lioc Joco , tum pluri-
struisque temporibus actionum nostrarum bus aliis similibus medicinam per Eccle-
eventa coniicimus , ne in vitae humanae siae clavcs, licet mentionem faciat solius
periculosissimis tempeslatibus tamquam caritatis remillentis iniurias. In liane rem
in scopulos miserae servilutis illisi, a li- facit regula qua ni Augustinus tradii 1.
bero arbitrio naufragemus... Non ita- de fide et operibus,quem octo circi ter
que dies observamus et annos et menses annis ante Encliiridion scripserat. Namet tempora
1ne audiamus ab Apostolo. cap. IX. Spado, inquiunt, Me quem Phi-
Timeo vos, ne sine causa laboraverini in lippus baptizavit, nihil plus dixit quam
vobis. Eosenim culpat qui dicunt : non credo Filium Dei esse lesum Christian,proficiscar quia posterus dies est, aut et in hac professione continuo bapliza-
quia luna sicfertur. ..
, et infra n.15. de- tus est: ex quo inferebant adversarii nihil
testatur vanitates nominimi ob hoc obser- curalum fuisse de instructione moruin,
vanlium siderei ut..- quasijatedia rerum sed tantum de fide.
iam eventa perquirant. Respondet Augustinus : Scriptum ta-
Observat Augustinus 1. de diversis cult atque intelligenda dimisit celerà.,.
quaestionibus ocloginta tribus q. XLV. quae licet taceantur in scripturis grada
quod veteres appellarunt malhcmaticos brevitatis , tamen serie traditionis sci-
illos, qui temporum numeros motti coeli, mas implenda. Eamdem regulam adJii-
ac siderum pervestigarunt. At inquit, beas in Augustino interpretando. Cetc-qui mine appellantur malhemalici volai- rum quod peccatorum remissio fiat per
tes actus nostros corporibus caelestibus claves Eccjesiae, praeter testimonia con-
subdere, et nos vendere stellis , ipsum- gesta a Bellarmino J. I. de Poenit. e. 10.
quepretium quo vendimur a nobis acci- et NataJem Alexandrum saeculo III. dis-
dire. Haec scribebat Augustinus an. 388. ser. XXII. q. unica , evincit Augustim
Subfìnem igitur 10. saeculi et deinceps locusl. II. de Adult. coniug. cap. IX.
qui callebant mathesim et astronomiam, Non erit turpis ncque dif/icilis etiam
quoniam bae scientiae seipsis steriles vi- post perpetrata atque purgata adulteriti
debantur , iis adiunxere comilem quam reconciliatio coniugum , ubi per clavcs
dicimus astrologiam iudiciariam, qua et regni eoelorum non dubitatiir fieri re-
lantani et pecunias sibi comparabant, et missio peccatorum. Et scimi. LVI. n. 12.
absolute ac simpliciler mathematica ap- Abstinentcs ab idolatria , a constellatio-
pellabanlur. Eos saepissime Augustinus nibus ìnathematicorum , a remediis in-
impugnat. Vide ad lìnem Enar. PsaL cantatorwn...., ab homicidiis, ab tiilul-
LXl. quae habetdemathematico conver- tcriis , et si quaforte alia non dico
so. Diu perdurava liaecconiunelioniathe- quae exitiales e.vitus habent Wide ;/.
seos cuin astrologia iudiciaria • donec se sit j>raecidi ab altari et liguri i// ti r-
poslrcmo saeculo alia via mailiesis sibi ra ut ligetur in corto ,valile pericuì
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 183/270
— 155 —et mortifere filisi sohatur in terra
}quod
sohatur in coclo. Tandem Ecclesiaepote-
Btatera significat iu hoc Encliiridio capi-
timi* LXXXII. et LXXXIH. quae con-
Bequuotur. Animadvertenda ista centra
Dallaeum Calvinistam in lib. (ie Con-
fess. auricolari.
Usuata i-t'ro (peccala) prò quibus ab-
luendis filii Dei sanguis effusus est.
Audiat Jiaec Iansenius,qui toni. III.
1. III. de Gr. Gli- cap. XI. oblatio, in-
(juit , ne clirectio Christi inanis esse non
pofertraddens quodAugustinusnunquam
km tcriptis suis aliam sententiam habue-
rìt.Àtqui lioc loco habes sanguineo! eflu-
surn prò peccatis usitatis, quaequereip-
•aerant, et frequentissima erant ,et tana
ma, ut oiddìdo claudi contra se face-
reni regnimi Dei. Iam autem prò peccatis,
quae re ipsa fiunt, et chiudi contra se fa-
ciuut regnimi Dei, repugnat quod sanguis
Christi effosus sii quantum adefficaciamj
saperest ut effusus sit ad sufficientiam
pretii applicabilem,nisi pérhomines ste-
icrit j in sacramentis.
Non itaque Christus sangninem fudit
tantum prò christianis electis ad obti-
nenda ipsisea bona,quae cum perseve-
rantia finali et aeterna gloria rcipsa con-
sequuotur uti docet Iansenius 1. e.,prò
reprobis antem ad obtinendas iis tantum
ternporales gratias (idei , spei aut carila-
tis, aliorumque, quae ad lenipus et sine
perseveraulia obtinent, ut docet eodem ca-
pite. Fusus est Christi sanguis etiam prò
iis quae non obtinenlur, nempe prò ab-
luendis peccatisquae
non abluunlur, et
prò quibus oblatio ac directio Gliristi ina-
nis fuit culpa hominum, contra ac doceat
Iansenius 1. e.
LXXXI. Hoc nunc dicam,quod quidem et in aliis opusculorum meo-
i uni locis saepe iam dixi. Duabus ex causis peccamus, aut nondum viden-
do quid lacere debeamus , aut non faeiendo quod debere fieri iam videmus:
quorum duorum illud ignorantiae malum est, hoc infirmitatis. Contra quae
quidem pugnare nos convenit : sed profecto vincimur , nisi divinitus adiu-
vemur , ut non soluni videamus quid faciendum sit, sed etiam accedente
sanitate delectatio iustitiae vincat in nobis earum rerum delectationes, quas
\H habere cupiendo , vel amittere metuendo , scientes videntesque pecca-mus ; iam non solum peccatores
,quod eramus etiam cum per ignorantiam
peccabamus , veruni etiam legis praevaricatores , cum id non facimus quodfaciendum, vel facimus quod non faciendum esse iam scimus. Quapropternon solum si peccarimus ut ignoscat
, propter quod dicimus , dimitle nobis
iU hiia noKna , eictU et nos dimittimus debitoribus nostris; verum etiam ne pec-
oemufl al regat, propter quod dicimus, nenosinferas in tcnlalioncm ; ille
rog uidus est , cui dicitur in Psalmo , Dominus illuminano mea et salus mea:ul illuminatio detrahat ignorantiam , salus infìrmitatem.
( Duabus ex causis peccamus )
Loquitui hoc loco Augustinus de can-
ti tcholastici diami, J ormalihuspec-tiiiii, non vrio dir causis eilieientibus.
A i <j
i j < ,• hoc pacto Lotus hniui capitis con-
lextus de peccatis ignorantiae vincibilis,
et infirmitatis sibi optime consonai. Sicut
enim maluminfirmitatis habetur
.
constimitur tamquam a forma, non fa-eiendo quod (hl><vr lì, ri iam videmus
,
ita malum seu peccatum ignorantiae,
utique vincibilis habetur formaliter seu
coustitnitur tamquam a forma .nondum
videndo quod facere debeain , sed cul-
pabililer non videndo secundum iJlud
Augustini 1. III. de Lib. arb. e. XIX.Non libi deputatur ad caipam, quod in-
vitus ignoras, sed quod negligis quaerc-
re r/uod ignoras : et cap. XXII.: Hoc a-
nimae deputatur in recitimi... quod sci-
re non studuit, et quod dignamfacilita-ti cornparandac ad recte faciendum o-
peram non dedit. Quod si malum iguo-
ranliae invincibile sit , non erit proprie
peccatum ex s. Angustino, sed per sy-
oecdochea , (}uia enectus seu poeua pec-
Cip, lxxxi,Peccati causa e
duae, ignoranti a
et infirmi tas ,
quas nemo vincit
nisi divinitus
adiutus.
Matt. VI. i?.
Vs. XXVf
Nota I. ad cap,
LXXXI.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 184/270
— 156 —cali originàlis. Hinc I. III. de Lib. arb. dicil causam formaicm : Intere culpabi-
cap. XIX. lllud quod ignorans quisquc litcr et ex propria negbgenlia an instala
nonrectefacit ^etquodrecte nolensfa- lit, est forma,qua homo couslituitur
cere non polest, ideo dicunlur peccata reus ignorando , idest reus peccati igno-
quia de peccato ilio liberae voluntatis rantiae vincibilis: non delectari deltbe-
originem ducunt.lllud enimpraecedens rate in bona est forma , qua forma , quarneruit ista sequentia. Namsicut linguam liomo costituitur reus in nolendo bonums
dicimus non solimi mernbrum quod mo~ idest reus peccati infirmitatis. Ita Au-vcmus in ore dum loquimur , scd etiam gustinus pianissime satisfacit quaestioni
lllud quod huius membri motum conse- propositae5quaestio enim erat: Curri vo-
quitur, idestformam tenoremque verbo- luntas humana gralia adiuvante divi-
rum, secundum quem rnodum dicitur a- na sine peccato in hac vita possit esse
Ha lingua graeca alia latina ; sic non cur non sit, possemfacillime ac veracis-
solum peccatum illud dicimus,quod siine respondere
,quia homines nolani :
proprie vocatur peccatum , libera enim sed si ex me quaeritur,
quare nolint;
volunlnte et ab sciente commiltitur: sed irnus in longum. Vcrumtamen hoc sine
etiam illud quod iam de huius supplii io praciudicio ililigentioris inquisitionis
consequatur necesse est. Ulrumqueigno- breviter dicam. I)icit autem ea respon-
rantiae malum complexus est Augusti- sione quam exponimus: Nolunt hominesnus in ep. ad Sixlum CXCIV. n. 27. facere, quod iuslum est sive quia latet
Jpsa ignorantia in eis,qui intelligere an iuslum sit, sive quia non delectat.
noluerunt,sine dubitalione peccatum est: Non hoc loco agitur de causa efficiente
( et malum ignorantiae vincibilis quod mali quam causam non esse malum prin-
scholastici appellant peccatum formale)
cipium,sed esse ipsum liberum hominemin eis autem, qui non potucrunt
,poena vel angelum tam multis explicuerat Au-
peccati: riempe originalis et ut scholasti- gustinus contra manichaeos , et reperii
ci vocant peccatum materiale , ila enim etiam in libris contra Iulianum. Explicat
appellant quod fit ex ignorantia invinci- igilur quare nolint, evolvendo causas for-
bili. males huius nolunlatis. In hunc finem
Cum autem Augustinus hoc Enchiri- partiturhoc malum nolle in duas species,
dii loco fatealur se saepe in aliis opuscu- quarum altera est peccatum ignorantiae
lis suis eadem dixisse , habes quomodo culpabilis, alterum est peccatum infir-
similia explices in aliis Augustini locis : mitatis. Utriusque peccati formanti, seu
ex. gr. 1. II. dePec. mer. et rem., quos formalem causam profert, ut explicui-
libros scripsit anno 412. novennio fere raus. Nihil autem obstat quod homines
ante Enchiridion , haec habet e. XVII. nolle et homines non delectari delibera-
nolunt homines facere quod iustum est te de dono sint reipsa unum et idem.sive quia latet an iustum sit , sive quia Adhuc tamen unum est ratio raetaphy-
non delectat. sica alterius. Quid frequentius ajMid Au-
Nolunt hominesfacere quod iustum guslinum,quam homines peccare quia
est(quod accidit
,quando peccant tum volunt, homines hoc velie quia eos dc-
peccato ignorantiae culpabilis, tum pec- lectat ita peccare, secundum illud eiu-
cato infirmitatis) sive quia latet an iu~ dem Augustini sub finem serm. CIA.stum sit, sive quia non delectat.Si 10 quia alias XI. inler editos exCarthusiae ni-.
significare causam efficientem , Augii- Delectat enim peccare ; nani si non de-
stinus homines excusaret in suis peccatis* lectaret non fieret. Ubi dare sermo est
dicerent enim, defeclu cognitionis et de- de delectatione utique deliberata , quamlectationis causatimi in eis fuisse eifecti- peccans in peccato experilur et tamen
ve peccatum: eam autem praeviam co- liaec trìa peccare, velie , et delectari soni
gnitionem ac delectationem sibi liberam unum et idem reipsa.
non fuisse. Quis habet in polestate tali Pergit Augustinus: Tanto enim (jaid-
viso attingi mentem suam, quo eius vo- que velicmentius nolumus (sive declinali-
luntas moveatur ad fidem ? ait August. tes a peccato ignorantiae culpabilis,
l. I. ad Simpl.q. II. n.21. Ilaque ro quia declinaules a peccalo infirmilalis) quanto
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 185/270
— 157 —cerlius quam honum sit novimus
(qua biam praesumentium de se , et ad Denm
cognitione formaliterexpellilur peccatimi non conf'ugientium :• Niillius proinde ,
iguorantiae, cum ea cognilio non sit sine ait Augustinas ,cuìpac humanae in
nostra diligentia in investiganda ventate, Daini nferas causam. Vitiorum nam-
quemadmodum liaec ignoranza non sine que omnium humanorum causa superbia
nostra negìigentia) coque deìcctamur ar~ est. Hinc iìt, ut non adiuvetur adiutoriodenlius (qua delectatione deliberata for- dante completarci , et proximam poten-
maliter expellitur peccatimi infìrmitatis). tiam ad implendum mandatimi.
Tgnorantia igitur et infirmitas i-itici sunt Si instes: quomodo liomines culpabiles
quac impediunt voluntalcm, ne moveatur sunt in liac ipsa superbia praesumente de
ad faciendum opus boriimi, vel ab opere suis viribus et ad Deumnoii confugiente?
mulo abstinendum. Respondetur, id explicari duobus princi-
Ex bis postremis verbis duo inferun- piis inconcussis in doctrina s. Angustimi.
tur. 1. Vitiosa ignorantia , viliosa inflr- Quia debent liomines ex statina Dei lege
mitas non sunt re ipsa nisi peccatum i- ita ad ipsum confugere, ut auferat eorum
irantiae et peccatum infìrmitatis: quae impotentiam qua proxime et complete
cata non per uiodum causae eiìicien- non possunt,et completarci potestatem lar-
tis, sed causae formalis impediunt , ne giatur. Id centies ac millies iterat Au-
voluntas moveatur ad bonum, et absti- gustinus. Convenit autem scriptura ple-
neat a malo- 2. Cum liaec verba non riimque hominis voluntatem, ut quod non
sinl nisi repetitio priorum nolunt homi- habet vel nonpotest admonitus sentiat,
nes faccrc quod iustum est, siva quia et ab eo , a quo sunt bona omnia, in-
laiei ari iustum sit , sive quia non dele- digens poscat ait Augustinus 1. I. Op.
ctat, coiifirmatur quod in bis verbis in- imp. n. 93. Sed necesse non est ad alios
terprelandis diximus , ibi designar! cau- Augustini libros evagari. Nam lioc ipso
sam formalem,non efficientem; proinde- lib. II. de Pece. mer. cap.XlX. Nec ideo
que latere an iustum sit , idem esse ac tamen in iisdem vitiis nobis permanen-
peccatimi vincibilis ignorantiae : non dum esse existimemus ,sed adversus ip-
delectare, riempe deliberale, idem esseac sam maxime superbiam,propter quam
peccatimi infìrmitatis. Pergit Augustinus in eis humiliamur, et nos vigilanter co-
ut autem innotescat quod latcbat ( idest nemur, et ipsum deprecemur ardenter.
ut liac innotescentia per modum causae Addit Augustinus liane ipsam depreca-
formalis pellatur vitium ignorantiae cui* tionem ex Dei aliqua praevia gratia et
pabilis) et suave fiat, quod non delecta- dono esse. Simul ,inquit , intelligentes
,
bat ( idest ut bac suavitate deliberata per et quod sic conemur, et quod sic depre-
ino !um causae formalis pellatur vitium cemur dono illius nos habere.
infìrmitatis),gratiae Dei est. Non ait Alterum inconcussum principium in
.
gratia Dei est, in quem sensum explicat Augustino est, quod ad Deumdeprecan-ununis interpretatio *, sed est gratiae dum, et contrariarci praesumptionem et
Dei: ncinpe est effectus gratiae Dei tam- superbiam eiFugiendam nemini nega tur
quam causae eiTicientis : gratiae Dei est adiutorium, quod ad Deum precandum
inquam, qua^ hominum adiuvat volun- superbiamque vincendam proximum et
tates: adiuvat autem vocatione ilici alta, completimi est, quamvis ad legem im-
atque secreta , sic eius agcns sensum ut plendam esse possit remolum, etnonom-
eidem legi alque doclrinae accomodet nino completimi. Augustinus 1. de Gr. et
assensum , ait idem Augustinus alibi in lib. arb. cap.XV. praecepto facere com-
ep. CCXVII. ad Vitalem n. 5. Qua ut monemur, quod conanles et nostris vi-
non adiuvcnlur,pergit Augustinus lioc ribus non valente ,
adiutorium divinimi
loco, quem exponimus 1. II. de Pece. ( utique proximum et completum ad fa-
mer. e. XVII. inipsis itidem causa est ciendom pracccpluni ) precemur. Tarnnon in Dco. e. XVI 1 . Vracccpto admorutum est libe-
Hic intei rogabis : quomodo in ipsis rum arbitrium, ut quaercrct Dei domini,
causa est? Respondetur exAngustinopan- quodquidem sine suofruclu prorsus ad-
ito post codem cap. 17. Propter super- moncretur , nisi prius acciperct aliquid
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 186/270
158 —dilectionis ( cn gratiam initialcm
, ali-
quanlulam gratiam, ut alibi Augustinus
dicit, quae saltem ad orandum vincen-
damque superbiam, et praesumptionem
de suis viribus sufficit) ut addi sibi quac-
reret, unde cjuod iubebatur impleret»Hinc instituitur argumentatio. Libertini
arbitrium sine suofrutta prorsus admo-nerelur nisi prius accipcret aliquid di-
lectionis, ut addi sibi quaereret , unde
quod iubebatur impleret . Est Jiaec Au-gusti™ propositio
,quam ipse non haesi-
tanter tradì t, sed consentanee ad genera-
bili rcgulam sexcenties ab ipso inculca-
tam. Audiamus Dominion et praecipien-
lem,et opilulanlem,etiubenlem quidfa-cere debeamus
,et adiuvanlem ut imple-
re possimus , ut ait tract. LUI. in Ioan.
ri. 8. Si ergo omnes orare iubet, omnibusauxiliatur
,ut orent et aliquid dilectio-
nis impertit. Procedatur iam ad minorempropositionem argumenti. Atqui omneliberimi arbitrium ctiam infideliumfru-ttuose prorsus a Dco saltem per natura-
Ha decalogi praecepta admonetur, nonsupervacanee, inutilitcr, simulatorie, ir-
risorie, liane minorem propositionem deJlege Dei omnibus universali , eademquenon frustranea
, fatetur ipse Iansenius
tom. III. lib. HI. de Gr. Chr. e. XVII.per totum , et quidem ad mentem Au-gustine Ex bis descendit consequentia.
Ergo omne liberum arbitrium ctiam in-
fidelium,prius accipit aliquid dilectio-
nis, ut addi sibi quaerat, unde quod iu-
bctur,impleat. Hinc verissime Augustinus
in ps. XVIII. cnarr. I. n. 7. Non pernii-
sit ullum mortalium se excusare de um-bra mortis.
Ex bis babes quod ubicumque Augu-stinus monct ut oremus, semper supponiadesse saltem aliquid dilectionis
,qua
Deus tribuat facultatem orandi : aliter
frustra, sine fructu, sine causa iuberetur:
Homo ergo grada iuvatur, ne sine cau-
sa voluntati eius ìubeatur, ait Aug. 1. de
Nat. et Gr. e. IV. n. 9. Sine causa igi-
tur iuberetur omnisbomo orare, ut com-pletarli poteslatem accipiat ; nisi omnisbomo gratia ad saltem orandum iuvare-tur. Atque universim loqucndo veruniest quod ait 1. IV. Op. imp. n. 119. ho-min 1 bus natura filiis irne proplerca dan-lur praecepta vivendi, quia datar et gra-
tia , ut qui iubet , iuvet. Inter praecepta
vivendi est praeceptum orandi: datur
igitur et gratia ut qui iubet orare, iuvet.
Paulo fusius commoratus sum in ex-
plicando, quid sint,quid ve significent
duae illae causae peccandi , de quibusAugustinus boc e. LXXXJ. Encbiridii
5
nani etsaepissime id repetit in operibus
suis,imo in eo 1. II. de Pece. mer. notì
eo tantum loco,quem expendimus , sed
pluries et pluries id liabet ; et praetcrea
si permittamus ,;ut Iansenius ea intelli-
gat de causis elTicientibus uli ipse semper
intelligit,(vide J. IV. de Gr. Chr. e. I.)
quemadmodum et catholici pleriquc, mo-
lestissime insurgunt tricae, etdifucultatcsa lansenio contra calbolicos
}quae om-
nes data interpretatione uno ictu excin-
duiilur.
De duabus aulem causis efTìcientibus
agiteap. XXIV. buius Encbiridii , ubi
de peccato primi bominis : Hoc est ( in-
quit) primum creaturae rationalis ma-lum, id est prima privatio boni; deinde
iam ctiam nolentibus nobis subintravit
ignorantia rerum agendarum , et concu-
pisccntia noxiarum. Animadverteeavcr-
ba nolentibus nobis. Quare intelliges eo
cap. XXIV. agi de ignorantia et concu-
piscentia in eo gradu,quo mala neces-
saria sunt et indeclinabilia , et in quan-
tum talia sunt causae efficienles peccato-
rum , nisi voluntas repugnet, ut polc-l.
Observandum diligentissime est, quod
cum Augustinus docet contra inalimi i-
gnorantiae, et infìmutatis pugnare nos
convenit iamsupponit nos aliquali auxi-
lio inslructos,quo pugnare possimus.
Pugnare enim contra haec mala sineali-
quo gratiae auxilio pelagianum est , et
millies damnatum ab Auguslino ex ilio
Davidis: Miscricordiaeiuspraeveniel me
(lege Aug. lib. de Sp. et lit. e . XXXIV. ).
Sed prefetto vincÌ7nur,nisidivinitus ad-
*Wc/w*r, pergit Augustinus j riempe prae-
ter illud inclioatuni auxilium , (pio pu-
gnani ineboare possimus , neoessariun
est ullerius auxilium,quo proxime }><»-
sinius piene observare praeceptum , et
recto exequi quae debemus*
Occunit in liane reni iosignis Augu-
stiui locus semi. CXLV. al IH. ex edita
Mss. Cariliusiae maioris. Describit 11, 5.
hominem sub lege peccati , cuius
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 187/270
— 159 —mini* prava intelligcntia tol sophistica
argumenla suppeditat laosenio (LI. de
Gr. Chr. a cap. VII. et seqq. ). Videi
aliai/i legem (iuquitAugustinus) in mem-
bris suis repugnantem legi mentis suae,
et captivum se ducenteminlege peccati
(juac est in membris eius. Ecce vinci-
tur, ecce trahitur , ecce captivatur , ecce
subiugatur. Quid eiprofuit, non con-
cupisces? Audivil non concupisca, ut
nosset hostem, non ut vincerci ... lata
pulisti hostem, pugna liberare , asscre te
in libertutem, prematur iucunda fugge*
stia, perimatur illicita delectàtio. Anna-
re : habes legem: procede^ vince, si pò-
tes. Quoti hoc locodicitur ab Angustino
de homine sic impotente, et cum Ime im-potentia peccanti', <|iiippe qui vincitur
,
traJiitur, subiugatur , videi etur l'avere
lansenio ; al aedi quod sequilur : Quid
enini est quod ex aliquantula iam gratta
Deicondelectaris leiii Dei sccundum in-
teriorem hominem? Non ergo omni gra-
tin desin utus edam inaiali, et inclioata.
.S d iides aliarti legem in membris tuis
repugnantem legi mentis tuae : non repu-
gnantem, et nihil valente?/! se'd captivum
te ducentemin lege peccati. Facilius iaminielligitur, quod homo sit in hac sua
captivitate culpabilis , cum aliquantula
gntìa Dei ( ondelectetur legi Dei.
Iam Augusiinus explicat modum,quoiti accidie, Rive explicat ac detegit radicem
culpabilis huius captivitatis sub peccato.
/ • un de timentitiòi absconditur mul-
tiludo illa dui edinis : absconditur ti-
menti. Qumindo perficitur speranti?
.
Clama sub fwste, quia habes Oppugnato-rem habes et udiutorem, qui te expectat
• pugnantem, sublevat luborantcm; sed si
invernai tperanlem (utique ex aliquan-
tula grafia ), odit cium superbientem..,.
Agnosce te vietimi, vires tuas contun-
de ecce homo de se praesumebat,
U nluvit pugnare , non potuit superare,
viclus est, prostratus est , subiugatus est,
captivatus est. Didicii de Dco praesume-
re. ti quem lex terruit de se praesumen-
tfui j restai ut grada adiuvei in Deumsperantem.
Quia igitur homo sub cu aliquantula
gratia solimi timebat legem terreotem .
'•''•rum praesumeus de suis viribus non
ibat, non clamabat, ideo ilh abscon-
debatur multitudo dulcedinis, nec expe-
riebatur adiutorem,qui expectat pugnan-
tem, sublevat laborantem, impertiendo
scilicet adiutorium proxijnum ac com-
pletimi, (juo quis asserii se in liberlalem,
quo prema tur iucunda suggesfio,quo
perimatur illicita delectàtio : restat er-
go ,mt grada nempe proxhna , et com-pleta adiuvet in Deum sperantem non
spe, quae sit ex propriis virihus sed ex
gratin aliquantula , idest initiali,quae
per ordinem ad plenam legis observan-
tiam remota, ac mediata est.
Corollarium I. In doctrina s. Augu-stini gratia, adiutorium, ac similia usur-
pantur frequentissime a s. Doctore prò
gratia et adiutorio completo et proximoad Jegem et mandata servanda.
Corollarium II. Hoc sensu saepe Au-gustinus docet gratiam dari conantibus
,
petentibus , clamantibus , Jaborantibus
nobis, idest gratiam completam nobis eas
dispositiones praestantibus ex gratia ini-
tiali, seu aliquantula
, quaeque est ali-
quid delectalionis.
Corollarium HI. Hoc sensu multi di-
cuntur ab Augustino destituti gratia,
nempe completa, et quidem ex culpa ip-
sorum,quia male usi smil gratia aliquan-
tula, qua petere , et clamare poterant.
Corollarium IV. Hoc sensu f'requen-
tissimum est in Augustino: Si destitui-
mnr adiutorio divino peccamus quoddurum videtur} quomodo enim peccabit
sic destitutus, ideoque impotens? Sed sen-
sus est planus,ac i'acilis ex dictis. Si de-
slituimur adiutorio completo,
peccabi-
mus, quippe Jiabentes aliquantulam gra-tiam sive initialem possemus clamare
,
petere, pulsare, et uberiori auxilio prac-
veniri. Non autern ea conditionalis signi-
ficai hypotesim, qua omni divino auxi-
lio destituti simus proportionato naturae
rerum gerendarum aut omittendarum,
et sic destituii peccemus, quod maximeAugustino repugnaret. Quis enim peccai
in co,quod nullo modo caveri potesl?
I. III. de Jib. Arb. e. XVJJI. Haec conc-
iaria illustrari possent innumeris Augu-stini locis, (juibus [ansenistarum errori-
bus occurritur. Expendatur imprimis,
led integer, locus August. I. II. de Pece.
mcr. et rem. e XIX. Cimi autem ab il-
io i Ilius adiutorium deprccauiur ad fa-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 188/270
— 1G0 —cicndam perfìcicndamque iusliliam, quid Eadetn est Augustini dottrina serra. C.
alimi deprecamur,quamut apcriat quod al.VJI. de verbi* Domini. Numer. enim
lalebat, et suave jaciat quod non dcle- IV. exponit curii Apostolo reliqui mihi
dalai? Eri adiutorium proximum, et septern millia virorum qui non curvare-
completum, quod antonomasticc Augu- nini genua ante Baal: sic ergo et in hoc
stinus vocat adiutorium adfaciendam , tempore, inquit Apostolus, rcliquiae perperficiendamque iusliliam. At ipsum de- clcclionem gratiae salvae factae sani.
precari nonne ex praevia aliqua initiali Quid est, interrogai Augustinus, reliqui
gratia est? Utique. Hinc statini Augusti- mihi? Ego illos elegi,quia vidi mentes
nus : Quia et hoc ah ilio esse deprecan- illorum de me praesuiuentes , non de se,
dum cius grada didicimus,dum antea nec de Baal. Non sunt mutati, sic sunt
lateret: eius gratia dileximus,dum antea ut a mefarti sunt. Et tu, qui loqueris,
/zora^e/ecta/rÉ.Engraliaaddeprecandum, nisi de me praesumeres uhi esscs ? Nisi
qua scilicet et discimus esse deprecan- gratia mea plenus esses, nonne ante
dum, et diligimus ipsamdeprecationem il- Baal edam ipse gemi Jlecteres? Gratia
Jius quod antea latebat,et nondelectabat. autem mea plenus es , quia nihil de tuallaec gratia deprecandi, quae communis virtule, sed lolum de mea gratia prae-
est, inilium esse solet sanctificationis. sumpsisti. Noli ergo in hoc gloriari , ut
Idem Augustinus serm. CLV. al. VI. putes te scrvitio tao non habere conser-
te verbis Apostoli, qui est contra pela- vos. Sunt quos elegi sicut et te 9 de megianos. Superabundavit grada (inquit sciliect praesumenlcs, sicut ait Aposto-
li. 4.) quae delevit cuncta peccata, quae las: et nane rcliquiae per clcclionem gra-
invenit, et ad non peccandum voluntati liae salvaefactae sunt. Vides quod gra-
nostrae collanti adiutorium subministra- tia plenior, et elcctio ad pleniorem gra-
vit. Subminislalur adiutorium,nempc tiam retribuitur praesumenti de Deo. Al
completum immediatum et proximum liaec ipsa praesumptio sancta divini au-
voluntati conand, sed ex gratia aliquan- xilii unde est? Utique ex aliqua praevia
tuia sive inaiali, qua medicus quaerilur, initiali gratia : Ut esset aliquid rcliquum,
ut toties liabet Augustinus. Imo in hoc inquit slatini Augustinus,grada in te
ipso serm. n. k. Etenim quis praevenit Dei, non tuum mcritumfecit. Itaque il-
graliam, quae gratis datar? Si aliquid lud ipsum aliquid reliquum,quod est
meritorum anlevenit gratiam,eanongra- praesumptio divini auxilii , ex gratia est
tis dalur, sed ex debito reddilur. Hinc licet non piena.
constat de Corollario I. et II. Serm. LVII. al. IX. de diversis n. 0.
Idem Augustinus serm. CLIII. n. 8. Cum ille deseruerit,invenit quidfacialet 9. Passiones auctae sunt per le- tcntator. Non enim invenit adversu- A
geni. Prohibendo enim fecerunt legis luctatorem, sed contrario UH se exliibct
praevaricatorem, quia ille qui praevari- possessoria, si deserai Deus, ldesi -i
cator estfaclus, Deum non habuit adiu- deserat auxilio plenae gratiae,quo in
lorem. llaec verba l'avere videntur lari- praesenti legem servemus. Ne deserat er
senio. At ulterius interrogo cur adiuto- go nos ideo dicimus , ne nos inferas in
rium non habuit? Declarat Augustinus in tentationem. At isla petilio non diclini
sequentibus. Spiritus luus in carnem re- naturae viribus, sed ex gratia non piena,
labitur, quia non dedisti cum UH, a quo sed alù/uanlula et initiali. Plus vidi ait
suspendatur. Non se continet,si non con- Augustinus hoc eodem sermone n.13. ut
tinelur. In ilio le pone, quifecit le. Nani hoc ab ilio pclamus quam pluviam. Cuna
si spem in te habueris,accepla legeprae- aulem Deus neque velit, neque iubeat un-
varicator eris. Audisti rationem quare possibilia, huius voluntaUs effectus est
adiutorium non habuit, proindeque spi- aliquantula gratia, qua petere possimi*,
ritus in cameni relapsus est: Quia non Serm. CLI. al. XLV. de Temp. n. *
dedit se UH, cuius virtute suspenderelur Tibi validum adversarium mala < att
a lapsu, et ab co conlineretur. Ut autem suctudine ipsejccisti . . . lavora ut pmposset se UH dare, hoc habuit ex aliquan- cas cum. Etsiminus idonea* es adtuia grada. sus cum roga Deum.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 189/270
— 1G1 —Supponit ergo Augustinus gratiam ini- et ad Deum confugere possimus. Aliicr
lialem ad rogandum Deum io eo nomine, qui se cxcusabanl, non possumus doma-in quo supponit non adesse gratiam pie- re linguam, excusassent se quoque, non
nam, qua sit idooeus ad vincendum. possumus quaerere Deum: contra Augu-
Et serm. GLU.quem primumexeod. stinus inculcat , excusari non posse eamRoriacensi descripseruul Maurini: luci- negligeotiam quaerendi Deum, eamquepil nolle facere , ail n. G. , vincitur s
esse malora ni iontem. Maluin est cniin
trahitur, subiugaiur: iatn restai illi gru- nobis de nobis: quia dimisimus te , di-
tiam invocare ,quia non potuìt legem misisti nos nobis.*.Mansuetos nosfaciet
servare: nolle lacere, nipote bonus actus Dominus , si domandos nos ci praebea-
luit alieuius gratiae effectus , qua invo- mas... In ilio spes est ,ei nos subdamus,
<anda fuit gratia, nempe plcnior, qua et misericordiam precemur ... donec do-
posset proxime, ac complete servali lex. memur, et perdorncinur. Supponitur ita-
Ex his aliisque similibus constat de que non defuisse gratiam quaerendi, quod
ooroUariis nostris non modo primo ac quia dimisiinus facere, dimisit nos Deus
secuudo, sed etiam tertio et quarto. negando gratiam uberiorem.
Quod autem in corollario IH. diximus, Denique sequenti serm. CLVI. n. 4.culpa nostra etiam personali destimi nos Ideo pollài ut ores, ut desideranti det,
uà ad bene agendum, utilissimum est ne vilescat quod dederit, quia et ipsum
al specialissime probetur couira eos,
desiderami ipse insinuavit. En gratia
qui gratiae huius defìectum revocaut in initialis,quam si contemnimus deseri
culpam originalem, et Augustinuin do- nieremur, insinuatiodesideriiseuprecum,
cent nonquam aliter solvisse hunc no- quas ad Deum fundendo non de nobis
Idiim.Solvit namqne Augustinus recur- praesumamus. Quare serm. GXLVI1.
rendo ad universalem gratiam, ulostendi. alias XXIV. de Sanctis n.l. scribit. Pe-Satis autem sit senno LV. al. IV. de truni a se turbatimi, sed a Chri-
verbis Domini n. 2. Quid ergofaciemus sto innovatimi. Fuit eniiu prius audax
fralres mei? video me quidetn ad inulti- praesumptor , et postea factus est tirni-
tudinem lo(ini...Quidfaciemus? Qui di- dus negator;quando autem voluit
xeritfratti suo fatue, reus erit gehen- Dominus lesus Christus , deseruit Pe-nne ignis. Linguam autem nullus homi- tram, et inventus est homo Petrus: quan-nuiii domare potest.lbunt ergo omnes in do autem placuit implevit Pe-gehennam ignis? Absit. Domine reju- tram Poterat igitur Petrus non
tifactus es nobis. Ira tua insta est. praesumere , sed humiliter ad DeumNendnem in geliennam miltis iniustc. In clamare- quod quia non fecit , desertus
hisrerbia videa cootineri illud princi- est auxilio, quo deinde cum Gliristo pla-
pmm, iniustam esse damnationem cius cuit, impletas est, uberiore scilicet et
: qui aliter facere non potuit , ncque ad quo proxime potuisset Dominum nonliane iniustitiam deciinandam satis est negare. Hic Augustini locus videtur suf-
impotentiam esse poenam peccati , uti ficiens evertendae loti dissertationi Ar-contendil lansenius tum saepe alias, naldi , de Gratia quae Petro defuit.
toni Jib. III. de (ir. Gli. e. \\ II. Hinc Addo si vis sermonem CXXX.VII. n. 3.
kugnstinai recurrens ad sufficientiam Petrus ergo tunc infirmus , Dominus au-Ùae omnibus praociitis
: Quo ibo, in- lem medieus : iste dicebai se habere vires,
quii, a spirita tuo, et a te quo fugiam qui non habebat: Ille... dicebat quod" l >t ad < -' intelligamus carissimi, irr cum cssct negaiurus. Rationem auleinquia sì linguam nullus hominum doma- defectus virium dai Augustinus paulo
DOiesì , ad Deumeonfugiendum est,
post: Praesumpsit, inquit, aegrotus:non
(jui domet linguam nostrum. Si enim tu autem recurrit ad peccatimi originalei am domare voluerù
, non potes eiusque viinlictam.
Ergo Deus quaeratur , ut domctur Agili» boc loco de utraque deleciatio- ifota m.adu1 ""io. ne cadesti, alque terrena. Guius systemaSupponitur ergo adesse hominibua ini- apud Augustinum, quantum ex eius diu-
!| dem gratiam, qua Deum quaeramus,
lurna et accurata etiam in hunc (incili
21
LXXXl.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 190/270
— 1G2 —lectione colJigere polui, ad haec uia re*
vocatur.
Prima proposiLio. Homo liber ad bo-
rnim ac malum in systemale s. Augusli-
ni cognitionem habet boni ac mali vel
immediatamvel mediatam;delectationemquoque boni ac mali vel explicitam vel
impheitam: aliqua autem cognitio ,ac
delectatio indeliberatae sunt.
Dixi cognitionem saltem mediatavi
quia cum (juis peccat peccalo ignoran-
tiae vincibilis , sin minus cognoscit ma-
lum ,sahern cognoscit obligalionem in-
vestigandi : vide Aug. ep. CXCIV. ad
Sixtum c.VI. 11. 27., et in Psal. XXXV.
n. l.,et 1. lll.de Lib. arb. e. XIX., XX.,XXII., et XXIV. Dixi delectationem sal-
tem implicitam : nani saepe Auguslinus
docet hominem duci non solum amore,
sed etiam timore : et in Psal. CXLl. n.
k. nominat duas valvas cupiditatis et ti-
morisi quas , inquit , dande contra dia-
bolum , aperi ad Christum. Sed in ti-
more mali est implicitus amor seu dele-
ctatio boni oppositi, secundum Augustini
doclrinam,quam observaviteliam S.Tho-
mas I. IL q. XL11I. art. 1. et alibi.
Quae autem diximus in propositione
Constant ex Augustine Nani 1. de Gr. et
Lib. arb. e.VII. lsta opera bona si non
ea praecessissent cogilationes bonae, nul-
la essent. Similia habet saepe. Delecta-
tionem autem innumeris vicibus usur-
pai Tract. XXVi. in Ioann. n.7. Videte
quomodo traliit Pater, ducendo delectat,
non necessitatevi imponendo.
Quod asserui de indeliberata cognitio-
ne patet ex Jib. de Sp. et li t - e. XXXIV.Nemo habet in potestate quid ei veniat
in mentem. De indeliberala delectatione
patet ex lib. I. ad Simplic. q. II. n. 21.
voluntas ipsa nisi aliquidoccurrcrit quod
delectet alque invitet , animimi move ri
nullo modo potest. Hoc autem ut occur-
rat non est in hominis potestate. Dele-
ctatio praeveniens , et invitans volunla-
tem , est indeliberata: quod autem vo-luntas sic invitala moveatur , hic delibe-
ratus adeetus est. Simile est illud de Lib.
arb. 1. III. e. XXV. yoluntalem non al-
licit ad jaciendum quod libet , nisi ali-
quod visum. Quid autem (pi i sipie vel
sumat , veirespuatf est in potestate, sed
<pio viso tangatur nulla potcslas est. lla-
que lum videre , tura tangi sive allici
indeliberata sunt.
Secunda proposito. Ad indeliberalas
delectationes coelestem atque terrenam,
sive boni ac mali , subsequitur bona vel
mala deliberata voluntas, ex qua etiamconsequunlur bona , vel mala exteriora
opera. Ac bona quidem deliberata volun-
tas vocatur ab Augustino amor,dulcedo,
suavilas, voluptas, delectatio • neque e-
nim haec nomina soli delectationi inde-
liberatae congruunt^mala autem volun-
tas vocatur etiam ipsa amor , et saepius
cupidilas, quamviset hoc nomen pluries
ab Augustino usurpetur in bono sensu.
Vide in Psal. CXLI. n. 4., et saepe alibivocatur dulcedo, suavitas, voluptas, de-
lectatio.
Haec propositio ostenditur vel iis solis
testimoniis,quibus Iansenius toto lere
lib. de Gr. Olir, abulitur ad probandum
quod medicinale Ghrisli adiutorium se-
cundum substantiam sit coelestis suavi-
tas , et delectatio indeliberata ,sensu a
llomanis Pontifìcibus proscripto. Non e-
nim de sensu hic agitur,
quem nonnulli
ex catholicis propugnant. Ex gr. cap.
1. ex Enarr. Aug. in Ps.LXXXIV. haec
transcribit: Dominus dabit suavitatem et
terra nostra dabit Jructum suum. Nos
ergo respiciamus nos Confitens UHpeccata tua mereberis ab ilio delecta-
tionem et suavitatem iustitiae facien-
dae: dabit libi, ut incipiat te delectare
iustitia,quem primo deleclabat iniqui-
tas, ut qui primo gaudebas in ebrietate
gaudeas in sobrietate, et qui prius gau-
debas defurtis, ut tollcres homini quod
non habebas,quaeras donare non ha-
bcnli quod habebas : et quem deleclabat
rapare, delectet donare: quem dclcita-
bat spedare, delectet orare ; quem dele-
ctabant cantica nugatoria et adulterina,
delectet hymnum (licere Deo, currcre ad
Ecclesiam qui primo currebas ad tliea-
Irum. Linde nata est isla suavitas , nifi
quia Dominus dabit suavitatem/'
Quid autem clarius,quain quod hic
agalur non de delectatione codesti ai- ter-
rena, in quantum sunt motUS quidam
praeveniciites indeliberati , sed in quan-
tum ullerius progrediti ut ur ad actus m-
ternos, et externos deliberato*,qui sunt
ipsuin suave, dulce , ac delectabiie opus
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 191/270
— 163 —malum , ipsum snave dulce ac delecta-
bile opusbonum? Num delectatio iniqui-
tatis, qua gaudent mali in ebrietate ,in
fartis, in canticis,in theatris est illa inde-
Jiberata praeveniens concupiscentia ideo-
quect delectatio indeliberata, quae tan-
dem nihil est aliud , quam teotatio alli-
ciens ad malum? Haec dicitur ab Au-
gustino serm. CLIV. al. V. de verb.
Apost. n. 12. Concupiscentia in carne
twnultuanS) et uum. IV. dicitur: Pec-
catimi titillans , suggerens ,blandicns.
Num hac delectatione indeliberata,quamiusti etiam patiuntur , contenti sunt qui
operanlur iniquUatem ? Accipe exem-
plum peculiare ex Augustino serm.CLI.
al. XLV. de Tcmp. n. k. Surgit ergoilla concupiscentia potandi, titillai ani-
mimi, ingerii faucibus siccitatem , insi-
diatur sensibus: vult etiam ipsum, si po-
tcst fieri, penetrare murum, adire inclu-
simi, frali re captivum... Tu tantum noli
ei satisfacere, noli eam cedendo sudare
sed resistendo necare. Quod diaci de
ebrietate , hoc de omnibus vitiis , hoc de
omnibus cupiditatibus. Interrogo ,num
delectatio, in qua volulantur ebriosi , sit
ea indicata indeliberata delectatio,quamsecum fert potandiconcupiscentia ab Au-gustino descripta? Similia dicit Augusti-
ima de delectationibus iuslorum.Quare
utroque loco citato, proindeque sexcenlis
similibus a [ansenio loto fere lib. IV. con-
gestis, non de indeliberatis tantum dele-
ctationibfn loquitur, sed de delectationi-
bus (juae actibus ipsis deliberatis com-tur, sive deliberatis deleclationibus.
/ rtiu
propositio, Quod ex systematei. Augustini delectatio coelestis vincat in
iustis delectationem , sive concupiscen-
tiam malam, ni lui c>t aliud quam quoddelectatio coelestis indeliberata seu prae-
Teoiens obtioeai effectum suum, nempedeliberatali] delectatiouem bonam, deli-
beraiam suavitatem bonam,quae nihil
aliu<l reipsa est quam interna deliberala
voluntas bona.Eodem pacto, quod dele-
ctatio terrena vincat in mali-- delectatio-
uem, sive concupiscentiam bonam , ui-lnl est aliud quam quod delectatio terre-
Di uideliberala seu praeveniens obtineat
eneetura suum, nempe deliberatam dele-
ctationem malam, deliberatam suavita-
lem malam, quae re ipsa nihil est aliud
quam interna deliberata mala voluntas,
sive pecca tum.Milli aulem videtur nunquam Augu-
stinus cogitasse, quod delectatio coelestis
indeliberata atque praeveniens babeat
plures gradua prae terrena, et ideo sit
victrix, aut deleclatio terrena indelibera-
ta atque praeveniens pluralitategraduum
in malis vincat contrariarli delectatiouem
bonam, et ideo etiam ipsa vincat: ita ut
delectatiouem vincere idem sit ac eam lia-
bere plures gradus prae opposita.
Audi Augustinum serm. CXXVIII.alias XLTII. de verb. Doni. n. 8. Videte
quale bellum(Aposlo\us)proposuit, qua-
lem pugnarti,qualem rixam intus intra
te ipsum : Caro concupisca adversus spi-ritimi. Si non concupiscit etspiritus ad-
versus carnem, fac adulterami : si au-
temspirilus concupiscit adversus carnem,
luclam video , victum non video, pugna
est. Concupiscit caro adversus spiritimi:
delectat adulteriurn. Fateor quia dele-
ctat. Sed spiritus concupiscit adversus
carnem; delectat et castitas.
Observa : Illa conditionalis enunciata;
Si non concupiscit spiritus adversus car-
ncm,fac adulteriurn, liane vini habet : si
non concupiscit spiritus adversus carnem
faciendo adulteriurn excusaberis , idest
excusaberis , si non habueris auxilium
sufficiens per concupiscentiam spiritus.
Imo si ponatur non modo necessaria con-
cupiscentia spiritus contra carnem, sed
necessarium supponatur,quod ea con-
cupiscentia sit relative superior , in ea
liypothesi, quae milii falsa est, utrum-
que dici posset: si
nonconcupiscit spi-
ritus adversus carnem, et si non concu-
piscit concupiscentia relative superiori,
fac adulteriurn , idest ab hoc crimine
excusaris.
Sed quod instat, agamus. Habes duas
delectationes contrarias praevenienles :
delectat adulteriurn ,delectat castitas:
sunt hae delectationes indeliberalae ante
omnem consensum et dissensum. Hinc
illa : luctam video , victum non video,
pugna est.
Vide sequentia : Ergo vincat spiritus
carnem, aut certe non vincatur a car-
ne Quo/nodo vis innotescere , sic
vive .... Sed delectat adulteriurn : con-
tradi' alar , rcsistalur, repugnetur. Non
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 192/270
— 164 —enim non liabes unde pugncs (quod idem Intelligis
,quid sit non regnare pecca-
est ac dicere, non deesttibi auxilium sui- tum,siveconcupisccnliam raalam indeli-
ficiens), Deus luus est in te: spiritus ho- beralam, quaeque surgit nolenlibus no-
nus datus est tibi. bis? Nempe quod illi non obediamus. In-
Et tamen, pergit Àuguslinus, perrnit- telligis, quid sit,quod regnet ? Nempe
tilur ipsu caro concupiscere adversus non quod plures gradus babnat prae bo-spirilum suggestionibus pravis , et de- na concupiscentia, sed quod illi obedia-
lectationibus genuinis. Respondet s. Do- mus.
ctor. Fiat quod ait Apostolus: Non re- Libido surrexit : tene tu membra, tene
gnet peccatum in vestro mortali corpo- tu manus ab omni sedere , lene tu ocu-
re ; non dixit : non sit , iam est ibi los... QuidJack libido ? Surgere novit,
Habcs igitur per quid tamquam per vincere non novit. En per quid delecta-
formam concupiscentia indeliberala spi- lio terrena conslituatur vincens.
rilus adversus carnem constiluatur vi- Pergit s. Doctor n. 13. in describen-
ctrix. Vincat spiritus carnem: per boc da delectatione terrena indeliberala, q une
scilicet quod contradicalur , resìstalur , concupiscentia, et peccalum dicitur: Nonrepugnelur. Habes proinde eliam per dixit Apostolus : Spiritu ambulate , et
quid peccalum sive concupiscentia inde- concupisccnlias carnis ne habueritis,
liberata carnis tamquam per formarli quia necesse est uthabeamus Mas, ..Sedconstiluatur non regnans: per boc scili- ait Apostolus: Iam non ego operor illud
cet quod contradicalur, resistalur,rejm- sed quod babilat in me peccalum. Ergognetur , donec triumphantes dicluri sunt quid libi cavendum est? Hoc sine dubio,
ubi est mors conlcnlio tua , ubi est mors ne perficias. Surrcxit libido damnabi-aculeus luus, ail cum Apostolo ibidem lis, surrcxit, suggessit : non audiatur,
Àuguslinus n. 10. Ardet^non se compescit, etvellet ut nos
Modo autem,pergit s.
Doctor n. 11., arderei. Et ubi est, ut nonea,quae vul-non quod volumusfacimus. Quare? Quia tis,faciatis ? Noli dare membra. Ardeatvolumus ut nullae sint cancupiscentiae sine causa, et consumit se. In te ergo
sed non possumus. Velimus , nolimus, filmi ipsae concupìscenliae. Fatendum
titillante blandiuntur, stimulant, infe- est, fìunt: sed non perfìciantur, Deere-
stani , surgere volunt : premuntur , non- vistifacere? per/ecisti,
dum extinguunlur. In boc itaque silum Itaque quod delectatio terrena indeli-
est, quodistaeiudeliberaiaeconcupiscen- berata vincat, regnet, perficiatur, omniatiae non regnent : non quod gradus più- in idem recidunt , nempe in effectum et
res babeant prae concupiscentia spiritus, consensum liberimi, qui est deliberata de-
sed quod premantur lectatio, et suavitas.
Quid enim vultis , o sancti , o boni Hanc Augustini doctrinam de duabus
praeliatores , o fortes milites Christi? delectationibus prolixius exposui : quia
Ut non sint omnino concupisccntiacma- Augustinus ipse antequam eam boc ser-
lae. Sed non potcstis. Exercete bellum, mone CXXVIII. traderet,praefatus est,
sperate triumphum... Facile quod pò- se tradilurum accuratissime. Audite, et
testis: quod ait ipse Apostolus alio loco,
attendile : dicam quantum poterò dili-
quod commemorare iam coeperam: Non genter. Et iterum de bac lucia duàrumregnet peccalum in vestro mortali corpo- delectalionum. Videlis, inquit, quatti fie-
re ad obediendum desideriis cius. Ec~ riculose auditur si non intelligitur. Vi-
ce quod nolo, mala desidcria surgunt: detis quemadmodum pcrtincat ad ojji-
sed noli obedire: arma te , suine inslru- cium pastoris opertosfontes aperire , ci
menta bellorum Non inquit, re- aquampuram, innoxiam siticnlibus mi-
glici peccatimi in vestro mortali corpore. lustrare.
Quandìu enim portatis mortale corpus,
Similia in serm. CLIX. al. XVII. tic
pugnai conlra vos peccalum; sed non verbis Apostoli disseritAugustinus de cer<
regnet. Quid est, non regnet? idest, ad tamine auarum deiectatiooum : Consti"
obediendum desideriis cius. Si coepc- tuamus , inquit n. 3., ante oculos exctn*
ritis obedire, regnai. plum carlamuiis. Interrogo, ulrum un.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 193/270
— 1G5 —ùatitiam ? Respondebis, amo : quod non
rcspondcrcs veraciter , nisi te aliquote'
nus delectaret. Non cnim amalur nisi
quod delr< tat.
Haec delectatio indeliberata e^t, quip-
pe quae supponitur ab Angustino com-
iiuinis bonis, ac non bonis. Pergit Augu-slious, n.5., Exemplum , inquit , ut di-
coeperamhuius ccrtaminis propona-
mus... Utrum sic delectetur iuslilia , ut
cani caeteris ad hos sensus corporis per-
ntìbus delectationibusuìitcpanat. Ec-
ce delectat te aurata tuuin , oculos tuos
tlclcctat, metallum est pulchrum, Julgen-'tissimitni, delectat... Verdi ergo tentator
et dici t Ubi: tallo libi annua, nisi di-
s
prò mefalsimi testimonium:si cin-
tela dixeris , addo Ubi. Decertant in te
daae delectationes. Modo interrogo te,
quid praepoaas ? Quid te plus delectct
aurtaii an veritas , aurina an veruni te-
stimoniata?...Quod de oculis dixi , hoc
•.eteris intelligite , et praeponile de-
tioni carnis delectationcm mentis.
Carnem quippe vestram delectant illici-
tac voluptatcs, mentem vestram delectct
invisibile pulchra, casta, sancta , cano-
ra, dulcìs Iustitia.
Intellexisti quid Augustinus dicat de
duabus praevenientibus delectationibus
indelibeiatis,et quam dilucide eas descri-
Intellexisti quid sit unam praeponi
alteri?
In systemate,quod dicitur duarum
dclectationum relative victricìum , est
(good una plures habeat gradus indelibe-
1 .tue suavitatis , altera pauciores: quare
per M et antecedenter ad nostrani electio-
ncni una alteri praeponitur ; ideoquenon\hortationis materia , ita ut serio
A ugustinui pronunciare posset: praepo-nite unam «//rr/.Pracponere igiturunam
alteri est quod uni consenliatur, secus
alteri; quod fit per deliberatas delectalio-
iii-, rive bonai , sive inalas. Euradem ba-
beol seusum verbi numeri 2. in boc eo-
dem sermone GLIX. Iustitia sic dele-
ctct, ut vincat etiam licitai delectatio-
nes, et ci delectationi qua licite dclecta-ns praeponc iustiliam. Quod iustitia ut-
tuiiKjiic (lelcclet, est quid pracvrnirns li-
bertaiem nostrani ; sed quod sic delectct
ut pweat) est materia exhortationis,pro-
indeque situili est in actu libero sive de-
lectatione deliberata bona et sancta, qua
ciìicaciter in iustitia complacemus. Ea-
dem valent de illicita sive terrena dele-
clatione. Audi Augustinum serm. LCV.il 1. Quidquid cnim est peccatorum in
dictis, injactis, in cogitationibus , non
cxoriuntur nisi ex mala cupiditatc, noncxoriuntur nisi ex illicita delectatione.
Huic ergo illicitae delectationi(quae
certo indeliberata est,praeveniens nos
,
nobisque non libera) si resislamus, si non
consentiamus , si membra velut arma
non ministremus, non regnat peccatimi
in nostro mortali corpore... In hac vita,
quantum ad sanctos attinet^regnum per-
dil, in alia perù. Hic enim regnimi per-
dit,
quandopost concupiscentias nostras
non imus. In hoc ergo situm est,quod
concupiscentia indeliberala reguet, quod
post eam eamus: quemadmodum in hoc
situm est quod caelestis indeliberata de-
lectatio regnans et victrix sit, si voluntate
bona vincat concupiscentiam malam,
ut ait Aug. 1. deGr. etlib. arb. e. IV.
Adde ex ep. CLVH. ad Hilar. al.
LXXX1X. n. 9. Animus quippe velut
ponclere, amorefertur, quocumque fer-
tur. Iubemur itaque detrahere de pon-dere cupiditatis, quod accedei adpon-
dus cantatis ,donec illud consumatur
,
hoc perficiatur. Pondera quae cadunt
sub praecepto ,non sunt nisi delectatio
praeponderans deliberata.
Imo vero propositio nostra probari
potest ex iis ipsis, quae profertlansenius
I. IV. cap. I. et seqq. Legimus in Au-
gustino 1. de Sp. et lit. e. X. Confugiant
perfiderà ad iustificantem gratiam , et
per donum Spiritus Sancti(quod est
gratia indeliberata praeveniens) suavitate
iuslitiae delectati poenam literae mi-
nantis evadant. Iam vero poena evadi-
tur si quis deliberate delectetur delibera-
ta suavitate iustitiae, idest vera et iusta
interna voluntate: Hacc est Ma suavitas
( ait idem Aug. per similes phrases in
ps. CXV1U. ad ea verba in tua suavita-
te doce me ) haec est illa suavitas , (piani
Deus dat, ut terra nostra det fructumsuum,ut bonum vere bene, idest non ma-li carnalis Jannidine, sed boni spiritila-
lis delectationejaciamus. Iam vero ea
suavitas , ac delectatio boni spiiitualis,
qua bouuui conslituilur in ratione boni
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 194/270
— 166 —vere bene facti, non est nisi actus delibe- esse receptissimas in lucubrationibus Au-ralus. Simili plirasi utilur Aug. 1. de gustini. tradita a nobis interpreta tio uni-
Corr. et Gr. e. II. quem locum idem versalissima erit.
lansenius citai. Agunt sicut agendum est, Idem estsensus eorum,quae Iansenius
idest curri dileclionc et delectationc iu- codem libro IV. e. I. profert ex Aug.
slitiae. Falso ergo Iansenius eo 1. IV. e. I. II. de Pece, mentis , et remissione e.
1. de suavilate indeliberata cxplicat ea XVII. Ideo quisque nostrum ùomim o-
verba Augustini J. de Sp. et lit. e. X. pus suscipere, agere, implere nane scit
quemadmodumet illa ca\>\\\s\\\.Idquod mine nescit, nunc delectatur , nunc nonagendum est nisi edam delectet et cime- delectatur, ut novera non suaefacuita-tur non agilur, non suscipitur, non bene lis, sed divini muncris esse vel quod scit
vivitur. Omnia haec sunt deliberatus a- vel quod delectatur , et sic ab elationis
ctus. Idem dieas de aliis Augustini ver- vanitale sanctur, et sciat quam vere nonbis eodem cap. HI. Accipiat Spiritum de terra illa, sed spirilualiter dicium sit:
Sanctum (en gratia praeveniens),tfwofi- Dominus dabit suavitatem, et terra no-
at in animo eius deleclatio dilectioque stra dabitfruclum smini. Haec planissi-iustitiae, summi illius atque incommuta- me scripta sunt ab Augustino conila vi-
bilis boni, quod Deus est eliam nunc, cura tia ignorantiae et infìrmitatis, de quibus
perfiderà ambulatur non per speciem eo capite XVII.;quae duo genera pec-
(haec omnia sunt caritas deliberata viae, catorum ignorantiae vincibilis et inflr-
et effectus Spiritus sancii, ex quo excita- mitatis excluduntur formaliter tum pertur sitis plenissimae caritatis in patria scientiam non sine, ut saepe accidit, dili-
exercendae: bine sequitur)* ut hac sibi gentia nostra acquisitam , tum per deli-
velut arrha data divini muneris inarde- beralam delectationem , seu bonam vo-scat inhaerere creatori, atque injlamme- luntatem: quod videtur pene dixerim e-
tur accedere. ..Cap. aulem XV. Spiritus videns ex fine controversiae , ac disputa-
Domini... quofit in nobis, ut non pec- tionis contra pelagianos. Non disputa-
care delectet, ubi liberatus est ; sicut batur cum pelagianis an essent munera
praeter hunc spiritum peccare delectat , divina cognitiones et delectationes inde-
ubi servitus, a cuius operibus abslinen- liberatae,quandocumque istae a Deo da-
dum. Quid clarius quam quod baec duo, rentur : quis sive calholicus , sive pela-
non peccare delectat.... peccare delectat gianus de hoc dubitabat? Probandum e-
sunt actus, et assensus deliberatus? Et e. rat contra pelagianos
,quod immunitas a
XXV. Per fiderà confugiat ad miseri- peccatis tum ignorantiae tum inflrmita-
cordiam Dei, ut del quodiubet (iam ex- tis , et virtutes ac bona utique deliberala
plicat quid sit dare quod iubet) atque in- iis vitiisopposilaessent ex Dei dono- quodspirata gratiae suavitate (ìiaec est suavi- optime probat Augustinus ex allernanù-
tas praeveniens et indeliberata) faciat bus defectibus, virtutibus, id permitten-
plus delectare quod praecipit, quam de- te divina providentia ad nostrae elationis
leclat quod impedii. Iam vero si plus vanitalem sanandam.delectare quod praecipit est id quod In eumdem sensum paulo post Augu-Deus iubet, utique est excessus delibera- stinus cap. XVIII. Nos aulem quantumtus deliberane deleclationis: nempe cum concessum est sapiamus Deumindeliberate delectet
, tum quod Deus bonum ideo edam sanclis suis alicuius
praecipit, tum quod impedit, lìt , ut per operis iusti aliquando non tribuere
assensum deliberatimi Deo praecipienli, certam scientiam, vel victriccm del
plus delectet quod praecipit Deus quam lionati, ut cognoscant non a se /;
quod impedjt. Ilic assensus deliberatus sed ab ilio esse lumen, quo illuminanturet deliberata dilcctio iustitiae est forma- tenebra» eorum, et suavitatem ,
quassime. ac proprie caelestis deleclatio
, fruclum terra eorum. Ac si dicci et, ideo
qua omnis terrena deleclatio supcretur, aliquando Deum non liberare iustofi i vi-
ni ait Augustinus, boni. XXIX. nunc tio ignorantiae culpabilis, vel a \ ilio in-
sermone XLU. Cum autem falcatili* Ian- firmitatis, quae duo si pere, ila suni
senius eodem L. IV. cap. I. bas voces liberata sunt, ideo illisnon conceder
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 195/270
— 167 —na ac merita opposìta, quae si virtuosa similium locuiionum
,quas congerit fan-
sunt, deliberata sont , ut sciant , totum senius cap. IV. V. et VI. lib. IV. de Gr.
hoc esse effectum divini adiutoriì. De Cliristi. Augustinus enim Jib. de Con-
ine meritis ,atque demeritis deliberati* tin. e. III. Bonum fit, cumid quod ma-
disputano erat cum pelagianis ,non de le libet, vincente bona dclcctatione non
Sraeviis indeliberatis cognitionibus , ac fu. Si male libet , est igilur indeliberataelectationibus allicientibus atque invi- delectatio mali: si contraria delectatio in-
taotibus,quae Dei munera esse non qui- deliberata bona prodeat in acumi et con-
dem ut necessaria, sed ut eaquae aditi- scusimi, hoc ipso trinciti siculi peccai,
vent si adsint , agnoscebant pelagiani a- ait.Àugust.l.XXII.c.Faust.c. XXVIII.,
pud August.de Gestis Pelagli e. I. et qui delectationem illiciti , utique incieli-
saepe alibi. beratam, relaxat polius, qnani refraenat,
I tque delectatio victrixpmeter inde- idest relaxat ad deliberatami delectatio-
liberaiara praevenientem delectationem nem, quae eadem est cum voluntate li-
superaddit bonam deliberatam volunta- bera prava , secundum illud Augustini
tein , bonam deliberatam delectationem 1. I. de Baptis. e. X. Flagitiosi , luxu-
iustitiae. Unusquisque , inquit Augusti- riosi.... quid aliud respondent^ curri
DUI 1. de (ir. et lib. arb. cap. IV., con- cos veritas arguii, nisi hoc volo , hoc metra siiain concupiscentioni dimicans. .. delectat, idest hoc deliberate volo , hoc
non intrat in tentationem , si voluntate deliberate delectat'. volitio ergo libera,
bona pincat concupiscentiarri rnalani. ac libera delectatio idem sunl.
In hac voluntate bona, seu deliberata de- Et lib. de Sp. etlit. e. XV. Quis enim
lectatjobe sita est Victoria, liane delibe- nesciat non, . esse consequens ut quod
ratam et voluntatem et delectationem ex appetendum cognitum fuerit, appetatur,
Spiritus Sancii dono haberi docebat Au- nisi tantum delectet quantum diligen-
»unus,negabant pelagiani. liane ab in- dum est? Hoc autem sanitatis est ani-
deliberata praeveniente distingua Augu- mae. Si appetendum , ac diligendum91 dus timi saepe alias, tum lib. li. ad dicitur, tum appetitio, tum dilectio erunt
Bonif. e. IX. in ipsis verbis a Iansenio actus debiti, ideoque deliberati: delibe-
citatis. Misericordia eius praeveniet me.. rata ergo erit et delectatio, quamvis de-
praevenisti eum in benedictionihus dui- lectatio sii ratio non physica dilectionis,
i edinis. Et quid hic aptius intelligitur, et appeiitionis, sed metaphysica , sicut
quarti ipsa cupiditas boni (nempeinde- et illud Aug. lib. XXII. contr. Faustumliberali ).' Tane enim bonum concupisci e. XXVIII.: Si nihil delectaret illicitum
pit , cum dulcescere incipit.... Er- nano peccaret. Ubi delectatio deliberata
benedjctio dulcedinis indeliberata ac in peccato inclusa, est ratio metaphysica,
praeveniens esi gratia Dei, qua fit inno- aut si vis, logica peccati,quod nemo
b l . Di DM delectet , et eupiamus , hoc patraret, si dolorilerum esset. Non enimesl amemus, quod praecipit nobis, gratia amatur,nisi quod delectat, aitAug.serm.
inquam Dei, qua lit hic deliberato*, no- CL1X. al. XVI. de verbis Apostoli. Haecbisque meritorioj effectusdelectandi, cu- ergo deliberata delectatio oportet ut tan-
piendi, amandi quod praecipitur. In qua ta sit, ut tantum delectet, non quomodo-perg A gustinus, si nos non praevenit cumque etiam in linea dehberatae dele-
1) "\, non solimi non perficùur, sed nec clalionis , sed tantum. Quod intelliges ex
/// hoatur ex nobis. Delectatio autem,
Angustino serm. CLXUI. al. III. de
quae perfìcitur, est delectatio quae vin- verb. Ap. n. 10. Volo ut velis , sedni. Hoc antan non fit nisi per dilectio- non sufficit ut velis, adiuvandus es , ut
nem, ubi quijack habet delectationem, jdene velis, et impleas quod velis. Vo-
ait Augustinus in ps. CXVIIl. ad ea luntas quam Augustinus a me requirit;
verba : In tua suavitale doce me. Dele- volo ut velis, est utique deliberata , cumctatio autem, ac dilectio , (piani babent fatuum sit petere a me indeliberatam
,
qui faciunt, utique est deliberata, et per- sed ea non sufìieit Augustino, postulai
ticiens opus, pleniorem: adiuvandus es, ut piene ve-
Et ex bis habes intelligentiam non ab- lit et impleas quod velis. Similia habet
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 196/270
— 1G8 —de Or. ctlih. Arb. e. XLV. Eadem di-
casele delcclaliotie deliberata, sul) quo
genere est tum imperfectior tum perfe-
ctior. Iline illud Augustini 1. II. de Pece.
mer. e. XVII. Tania enìm quidque ve-
hementius volumus, quanto. . . . eo de-
lectamur ardenlìus. Et cap. XIX. de qui-
busdam sanclis,quos Deus a vitiis tar-
dius sanat , dicit : eos minus quam im-
plendae ex ornili -parte iustiliae suffi-
cit , deleclat bonum.
Ecce autem tibi probatum , et expli-
catum sensura Augustini in hoc Enehi-
ridio, quo abutilur lanscnius lib. IV. de
Gr. Cli. saepe, ac praecipue cap. V. et
VI. Pugnare nos convenit ait Aug. e.
LXXXI. 5 sed profceto vincimur , nisi
divinitus adiuvemur.Qaìd haec prò Ian-
senio? Num vincimur in bac pugna cura
delectamur indeliberate? De concupiscen-
tiis, quas non possumus facere ut ornili-
no non sint , idest de concupiscentiis in-
deliberalis,bortalurnosAugustinus serm.
CLXIII. al. III. de verb. Apost. : noli-
te eas permiltere implere quodvolunt.,.
nec ipsaefaciant quod volunt , ut opusearum perficiatis. Quid haec sunt , nisi
deliberala delectatio mala? Provocat Ian-
senius ut sequentia legamus : divinitus
adiuvemur, ut non solum videamus quid
faciendum sìt, sed etiam accedente sua-
vitate delectatio iustitiae vincat in no-
bis earum rerum delectationes,quas vel
liabcre cupiendo, vel amittere metuendo
scientes videntesque peccamus. Haec au-
tem quid aliud signilìcant , nisi nos adiu-vari , ut non solum sciamus facienda, sed
etiam faciamus? Hic est effectus, hic i'ru-
ctus , hic terminus divini adiulorii nempe
indeliberalae cognitionis , et indcliberatae
ac praevenientis delectationis , ut haec
vincat, sive operetur victoriam contra-
riae indeliberataeallicientis concupisceu-
liae;quae Victoria formalissimc sita est
in deliberato consensu, assensu , volun-
late, ac delectationeiustiliae. Sic dele-
cletur institia, ut cani caeteris ad hos
scnsus corporis perlinentibus deleclalio-
nibus anteponat , ait idem Aug. serm.
GL1X. al. XVII. de verb. Ap. Antepo-
nimi- autem iustitia per delectationem,
voluntatem, dilcctionem deliberatami;
anleponere enim sicut el vincere opus
nostrum est: minime autem nostrani o-
pus est, quod sancla indeliberata del» i
lio superel terrenam delectationem. i
dem dixeris de aliis verbis huius eiusdem
capitis LXXXI. Enchiridii, quae a Ian-
senio obiiciunlur: Timor est displiceìidi,
dum plus deleclat hominum cxisliuudio
quam iustitia,qua se quis(jiie humiliat
poenitendo . Hic excessus, quo plus de-
leclat existimatio quam iustitia, cura sit
materia reprehensionis,qua Christiane^
redarguit Auguslinus , non est gradualis
excessus terrenaedelectationis necessariae,
et indeliberatae supra indeliberatam cae-
lestem. Est ergo actus seu delectatio orn-
nino deliberata.
Quaecumque hac in nota disputala
sunt, non modo deserviunt polemicae im-
pugnationi systematis duarum delectatio-
iiuin relative victricium necessitatem in-
ferentium, ut a lansenio haeretice defen-
ditur; sed etiam impugnationi scholastici
eiusdem systematis , eo sensu intellecli
ut ab aliquibus theologis catholicis , re-
iectis erroribus, scholastice propugnatur.
Petes. Licet indeliberata praeveniens
delectatio caelestis , et indeliberala prae-veniens deleclatio terrena , nunquam com-
parenlur in doctrina s. Augustini , ut vi-
ctrixet victa^ si sistamus in terminis de-
lectationis indeliberatae, sed istae deno-
minaliones victrixel vieta babeantur pei
delectationes deliberatas consequentes
sive per consensus ac dissensus, ut expo-
situm est: tamen describunturne ab Au-
gustino tamquam inaequales?
Respondeo repraesentari nobis ab Au-gustino bas praevenientes indeliberalas
delectationes tamquam aliquando inae-
quales , ea tamen inaequalitate,quam
minime velit lanscnius.
I. Docet Auguslinus aliquando caci»
slcm delectationem indeliberatam prae-
venientem esse gradibus superiorem prie
Jerrena, el tamen non esse reipsa victri-
cem. Id docet Augustinus experiuiento
proprio quod narrat 1. Vili. Confe»
cap. Vili, et seqq. , ubi de tempore pro-
xuno suae conversioni praemittit se mul-
ta iecissc corpore in ipsis cunctationis
aestibus,pula vulsisse capiilum
,per-
cussisse lrontcm eie. quae aliquando vo-
lunt homines, et nonvalent, r<> quia ino-
bilitas membrorum non obsequatur ,in
quibus proinde non hoc eral velie q
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 197/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 198/270
— 170 —acquirere pìenam poiestaiem implendi tur peccatimi, et impleatur praeceplum.
praeceplum , ac non peccare* ergo u- Idipsum supponebant praecedenlia ver.
irumquc compcrilur in doctrina Augu- ba in hoc eodem contextu ,ubi COQtra
slini: et esse inhominc delcctationcm ter- indeliberatam praevalenlem concupiscen-
renam indeliberatam gradibus superio- tiam dixit Augustinus: Noli vinci a mar
rem, et tamen reipsa non subsequi pec- /o, sed vince in bono malum , quod la-
catum, sed implcri praeceplum. Conse- inen ut fìat, adiuval gratta. Haec quo*
quentia perspicua est: antecedens aliqua que supponimi, quod aliquando id fiat;
declaratione indiget. quemadmoduni ci illaeiusdem conlextusj
Jmprimis quod mulli ab Auguslino Victoria, qua peccalum vincitar , m/iil
dicantur non posse implere praeceplum, alludeste quamdonumDei in ilio certa*
non est mullis proband i.im 5curri Ianse- mine adiuvantis liberum arbilrium .Noi
nius non modo hoc dicat , sed plurima ergo vinci potesl tantummodo, seti vin-
Augustini testimonia congerat in hanc citur. Quod confirmant sequentia: Homorem. Tolus liber tertius de Gratia Chri- ergo grada iuvalur, ne sine causa volun-
sii iis testimoniis refertus est. tati eius iubeatur. Reipsa igitur id fieri
Quod ii autem ipsi moneantur ut orent, supponit in huiusmodi tentatis homini-
pleni suntAugustini libri. Lib.II. contr. bus et gementibus sub indeliberata con-
Maximinum arianum e. XIV. Praece- cupiscentia praevalenle.
ptum id nobiscum agit, ut quod est in Eodem lib. de Gr. et lib. arb. cap.
potèstale , faciamus : si autem nondum XIV. Spiritus graliaefacit , ut habea-
est in potestate , oremus nobis potestà- mus /idem , ut per /idem impelremus
tem dari, ut quod praeceplum est im- orando, ut possimusfacere ,
quae iube-
pleamus. Lib. III. Op. imperf. n. 115. mus. . . Quodlex iubet facere non vaici
Eos,qui non possunt , imperando ad- mus , nisi per /idem rogando impclre-
monet a. se petere ut possint. mus ut facere valeamus. Accidit ilaqueQuod autem reipsa , et in actu secun- reipsa, ut qui non poterant, praevalenle
do id a pluribus fiat, idest quod ila im- in ipsis concupiscentia,non lamen suc-
potentes et pressi pondere praevalentis cumbant sed orent, et orando potestà lem
carnalis deleclationis indcliberatae re ipsa accipiant implendi quod non poterant.
orent, etacquirendo rnaiores vires Jegem Eodem lib. cap. XV. Grada Dei seni-
impleant et peccalum vilent ,id passim per est bona .... per hanc fìt ut ipsa
Augustinus supponit. Lib. de Gr. et lib. bona voluntas,quac iam esse coepit
arb. cap. IV. Ut autem ista non serven- augeatur , et tam magna fiat ut possit
tur castitatis sancia mandala unusquis- implere divina mandata quae voluerit.
quetenlatur a concupiscentia sua ab- Adverle hunc casum describi uti reipsa
slraclus, et illectus . Ubi si dixerit, vo- conlingentem, per liane fìt. Idem si^ni-
lo servare , sed vìncor a concupiscentia fìcant sequentia: Ad hoc enim vaici quod
rnea ( en indeliberata terrena deleclalio scriptum est,sivolueris conservabis man-
praeponderans ) : respondet Scriptura data-, ut homo qui voluerit et non potue-
libero eius arbitrio noli vinci a inalo, rit, nondum se piene velie cognoscat , et
sed vince in bono malum Moduin oret , ut habeat lantani voluntatem ,
autem quo non vincalur, exponit statini: quanta sufficit ad implenda mandala.
proplcrquod, inquit , dicit et caelestis Sic quippe adiuvalur , ut faci al quod
Magister , vigilate et orate. . . Iam vero iubelur. lntelligis reipsa accidere, ut quia
quod huiusmodi homines non habeant sub praevalente indeliberata cupidi tate
semper possibililatem quamdam sine ci- ita gravetur, ut non possit: caveal tamen
feclu, et solum antecedentem , huius o- peccatimi et Jegem impleat orando
rationis, sed revera orent , et peccatimi iride accipiendo potestatem implendi.
ellugiant, ostendunt verba sequentia: Non ergo pondus excedeus terreuae dele-
Quid vero cvidentius quarn Dei oslen- clalionis , et pluribus gradibus superius
dilur gratia , ubi quod oratur , accipi- connectilur curii peccato, sed contingit,
tur? Igitur pluries accidit , ut orelur ab ut ab ilio separelur.
iis hominibus, et aecipialur , sive frigia- Similia per le expendere j)olrri> in ca-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 199/270
— 171 —pilibus sequentibus. Capite XVI. : Ma-gnurn aliquid pelagiani se scire pittarti,
quando elicimi. Non iuberet Deus quoti
teiretnon posse ab homine fieri. Quis
hoc nesciat? Sed ideo iiibet ali<jua quae
non possumus^ut noveri/bus quid ab ilio
//etere debeamus. Si non possunt, empiivi
>unt sub praegravante cupiditàte : ci ta-
•ncii, teste Augustino, accidit in praxi,
qnod isti non peeeent. Ipsa est enim fi-
des,quae orando impetrai quod ìex
imperai. Fit igitur , ut orent , et impe-
trent iugam peccati 5lioc enim lex im-
perat.
Et cap. XVII. Qui ergo vult facerc
I -nandalani, et non potest , iam gui-
dati habet volantatcm ùonani, sed adirne
pancini et invalidami poterti autem cuni
nini habuerit, et robustoni. Iam ve-
ro hoc contingere posse non tantum post
menses aut annos, sed statini, docet totus
contextus , si quideni oret , ut potest.
Reipsa enim l'olcntibus cooperatar perfi-
ciens, ut ait petalo post Augustinus. Non
igitur scinper valet lineo consecutio: Ho-mo impotens est facere mandatimi, uti-
(]uc ex praevalente cupiditale supra vo-
la ut attui pan-ani et invalidala ; ergo re
ipsa peccai, etfranga mandatimi, fino
cum obligatio praeceptorum non coarcte-
lur ad unum indivisibile instans, iit ut
cjui impotens est,gratia parva et inva-
lida oret, et orando se se interim cohibeaì
tantillo eo tempore , tum maiores vires
aocipieos tandem impleat praeceptum si-
ve uegativam omnino declinando a malo,
cuius tenlatio urgebat , sive positivum ia-
ciendo bonum.
IAWII. Nana et ipsa poenitentia , quando digna causa est secundum
morena Ecclesiae coragatur, plerumque infirmitate non agitar: quia et
pador timor est displicendi , duin plus delectat hominum existiuiatio ,quam
iustitia qua se quisque humiliat poenitendo. Unde non solum cum agitur
poenitentia , veruni etiam ut agatur , Dei misericordia necessaria est. Alio-*
qtrin non dieeret Aposlolus de quibnsdam : ne forte del illis Deus pocnitcn-tianu Et ut Petrus amare ileret
,praemisit Evangelista, et ait : respexit eum
Domi ti u.<.
l.XWUI. Oui vero in Ecclesia remitti peccata non credens , contemnit
lantani divini iniineris largitatem, et in liac obstinatioue mentis diem Clau-
di t extremnm , reus est ilio irremissibili peccato in Spiritimi Sanctum , in
«pio Cfarìstm peccata dimiltit. De qua quaestione difficili in quodani propter
li<»< sohim consci ipto libello enucleatissime quantum potui disputavi.
Poenitentia secundum moretn Eccle-<|iinl sit, paucis ioquirendum est.
Ai oaldus lib. «le Fr. coni. P. II. cap.
III. docei primis Ecclesiae saeculis om-nibus lcili.ilil)ii>, non vero solìfl publicis
-^iiiii-^fjii*- criminibus, poeaitentiam
publicam indictam faisse : quod ipsum.ilo docuere. Rforinus ac Nat. Alexander
Saec. III. Diss. VI. (j. il. omnibus le-
thaiibusjsaltem gravioribus, quaeque
capiialia dicebantur, ut ìdololatria , a-
dulterium, homicidium , sei prioribus
ili>. infligi consuevisse asserunl poeni-
• 111 publicam, etiamsi occulta essent.
videtur,quod longe alia fue-
oentientia secundum morem Eccle-
quae duobus In- capitibus dicun<
tur ab Augustino iunxeris cum iis, quaedixerat capite LXV., et in libello de pec-
cato in Spiritimi Sanctum, quem seri-
pserat , et hoc loco citat , et est hodie
serra. LXXI. al. XI. de veri). Domini.
Primo. Omnium letlialium criminum
pocnilentiam sacramentalem iuisse ex ca-
pile LXV. proba tum est in nota eius ca-
pilis. ld confirmatur hoccap. LXXX1II.ubi commendalur largitas divini muneris
per remissionem peccatorum in Ecclesia,
nempe ministerio Ecclesiae , ut exponit
in co libello, (juciu cilat , idest serm.
LXXI. Nam a. 37. Ad quam (Ecclesiae
verae) con^regalioncm etiamsi per ma-lumclericum. sedtamencatholicum mi-
nistrimi reprobum et fu funialiqtus cu
Cap. LXX.XII.Poenitentia Dei
donum.
W. Tini. //. 2J .
Lh.XXU. 61.
C*.r. I.XXYIIJ.
l'eceatnni in
SpiritumSancluni.
Nota ad caput
LXXXII.,LXXXlll,
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 200/270
— 172 —ex publico scandalo laesa fuerit
lice. Cutn autem peccatum occul-serit corde nonfido, in ipso SanctoSpi- licet ex
rifu remissioncmaccipit peccalorum. Qui pubi
Spirilus in sancta Ecclesia eliam islo tum fu il, nulla est necessitas satisfacien-
tempore.*. sic operatur, ut ... nullius di Ecclesiac publica quadam forma, consimulatione fallatur , atque ita rcprobos palam laesa non fuerit. Jd conllrmabis
fugiat. utctiampcr eorum minislcrium ex sei-m. CCCLI. al. L. inter L. Homil.
probos colligat. Sermonem esseaulcni de num.9. Jmplicilus igilur tam mortifero-
poenitentia ac remissione distincia a ba- rum vincuUs peccalorum detrectat , aut
ptismo, ostendunt verba num. 7., ubi a- difjert ,aut dubitai cònfugere ad ipsas
gilde iis qui lavacro regenerationis ab- claves Ecclesiae, quibus solvalur in ter'
luti in ecclesiali acceplo Spiritu Scindo ra, ut sit solutus in cacio , et audet sibi
velai tanto posteci dono Salvaloris in- post hanc vitam, quia tantum christiaA
irrati mortifero aliquo peccalo se im- nus dicitur , salutem aliquam polliceli
merserint, qualia sunt vel adulterici, vel
homicidia , vel ipsa disecssio , sive omni
modo a nomine Christiana, sive a catto-
lica Ecclesia. De iis statini pronunciai
Angusiinus : Cam et poenilentiac quo-
rumque eliminimi locus in Ecclesia non
negetur. Quae testimonia ad probandum
veruni Poenilentiae sacramentum iis ad-
de,quae Bellarminus in conlroversiis
,
et Nat. Alexander in Dissert. contra Dal-
iaeum prolulere.
Adde etiam sermonem, qui Bellarmi-
•ni aelale ineditus erat , et modo est in
Maurina editione serm. CCX1Y. n. li.
Sanctam quoque Ecclesiali!. . . diligile,
praedicale. Ipsa est. . . quae malos, .
tolerut in communione sacramentaruni.
JJaec claves accepil regni coelo-
In quibus verbis vides claves Ecclesiae
non modo efficaces esse, sed etiam neces-
sarias. Veniat ad antistite s, per quos
illi in Ecclesia claves ministrantur , et
tamquam bonus ioni incipiens esse fìlius
maternorum membrorum ordine custodi-
to a praepositìs sacramentorum acci-
piai satisfactionis suae modum, ut in of-
ferendo sacrifìcio cordis contribuititi
devotus et supplex id tamen agat, quod
non solum ipsi prosit ad recipiendam
salutem, sed etiam caeteris ad exem-
plum. Audi iam, quando locum babeatpoenitentia liaec agenda ad exemplum.
Lt si peccatimi eius non solum in gravi
eius malo, sed etiam in tanto scandalo
aliorum est, atque hoc expedire utilitali
Ecclesiae videtur antistiti , in notilia
rum. ut in ilici per sanguinali Christi , multorum, vel etiam lotius plebis, ag<re
operante Spirita Sancto , fiat remissio poenitentiam non recuset, non resislat.
veccaiorum. In Ime Ecclesia reviviscet Non ergo satis est grave eius inalimi,
sed praeterca requirebatur 1. tantumpeccatoru
anima quae mortaci fiterai peccalis , ut
con vivificelar Christo .
Secundo. Nullorum lethalium occul-
taruni eriminum, eliamsi ex tribus capi-
talibus merini, inilicta unquam fui t poe-
nitentia publica. Id probatur tum nega-
tive, quia non obstant verba Augustini
lioc Encli iridii capile LXXXII. Nani pu
scandalum aliorum. 2. quod pensateomnibus aliis circumstantiis ila vidcre-
tur expedire antistiti; multoties enim ad
lurbas vilandas aliud expediebat. 3. addii
aliud quidpiam Augustinus num. sequen-
ti, idesl 10. Nos vero, inquit, a commu-
nione prohibere quemquam non possa-
cior displicendi , et nimius affectus in iiius,quamvis haec prohibìtio nondum
hominunt existimationem non modo im- sitmorlalis, sed medicinali s, msi aut
pediunt poenitentiam publicara ,sede- sponte conjessum , aut in aliquo sive
tinnì privatain corani unico sacerdote,ut
calori ,
sive ecclesiastico iudicio nomi-
testantur nimium quantum frequeutia natimi, atque convictum. Quod utrum-
eorum sacrilegia,qui non integre conlì- que faciendum erat ordine iudiciario
,ut
tentur sacramenlaliter ex malo pudore :
tum eliam positive probatur,
si adiun-
gas verba superiora inEnchiridii c.LXV.
Tota enim ratio praescribendi tempora
poenitentiae cum temporis mensura diri-
tur esse utfiat satis Ecclesiae:quae sci-
addit in line huius num. 10. Quod mo-
nili ne pules, ibi agi de spontanea con-
fessione sacramentalijsed existimes, un
revèra est, agi ibidem àeiudiciaria fcum
nempe quis non est aliunde piene nonu-
nalus et convictus, seni semiplenae et non
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 201/270
— 173 —sufticientes probationes roborantur spon- ut vides, de homicidio , uno ex tribus
tanea rei confessione coram indice. capitalibus peccatis. Idem paulo post
Audi eumdern Augustinum serm. servandum dicit io occultis adulleriis
IAXXJT. al. XVI. deverbis Dom. n, 11. quae unum sunt quoque ex capitalibus
Novit cìiim ìiescio quem homicidam e- gravioribus delictis. Sunt homincs adul-
piscopus, el alias illuni nemo novit.Ego teri in domibus suis, in secreto peccante
volo publice corripcrc , at tu quaeris in- aliquando nobis produntur ab uxoribus
scribcrc. Prorsus ncc proda, ncc negli* suis plcrumquc zclantibus , aliquando
Cornino in secreto: pono ante ocu- maritorumsalulemquacrcjitibus.Nosnon
los Dei indiciuni ,terreo cruentimi con- prodimus palam , sed in secreto argui-
teientiam . persuadeo poenitentiam. Hac mus. Ubi contigit malum ,ibi moriatur
cantate praedili ose deber/ius. Agitar, malum.
IAXXIY. Iam vero de resurrectione carnis, non sicut quidam revixe- cap. lxxxiv.
runt , iterumqué sunt mortui , sed in aeternam vitam , sicut Cliristi ipsius resi^uone.
caro resurrexit, quemadmodum possim breviter disputare, et omnibus quae-
stionibiis, quae de hac re moveri adsolent satisfacere, non inverno. Resur-
recturam tamen carnem omnium quicumque nati sunt hominum atque na-
Bcentor , et mortui sunt atque morientur , nullo modo dubitare debet chri-
stianus.
IAXXV. Unde primo occurrit de abortivis foetibus quaestio, qui iam ca p . i.xxxv.
quklem nati sunt in uteris matrum , sed nondum ita , ut iam possent re- J^^i^'nasci. Si enim resurrecturos eos dixerimus ; de iis qui iam formati sunt
tolerari potest uteumque quod dicitar : informes vero abortus quis non pro-
clivius perire arbitretur , sicut semina quae concepta non fuerint? Sed quis
negare audeat, etsi afllrmare non audeat , id acturam resurrectionem , ut
quidquid forame defuit, impleatur? Atque ita non desit perfectio, quae ae-
isura era! tempore, quemadmodum non erunt vitia , quae accesserant
tempore : ut ncque in eo , quod aptum et congruum dies allaluri fuerant
natura fraudetur ; neque in eo ,quod adversum atque contrarium dies ad-
tnlerant, natura turpetur ; sed integretur quod nondum eratintegrum , si-
eut instaarabitor quod fuerat vitiatum.
IAXXN I. Ac per hoc scrupulosissime quidem inter doctissimos quaeri ca P . lxxxvi.
ne disputali potest, quod utrum ab homine inveniri possit ignoro, quando
Fqu^i
nvWere
incipiat homo in utero vivere, utrum sit quaedam vita et occulta,quae fccipiat.
nondum motibus mentis appareat. Nani negare vixisse puerperia , quaepropterea membratìm exsecantur et eiiciuntur ex uteris praegnantium , nematrea quoque si mortua ll>i relinquantur occidant , impudentia nimia vi—
del ni". 1 a quo autem incipit bomo vivere , ex ilio utique iam mori potest.
Morluus vero, ubicumque illi mors potuit evenire, quomodo ad resur-
rectionem non ptrtineat mortuorum , reperire non possum.I AWVll. Neque enim et monstra quae nascuntur et vivunt
,quam- cap. lxxxvm.
libet cito moriantur , aut resurrecluranegabuntur, autita resurrectura ere-Monst,osi f° etu *
7 ((iioinocio
denda sunt , ac non polius correda emendataque natura. Absit enim ut il- ««anectan.
lum bimembrem , qui nuper natus est in Oriente,de quo
et fratresfìdelis-
miiiì quod «uni viderint reliilerunt , et sanctae memoriae Hieronymus prac-
sbyter scriptum reliquit : absit , inquam , ut unum hominem duplicem, ac
non potius duos, quod futurum fuerat, si gemini nascerenlur, resurrectu-
ros existimemus. Ila cetera quae singuli quique partus vei amplius vel mi-ri» aliquid liabendo , vel quadam nimia deformilate monstra dicuntur , ad
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 202/270
corpora
— 174 —humanae naturae figuram resurrectionc revocabuntur ; ita ut singulae ani-
mae singula sua corpora obtineant, nullis cohaerentibus etiam quaecumquecohaerenlia nata fuerant ; sed seorsum sibi singulis sua membra gestanti-
bus, quibus Immani corporis completur integritas.
cap. lxxxviii. LXXXVIII.Non
autem perit Deo terrenamateries, de qua mortaiium
'"«rnu*/crcatur caro ; sed in quemlibet pulverem cineremve solvatur , in quoslibet
^qycamqae halitus aurasque diffugiat , in quameumque aliorum corporum substantiamvcl in ipsa dementa vertatur , in quorumeumque animalium etiam bomi-num cibum cedat carnemque mutetur , ili i animae bumanae puncto tem-poris redit , quae Ulani primitus , ut bomo fleret , vivcret , cresceret , ani-
mavit.
cap. lxxxix. LXXXIX. Ipsa itaque terrena materies , quae discendente anima fit ca-
q^omodo'daver , non ita resurrectione reparabitur , ut ea quae dilabuntur et in alias
rtdibunt ad atque alias aliarum rerum species formasque vertuntur, quamvis ad corpus
redeant unde dilapsa sunt, ad easdem quoque corporis partes ubi fuerunt,
redire nccesse sit. Alioquin si capillis redit quod tam crebra tonsura detra-
xit , si unguibus quod toties dempsit exsectio ; immoderata et indecens co-
gitantibus , et ideo resurrectionem carnis non credentibus occurrit infor-
milas. Sed quemadmodum si statua cuiuslibet solubilis metalli aut igne li-
quesceret, aut contereretur in pulverem, aut confunderetur in massam , et
eam vellet artifex rursus ex illius matcriae quantitate reparare , nibil inte-
rcsset ad eius integritatem, quae particula materiae , cui membro statuae
redderetur , dum tamen totum ex quo constituta fuerat , restituta resume-
ret : ita Deus mirabiliter atque inelTabiliter artifex , de toto quo caro nostraconstiterat , eam mirabili , et ineffabili celeritate restituet : nec aliquid ad-
tinebit ad eius redintegrationem , utrum capilli ad capillos redeant , et un-
gues ad ungues ; an quidquid eorum perierat mutetur in cameni , et in
partes alias corporis revocetur , curante artificis providentia ne quid inde-
cens fìat.
c A p. xg XG. Nec illud est consequens , ut ideo diversa sit statura reviviscen-
tium singulorum, quia fuerat diversa viventium , aut macri cum eadem ma-cie , aut pingues cum eadem pinguedine reviviscant. Sed si noe est in Con-
silio creatoris , ut in effigie sua cuiusque proprietas , et discernibilis simili-tudo servetur , in ceteris autem corporis bonis aequalia cuncta reddantur ;
ita modilìcabitur illa in unoquoque materies , ut nec aliquid ex ea pereat ,
et quod alicui defuerit ilio suppleat, qui etiam de nibilo potuit quod voluit
operari. Si autem in corporibus resurgentium rationabilis inaequalitas erit,
sicut est vocum quibus cantus impletur ; hoc fiet cuique de materie corpo-
ris sui ,quod et hominem reddat angelicis coelibus , et nibil inconvenions
eorum ingerat sensibus. Indecorum quippe aliquid ibi non erit ; sed quid-
quid futurum est , hoc decebit ; quia nec futurum est, si non decebit.
cap. xci.
XGLIlesurgent igitur
Sanctorum corpora sine ullo vitio ,
sine ulla de-
piorom^pora formitale , sicut sine ulla corruptione , onere , difficultate : in quibus tanta
M.i.XnVi1
,»facilitas , quanta felieitas erit. Propter quod et spiritualia dieta sunt , cum
carnis. sed s i.., ; procul dubìo corpora sint futura , non spiritus. Sed sicut mine corpus ani-
male dicitur, quod tamen corpus, non anima est; ita lune spirituale corpus
erit , corpus tamen , non spiritus erit. Proinde quantum adtinet ad corrup
tionem, quae mine aggravat animam , et ad vitia
,quibus caro adversilfl
spiritimi concupisci!, tunc non erit caro, sed corpus; quia et caelestia coi
In statura et
effigie COTpor
nibil erit
indecorum.
«'inni Villo.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 203/270
— 175 —!. Cor. XV. r
.->.pora perhibcntur. Proptor quod dietimi est , raro et sanguis regnimi Dei non
pcssidebunt. Et tamquam exponens quid dixerit, neque comiplio, inquit, in-
eorruptionem possidebit. Quod prius dixit , raro et sanguis , hoc postcrius di-
\it , corruptio : et quod prius , regnimi Dei , hoc postcrius , incorruplionrm.
Quantum autem adtinct ad substantiam, ctiam tunccaroerit. Propterquod
et post resurrectionem corpus Ghristì caro appellata est. Sed ideo ait Apo-stolus , seminatur corpus animale, resurget corpus spiritale: quoniam tanta i. cor. xv.44
erit tunc concordia carnis et spiritus , vivificante spiritu sine sustentaculi
alienili* indigentia subditam cameni , ut niliil nobis repugnet ex nobis ; sed
ricut foris neminem , ita nec intus nos ipsos patiamur inimicos.
De infidelibus scripsìt Augustinus ]ib.
W1I. deCiv. e. XII. Scrupulosissime
quaerere, et /idem gua credimus resur-
recturam cameni , itti quaercndo , citiso-
ì< ut irriderei utrum foetus abortivi re-
sireajil'RespondetAugustinus cap.XIII.
Abortipos foetus ,qui cwn iam vixis-
scnt in utero ibi sunt mortili , resurre-
cturos, ut a[firmare , ita negare non au-
lico • quamvis non video quomodo adeos non pertineat resurreclio mortuo-
rum, ù non eximuntur de numero mor-
tuorum. Pergtt Augustinus in argumen-
t ibi lo pio hac assertione, in qua ita ob-
Grmatus est, ut ilemscribat : Noninve-
uio quemadmodutndicam adresurrectio-
nem non pcrtinere morluorum. His la-
nini non obstantibus concludit Angusti-
li os ; Sed utrumlibet de his quisque sen-
tiut.
Easdero Angustini dubilationes de a-
bortivis foetibus vigere est in his Enchi-
ridii capitibus,quae scripsìt an. 421.
quinquennio antequam absolveret libros
deCivitate Dei, quos perfecit an. circiter'i2(ì. Concludit lainen prò resurrectione
< liana abortivorum ut constate* fine cap.
I \ \ \ \ I . : Mortuus vero ubiciunque Mirnors poluit evenire
,quomodo ad resur-
reciionemnon j>crtineat mortuorum re-
perire non possum,
[taque seoteotia Augustini est: l.quod
de resurrectione infantium,qui nati sunt.
nullo modo dubitare debeat christiuntts.
Ita Augustinus e. LXXXIV. Enchiridii.
2. resurrectiooeni foetaum abortiyorainitaAugustino i'uisse certam , ut reperire
non possct quo pacto possel propugoari1 ondarla opimo. 3. non lainen liane re-
surrectionem ita esse christiano certam
sicuti resurrectionem natorum. Quarenon audet Jib. XXII. de Civ. e. XIII.
damnare qui dubitant : Utrumlibet dehis quisque sentiat. De hoc ultimo mi-
nus lector mirabitur,cum eximius Doctor
p. Suarez toni. II. in III. part. disp.
L. sect. III. de resurrectione infanlium
etiam natorum qui in originali discesse-
runt : Haec, inquit, concludo non vidc-
tur inScripturatam expressaquam prac-
cedens ( de aduilis ). Quia testimonia
adducta videntur loqui de aduUii, qui
de propriisactibus suntiudicandi. Qua-re auctor Quaestionum ad graecos , sub
Iustini Martyris nomine, q. XIII. \ Jicet
loquatur de infantibus iuslis , Decens,
inquit, esse credere infantiuni resurre-
ctionem. Minus igitur mirandum est
quod Augustinus aborlivoruin loetuumresurrectionem sibi quidem certam ha-
buerit , noluerit tamen eam accensere
cerlissimis ebristianae religionis arlicu-
hs. Quod adirne minus mirabitur,qui
noverit summam Augustini moderatio-nem in adstruendis propriis sententiis , et
contrariis sugillandis nota ac censura
infìdelitatis vel haereseos: cuius au<m-. . .. .
t>
stmianae consueludinis lesles esse possunt
vel soli quatuor libri de Anima et eius
origine,
Quae disserunlur breviler ab Angu-stino in his capitibus de resurrectione
,
disputai prolixius, et eruditissime exi-
mius Suarez 1. e. Quare niliil est quod
in his capitibus illustrando tnunore-mur , cuin liber eximii Docloris ad ma-nina sit.
Nola in capui
LXXX1U.ad XCI.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 204/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 205/270
— 177 —oua triumphabat luliamis : non se expli- mediatori* et sacramento eius, in qua
cat distinguendo ignem tribulationis afa libet corporis actate, decorpore exierit,
igne torquente sensum , sed simpliciter et in poena Juturaiu ,ct in ultimo iudi-
faletur, quod illi obiicitur : Si autem non ciò recepturam corpus adpoenam, si
eruitur a votestate tenebrarum, et ìllic autem... regenerclur in Cliristo et
remanet parvulus, quidmiraris in igne requiem postmortem corporis habituram,
aeterno cum diabolo fulurum ,qui in et corpus ad gloriam recepturam. lìnee
Dei regnum intrare non siniiurl soni quae de anima firmissime tcneo.
Secondimi,quod observari debet , est: Fulgentius Augustini discipulus lib.
nulluui de igne corporeo damnatorum de fide ad Petrom cap. XXVII. statuit
extare fidei decretum , oti docei l'eia- vigesimo qoarto loco noe capitolom.
vins I. 111. de Angelis cap. V. , licei Finnissime tene, et nullalenus dubi-
hoc verissiraum sitj qua de re diversadi- tes, non solimi homines iam radono u-
Tersis temporibus sensit Augustinus , ut tentes, veruni ctiam parvulos, qui sive
ibidem Petavius observat num. (i. At inuteris matrum vivere incipiunt et ibi
eodem igne tortore corporum sieuli dam- moriuntur, sive iam de matribus nati si-
natos adultos, ita pueros cruciari docuit, ne sacramento sanati baplismutis ... dequamvis longe milius,cuinscumquesub- hoc sacculo transeunte ignis aeterni sup-
stantiae si t liie ignis , corporeae vel in- plicio sempiterno puniendos. Tutu reli-
poreae. Sali- est quod secundum Au- quisusqueadXL. capituia recitatis : JqToec
unum ignis crueians pueros sii eius- interim, inquii, quadraginta capilula ad
demi sperili cum lune torijuenle adultos regulamverae fidei fermissime pertinen-
te ntriqne comprehendantur sub ea sen- tia, fideliler crede,fortiter lene, veraci-
lentia: llunt i>li in combustionem aeler- terpatienterque dcjende, et si quem con-
nina, ila enim legit Augustinus , insti traria Jiis dogmatizare cognoveris, tam-
autem in vita/n aelcrnam. Non enim mcns quam pesterà juge , et tamquam haereti-
Augusùni ex co tantum innotescit quod cum abiice. Ita enim ista,quae posui-
die.it parvulos cruciari igne, cum no- mus , fidei catholicae congruunt , ut
viiin non sit apud Augustinum in lioc si quis non solum omnibus , sed eliam
ip>o Enchiridio cap. LXVili, quod ignis singulis voluerit contraire , in eo quod
ponatur prò genere tribulationis • sed ex singulis horum contumacitcr repugnat,
eo piane demonstrari videtur Augustini et his contraria docere non dubitai ^hae-
niens,quod iam multis , et iam disertis reticus^ et fidei christianae inimicus
,
locis doceat eos pertinere ad damnatio- atque ex hoc omnibus catholicis ana-
i ignis, (jin cruciabit adultos, et qui- thematizandus appareat. Fulgentii sen-
detn cum poena corporis, ut saepe in- tentiam fuisse etiam reliquorum episco-
<nlr.it bis Enchiridii capilibus XCII. et porum Bizacenae provinciae constat ex
\i.Lil. lib. de Incarnatione et Gratia, quem cora-li i linin valde adnotandum est: non numi Consilio scripsere: vide caput XIV.
quidqnid min- .ini alter patrurn etiam et XXX. His addendus antiquus Auctor
morum docet pertinere ad fidem, Hypognosticon lib. V.
babendum i io esl tamquam Ile lei Verumtamen licet alia ab Augustino
.mi. Sane' Angustious videtur ha- et Fulgentio proposita dogmata Ecclesia
bo mquam dogma cerlissimum,
receperit , non hoc tamen de poena sen-
Tlionem liane -nani de parvulis non sus parvulorum, quamquam neque im-
baptizatis puniendis poena sensUs. Nani probaverit5quamvis hac poena usi ipsi
scribi t e[). ad Hieronymum GLXVI. al. sintad argumeotandum contra pelagia-
\\\ III. a nnm. 3. Quid de anima (ir- nos , eosque conyincendos de existentia
irtissime teneam non tu, e&o.'Quae autem peccali orìginalis. Dixi de poena sensus:non ia< -i t sunt,ammani esse immortalem, nani eos parvulos liabere poenam dam-ikiii esse Dei partem
,non corpus, sua nationis , esse sub potestate diaboli , in in-
colpa lapsam,non liberari nisi gratia fernum descendere poenis puniendos , ut
Clui^ti. Ad haec sei dogmata septimam loquitur Florentinum , eos futuros in si-
iddit; Quaccumque autem sinc gratta Distra parie, ut babet Africae univer-
23
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 206/270
— 178 —sale concilium ari. 418. , et Gelasius Papa de parvuiis curii originali decedenlibi
ni ci), conira pelagianos , Jiacc atipie sed neque de adultis sceleslis atque Un
alia eiiani ab iis dicuntur vera , (jui poe- piis,qui inda scelestissimos sint. IN ma
nani sensus infligendam parvuiis non co- inde inferas, (juod adulti scelesti, quam-
gnoscuni}quare ad alium cerliludinis vis non scelesiissimi, ex mente Augusths
gradum perlinent. futuri sint sine poena ignis? Quare iis qui
Ultimo observandum est, non esse du- dicunt : si pueri plecterentur poena sen-
bilandum de mente Augustini de poena sus , eis ut nulli esseni quam ut ibi essent
sensus parvulorum, quod lib. V. e. Tu- potius expediret,quod Augustinus asse-
lianumcap. XI. postquàm dixit parvu- rere non audet \respondelur eam conse-
los iuturosindaninalione omnium mzV/s- cutionem veram esse in doclrina s. Ilic-
sima addat : Non lumen audco dicere,
ronymi et aliorum plurimorum,quos
quod eis ut nulli essent, quam ut ibi es- citat ac sequilur a Lapide in e. IV. Ec-
sent, potius expediret. Non enim inde clesiastis. At Augustinus non ausus est
sequitur, quod Augustinus in suo doctri- id asserere in bbris contra Iulianum,quos
nali sistemate censuerit, parvulos non scripsit annodi.puniri poena sensus: quod ita ostenditur. Imo in libris de Libero arbitrio
,quos
Obiecerat lulianus illud Evangelii de absolvit anno 395. absolute propugnai
luda : Melius erat homini UH non nasci; contrarium capitibus VI. , VII., et V III.
respondet Augustinus: Ego non dico par- Vide quam absurde , et inconvenienter
vulos sine Christi baptismate morientes dìcatur: inalidii non essa quam miscr
tanta poena esse plectendos , ut eis non esse: vel ilJa capitis VII. Considera Ri-
nasci potius expediret , cum hoc Domi- tur, quantum potes,quam magnimi bo-
nus non de quibuslibet peccatoribus , sed niim sit ipsum esse, quod et beali, et mi-
de scelestissimis et impiissimis dixerit : seri volimi,
qui proinde prae aliis scelestis alque im-Neque vero Augustinus tantum
,
sed
piis poenam sensus atque ignis non gra- alii quoque scriptores,quos a Lapide ad-
vemsolum, sed gravissimam atque acer- ducit,putant
,quod cuicumque etiam
bissimam passuri sunt. Augustinus ita- adulto damnato ad poenam sensus melius
quedictum evaugelicum melius erat non sit esse quam non esse;quamvis haec
nasci , non modo intelligere non audet opinio per alios reiiciatur.
XC1V. Remanentibus itaque angelis et hominibus reprobis in aeterna
poena , tunc sancii scient plenius, quid boni eis contulerit gratia. Tunc re-
cosnolce^tquid bus ipsìs evidentius apparebit quod in psalmo scriptum est, misericordiamlìs
"rllla
e,it
et iudicium canlabo libi, Domine: quia nisi per indebitara misericordiam ne-fs. c.i". mo liberatur , et nisi per debitum iudicium nemo damnatur.
xcv XCV. Tunc non latebit quod nunc latct, cum de duobus parvuiis umis
i.M.c essct assumendus per misericordiam , alius per iudicium relinquendus , in
quo is qui assumeretur , agnosceret quid sibi per iudicium deberelur, nisi
misericordia subveniret ; cur ille potius quam iste fuerit assumplus , cum
caussa una esset ambobus ; cur apud quosdam non factac sint virtutes, quae
si factae fuissent , egissent i 1 li bomines poenitentiam , et factae sunt apud
eos, qui non fucrant credituri. Apertissime namque Dominus dicit: vae libi
Corozaim , vae libi Bethsaida : quia si in Tyro et Sidone factae filiamoti virtù-
ics , quae factae sunt in vobis , oìim in cilicio et cinere poenitentiam egissent. Nec
utique Deus iniuste noluit sahos fieri , cum possent salvi esse, si vellet.
Tunc in clarissima sapienliae luce videbitur , quod nunc piorum fides ha—
bel , antequam manifesta cognitione videatur , quam certa , immutabilis ,
efficacissima sit volunlas Dei; quam multa possit et non velit , nihil autem
velit quod non possit : quamque sit veruni quod in psalmo canitur , l><u*
autem noster in cacto sursum , in cado et in terra omnia quaecumque voluti fc-
c * r. xnv.In vita «eternJ
revelabuiitur
«inulta i udìeia
Ilei in Immillimi
praedeslinatione.
Mi«tt . X . u,
rs. cx:n. ii.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 207/270
— 179 —ah Ouod utique non est veruni , si aliqua voluit et non fecit , et quod est
indignius , ideo non fecit , quoniam ne fìeret quod volebat Oinnipotens ,
volunlas hominis impedivit. Non ergo fìt aliquid, nisi Omnipotens fieri ve-
lit , vel sinendo ut fiat , vel i]>se faciendo.
XCVI. Nec dubitandum est Deum facere bene, etiam sinendo fieri ^ xcyr.
... ..... r»Deus tacil bone
quaecunique iiunt male. Non enini lioc nisi insto ìudicio sinit : et protecto etiam Binmdo
bonuni est omne quod iustuin est. Quanivis ergo ea quae mala sunt , in
quantum mala sunt , non sint bona : lamen ut non solum bona, sed etiam
sint et mala , bonum est. Nani nisi esset hoc bonum , ut essent et mala,
nullo modo esse sinerentur ab onnipotente Bono : cui procul dubio quamfacile est qnod vult lacere , lam facile est quod non vult esse non sinere.
Hoc nisi credamus,
perìclitatur ipsuni nostrae confessionis initium , qua
nos in Deum Pattern Omnipotentem credere conlìtemur. Neque enim ve-
racitcr ob alimi vocatur omnipotens , nisi quoniam quidquid vult potest
nec voluntate cuiuspiam creaturac voluntatis omnipotentis impeditur ef-
fcctus.
Manu>cripti codices undecim apud cipiatunusquisqiie monito, preteceptoris, Nota ad cap.
Maurino*, et edili onines, una excepla e- ut non perdat tempus misericordiae Sai- xch.
dinone Antonii Arnaldi legunt in hoc e. vatoris, quae modo impenditur,quam-
XC Vr
. Nec utique iniuste Deus noluit sai- diu generihumanoparcitur. Ad hoc enim
;ì,r/\ (imi posscut salvi esse, si vel- parcitur homini, ut convertatur , et non
Icnt. Quod iavet valdc libcrtati reprobo- sii qui damnetur.
rum, el universali tati gratiae suiucien- Lib. I. ad Simpl. n. 10. Noluit ergo
ti>. Addendum tamen,quod editiones in- Esaù , et non cucurrit , sed et si voluis-
dicatae a Ataurinis [oanois Arnerbacliii , set, et cucurrisset, Dei adiutorio pcrve-Desiderii Erasmi ,
Theologorum Lova- nisset qui ei etiam velie et currere vo-
niensiiim, et Lamberti Danaei vulgatae canclo praestaret, nisi vocatione contem-
Mint ex oodicibus MSS. plurimis, qui ad pia reprobus fieret.
nanna Maurinorum nequaquam perve- Lib. Le. Adv. Legis et Proph. e.VI,
. Quaxe eae editiones pluxes alias co- Sic eos ex eadem massa primae prae-
dices MSS. supponunt. varicationis merito damnata fecit vasa
\r lane Lovanienses licei vulgaverint, irete si usque ad finem in hac malignità-
tUent) addidere ad marginem «forte te perdurant.
velici ». Sed nullos MSS. codices in fa- In Ps. LXVII. n. 7. Alia quidem
era buina lectionis ab ipsis exeogita- sunt in honorem, alia ineontumeliam: si
l te proferre poluere. qui autem mundaverint semetipsos a va-
Proiecto illc sensus secundum liane le- sis contumeliae erunt unius modi in do-
tdignusesl Augustine Nam semi. mo , et locus sanctus Domini. Millo alia
Wll. .il. CIX.de Temp. num. 5. Fra- plurima.
i mei maxime nunc ducutene me au- Quinimo non modo in doelrina Augu J
. Fruirei instimi videtur vouis, ut stini veruni est, salvi essent si yellenl ;
ila /> inatiir linliis,itbi positus est Petrus* sed etiam iiaec alia proposito : Pracdr-ibi ipse poneretur , si se correxissei. sanati essent si vellent , habet funda-
Sed ile venia desperans potius sili coU mentum in Angustino. Audi iJJum in
lum ligavit , attam Regi* clementiam Ps. LWUL n. 5. Tulis est, qui cantai.
iupplicavit. ItaquefratreS) sicut diccrc in hoc psalmo. Quis est? Corpus Chnpercun , non est unde reprehendamus sii. Quis est iste? Vos si vultis , nos
Deuni. Quid ronini illuni dicamus non omnes sivolumus, omnes filii Core illesi.
nerit iudicare.Sermon GIX. ni dixeratnum. 1. Filii Corefilii Chri-
rb. Dona. n. I.ad dia wiki, sii, ej u. I. Homines quos praedestinavit
itenliam Prudi ntri ergo oc- Deus conformes fieri irnaginis Filli sui.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 208/270
— 180 —Non est itaquc, quoti salus hominum
cliam reproborum,6i ipsi vellent, accen-
seatur erroribus semipelagianis , uti i'a-
cit lansenius inParalJeJis a nota XXXIil.
et deinceps.
Celerum faleor quod quamquam eadoctrina Augusliniana sit , lamen multo
inagis contexlui quadret lectio usurpata
iam antiquitus a Magistro Senlcntiarum
1. I. Dist. XLIII., quamque habent ve-
teres codices XXV. recensiti a Maurinis :
Nec utique Deus iniuste noluit salvos
fieri, curri posscnt salvi esse , si velici,
nempe, siipse Deus velici, aut voluissei
ilJos salvare. Ila enim conlextus poslu-
lat , qui est recapitulatio praecedentiumet simul ratio : quod dixerat fieri , hoc
modo illud dicit fieri non iniuste,
Celerum sive uno , sive alio modo le-
geris, hic Enchiridii locus valde favet
defensoribus gratiae congruae , imo iis e-
tiam tbeologis huius gratiae defensori-
bus, qui cum Lessio, Yasquez , aliisque
plurimis negant eleclionem peculiarem
ad gloriam ante praevisa absolule meri-
ta. Id enimvrero sic ostendo.
1. Rogo quid apud Auguslinum sit,
])eum nolle Tyrios et Sidonios salvos
fieri? Quid sit velie illos salvos fieri,
quod velie non utique habuit ; sed Ila-
bere potuit? Lege, quae proxime praece-
dunt , et si omnem seposueris contentio-
nem,invenies: Deum noluisse salvos fie-
ri Tyrios et Sidonios idem esse,ac quod
Deus noluerit , ut apud eosdem fierent
virtuteS) quae sifactaefuissent, egisscnt
li homines poenitentiam }ro egissent
idem est ac praevidebat Deus acturos.
Eodem pacto voluit Deus ut fierent vir-
tutes apud Corozaim, et Belhsaida,qui
non fuerant credi tu ri , idest qui praevisi
juerant non credilurì, Ecce tibi igitur
quid sit ex Augustino Deum nolle ali-
quem aut aliquos salvos fieri : nempe
Deum nolle concedere media ulilia q in-
derò, sed indifferenlia,(cuiusmodi sane
erant virlules iaclae a Clirisio) , quae si
concessa fu issent, praevidenlur ii homi-
nes acturi poenitentiam; sed polius con-
cedere media indiilerentia quidem , uli-
lia lamen, de quibus videi ex hominuminalili;) Tore , ut si concedantur, non sint
ji poenitentiam acturi. Iam aulem quid
aliud docenl gratiae congruae et scien-
tiac mediae defensores ? Ita explicant ,
quod Deus misereatur cui voluerit,et
clemeos sit in quem sibi placuerit. Exdiclis enim inlelligilur quoque, quid sit
velie salvare, nempe velie impanili vir-
tutes , quae si f'actae fuisseul , egissenthomines poenitentiam.
2. Cum Deum nolle salutem aliquo-
rum, velie salulem aliorum explicetui
ad mentem Augustini per Dolitionem ao
volitionem mediorum, ex quibus prae-
videlur salus aut mors, vides superflui!
esse omne deerelum immediale intenli-
vum gloriae aliquorum, ex qua inlentio-
ne conferanlur in tempore gratiae efìica-
ces. Sane nullum vel Seriplurae vel Au-gustini teslimonium a praecipuis adver-
sariis haclenus cilatum vidi,quod mo-
do exposito non explicetur. Sed de bis
alias.
Nota II. in eadem capita.
Innumera sunt Augustini loca, et te-
stimonia, quibus non agens contra pela-
gianos passim concedil voluntalem Dei
non fieri. In psal. XXXVI. Serm. III.
n. 5. probat iustumsemper facere volun-
tatem Dei: Semper enim facit , et secun-
dum voluntatem eius vivit , volunlas Deide corde eius non recedit ,
quia voluntas
Dei ipsa est lex Dei. Nam quemadmo-dum habet 1. XXII. contra Fausium
e. XXVII. Lex vero aeterna est ratio
divina, vel volunlas Dei ordinem natu-
ralem conservari iubens,pcrturbari ve-
tans. Et cap. XXX. Lex aeterna, idest
volunlas Dei crealurarum omnium con-
diloris conservando naturali ordini con-
sulens Quare e contrario mali nun-
quam Dei voluntalem faciunt. Ilinc
perpetuus est Auguslinus in exprobando
peccatoribus, quod voluntatem Dei non
iàciant; nec aliud sonant quae habet En-
chiridii cap. XXVII. Natura. . .. quae
praeceptum sui Creatoris, quod custodi-
re facillime possel, sua male ulcns po-
tcslatc calcavìt.
At saepe idem Augustinus contra pe-
lagianos voluntalem Dei invidam piae-
dicat, quemadmodumhoc cap. \C\ . il
XCVI. Enchiridii. Ut ista concilies, me*
mineris eorum quae sci ibit Augustinus
sermone CXLIX. al. XXVI. de divei-
sis n. 11. Ergo uterque Scripturae A
ita temperando est, ut ostcnduutur iU~
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 209/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 210/270
— 182 —nonresistam voluntati tuac. Ergo et hic Piimum , ne sii pugna in verino Augu-
ro le oras, et non prò Dco. Fiet enim stini, paccm intellectoris inquini, et ve-
voluntas Dei in te, etsi non fìt a te, rum est sub data distinctione. Sccunduni
Nani et quibus diclurus est: Venite be- sine distinctione est verum. Caeterum a-
nedicti ,,..,fiel in illis voluntas Dei ut Jiquam dari voluntatem Dei absolute, et
insti et sancii accipianlregnum: et quibus non sub ea tantum distinctione efFica-
diclurus est: Ile in ignem aeternum ..., cem, cuiusmodi est praedeslinatio san-
fiet in illis voluntas Dei ut mali dani- ctorum, etaliae huiusmodi , non est du-
ncntur in ignem sempiternum .... Sive bium in doctina sancti Doctoris. Una es-
ergo bene sit tibi, sive male sit libi, fiel se dubitatio potest,quamnam habeat
in te: sed fiat et a te. tendentiam, et num sit aliqua intenliva
Et serm. LVII al. IX. de Divcrsis n. voJuntas distincta ab exequutiva. Sed
C. Voluntas Dei necesse est ut fiat : vo- liaec non sunt huius loci.
luntas Dei est ut regnent boni, damnen- Consonant dictis, quae leguntur in liis
tur mali. Numquid potest isla voluntas Enchiridii capitibus : Non fit aliquid ni-
non fieri? sì Omnipolens fieri velit. Cum proponitEx Remigiano libro,qnem Ma urini duos modos, quibus hoc contingit , vel
palres scriptum putant saecuio Vili,
sinendo ut fiat, vel ipsefadendo quaevulgarunt ineditum antea sermonem, qui Omnipolens fieri vult ipsefaciendo, per-
est in Maurina editione sermo CCX1II. tinent ad praedestinationem sanctorumubi n. 3. in ea verba Symboli , Patrem et ad omnem voluntatem
,quae omnino
Omnipotentem. Nec ideo credant ini- absoluta ac determinata est ad unum.qui , Deum non esse Omnipotentem , Quae omnipolens fieri vult sinendo ut
quia multafaciunt contra eius volunta- fiant,pertinent ad eam voluntatem non
lem. Quia et cum faciunt,quod non omnino absolutam
,qua non vult mala
vult , hoc de eis facit, quod ipse vult. sive commissionis sive omissionis , vel si
Nullo modo igitur Omnipotentis vel mu- co sinente fiant , vult illis bene uli glo-
lant vel superant voluntatem. Sive ho- riosus per aequilatem vindictae, ut dixi-
mo iuste damnetur , sive misericorditer musexeodem Augustino,l. de Cat. rud.,
liberetur, voluntas Omnipotentis imple- ita ut efìugerenequeant manus Dei viven-
tar. .. Ipse bonus etiam eorum malis o- tis.Totam liane voluntatem eiusqueefte-
peribus bene utilur, ne Omnipotentis vo- ctum voluntas hominis nec impedii i
luntas aliqua ex parte vincallir... No- impedire potest. Verum si hancvolunta-
vit quemadmodum malis Deus bene uta- tem veluti ex parte consideremus in
tur, ut in omnibus quae nascunlur et ad- quantum non vult ea mala sive conmiis-
minislranlur in mundo, voluntas Omni- sionis , sive omissionis , hoc sensu infili
potentis impleatur. les contra voluntatem Deifacere indubi-
Non itaque secundum systema Augu- tanter scribit Augustinus lib. de Sp. el
stini contundere debemus haec duo : vo- lit. e. XXXUI. et centies ac centies aliis
luntas Dei omnis ejficax est : voluntas in locis.
Dei omnis invida , et invincibilis est.
cat. xcvii. XCVII. Quamohrem videndum est quemadmodum sit de Dee didimi
saiv""" 'vòie.Tiis Quja e* noc verissime Apostolus dixit , qui omnes komincs vult salvos furi. Cuni
'"
i3à!Ìalur cnim non omncs, sed multo plures non fiunt salvi, videtur utique non liei
voiautate. quod Deus vult fieri, humana scilieet voluntate impediente voluntatem DeiI. Tini. II. 4. rw..„„ 1 ... \ . „ ,quando cnun requintur causa, cur non omnes salvi fiant , responden
let, quia hoc ipsi nolunt. Quod quidem dici de parvulis non potest,quo
rum nondum est velie seu nolle. Nani quod infantili molli facilini, si
rum volunlali iudicarelur esse tribuendum, (piando baptizantur, cum resi
stunt quantum possimi, etiam noleiites eos salvos fieri diceremus. Sed apeiMatt, Win 3
; . liusDominus in Evangelio compellans impiam civitalem, ^wo/ies, inquii, c«
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 211/270
— 183 —rollìi fttios tuos sicut qalliìm pullos suo* <•( kohiM? tamquaniDei voluntas
superata sii homiouni voluntate, et infirmìssimis Dolendo hnpedientibus non
potuerit facere potentissimus quod volebat. El ubi est iila omnipotentia ,
qua ili cacio et io lena omnia quaeciunque voluitfecit, si collisero filios le
rasalem voluit et non fecit? An potius illa quidem filios suos ab ipso colli—
^ i noluit, sed ca quoque nolente filios cius oollegit ipse quos voluit? Quiam ex-Io et in (erra, non quaedam voluit et fecit, quaedam vero voluit elnon
fecit : sed omnia quaecumque voluit fedt.
rs. cmii. ii
De hoc testimonio, qui vult omnes ho- posuerant librimi Sapientiae. Et Jib. de jvom in caput
mincs salvos fieri ,quoniani agii fusius Dono perseverautiae , sive secundo de xeni.
>. Doctor in cap, CHI. ibidem et nos a- Praedestinatione sanctorum cap. XIX.,
il-. Ti aestat Iioc loco observasse quod Cjprianum, Ambrosium,GregoriumNa-
scribit Augustinus: Quando quacrìtur zianzenum, et reliquos verbi Dei trac ta-
acur non omnes salvi fiant, respon-tores,
qui de praescientia et vocationederì solet, quia hoc ipsi nolunt. Quod declorimi agunt, sibi favere docet. Haecquidem dui de parvulis non polcst in libris quos scripsit sub annum 429.
,
mi nondum est velie ctnollc. Igitur octennio l'ere post Enchiridion.
anno \1\. quo Augustinus Enchiridion Iam autem ad illud testimonium ,
scripsit, idest novennio post damnatam quoties volai congregare filios tuos, . . .
resim pelagianam, doctrinamque ca- et noluisti, duo explicite respondet , u-
'tholicam tum conciliis , turn etiam seri- num autem tacite , de quo fusius ipse in
[»li- Augustini (juam plurimis stabilitam, capitibus consequentibus , et quantumsancitam
, explieatam , haec erat in Ec- satis in capite antecedenti.
sia consueta intelligentia testimonii A- Augustinus primo dicit hoc testimo-
postolici vult omnes homines salvos fieri, niumita inlelligendum, ut evitetur absur-ita ut ,s/ non omnes salvi fiant , ratio da intelligentia
, quod Dei volunlas supe-
qune dari consueverat, esset,quia ipsi rata sithominum voluntate.
ìioìunt. Quain in Dei Ecclesia consue- Secundo asserii,quod etiam Jerusa-
tam iiitelligentiam recte Augustinus mo- lem nolente colJegerit Ipsefdios quos vo-lici osurpandam esse quantum attinet ad luit, nempe ea voluntate
,qua Omnipo-
inllos, non vero quantum ad par- tens vult ipsefadendo uti dixerat ca-
\ ulo-, in qua limitatone omnes conve- pite praecedenti XGVI. : quae a schola-
nimus parvulornm nullum esse velie vei sticis dici solet voluntas eificax, et bene-Inolle. Ac sane cuin Prosper in epistola piacili.
intcr augustinianas CCXXV. scripsisset At adhuc reliqua est difficultas: vo-(!( maasiBeasibus: Obstinationem suam luit Christus aliquot alios filios congrc-petustate deft nduni , et ea quae de e- gare, et lerusalem noluit. Huicdimcul-
\j«<stoli Pauli Romanie seri- tati responsionem dederat, vcl si vis,
bentU ad manijeslanoncm divinae gra- generalibus terminis insinuaverat capileiiirntis electorum merita prò- praecedenti; nempe in iis ipsis
,quos
/ runtar , a nullo unquam ecclesiastico- Ghristus voluit congregare, et lerusalem
rum ita esee intelletto, ut mine senliun- noluit, Omnipotens suam voluntatem\tur, ffi/imumf. Augustinus hi* respon- exercuit, sive Omnipotens fieri voluit
(in lil>. de Praedestinatione sanato- sinendo, ut fiat insto iudicio.
rum cap. XIV.) negai suam dottrinano Idipsum, ut videbis, fusius persequitur
contrariam veteribua , quamvis fa- sequenti capite XCV1IJ. cum non facittur, eos non fuisse minntius isia per- per iudicium, non facit non quia desit
sccutos ante haeresi ni pelagianam, imo i 1 J i modus quo Jiominum voluntatesma-.ii doctrinam esse conformem numi- las in bonum possit conrertere, sire non
desiasticis tractatorìbus,qui ex- ex defectu potentiae.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 212/270
— 184 —e a p. xcvtir.
Deus ctsi potfSt
conrertere qtios
voluerit, non
tamen inique
facit , tu in alios
conTertit, alios
non eonTertit.
Uom. IX. 18.
Ibid. IX.
Oen. XXV. a3.
Malacli. I. i.
Bom. IX. 14.
Rom. IX. i5.
Cxod.XXXII.tg.
Rom. IX. 16.
XCVIII. Ouis porro fam Impie desipiat, ut dicat Donni malas nominimivoluntates quas voluerit, quando voluerit, ubi voluerit, in bonum non pos-
se convertere? Sed cimi facit, per misericordiam facit : cum autem non I
cit ,per iudicium non facit. Quoniam cuius vull miserelur, et (peni mli ob-
dural. Quod ut diccrct Apostolus, gratiam commendabat: nd cuius com-
mcndationom de illis in Rebeccae utero geminis fuerat iam locutns, quibus
nondum nalis, ncc aliquid agenlibus boni scu mali, ut secundum eleclionem prò-
positura Deimanercl, non ex operibus, sed ex vocante dicium est ei, quia maior
servici minori. Propler quod adhibuit alterum proplieticum testimonium ,
ubi scriptum est, Jacob dUexi, Esaù auìcm odio ìiabui. Sentiens autem quem-admodum posset boc quod dicium est pcrmovere eos
,qui penetrare in-
telligendo non possunt liane altitudinem gratiae , quid ergo dicemm , ait, ?
Numquid iniquilas apud Deum? Absit. Iniquum enim videtur , ut sine ullis
bonorum malorumve operimi mcritis unum Deus diligat , oderit alterum.
Qua in re si futura opera vel bona buius vel mala illius , quae Deus utiquépraesciebat, vellet intelligi, nequaquam diceret, non ex opcribus : sed dice-
ret, ex futuris opcribus , coque modo istam solvcret quaestionem ; immonullam, quam solvi opus esset, faceret quaestionem. Nunc vero cum rc-
spondisset, Absit, id est, Absit ut sit iniquitas apud Deum; mox ut probare l,
nulla hoc iniquità te Dei fieri, inquit: Moysi enim dicit , Miserebor cuius mi-sertus ero, et misericordiam praestabo cui miscricors fuero. Quis enim nisi in-
sipiens Deum iniquum putet, sive iudicium poenale ingerat digno, sive mi-
sericordiam praestet indigno ? Denique infert et dicit: Iyilur non volentis
neque currentis, sed miserenlis est Dei. Ambo itaque gemini natura fìlii iraenascebantur, nullis quidem operibus propriis, sed originaliter ex Adam vin-
culo damnationis obstricti. Sed qui dixit, Miserebor cuius miserlus ero, Iacob
dilexit per misericordiam gratuitam, Esaù autem odio babuit per iudicium
debitum. Quod cum deberetur ambobus, in altero alter agnovit non de suis
distantibus mentis sibi esse gloriandum, quod in eadem causa idem sup-
plicium non incurrit, sed de divinae gratiae largitate: quia non voìentis, ne-
que currentis, sed miserenlis est Dei. Altissimo quippe ac saluberrimo sacra-
mento universa facies atque ( ut ita dixerim) vultus sanctarum Scriptura-
rum, bene intuentes id admonere invenitur, ut qui glorialur, in Domino gìo-
rietur.
Nolo I. od cap.
xcmu Deum posse convertere quos voluerit
secundum systema praedeterminantium
facile inlelligilur, neque eos ex hoc ca-
pite impugnamus. Sed et facile inlelligi-
lur in systemale gratiae congruae. Sicul
enim Deus nequit creaturam ralionalem
producere, quae non possit per lam mul-
tas occasiones aut tenta tiones a Deo de-fìcere peccando (ita enim, uti passim pa-
tres et ipse Augustinus expendit,postu-
lat eius natura imita et ex trillilo); codempacto Deus nequit creaturam rationalcm
producere,quam ipse non possit tam
multis fmitis in influitimi auxiliis indil-
fcreniibus sed diversis , ad se adducete
per amorem , aliasve virlutes ( ita enim
postulai perfectio infinita divinae oinni-
potentiae maxime sibi snbiicientis unam
quamque rationalem creaturam , (inani
onmipotentiae perfectionem capilibos
XCV. XGVI. XCV1I. et XCVIII. com
mendat Augustinus). At inquiet aliquis
sciebat Deus quod si Corozaim, et BetD-saida vidissent virlutes Guasti ,
egissenl
pocnilentiam. Hacc scientia conditionala
a congruistis dici solcl malia ,non libe-
ra Deo, sed creaturae. Igitur Deus face
re non polest quod si Corozaim el Belli'
saida vidissent viri ul.es Cliristi, non 1
seni poenitentiam. Quod videbitur r<
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 213/270
— 185 —goare ideae omnipotentiae ,
quam tradii
s. Augustinus in bis capitibus.
Respondeo. Quod attinet ad divinami
omnipotentiam rite explicandam senten-
tia congruistarum nihii habet , cur invi*
deat tnomistarum praedeterminantiam
opinioni.
1. Scientia conditionala,quam obie-
clio ponit, corninunis est utrisque , sive
Silique cani complectuntur lum con-
oistae t um praedeterminanb
2. Quo sensu ea scientia non est libe-
ra Deo ex sententia congruistarum. ne-
rrue est libera Peo in praedeterminan-
tiiun sententia. Explico : Si Corozaim
et Bethsaida cum his in paruvulari au~
xiliis,quae rcipsa habucre , vidisscnt
virtutes Christi , non egisscnt poeniten-
tiam. liane scientiam conditionatam di-
cunt coDffruistae non esse liberam Deo :
tmen coniingentem , cum Loro-
zaini et Bethsaida his iisdem auxiliis po-
tuissent prò sua libertate agere poeni-
tentiam, eamque proinde scieniiam im-
pedire. Earndem scientiam conditiona-
tam praedeterminantes quoque negant
esse liberam Deo quamvis ex alio capi-
Ile,
quia scilicet non est conlingens sed
necessaria et pertinet ad scientiam sim-
intelligentiae: est enim necessarium
: late iufallibililatis seu consequen-
l ia«*. ni si Corozaim et Bethsaida cum bis
auxiliis, quae reipsa habuere mere indif-
icrentia, proindeque sine gratia praede-
I
terminante vidcaut Chrisli virtutes, non'. poenitenliam. Àtque in genere et
uuiversim loquendo necessariae conse-
^t, ut si existat iiberlas iudifle-
applicatione praedeterminatio-
tum, non existat actUS.
I oeque Deus in systemate prae-
oiinautiura lacere potest , ut si Co-
t Bethsaida cum hit auxiliis ,
habuere, nini! ulterius
drudo,
• Christi virtutes, agant
Q .ipolens Dei volun-
:
dum seotentiam praedetermi-icere potest? Eoe nimirum.
Quod si C< rozaim ei Bethsaida cum his
liis, qua ereipsa habuere, superati-
lo aliquid ninni , oempe explica tic-
nera grai iae ,>i led ilerminanl \s, vi leanl
iti virtutes, agant poenitentiam. At-
xcrttt.
([ui simili responsione uti possimi con-
gruistae. Tacere nimirum potest Deus in
nostro systemate,quod si Corozaim et
Bethsaida cum his auxiliis quae re ipsa
habuere, superaddendo aliquid allude*
fiuiiis in infimi uni diversis et uberioribuscognitionibus et inspiralionibus , videant
Christi virlutes ,agant poenitenliam.
Itaque in forma scholastica distingui-
tur illatio: Igitur non potest Deus lacere,
quod si Corozaim et Bethsaida vidissent
virtutes Chrisli sub iis omnino auxiliis ni-
hii aliud superaddendo, concedilur illa-
tio^quandoquidem idipsum praedeter-
minantes dicere debent ; negatur au tetri
illatio, si aliud quid a Deo superaddere-
tur.
Quod uraedictum est fore , ut maior Notati, ad cap.
scrviat minori , ad Jitteram intelbgitur
de primogenitura,quam maior amisit
,
oblinuit minor, quamvis apud Paulum
maior primogenitura spoliatus nempe
Esaù sit figura reproborum , minor Ia-
cob, qui primogenituram asseculus est,
sit praedestinalorum tjrpus. Augustinus
tamen tum hoc loco tum alibi Esaù ha-
bet non modo ut fìguram reproborum ,
sed ut reprobum, quemadmodum lacob
uti praedestinatum : quod supponendum
est.
Hoc tamen dato , duo mihi verissima
videntur.
1. Nihil esse in tota hac Augustini do-
etrina de Esaù et lacob, quod vel mini-
mum" repugnet docirinae de gratia con-
grua et nonpraedelerminanle.
2. Imo nihil esse quod repugnet do-
ctrinae illorum congruistarum , qui in
schola Societalis docent cum Lessio ac
Vasquez nullum dari divinum decretiim
effìcaciter intentivum gloriae,sive nullam
efrìcacem electionem immediatam ad glo-
riam ante merita absolute praevisa,
quemadmodum neque reprobationem an-
te demerita absolute .praevisa.
Salis aulem l'uerit hoc secundumbre-
viier expedire, ex quo a iorliori conse-
queturveritas illius primi.
Ostenditur itaque ex idea praedestina-
tionis, ac reprobationis,quam nobis ex-
hibel Augustinus. Eteniiu 1. de Praed.
ss. e. X. n. 19. Inter graliam porro, et
praedertinationem hoc tantum interest ,
ffuod praedestinatio est gratiae praepa-
24
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 214/270
— 186 —ratio ,
gratta vero iam est ipso, donatio. nem militati praedicationis adversam,
Et pauJo post in eo, quod ait ApostoJus : respondet Augustinus mitri. 3o.i4rc quis-
operibus bonis quae praeparavit Deus ut quarti dicere audebit , Deum non prae-
iij illis ambulerxtus praedestinatio est scisse quibus esset daturus ut crederent
ait Augustinus. Et ilerum : Quocirca aut quos daturus essct Filio suo,ut ex
pruedestina do Dei,quae in bono est
,eis non perdi n t quemquarn? Quae uli-
gratiae est, ut dixi, praeparatio : gra- qua si praest ivit, profecto I» nefi< ia sua,
lia vero est huius praedcslinationis effe- quibus nos dignalur liberare,
pra&s-ei-
ctus. vit. Jlacc est pracdestinatio sane torum
Ncque oppouas distinclionem vulga- (n h il aJiud): praescientia, et pracjyara-
tam quod alia scilicet sit praedestinatio tio beneficiorum Dei, quibus certissime
ad gioriam, ex cuius tamquam finis elfi- liberantur,quicumque liberantur. Ce-
caci inlenlione consequitur praedestina- ieri autem ubi nisi in massa perdizioni
lio ad gratiam. Scio , liane dislinctionetn iusto divino iudicio relinquunlur . . .Dei
celebrem esse apud quamplurimos gra- altiore iudicio a perditionis massa non
vissimos theologos. sunt gratiac praedestinatione discreti.
At modo agilur de mente Augustini,
Et ilerum, e. XVII. n. 41., lsta igitur
quem contendo nunquam usurpasse liane sua dona quibuscumque Deus donai,prò-
distinclionem seu loquendi modum, imo cui dubio se donalurum essepraescivit
,
neque rem ipsam sub bis dislinctionis et in sua pracscicntia praeparavit ... In
vocibus expressam docuisse; quod tamen sua, quaefalli , mutarique nonpotest
secundum probare non est huius loci, praescienlia, opera sua Jutura dispone-
Sane liber, qua unus inter omnia Augii- re , id omnino , nec aliud quidquam est
stini opera consensu omnium tum manu- praedestinai e.
scriptorum tum edilcrum inscribitur de Ilerum cap. XX. n. 53. : Omnia ita-
Praedeslinatione sanctorum ( libri enim que Dei dona.. . quis non dicam negare
de Praedestinatione et gratia , et de sed dubitare saltem aucleat Deum datu-
Praedestinatione Dei non sunt Augusti- rum se esse praescisse, et quibus daturus
ni ), non aliam praedestinationem nomi- fuerit, nunquam potuisse nescire? Haec
nat, aut agnoscit,quam praedestinatio- est praedestinano manifesta , et cena
nem gratiae : cum auleti) haec grafia et sanctorum,quam posteci diligentius et
opera bona consequentia sint propter re- opcrosius , cum iam contra pelagianos
gnurn caelorum, non propter regnimi ter- disputaremus, defendere necessitas com-
renum, ideo semel (cap.XX. n.42.) prae- pulit.
deslinatione dicilur ab Auguslino Deus Similem explicationem sparsim toto
ad regnimi coelorum et ad vitam aeter- in libro legere est. Cum autem Lane gra-nam parare et convertere hominum vo- tiae praedestinatione ìli hoc eodem libro
luntates'. quae ipsa , ut vides , est prae- ter vocet praedestinationem in regnimi
destinatio graliae elleclricis bonorum ope- et gioriam, nempe num. 57. et 58. et 61,
rum seu voluntalum. inde consiat, quid Augustinus in aliis io-
Libro aulem de dono perseverati liae,
lellexerit, ubi nominat ordinatos in vi-
qui ex s. Prospero, consentientibus iribus tam aeternam, praedestinatos in regnimi
maouscriptis appellabatur Liber secun- Dei, elcctos ad regnandum cumChristo,
dus de Prcu deslinatione sanctorum, non et similia: nempe praescientiam et prae-
alia pracdeslin^lio agnoscitur, ac delen- parationem beneficiorum ad vitani aeier-
ditur,
quampraedestinatio gratiae. Nani nam inielligil, quandoquidem istaetnon
capite VII. n. 15. Deus convcrtit ad fi- alia est praedestinatio sanctorum , ut aeleni ... Deus donat perseverantiam us- Angustino audisti . Mine cap. VII. libri
que in finem. Haec Deus facturum se de Correptionc, ci gratia : et nominat c-
esse pracscivit. lpsa est praedestinatio lectos ad regnimi, et ad regnandum cum
sanctorum,quos elegit in Christo unte Cliristo, ci cani fuisse dicit electionan
conslilutwncm mundi, ut tsscnt sancti gratiae. Imo in hoc ipso Encliiridii
.... dunque massilienses, num. 34., op- XGVIII. habes et graliae commendati
posuisseni: Praedcslinationis definitio- nem et allitudinem gratiae , ut inlellij
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 215/270
— 187 —non aliam hoc locopraedestinationem ab Nolim praetermittere, quod observavi
Augustino praedicari,quam praepara- in epistola Prosperi aquilani ad Augu-
tionem gratiae, durn agit de Iaeobi prae stimmi, quae est GXXV. inter augusti-
Esau praedestinatione. nianas^notì modo cathoJicos defensores
Il is posilis quis mirabitur,quod Au- praedestinaùonis cimi Angustino eani
gustinushoc Enchiridii capito XCVHI. babuisse ideam praedestinationis,
quamdoceat, non ex operibus sìve l)onis lacob descripsimus: lsta, et nonalia est prae-
sive malis Esaù factum esse , ut Deus u- destinano veruni etiam massi-
ìiiun dilexerit ,alleni in odio habuerit
,Jienses
,qui putabant suam opinionem
idest unum per praedestinationeni gra- patrum opinioni et ecclesiastico sensui
tuitam separaverit a massa perditionis,
congruere ,similem ideam Imbuisse :
allerum vero ab ea massa non separave- Quicumque, aiebant, adfidemet ad ba-
rit, sod reproba verit? Si Augustinus non ptismwn accedere volucrint, salvi esse
aliam praedestinationem sanctorum a- possint. Quiautem ereditari sunt (ex
gnovit, quam praescieutiam et praepa- solis viribus liberi arbitrii ), quivc inea
ratiouem beneficiorum quibus cerlissime fi de, quae deinceps per gradarti su iu-
liberantur, quicumque liberantur, prae- vanda mansuri sunt , praescisse antedestioatio lacob gratuita fli i t , omnium mundi constitutionem Dcum , et eos
catholicorum consenso . et ex propriis praedestinasse in regnimi suwn,quos
bnnis operibus; atque idipsum sine con- gratis vocatos , dignos futura electio-
troversia veium erit de aliorum omnium ne et de hac vita bono fine excessuros
praedestinatione. Hinc sequitur, quod esse praeviderit. Brevius idipsum com-
Deus non praeparayerit simiha benefi- plectitur Hilarius epistola inter augusti-
eia Esaù, ut eum a peccato et damnatio- nianas CXXVI. Caeterum praescien-
ne liberarci (quae est reprobano nega- tiarn, et praedestinationem vel proposi-
tiva non innixa uJlis malis propriis prae- tum ad id valere contendimi , ut eos
wis operibus ), ex quo consequitur sta- praescierit , vel praedestinaverit vel
tus peccati, et voluntas debite puniendi proposuerit eligere,qui fuerint credi-
Esaù propter peccatum, quae est repro- turi.Quu.ve hoc intererat inter praedesti-
batio positiva quam omues concedunt nationem ab Augustino propugnatam,
ei peccato praeviso. Ginn autem inte- et eam quampropugnabant massilienses;
gra rqprobatio positiva coalescat ex ne- illa erat praescientia et praeparatio be-
v.i ti positiva, clarum erit, quod to- nefìciorum Dei , includendo ipsam
ta reprobano non erit ex praevisis prò- fidern exgralia-, haec autem a massilien-
priis malis operibus. sibus praedicatapraedestinatioerat prae-
Qoare ad quaestionem utrum praede- paratio beneficiorum, sed propler fidem
sanctorum sii gratuita , respon- ex viribus arbitrii liberi habitam.
dendoaest
, praedestiuationem sancto- Ex omnibus fonasse locis quae card. Notain. incap,rum, ut cani esplicai Augustinus
,qui- Norisius ( in vind. cap. IV. §. 10.) cum Xcriu.
que eam promiscue dicit et praedesti- aliis gravibus theologis citat in favorenti
nationem gratiae et praedestinationem sententiae de propria reprobatone aut
t/i n grumi rt gloriarti , utique esse gra- denegatone gratiae emeacis fìnalis pro-
tuitam liue ulla inter catholicos contro- pler peccatum originale remissum, ver-
vcisia. Si autem eo praedestinationis no- ba s. Augustini in hoc Enchiridii capite
mini' intelligatui ' decn timi gloriae, lune maiorem prae se ferunt difììcultalem.
evelocum controrersiae. Qui enim a- Argumenlatur Norisius: peccatum origi-
gnoscunt duplex decretum alterimi in- naie Esaù remissum fuit per circumei-
tentivum gloriae , alternai exequuiiyum sionem octavi diei latqui, teste Augu-
diceoi praedestinationem sumptam prò stino in hoc Enchiridii capite, Deus re-
primo decreto esse gratuitam. Qui au- probavit Esau propter originale ; ergo
lem non agnoscunt nisi unicum decretum eum reprobarli propter originale re-
exequutivum gloriae , dicenl praedesti- missum.nationem esse ex mentis gratiae
, et non De hac difficoltate actum est in nota
itnitam. ad cap. LUI. Scd examen verborum Au-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 216/270
— 188 —gUStiùi in Enchiridio reiecimus in hune
locuin, quod atlinet ad Esaù3
eiusque
reproba tioncm.
Respondeo ad argumentum : esto ,
reipsa Esaù circumeisus fuerit octavo
die, proindeque remissionem originalispeccati conseculus sit; at secundum Au-guslini sententiam circumeisus non fuit,
aut certe ex subslantiali aliquo defeclu
in eius sacramenti applicatione , inscru-
tabilibus Dei iudiciis ita disponenlibus,
circuincisione non delelum iu.it eius ori-
ginale peccatum. Est enim circumeisio,
si defeclus non subsit et rite adminislre-
tur, remissiva originalis ex mente Augu*stini ]. XVI.de Civ. e.
XXVH.,etalibi
passim in libris contra pelagianos. Nequereponas videri incredibile
,quod Isaac
non curaverit filii sui circumeisionem
octavo die. Haec enim obiectio impu-
gnat Augustinum,qui ita censet , non
aulem me, qui hoc solum dico Augusti-
num in ea fuisse opinione, ut putaret E-
sau non obtinuisse circumeisione remis-
sionem originalis. Vera ne sit an falsa,
non hoc quaeritur. Caelerum quemad-ìnodum infantes israelitarum in deserto a
circumeisione excusati sunt, ita fieri po-
tuit quod alii , et inter hos Esaù , infìr-
mitale aliqua carnis distulerint circum-
eisionem ad plures annos: habens aulem
Esaù rationis usum non eam disposilio-
nem altuleril, quae necessaria erat adul-
tis ad fructum circumeisionis.
Hanc opinionem de Esaù non iustifì-
cato ab originali , habuit Augustinus an-
nis fere viginti quinque ante conscriptumEnchiridion, nempe Jib. I. ad Simplicia-
num ubi cum post multas ratiocinalio-
nes aggredilur solulionem quaestionisde
reprobalione Esaù n. 15. : Sit igitur , in-
quii, hoc fìxum...quod nulla est iniqui-
tas apud D'cum... Sunt omnes homines,
quandoquidem, ut ait Apostolus , in A-dani omnes moriunlur..
., una quaedam
massa peccali, supplicium debens divi-
noè summacque iustitiae; quod sive exi-gatur sive donctur , nulla est iniquitas.
A quibus aulem exigendum 3 et quibus
donandum sit, superbe iudicant debito-
res.... Quibus verbis et aliis sequentibus
utique loquilur de peccato originali.
Tutu num. 18. conciliat,quod scriptum
est: niliil odiati eorurn, quaefecisti , et
illud lacob dilexi , Esaù aulem odio
habui; conciliat, inquam ,dicens : Non
igitur adii Deus Esaù hominem , sed o-
dit Deus Esaù peccatorem. Quibus e-
liam verbis sermo esse potest tantum de
originali peccato , tum quia ita poscitcontextus ab initioratiocinationis de mas-
sa peccati, tum quia Augustinus perp -
tuo inculcat serri.onem esse de noudumn.itis et sine operibus. Verum quoniam
quis dicere posset, Deum odio habuiss0
Esaù peccatorem , sed peccalorem per
denominalionem a peccalo originali rc-
misso , audi quod subdit Augustinus :
Quod ergo lacob dilexit, numquid pec-
cator non erat? Sed dilexit in eo nonculpam quarn delebat, sedgraliam qucim
donabat. En ilaque quid Deus praestitit.
In lacob dileclio prae Esaù odio habito
culpam delebat,gratiam donabat. Igi-
tur in Esaù non culpam delebat , non
gratiam donabat. Veì ergo Augustinus
putavit circumeisionem per accidens ex
aliquo defectu separatam fuisse in Esaù
a fructu iustificationis ( nani circumei-
sionem separar! a remissione originalis
per se repugnat nolissimae constanlissi-
maeque doclrinae s. Auguslini), vel Au-
gustinus non censii t Esaù eircumeisum,
ita disponente divina providenlia ad o-
slensionem iustitiae suae.
Similia habet in epist. CLXXXVI. al.
CVI. ad Paulinum, quam scripsit quin-
quennio ante Encliiridion. Plura fuse de
iis geminis Isaac fìliis n. 16. Evidentim
apparct (lacob) a poena debita libera-
to^ et gratis Mistificato quantum beneficii
conferatur, quod alter ( Esaù ) aequuli-
tcr reus sòie punicntis iniquitate puni-
lur. Audis lacob dici gratis iustifìcatum
prae Esaù, hune aulem vocali rcwn pu~
nitum? Iam aulem neque adversarli ca-
tholici dicunt hominem cui remissum
est originale, esse rcum, quemadmoiluni
passim ab Augustino supponitur Esaù o-
dio habitus. Et infra num. 21. Si am-
bo qui nondum propria vel bona vel ma-la opcrabaìitur, rei tamen ex origini
scebantur , laudet miscricordiain qui li-
beratile, non culpet indù inni qui puni-
tili', lacob ergo dicitur liberali a irata
originis, Esaù puniri propter reatuui o-
riginis, quod de hominc mundato ab o-
riginali peccato non irete dici potest.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 217/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 218/270
— 190 —gap. xcix. XCIX. Cum autem Dei misericordiam commendasset in eo quod ait,
Uboni
a
Jt
n a Igitur non volentis, neque currenlis, sed miserentis est Dei : deinde ut etiara
miieretur Deus , iudicium commendaret(quoniam in quo non fit misericordia, non iniqui-
Mariute tas fit » sed iudicium; non est quippe iniquitas apud Deum) : continuo sub-
aoi ixV'i
iunxit>
at(Iue ait»dicit enìm Scriplura Pharaoni , quia ad hoc te excifavi, ut
Exoci. ixi ic. ostendam in te polentiam mcam , et ut annuntietur nomen meum in universa
terra. Quibus dictis ad utrumque concludere, idcst , et ad misericordiam et
Rom . ix. 18. ad iudicium , Ergo, inquit, cuius vult miseretur, et quem vidi obdurat. Mise-retur scilicet magna bonitate, obdurat nulla iniquitate-, ut nec liberatus desuis meritis glorietur, nec damnatus nisi de suis mentis conqueratur. Sola
enim gratia redemptos discerni t a perditis , quos in unam perdi tionis concre-
verat massam ab origine ducta causa communis. Hoc autem qui eo modoaudit, ut dicat, Quid adhuc conqueritur ? nam voluntati eius quis rcsislit ? tam-quam propterea malus non videatur esse culpandus, quia Deus cuius vult mi-
seretur , et quem vult obdurat : absit ut pudeat nos hoc respondere, quod re-ibid. xx. 21. spondisse videmus Apostolum; homo tu quis es, qui respondeas Beo? Num-
quid dicit figmenlum ei qui se finxit, quare me fecisti sic? An non habet polestatem
figulus luti ex eadem massa facere, aliud quidem vas in honorem , aliud vero in
conlumeliam? Hoc loco enim quidam stulti putant Apostolum in responsione
defecisse , et inopia reddendae rationis repressisse contradictoris audaciam.Sed magnum habet pondus quod dictum est. homo tu quis es? Et in talibus
quaestionibus ad suae capacitatis considerationem revocat hominem verboquidem brevi, sed re ipsa magna est redditio rationis. Si enim haec non ca-
pit, quis est qui respondeat Deo ? Si autem capit, magis non invenit quidrespondeat. Videtenim, si capit, universum genus humanum tam iusto iu-
dicio divino in apostatica radice damnatum, ut etiamsi nullus inde libera-
retur, nemo recte posset Dei vituperare iustitiam; et qui liberantur , sic o-
portuisse liberari, ut ex pluribus non liberatis , atque in damnatione iustis-
sima derelictis, ostenderetur quid meruisset universa conspersio, et quo e-
tiam istos debitum iudicium Dei duceret nisi eis indebita misericordia sub-
Rom. ni. i 9 . veniret: ut volentium de suis meritis gloriari, omne os obstruatur; et qui glo-1. cor. 1. ..
rialWf in j)omino giorieiur.
Nota 1. in caput Nonnulla observanda sunt , ut Augu- non posse ab homine fieri. Quis hoc ne-XCIX
- stini ratiocinatio facilius exponatur. sciat ? ait Auguslinus lib. de Gr. et lib.
1. Uomini secundum se et multo ma- arb. e. XVI. Non ergo sollicitus est Au-gis supposito originali peccato , indebi- guslinus in hoc capile, aliisque alioruiii
tum est utrumque supernalurale auxi- librorum locis similibus, ut ralionem det
lium lurn sufficiens lum eillcax : sulìl- de negata gratia sallem remote sufficiea-
ciens autem in aliquo gradu sive proxi- ti, quoniam haec non negaiur: Homiiii-
mo sive remoto debitum est solum in bus natura fdiis irae propterea dantur
quantum necessariu ni est ad assequen- praccepta vivendi quia datur et gratia,
dum eum flnem , et implenda ea praece- ut qui iubet iuvet,
pta,quae sine ilio consequi aut imple- 2. Hinc facilius intelligitur iustitia
re non possumus: Firmissimc creditur Dei negatis peculiarem uberiorem aut
Deum iustum ctbonum impossibilia non victricem gratiam, quandoquidem inde-
potuisse praecipere : ait Augustinus lib. bita est omnino homini haben ti quod si-
de Nat. et gr. e. LXIX. Magnum ali- tis est. Expende quae Auguslinus habet
quid pciadiani se scire putant, quoti' 1. H. Quaestionum supra Exodum q.
do dicunt'. non iubcret Deus quod scirct XVIII. Ut ergo tale cor haberet Phth
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 219/270
- 191 —rao, quod patientia Dei non mover* tur
ad pietatem, scd potius ad imputatati,
vini propriifuit. Ubi vides, et miseri-
cordiam moventem ad pietatem,
idest
auxilium sufficiens, et vitium resistala
misericordiae moventi.
At enim vero: Quis dicat modani quo
ei persuaderelur , ut crederet, etìam om-
mpotenti defuisse! ait Augustinus J. I.
ad Simplic. q. II. n. ik, Alque uiiivcr-
sim loquendo verissime dixerat num.
13. de omnibus pervicacibus : Si velici
etìam ipsorum misercri, posset ila vaca-
re, quomodo illis aplum esse/, ut et mo-
venntur^ et intelligerent , et sequeren-
tur. [aro antera haec specialia beneficia
perdueut ad miseri ordiam indebitam ,
quae si oegetur , non est Jocus querelae.
Hinc idem Aogoslinufl de Pharaone, ubi
su [ira: Quod vero cafacto, sani, qaibus
cor suo litio tam malignimi resisteret
iussionibus Dei .... dispensationis fuit
divìnae. Non poluit aulem conqueri
PJiarao, quiaul dixerat Augustinus: Pa-
tientia Di movebaturad pietatem .Qua-
le liabebat quod salia eiatj ceterum sua
culpa, nonflcxibiliter conscniiebat^ scd
ìnflexibiliter renitebat , ut ibidem ait
I
Augustinus.
•\. Satis igitur est ad querelas retun-
dendas, quod diximus de misericordia
indebita. Ouo nomine comprehendi de-
bet non modo gratia congrua alque eili-
c i\ eruens adultos a peccalis lethalibus
actualibus , sed edam gratia baptizatis
impartita parvulis. Cum ergo indebita
misericordia ae miserati o sit non modoeruit a stata peccati originalis, sed
edam ab actualibus illos quoque, qui re-
i.i li tam iuerant, et soluti a reatu o-
ngmalis, quid c^t quod Augustinus ad
vindirandam Dei iusdtiam neganlis plu-
ribus rnisericordiam indebitam , non si-
slit in boc Minimo Dei iure nemini de-
tieni iniserationcin, sed vimpraeterea etiam facit in originali [leccato?
VeJ ergo respousio apologetica divinae
providentiae petita ex causa communi
inulis pcccati^et apostatica^ radicis. non e-.t univ ei saiis ,
\ Deus '
sencordiam gratiaej efficacia et vieti icis
etiam propter originale remissum,quod
sapra negavimus.
ELespoodetur 1. Summura Dei ius ne-
mini quidquam debentis,e\ suppositione
aulem legis impositae solimi debentis vi-
res suflicientes non autem uberiores , al-
que uberrimas , esse rationem suflìcien-
tem, ob quam Deus, cui vuli, neget, e-
tiam nullum liabenti originale peccatum
quo pacto cani negavit Adamo alque
Èvae iuslis, et angeJis aposlatis. 2. Pec-
catum originale non remissum esse prae-
terea sumeientem aliam rationem , cur
neget Deus et gratiam regenerationis,
elgratias congruas conversioni^ a pecca-
lis actualibus. 3. Si autem sermo exien-
datur etiam ad regeneratos adultos, dico
peccatum originale,quod iam remis-
sum est, non esse' molivum negandi gra-
tiasefììeaces , sed
ut dixi( in not. ad cap.LUI. ) esse principium argurnentandi
ad emolliendam difficullatem atque ar-
duitatem,quam humaiius inlelleclus
appreheudit, cum Deus non omnium, ut
posset,miseretur, sed aliquorum. Hoc
argurnentandi principio uli videtur Au-gustinus hoc Encbiridii cap . XGIX. Uni-
versum genus humanum tam insto divino
ìudicio in apostatica radice damnalunij
ut etiam si nullus inde liberaretur,
nemo recte posset Dei damnare iusti~
tiam. Minusergo mirandum est, si plu-
res Deus ab liac damnatione Jiberat tan-
tum ad tempus , tum permiltit iterum
ingredi vias suas , et in perdilionem re-
Jabi,quamquam non in reatusremissos,
quandoquidem permittere poterat , ut
homo peccati originalis reus perpetuo ia-
ceret in eadem damnatione.
( Sic oporluisse liberari .... ) Haec et Nota ir. ad cap.
similia patrum testimonia, et ratio, quae
his leslimoniis indicari videtur, in causa
iuerunt, cur plures sibi suaserint Deumnecessitari saltem moraliter ad optimum.
Audiendus Godefridus Guillielmus
Leibnitius (Theodiceae part. I. num. 8.
latinae versionis an. 1719.): Iam supre-
ma ista sapientia bonitati non rninus
ìnfìnitae adiuncta, non poluit non eligera
optimum', nani sicut minus malum est
quoddam boni genus , ila minus bonum
est species quaedam mali, si bono maio-ri obicem ponit, cssclquc in Dei actioni-
bus corrigendum aliquid , si melius a-
gendi loeus Joret. Quamvis autem hocargu inculimi, si quid probat, evinca!, ne-
cessitatemi Dei ad optimum non mora*
jìcix.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 220/270
C A
Nihil fieri
pr.ieter
— 192 —Jem modo, sed melaphysicam } tamen influita Dei perfectiono. Intelligendum
Leibnitius pluribus epistolis,quarum est (ait lib. I. con. Adv. Legis et Proph.
fragmenlarefert latinus interpres in mo- e. VII.)quod non ca (bona creatajye-
nito prolegomeno p.17. ait: Deus neces- cerit eorum indigus, sine quibus esse irà
sitalus est ad mundum creandum mora- sua pcrfecla beatitudine potuit sine ini-
liter non metaphysice. Etalia epistola: lio sempiterniti*
Ideoquippeistorumfa-
In Deo optime agendi necessilatem a- ciendorum causa sola Dei bonitas fiat,
gnoscit. quia nccessilas eius ulta nonfuit.L. XIII.
In Ime controversia asserendum vide- de Trin. e. X. de Deo idquit , cuius po-
tur. Primo : Deum necessitale metaphy- testati omnia aequaliter subiaccnt. Ra-
sica facere optimum ex parte agentis,
lio autem esse ulterior potest,quonianT
cum omnis eius actus propler se ipsum,
in rebus finilis repugnat optimum. NuìÀ
idestpropter bonum iniìnitum sit , ideo- lus quippe numerus quamlibct magniti
que perlectissimus sit. Secundo : Deum vel dicitur, vel si dici iam non poh si,
necessitate metapbysica facere optimum cogitalur, cui non addi possiti ut maior
ex parte rerum , cum bac limitalione,
sit ait Auguslinus 1. 1. e. Il.contra Adv.
nempe comparalione huius aut illius fi- Legis et Proph. Similia dixeris de crea-
nis a se libere intenti}qui finis in prae- turis, ve! qualibet creaturarum univer-
senti providentiaest magnaquaedam suo- sitale.
rum atlribulorum manifeslatio. Ratio Hinc solvitur argumentum Leibnitii:
est, quia si flnem intendit, fieri non pò- minus bonum^ eslo, sit aliqua mali pìiy-
test, ut media proportionem accuratissi- sici species : at essenlialis est haec im-
mani non habeant ad eum assequendum. perfectio cuicumque fìnitae rei aut operi,
Tertio: Deum nulla necessitale neque quia non est aequale Jadenti , ait Au-
metaphysica neque physica neque mo- guslinus ibidem cap. III. Non est autem
rali ferri ad faciendum optimum ex par- reprebendendus,qui omisit melius, quia
te rerum, si absolule loquamur, ac nul- quodeumque faciat , semper melius ac
la facta suppositione. melius lacere potest} dummodo quod fa-
Ratio repetenda est cum Augustino ex cit bonum sii.
e. C. Haec sunt magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates eius: et
tam sapienter exquisita, ut cum angelica et humana creatura peccasset , id
voiuntaicm Dei, est, non quod ille , sed quod voluit ipsa fecisset, etiam per eamdem creatu-
'còntra e"*' rae voluntatem, qua factum est quod Creator noluit, impleret ipse quod vo-
rl'cxlT.' m^:
Dene utens et malis, tamquam summe bonus, ad eorum damnationemquos iuste praedestinavit ad poenani , et ad eorum salutem quos benigne
praedestinavit ad gratiam. Quantum enim adipsos adtinet, quod Deus no-
luit fecerunt : quantum vero ad omnipotentiam Dei nullo modo id eflìcere
valuerunt. Hoc quippe ipso quod contra voluntatem fecerunt eius, de ipsis
facta est voluntas eius. Propterea namque magna opera Domini exquisita in
omnes voluntates eius : ut miro et ineffabili modo non fìat praeter eius vo-
luntatem, quod etiam contra eius fìt voluntatem. Quia non fìeret, si non si-
neret: nec utique nolens siuit sed volens: nec sineret bonus fieri male, nisi
omnipotens et de malo facere posse t bene.
cap. ci. CI. Aliquaiido autem bona voluntate homo vult aliquid,quod Deus
boniaperb?nM non vult, etiam ipse bona multo amplius multoque certius voluntate ; naiu
'^Utate"*' *'nus ma ^a v°lUntas csse nunquam potest. Tamquam si bonus fìlius patroni
hominom velit vivere,quem Deus bona voluntate vult mori. Et rursus fieri potest
*e
p
™Ptur. ut hoc velit homo voluntate mala, quod Deus vult bona, velut si malus fì-
lius velit morì patrem, velit hoc etiam Deus, nempe ille vult quod non \ uli
Deus, iste vero id vult quod vult et Deus , et tamen bonae Dei voluntati
imi
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 221/270
— 193 —pietas illius potius consonai, quamvis aliud volentis, quam huius idem vo-
lentis impietas. Tantum interest quid velie homini, quid Deo congruat , et
ad quem finem suam quisque referat volunlatein , ut aut probetur aut im-
probetur.Xam Deus quasdam voluntates suas, utiquc bonas, implet per ma-
lorum hominum voluntates malas: sicut per iudaeos malevolos bona volun-tate Patris prò nobis Christus occisus est: quod tantum bonum factum est
ut apostoìus Petrus quando id fieri nolebat, satanas ab ipso qui occidi vene-
rat, diceretur. Quam bonae apparebant voluntates piorum fìdelium,qui
nolebant apostolum Paulum Ierusalem pergere, ne ibi pateretur mala quae
bus propheta praedixeral : et tamen Deus haec illum pati volebat prò
annuntianda Gde (Mirisi i , exercens martyrem Christi. Neque istam bonam
voluntatem suam implevit per cbrislianorum voluntates bonas , sed per iu-
daeorum malas : et ad eum potius pertinebant qui nolebant quod volebat ,
quam illi perquos volentes factum est quod volebat; quia idipsum quidem
sed ipse per eos bona, illi autem mala voluntatc fecerunt.CU. S<m1 quanlaelibet sint voluntates vel angelorum vel hominum ,
e**, cu.
vel bonorum vel malorum, vel illud quod Deus vel aliud volentes quam invicu
t
se ln P
<
cr
Deus, omnipotentis voluntas semper invida est: quae et mala esse num- e
Ì,Ju^fJ™
quam potest ; quia etiam cum mala irrogat iusta est, et profecto quae iusta mìsereatur sive
est, mala no» est. Deus igitur omnipotens sive per misericordiam cuius
vult misereatur, sive per iudicium quem vult obduret, nec inique aliquid
facit, nec nisi volens quidquam facit, et omnia quaecumque vult facit.
Quae diximus nota II. in cap. XGIV. grum, ac completimi divinae voluntatis Nota in caP.
et seqq. de voluntate Dei efficaci , atque circa ea quae impii negiigunt, ac in qui- c" Cf" cu
inefficaci in sensu s. Augustini , coniìr- bus eam non implent. Voto , ut creata-
inaniur abunde ex hoc capile C. et duo- rete rationales haecfaciant, atque Malentibus , in quibus si bene omittant, sub spe praemii, ac meta poe-
numcrrs , ^pties profìtelur voluntatem nae, vel si id negligant, volo , ut poznas
Dei quae non impleatur, Non quod Me.. luant, et hoc ipso suo inalo ad plura
voluti factum est quod Creator no- bona curancia inserviant. In quo actu
luti Quod Deus noiuit fecerunt.... divinae voluntatis bipartito , si voluntas
{ ntra voluntatemfecerunt eius et cet... Dei ex priore parte consideretur, saepe
Al in In- eisdem capitibus vides tana elo- non impletur , non fi t : haec autem vo-
quenter commendar! invictam Dei vo» luntas Dei, sive hic voluntatis respectus,
lilDtatem. si subtiiiter res cum Auguslino expenda-
Modoa,quo duo haec Augustinus tur, est voluntas Dei non in quantum
componi t , habetur in iis verhis capitis omnipotens est, sed in quantum supre-
C. Quantum enim ad ipsos aftinet, quod mus legislator est, ad quem special, haec
Deus nokùt,fecerunt; quantum vero ad velare, ilJa praecipere, et obedientibus
dpotentiam Dei, mulo modo id ejji- quidem praeraium aeternae salutis, ino-
• potuerunt. Hoc quippe ipso quod bedientibus supplicium aeternae damna-contra voluntatem eius fecerunt , de tionis constiluere. Haec est Dei voluntas
sfocia est voluntas eius. Lcge se- de qua hoc capile G. Augustinus. Quan-quentia. tura, inquit
,
ad ipsos( impios ) alti-
I un vero hic conciliandi modus, quem net,quid Deus noluìt
,fecerunt. Si au-
hoc loco usurpai Augustinus, nonnullis tem actus voluntatis divinae non ex pri-
vociLus immutatis, est i I lo ipso, quem ma tantum parte consideretur, veruni e-
explicuimus in nota II. cap. XGIV. et tiam ex secunda, idest si non ex parte
,
seqq. oc eodem Angustino in libro de sed totus consideretur, nunquam inel-
Spiritu et litera, Kepete actum ime- ficaxest, sed semper atque omnino effi-
25
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 222/270
— 194 —cax ,
non ex ralione polesialis mere Iegis- sive prout non modo constimi! pocnas
lativae, sed ex ratione omnipotenliae exe- impiis, sed eas vaici potentissime exequi,
qucnlis. Dicit enim, quodsi non obediant, alia praeterea eliam bona elidendo ex
luant dcbitas poenas. lam aulem de toto malis peccalorum, in quantum,inquam,
aclu divinae volunlalis , prout liane e- voluntas divina talis est, omnipotens est
tiam posteriorem parlerai complectitur,
et ad omnipolcntiam periinet quam su-
verum est quod ait Augustinus lioc lo- peraddit polesiati legislativae.
co : quantum vero ad omnipolcntiam Quapropter quemadmodum supra ex
Dei, nullo modo id ejjìcerc valuerunt: libro Auguslini de Spirita et litera ad
quìa riempe tut addii s. Doclor, de ipsis conciliandam difficultatem de qua modo
facto, est voluntas eius , eos scilicet pu- controvertitur,dislinximus inter volun-
niendo, et plura bona ex eorum malis e- tatem Dei ex parte consideratane et exliciendo. Ànimadvertas autem
,quod toto^ ita mutatis verbis, eodemquc sen-
liaec voluntas non inaniler, sed efficaci- su retenlo consentanee ad modum Io-
ter exequuliva suppliciorum in impios , quendi in hiscapitibususurpatumabAu-et ex malis bona iaciens, proprie, ac prò- gustino, distinguere possumus inter vo-
priissime non ad merum ìegislatorem luntalem mere legislativam, et volunta-
pertinet, sed ad Ìegislatorem omnipoten- lem omnipotentem , ita scilicet ut ea non
tem, et legislatori superaddit omnipoten- semper impleatur, haec autem impleatur
lem voluntalem: quare omnino proprie, semper. Atque hoc pacto omnipolcnlis
ac formalissime , ut in scholis dicimus, voluntas semper invida est, ut ait Au-
loquitur Augustinus, cum de voluntate gustinus hoc cap. CU. quamvis volun-
divina circa impiorum actus ac poenas tas legislatoris ab inobedientibus con-
scribil: quantum vero ad omnipolentiam temnatur, eamqueimpii calcent et trans-
Dei, nullo modo id ejjìcere valuerunt. grediantur, ut ait s. Doctor huius En-
Revera enim volunias prout exprimi- chir. e. XXVII. Similia leges infra ca-
tur in secunda parte actus propositi,
pite CV.
CHI. Ac per hoc cum audimus et in sacris litteris legimus,quod velit
omnes homines saivos fieri, quamvis certuni sit nobis non omnes homines
•Tim.'n. 4 salvos fieri, non tamen ideo debemus omnipotentissimae Dei voluntati ali—1 V
ric°
mquid derogare , sed ita intelligere quod scriptum est, Qui omnes homines vidi
salvos fieri: tamquam diceretur nullum hominem fieri salvum, nisi quem fieri
ipse voluerit: non quod nullussit
hominum,nisi
quem salvumfieri velit
sed quod nullus fiat, nisi quem velit, et ideo sit rogandus ut velit, quia ne-
cesse est fieri si voluerit. De orando quippe Deo agebat Apostolus , ut hoc di-
ioan. r. 9 . ceret. Sic enim intelligimus et quod in Evangelio scriptum est: ()mì illuminai
omnem hominem; non quia nullus est hominum qui non illuminetur, sed quia
nisi ab ipso nullus illuminatur. Aut certe sic dictum est,
qui omnes homines
vult salvos fieri ; non quod nullus hominum esset quem salvum fieri nollet.
qui virtutes miraculorum facere noluit apud eos quos dicit acturos fuisse
poenitentiam si fecisset; sed ut omnes homines omne genus humanum intel-
ligamus per quascumque diflerentias distributum, reges , privatos, nobiles
ignobiles, sublimes, humiles, doctos, integri corporis , debiles , ingeniosos,
tardicordes, fatuos, divites, paupercs, mediocres, mares, foeminas, infanto,
pueros, adolescentes, iuvenes, seniores, senes; in linguis omnibus, in mori-
bus omnibus, in artibus omnibus, in professionibus omnibus, in voluntatum
et conscientiarum varietate innumerabili constitutos , et si quid aliud dilTe-
renliarum est in hominibus. Quid est enim eorum , linde non Deus per l ni—
genitum suumDominum nostrum per omnes gentcs salvos fieri homines \
lit, et ideo faciat, quia omnipotens velie inaniler non potest quodeumque
Gap. C.II
Excuti tur
dictum Apostoli
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 223/270
— 195 —voluerit? Praeceperat enini Apostolus, ut oraretur prò omnibus hominibus, et
specialiter addiderat prò regibus et ni qui in sublimitate sunt, qui putari pote-
rant, fastu et superbia saeculari a fide! christianae humilitate abhorrere.
Proinde dicens, hoc cnim bonum est corani Salvatore nostro Deo , id est, ut e-
tiam prò talibus oretur: statini ut desperationem tollerct , addidit, qui omnes
homincs cult salvos fieri, et in aijnilionem vcritatis venire. Hoc quippe Deus bo-num iudicavit, ut orationibus huniilium dignaretur salutem praestare subli-
iniuni: quod utique iam videmus impletum. Isto locutionis modo etDomi-
nus est usus in Evangelio, ubi ait pbarisaeis , decimatis menlam et rutam et
omnc olus. Neque enim pharisaei et quaecumque aliena et omnium per
omnes terras alienigenarum omnia olerà decimabant. Sicut ergo lue omnc
olus , omne olerum genus ; ita et illic omnes homincs , omne hominumgenus intelligere possumus: et quocumque alio modo intelligi potest , dumtamen credere non cogamur aliquid omnipotentem Deum voluisse fieri
factumque non esse; qui sine ullis ambiguilatibus , si in coelo et in terra, si-
cut cimi veritas cantat, omnia quaecumque voluit fecit, profecto facere noluil
quodeumque non fecit.
CIV. Quapropter etiam primum bominem Deus in ea salute , in qua
conditus crat , custodire voluisset, eumque opportuno tempore post genitos
tilios sine interpositione mortis ad meliora perducere , ubi iam non solum
peccatimi non committere, sed nec voluntatem posset habere peccandi, si ad
permanendum sine peccato, sicut factus erat, perpetuam voluntatem habitu-
rum esse praescisset. Quia vero eum male usurum libero arbitrio , hoc est
peccaturum esse pracsciebat; ad hoc potius praeparavit voluntatem suam ,
utbene ipse faceret etiam de male faciente
,
acsic
hominis voluntate malanon evacuaretur, sed nihilo minus impleretur omnipotentis bona.
1 . l'ina. M. i. eie.
lue. XI. 42.
l's. CXIJI. 11
Cap. CiV.
Ouae fuerit
voluntas Dei
erga Allunimi
queni
peccaturum
praesciebat.
Bfon tamen debemus oinnipotcntissi-
niae Dei minutali aliquid derogare*..
[nhaerentes distinctioni,quam prox ime
usurpavimus inter voluntatem Dei ut
in. 11 legislatoris, et voluntatem Dei ut
umnipolcntis, dicere verissime possumus
Angustiamo cum coarctat voluntatem
Mirandi hominesad solos
praedestinatos,
(|ui reipsa salvabuntur , intelJigere nonde voluntate Dei nt meri legislatoris, sed
de voJimtate Dei ut Domini omnipolen-
tisnon modo in inferendis praemiis, at-
<|ur suppliciia posi inclita ac demerita,
•ed etiam in distributione suorum dono-rum praep irantium ad vitam aeternam.
ELaec distioctio coincidi! in distincuonem
a theologia usurpatam de voluntate an-
lecedenti ac consequeoti, absoluta et con-
ditionata , inefficaci et efficaci. Sed hocbabei commodi, quod pressius iuhaereat
verbis Augustiui in his Euchiridii capi
tibus, aiiisque limi superioribus ac con
sequeotibus ac proinde etiam aliis Au-guitini libiis
, in quibus voluntatem sai
vandi homines videtur coarctare ad solos
praedestinatos , cuiusmodi sunt libri de
Cintate Dei, libri sex contra lulianum,
liber de Correptione et grada , epistola
ad Vitalem , liber de Praedestinaiione
Sanctorum, libri Operis imperfetti: qui
omnes post Enchiridion conscripti sunt,
aut certe, uti libri sex contra Iulianurn,
eodem saltem anno. In his autem omni-
bus libris, si bene observes , semper Au-
guslinus vini lacere in eo solet, quod vo-
luntas omnipotentis inanis esse non pos-
sit. Idipsum autem saepissime inculcat
in hoc Enchiridio a capile XCV. ad
caput CIV.
liane autem voluntatem omnipotentis
praeparantis efficaciter dona sua ad asse-
quutionem vilae aetcrnae , Augustinus
distinxerat clarissime a voluntate legis-
latoris capitibus proximis C., CI., et CU.
quam non implori fatetur septem sal-
telli in locis,uti sopra animadvertimus.
Expende ea verba : Cam angelica et hu~
mafia natura pcccassct idcsl non quod
Nota in cap ,
CHI. et C1K.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 224/270
— 196 —Me, sed quod voluit ipsa , fecissel . Ila-
que angelica et humana natura peccan-
do fecit quod ille non voluit utique vo-
luntate legislativa ,cui peccalum con-
trariami' secundum illud Augustini: Ptr-
calum est dietimi, factum, vel concupi-timi contra legem aeternam. Haec vo-
lunlas, quam saepius profìletur Augu-
stinus in toto contcxlu, non sane semper
irnpletur. Ad hanc legislativam volun-
talem perlinel voluntas generalis et con-
ditionata salvahdi omnes, si ipsi bene u-
tentes divina gratia velini ,sicut eiiain
generalis et condilionata voluntas pu-
niens omnes . si male utenles divina gra-
tia peccent.Quod ad legislativam voluntatem per-
tineal volunlas condilionata praemii con-
ferendi,quae volunlas proinde ineJlicax
esse polest, dare vides in hoc capile CIV.
Elioni primuni hominem Deus in ea sa-
lute in qua conditus erat , custodire vo-
luisset,eumque ... ad meliorem perdu-
cere ... si ad permanendum sine pecca-
to perpetuam voluntatem habìlurum esse
praescisset.Igitur ex Augustini sententia in legis-
latore Deo habemus hunc actum : ne
pecces : si idfecerìs volo le custodire in
salute qua conditus es , et ad meliorem
perducere. Similem aut similes actus
possumus ac debemus ex Augustini sen-
tentia concipere in Deo legislatore cir-
ca alios liomines secundum illud Augu-
stini tract. XII. in Ioan. n. 12. Quan-
tum in medico est , sanare venit aegro-
tum. Ipse se interimit,qui praecepta
medici observare non vult.. . Salvari non
vis ab ipso? ex le iudicaberis. In qui bus,
ut vides, perspicue supponit liane legisla-
toris praecipientis voluntatem de confe-
rendo praemio negligi posse ac contentini.
Itaque spedato conlextu horum qua-
tuor Enchiridii capilum C. , et CI. de
quibus proxime supra, et CHI., ac CIV.
de quibus in liac nota , habes 1. volun-
tatem Dei legislatori^ praecepta sua et
praemia omnibus propouentis: quod cui ni
de Adamo, idem de aliis dici debet , ut
ex texlu citato, aliisque iunumeris, prae-
cipue toto libro de Gr. et lib. arb. con-
stai, in quibus praecepta etpraeceptorum
observandorum praemium omnibus in-
diilerenler proponunlur.
Habes 2. voluntatem Dei omnipoten-
tis in suorum donorum distributione,
qui quoniam Dominus est, non vult om-nibus praeparare dona reipsa perducen-
tia ad gloriam, ef hoc pacto omnes efìì-
caciter salvare. liane voluntatem spe-cialem,quam Augustinus ex capile om-nipotentiae commendat, distingui in sen-
tentia s.Doctorisab alia legislativa volun-
late generali clamat universum eonlextus.
Confìrmatur hoc ullimum: (juod enimspecialis voluntas Dei ut omnipotentis
,
in erogandis specialibus suis donis distin-
guati^ in sistemate s. Augustini a volun-
tate legislativa omnibus communi pro-
ponente indifierenler praecepta, ac prae-mia, et poenas omnibus viatoribus, hoc
inqiiam facilius concipies, si ex te quae-
siero, quid sit secundum Auguslinum in
hoc cap. CHI. Enchiridii voluntas sal-
vandi praedeslinalos,quam voluntatem
salvandi non habet erga reprobos. Ex-
pende verba huius capilis CHI. in En-chiridio; Aut certo sic dicium est
,qui
omnes liomines vult salvos fieri , non
quod nullus hominum esset ,
quem sal-varli fieri noile t ,
qui virtutes miraculo-
rurnfacero noluit apud eos,quos dicit
aclurosfuisse poenitentiam sifecisset.
Dicit 1. Augustinus esse liomines, quos
Deus salvos fieri non vult.
Dicit 2. quid sit Deum nolle, ut salvi
fiant : exemplum ponit in ea nolitione,
qua Christus noluit virtutes miraculo-
rutn facere apud eos, quos dicit actu-
ros fuisse poenitentiam, si fecisset: quod
exemplum omnino respondet alteri quo
haec misericordia subtracla est ab Esaù,
ait Augustinus lib. I. ad Simplic. q.
II. num. 10. , ut non sic vocarctur , ut
et vocalo inspirarctur fides, et credens
miscricors fieret, ut bene operarclur.
Etenim, inquit idem Augustinus n. IV.
quis aucleat elicere defasse Deo modani
vocandi,quo ctiam Esaù ad cani fiJan
mcnlcm applicarci , voluntatemque con-
iungeret , in qua Iacob iustificutus est?
Ecce tibi igitur,quid sit Deum nolle
salvare aliquos in sensu Augustini
nolle ita ipsorum misereri. Quia si vel-
ici elicmi ipsorum misercri'
, ait Augusti*
nus n. 13.,posset ila vocare quo//
illis aplum esset, ut et moverenlur, intel-
ligerent et sequerentur.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 225/270
— 197 —Cuin ergo nolle homines aliquos sal-
vos fieri,quantum ex. hoc Enchiridii
capite intelfigitur , sit nolle vìrlutesfa-
cere upudeos, qui poenìlentiam egùsenl
sifecisset, ab oppositodeprehendes, quod
velie salvos facere eos . qui re ipsa salvi
fiunt, ex oniui hominutn geoere , niliil
aliudsii, (inani velie vìrlutesfacere apud
qui poenìlentiam acturi sunt , sifar
dai , idesl vocibus universalioribus,ut
lib. I. ad Sirapi. q. II. n. 13. est velie
iiììi misereri, sire ita vocare quo-
modo illisaplum est, ut et moveantur,
et inlelligant et sequantur.
Iam autem haec voluntas salvandi om-
nes, idest omne lioniinnin genus erogan-
do illis specialemmJsericordiam^noD est
voluntas perlinens ad Deuni , ut meruni
: propouentem omnibus in-
differeDter viatoribus praecepta,
proe-
mia ac poenas -cria voluntale , sed est
voluntas distincla per nostrum cogitandi
uni a Deo legislatore , et pertinens
ad Deinn , uti Jegislalor omnipolens est.
Quaie Auguslinus 1. I. ad Simplic. q.
I. unni, IV. postquam plures vocaiionis
modos enumeravil, qui ad manum sunt
omnipolentiae divinae , ila concludit :
Cum ergo edius sic, alius autem sic mo-
\'catur ad fidem, eadciw/uc res saepe a-
lio modo dieta moveat,aliumque rnoveat,
alium non moveat, quis audeat dicere
defasse Deo modum vocandi edam E-sau?... Quiò enim dicat modum, quo ei
persuaderetur ut crederei , elicmi omni-
potcnti defuisse?\
; _lur, quantum satis , decla-
i, quodAuguslinus hoc Enchiridii
cap. III. coarctans volunlalem salvandi
omnes homines, de quaApostolus, intel-
vomnute omnipotente in di-
specialibus donis, quibus
cuius vuli speciaJiter miseretur•,non au-
oluotate Dei ut legis-
Katoris proponeotifl praecepta, poenas ac
nia,([nani voluntalem et agnoscit
in hi ipitibus proximis Augusli-
tetur posse non impleri\quae
elio coincidit cum cònsuetis schola-ilù oruin d istinctionibus, quae tamen Ba-
ioj [ansenio, aliisque in Augustini Jcctio-
i oiecto vei satis minti \ ari isere, quia
ì usurpati! ab Angustino uon usur-
patas.
Quae Ime usque disputavimus impri-
mis adiungenda sunt iis, quae in nota ad
caput LII. fusius dieta sunt de voluntale
Dei salvandi omnes secundum menlem
s. Augustini* tum aliqua corollaria col-
ligenda.
Corollarium I. Ex dictis colligitur ve-
ritas asserti illius, quod ad complemen-
tum doctrinae ,ac sistematis exhibui-
mus in nota ad cap. LTI. ubi de volun-
tale salvandi omnes :, at ne commentano
nimis exeresceret, reiecimus in alium lo-
cum eius asserti probalionem,quae mo-
do tradenda est.
Asseruimus eo in loco veritatem gra-
vissimi momenti,quod Augustiuus in
liis libris ubi teslimonium Apostoli ,
Deus vidi omnes homines salvos fieri, in-
terpretatur de speciali voluntale,quae
compleclitur solos electos , inseruerit ta-
men, vel praesupposuerit aliqua quae
evincunt ex eius senlentia Deum praeler
eam voluntatem specialem de eleclis,ha-
bere seria ni generalem voluntalem sal-
vandi etiam reprobos.
Jam aulem oslendimus,quod Augu-
stinus statini cap. CIV. agnoscit Deumhabere volunlatem legislativam propo-nentem omnibus praecepta
,poenas et
praemia etiam aeterna , et quidem prò
sialu non modo naturae innocentis , sed
etiam lapsae, de qua loquitur per simi-
les phrases j ergo hoc ipso Enchiridii
loco quo tradit expositiones testimonii
apostolici vidi omnes homines salvos fie-
ri.... insinuat eam generalem volunta-
lem quam nos tuemur.
Firmior erit magisque inconcussa hu-ius corollarii veritas nonnullis aliis ad-
dilis animadversionibus in huius Enchi-
ridii cap. CHI.
Animadversio 1. quod explicatio apo-
stolici testimonii , Deus vidi omnes ho-
mines salvos fieri, prout aptalursolis e-
lectis, quam hoc capile CHI. proponit
Auguslinus, est secundum quamdam di-
slributionem accommodam, ila ut sensus
sii, non quod velit universaliler salutem
omnium hominum, sed quod nullus sit
salvus, (juem Deus non velil salvimi fie-
ri: additque alibi exemplum,quo dici
solet: hic magister docci omnes pueros
huius civitatis, non quod omnes ouminouniversaliler doceal, sed quod nullus di-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 226/270
— 198 —scat lilcras nisi per ipsum. Sed hoc En- et ipse de Jiominibus. Observes diligen-
cliiridii loco usurpat exemplum solis ,et ter eam causalem.
Clirisli per solem figurati , secundum Lib. 11. e. epist. Parm. e. XIV. Si
quam allegoriam Ioannis I. dicitur : il- omnem hominem illud lumen illuminai,
luminat omnem hominem. liane expli- nullus relinquitur.
calionem adhibet Augustinus non modo Animadverlo 2. quod explicalio aite-
in hoc Enchiridii e. CHI. verum eliam ra apostolici testimonii,
prout electis
i. IV. e. Iulianumc. Vili. lib. de Corr. solis aptatur,quam secando loco Au-
et gr. e. XIV. lib. de Praedest. sanct. gustinus usurpat, est qua distribulio, o-
c. Vili, ibique affert exemplum magi- mnes homines salvos fieri, accipilur iu-
slri , tandem etiam in epist. ad Vilalem. complete prò generibus singulorum, non
Accommodanda est autem distinctio,
autem prò singulis generum. liane Au-
quam usurpavimusin notaadc.XLVIII. gustini explicationem in hoc Enchiridii
et seqq. Alia est veritas, quae in hacex- cap. CHI. sequuntur Fulgentius lib. de
plicatione asserititi', ac docetur, alia quae Incar. Chi*, e. XXXI. Beda et Ansel-
praesupponitur, quamvis non asseratur, raus vulgatus ad hunc locum Pauli.aut doceatur. Asseritur ea voluntas bene- Probat Augustinus expositionem suamplaciti eflìcacis de salute electorum tan- ex contextu Apostoli. Praeceperat enim
lummodo per distributionem accommo- Apostolus ut oraretur prò omnibus ho-
dam. At praesupponitur voluntas gene- minibus , et specialiler addidcrat, prò
ralis, et universalis ad omnium salulem, regibus etiis qui in sublimitate sunt: qui
qualem debet habere Legislator univer- putari poterantfastu et superbia saccu-
salisproponens universaliapraeceptacum lari a ficlei chrislianae humìlitate ab-
poenis ac praemiis aeternis. Dicitur qui- horrere. Proinde dicens hoc enim bonumdem magisler docere omnes civitatis pue- est corani Salvatore nostro Dco ,
idest,
ros, si nullus doceatur nisi per ipsum • ut etiam prò talibus oretur, statini ut de-
at hoc erit verum praesupposita volun- sperationem tolleret, adda,qui omnes
tate universali, quammagister habet, et homines vultsalvos fieri, et in cognilio-
universali praeparatione ad docendum neui veritatis venire: hoc quippe Deus
omnes etiam qui re ipsa non docentur. bonum iudicavit , ut orationibus liunii-
Fac enim eum magistrum habere volun- làmi dignaretur saluterà pracstarc su-
tatem solum docendi eos, quos docct: u- blimium. Ilaec quoque explicalio, quam-
lique nullus docebitur nisi per ipsum *, vis non asserat,praesupponit lamen vo-
quis autem dicat eum docere omnes pue- luntalem Dei universalem salvandi om-
ros civitatis, eum esse magistrum omni- ues. Quemadmodum enim ex orationibus
um puerorum civitatis? Eodem sensu sol quae fìunt prò regibus , etiis qui in su-
illuminat omnem hominem , non quia blimitate sunt , collie^it Augustinus vel
omnes illuminentur, sed quia nullus il- praesupponit voluntatem salvandi onme
luminami* nisi per ipsum.At hoc optime hominum genus , ita ex orationibus pio
procedit praesupposita universali prae- omnibus hominibus et unoquoque iu
paratione solis ad omnes quantum ex se parliculari praesupponitur ab Angustino
est, universaliter illuminandos. Ipse le- aliquasaltem voluntas seria salvandi >in-
sus quidem , ipse splendila sicut sol, se gulos , ut dcsperalio tollatur : voluntas
lumen esse significans . quod illuminat inquam , scria per quam non stet quin
omnem hominem venienlem in hunc omnes omnino et distributive , et colle-
munduni. Quod est iste sol oculis car- ctive sumpti salventur,quaeque non/>cr
nis, hoc Me cordibus. Verba sunt Au- mitlat , aliquem se excusarc de umbragustini serm. LXXVIII. n. 2. qui sae- mortis , ut idem ait Enarr. I. in ps.
pe alias hanc solis et Chrisli universalità- XVIII. num. 7. Quemadmodum oratio
lem commendai. Quare ir. XIV. in Ioan. prò omni hominum genere non stai siuc
n. 2. Erat lumen verum ^ ait Evangeli- divina voluntate salvandi omuehomiuu*sta, quod illuminat omnem hominem genus ^ ita oratio prò omnibus homiui-
venienlcm in hunc mundum. Si ergo orn- bus non slal sine aliqua praesupj
ncmhomincm , et ipsum Ioanncm ,quia Dei volunlalc salvandi omnes.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 227/270
— 199 —Animadverto 3. quod ultima augu-
sliniana explicatio aposlolici icslimonii
Deus vult oìnncs homincs salvos fieri
prout solis electis aptatur ,non habetur
lice Enchiridiicap.
CHI.sed lib. de
Coir, et gr. e. XV. Docet igilur ([nod
Deus velit omnes homincs salvos fieri',
idest faciat ut homines velint omnes sal-
vos fieri, eo sensu (juo Paulus ad Rom.
Vili, dicit. Spiritus postulat prò nobis,
idest postulare nos taeit , eenùtibus ine-
marrabilibus. Et Gen. e. XXil.Nunc co-
rnavi, idest cognoscere feci, quod timeas
Dominimi. Al haec quoque explicatio,
Jicet non asserat,praesupponit tamen vo-
Jtinialem Dei seriam et universalem sal-
vandi omnes, sic ut effectus praesupponit
suam causano. Eternai oratio plurimum
valet ad alienano salutem obtinendam :
orate prò invicem, ut Salvemini ( inquit
Iacobus Apostolus in sua epistola cano-
nica) }
multimi en'un valet oratio insti
assidua. Quam veritatem profìtetur Au-
gustine hoc ipso Enchiridii cap. CHI.
Hoc quippe Deus, ait s. Doctor, bonum
indicava , ut orationibus humilium di-
gnaretur salutem praestare sublimium,
quod utique iam videmus impiotimi. Et
sopra eodem hoc capite CHI. dixerat :
V quod nullus sit hominum nisiqueni
dvum fieri vela, sed quod nullus fiat,
nisi (pieni velit, et ideo sit rogandus ut
vclit, quia nccesse est fieri , si voluerit.
I . gendua Augustinusser.CCCLXXXII.
al. IV. de sanctis ninn. 4. Ut noveritis
quantum valucrit oratio s. martyris Ste-
pliunì. re< urritc nobiscum ad illuni ado-Icscuntem nomine Saulutn... Dominus
ad illuni: Quare me persequeris? . . .Sedira tanta mala quae ommittis in me
,olim quidem debui perdere tei sed Ste-
phanus survus mais oravit prò te. Per-
git Augustinus describendo orationis fru-
ctum: Elisus est sacvicns,ercctus est crc-
driis; elisus est input, crectus est agnus:
elisus est persccutor, crectus est praedi-
cator: dicam planit/s, dietim apertati :
elisus. est filius pertk'tionis, crectus est
elei tionis , elisus < si Saulus , crectus
est Paulus. Nam si martyr Stephanus
non sic orasset ,Ecclesia Puulum hodie
non haberet ; sud ideo de terra erectus
' si Paulus,quia in terra inclinatua exou-
ditus usi Stephanus, Quare Augustious
niiiioscit in Deo hunc aul similem aclum
volo con/erre victriccm gradarti Paulo,
si Stephanus orct ; nolo conferrc si non
orct.
Cumergo tanta in efficaciam orationi-
bus slatuta lege adnexuerit Deus , in eo
ipso quod nos ad orandum prò aliis imo
prò omnibus tana saepe ac vehemenler
excilet, ostendit se omnium salutem vel-
ie seria aliqua volunlale. Quare quod
Deus velit ut prò aliis oremus effectus
est praesupponens generalem voluntatem
salvandi omnes.
Animadverto ultimo quod habet Au-
gustinus hoc Enchiridii cap. CHI. ubi
postqnam proposuit eas explicationes a-postolici testimoni i in quantum aptatur
solis electis, conci udit : et quocumque a-
lio modo intclligi potest ,dum tamen
credere non cogamur , aliquid omnipo-
tcntetn Deum voltasse fieri ,factumque
non esse. Quibus verbis aperit mentem
suam, quod non excludat alias interpre-
taliones, quibus nihil denegetur efficaciae
omnipotentiae ;cuiusmodi est volunlas
illa generalis, quam explicuirnus saepe,
et quam ex ipso Augustino conciliavi-
mus cum Dei omnipotentissima volun-
lale.
Constat itaque de ventale corollari!
quod modo proposuimus , et de asserto,
quod alibi exhibuimus.Modo autem pro-
bandum suscepimus s. Augustinum non
modo complecti interpretalionem aposto-
lici testimonii, Deus vult omnes homines
salvos fieri, tamquam adstruentis volun-
tatem generalem, sed quod in iis ipsis lo-cis, quibus tradit expositiones alias, quae
solos electos comprehendunt,insinuat ta-
men , et praesupponit generalem illam
voluntatem salvandi omnes,cui adeo con-
tradicunt baiani , et ianseniani.
Corollarium II. Ex diclis descendit
non quidem alia responsio re ipsa diver-
sa, sed alia responsionis l'orma obiicienli-
bus Augustinum in hoc Enchiridii cap.
CHI. inierpretanlem verba Pauli de ge-
neribussinguloruin hominum, non aulemde singulis gcneruin. Kcsponderi cnim
poteslcum distinctione: Augustinus inicr-
pretatur de gencribus singulorum homi-
num voluntatem salvandi omnes homi-
nem, voluntatem , inquam, salvandi in-
tellectara prò voiun tate con lerendi bene-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 228/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 229/270
— 201 —cere quam Dei, de ilio facta est voluntas Dei, qui ex eadem massa perditio-
nis, quae de illius slirpe profluxit, fticit aliud vas in honorem, aliud in con-
tumeliam: in honorem per miscricordiam , in contumeliam per iudicium ut
nemo glorietur in homine; ac per hoc nec in se.
GVm. Nani neque per ipsum liberaremur unum mediatorem Dei et
hominum hominem Iesum Christum, nisi esset et Deus. Sed cum factus est
Adam, homo scilicet rcctus, mediatore non opus erat. Cum verogenus hu-
manum peccata longe separaverunt aDeo, per mediatorem , qui solus sine
peccalo natus est, vixit , occisus est, reconciliari nos oportehat Deo usque
ad carni s resurrectionem in vilam aeternam: ut humana superbia per hu-
militatem Dei argueretur,ac sanaretur, et demonstraretur nomini quam lon-
ge a Deo recesserat , cimi per incarnatimi Deum revocaretur, et exemplum
obedientiae j)er hominem Deum contumaci nomini praeberetur; et Unige-
nito suscipiente formam servi, quae nihil ante meruerat , fons gratiae pan-
derclur ; et carnis eliam resurreclio redemptis promissa in ipso Redemptore
praemonstraretur et per eamdem naturam , quam se decepisse laetabatur
diabolus vinccretur ; nec tamen homo gloriaretur , ne iterum superbia na-
Sceretur : et si quid aliud de tanto mediatoris sacramento a profìcientibus
videi i et dici potest , aut tantum videri , etiamsi dici non potest.
Ci», cvirr.
Ex Deo'salu»
nostra, ita utnec per Christian
liberaremur . si
non esset Deus,
Tu liis capiiibus tria observari utiliter
possunt,praeter illa quae capitibus CV.
ri CVTT. repetuntur de voluntale Dei in-
victa, omnino consentanea iis, quae pro-
i me vposila suut.
Primo. Observanda distinctio servitu-
tis, cui re>pondet libertas a servitute , et
neccssitatis ,cui respondet libertas a ne-
tate. Servitila autemest tura culpae,
timi poenae, tura etiam praecepti atque
obligationis. Hinc illa Augustini hoccap.
CV1. Ipsum arbitrium libcrandum est a
servitute* Libertas antera a necessitate
insinuatur in statu naturae lapsae per ea
vi i ha : Deus vaimi ostendere:quam bo-
riimi sit animai
mdonale
,
quodetiamnon pei care possit— Igilur non modo
ustinus potentiam peccandi
sed etiam potentiam non peccandi, idest
arbitrium liberimi ab inevitabili necessi-
tate. Nani ui ait Augustinus 1. de Sp. et
lit. e. XXXI. Cum potcstas datar, nonnecessitas utique imponila/'.
Nihil antera obstat, quod voluntas di-
catur libera, quamvis necessario velit
felintatem. Nani quamvis necessario ve-
lit filiera ulliraurn felicitatis, tamen libe-
ra est inelectione mediornra,
in quibus
bonura misceturcuin deieclibus : quare
potest ea compierti aut respuere. Klectio
non est de fine, sed de ìùs quae sunt adfinem ut dicitur III. Etìiic. aii s. Tho-
mas I. p. qU. LXXXIL art. 1. Ipsi Notaincap.
beati quamvis non sint liberi quantum cr' Ccyu l
rit '
ad finem, sive Deum videndumet aman-dum , sunt tamen liberi in aliis pluribus
et possunt velie hoc aut illud,quorum
neutrum a fine deordinat, ut docet s.Tho-mas in II. d. XXV. q. I. art. 1. ad 1.
Falso ergo scribit Iansenius 1. VII. de
Or. Gli. e. XIII. fieri non posse ut ea-
dem potentia voluntatis circa finem ver-
setur ut natura, et in ea quae sunt ad fi-
liera, ut potentia libera.
Observandum secando loco,quod de
necessitate gratiae in statu naturae inno-
cenlis docet Augustinus. Iansenius qui-
demabutens,utsolet,
auctoritate Augu-stini , docet 1. II. de Gr. Glir. cap. V.et saepe alibi in eo libro praecipue, quodnec Adam , nec angeli sancii aliquid bo-
ni operari potuerunt sine gratiae ausilio,
neque absque coelestis gratiae adiutorio
perseverare potuerunt. Gum autemeap.
VI. discriraen adiutorii primi et secun-
di hominis proposuisset,quod videlicet
adiutorium sine quo non in Adami arbi-
trio relinqueretur, ut ilio prò sua natu-
rali libertale uteretur, adiutorium veroCliristi quo invicte donet ipsum sui et
voluntatis usum, addit paulo post, quodprimus efFectus huius diversitatis adiuto-
rii est, quod angelis, et Adamo adiuto-
rium illud sinequo non, non donaret me-
26
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 230/270
— 202 —illuni voluntali
,quod ìJla Jicel coope-
rante nascebatur , sed hoc ipsa sibi vo-
junlas pareret... illud sibi ipsa ve! daret
una cum gratia cooperando , vel abiice-
ret nutum suum concursumque repri-
mendo^ nunc vero gratia potentissima et
velie voluntati , et consentire gratiae,et
cooperationem et meritum donat.
Ad Ianseniumrevincendum in eoquod
docet meritum naturae innocentis non
fuisse in gratia, satis est horum capitum
Enchiridii contextus: Illam ( minorem
immortali latem in Paradiso terrestri) na-
tura humana perdidà per liberimi ar-
bitrium: liane (maiorem immortalità te a
coelestem ) est acceptura per gratiamquamfuerat , si non peccasset , acce-
plura per meritum. Hoc diclo , si atten-
da tur verborum cortex , videtur docere
s. Doctor, quod si natura humana non
peccasset, acceptura iuisset inimortalita-
temcoeli per meritum sine gratia, modo
vero acceptura illud sit per gratiam , si-
ve per meritum cum gratia.
Hunc sensum postulai vis proposi tio-
nis adversativae, in
quameritum conlra-
ponilur gratiae, meritum in statu natu-
rae innocentis opponitur gratiae in statu
naturae lapsae
Poslquam Augustinus passus est sibi
excidere eam assertionem, utitur, ut rhe-
lores solent, figura correctionis : Quam-
vìs , inquit, sine gratia nec tunc ullum
meritum esse potuìsset : ac si diceret :
quod asserui , non careat diificultate,
cumenim et natura lapsa accipiat im-
mortalitalem coelestem per meritum ex
gratia , et natura innocens acceptura iuis-
set eamdem immortalitatem per meritum
cum gratia factum, videtur nullius mo-
menti esse datum a me discrimen ac di-
versitàtem.
Postquam liane dilTicultalem expolivit
Augustinus, aggreditur nodi solutionem:
sed post illam ruinam maior est mise-
ricordia Dei, quando et ipsum arbilrium
libcrandum est a servilute , cui domina-
tur cum morte peccatami nec omnino per
se ipsum, sed per solam Dei gratiam,
quac in fide C liristi posila est, libcratur.
Ac si nimirum Augustinus dical: veruni
est, si bene inlelligatur, quod asserui di-
scrimen naturae innocentis ac Japsae,
quod lapsa accipiat immorlalilalem coe-
lestem per gratiam ,innocens acceptura
iuisset per meritum-, nam quarnvisetiam
hoc meritum naturae innocentis gratia
sit sive ex gratia et adiutorio in statu in-
nocentiae necessario, dispar tamen est u-
triusque status gratia atque adiutorium-,nam gratia naturae innocentis erat tan-
tummodo adiuvans participatione immu-tabilis boni • at gratia naturae Japsae
est misericordia maior : est enim et ad-
iuvans et liberans a servilute,cui domi-
ncturcum morte peccatum , liberans, in-
quam , in fide Christi. Ecce tibi Augu-
stini sensum se ipsum interpretantis . Po-
terai quidem Augustinus dicere: natura
lapsa accipitper gratiam maiorem, quod
natura innocens acceptura fuisset per me-
ritum ex minori gratia. At placuit Au-
gustino uti modo loquendi magis em-
phatico , et cuius plurima exempla dedi-
mus in nota ad cap. I. et II. huius En-
chiridii , et gratiam quidem magnani na-
turae lapsae nominare,
gratiam mino-
rem naturae innocentis silere. Quod eo
liberius, et tutius facere potuit,quo sla-
tini subsequebatur in hoc capite decla-
ratio,quam expendimus. Hinc habes 1.
quid sibi velit Augustinus , durn 1. de
Cor. et gr. cap. X. dicit, Angelos per li-
berimi arbilrium slelisse,quod liberimi
arbilrium pari modo eliam Adamo tri-
buto: non tamen negat sive angelis sive
Adam gratiam omnem eliam solius adiu-
lorii: negat ex toto contextu gratiam li-
berantem seu gratiam liberationis : lege
caput sequens XI. ab iis verbis quid ergo?
Adam non habuit Dei gratiam ? lmmovero habuit magnam , sed disparem ....
Ille in bonis erat..» Sancti vero in hac
vita , ad quos pertinet liberationis haec
gratia.. . Lege serm.CLXXiV. al. Vili.
de ver. Aposl. contra pelagianos num. 2.
Perierat homo per liberam voluntateni,
venil Deus homo per gratiam liberatri-
cem. Ubi vides liberam voluntalem Ada-
mi contraponi non cuicumque gratiae,
sed gratiae liberatrici.
Habes 2. quid sibi velit Augustinus lib.
de Praed. ss. e. XI. n. 31. Humana hic
merita conlicescant,quac perierunt per
Adam, et regnet quac regnai Dei gra-
nd per lesimi Christian . Sei)Mi> et :hu-
manae naturae merita quae sine
tale gratiae sanantis nabita periermtf
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 231/270
— 203 —per Adam, non habent amplius locuni :
sed sola regnet gratia liberatrix per Ie-
suiu Christina, qui salvnm faciet popu-
lum suum a peccatis eoruin. Hoc est di-
scriraen ab Augustino intentimi loto eo
nini). 31. quo Christumcommendai
al
nostrum caput , et nos ut membra eius:
hoc discrimen coosonat verbis Enchiri-
dii lioc capite CVI., minime vero discri-
men in eo sitimi est, ut capitibus I. li.
citatis saepe inculcai Iansenius,quod ine-
rita naturae innocentis vocentur huma-
na, cum acque bene merita humana vo-
centur merita naturae lapsae pergratiam
reparatae, sicut hoc ipso Enchiridii ca-
pite CVI. utraque natura et innocens et
lapsa vocatur Humana* Enchiridii cap.
CVI. habes hominis merita , et quidem
liominis in statu naturae lapsae. Quid
vero interest inter merita hominis , et
merita humana 1. vide etiam sermonem
Angustiai CLXXIV. ad illa verba Apo-
stoli humanus sermo... Atque hactenus
de observalione secunda
Terlio , atque ultimo loco observan-
dum in his Enchiridii capitibus, etprae-
cipue cap. CVI, quod maxime conducat
explicandae sententiae s. Augustini, libe-
rimi arbitriuni sine Dei adiutorio nonnisi
adpeccandumvalere, nostrum nihil esse
nisi peccatimi: ital. deSp. etlit. e. III.,
I. III. e. duas epistolas pelagianorum,
I. I.Retract. c.XV., serra. CLXXVI. al.
X.dc wrbis Apost., Epistola CLVTI. al.
IA\\lX.,Ep.adPaulinuraGLXXXVI.al. C\ 1. eadem ex Carihaginensi, et Mi-
Jeviiano usurpat Coelestinus e. X. et A-
rausicanum can. XXII. Nerno , inquit ,
habet de suo nisi mendacium et pecca-timi. Quam doctrinam Augustini , et ve-
tei um patroni passim usurpant baiani
ac iansenistac, ut calumnientur Pontifici-
bus, qui damoarant baiaoam propositio-
nem XX\ III. Liberimi arbitrium sine
graliac Dei adiutorio nonnisi ad pec-
candum vaici.Qnaodoqaidem haec dam-nata propositio eadem videtur cum Au-gustini ac veterum doctrina.
Lt gravis haec diJììcukas non ita dif-
ficile expediatur , expende similitudi-
Tiem, qua utitur Augustinus hoc Enchi-ridii e. CVI. ut probet assertum suina.
Età peccatimi in solo libero arbitrio e-
rat constiUUum , non tamen iustitiae re-
tinendae sufficiebat liberimi arbitrium,
nisi parlicipatione immutabilis boni di-
vinimi adiutorium praeberetur. Ecce ti-
bi similitudinem Augustini hoc capite :
Sicut enim mori est in liominis potestate
cimi petit , nemo est enim,
quinon se
i/istmi ut nihil aliud dicam , vel non me-
scendo possit occiderc ; ad vitam vero
tenendam voluntas non satis est, si adiu-
loria sive alimcntorum, sive quorurneum-(jite tutaminum desint , sic homo in Pa-radiso ad se occidendum relinquendo
iustitiam idoneus erat per voluntatem;
ut autem ab eo teneretur vita iustitiae,
parum erat velie , nisi ille qui eumfe-cerat adiuvaret. Scis autem quod simili
oomino modo loquatur Augustinus destatu etiam naturae lapsae , nisi quod in
hoc statu est gratia non solimi adiuvans,
sed etiam liberans; in statu autem na-
turae innocentis est solum adiuvans : ex
innumeris Augustini locis lege serm. de
Cantico novo tom. VI. maur. edit. cap.
Vili. Sì lune ille homo non fuit caulus
nunc homo caveat vel expertus. Odit
Deus praesumptores de viribus suis.
Quid enim valeat liberimi arbitrium non
adiutum in ipso Adam demonstratum
est. Ad malum sufficit sibi , ad bonumnon nisi adiuvetur a Deo. Ex eo quod
Adae accidit , infert Augustinus quid ho-
mo lapsus valeat. Eamdem illationem
habet Ep. CLXXXVI. ad Paul. e. XI,
n. 37. estque concilii Arausicani canon
XIX. et Prosperi sententia CCCV1II. ex
Augustino: Natura humana etiam si in
illa integritate , in qua est condita, per-
manerete nullo modo se ipsam^ Creatoresuo non adiuvante , servarci: linde cumsine Dei gratia salutem non posset custo-
dire quam accepit,quomodo sine Dei
gratia potest recuperare quam perdidit?
Quare quae de uno statu dicenlur ,ad a-
lium sunt Iransierenda. Iam nonnulla a-
nimadvertenda sunt.
1. Liberum arbitrium , sive libertas
adacquala ad morlem et vitam non sita
est in uno quodam indivisibili , sed in ge-
mina potestate,quarum una est voluntas
ipsa habens poleslatem mortis vel Dolen-
do vesci, allera praeter ipsam voluntatis
potcntiani supcraddit polcntiam aut ad-
iutorium alimentorum sive quorumeum-que tutaminum: quamvis ex his duabus
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 232/270
— 204 —partibus constituentibus principalior , et
uti «cholae dicunt in recto ,sit voluntas,
quae etiam sola vocari polest liberum
arbitrium , non quidem proximum , sed
remotum.
2. Ex his duabus parlibus conslituen-
tibus liberum arbitrium ad mortern et
vilam, mors quidem effective respondet
voluntali, non adiulorio alimenlorum ...
non enim hoc adiutorium , sed illa vo-
luntas influii in morlem. At vero vila
respondet quidem voluntali , non lamen
soli , sed in quantum adiulae adiutorio
alimenlorum , sive quorumcumque tuta-
minum.
3. Hinc liabes planum et obvium sen-sum eius sentenliae. Liberum arbitrium
per voluntatem sine adiutorio alimento-
rum potest mori) non potest vivere, ro
sine adiutorio idem est, ac sine influxu,
concursu, et cooperatione alimentorum;
non autem necessario significat sine ali-
mentis. Id significat formalissime , atque
etiam scholastice vox adiutorii : excludi-
tur ergo influxus, concursus, etcoopera-
tio alimenlorum ad mortem , non exclu-duntur ipsa alimenta : quae eliam si lia-
beanlur , aut sint in hominis polestate ,
semper verum erit , homo per se ipsum
mori potest sine adiulorio; quamvis ca
liabeat, vivere non potest , nisi ea non
modo liabeat , sed etiam adhibeat.
In idem recidit alia simililudo saepe
usurpata ab Augustino de sano ocuìo il-
luminalo: naml.de Nat. etgr. c.XLVIII.ii. 56. Si de integra et sana hominis na-
tura loqueretur,quam modo non habe-
mus, nec sic recte diceret, quod non pec-
care nostrum tantimvnodo sit,quamvis
peccare nostrum esset: nani et lune essct
adiutorium Dei, et tamquam lumen sa-
nis oculis, quo adiuti videant, se prae-
beret volentibus. Jgitur oculus liber ad
non videndum, et videndum ( eo sensu
quo polentiae distinclae a voluniale esse
possunt saltem mediate liberae) consli-
tuilur exduobus, potenlia et luce, ita ta-
men ut potentia visiva sit conslitutivum
principalius in recto : ac non visio qui-
dem est effìectus qui respondet soli Odi-
lo, qui potest se ipsum claudere ne vi-
deat:, visio autem non soli oculo respon-
det, sed oculo ut adiulo per lucem. Deoculo autem eliam illuminalo et pio eo
statu quo lumen babet , verissime dici-
tur, quod polest non videre sine adiuto-
rio lucis, id est sine cooperatione lucis,
polest aulem videre, sed oculo , cum quocooperetur lux : iam ad parilatis applica-
tionem.1. Libertas contradictionis ad peccan-
durn,sive etiam libertas conlrarietatis ad
peccandum et bene agendumnon est quid
ut ita dicam, unicum , simplex, el indi-
visibile, sed sita est in gemina potestaie,
quarum una est voluntas ipsa,quia ex
tubilo est, polens peccare*, altera , nimi-
rum poleslas non peccando vel bene a-
gendi,praeter ipsam potentiam volunta-
lis superaddit adiutorium divinum tumex parie inielleclus tum ex parte volun-
tatis , idest adiutorium cognilionis , et af-
fectionis, sive in ordine naturali , sive in
ordine supernaturali prò varietale mate-
riae, circa quam exerceri debet libertas5
quamvis voluntatis potentia se liabeat ut
quid principalius, et in recto.
2. Peccatum respondet effective po-
tentiae voluntatis , minime vero adiuto-
rio divino cognilionis , atque affectionis;non enim liaec adiutoria, sed potentia vo-
litiva influii in mortem: omissio autem
peccati vel bonum opus respondent qui-
dem volilivaepotentiae , sed ut adiutae.
3. Inde fit a perla veritas sententiae
augustinianae. Liberum arbitrium sine
Dei adiulorio nonnisi ad peccandumvalet , idest liberum arbitrium sine in-
fluxu , concursu , et cooperatione divini
adiutorii, nonnisi ad peccandum valet.
Quis boc negat ubi non est influxus, con-
cursus , cooperatio divini adiutorii , sed
aclus exit ex solo libero arbitrio, in quan-
tum distinguitur a divino adiutorio seu
naturalis, seu supernaturalis ordinis, non
exit nisi malus aclus. Ipsi aclus ii.dif-
ferentes in individuo secundum auctores,
a quibus propugnanlur, non ita emanane
a solo libero arbitrio , ut non etiam a co-
gnitionibus et affectionibus naluralibos
emanent, quae licei non sinide obiecto po-
sitive bonesto , sed indifferenti , sunt ta-
men coeleslis quaedam protectio , qua
prò eo tempore excludunUir mali aclus :
quarelocum habetin aliquo saltem gra-
dii eagratia, de qua illud celebre Augii-
stini : graliae tuac deputo et quaecum-
que nonfeci mala , 1. II. coni. e. > II. :
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 233/270
— 205 —imo Enchiridii e. CXV. sciai unusquis- triumì Rccole hominem peccantem (in
que in eo se liberavi a malo,quod non Paradiso ). Quaeris quid valeat ad au-
infertur in tentalionem. xilium Deus et homo? Attende in eo
Neque alius,quam sensus proxime ex- gratiam liberantem, Nusquam potuit sic
positus congruit canoni arausicano : Ne- ostendi, quantum valeat voluntas homi-
mohabet de suo nisi mendacium etpec- nisusurpata per superbiam ad vitan-
catum. Cam enim fiunt actus boni sive dum sine adiutorio Dei malum. Nonpo-
supeniaturales sive natnrales , imo etiam tuit plus et manifestius exprimi quam
actm indiiìerentes in individuo, si possi- in homine primo. Quod possit voluntas
biles sint , liaec omnia non de nostro tan- hominis ad vitandum malum sine adiu-
tum fiunt, sed de alieno, sive de aliqua torio Dei, idest, sine cooperatione adiu-
vil supernaturaJi, vel naturali gratia,
torii Dei, profecto hoc manifestissime ex-
aut protectione,qua saltem malum mo- primitur in Adamo: tam grande enim
rale vitatur. peccatum effectus fuit solius voluntatis,
Baiana autem propositio XXVIT. fai- et nullo pacto effectus fuit adiutorii di-
ta est meo iudicio, quod doccat , liberano vini. Quid vero valeat voluntas hominis
arbitrium non valere, nisi ad peccan- ad vitandum malum sine adiutorio Dei,dum , sine adiutorio gratiae Dei, quo no- idest sine existentia adiutorii divini, sive
mine constai illuni inlettigeve «ratiam fi- spoliata adiutorio, quomodo oslenditur
dei,quam exprimit prop. XXII , sive in homine primo? de quo Augustinus ].
gratiam ipsius Christi, quam exprimit de Corr. et gratia cap. XI. Quid vero ?
prop. XXIX. et XXX. negata distinctio- Adam non habuit gratiaml Imo vero lia-
ne amori* naturali*, et gratuiti , ut habes buit magnani.
prop. XXXIV. Simili argumentatione Ex hoc igitur sermone contra pelagia-
reiicias doclrinam Qucsnelli in pluribus nos habemus quo pacto simiJes phrases
propositionibus eiusdem doctrinae , uti intelligendae sint in aliis Augustini testi-
prop. XXXV11I. Peccator non est liber moniis.
nisi ad malum sitif gratia liberatoris. Simile argumenlum confici pò test ex
Corollarium. Bine infero : quod sae- sermone ad Catech.de cantico novo tom.
pissime habet Augustinus de libero ar- VI. maur. ed. cap. Vili. n. 8. Quidbilrio sine Dei adiutorio, sive de libero enim valeat liberimi arbitrium non ad-
arbitrio se solo , non signifìcat re ipsa iutum, in ipso Adam demonstratum est.
contingere realem separationem arbitrii Ad malum sufficit sibi, ad bonum non,
a quoemnqiie divino sive naturali , sive nisi adiuvetur a Deo. Primus enim MeBupernaturali adiutorio, sed separa tio- homo acccpit liberum arbitrium rectum
,
irmi ab u>u adiutorii. Abutilur enim Ian- et posuit ante eum Deus, sicut Scriptura
senius bis leslimoniis tum alibi, tum to- dicit, ignem et aquam : ad quod volue-
mo III. lib. III. qui totus est de Gratia ris , ìnquit , porrige manum tuam. Quo-suffii iente , ut prebet reipsa esse quem- modo Adam oslendit quid valeatliberum
dam statum arbitrii, praecipue in infi- arbitrium non adiulum , cum ipse dica-
delibnSj qui -it sine ullo Dei adiutorio ad tur in eadem periodo magnum adiuto-
evkandum peccatum5proindeque cum rium Imbuisse aecipiendo arbitrium re-
omnimoda necessitate peccandi, ctumeum pienissima facilitate boni? nem-Corollarium hoc praeter dieta potcst pe illa verba non significant arbitrium
aperte coofirmari ex sermone CLXXIV. sine adiutorio , sed sine cooperatione
al. \ IH. de verb. Apost. contra pelagia- adiutorii ex Adami ipsius culpa. Ita in
n<»: Dam uum.2. baec babentur : Quae- aliis sexcentis locis interprelaberis.
TU quid valeat ad malum liberum arbi-
CIX. Tempus aulem quod intcr hominis mortem et ultimanti resurre-
clioncm interpositum est , animas abditis receptaculis conlinet , sicut una- Animarum
_.. • . , . , , .. . « receptacula antaquaeque digna est vel requie vel acrumna, prò co quod sortita est in carne resurrectiontm.
cum viveret.
C\p. CIX.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 234/270
— 206 —Noiaincap.cix. In hoc breve caput satis siut commen-
tarii Joco verba s. Thomae Augustinuminterpretantis in IV. Dist. XLV. q. L.
art. 1. ad 2. Ad secundum dicendumquod inter ilici abdita receptacula, de
quibus Augustinus loquitur , edam suntcomputandi infernus et Paradisus , in
quibus animae aliquae ante resurreclio-
nem continentur ; sed ideo distinguitur
tempus ante resurrectionem , et post, quia
ante resurrectionem sunt ibi sine corpo
re,post autem erunt cum corpore , et
quia aliquibus receplaculis mine sunt a-
nimae , in quibus post resurrectionem
non erunt* Haec s. Thomas. Celerum
de statu animarum iustaruin post mor-tem ante iudicium, quae prò variis tem-
poribus seripserit Auguslinus,quem in
pluribus imitatus est BernarduSjiiotiora
sunt quam quae nos morari debeant.
Cip. CX.Saciilicium
altaris et
eleemosynae pr<
defunctis
quatenus etqaibusnaiu
prosili t.
Rom. XIV. io.
II. Cor. V. io.
CX. Neque negandum est, defunctorum animas pietate suorum viven-
tium relevari , cum prò illis sacriflcium Mediatoris offertur , vel elemosy-
nae in Ecclesia fìunt. Sed eis haec prosunt ,qui cum viverent , ut haec si-
bi postea possent prodesse , meruerunt. Est enim quidam vivendi modus,nec tam bonus ut non requirat ista post mortem , nec tam malus ut non ei
prosint ista post mortem : est vero talis in bono , ut ista non requirat , et
est rursus talis in malo , ut nec his valeat , cum ex hac vita transierit
adiuvari. Quocirca hic omne meritum comparatur,quo possit post hanc
vitam relevari quispiam vel gravari. Nemo se autem speret,quod hic ne-
glexerit , cum obierit , apud Deum promereri. Non igitur ista quae prò de-
functis commendandis frequentat Ecclesia , illi apostolicae sunt adversa
sententiae, qua dictum est , Omnes enim adstabimus ante tribunal Giristi
ut referat unusquisque secundum ea quae per corpus gessit , sive bonum , sive
malum. Quia etiam hoc meritum sibi quisque dum in corpore viveret com-paravit , ut ei possint ista prodesse. Non enim omnibus prosunt : et quare
non omnibus prosunt , nisi propter differenliam vitae quam quisque ges-
sit in corpore ? Cum ergo sacrificia sive altaris sive quarumeumque elee-
mosynarum prò baptizatis defunctis omnibus offeruntur , prò valde bonis
gratiarum actiones sunt ; prò non valde malis propitiationes sunt ; prò val-
de malis etiamsi nulla sunt adiumenta mortuorum , qualescumque vivorumconsolationes sunt. Quibus autem prosunt , aut ad hoc prosunt , ut sit pie-
na remissio , aut certe ut tolerabilior fiat ipsa damnatio.
Notaìitcap.cx. Quae dicuntur in cap. CX. satis con-
sonai^ cum opinione cardinalisCaietani,
quam recentiores magno plausu ample-ctuntur
5suffragia atque indulgentias de-
functis magis aut minus prodesse pròmaiori aut minori disposinone merito-
rum ac laborum quibus satagentes per
bona opera certam suam vocaiionem, et
electionem fecerint ; neque sufficere sta-
tum gratiae. Quod enim meruerunt sim-
pliciter in statu gratiae decedendo, esse
meritum, ut aliquo modo prosint • maiusautem meritum requiri , ut citius ac ple-
nius prosint. Hinc verissimum esse illud
Angustiai hoc loco: omne meritum....
Quae autem cap hoc CX. dissetun-
turde tolerabiliori damnatione , suasere
ci. Dionysio Petavio , ut haec scriberet
lib. III. de augelis cap. Vili. n. 15.
Augustinus in Enchiridio damnatorum
animas, etsi non omnino a poenarwn
aeternitate salvantur , sublevari lamcn
istis vivorum auxiliis, eorumque mitiga-
ri supplicia credit. Sed alium sensum
videtur pati posse verba Augustini , imo
et debere. Quod enim aliqui dicunt dam-
nationem ibi late suini prò poenis Pur-
gatori] , nimis alienum est a strio Au-
gustini,qui damnationem nonnisi dain-
natis tribuit. Cam ergo sacrificia sive
altaris sive quarumeumque eleemosyna-
rum prò baptizatis defunctis omnibus
offeruntur7prò valde bonis (nenipe qui-
bus neque prò lethalibus remissis , neque
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 235/270
— 207 —prò venialibus aliquid luendum superasi- concludere hoc tantum debuisset : Qui-
ii autem homines sunt satis singularis bus autcm prosunt ad hoc prosunt ut sit
perfèctionis) gratiarum actìones sunt; ^/?«nr remzWo; qua scilicet obtenta, trans-
pro non valde malis propitiationes sunt ieranlur in locum quietis. Al quoniam
(huiusmodi dixeris eos quibus superest ropraesentalurus erat stali in opinionem
luendum sive prò lethalibus rcmissis, si- doccntium damnationem valde malorumve prò venialibus : ad hoc genus perlinent sive inipoenilentium per sulìYagia fieri
negligente* baptizati, imo qui plurimis tolerabiliorcm contra ac Auguslinus ipse
etiam se lethalibus inquinarunt, ceierum ex proprio sensu docuerat nulla esse ad-
sacramenlo aut conlrilione reeonciiiatio- ìumcnta horum mortuorum , ideo absolvit
nem io tempore obtinuere: hi omoes non caput CX. ea disiunctiva oratione, ac si
valde mali sunt), prò valde malis(quo- diceret : Quibus autem prosunt, aut ad
rum numero compiehendes omnes qui hoc prosunt, ut sit piena remissio , se-
decessere sine vera poenitentia) etsi nul- cundum scilicet meam opinionem qua
la sint adiumenta mortuorum,quales- dixi nulla esse adiumenta mortuorum
cumque vivorum consolationes sunt.Hac- valde malorum,proindeque totam utili-
tenus ex. proprio sensu Augustinus. At tatem esse hominum non valde malorum,quoniam sequenti capite CXII. dicturus qui per suffragia transferuntur ad quie-
erat de opinione agnoscente mitigatio- tem- aut certe tolerabilior fiat ipsa dam-
Dem poenarum in damnatis , concludit natio secundum opinionem mox expo-
doctnnam tradilara assertione disiuncli- nendam aliorum, qui contra ac ego dixi,
va: Quibus autem prosunt , aut ad hoc asserunt aliqua esse adiumenta mortuo-
prosunt ut sit piena remissio , aut certe rum impoenilentium et valde malorum.
tolerabilior fiat ipsa damnatio. Augusti- Haec saltem suadent ita posse accipi
nus secundum suam sententiam,qua de Augustini verba* et caput sequens CXII.
valde malis,
sive impoenitentibus dixe- ostendit ita debere accipi, et declarari.
rat nulla esse adiumenta ex suffragiis,
(,XT. Post resurrectionem vero facto universo completoque iudicio , ca». cxr.
suos fines habehunt civitates duae , una scilicet Christi, altera diaboli ; una postiSombonorum , altera malorum; utraque tamen et angelorum et hominum.
^JJJJjj"Tel
.
Irtis voluntas , illis faciiltas non poterit ulta esse peccandi , vel ulla condi- miseri"!
v
tio moricndi ; istis in aeterna vita vere feliciterque viventibus , illis infeli-
citer in aeterna morte sine moricndi potestate durantibus,quoniam utri-
(\uc sine fine. Sed in beatitudine isti alius alio praestabilius , in miseria vero
illi alius alio tolerabilius permanebunt.
(AH. Frustra itaque nonnulli , immo quam plurimi , aeternam dam- cap. cxir.
oatorum poenam et cruciatus sine intermissione perpetuos humano mise- damTtoTum
rantor aflectu , atque ita futurum esse non credunt; non quidem Scriptu- aeternam fore -
tla divinis adversando , sed prò suo motu dura quaeque molliendo , et in
leniorem llcclcndo sententiam, quae putant in eis terribilius esse dieta
quam verius. Non enim oblkiscelur , inquiunt , misereri Deus , aut continebil
in iia ma mUerationet suas. Hoc quidem in psalmo legitur sancto : sed de
bis sine ullo scrupulo intelligitur,qui vasa misericordiac nuncupantur
,
quia et '|>si non prò meritis suis , sed Deo miserante de miseria liberantur.
Aut si hoc ad omnes existimant pertincre, non ideo necesse est ut damna-tionem opinentur posse finiri eorum , de quibus dictum est , et ibunt isti in
suppluium aeternam : ne feto modo putetur habitura finem quandoque feli-
citas etiam illorum , de quibus (; contrario dictum est, Iusli autem in vitam(wtmmiìi. Sed poenas damuatorum certis temporum inlervallis existiment
^i hoc eis placet, aliquatenus militari, Etiam sic quippe intelligi potest ma-
Ps. LXXVF. io.
Matt. XXV. .',6.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 236/270
— 208 —
l's. XX,
Cap. CXUI.Mors impinrum
ut vita plorimi
perpetua
nere in illis ira Dei , hoc est , ipsa damnatio (haec enim vocatur ira Dei,
non divini animi perlurbatio) : ut in ira sua , hoc est , manente ira sua
,
non tamen contincat miserationcs suas ; non aeterno supplicio finem dan-
do , sed levamen adhibendo vel interponendo cruciatibus. Quia nec psal-
mus ait,
ad finiendam iram suam, vel post iram suam
; sed in ira sua.Quae si sola esset quanta ibi minima cogitari potest ; perire a regno Dei ,
exulare a civitate Dei, alienari a vita Dei, carerò tam magna multitudine
dulcedinis Dei quam abscondit tinienlibus se, perfecit autcm sperantibus in
se , tam grandis est poena , ut ei nulla possint tormenta quae novimus com-
parare si illa sit aeterna, ista autem sint quamlibet multis saeculis longa.
CXIII. Manebit ergo sinc line mors illa perpetua damnatorum, id est
alienatio a vita Dei , et omnibus ci it ipsa communis, quaelibet homines
de varietate poenarum , de dolorum rclevalione vel intermissione prò suis
liumanis motibus suspicentur: sicut manebit communiter omnium vita ae-
terna sanctorum ,qualibet honorum distantia concorditer fulgeant.
Nola in caput
CXI. exit,
CX111
De poenarum perpeluitate ex doclrina
patruin eruditissime, et copiosissime Pe-
tavius 1. HI. de Angelis cap. VI. VII. et
Vili . ubi etiam habes omnia simul Au-
gustini testimonia sive recitata , sive in-
dicala.
Capite autem CXII. huius Encliiridii
immoralur Augustinus in exponenda o-piuione docentium mitigari posse dam-
natorum poenas. At clarumvidetur quod
eam permiltat iis qui liane sententiam
tueri volunt, non vero tamquam ex suo
sensu probet. Hinc illud: Existiment, si
hoc cis placet: et infra : Quaelibet homi-
nes de varietale poenarum , de dolorimi
relevatione prò suis Immanis motibus su-
spicentur , ubi eam benigna in opinionem
adnumeratsuspicionibus
,
quae oriunlur
ex humanis motibus , sive commisera-
lionis affeclu. Idem Augustinus lib. XXI.
de Civ. cap. XXIV. eamdem sententiam
proponit de poenis damnatorum mitigati-
dis , tum ita concluditi Quod quidem
non ideo eonfirmo ,quoniam non resisto.
Non oppugnava ergo liane sententiam
Augustinus, sed permisit.
At inquies: exponit Augustinus, quod
etiam secundum liane opinionem inter-
pretali congrue possimus versiculum
psalmi : Non oblivisceturmiserari Deus,
aut conlinebit in ira sua iniserationes
suas. Respondeo, omnino ita esse \ sed ni-
bil contra nos. Proferì enim Augustinus
discrimen quod inlercedil inler errorem
asserentium poenas damnatorum habilu-
ras finem , et inler levem opinionem do-
centium eas liabituras aliquam mitiga-
tionem; primam omnino reiicitet aperte
contrariarli putat Dei verbis , etiamsi
quamplurimi per eam aetalem ex iis,
qui Scripturas admittebant, in hoc erra-
rent} cjuod etiam colliges ex lib. de Fide
et operibus , et libro XXI. de Civitate
Dei. Aheram cxtenuat quidem, et accen-
set levibus suspicionibus;permittit ta-
men eam amplecti volenlibus. Ac quo-
niam primi erroris fautores obiiciebant
eum psalmi versiculum , negat Augu-slinus eum illis favere : et interpretatur
secundum veram doctrinam, ([uae neque
dependet ab errore asserente damnationis
finem , neque a suspicione docente poe-
narum mitigationem. Addit deinde, quod
qui liane suspicionem seu opinionem te-
nent, possuut quantum salis interpretari
illuni versiculum in sententia propria,
nec coguntur, ut se se praeeipitent in
eam aliam inlerpretationem,quae per er-
rorem nimis noxium populo Dei docet
finem poenarum.
AtChrysostomi mens videlur satis da-
rà prò opinione de miligalione poenarum
infernalium, nec pali inierprelationes
quas aliqui tentarunt. Nani in epist. ad
Philip, boni. III. multa habet uum. 3.
de peccaloribusmorientibus \ numero au-
tem 4. : Nonigilur omnes ploremus i/ior-
tuos, sed eos qui in peccatisi hi lamentìi
digni, in eiulatibus, hi lacrymis . . . Namin inferno quis confitebitur ti hi ?.. .
Il >
igitur lugeamus : opem prò viribusfera*
mus , aliquod ij>sis auxilium compare'
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 237/270
— 209 —mus, exiguum illud quidem ^ sed quod Jlinc habes quo sensu veruna sit, quod
lanini auxiliari queat.Qùomodo Tquave necnvneoretw prò infialelilrms . impus-
roiionc?Cum ipsiprccesfundamus,tum que defi ia //>\ ut ail Augustinus 1. XXT.
alios ut prn ipsisfondant obsecrantes, oc de Giv. e. XXIV, Ex quo magnimi ar-
pro ipsisfrequ 'nter dantes eleemosynas gumentum sumitur a Petavio contra eam
pauperibus. Afferthaec res ai-quid so- miteni sententiam :
Maximum, inquit
latti. Ah li enim Deum ita docentem* adeersus Ulani praeìudiciwn est,quod
Protegam urbem liane propter me, et nunquam Ecclesia prò damnatis orare
propti r David servum rneum ,JV. Reg. consuevit, quodprojcetofaccrct, si levari
XX. Si sola insti memoria tantum va- salterà illorum cruciàtus possent9etiam
luit ubi opera praeterea }>ro marino si terminari non possent : ita lib. IH. de
fiant, qidd non poterunt? Non frustra AngeJiscap. VIIJ. n. 18. Ar. hae in re
s/ lis siuit legibus constitutoj alia est quaestio facii , alia iuris. Quae-
utinvenerandis, inquanto atque honoris stio faeli est , utrum Ecclesia explicitas
s mysteriis memoria eorum fiat, qui orationes habeat prodaranatis. eorumve
ì-unt. Noverarli hinc multimi ad poenis saltcm miiigandis? non habere fe-
illos Un ri a ' f 1 r•
. maltinti utilitatis. statur s. Augustinus , neque conirariumEo emm tempore quo unipersus populus evincunt verba Ghrysostomi. At cuna
stai manibus passisac coetus sacerdo- idem Augustinus una cuna Paulina cpi-
/<7//.s' , et illud liorrorcm incutiens sacri- scopo Nolano lib. de Cura prò morto is
fidimi, quomodo Deum non placabimus capirei, num. 1. et 3. Universa prò de-
pro istis orantes ? atque id quidem de funclis, inquit, Ecclesia supplicare con-
ìiis qui in fide deccsserunl. suevit: oritur quaestio iuris , utrum hae
Perspicua ista videntur , nec iis apta- generales preces comprehendant aliquo
ri posse , (juae aliqui docuere apud Bel- paclo , et aliqua utilitate etiam damna-
lanni. de Purg. lib. II. cap. XVIII.,
tos?In qua quaestione Augustinus nega-
Chrysostonnina soìum videri negare o- tivam, at Ghrysostomus amrmativam
randum esse publice vel sacrificandum opinionem habuit, Augustino ipso non
prò catechumenis. At imprimis vides,
quidem docente, sed ut vidiinus permit-
hic non agi de catechumenis, de quibus lente.
lanini quid sentiat accipe ex iis quae se- Ghrysostomi sententiam approbat non
quuntur: Catechumenì vero ncque hae quidem Damascenus a Petaviò citatus in
dignantur !'one , sed omni auxi- Orat. prò delunctis , non enim eius estil-
lio sunt list ituti5uno quodarn excepto. la oratio} sed, missa prò cuius anima du-
Quale vero ì\ e? licei pauperibus prò bitatur, ita enim inscribitur inGellonen-
dare , atifue hinc aliquid perei- si codicepervetuslo apudmaurinosad ca-
piuut refrigerationis. \ult enim Deus put GX. Enchiridii, et Natalem Alexan-
/// mutilimi nobis auxilium afferamus. drumdiss. I. Saec. IL. in qua haec est o-E quid enim aliud causac sii, cur prò ratio: Onmipotcns , et miscricors Deus,
11 bo/it) mundi slalu precari iusse- qui habes potestatem mortificare, et ite-
ri t ? Cur jìro omnibus hominibus? Nani rum vivificare , deducere ad inferosìet
interomnes sunt etiam latro- iterimi reducerj, et vocas ea quae nonil 1 '
, sepL Ichrorum effossores ffures et- sani, tamquam ea quae sunt,cuius po-
qu<- aliii sex< ntis scalentes malis. Ai- lestc/s et in coelo, et in terra, et in ma-tamen prò omnibus precamur. Erit. e- ri, et in inferis piena, adsislil , tehurni-
nim fortasse qua* lam ipsorum conver- Ics trementesque deprecamur prò anima
no. Quemadmodum igiturpro viventi- famuli tui,quarti traxisti de praesenti
bus istis precamur , <pii. nihil a radave- sacculo absque pocnitenliae spalio, ut si
ribus differunt , ita etiam prò illispre- forsitan ob gravitatem criminum non.
cari licet. Excludit igilur damnatos ca- meretur surgere ad gloriam per haec
tei humei os .il» utilitate, a< fructu sacri* sacra oblatioms libamina vel tolerabilia
lìciorum, non tamen ab util no- fiani ipsa tormenta.
n. ,
a non|
kdri raldus lib. de miraculis s. Bene-
i ii ici i liaristico. lieti e, XXI. scribil Floriacenses p"*
27
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 238/270
— 210 —nima bus praedonum in acie cacsorum
prece* ad Domimi in (udisse: Quatenus
etsiperpetuisnon merercnlur absolvicru-
cialibus , sallcm minoribus mulclarenlur
a strido iudice poenis. Pro cadem opi-
nione maurini patres ibidem eitant Sen-Icniiarum lib. IV. d. XLV. , et Glossam
in H. q. XIII. e. tempus. Pro eadem sen-
tentia leges apud s. Th. in IV. dis.XLV.
q. II. nomina Prepositivi , Porrelani
Altisiodorensis.
Huins opinionis censuram habes apud
sanctum Tliomam ibidem : Est nihilo-
minus praedicla opinio praesumptuosa,
utpote sanctorum dictis contraria et va-
na , nulla auctoritatefulta, et nihilomi-nus irrationalis. Sanctorum dieta con-
traria referuntur apud s. Tliomam non-
nisi verba quaedam Dionysii Areopagi-
tae, Augusiini , et Gregorii. Quod au-
tem dicit nulla auctoritatefultani osten-
<lit se, non allendisse ad Hom. III. Cliry-
sostomi in ep. ad Philippenses , aulhym-nurnV. Prudenlii post festum Paschale
cuius auctorilatcm si eludamus, quod
podice cecinerit , nulla eius auctoritas
erit, ubi lam multa adstruit religio-nis nostrae mysleria aut ceremonias.
Non itaque spcrnenda eius auctoritas
est spoeta est enim qui non fabulas,sed
mysteria ritusque religiosos metro il J i—
gavit.
Placet censura Petavii 1. III. de Ang.
e.Vili: De Ime darnnatorum saltem ìio-
minum respiralione nihil adhuc certi de-
cretimi est ab Ecclesia Catholica ,ut
proplerca non temere tamquam absurdasit explodenda sanctissimorum patrum
haec opinio5quamvis a communi sema
calholicorum hoc tempore sit aliena :
cui moderalae censurae favet Augustinus
cilatus.
Cap. cxiv.
Exposìta fide,
a£Ìt de spe.
/.rem XVII.
C a ... CXV.Orationis
dominicale apu«M.i Ithaeum
petiliones
septem.
Matlh. VI. 9.
seqq.
CXIV. Ex ista fìdei confessione, quae breviter symbolo continetur ,
et carnaliter cogitata lac parvulorum est , spiritaliter aulem considerata actractata ci bus est fortium , nascitur spes bona fidelium , cui caritas sancta
comitatur. Sed de iis omnibus quae fìdelitcr sunt credenda , ea tantum ad
spem pertinent quae oratione dominica continentur. Malcdiclus enim om-nis , sicut divina testantur eloquia
,qui spem ponit in homine: ac per hoc et
in se ipso qui spem ponit , huius maleclicti vinculo innectitur. Ideo nonni si
a Domino Deo petere debemus, quidquid speramus nos vel bene operatti
ros vel prò bonis operibus adepturos.
CXV. Proinde apud evangelistam Matthaeum septem petiliones conti-
neredominica videtur oratio
:
quartini tribus aetcrna poscuntur, reliquiaquatuor temporalia
,quae tamen propter aeterna consequenda sunt ne-
cessaria. Nani quod dicimus , Sanclificctur nomai tuum , adveniat regnum
iuum, fiat volunlas tua sicut in coelo et in terra,(quod non absurdc quidam
intellexerunt , in spirili! et corpore)omnino siue fine retinenda sunt : et
hic inchoata quantumeumque profìcimus augentur in nobis ; perfecta ve-
ro, quod in alia vita sperandum est , semper possidebuntur. Quod veri)
dicimus, Panem nostrum quolidianum da nobis hodie , et dimitte nobis <ì<
nostra , sicut et nos dimittìmus debitoribus nostris , et ne no* induca* in tenta-
lionem , sed libera nos a malo, quis non videat ad praesentis vitae indigen-
tiam pcrlinere? In illa itaque vita aeterna, ubi nos semper speramus tutu
ros, et nominis Dei sanctificatio , et regnum eius, et voluntas eius in nostro
spirilu et corpore perfecte atquc immorlaliter permanebunt. Panis vero
quolidianus ideo diclus est quia hic est necessarius , quantus animae car-
nique tribuendus est , sive spiritualiter , sivc carnaliter , sive utroque in-
telligalur modo. Hic est etiam quam poscimus remissio, ubi es( commissio
peccatorum; hic lentationes quae nos ad peccandum vel alliciuut vel un-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 239/270
concilia tur
Lue. XI. i
debel.
— 211 —pellunt ; hic denique inalimi mule cupimus liberali : illie autem nibil isto-
rimi est.
CXV1. Evangelista vero Lucas in oralione dominica pctitioncsnon sep- ca P . cxvr.
lem , sed quinque complexus esl : nec ab isto utique discrepavit, sed quo-la;!^!^''Z ,„
modo istae septem sint intelligendae , ipsa sua brevitate commonuit. a P u,|.
L^".
Nomen quippe Dei sanctificatur in spirila , Dei autem regnum incar- vutSU,
11 is resurrectione venturoni est. Ostendens ergo Lucas tertiam petitionem
duarum superiorum esse quodammodo repetitionem , magis eam praeter-
naittendo facit intelligi. Deinde tres alias adiungit , de pane quotidiano , de
remissione pecca toruni , de tentatione vitanda. At vero quod ille in ultimo
posuit , sed Ubera nos a malo: iste non posuit , ut intelligeremus ad illud
superius quod de tentatione dictum est, pertinere. Ideo quippe ait , sed li-
bera ; non ait , e( libera tamquam imam petitionem esse demonstrans : (Noli
noe , sed boc : ) ut sciat imusquisque in co se liberari a malo,quod non
infertur in tentationem.
( \\ II. lana porro caritas , quam duabus istis, id est fide ac spe ma- cap. cxvu
iorem dixil Apostolus , quanto in quocumque maior est , tanto melior est ^.eiuìlid
in quo est. Cuna enim quaeritur, utrum quisque sit homo bonus, non ac s
Jlek!?
esse
quaerilur quid credat, aut sperei, sed quid amet. Nam qui recte amat
proceri dnbio recte credit et sperai : qui vero non amat , inaniter credit
etiani si sint vera quae credit ; inaniter sperat etiamsi ad veram felicitatem
doceantur pertinere quae sperat : nisi et lioc credat ac speret , quod sibi
petenti donari possit ut amet. Quamvis enim sperare sine amore non pos-uit , fieri tamen potest ut id non amet , sine quo ad id quod sperat non po-
test pervenire. Tamquam si speret vitam aeternam (quam quisnon amat?)et non amet iustitiam , sine qua nemo ad illam pervenit. Ipsa est autemfides (.liristi
,quam commendat Apostolus
, quae per dilectionem opera-
tur , et quod in dilectione nondum habet ,petit ut accipiat
,quaerit ut in-
venial , pulsai ut aperiatur ei. Fides namque impetrat quod lex imperat.
Nani sine Dei dono , id est , sine Spiritu Sancto, per queni diffunditur ca- v
"-, Scnt-*
... ... . , , .. .* XXVI. cap. Lisi.
ritas in cordibus nostns , mbere lex poteri t , non uivare ; et prevaricato- uom.v. 5.
rem insuper tacere , ([ui de ignorantia se excusare non possit. liegnal enimcarnalis cupiditas , ubi non est Dei caritas.
In bis capitibus exponitor alraqne ne qua nemo ad illam pervenit. Fides , Nota in caput
idea quam de spe el cantate habet Augii- ac spes si inanes non sunt, eo collineant, cxn'cxnirtùrasjspei nomisi expectaUonem, ac fi- ut precibus obtinoant liane iustitiam si-
duciam rerum obuneodarum tribnit, mi ne qua nemo ad vitam aeternam perve-
declaravimufl aeprobavimus in nota ad nit. Id siobtincat, tunc lides per dilectio-
cap. \ II., et \ III. Cantati autem tribui t nemoperatur, ([ime dilectio est ipsa iu-
jd omoe quod est rectus amor operativus sthia, quam lex imperat.
(siniplei enim quidam amor el compia- Vides ergo quod in tripartita divisione
centia boni est inseparabib'sa spe, utdo- fìdei , spei, caritatis Augustiuus tertio
cet Augustinus iis verbis, sperare sine a- hoc loco sub caritatis nomine complecta-mere non possit), quo fit homo bonus ac tur omnem iustitiam a fide
, et spe di-
na implens. Hic enim est amor id a- stinctam, quale* impletur.Si lex iubeat,mans, sine quo ad id quod sperai non et per hominis negligeotiam Spiritui Sanpotesl pervenire, (amquam si speret w- cto resislcntis non cooperetur cum borni-tam aeternam et non amet iustitiam
, si' ne donum divinae gratiae, non consequ<
Ma Uh . VII.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 240/270
— 212 —tur legis observanUa, ned inexcusabilis quo prò tempore el loco non est obser-
praevaricatio. Dei donum iuvans ad ie- vantia legis, non est iuslitia et iustitiae
gem implendam vocaturSpiritila Sanctus amor, proindeque inaniter credit, inani-
diffundens caritàtem in cordibus nostris, ter sperat ?
cum iuslitia mandatorum et caritas hoc Quum contra vero Ouesnellus loqui
loco idem sint. videatur de cantate dominante, regnanteHinc liabcs discrimen assertionis au- ac proinde iusiificante quae non est in
gustiuianae hoc loco: Regnat enhn car- peccatoribus: haec caritas est amor Dei
nalis cupiditas ubi non est Dei caritas, el specialis super omnia, non general is cari-
quesnellianaepropositionisXLV.exdam- tas, sive iustitiae et mandatorum amor,
natis in bulla llnigenitus: Amore Dei in Observandum est autem Auguslinumcorde peceatoruni non amplius regnali- loqui de homine, sive de slaiu hominis
,
te , necesse est ut in eo carnalis regnet non de actu quolibet morali singulari •
cupiditas, omnesque actiones cius cor- nonenim in unoquoque eorum actuum
runipat. necesse est ut regnet vel Dei caritas eliam
Discrimen ex eo quoque sumi posset, usurpala progenerali virlule et amorequod Augustinus Joquatur de Dei carità- boni, vel carnalis cupiditas : sive quia
te,prout universim complectilur amo- actus non positive bonus esse potest indif-
rem iustitiae, et observantiam legis ac ferens in individuo , sive quia ad sum-
mandatorum, uti constat ex loto capite mum erit cum aliquo veniali defectu •
CXVII. Quis autem dubitai,quominus non tamen regnanlem habebit carnalem
regnet carnalis cupiditas in homine in cupiditatem.
„....., CXV11I. Sed cum in altissirnis ignorantiae tenebris nulla resistente ra-
sutus vd netates iione secundum cameni vivitur , haec sunt prima hommis. Deinde cum per
Mte'ìi'Jmtsab' legem cogniiio fuerit facta peccati, si nondum divinitus adiuvat spiritus
ìege.sub giatia, secundum legem volens vivere vincitur, et sciens peccai , peccatoque sub-
et in pace. °.
7 AJ,
* *
ditus servit: A quo enini quis devictus est, hmc et sercus addtctus est: id agenteli. l'etr. II. 19. . ' , .? ,
* , .... .
scientia mandati , ut peccatum operetur in nomine omnem concupiscen-
tiam, cumulo praevaricationis adiecto, atque ita quod scriptum estimplea-
Bom. v. ao. tur; lex subintravit , ut abundaret delictum. Haec sunt secunda hominis. Si au-
tem respexerit Deus , ut ad implenda quae mandat ipse adiuvare credatur,
et agi homo coeperit Dei spiritu , concupiscitur adversus carnem fortiorerohore caritatis : ut quamvis adhuc sit quod homini repugnet ex homine ,
nondum tota infìrmitate sanata , ex fide tamen iustus vivat, iusteque vivai,
in quantum non cedit malae concupisccntiae vincente delectatione iustitiae.
Haec sunt tertia bonae spci hominis , in quibus si pia perseverantia quisque
proficiat,postrema pax restat , quae post liane vitam in requie spiritus
deinde in resurrectione etiam carnis implebitur. Harum quatuor differen-
tiarum prima est ante legem , secunda sub lege , tertia sub gratia,quarti
in pace piena atque perfecta. Sic est et Dei populus ordinatus per tempo-
rum intervalla , sicut Deo placuit, qui in mensura et numero et pondere
cuncta disponit. Nani fuit primitus ante legem ; secundo sub lege , quae
data est per Moysen ; deinde sub gratia, quae revelata est per primum Me-
diatoris adventum. Quae quidem gratia nec antea defuit ,quibus ea opor-
tuit impertiri , quamvis prò temporis dispensatione velata , et occulta. Nc-
que enini antiquorum quicumque iustorum praeter Chi isti Gdem salutem
potnit invenire , aut vero nisi et illis cognitus fuisset ,potuisset noW\> por
eorum niinistcrium alias apertius , alias occultili* prophetari.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 241/270
— 213 —CXIX. In quacumque autem quatuor istarum velut aelatum singulum ca P . cxix.
quemque hominem gratia regenerationis invenerit, ibi ei remittuntur prae- peSTbow*»
lenta universa peccata ; et reatus ilio nascendo contraeteti , renascendo dis- "^er
a
s
e
a
ta
!"e<
solvitur. Tamque multiun valet , quod Spirita* ubi vali spirai , ut quidam io. ih. 8.
lecundam illam servitutem sub lege non noverili t , sed cum mandato in-
cipiant adiutorium habere divinum.
Discutienda fam est Celebris doctrina lutar, quia tamen arbitrium, nondum est Nota ad caP .
de quatuor liominum statibus , (juain ca- a peccato, idest a concupiscenlia volati-cxyni
-cx,x -
titolici* pluribus in loeis Augustinus tra- tati scu consensui cius dominante , libe-
dit, erronee autem Iansenius , et Ques- ratinatnon potest molibus illius resiste-
nellus. S -niellili Augustùu, ait lanse- re... In cetcris duobus statibus arbi-
nius I. HI. de Slam nat. lapsaecap. II., trium grada liberante liberimi est , et
quamtantoperepelagiani detestati sunt, vel... dimicat , vel... in beatitudinis
non alia quarti ista est : quod arbitrium pace requicscit. Status isti cerlis gradi-voluntatis post lapsitm primi komìnis ,
bus in toto humano genere dislinguun-
antequam divina gratia visitelur , hoc tur, ut primus locum habuerit in plcris-
est antequam christianam suscipiat fi- que ab Adami lapsuusque ad Moysem,
detti unde incipit gratia j sub cupidità- qui legcni dedit,quo toto tempore in
tibus terrenis ila arete captivum possi- summa ignorantia vixit genus humanum.
dcatur , ut libertas illa voluntcìtis velut Secundus a Moyse usque ad Christian,
Jerreis vinculis adstricta nullomodo pos- quigratiam liberantem dedit: totum enim
sii sureere, ut bonum velit aut faciat ,istud spatium tempus legis fuit tollenlis
sed ut tantammodo captivo mota verse- quidem ignorantiam, nullam tamen be-
lar in mah) . Qua de causa liberimi ar- ne operandi gratiam , multoque minus
bitrium toto ilio tempore non tam esse libertatem arbitrio a dominantis peccati
liberimi quam servimi , hoc est liberum tirannide largientis. In tertio statu
esse iustitiae,peccati autem servum , sa- Christi gratia genus humanum liberat
,
blataJunditus indiJJ'erentia proxima ad ut legem peccati saevientis in membris
bonum et malum. nostris ab eius iam consensu liberali su-
Doctrina ista in Augustini scriptis pcrare possimus. In quarto pcrfeclissime
tam luculenta, et perspicua est, ut ausim liberi triumphamus.
di* ere nullam in hac tota materia esse Iam attende sequentia : Status isti,
clariorem, quam ipse non tamquam opi- pergit Iansenius, proportione quadam in
nionem suam , sed tamquam immobilem singulis edam hominibus locum habent.
Christianae fidei basini docet, cui tota Primus et secundus quamdiu homo inda christianae gratiae et voluti- projunda legis seu iustiliae faciendae
tatis incumbit. ignorantia, vel edam si iam praecepta
E.! ti pluribus argumentis,quo- noverit , fide tamen vera vel spirita ca-
rimi quartina capile sexto est: Ex qua- ritalis liberante desiitutus sub cupidita-
tuor statibus populi Dei, ante legem, sub tibus suis vincitntibus, et vincentibus ia-
l . ub gratia, et in pace. Apud Au- ceti ita ut eas vel sine ulla prorsus pu-inum , inquitj intcr status illos ista gna cum delectatione sectelur,vel sifor-
dijferenlia est,quod in duobus primis te voluntas damnalionis mela pcrculsa
arbitrium sub peccati concupiscentia ca- pugnare veld, viribus tamen idoncis de-
ptivum it servum iacet, ita ut legem iu- stituta vincalur. In tertio stata arbitri-
stilia<- sibi propositam , seu ipsum opus uni eruitur et liberatur a lege peccali ei
bonum,quod lex iubet impL re non pos- morlis, ut iam Deo adhaerens cum poe-
titi Namquamvis in secando statu (sub na sua liberum dimicct. In quarto per
iam instructus homo per legem ^ et bcatamresurrectionem liberatur ab omnisupplicii timore lerritus
,quibusdam malo.
subinde bene vivendi desideriis pcrccl- Euiudcm doctrinaxn probare nititur
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 242/270
— 214 —lansenius ex mullis Augustini Jibris, et
maxime ex hoc Enchiridii e. GXVIII.
Eamdem iterum lansenius tradit 1. I. de
Gr. Chr. cap. XIV. cuius litulus est :
Lex virtus peccati , et iram operalur, et
in singulis hominibus ctiam christianis ,
et in toto popolo Dei,qui instar unius
liorninis eruditur in qualuor statibus ^an-
te legem, sub lege , sub grada , in pace
Eamdem doetriuam de qualuor stali-
bus tradit Quesnellus in suis observalio-
nibus moralibns ad Galatas cap. V.}
quam doclrinam concludi t propostone,
quae est sexagesima quarta inter damna-
tas in bulla Unigenilus : Sub maledieto
legis ìiunquam fìt bonum, quia peccatur,sive fadendo malum, sive illud nonnisi
ob timorem evitando. Quesnelli Celebris
apologista, qui Collator dicitur, recitato
Augustini textu inEnchiridio e. GXVIII.
ait , non ovum ovo simile magis reperiri,
quam integrimi Quesnelli lexturn curii
Augustini doctrina. Citat lansenius etiam
Augustinum in Conimeli, ep. ad Galatas,
in Expos. quarumdain prop.ep.ad llom.
in Jib. LXXX11I. quaest., in lib. de Nat.et gr., lib. de Gestis Pelagli
,hiEnarra-
tionibus psalm. , et in epistolis. Ouare
doctrinam Augustini in scripturisfunda-
tissimam plurimis in locis traditam , et
propter rei magnitudine/ri , summopere
christianis inculcatam appcllat 1. 1. de
Gr. Chr. cap. XI.
Verum detectio omnis aequivocalionis
exduobus capiialibus principiis pendei.
Primum est. QuaecumqueAugustinus
minus commoda minusque honorifica
scripsit de statuante legem Moysis, et
de statu sub lege Moysis, intelligenda sunt
de iis stalibus per se, et sccundum se con-
siderai , sive attenta propria ipsorum
vi ac sunlcienlia ,non vero iis attentis
bonis, quae in eos status ex Christo de-
rivabanlur. Inter quae bona crat adiulo-
rium saltem sufficicns. Haec distinctio
qua secernuntur haec duo vis praccepto-
rum, et vis gratiac Dei, traditili' tolidem
verbis ab Augustino serm. XXXII. al.
XX. de diversis.
Ilocprincipium os tendi tur ex libro III.
conlra duas cpislolas pelagianorum,qui
cimi aliis scriptus est anno U&) , aut
paulo post, idest proxime ante Enchiri-
dion. Nani quemaarnodumexlibris,quos
etiam anlca scripserat Augustinus, ianse-
niani atlribuunt Augustino errores de sta-
tu sub lege, ita etiam pelagiani abuten-
tes iisdem libris Augustini in quadame-pistola Thessalonicam missa : Legem ve-
teris testamenti nos aiunt dicerc non obhoc datamfuisse ut instificaret obedicn-
tes, sed utgravioris fieret causa peccati.
Ila refert Augustinus cap. II. Comparahoc dictum pelagianorum cum iis, quaehabet lansenius 1. I. de Gr. Chr. Nanicapitis IX.titulus est: EJfectus legis gra-
vioremruinam ufferre , arctiusque con-
cludere sub peccalo. Quod idem confir-
mat cap. X. et XI. omnia probans ex
male inlellecto Augustino. Idem ergo ab-surdum et pelagiani, et ianseniani Augu-
stino tribuunt.
Respondet Augustinus : Prorsus non
intelligunt quid de lege dicamus,quia
id (juod dicit Apostolus quem non intel-
ligunt, dicimus. Et paulo post : dicimus
lege fieri ut Deus quid fieri velit audio-
tur : En munus legis , ex vi quae sibi
inest: ad quam , ut iterum ait cap. VII.
n. 22., iubere pertinet non invare; gra-da vero fieri) ut legi obediatur. En mu-nus proprium gratiae ex Christi mentis.
Non ergo legis veteris testamenti ex se et
vi sua , sed ex consortio et adiutorio gra-
tiae tribuitur , ut iuslifìcaret obedicntes.
Idem aliis vocibus repetit : Lex ergo au-
ditores facit,grada faclores .... Ecce
quod dicimus : orent ut aliquando inteU
ligant , non lidgent ut ìiunquam ìntelli-
gant.
Atnumquid sub eo legis statu dabatui
grada saltem sufticiens? Audiatur Ianse
nius 1. I. e. Vili. Gratiam afflasse sufji-
cicnlcm , quae iudaeos a peccati ,seu
concupiscentiae dominadone liberairt .
hoc est liberos faccret, ut legis praecepta
custodicndo vita aeterna potirentur
recendorcs philosophiae potius hiuua-
nae,quam iheologiae divinile scila
persequendo slaluunt. Haec enim ima-
ginalio ab Augustini secretilis in lodi
tradita doctrina per quam longe recedU*
Scias aulem quod similia pelagiani t ri -
buerint Angustino in epistolaThessaloni-
cam a pelagianis missa. Audi Augusti-
num 1. III. e. IV. Ex hìs etiam ilio
quae nobis obiiciunt, refellunlur. (Jan
enim calholicus dicat. quoti nos di
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 243/270
— 215 —iactant, SpiritumSanctum adiuiorem in est rais, ubi ipso qui praccipit , inspicit
.eteri testamento nonfuisse: nisicum ve- Deus. Tales crant fìlli (crrenae Ierusa-
tus testamenlum sic intellìgimus ,quem- leni, de qua dicit Apostolus: Servii e-
admodum Apostolus dixit , a monte Si- nini nini fìliis suis , periinens ad testa-
rla in seTpitutem generans? Scd quia in mentimi vetus a monta Sina in servitù-
co praefigurabatur novum ,qui hoc in- lem generans quod est Agar. Ex ipso
telligebant tunc homines Dei ... vetcris generefucrunt qui Dominimi crucifixe-
quidem testamenti dispensatores et gè- runt et in eadem infìdclitatc manscrunt.
statores , sai novi denionstruntur Ime- Inde sunt adhne etiamjìlii corumin in-
redes... Sive igitur Abraham(pergit genti multitudine iudaeorum
il 8.) sire unte illuni insti, sive post eum Haec quamvis longiuseula descripsissc
usque ad ipsum Moysen, per quem da- non piguit propier insignem militatem.
tum est testamentum a monte Sina in Augustinus ergo obiicientibus pelagianis,
vitutem generans ) sive celeri prophe- quasi a catholicis doceretur ,Spiritimi
post ami ,et saneli homines Dei us- Sanctum adiutorem viriutis in veteri
quo ad loannem lìoptistani , filii sunt testamento non fuisse ,liane proposi tio-
promissionis et gratiuc secundum Isaac rem negat sine distinctione a catholicisfiliurn liberac. . Ad testamenlum autem dici. Distingua autem, et falsata eam di-
vetus (snbdit n. 9.) ,quod est a monte cit in iis, qui non sisiebant in veteri te-
Sina in servitutem generans ,quod est siamcnto , et in praemiis ac minis tem-
Igor, Hli pertinenti qui eum acceperint poralibus ibidem comprehensis,
praefì-
m sanclam et instarti et honam, pu- giuantibus tamen spiritualia ,erantque
toni sibi ad i itemi litcram posse sufjice- proinde veterisquidem testamenti dispen-
i qua fiant factores legis, di- satores , etgestatores , sednovi haeredes.
vinam misericordiam non requirunt, sai An vero, inquit ibidem Augustinus n. 6.,
ignorantes Dei iustitiam , et suam vo- ad testamentum novum negabimus perti-
tentes constituere^ iustitiae Dei non sunt nere, qui dicit, cor mundum crea in mesubiecli. Ex hoc genere fuit ilici multi- Deus ? Quod igitur ad istos altinet, Spi-
llalo qua^' adversusDeum in eremo mur- ritum Sanctum adiutorem viriutis in ve-
muravit , et idolumfecit , et ìlici quae in feri testamento non fuisse negat Augii
ipsa terra promissionis fornicata est post stinus. Ubi videa sermonem esse de ad-
Deos alienos. En primum caput, ex quo iu torio dante proximam potentiam ad le-
homines testamenti veteris dicebautur gem servandam,quam potentiam uti-
perlinere ad testamentum vetus prout que ii iusti habebant. At Augustinus
iu servitutem generans , sive prout gene- cani propositionem a pelagianis sibi tri-
raos servos, et non filios. butam non negat, ac proinde concedi t in
Accipe aliud caput. UH edam (pergit iis qui pertinent ad tcslamentumvetus ge-
^ugustinusi. e.) quicumque
ibicrant nerans in servitutem ,
idest ut
eumexpli-
tola (juae ibi ( idest in testamento seu le- cantem audisti,qui negligimt orationem,
reteri dato per Mojsen in monte Sina) praesumentes de suis viribus, et unico
DeuspoUiceturf terrenapromissasectan- ducuntur ab amore ac timore tempo-
rf (jnid prò novo testamento ea ipsa ralium.
nificent ignorante* j eorum adipiscen- lam vero si Spirilus Sanctus adiulor
dorimi amore et omittendorum timore negabatur negligentibus preces lmmiles,
lì i praecepta servabant: imo non ser- et male amanubus temporalia , ac male
vabant , scd sibi servare videbaniur. Ne- timentibus , confici tur argumentatio per-
que enim fides in eis per dUectionem spicua in doctrina s. Augustini, quod ii
operabaiur, scd terrena cupiditas me- negligentcs, et male amantes , ac timen-
tusq/rc carnalis. Sic autem praecepta tes habebant adiutorium saltem sufficiens
quifacit , procul duino invitusfacit , ac idest adiutorium quod quamvis com-perhocin animo non Jadi: magis vult parate ad legem implendam esset remo-
enim omnino nonfavere, si secundum ea tum , tamen comparate ad lmmiles pre-
quaecupit et metuit , permittantur impu» ces, sive etiam ad eum inalimi amorem,neper hoc in ipsa voluntate intué ac timorem aliquantulum infringendum
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 244/270
— 21C —ossei proximnm. Veritas hacc maxiini
momenti sic ostenditur.
Perspicuum est cnim in doclrinas.Au-
gustini quod is qui iubetur orare et ex
personali negligentia punitur , habet au-
xilium necessarium ad orandum; perspi-cuum est quod is cui aliquid vetatur, et
ex culpa personalis inobedientiae punitur
is habet auxilium necessarium ad culpani
vitandam.
Lib. de Gr. et lib. arb. e. IV. n. 9. ad
ea verba , Vigilale et orale. . . scribit: Cumvero addidit et orate , oslcndit Dcumadiuvare ,
ne iniretur in tentationem.
Habes igilur regulam universalem,cum a
Scripturis , cum ab Augustino dieitur
orafe, in hoc ipso supponimi* Deum iu-
vare ad orandum. Pergil Augustinus :
Dicium est libero arbitrio , Fili , noli
defiacre a disciplina Domini : et Dona-nus dixit : Ego rogavi prò te Pelre , ut
nondeflciat fìdes tao; quibus verbis pro-
mittitur divinum adiutorium. Concluda
Augustinus generali rcgula : Homo ergo
gratia iuvalur , ne sine causa volitatali
cius iubealur. Ubicumque igitur Augu-stinus audit pracceptum orationis , sive
alleriusrei, omnino atquc inseparabili ter
subintelligit adiutorium , ne sine causa
iubeatur. Iam veroeodem ilio loco Au-gustinus scribit: Ergo unusquisque con-
ira suam 'concupiscenliam dimicans oret,
ne intret in tentationem , idest ne sit ab
ìlici abstraclus et illectus. Ex quibus in-
i'eras,quod unusquisque sive christia-
nus in slalu graliae, sive iudaeus in sta-
ni legis gratiam orandi habuit et habet.
Homo ergo gratia iuvalur, ne sine causa
volunlali cius iubealur.
Eodem lib. de Gr. et lib. arb. cap.
XVIII. num. 37. Curergo dicium est,
diligamus invicem, quia dilectio ex Deoest., uisi aula praecepto admoniium est
libertini arhilrium , ut quaercrct Dei do-
ma;!? Quod quidem sine suojructu />ror-
sus admoncretur , nisi prius acciperet a-
liquid dileelionis , ut addi sibi quaere-ret, nude quod iubcbalur impleret . Cum.
dieitur. diligamus invicem , lex est: cumdieitur, quia dilectio ex Deo est
,gratia
est. Sapìentia quippe legem et miscri-
cordiam in lingua j)orla(. linde scri-
pf/rii est in psalmo : etenim benedictio-
nem dabil, qui legem dedit.Quoùescum-
que ergo tum Seripturae , lum Augusti-
nus moncnl scu iubent, ut homincs orcnt,
praesupponitur ab Augustino, quod qui-
Jibet eorum acccpcril u liquid dilecli
ut addi sibi quaeral , nude impJeat, quod
iubetur- idest quod acceperit aliquid au-xilii. Quare sapìentia Dei tum christianis,
luin eliani iudaeis, non solam legem, sed
et miserìcordiam in lingua poriavi , ila
ut qui legem darei, darei edam benedi'
ctionem. Constat igitur in doclrina Au-
gustini, quod si Spiritus Sanctus adiulor
in veleri testamento non fuerit4
i is qui
perlinebant non uteumque ad vetus te-
stamenlum, sed ad vetus testamentum in
scrvilutem generans , idest ut explicat
Augustinus, iis qui non clamabanl: Cor
mundum crea in me Deus , et spiritum
rectum innova in visceribus meis ;et ex
hac ipsa negligentia hoc modo punieban-
tur de propria praesumptione5perspi-
cuum est , inquam,quod acceperant a-
liquod auxilium , unde orare possent, si-
ve quod acceperant aliquid dilectionis,
ut addi sibi quaererent , unde implereni
quod iubebatur :,secus admoniti et iussi
fuissent sine suo fructu prorsus , sive ut
supra dixerat sine causa.
Inde edam evincimi*, quod si iudaei
culpabantur'propter malum amorem et
timorem temporalium , et inde perline-
bant ad testamentum vetus in scrvilutem
generans , ac proinde in poenam Spiritus
Sanctus adiutor in iis non fuit adiutorio
pieno ac proximo , evinci tur, inquam,
quod ad eum amorem, sive auferendum,
sive minuendum aliquid auxilii omuinoacceperant , ne ipsis sine causa iubcrcliu\
et sine suo fructu admonerentur . In
(piani rem innumera alia adduci possent:
veruni ne evagemur a lib. de Gr. et lib.
arbitr. e. XVI. n. 32. Magnimi aliquid
pclagiani se scire putant quando dìcunt:
non iuòeret Deus, quod sciret nonj
ab nomine fieri 1 quis hoc ncscial ? Et
catholici hoc sciebanl etpelagiani: id
trique profitebantur. Discrimen eri
quod pelagiani dicerent hoc posse, situili
esse in viribus naturae, catholici coi
asserereot hoc posse situm esse jn divino
adiutorio. Si igitur omnes quibus iuben-
tur pietatis opera , habent posse catholi-
cum, idest constitutura ex adiutorio
no: habebant igitur el hoc plaei .
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 245/270
— 217
quibus malus amor et timor tcmporalium
seiunctus ab amore iuslitiae,
generans
lervos et non (ìlios, vetabatur.
Conilnnatur I. ratiocioatio laeta: Lexpaedagogus ad graliam per terrorem, est
pud laDsenium titulus cap. XII. I, I.
de Gr. dir. Est antan causa huius rei
verissima, inquit, et in sanati Doetoris
lucubrationibusfrequentissima, (jnod eos
qui sub se vivebant, iudaeos tamquam
parvulos ad agnitionem gratiae Christi
et consequenter ad fidem auctoris eius
fìianu ducerei— Hoc enim ipso poten-
tine suadebatur , ut quia Dcwn scie-
bani insistitine , et crudelilaiis exper-
iem , sufficientes vires rjgantihus datu-
ra/, non dij/iderent , quibus prae-
i implerent, Haec verissime
laroenins. Sane pieni sunt Àugustioi li-
bri commendantes liane legis utiliiaiem,
ut homines propriam iniìnuitatem agno-
scentes , (racla superbia ,et propriarum
virium praesumptione eoniiigerent ad
ui.it la ni. Ex quibus intero : ergo, quem-
admodum aiebat Augustinus J. de Gr.
i'i lib. arb. , Sapicntia Dei legem et mi-
sericordiam in lingua portabat , bene-
dictionein dabal, qui legem dabat , idest
simul cimi lege coniungebat Deus mise-
ricordiam aliquam suam auxiliantem, ae
pracvenicnlem. Probo liane consequen-
liain. Pelagianum enim luisset (licere .
quod lex sola litera sonante et sine iu-
pante spirita milis esset frangendae su-
perbiae ac praesumptioni iudaeisque per-
ducendis ad humiles preces, quibus sibi
potcerenl cor mundum ac spiritum no-
li. Id saepissime diris omnibus ana-i bematizat Augustinus iis ipsis libris con-
tra duas Epistolas peiagiauorum , et lib.
de Gr. et lib. arb. et passim. Ubi il-
lius inspiratio et unctio illius non est,
forinsecw inaniter perstrepunt verba.
\ Bg, li. HI. in epist. I. Io. n. 13.
\ ina huius argumenti deprehendes in
verbis Augustini quae ex I. de Nat. ei
. e. XII. exseribit [ansenius J. e. Di-< iiiius lume esse intenlionem legis ar-
guenlis, ///... confugiatur ad gratiam
Domini miseranti*• Ei bl>. de Gr. Chr.
e» \ III. ìhu( ostendatur legis uiilitas
quoniam . . . cogit confugere ad gratiamliberandos — ut altentius
s ac tolticitius
itiae medicina quaeratur.
Confirmalur IJ. Observabis in libris
Augustini quod sicnti ex. praecepto dato
hominibua inferi liberimi arbitrium, ita
ex oratione, eiusque necessitale , et tam
frequenti eius commendatione infert gra-
tiam nedum plenam, et proximani,quae
est orationis fructus , sed illam elianti,
quae est principium orandi, et dat ipsum
posse pelere, posse implorare. Ergo si-
culi quicumque urgetur praecepto, ha-
bet liberum arbitrium, ita quicumque
et in quocumque statu sive ante legem,
sive sub lege urgetur admonitionibus o-
randi , liabet cam gratiam quae est oran-
di principium.
Ulraque pars antecedentis conslat ex
unico cap. XVIII. num. 37. lib. deGr. et lib. arb. : Haec ergo praecepta
caritatis inaniter darentur hominibus
non liabcntibus liberimi voluntatis arbi-
trium. Ennecessitas liberi arbitrii ex prae-
cepti natura : addit paulo posi: Admo-nitum est liberuni arbitrium , ut quaere-
ret Dei donimi . Quod quidem sine suo
fructu prorsus admoneretur , nisi prius
acciperet aliquid dilectionis , ut addi si-
bi quacreret , unde quod iubebatur ìni-
pleret. Vides igilur quod si non sit li-
berum voluntatis arbitrium , inaniter
dalur praeceplum: et quod nisi prius ac-
cipiat aliquid dilectionis ut quaerat , si-
ne suofructu prorsus admonetur liberum
arbitrium, ut quaerat. Igilur in omni
statu sicut ex praeceptis inlertur liberum
arbitrium, ila ex internis aut externis di-
vinis admonitionibus orandi infertur gra-
fia dans posse implorare. Quare serm.
CLXXVI. al. X. de verb. Apos. contrapelagianbs num. 5. : Ad medicum curras,
mediami implorcs, qui ubique est: et ut
implorares excitavit cor tuum , et posse
iinplorare donavit Ubi.
lil tolum pendei ex generali assertione
Augustini,quam tradit serm. XXXII.
ai. XX. de diversis , et XXXI. ex llo-
mil. L. Vocat enim te Deus, ait num. 9.,
et iuhet ut facias. Ilacc gcneralia sunl
omnium hominum , aut bominis statui.
Addit quod maxime lenen lum est: Sedipse dat vires , ut quod iubet impleri
possit
Principium alterum sii. (ìratia adiu-
rans simpliciter, et sine addilo usurpa-
lajquemadmodum ei potestas bene a-
28
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 246/270
— 218 —gendi, ac similia significare solenl in do-
ttrina s. Augustini gratiam proximain,
et completai!! implendi legem,qucmad-
modumet facultatem seu potestaiem pro-
bimani implendi , non vero ita universa-
li ter gratiam aut potestatem remolam ,
initialem,quaeque si t tantum poiesias
aut grafia proxima quaerendi,et pelendi.
liane Joquendi , ac scribendi consuetudi-
nem usurpali ab Angustino facile oslen-
dilur.
Serm. CLXV, al. VII. de verbis A-
posloli eonlra pelagianos nnm. 1. el 2.
ad illa verba: Peto... del vobis , indu-
cit loquentem Paulum : Quod peto a vo-
la's rogo del vobis. Pelo enim a vobis
propler arbilrium vohtnlalis ; rogo del
vobis propler auxilium maiestatis ....
Quia ut Deus velit dare, debes et tu ad
accipiendum accommodare voluntatem.
Quomoilo vis accipcrc gratiam divinae
bonitalis,qui simun non aperis volun-
talis ? Ecce tibi auxilium maiestatis et
gratiam divinae bonilalis,quod auxi-
lium, fjuarn gratiam Jiomo accipiatve-
Juti praemium, ac fruclum co quod ac-commodaverit voluntatem
, eiusque si-
mun aperuerit. At unde Jiaec accommo-
dalio volunlatis, et aperitio sinus ? nnmex merito solius liberi arbitrii? nnm ex
sola sua virlule ? Apage ab Augustine
iam episcopo , et eonlra pelagianos ser-
mocinante lam pravum errorem. llinc
in eodein sermone num. («). Cum jisal-
mo, inquit , dicamus miserere mei. Qua-
re ? Quia virlutcm habeo,
cjua te pro-
merear ? Non. Quare? Quia volunlalis
aròilrium gero , unde gratiam luam me-
ritimi menni praecedit ? JSon. Igitur ac-
commodano voluntatis, et aperitio sinus
ad accipiendam gratiam divinae bonita-
lis , et maiestatis auxilium , supponitur
oriri ex iniliali aliquo auxilio, quod Au-
guslinus absoluie, ac simpliciter non di-
gnalur nomine gratiae et auxilii , sed
alibi vocat aliijuanlulaui gratiam alibi
aliquid carilatis, utsaepe citavimus, a-
libi cum limitatione gratiam per quùmbona voluntas incipit, uti liabet 1. de
Gr. et Jib. arb. e. XV.In psalmo LXX. serm. I. n. G. Ego
qui de captivilate volo libcrari,per gra-
tiam Inani, clamo ad le. Libera me de
marni peccatoris^ de poleslate cins ne
< imi sarvil , ndduiut ad lOnsensiorn mne cum insidialur
,persuadeat iniquità'
lem. Sì vult liberari per uraliani, non
habet gratiam. lllatamen voluntas et illc
clamor ex aliquo auxilio est , et ex ali-
qua praeveniente misericordia secundumillud : Quid hubes quod non accepisti?
Quod inculcavera t Augustinus hoc ipsa
sermone n. k. Absoluie tamen non ini-
tialem liane, sed eam vocat gratiam qua
non adducitur ad consensionem nec per-
suadetur iniquilas.
Enarratone in psalm. CVI. n. h. Facenim hominem primo nihil quaerentem,
secundum vitam velerem seducloria se-
curitalc viventem.... Ut exciletur iste adquacrcndam gratiam Dei , ut fìat solli-
cilus et tamquam de sonino evigilet,
nonne manus Dei excitat euni ? En di-
stinctio inter manum Dei excilantem,
quae est misericordia aliqua praeveniens,
et gratiam Dei,quod nomen accommo-
dat gratiae danti proximam polentiam et
proximas vires. Addit Augustinus, quod
per eam excilalionem incipiat pergeread
civilatern quietis.In psalm. CXVIII. serm. X. n. 5.
Crcdimus , et oramus per gratiam nobis
danari utfaciamus ,quod per nos ipsos
implere non possuinus. Nomen gratiae
illi tribuitur pleniori, quae fructus est
orationis, per quam gratiam donatur, ut
faciamus, el legem impleamus. Sed ta-
men credere, et orare ex praevenienle
misericordia est,quam lamen non sini-
pliciler
vocat gratiamAugustinus.
Sed missis innumeris aliquid indice-
raus ex epistola CXXXVII. ad Hilarium
eonlra pelagianos al. LXXXIX. A nu-
mero 5. ad 10. saepissime nominai di-
vinimi adiulnrium,qua voce semper so-
let inlelligere illud plenius,quo possu-
nius legem implere,quodque e?l fru-
ctus orationis, ac fìdei, quae utique Mini
ex aliqua misericordia praevenienle: /
Iti itcujue liberimi urbitriunì ad opera
bona , si divìnilus adiuvetur,quod fit
Inanililer petendo, etjadendo. Di
timi vero divino adiutorio . . . nullo mu-
do habebit iusliliae soliditatem. Divi-
num adiutorium, quod orando habetur,
non orando non habetur, illud cumula-
lius adiutorium appellaiur,quod ora tio-
ne , aliisque piis actibus obtinetur , io
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 247/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 248/270
— 220 —quodpossumus. De projunditalc, inquarti,
nescio qua iudiciorum Dei quae insanir
tabilia contemplari non possumus,per-
scrutavi non valemus,
procedit ot/ine
f/uod possumus . Quod possum video\
unde possim non video, nisi quod et hochactenus video, quod novi esse a Dro.
Lih. de diversis quaest. LXXXIIJ.
q. LXVIII. Ad miscrìcordiam perlinet
vocatio ..... Numquid ergo latrbat Pha-
raonem quantum boni consequutaejue-
rint terrae Mae per adventura loseph ?
Illius ergo rei gestae coguitio vocatio
ciusfidt, ut populum Israel misericor-
diter tractans non essct ingratus. Quod
autern lune vocationi oblcmpcrare noluitsed exercuit crudelitatem in eis, . . me-
ruit pocnam. A Pharaone iransitum
facit Augustinus ad alios : Hacc autern
vocatio quae sive in singulis hoaiinibus
sive in populis atquc ipso genere humunoper temporum opportunitates operalur
,
altae et profundac ordinationis est. Quopcrtinct etiam illudi In utero sanctifì-
cavi te , et cum esses in renibus patris
lui , vidi te. Additisla perlinere
adlon-
gitudinem , latitudinem, alliludinem et
profunditalem. Ex quibus,mulloque
inagis ex iis quae retraclans Iiunclocum
seribit lib. I. Retract. e. XXVI. palei,
vocalionem tum Pharaonistum reliquo-
rum hominum, de quahic, perlinere ad
ordinem gratiae miserantis, et talem suf-
ficientiam dantis,qua abulentes in culpa
sint} quamvis distinctior harum rerum
explicatio eomprehensionem nostrani ex-
cedat.
Tandem audi Augustinum lib. II. de
Pece. mer. et remiss. cap. VI. lnnu-
merabilibusteslimoniis dubitare non pos-
sum , nec Deum aliquid impossibile ho-
rnini praecepisseìnec Deo ad opitulan-
dum et adiuvandum ,quo fiat quod iu-
bet , impossibile aliquid esse .
Atque haec de liominibus ante legem.
Nego praeterea,quod homines sub
lege consti tuli sint sine ornai misericor-
dia praeveniente , ut loquitur Augusti-
nus lib. I. Renaci, cap. XXVJ. ad q.
LXVIII., esto plerique sint sine adinto-
rio uberiore, quo homo quod vult po-
test. Expende Auguslinum lib.LXXXHI.quaest. in q. LXVI. ubi late exponit
quatuor dijjercntias in uno hominc, qui-
bus gradatila pcractis in vita aderita
manebitur . Hoc loco abutitur lansenius
lib. III. de St. rat. laps. cap. VI., et
lib. I. de Grat. Clir. cap. XIV. Ila-
(fue Duro. 5. recitatis verbis Apostoli,
si autem quod nolo hoc ago. .. ioquit :
lìuc usque sunt verba hominis sub lege
constituti , nondum sub grada,qui ctsi
nolit peccare, vincilur a peccato. Inva-
iati eniui consuctudo carnalis et natura-
le vinculum rnortalitatis,quo de Adam
propagati sumus . lmploret ergo auxi-
lium qui sic positus est , et noverit suina
fuissc quod cecidit, non suum esse quod
surgit. Iam enirn liberatus agnoscens
graliam liberatoris sui dicit :
Miser egohomo, quis me liberabit de corpore mor-
lis huius? Gratia per lesum.
Observahunc hominem dici abAugu-
stino nondum sub gralia consti lutimi,
nempg ut paulo post explicat,sub gratia
liberatoris quam liberatus habebit. Ab-
iudicat ergo ab hoc nomine auxilium
proximum ad legem implendam , i;on
tamen omnem vocationem et misericor-
diam praevenientem.Primo quia ait: Noverit suumfuissequod cecidit. Ergo quoniam teste Au-guslino lib. de Duab. anim. e. XII. n.
17. peccali reum tenere queiuquam quia
nonjecit quod faccre non potuit , sum-
rnae iniquitatis est et insaniàe , inde se-
quitur,quod homo sub lege constilu-
tus tantum habet miserieordiae praeve-
nientis, quantum opus est ad imputan-
dum ili! peccatum. Quod confìrmabis ex
eodem libro LXXXHI. Quaest. in q.
LXVIII. n. 5. Qui autem vocatus non
verdi sic inchoat meritimi supplii ii\
cum vocatus venire neglexerit.
Secundo. De hoc homine sub lege
constiluto ait Augustinus : lmploret er-
go auxilium,
qui sic positus est
Ergo quoniam teste eodem Augustine)
lib. de Grat. et lib. arb. cap. XVIII.
n. 37. Pracccpto admonilum est lìl>e-
rum arbitrium, ut quacreret Dei do-
nimi, quod quidem sine suoj'ructu pror-
sus admonerelur, nisi prìus act iperet "-
liquid dileclionis , ut addi silfi quaere-
rei, unde quod iubebalur, iiuplent; in-
de sequilur,quod homo sub lege COD«
stilulus acceperit aliquid dileclionis % ut
addi sibi quaerat7mule impleat quod
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 249/270
— 221 —ìubetur\ quoti cuna facere negligit
, mi-
que secundum legem volens vivere vinci*
tur. ut ait Augustine hoc Enchiridii ca-
pile CXVIII., et sciens peccai, pecca*
toque subditus servii ... cumulo praeva*
ricationis adiecto. Quia non uteuraque
a, sed constitutus sub lege peccat
contia legem positivam expressius co-
gnilatn,quoJ phrasi s. l'ani i et Annu-
simi praevarìcari est. Vide Augustinura
in psalm. CXVIII. Serm. XXV.a n. \.
Alfine itaci: divenni de Jioininibus ,
qui al) Augustioo dicuntur sub lege per
analogiani a;i ludaeossub lege molaica.
Nego,quod homo constitulus sub
gratta ita ab Augustioo describatur . ac
si tunc primumexperiatur aliquidgratiaeiive proximae sivc reniolae. Quod ve-
rissime negari constat e\ dictis, cimi
probatum sil1accepisse aliquid dilectio-
iiis. Homo ìtaque 8ttb grana conslitutus
banc appellalionem babet,eo quod con-
stituatur sub gratia proxima et confe-
rente plcnani polentiam servandi legem.
liane gratiam, non autem eam quaeini-
lialis sit , agnoscit Auguslinus tamquamcharacteristicam in descripiione huius
tertii status, quam habes hoc Enchiridii
capite C\\ IN. Si autem, inquit , re*
spexit Deus, ut ad implenda, quae man*dot, ipse adiuvarc credatur ( en gratia
non tantum excitans praevenienle ali-
qua misericordia, sed immediale ac pro-
xime adiuvans aii mandata impleoda) et
agi homo coeperit Dei spirita, concu-
iiur adversus cameni forliorc roto-
re caritatis , ut ex fide iustus vivat,
iuslcque vivat. Observa: in primo statahomiois qui analogus est statui Jegis na-
ie, ei in secundo qui analogus est sta-
tuì legis scriplae, accipitur, ut probavi-
mu-, aliquid caritatis ex Augustino. Atin terno -tam sub gratia concupiscitur
Jartiere rotore caritatis, vivitur exfi-di- et vivitur iuste.
Quid sii autem iuste et ex fide vivere,
fttaùm explicai i. Doctor : In quantum,
inquit, non cedil maina concupiscctdiac
vincente delectatione iastitiae. Quare
j)alet, sermonem esse de delectatione de-
liberata : hac enim , non vero per dele-
ctationcs indeliberatas , vivitur iuste ;
(piam deliberatami delectationem supra
vocaverat Jortius robur caritatis, alibi
voeat volunlatem bonam, magnani , ro-
bustam , ut Jib. de Grat. etlib. arb. e.
XVII. n. 33., qua tantum velimus,
(piantimi sufficit ut volendo faciamus,
ul ait ibidem eap. XVI. n. 32.
II is Enchiridii verbis de vincente de-
lectatione iusiitiae respondent illa serm.
XXV. n.7. in psalm. CXVIII. Carnales
delectationcs,quae legis litera vetantur
polius quam vitantur , spiritualium ho-
norum delectatione vincuntur, et eademusque ad perfectionem crescente Victo-
ria perimuntur. Carnales delectationes
quae vetantur a lege, sunt praecipue et
proprie delectationesdeliberatae : liae vin-
cuntur per deliberatas spirituafes oppo-
silas. Haec Victoria per deliberatas dele-
• ctaliones si ad magnum excessum crescat
perfectionem evangelicam constituit.
Addit Auguslinus, gratiam quae cha-
racterislica est tertii status, et qua iuste
vivitur, fuisse in aliis duobus stalibus hu-mani generis sub lege Moysi et ante le-
gem , nempe penes iustos homines. Ce-
terum aliquam gratiam saltem minus
plenamet uberem distributam fuisse om-nibus, probatum est,eiusque abusu fa-
ctum est , ut pleniorem non liaberent.
Hinc Augustinus in psalm. LXXVII. n.
2. An soli prophetae habebant liane fi-
dem, non et populus? Imo ctiatn quipro-
pketas fideliter audiebant eadem adiu-vabantur gratia , ut intelligerent quodaudiebant. Qui vero infideliter audie-
bant , habentes proinde suiìicientiani au-
diendi fideliter, ii a pleniore gratia exci-
debant. Nani ut ait in psal. XCIII. n. 9.
lstae omnes voces Dei per orbem ter-
ramni fiunt.
Haec de lertio statu sub gratia. Nanide quarto in pace et beatitudine nulla
est inter nos ci lansenium controversia.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 250/270
C a t. cxx.Repellerai!
inorientes aule
usudi rationis
non pereant.
Rom. XIV. 9.
— 222 —CXX. Anlequam possil autom homo capa* osso mandati , secundum
carnem vivat necesse est -, sed si iam sacramento regencrationìs ablutus
est , niliìl ci oberit si tunc ex hac vita migraverit. Quia ideo Chrislus mor-
luus est ci resurrcxil, ut et vivorum et morluorum dominelur ; nec lenebil re-
gnimi mortis eum,
prò quo mortuus est ilio liber in rnortuis.
Nota in caput
CXX.Si quis teneat regulam ab Augusti no
traclitam lib. XI. Gonfess. cap. XX.lntelligatur quod dicitur. . . Panca sunt
enìm quac proprie loquimur, plura non
proprie, sed agnoscilur quid velimus:
liane, inquam, regulam si quis teneat,
non putabit verba Augusiini hoc cap.
CXX. favere Iansenio tom. III. lib. III.
de Grat. Chr. e. XXI. docenti, Chri-stian morluum... tanlummodo prò illis
,
quibus mors eiusprofuit. Duo velini ob-
serves
Observalio I. Non est novum a Ian-
senii temporibus, quod Augustinus pro-
pler aliqua librorum suorum testimonia
visus sit docere : Quod non prò totius
mundi redemplione Salvator sit cruci-
fìxus. Haec enirn sunt totidem verba o-
biectionis seu eapituli IX. exquindecim
Gallorum capitulis contra Augustinum
obiectis dum viveret, et statim post eius
morlem. Legantur Prosperi Aquitani
prò Augustino responsiones ad capitula
calumniantium Gallorum ,liber unus
quem maurini patres inseruerunt tomo
X. Oper. s. Angustini parte IH. Appen-
dieis. Itaque ab aetate Augustini tributa
fuit s. Doclori haec sententia. In alio li-
bello,
qui ibidem apud maurinos patres
inscribitur, Prosperi Aquilani prò Au-
gustini doctrina responsiones ad capitula
obiectionum Vincentianarum, quae sex-
decim sunt, obiectio prima est: Quia Do-
uiinus nosler Iesus Chrislus non prò
omnium hominum salute et redemplione
sit passus. Vetus igilur est ab Augusiini
aevo haec cantilena et a qualuordecim
iam saeculis decantala.
Ohscrvatio li. Sed nova non est, imo
aeque antiqua responsio, quod ea doctri-
natribueretur Augustino per calumniam.
llinc Prosper Augustini discipulus ea
quindecim inscripsit Capitula calumnian-
tium Gallorum.
Ulriusquc liuius obscrvationis vcrilas,
in cuius obsequium capiivare debet in-
tellectum suum quilibct Augustini disci-
pulus non indocilis, constai ex ipso Pro-
spero inPraefationibuseorumlibellorum,
hoc est ex teste qui cuicumque non in-
docili esse debet omni exceptione maior.
In praefatione primi libelli hacchabet:
Doctrinaia,quam sanctae memoriae
Augustinus Episcopus contra pclagia-
nos per multos annos apostolice as-
seritit liltcrisque mandavit , quibusdamvisum est , aut non inlclligendo aut in-
telligi eam nolendo , reprehendere 3 et
hoc quasi compcndium cognitionis his
qui iudicio eorum ducebanlur, afferro, ut
quae in libris praedicti viri damnabilia
se reperisse iactabant , brevium capilu-
lorum indiculis publicarcnt, talique (lini-
mento et detestationem eius,quem itn-
pcterent, obtincrcnt , et ab his quae info*
massent , curam exlerriti lectoris aver-
terent. Ne ergo liane persuasionem te-
mere quis recipiat , et tale/a pulci sen*
suin scriptis calholici inesse doctoris,
qualem eum quifrustra calumnianlur o-
sienlanl, singulis capitulis ,
quae dam-
nationis titillo pracno tarunt^ brevi et ab-
soluta professione respondeo , in nullo
recedens a tramite earum definilionum,
quac in sancii viri disputationibus conti-
neniur , ut facile vcl tennis diligenliae
aniniadvertat inspector, quam iniustù
opprobriis calholici pruedicaloris me-
moria carpatur, et in quod peccatwà
cudant qui scriptorem celeberrimi no-
minis promplius habeant culpare quam
nosse
Similia conti net praefatio alterius li-
belli ad obiectiones vincentianas : Qui*
dam.... contexunl et qualibus possuni
scntenliis , comprehendunt ineptissima-
rum quarumdam blaspliemiarum prodi-
giosa mendacia, eaqueoslendcndu et in-
gcrenda multis publiee privalimtjui' <ir-
cumferunl , assereni cs Ialiti in nostro
sensu esse,qualia diabolico rondnen-
tur indicalo: quaefalso in nos ad exci
tandam invitiiam iactari < ade...
piene dilucideque pandamus ,quid di
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 251/270
— 223 —perversi* definitionibus iudicemus
ut (ini paululum se ad legenda haec di-
anoti.fuerint occupare , evidenter agno-
scant impiarum profanarumque opinio-
nuni ìiullutn cordibus nostri* inluc
vesliaium, et blasphemias
i/uasperspe-
xerinl nostra professione damnati , in
carwndcin reperloribus censeant debere
pimiri.
Ex bis constat, utramque observatio-
ìiciii veraua esse.
Constat prima ; nani ipso Angustino
vivente et paulo post cius mortem cir-
cumferebantur aliquot indicali senten-
tiarum ipsius, inter quas decima quinta
in indiculo Gallonino ci prima in indicu-
lo vinoenliano negabat mortem Christi
prò omnibus. Hi indicali ingerebantur ,
publice oc privatìm^ ni proinde coacti
fuerint discipuliAugustini ad publicas re-
sponsiones.
Constai etiam secunda;qaod discipuli
Augustini aperte negarunt eas sententias
Augustini esse, imo redargaerunt adver-
sarios.quod non nosoereni et intellige-
rent verba Augustini: dixerunt ncque
solidum vestigium earum sententiarum
in Augustini Jibris esse: totum tribùerunt
malevolentiae ae malignitati,quod sai-
leni in mullis veruni esse potuit jnou-
nullos enim pie credere debemus com-
motos lui— e zelo sed non secundutu scien-
tiam.
Addere praelerea possumus , constare
( \ praedicUs9quodsententianegans mor-
tem Christi pio omnibus, quani semipe-
,ni tribuebant Angustino et quam
iper inni Augustini diseipulis nega-bat esse s. Doctoii^, ab ntraque tamen
adversaria pai te in lioc consentiente cen-
sebatur damnaòilisj commentum dignumitatione et iniamia , opprobrium,
lissima blasphemia,pmdigiosum
mendacium et diabulicum, impiaetpro-
fana opimi et blasphemia. His phrasi-
bua utitur Prosper describens ea quin-
decim capituia ex scxdecim obiectiones,
m quibus ciaf sententia oegana mortem
Christi prò omnibus , uno etiam in qui-
bea erai : Quod non omnes homines ve-
li t salvare, sed certum numerimi prac-
'lesùnatorum : ita enim liabet obiectio
\ IH. ex qu indecim capitulis Gallonimi"'il, '/// )d Deus nolit omnes salvare c-
liaitisi omnes salvari velini: quac est o-
biectio secunda exsevdecim vincentianis.
Universa haec ratiocinatio \ idetur es-
se demonstratio moralis contra iansenia-
nos iactantes prò suis crroribus auetori-
lalem Augustini.Imi autem responsio s. Prosperi ad
ea dieta Augustini quae sonare videntur
Chrislum non esse mortuum prò omni-
bus ,est eadem reipsa cum consueta re-
sponsione scliolasticorum post s. Tho-jnain : Chrislum non esse mortuum prò
omnibus sed prò iis solis qui salvi fiunt,
quantum ad eflìeaciam et realem ulili-
lalem : mortuum tamen prò omnibus
quantum ad suiììeientiam pretii persoluli
ex serio finesalvandi omnes. Ilinc s. Pro-sper ad capitulum IX. calumniantium
GaJlorum : Quod non prò totius mundiredcmplione Salvator sit crucifìxus , re-
poni t : Nulhts omnino est ex omnibus ho-
minibus , cuius natura in Clirista Do-miti) nostro suscepta non fuerit.... qui
ideo in indrmitatc nostra communionemSubiit mortisi ut nos in viriate cius liabe-
remus consortium resurrectionis . Addii
s. Prosper quod rectissime dicatur Sal-
vatorprò totius mundi redemptionc cru-
cifìxus propler veram humanae naturac
susceptionem (ex fine quem proxime di-
xerat ut nos in virtute eius habeamus
consorlium resurrectionis). Vides redem-
ptorein uoiversalem propler suiììciemiain
pretii prò omnibus oblati. Pergit s. Pro-
speri Potest tamen dici prò Jiis tantum
crucifìxus , i\ itibus mors ipsius profidi.
Ecce libi redemptio non omnium sed spe-
cialis quantum ad cilìcaciam ulilem(piani sic declarat s. Prosper: Dicit enim
Evangelista,quia lesus miritiirus erat
prò gente , et non tantum prò gente, sed
etiam ut Jllios Dei dispersos congrc-
garet in unum. In sua enim verni, et sui
eum non reccpcriuiti quolquot autem re-
cepcrunt cum dedit eis polcslutem fìlios
Dei fieri ,qui.,... ex Deo nati sunt.
Mors prò bis Dei filiis est mors eiììcax
et ulilis. At mors etiam prò aliis saltem
quantum ad sumeientiam , iterimi deda-la tur a s. Prospero verbis sequentibus.
Diversa ergo ab istis sors corniti est, qui
inter illos censcntur , de quibus dietimi
est, mundus cum non cognovit ; ut pos-
si/ secundum hoc dici: Redemptor mwi-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 252/270
— 224 —di cledil prò ìnundo sanguinali suum , mate, et baplisma lamquam simiJitudt*
sed mundus redimi noluit. Eri redem- nem mortui Cluisii , quod etiara feceraij
ptio universalis quantum ad sunicicn- bravina e. XLII. Hinc illa : Sacri Lap-
liam, quae per Deura non stat, quin ef- lismalìs grande mysterium in anice Cliri-
fìcax sit. sii Nihil aliud esse baptismum
Similia imo clariora habet in respon- quam martiri Christi similitudinem ....
sione ad obieetionera I. vincenlianam. Nihil aliud morlem Christi crucifixi -
Sed baee non repeto. Vide enim quae nisi remissionis peccati similitudinem :
superi US diximus in nota ad cap. XLI. quibus et sirailibus modis dicendi s. Au-
ct seqq, gustini qui assuetus fuerit,planam ac fa-
Quis ergo prudensaedocilis non acquie- cileni putabit interpretationern quam de-
scat expbcationi, (juam et vivo et mor- dimus.
tuo Augustino dedere ipsius discipuli , ac Quam lieeat concludere argumento,
Prosper praecipue quiapologiam sui ma- nisi fallor validissimo ex discrimine ba-
gistri , cum adhuc is viveret, ineboavit, rum duarum asserlionum,quod passim
uli palet ex epistola ad Ruiìinum scripta animadvertes in operibus Augusliui.
anno 429. apud maurinos patres in ap- Prima assertio est. Hic aut Uh praede-
pendice toni. X. Part. III? slinatus aut electus est, Hanc asserlio-
Hanc aulems. Prosperi explicationem nem passim Augustinus superare cogni-
non esse arbilrariam, sed fundamenlum tionein nostram docet,passimque incili
habere in s. Augustino prolixe proba- cat illud, novit Dominus qui sunt cinsi
vimus in nota ad cap. XLI. , osiendentes neque modo in libris contra Pelagiano*.,
dislinctionem tlieologorum scbolastico- sod in sermonibus ad populum,utiserm.
rum traditam l'uisse ab Augustino sub CLXXV. al. VII. de verb.Apost. n. 1.
tribus verborum formulis, quarum se- et alias saepissime. llinc senni. XLV1I»cunda apprime coincidit cum sensu Au- n. 15. Non scitnisi praedestinalione et
gustini in boc Enchiridii capite CXIX. praescientia oves et hircos ille solus qui
Hoc igitur loco ait Augustinus : Siiam pruedestinare potuti, qui praescirc. Sae-
sacramento regenerationis ablutus est, pe etiam docet, oportuisse tantum secre-
nihil ei oberit, si lune ex Ime vita mi- tum occultari. Hinc lib. de Gorr. et grat.
graverit. Quia ideo Christus mortuus e. XIII. n. 40. Quis enim ex multila-
est et resurrexit , ut et vivorum et mor- dine fidelium quamdiu in hac morta-
luorum dominetur , nec lenebit regnimi litate vivitur in numero praedestitialo-
morlis eum, prò quo mortuus est ille li- rum se esse praesumat? Quia id oaul-
ber in mortuis. Quibus verbis de eo lo- tari opus est in hoc loco, ubi sic cavonln
quitur, prò quo mortuus est Cbrislus est elatio ut etiam per Satanar cui^r-
non quomodocumque, sed morte appli- luni ne extollerelur lantus colaphizurc-
cala per baptismuin regenerationis, idest tur Apostolus.
aliis terminis et plirasi augustiniana lib. Altera assertio est : Tu cs a Christo
VI. conlr. lui. e. XV. quam expendi- redemptus ; hic aut ille redemptus est
inus in not. ad cap. XLI., prò (pio Giri- a Christo. iluiusmodi assertio ac simile
stus non tantum mortuus est semel in sine ullo scrupulo ab Angustino enun-
cruce, sed iterimi in baptismate. Ad cianlur , neque sub dubio aut arabigui-
utramque liane morlem in cruceet in ba- tate, sed omnjno absolute, certo atque mpiismate respicit Augustinus lib. II. Op. dubilanler, idque tara saepe utliber con
nnp. n. 30. aperte nega prò parvulis liei posset ex hisassertionibus. Legeserm.
mortuum, qui unus prò omnibus mortuus CLXXVI. al. X. de verb. Apost. n. i.
est Die aperte, mortili pannili non ubi ad illa verba Pauli : Ut in me osteth
sunt qui peccatimi nullum habent , morte drivi Christus omnem longanimitatem ,
prose Christi* in qua baptizentur , non ila inducit Pauluni loqueutem : Sic dico
opus habent. Ilccole huius Enchiridii Paùlus unicuique aegroto et de se volenti
cap. LJI . ubi tara eloquenter repraesen- desperare: Qui curavit me^misit me ad
lat et mortem Christi tamquam simili- te , et dixil mihi : UH desp* riluti vade
tudinera nostrae regenerationis iubaptis- et di< qu \d Imbuisti, quid in te
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 253/270
— 225 —quarn cito sanavi... Vacle die aegrotis
,Semi. CLXXIV. contra pelagianos
clama desperatis : Fidelis senno et ornai al. Vili, de verh. Àpost. ad ca verba,
acceptione dignus,quia Christus lesoa Christus' lestts penit in mundum peccato*
venit in munduni peccatores salvo* face- /•< s salvosfacere ole. linde ? interrogai
re. Quid tirnetis, quid trepidati* ? Quo- Augastinus n. 8. A peccati* cor/mi . Fo-
rum primus e^o sum. Tarn certus erat pulumsuuma peccatiseorum, NumquidAugustinus, Christum mortuum esse; prò ad istwn populum non pertinent parvu-
unoquoque quantumvis scelerato atque //, <jue/n salvimijaciet Iesus a peccatis
inipio, ut induca! Paulura ex mandalo eorum? Pertinent piane, pertinent fra-
Chris ti dicentem unicuique , Christus le- tres mei. Sic babele in corde, sic credite:
SUS venit in mundum peccatores salvos curii ista fide parvulos ad gradoni Cliri-
faccre (cimi tamen Quesnellus contra- sii portate, ne si liane fidem in corde
rium doceat Prop. XXX\ IN. ex damna- non habueritis,prò quibus respondelis ,
tis in Bulla Unigenitus: Proli/ quantum lingua vestra occidalis, Prorsus,fralrcs,
ojìortet bonis tcrrcnis et sibiniet ipsi re- qui non cimi ista fide cimi parvulo cu-
mini iasse ad hoc ut quis fìduciam ha- currerit, fìngit. Vides anicuique paren-
bcat sibi , ut ita dicam, appropriarteli luni iufaeri , ut cimi liac fide curratChristum lesimi, eius amoretti , mortem unusquisque, qui non cum liac fide cur-
ct mvsteria, ut habet s. Paulus dicens : rat, reprehenditur. Numquid reprehen-
Qtu dilexit me et tradidit semetipsum deretur qui liineret de praedeslinatione
prò me . ). Num suadeniur dicere uni- sui parvuli ? Non igitur redemptus ac
cuique ,Tu cs ex ovibus praedestina- praedestinatus termini sunt convertibi-
tis? Minime sane. Non ergo in doctrina les . ut aiunt logici.
Augustini convertuntur sive ad conver- Tandem monendi fldeles sunt, ne tur-
leni iam dicuntur haec duo Redemptus bcnlur in re tam gravi , cuiusmodi est
et Praedesi hiatus ; de singulis dicit Au- quaestio de morte Ghristi prò omnibus,
gustinus etiam propublica concione, Tu quod nonnulla occurrant in Angustino ad
es redemptus, omnesvos eslis redempti... speciem contraria , ut ex gr. aliquando
non tamen , Tu es praedestinatus,vos reprobi dicantur redempti , aliquando
omnes estis praedesiinati! ad finalem per- non redempti. Lege Augustinum Serm.
Ti •laniiani. L. al. XV. de Diversis , vel XXX. inter
Vulgatissimum inAngustino est, quod Homilias L. n. 13. Credo esse mani/b-
ui excitandarn fìduciam nostrani unicui- stuni cantali vcslrae , manichaeorum
lue Bpecialiter ita sperandum suadeat 9 sedani non ventate sed jrande agere
quia Christus prò te, inquit , sanguinerà cum imperitis , ut Scripturas non tolas
dediti atque haceadem ratione utatur,
totis, novas veteribus praeferant : sed
ut erga singulos carilatem habeamus;
sententias excerpendo cjuas velut adver-
sas sibiconantur
ostendere, ut decipiant
In eodem Serm. CLXW I. al. \. de imperilos. Nulla est autem de ipso novo
\ril). Apost. n. •').: Audi psalinum Prae- testamento vel Apostoli epistola vel e-
reniamns faciem eius in confessione liarn UbcrEvangelii, de quo non possint
Haòes cium sacerdotem, per quem /)os- ista fieri ut qidbusdam sententiis ipso ri-
sii pliu are J) um tuum, et ipsecum Fa- nus liber sibi videalur esse conlrarius,
tre Detti est ad te,qui homo est propter nisi eius tota conte xiio dìligentissima
ir. Ita iubilabis in psalmis.. . . Veniet lectoris intentione tracieturAluec aptan-
qui moriuus est prò te et vivificai/ti te. da sunt libris Auguslini limi in aliis,tum
Il cenlies ac centie* inculca t singulis in liac ipsa controversia. Si libi occurrat
auditoribus suis. Numquid singulis dice- Sermo Auguslini de symbolo ad catechu-
rei, Tu es electus, Tu es praedestinatus? menoscap.VIII. n.17. Agnoscilis lat.us,
tam longe est ab hac temeritàte Augu- r/uod pupugistis , inquit, Christus adstinus,ut Serm. XLVII. al. Serin.de fudaeos reprobos , (pionium per vos et
Ovibus in Tom. IX. ila terreai suos cap. wpter vos apertimi est, nec tamen in-
\. 11. 15. Ovem te pietas , hirctim forte /rare voluistis . Quis hoc loco non agno-
DeuSi scat redemptiouem seu mortem Ghristi
29
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 254/270
— 226 —eliam prò reprobis? Et tamen codem re ad obtinendam redemptionem ex par-
cap. Vili, et num. 15. Qui non eslis le Cliristi? Minime profeclo, curri lui ce,
rcdcmpliprelio mei sanguinis , non eslis qualiscumquc ci prò quibuscumque fui -
mei. Discedite a me .... Ecce negai rit, transacla iam sit a pluribus saeculis.
reprobos redemptos sanguine suo. Cele- Laborare et contendere possumus, ut
rum si tota contcxlio tracletur , ut mo- dimamur redemptione efficaci et utiJi:
net faciendum Augustinus , est clarus bis.
sensus s. Doctoris, negari redemptionem Quare de redemptione modo ri
efììcacem et utilem, non tamen negari ex tributa modo negala usurpanda quae lia-
parte Ghristi sufficientem . Hinc addii: bet Augustinus in Psalm. XXVI. enarr.
Sed illorum rnors proficiat ad nostrani II. n. 1. Ila utrumque veruni est vi no-
salute ni... fèstinet unusefuisque cum vi- strani esse vocem et nostrani non esse,
piV, ut vivit. Currat ut eius pretìoso san- et Spiritus Bei esse vocerà et ipsius ;
gitine rcdimalur. Num possumus curie- esse.
cat. cxxi. CXXI. Omnia igitur praecepta divina referuntur ad caritatem, de qua
"mnium" clìcit Apostolus : Finis autem praecepti est Carilas de corde puro, et conscienlia
PtI?TT bona , et fide non ficta. Omnis itaque praecepti finis est caritas , idest , ad
caritatem refertur omne pracceptum. Quod vero ita fìt vel timore poenao ,
vel aliqua intcntione carnali , ut non referatur ad illam caritatem,quam
diffundit Spiritus Sanctus in cordibus nostris , nondum fìt quemadmodumfieri oporlet
,quamvis fieri vidcatur. Caritas quippe ista Dei est et proximi:
Mani., xxii. 4o. e i utique in his duobus praeccplis tota Lex pendei et Prophetae. Addo Evange-i.Tim. r. 5. lium, adde Apostolos : nou enim aliunde vox ista est : Finis praecepti est ca-
ritas ; et Deus Carilas est. Quaecumque ergo mandat Deus , ex quibus unumest, Non moechaberis: et quaecumque non iubentur sed spiritali Consilio mo-
nentur , ex quibus unum est , Bonum est homini mulierem non tangere : tunc
recto fiunt , cum referuntur ad diligendum Deum , et proximum propler
Deum , et in hoc saeculo , et in futuro ; nunc Deum per fìdem , tunc per
speciem , et ipsum proximum nunc per fìdem. Non enim scimus mortales
corda mortalium , tunc autem illuminabit Dominus abscondita tenebrarum
et manifeslabit cogitationes cordis ; et Ictus erit unicuique a Beo,quia id lauda-
bitur , et diligetur a proximo in proximo, quod ne lateat , ab ipso illunii-
nabilur Deo. Minuitur autem cupiditas cantate crescente , donec veniat liic
ad tantam magnitudinem ,qua maior esse non possit : Maiorem enim Can-
tatem nemo habet,
quarti ut animarti suam quis ponat prò amicis suis. Ibi au-
tem quis explicet quanta caritas sit , ubi cupiditas quam vel coercendo sti-
perei , nulla erit ? quoniam summa sanitas erit , quando contentio morta
nulla erit.
cap. cxxn. CXX1I. Sed sit aliquando huius voluminis finis, quod ipse viderii
utriim Enchiridion vel appellare debeas , vel habere. Ego tamen cum sper-
nenda tua in Christo studia non putarem , bona de te credens in adiutorio
nostri Rcdemptoris ac sperans , teque in eius membris plurimumdiligi
librum ad te , sicut valui , utinam tam commodum , quam prolixum ,de
fide, spe et cantale conscripsi.
^om i incaput^ (Nisi referantur adeam caritatem....) lcclalio iustitiae, Quid enim est bo
Caritas ad quam relerenda sunt omnia pidiias , nisi caritas? ail Augustinu
divina praecepta est boni cupiditas , est lì. contr. duas epist. pelagian. cap. IN-,
amor boni, bona yoluntas, dileclio et de- n. «21, et lib. Vili, de 'frinitale cap. X.
!. Cor. VII. i
I. Cor. IV. 5.
lo. XV. i?.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 255/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 256/270
— 228 —prò necessitale,fruiinurprò iucunditatc.
Ergo isla temporalia dedit ad utendum,
se ad fruendum nempe ut dixerat, prò
iucunditatc. Et iib. Vili, de Gen. ad Jit.
e. XI. n. 2k. Deus... ideo verus et solus
est Dominus, quia non Mi ad suam sedad nostrani utilitatem salutcmcjue ser-
vimus . . . Explieans aulem,quis sit iste
finis nostrae utililatis alque salutis ex-
cludit utililatem salulemque lemporalem
non vero utilitatem salulemque caelestis
beatitudinis. Necita, inquit, sen ticndumest quod diximus, nos Mi ad utilitatem
nostrani saliitemque servire, tamquam a-
liud aliquid ab ilio expee tennis cjuam
eumipsum
,
qui surnma utililas et salus
nostra est.
Bonum enini nostrum , ut ait ]ib. X.deCiv. cap. III. n. 2., nullum est aliud
quarn Mi cohacrere.
Ad eum, ut paulo ante dixerat , dile-
ctione lendimus, ut perveniendo quiesca-
mus, ideo beati, quia ilio fine perfecti...
Ut enim homo sese diligere nosset , con-
stitutus est ei finis,quo referret omnia
quae ageret, ut beatus essct. Non enimqui se diligit, aliud esse vult quaui bea-
tus. Hic autem finis est adirnercre Beo.
Ubi vides omnia nobis ab Augustine de-
scribi sub respectu nostrae beatitudinis,
utiJitatis etfelicitatis, sed de bono incom-
mutabili.
Cum explicatum sit,quid intelligat
Augustinus boc Encbiridii capite CXXI.nomine caritatis in Deum , innotescit fi-
nis caritatis in proximum. Utrumque fl-
nem recte operandi ex cantate Dei et
proximi breviler describit Augustinus
3. X. de Civ. e. III. n. 2, ex quo aliqua
paulo ante decerpsimus. Boriimi enim
nostrum, de cuius fine inter philosophos
magna contenlio est , nullum est aliud,
quam Mi cohaerere : Cuius unius animavitellectualis in corporeo , si dici potest,
amplexu, veris impletur foecundatur-
que virtulibus. Quibus verbis explicat
Augustinus optimam rationem , (piareappetere nostrani caeleslem beatitudine^sit aclus maxime bonesius
,quia ita nos
suavitate replet, ut etiam simul implcat
foecundetque virlutibus.
Hoc bonurn diligere, pergit Augusti-nus
, in loto corde , in tota anima , et in
tota viriate praccipimur( quibus verbis
Augustinus praeceptum evangelicum di-
ligendo Deum ex loto corde ... ita exlen-
dit ut compleclalur dilectionem Dei ut
ultimi finis et obiecti beatifici ). Ad hoc
bonum dehemus et a quibus diligimur
duci, et quos diligimus ducere. Sic com-plenturduo Ma praecepta, in quibus Io-
ta lex pendet et prophelac, Diliges Do-minum . . . lam i^ilur scienti diligere se
ipsum, cum mandaitir de proximo dili-
gendo sicut se ipsum, quid aliud manda-tur, ìiisi ut ei quantum potest , commen-det diligendum Deum ?
Utramque caritàlem, ex cuius fine re-
cte agimus, magis in particolari descri-
bit Augustinuslib .
XIV. deCiv. e.
J\.Apud nos autem, inquit n. 1. , iiixla
Scripturas sacras, sanamque doctrinam
cives sanctae civiiatis Dei in huius vitat
peregrinadone secundum Deum viventes
mctuunt cupiuntque dolenl gaudentque.
Et quia reclus est amor eoruni, islas om-
nes affectiones rectas habenl. Meluunt
poenam acternam , cupiunt vitam aeter-
nam j dolenl in re,quia .... ingemi-
scunt. . . expectantes redemptionem cor-
poris sui, gaudent in spe, quia fietser-
mo qui scriplus est : Absorpta est mors
in Victoria. Itcm meluunt peccare , cu-
piunt perseverare : dolent in pcccatis,
gaudent in operibus bonis . . . Non so-
lum autem, inquit n. 2., propter se ip-
sos his moventur affectibus, veruni etiam
propter eos quos liberari cupiunt , et ne
pereanl metuunt , et dolent si perenni et
gaudent si liberantur. Illuni quippe ...
Doctorem gentium... oculis Jìdei liben-
tissime speclant gaudere cum gaudenti-
bus,fiere cimi flentibtis,joris habentem
pugnas , intus timores , cupicntem dis-
solvi et esse cum Christo...
Hi molus , addir n. 3., hi affectus de
amore boni et de sancta cardale venien-
tes , si vitia vocandasunt, sinamus ut <a,
quae vere vitia sunt virtules vocentur.
Sedcurarectam rationemsequantur istae
affectiones,quando ubi oporlet adhiben-tur, quis eas tunc morbos seu vitiosas pas-
siones audeat appellare ? Quamobremetiam ipse Dominus in forma servi ....
adhibuit eas9ubi adhibendas esse indi-
cavit .
In bis omnibus observabis, ad rertiiu-
dinem borimi aiì'ecluuin sive in Deum
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 257/270
— 229 —sive in proximum aliud nihil postulare
Auguslinum, qua ni ut vcniant de scinda
carilate,quae sit amor boni , et rectam
rationcrn seaucintur.
Oppónes. Qui non moechatur , vult
non moechari ; ergo habel voluntatera
bonam ; cura ergo Augustinus in lioc E11-
chiridii cap, CXXI. agat de cantate,
quae potest esse et abesse in co qui non
moechatur, inde colligeodum est, quod
non intelligat Domine caritatìs rolunta-
tcin bonam.
Respondeo. Qui non moechatur, vult
non moechari voiuntale farti. Hoc qui-
ssarium est. Senno est enim de
homine,qui habeat rationis usum; non
tamen Decesse est ut velit non moecharivoluntate operis boni. Quam distinctio-
nam in re simiii usuroat Augustinus, qui
lil). I. Retract. e. XV. n. 3. de ilio agit,
qui nescìens peccarti? Quia volait ergo
ii , eiiamsi non quia voluti peccavit,
nes iens peccatimi esse quod fecit. Ita
nec tale peccaiuni sine volitatale esse po-
ti/il , sed volatitenefacti , non voltoliate
peccati. Si ni Mia de eo dixeris,qui ple-
num habens rationis usum non moecha-
tur 5 id volens omittit, ideoque volitatale
latti. Si autem moveatur ex malo fine
vel mortali, pula ut occasionem habeat
1 mandi, vel veniali puta ob vanani glo-
n.im, non habet volunlalcm operis boni.
Eadem dicas, si quamvis careat inalo fi-
ne, non tamen moveatur ab ulla hone--1 ile
, bonitate aut conlbrmitate cura re-
cta ratione seu lege aut Consilio- non ha-
bebil voi unta lem operis boni, sive dile-
etionem aut delectationem iustitiae: baecenim promiscue usnrpantur ab Angu-stino. Ouaie lil). II. de Pece. mer. et re-
miss. cap. XV11I. n. 30. Voluntas (quonomine Augustinus sole! aduni intellige-
re) mirimi si potest in medio quodamconsistere, ut nec bona nec inala sit. Autcium iitslùiam diligimm, ci bona est , et
si magi* dffigimuS) magi* bona, si mi-
nus, minus bona est , aut si omnino non
diìieimus , non bona est.
Haec disseroimns ad rite declarandamcaritàlem, de qua Augustinus hoc Enchi-ridu capite: quaeeo certiut procedunt
,
«ino Augustinus non ail hoc loco, liane
cai iiatem diligere Deum gratis 5 cai vo-
culae inullum lidi! laiibcuius, quando-
i Miinquc eam invenit in libris Augustini.
Ceterum etiamsi liane voculam gratis
adderei , eaedem explicationes datae pro-
cederei^jquandoquidem ca particula ex-
cludit Augustinus, ubi eam adhibet, so-
limi respectum volunlatis ad remunera-
tionem temporalem. LI probavimus in
nota ad cap.VII. et Vili, ex Angustino in
Psalm. UII.,LV.,LXXVII.,LXXXV.,etLXXXIX.
Aliqua addamus. Semi. XXXIII. al.
XVIII. de Diversis n.'Ò.Omnis t/iti facit
peccatimi serviis est peccati. Peccatimi
attieni non solimi iUud est,quod in turpi
aut iniquofacto apparet kominibus^sed
etiam si habeat specicm boni operis , et
tamen propter mercedem temporalemfiat) non propter requiem sempiternimi.
Quodiibct enim quisque j'aciat , si hoc
animo Jacit ut tcrrcnam cmolitmentum
consequatw, servilitcrJacit, et ideo sab-
baium non observat. Gratis enim aman-dus est Deus
Semi. CCCXL. al. XXXIX. ex Sir-
moudiauis n. 1. Quia gratis amamus,
quia oves pascimus , mercedem quaeri-
mus. Quomodo fiet islud? Qaomodo
convenit , gratis arno ut pascar, et mer-cedem posco quia pasco ? Nullo modofiere t hoc, nullo modo mcrces quaererc-
tur ab eo qui gratis amatur^ nisi merces
essel ipse qui amatar.
Lib. de Catecbiz. rudib. cap. XXII.n. 39. Ex Cliristi advenlu sexta aetas
agitar, ut iam spirilualis grada quae
paucis lune palriarchis et prophelis noia
erat , manifestaretur omnibus gentibus,
nec quisquam Deum nisi gratis colerei
non visibilia praemia servitiliis suae et
praesentis vitae felicitate/?! , sed solam
vilani aeternam , in qua ipso Deo Jrue-relur, ab ilio desidcrans... Tunc enim
et lex impletur, dum non cupiditale re-
rum icmporalium, sed cantale illius qui
praecepit, funt quaecumqtie praeccpit.
Habcs quae sit caritas Dei praecipientis
legem implens , nempe quae non fruitio-
nem temporalium sed Dei desiderai Haec
gratis colit.
Eodeni libro de Catecbiz. rud. cap.
XXVII. 11. 53. Coniungaris bonis quosinventurus csfacile, si et tu talisjucris
,
ut simul colalis et diligatis Deum. gratis,
(juia tolum praemium nostrum ipso crii,
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 258/270
230
ut et in Ma vita bonitatc eius clpulchri-
ludinc pcrfruamur.
Scrm. XCI. al. CGXXXJV. de Temp.ii. 3. Cor...) quod recte petit, recto pul-
sai et quaerit , pium esse dcbet. Primo
amare Dcum gratis : haec est enim pie-tas, nec sibi extra illuni ponere merce-
dem, quam expectet ex ilio. Ilio enim
melius est niìiil.... Quando amplius gau-
dere debes , cum se ipsum tibi dal,qui
fecit caelum et terrarn! Gratis ergo a-
mandus est Deus. Nam diabolus hoc
sancio Job obiecit dicens: numquid gra-
tis colit Iob Dcum? .... Invenilur Job
gratis colere Dcum, gratis diligere , nonquia aliquid dedit , sed quia se ipsum
non abstulìl.
Serra. CGCXXXIV. al. XLYIII. de
Sanctis n. 3. O Domine quidquid
mihi dederis, vile est. Tu esto haeredi-
las mea , amo te , totus amo te
Quid erit mihi,quidquid dederis mihi
praeter te? Hoc est Deum gratis alita-
re , de Deo Deum sperare , de Deopro-perarc impleri, de ipso sudari, lpse enim
sufficit tibi, praeter illuni niìiil sufficit
ubi .... Ipse sit nobis quidquid hic si-
ile ilio desideramus.
Ac quoniara Iansenius cap. IX. lib. V.de Grat. Cliristi, Spes, inquit, Christia-
na non oritur ex amore concupiscentiae;
et cap. X. Cantati gratis diligenti Dcumnon repugnat respectus mercedis aut re-
Iributionis.... Non quia hoc sibi suave
vel quia utile vel gloriosum est, vel alia
quacumque consideratione redundat in
se: audi quae addit Augustinus hoc ipso
sermone: Pro omnibus ipse erit nobis,
quando erit Deus omnia in omnibus.
Peccas in Deum ut manduces, peccas in
Deum ut vestiaris, peccas in Deum ut vi-
vas, peccas in Deum ut honoreris. Etquando omnia numerabo? Noli in Dcumpropterisla peccare. Proptcr cibum pec-
cas in Dcum ? Cibus tibi aetemus erit
Deus. Proptcr vestem peccas in Deum?
lmmortalitate tevèstiturus est Deus. Pro-pter honorem peccas in Deum ? TIonortuus erit Deus. Propter amorem vitae
temporalis peccas in Deum? Aeternavita tibi erit. Noli propter aliquid incum peccare. Ipsum enim debes gratis
amare, qui ipso te polerit prò rebus om-nibus saliare. Sùiuha habes serra.GLV1 11.
al. XVI. de verb. Apost. contra pela-
gianos : virJo dumi. 9. Au non autem isia
sunt amor Dei et beatiludinis ut suavis et
utilis et gloriosae ?
Serra. CLXXV1II. al. XIX. de verb.
Apost. u. 11. Si hoc quod dicium est ,
j'aciem suam tibi negabit Deus tuus,
contremuit cor tuuni,gratis amasti.
Nola li, in caput CXXI.(Quod ergo
fit vel timore pocnae vel aliqua inlen-
tione carnali. ..
, nondum fit quernad-
moduni fieri oporlet . . .)
Fatetur Iansenius lib. V. de Grat. Clir.
cap. XI.,quod defìnitiones Arausicani et
Tridentini de operibus prout oporlet : de-
sumptaesint
ex hoc Enchiridii loco. Ad-dit quod s. Doctor bis verbis perspicue
significct, lune fieri sicut oportet, quan-
do fit ex cantate Dei. Semper vero in-
lelligit carilalem Dei ut est obiectum a-
moris amicitiae *, nam concupiscentiae
respectu Dei amor vitiosus est , inquit
ipse lib. V. de Grat. Chr. cap. IX.
At nos probavimus male coarclari vo-
cem caritatis in hoc loco Enchiridii, imo
in aliis passim Augustini locis ad solam
caritatem amicitiae. Quod confirmari
amplius potest. Nam quod hoc loco Au-
gustinus ait,quemadmodum fieri opor-
tet, in lib. de Gorr. et Grat. cap. II. ex-
plicat per agere sicut agendum est, idest
cum dilectione et deleclatione iustitiaej
ibid. cap. IV. explica t per faccre ex a-
iiirno cum bona voluntate. Lib. II. Op.
imperi, n. 230. explicat ex corde hoc
est ex voluntate ; lib. II. ad Bouilae. e.
IX. bene fit bonum ; Serm. CXXII. in
Psalm. CXVIII. n» 7. Bonum vere bene,
hoc est boni spiriluaiis deleclatione J'a-
ciamus ; In ep. ad Gal. fine quo liberos
facere deccti lib. de don.Persev. e. XVI.
Deo veraciter et suaviler obeditur: lib.
XXI. de Giv. cap. XVI. id fit venu i
atque sinceritcr vcrae delectatione iusti-
tiae. Hi oranes loquendi modi non aliud
exprimunt, quam lacere ex fine fwnesto,
qui finis expressus per tara generale!
phrases non coarctatur ad unain carita-
tem amicitiae ac benevolenliae in Deumsed late exspatiatur per virtutes omti
et conlraponitur vitioso. Quare in lib.
contr. Serraou. arian. cap. XX \ . j\<>//
ergo scinius per nos ipsos quid oremus
sicut oportet , sed ipse spiritus inlerpcl-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 259/270
— 231 —lat, idcst interpellare nosj'acit quacsiint Timor poenae, do quo hoc loco, mihi
sccwulum Dami. Quod itisifidai, non est species intentionis carnalis , velini
oramus nisisecundum istum illuminili ad cuiusdam magni generis plnrea viliosas
cxplìidamconiitpisccntiamcarnisetcon- species sub se complccienlis, ac si dice-
cupiscentiam oculorum et ambitionem retar: Quod fil vcl timore pocnae vcl
sacculi , quae non sunt a Patre sed ex quacunupie alia intendono carnali ( cu-niundo sunt. Vides quod orare sccun- ius sunt innumerac species ), ut non re-
dimi Deum et prout oportet opponitur feratur ad caritatem noncium fit que-
petitionibus secundum mandimi : cjuare madmodum fieri oportet
quae secundum mundum non sunt , ca Imprimis itaque carnalis timor poenae
Mini secundum Deum et prout oportet: est timor malorum temporalium,qui in
undum Deum ameni ti prout oportet hissistat, et aeterna non curet aut non
i,quae secundum mundum non sunt. advertat. AudiAugust.Serm.CLXXVIII.
Liinr omne bonum atque honestum in al.XIX.de verb. Apost. n. 9. et 10.
universa sua latitudine qua latepatetpes Ime enim sermone pluries abutitur lan-
tutes omnes oppositas operibus secun- senius contraattritionem ex metu gehen-
(linn miMÒum^verissimesecundumDeum nae (lege Jib.V.de Grat.CIir. e. XXVIII.dicitur et prout oportet. Non ergo solus seu verius XX. eteap. XXXI. prout ibi
modus operandi ex cantate amicitiae ac numerantur in editLovan. 164-0. sed est
evolentiae in Deum, imo nimis a per- cap. XXII.). Ineo itaque Augustini ser-
ie la Imim quod sola earitas amicitiae in mone n. 9. et 10. Quod non tollis , ti-
Deum non sit secundum mandimi. Pro mor prohiòet: non bonumfacis, sed ma-quo opprime faciunt verba snpracitata limi metuis. Quid est magnimi timerema-
Angustino iib. XIV. de civ. cap. IX. lum? Magnum est non faccre malum,
mrc( tum rationem sequantur istae aj- magnum est amare bonum. Non et latro
tiones, quando ubi oportet adhibean- timet malum, et ubi non poteste nonfa-llir
ìquis eas fune morùos seu vitiosas cit , et tamen latro est? Sermo est de ti-
passioncs audeat appellare? more mali temporalis} cuius tamen ti-
Ea vri boi uni conirapositio, secundum moris vitium non in eo est,quod sit ti-
Deum secundum mundum, quam obser- mor temporalis mali;
quis enim dicat
v avimiis in lib. contr. Sermon. arrian., malum esse limere morlem ? Audi An-ne alias usurpatur ab Augustino, ex. gustinum lib. XIX. de Civ. cap. IV.
gr. Jil). XIV. de Civ. cap, 1\ .: titulus Dicantet veruni dieani , liane esse natu-
est: Quid sit secundum hominem, quidve raeprimam quodammodo et maximamsecundum Deum vivere. Cimiergo, inquit, vocem, ut homo concilietur sibi , et pro-
vivi! homo secundum hominemynon se- pterea mortem naturaliter j'ugiat , ita
•idum Deum, similis est diabolo. Et sibi amicus ut esse se animai etili haccon-
infra n. ì. Quoti alii secundum cameni ; iunctione corporis atque anirnae vivere,olirsecundum spiritimi vivcrcnt
,potest velit vchementerque appetat.Yilmm ergo
eliam ilio modo dia', quodalii secundum timoris sivemortis sive alterius temporalis
hominem ^ alii secundum Deum vivant. mali silura est in adiuncta aliqua inor-
S mìlia repetit cap. IX. n.G. et alibi pas- dinatìone, cuiusmodiest eaquam saepis-
sim. lam autem cuius aure-, lctaiit, ut qui simeinseelalur Augustinus, nimirum vo-non agii ei motivo caritatis benevolae in luntas faciendi malum culpae, si poenaeD uni. licei agatex amore beatitudini*
,temporalis malum
,quod limetur, non
ex iustitia . ttitadine— is similis esset. Bane indicai Augustinus iniis ver-
ni ifóa&o/o, et vivai secundum cameni? bis. Et latro timet nudimi , et ubi nonItaque undum Deum
,queniad- potest , non jacit , et tamen latro est:
modum et agereprout oportet, explicant considera cani vitiosam animi dispositio-
generalem honestatemeuiusquevirtutk. nera atque inordinationem in latrone :
nota III, in i npul CXXI. (Quod vrro ubi non possimi , nonjacio.ita fit vel timore p ' nae vel aliqua in- Pergit Augustinus: Deus enim cor in-
tentione 1 amali, nondum fìt quemadmo- terrogat,non manum: Lupus pentiad otà-
dum fieri oportet...) le ovium, quaerit invadere, quacrit iugu-
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 260/270
— 232 —et immundum,eorumqui timo] cum bac
malitia coniunctus ac coramixlus ejai
Nec ènim mandaiur opere qui immuri-
larc qaacril clcvorare : vigilarli pastores,
latrarti, canes ; nihil poicsi , non aufert,
non occiditfSed larnen lupus vcnil , lupus
redit. Numquid quia overn non tul il, ideo dus esl volitatale, ut ait Àugustinus Serra.
lupus venit , et ovis redit? Lupus venit XI. in l's.ilm. (j\\l!l. n. 1.
frernens , lu/gtf redit treinens , /w/ws e.s£ Sed audiatur Àugustinus in eodem utlumen etfremens. Interroga ergote quis- supra serm. CLXXVIII. sive XiX.dequis vis indicare, et. vide si lune nonfa- Verbis Apostoli in quo sermone di&imtucis male quando polesjacere et ab ho- valde Ianseoium confidere.llaetenus cummine non puniri. lune limes Dcum. Nc-
mo est ili, nisi tu et ille cui facit malum,
et Deus qui arnbos videt. Vide , ibi lime.
Huc usque nihil conlra atlritionem ex
metu gehennae ', tum quia dolor , de quoÀugustinus , est ex malo temporali , tum
quia liic timor coniungilur cum actualiprava volunlate sive latronis sive lupi
,
quorum ulerque suo modo dicit. Ubi nonpossimi non Jacio.
Ceterum verba Augustini in Enchiri-
dii hoc capite CXX1. non intelligenda
sunt tantum de metu carnali seu carna-
lis et lemporalis mali, sed etiam de limo-
re gehennae: at de timore qui sit species
co egerat Àugustinus,
qui timeret ma-lum temporale et ex hoc timore abstine-
ret ab illicilo opere malum tamen ani-
mum habens : Ubi non possuni , nonJa-cio. Huic liomini dixerat Àugustinus
,
eum limere debere malum punitionis e-
tiam ubi Deus sine iudice liumano spe-cial. Vide, dixerat Àugustinus, ibi lime.
Auget iam instructionem suara s. Doctor
et ait neque hoc esse satis, si limeat ma-lum ubi Deus videt semoto liumano iu-
dice;quandoquidem non modo timere
debet malum , sed et amare bonum. At-
que hoc foco ea dicere videtur s. Doctor,
quae propugnatores inilialis carilatis prò
intentionis carnedis, qui non refcintar ad altritione favere sibi pulant , sed falso.
caritatem sive ad cupiditalem boni, ni- Eh verba Augustini:
Parumest quodmirum de timore gehennae,qui admix- dico, Vide ibi lime malum. Ibi ama bn-
tamhabeatmaliliam moralem, iniquità- num. Nani etiamsi timore gehennae nonlem
,cupiditatem. Lege Auguslinum in facis malum, nondum es perfectus. Au-
PsaJm. CXLJX. n. ìk. Quam multi sunt dco diceve, si timore gehennae non facisquipropterea voluiit male facere quia malum, cstquidem in te fides, quia cre-
gehennas timent, quia cruciaius /imeni ? dis fulurum esse Dei iudicium ; gaudeoNondum amant iuslitiam. Si illis pròmillcrctur impunilas et dicerctur cis: Fa-cile quod vultis securi, impunilum vobis
enti emitlcrenl progressus libidinum silu-
rimi in quaeque nequissima , ci maxime ,
Jratres mei, maxime regesacnobiles, qui-
bus nonjacile dicitur, quidjecisli? A-bundabant jgilur Augustini aetate plu-
rimi qui vel ab omni turpi exlerno pec-
calo abslinebant,vel sallem paucionbus
sese sceleribus mgurgitabant sperantes
(juod hoc paclo Deus jpsis misericors lo-
ret et longanhnis , secus vero iiiturum ut
non diutius sustinerel ea vasa irae in mul-
ta palienlia. Hi omnes ila erant animocomparali leste Auguslino: Sinobis pro-mittcrelur impunitas et diceretur nobis,
tacite quod vultis securi, impunitum vo-bis crii- emilleremus progressus libidi-
num nostrurum in quaeque nequissima*Sive igìtur nullum exlernum scelus sive
fidei luae , sed udhuc limeo maliliae
tuae. Quid est quod dixi? Obiicil sibi-
metipsi Àugustinus : tum sibi respondet:
Quia si timore gehennae non facis m.i-
hmi , non amore iustitiae facis bonum.
Nempe non satis est habere limorem
gehennae in corde, et in opere caverea
peccato, a latrocinio, ab adulterio.. .Ter-
mini praeler ea duo requirilur, voluntas
bona interior,quae nullam habeat cul-
pae admixlionem, quae peccandi volun-
lalem , malamque excludat cupiditalem.
eamque praeeipue,quam sexeenlis in
locis Àugustinus insectatur,qua homo
scilieet se sentii abstinerc ab opere ;
cali nondum liber nec alienus a volunta-
le nus esl, ipia mallct, si fieri possei .
non esse quod timcal , ut libere faciai
quod occulte desiderai. Similibus pieni
sunt Auguslini libri.
Kaiio autem seu uecessitas ista incul-
pandora palrarentcor liabebant iniquum candi urgebal Augustiuum funi proptei
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 261/270
— 233 —catholicos, tum propter pelagianos.Pro- non modo habebit timorem poenae sed
pter catholicos quidem,quia plurimi amorem iustitiae, hoc amore operabitur
eorum sivc ex delectu instructionis sive et non solimi timore poenae, quemadmo-
> x malitia liabebant, leste Augustino in dum vult Augustinus in sermone quem
-alni. CXLIX. , ea cordis prava deside- expendimiis(Serm.CLXXVIII. sive XIX.
ia , etiam cimi ex meiu abstinebant ade Verb. Apost.)-, Jongeque aberit ab eo,
oJluvie peccatorum externorum. Pro- quem Augustious reprehendit in Enehi-
pter pelagianos, quia putabant timorem ridii cap. CXXI., qui faci t timore poe-
iricussum a lege tenente satis esse sine noe, non referendo ad caritatem. Imo
ducente Spirita ad bene operandum,
qui sic agit,opus suum ad caritatem re-
quos Augustinus impugnai distinguendo jert, nempead cupiditatemboni,rectam-
illa tria, timorem in eorde, abslinentiam que voluntaleni et amorem iustitiae: ser-
peccati in opere, et praeterea bonain in- vit enim bouilati, rettitudini, iustitiae.
ternani voi unta lem sive amorem ac dele- At quoniam non eodem prorsus modo
ctationem iustitiae , excluso ornili malo theologi interpretantur eas Auguslini re-
desiderio. Ouamvis ameni tum timor prehensiones in agentes timore poenae,
poenae tum abstinentia ab opere externo non amore iustitiae , ut quantum fieri
pravo liaberi posset sine gratia Christi et polest tricae praecidantur et difficultates,
Spiritus Sancii adiuiorio ,voluntas illa cogita hunc actum: Timeo poenarn ge-
lameli ea gratia indigebat. Inde erat Au- hennae et ideo abstineo a latrocinio,
gustino necessitas isla tam saepe incul- adulterio.... Duplici modo se habere
candi. voluntas potest in hoc actu eliciendo.
Si dicas. Quoties sit timor in corde et Primusest huiusmodi. Timeogehennam,
abstinentia a peccato in opere , toties est et ideo abstineo ab iniquis exlernis ope-
etiam voluntas abstinendi ab opere pec- ribus cum voluntate interna ita bene af-
catij quare opus cumhae voluntaie tam- fecta, ut parata sit ad omne peccatum
quam unum repulanda sunt,quae ab fugiendum omnemque implendam iusti-
invicem non separantur : ruetergo fun- tiam. Hic actus in atlritione includitur,
damentum exposilae doclrinae. qualem eius defensores propugnant suiìi-
At respondetur , te meniinisse posse,
cientem ad sacramentum poenilentiae.
quod sicut Augustinus distinguit volun- Clarum estaulem, quod actus hic sit a-
tatemfatti a voluntate peccati, ita su- mar et delectatio iustitiae} quod qui hoc
pra nos distinxisse volunlalem operis seu paclo timeat et operetur , agat non solo
tacti a voluntate operis boni seu iustitiae. timore poenae sed amore iustitiae, quem-
Si in corde timor sit,
et fuga peccati in admodum Augustinus centies ac centies
opere, utique est voluntas iugiendi pec- commendat.
catum in opere. At haec est voluntas fa- Alter modus , sed per quem nos non
cti seu operis, non voluntas operis boni, explicamus atlritionem cum sacramentovolutila-; serva ndi mandata , implendi sufficientem, est huiusmodi: Timeo ge-
legem, voluntas boni, amor et delectatio hennam et ideo abstineo ab iniquis ex-
iustitiae, si admixlam liabeat cordis ma- ternis operibus sive aliquibus sive omni-
lam cupidi tatem ut intus in affectionibus bus cum voluntate interna ita ajfecta,
pravis vraevarù ator legis conspicua ope- ut nullam habeat cupiditatem etiam con-
ra legis impleat, et ad malefacienduni ditionatam, si liceret impune. Hic mo-sic voluntate inclinetur, ut etiainfaceret dus est longe imperlectior primo, nec
ripotget impune committi: quae sunt liabet illum positivum amorem univer-
Augustini verba ex lib. I. ad Bonifac. salem iustitiae,qui requiritur in attri-
cap. IX. Contra vero si praeter timorem tione sacramentali, ac re ipsa idem non-
cordis et abslinentiam ab externo opere nullis est cum odio ac proposito univer-pravo sit voluntas sic abstinendi non (pio- sali contra peccala. Attamen quantumcumque modo, sed voluntas sine mixlura satis est, actus qui non solum timet poe-malae cupiditatis, erit voluntas bona ac nano , sed amat iustiliam , si altendatur
recta, ratione cuius homo ita operans non tum obiectum formale motivum, tum o-
raodotimebit malum,sedamabit bonum, biectum materiale. Nam fatenie lanse-
30
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 262/270
— 234 —nio ]. V. de Grat.Chr.c. XXI. quod rei- miles ci erimus, quia videbimus eum »t-
psa est XIII., timor gehennae, secundum cuti est. Ecce propter quam visioneràfacse consideralus licitus bonus ac rectus bonum, ecce propler quam noli facere
est; est enim eius capitis titulus: Ergo malum. Totum hoc facit, qui aclum at-
voluntas abstinendi abopere malo^quan- trilionis facit , excludens ex metu gehen-
tum est ex parte huius motivi, licita, bo- nae voluntalem peccandi curri spe ve-
na ac recta est. At eliam recta est, bona niae secundum doctrinam Tridentini. Acac licita ea voluntas quantum est ex ob- visio quidem coelestis beatiludinis erit
iecto materiali. Quid enim vult? Fugam motivum agendi, si atlritus moveatur ex
mali externi operis, a quo velie abstinere poena gehennae, prout compleclitur poe-
bonum est. At quoniam bonum ex inte- nani sensus una cum poena damni,
gra causa ,malum autem ex quocumque quemadmodum gehennam repraesentat
defectu, si voluntati abstinendi ab opere Augustinus in hoc Enchiridio e. CXII. et
malo exlerno adiungeretur sive admisce- CX1II. Sed fìngamus moveri tantum a
retur cupiditas conditionata peccandi si poena sensus. Adhuc tamen verum erit,
liceret impune , actus esset simpliciter quod propter visionem Dei facit bonummalus. Ceterum non ita est •, imo quem- et non malum, non eo sensuquo ro prò-
admodum vult abstinere a malo externo pter significare potest motivum agendi,
ita non vult aliud quodeumque malum,
sed quo significare polest terminimi ac
ut ponimus. Igilur si inspicialur quod fìnem operandi. Attritus enim ex spe ve-
vult iste actus, praeterea altendatur e- niae et gloriae,quam habet obtinendae
tiam quod non vuJt , tandem etiam con- per propria merita auxilio divinae gra-
sideretur motivum volendi, erit totus ille tiae , se ac sua ordinat ad Dei possessio-
actus amor boni , insti, recti , honesti, nem , ut scilicet hoc summum bonum ac-
nisi dicat Iansenius, hunc aclum fore quirat.
malum ex defectu amoris amicitiae in Ipse quoque Iansenius non ita intelligit
Deum,qui inesse debeat omni actui
5aut inlelligere potest haecAugustini ver-
quod non pertinet adcontroversiam prae- ba, ac si praescribant faciendum bonumsentem, et praeterquamquod sine funda- ac non faciendum malum propter visio-
menlo dicilur , ex superioribus evincitur nem tamquam propter motivum. Longe
falsum.Haec dixi de bonitale actus. Ut tutius et perfeclius ipso auctore Iansenio
enim homo bonus sit , alia plura requi- erat facere bonum et non malum ex solo
ruotar atque inter caetera quod in loco amore amicitiae in Deum nullo respectu
ac tempore exerceat actus virlulum tum beatitudinis. Superest, ut etiam ad lan-
theologicarum tum moralium. senii menlem Augustinus intelligatur no?
Sed iam redeundum ad Sermonem monere ad faciendum bonum et non ma-CLXXVIII. ex quo plura obiicit Ianse- lum propter visionem^idGst ordinando no-
nius; quae si explicentur, claraerit mens stra opera ad assecutionem visionis, ad
Auguslini in hoc Enchiridii cap. CXXI. quam spes nos urget.
Postquam s. Doctor ea dixerat: Si ti- Ceterum quamvisattritus habeat spem
more gehennae non facis malum, non veniae et gloriae, et ad horum honorum
amore iuslitiaefacis bonum. Aliud est,
assecutionem ordinet se ipsum et opera
timere poenamìaliud est amare iustiliam sua; liane enim spera habere debet attritio
(quae duo rite discernere curavimus
) ,exTridentino,siquidem sufriciens essepo"-
pergit Augustinus n. 11. : Amor castus sit ad sacramentum poenitentiae: quam-
in te esse debet, quo amore desideres vi- visexercitium spei theologicae pertmeaf
dere non coelum et terram , non cam- necessario ad statura hominis insti prò
pos liquidos mari s, non spectacula nuga- tempore et loco, quo obligat spei pri
torta , nonjulgores nitoresque gemma- ceplum affirmativum: non tamen ei ip-
rum, sed desidera vidcre Deum tuum,
siusmet Iansenii doclrina id necessario
amare Deum tuum quia dietimi est , I. pertinet ad quemeumque actum in parti-
loan. III. 2. : Dilectissimi, fìlii Dei su- culari distinclum ab altritione sacramen-
mus, et nondum apparuit quod erimus,
tali, ila ut nullus actus esso possit amor
scirnus aulem quod cum apparuerit si- castus , nisi desideret videre Deum cum
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 263/270
— 235 —satis utique sit amor amicitiae nihil re- constituta fuisset poena ignis aeterni
,
spiciens beatitudinem. nec possunt componi cum voluntate con-
Pergit Augustinus: Si enim amas vi- ditionata : Peccarem si impune possem;
dere Deumtuwn, si in ime peregrinano- quippe quae voluntas et ipsa est pecca-
ne ilio amore suspiras , ecce probat te tam. Frustra ergo Iansenius ]. V. de Gr.
Dominus Deus tuus quasi dicat tibi: Ec- Gir. cap. XXVIII. al. XX. obiicit Au-cefac quod vis, imple citpiditates tuas gustini sermonem CXLV.qui olim in ap-
extende nequitiarn , dilata luxuriam pend. erat III. edit. ex mss. Carthus.
quidqwd Ubuerit licitum pitta: non hinc n. 3. Prohibet Deus adulterium, concu-
te punio, non te in gehennam mitto^Ja- pisti uxorern alienam, non accedis, non
ciem meavi tantum tibi negabo . Si ex- facis , occasio data est , habes tempus,
pavisti , amasti. Si hoc quod dictum est, patet locus, deest conscius^tu tamen non
facievi suam tibi ncgabit Deus tuus con- facis. linde? Quia times poenam. Sedtrcmuit cor Inumavi non videndo Deum nullus sciet. Numquid nec Deus? Ita
tuum magnavi poenam pulasti,
gratis piane, quia scit Deus quod facturus es,
amasti. nonfacis : sed et ipsum Deum minitan-
Si poenitens rite attritus hoc pacto tem tremis , non praecipientem diligìs.
probetur, eum invenies,qualem vult Quare non facis ? Quia si feceris , in
Augustinus. Imprimis enim si movetur gehennam mitteris.lgnem times. O si ca-
ex metu gehennae, quaJem solent consi- stitatem amares, non faceres, etsi omniderare catholici
,prout complectitur u- modo impunitus esse deberes.
tramque poenam damni ac sensus , eia- Frustra inquam hoc Iansenius oppo-
rum est quod comminante Deo,faciem nit. Attritus enim ita dispositus est non
meam tibi negabo , attriti cor contremi- quidem immediate ac proxime ratione
scet. Deiude vero etiamsi moveatur ex metus ignis aeterni , sed ratione odii et
gehennae metu prout complectitur poe- propositi universalis ex eo metu veluti
nani sensus , quia tamen hoc motivum progerminantium, ut nonfaceret etiam-ponitur in attrito esse ita efficax, ut eum si omni modo impunitus excederet. Mi-
determinet ad media necessaria evadendo randum est tamen,quod Iansenius non
tanto poenae malo; media autem istasunt animadverterit, quam differat ab homine
universalis displicentia peccatorum le- attrito is, quem hoc loco describit ac
thalium cum universali proposito et spe reprehendit Augustinus. Is enim habet
veniae permanentis idest cum perseve- quidem metum gehennae seu ignis ae-
rantia et gloria ; inde tandem fit ut etiam terni : habet voluntatem abstinendi ab
attritus ex solius aeternae poenae sensus adulterio externo et consummato 5 at
timore expavescat ad eam vocem , Fa- haec voluntas mixta est cum gravi ma-ciem suam tibi negabit Deus tuus , ex- litia nempe cum interna deliberata con-
pavescat inquam non immediate ex eo cupiscentia adulterii. En verba Augu-motivo timoris, sed ex ratione et eiìica- stini. Prohibet Deus adulterium, con-
cia spei, quam ille timor induxit. cupisti uxorem alienam... Tu autemnonHinc habes quod attritus ex solo etiam facis.
metu gehennae quantum ad poenam sen- Multo autem minus ea voluntas habet
sus dispositus ac paralus animo est ad ab- odium universale omnis peccati , et uni-
stinendum a peccato, etsi omni modo im- versale propositum cum animi disposi-
punitusfuturus esset tum apud homines tione ad implendam omnem iustitiam. I-
tum apud Deum. Diximus enim quod gilur homo ab Augustino reprehensus ti-
motivum ex metu aeternae poenae sen- mebitpoenam et non amabit iustitiam sed
sus ita efficaxest in rite attrito , ut eum iniustitiam , timebit Deum minantem,determinet ad universale odium omnis non amabit Deum praecipientem, quem
peccati, et universale propositum ea in contemnit per eam internam adulterii
posterum fugiendi. Si hoc odium et prò- concupiscentiam.
positum universalia sunt, ex parte obie- Eadem responsio est ad Auguslini Jo-
cti exlenduntur contra peccatum in om- cum in Exp. Epist. ad Galatas n. 43.,ni hypothesi etiam illa io qua peccato quem Iansenius opponi t: Et hominem si
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 264/270
— 236 —propterea non occidit aliquis ne et ipse nos concedimus, neo immerJlo Iansenius
occidatur, non implet praeceplum insti* eo capite XXX. al. XXI T. maioribus lit-
(iae : scd si ideo non occidat, quiainiu- teris describit eas Augustini voces : Ideo
stum est , etiamsi jacere possit impune non occidat quia inìustum est .
non solurn apud liomines sed eliam apud Respondeo omnes omnino, tum nos
Deum. Palet «nini ex dictis,quod hoc tura Iansenium in eo convenire debere
,
animo disposittis est qui attrilus est cum quod voculae ideo et quianou significent
odio et proposito universali-, ac proinde obiectum formale motivum in verbis
etiam in hypothesiquodhomicidium non Augustini. Secus enitn ut quis impleat
punirelur poena ignis. cura merito eliam superno praeceptum
Ex eodem universali odio ac proposito non occidendi minime satis esset ita age-
fìt, ut altritus ex metu ignis aeterni in re: Quia Deus in se summe bonus est,
homicidio abominetur generalem ratio- ex hoc obiectoformali motivo nolo fa-nem iniustitiae, seu etiam peccati, offen- cere homicidium Deo contrarium, inde-
sae Dei Proindeque vere de eo dicas bitum, iniustum. H\c enim actus non mo-
cum Augustino, in cit. Expos. epist. ad vetur ex iniustitia homicidii tamquam ex
Galat. n. 43. , Ideo non occidit, quia in- obiecto formali , ideoque non abstinet ab
iustum est. Contra vero si quis timeat ae- homicidio quia iniustum est , si xo quia et
ternum ignem et ideo abstineat ab opere ideo dicant obiectum formale motivum.
homicidii cum voluntate non habenle u- Quis porro dicat,eum aclum non esseme-
niversale odium ac propositum in omne ritorium,qui licet non moveatur ex moti-
peccatum , multoque magis si abstineat vo iniustitiae , moveatur tamen ex moti-
cum voluntate patrandi homicidium, ni- vo divinae bonitatis? Omnes igitur, ve-
si timeret et ipse occidi (huiusmodi enim limus nolimus , consentire in eo debemus
est homo descriptus ab Augustino) , si quod cum Augustinus docet implendum
quis inquam ita se habeat, non abomina- esse praeceptum fugiendooccisionem pro-
tur in homicidio rationem iniustitiae com- -siimi ideo quia iniustum est, sensus sit
munem tum homicidio externo tum in- fugiendam occisionem proximi sub ratio-
ternae voluntati homicidii eliam condi- ne iniustae sive sub ratione culpabilis,
tionatae. Falso proinde de hoc nomine criminosae,peccaminosae , sive aliis vo-
dixeris: Ideo non occidit, quia iniustum cibus fugiendam occisionem proximi odio
est. Imo si homo descriptus ab Augusti- habendo et abominando in ea occisione
no animum suum sincere explicare vo- rationem iniustitiae, culpae, et peccati,
let, ita dicerel.Timeo et ideo nonoccido-, Habes itaque 1. Augustinum hoc En-
nihil autem curo de iniustitia homicidii; chiridii capite CXXI. non reprehendere
quod adeo verum est , ut quantumcum- qui simpliciter agant timore poenae , sedque homicidium iniustum sit , actualem cum addilo, si non referatur ad cari-
dispositionem ac voluntatem habeam il- tatem,
lud patrandi, nisi timerem, et quamvis Habes. 2. quisnam sit ille timor poe-
sciam liane dispositionem ac voluntatem nae non relatus ad caritatem , sive qui
iniustam esse, eam tamen habeo nihil non pertineat ad cupiditatem boni , ad
curans de hac interna iniustitia. voluntatem boni...
Dices: Attriti hominis actus timens Habes 3. quo pacto altritus non sit ob-
ignem aeternum et ideo abstinens ab ho- noxius reprehensionibus in eos, qui agunt
micidio curii voluntate habente universa- timore poenae non referendo ad canta-
le odium et propositum contra omne peo tem, timore poenae non amore iustitiae:
catum, abstinet ab homicidio cum abo- quo pacto atlrilus non peccet ,etiam si
minatione iniustitiae-, falso autem dices, posset impune quoad Deum et homines:
quod abstineat quia iniustum est: non e- quo pacto abstineat ab homicidio, adul-
nimmovetur ab iniustitia tamquam ab lerio.... quia iniustum est ; quae sunt lo-
obiecto formali motivo , sed ab igne ae- ca Augustini diffìciliora obiecta a Ian-
terno. Plus ergo vult Augustinus quam senio.
FINIS.
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 265/270
Pag lCol.
2 2% 215 1
22 2
29 -2
37 1
j> 2
40 N
/ri 2
w 189 1
12Y 1
126 2129 1
136 2138 1
)> 2
n:> 2
ivt 1
154 1
156 2159 2162 1
» 2
170 2
185 1
190 2
200 »
202 1
206 22-26 1
232 1
ERRATA CORRIGE
Lin.
ulr. Deitate Deitatis
49 Tricapinius Tricassinius
alt. videatur videantur
15 intunderat infudcrat
50 Eustachio Eustathio
W av.o).0"J^tA ky.oìovSix
34 Semi. GLIX de Verb. Apost. Serra. CLIX. al. XVII. de Verb,
Cap. Vili Apost. Gap. VII.
5 minus utiliora ininus utilia
7 a n frucluosus amfractuosus
3V XVI XVII.16 sit fit
12 Tarrianum Turrianum
14 liumauae humanae,
50 Enchiridion Enchiridii
33 criminis criminuni
5 utiJes utilis
28 iuris quod ab Apostolo. . . . iuris ab Apostolo
37 iudicavit indicavit
29 in vitio invitis
42 seculi 10 * seculi IV
6 bona borio
33 divino peccamus quod. . . . divino , peccamus : quod43 moverà movere
5 boni ac mali boni sive mali
23 iubemus iubemur
51 qua ereipsa quae reipsa
44 negatis negantis
40 Beo Dei
35 careni caret
40 videtur videntur
13 ut vivit ut vivat
11 facit facis
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 266/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 267/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 268/270
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 269/270
CD Mt3 ^•H T>«el r
*G)
t* ^-^.
da CD
3•H <D
d H•H 2^ ti
•H ^
THE INSTITUTE OF I AL STUI
IO ELMSLEY PLACE.ONTO 5, CANA
1943
8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.
http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 270/270