ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EL KİTABI · 2 3 ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EL KİTABI...

ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİEL KİTABI

TÜBİTAK BİLİM VE TOPLUM PROJELERİ DESTEKLEME PROGRAMI - 4004

2 3

ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİEL KİTABI

TÜBİTAK BİLİM VE TOPLUM PROJELERİ DESTEKLEME PROGRAMI - 4004

Bursa Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı

Atık Yönetimi Şube Müdürlüğü

EditörYıldız ODAMAN CİNDORUK

Bursa Büyükşehir Belediyesi

Yayın KuruluA. Nalan FİDAN - Bursa Büyükşehir Belediyesi

Esra ESER - Bursa Büyükşehir BelediyesiHatice ÜNLÜ - Bursa Büyükşehir Belediyesi

Doç. Dr. Güray SALİHOĞLU - Uludağ Ünv. Çevre Müh. Böl.Yrd. Doç. Dr. Nagihan OĞUZ DURAN - Uludağ Ünv. Psikolojik Dan. ve Reh. Böl.

Öğr. Gör. Dr. Sevil ÇALIŞKAN ELEREN - Uludağ Ünv. Çevre Müh. Böl.

Grafik Tasarımİlhan UÇAR

BaskıKadraj Ajans - Dijicopy

Hacı İlyas Mh. Kıbrıs Şehitleri Cd. No:4/AOsmangazi - BURSA

0.224.2530212www.dijicopy.com

www.dijitalbaskinvar.com

Bu yayının tüm hakları Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne aittir.Kaynak göstermek suretiyle kısmen ya da tamamen alıntı yapılabilir.

BURSA - Haziran 20141. Baskı

2 3

GİRİŞ

PROJE EKİBİ

PROJE ÖZETİ

ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

ATIKLARIMIZLA YOLCULUK ETKİNLİK BİLGİLERİ

FOTOĞRAFLARLA ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ

BASINDA ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ

EKLER

EK 1: PROJE ETKİNLİJKLERİNDE KULLANILAN TABLOLAR

EK-2: ÖN/SON TESTLER VE GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ

EK-3: BİLGİ YARIŞMASI SORULARI

İÇİNDEKİLER

4-7

8

9-10

11-14

15

16-87

88-89

91-110

92-97

98-105

106-110

4 5

Bursa, ülkemiz genelinde “Yeşil Bursa” olarak anılmaktadır. Uludağ’ın doğal zenginlikleri, Bursa ovasının verimliliği, deniz kıyısında bir şehir olması, termal olanakların Türkiye’nin bir çok ilinden daha fazla olması gibi çevresel özellikler, her dönemde Bursa’ya olan ilgiyi taze tutmuştur.

Öte yandan küresel ısınmanın yol açtığı sonuçlar bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de önemi giderek artan sorunlar arasındadır. İklim değişiklikleri, hava kirliliği, su ve toprak kirliliği gibi çevresel kirlilikler sadece ülkelerin iç problemi değil dünyanın ortak problemi olarak karşımızda duran gerçek-liklerdir. Çünkü ülkeler arasında varolan sınırlar maalesef çevresel etken-lerin yayılmasına ve engellenebilirliğine imkan vermemektedir. Örneğin bir ülkenin kirletilmiş nehirlerinden denize dökülen atıklar, kıyısı olan bütün ül-keler için tehdit oluşturmaktadır. Bu yüzden çevre sorunları global ölçekte değerlendirilmeli ve ortak çözümler üretilmelidir. Bu düşünceden hareketle Avrupa Birliği’ne üye ülkeler aldıkları ortak kararlarda “çevre” başlığını en önemli konu olarak belirlemişlerdir.

Bursa Büyükşehir Belediyesi olarak bizim üzerinde hassasiyetle durduğumuz konuların başında çevreye duyarlı bir yönetim anlayışı gelmektedir. Bu kap-samda başlattığımız çevre projeleri ile Bursa’nın yaşanılabilir bir kent olması noktasında önemli gayretler içindeyiz.

4 5

Bu projelerin içinde; arıtma tesisleri, dere ıslah çalışmaları, kente yeni yeşil alan kazandırma çalışmaları, park alanları oluşturma, cadde ve sokakların estetik kaygılarla yeniden düzenlenmesi, meydan düzenlemeleri, atık yöneti-mi gibi birçok alanda çevresel proje hayata geçirilmiştir.

Tabii ki bu çalışmaların bilinçlendirme kampanyalarıyla desteklenmesi daha temiz bir çevre için alınan önlemleri anlamlı ve değerli kılacaktır. Bu ka-psamda uyguladığımız projelerimizden biri de TÜBİTAK ve Uludağ Üniversitesi ile ortaklaşa yürüttüğümüz “Atıklarımızla Yolculuk” projesidir.

Proje ile amacımız; 10-12 yaş grubundaki çocuklarımızın, atıkların farkına varması, bu konuda sorgulayarak ve tartışarak öğrenmelerini sağlamaktı. Bu kapsamda çocuklarımızın gözlem, atölye çalışmaları, doğa oyunları, dra-ma, ölçme ve değerlendirme etkinlikleri ve deneysel çalışmalar yapmaları sağlanarak erken yaşlarda çevre duyarlılığı oluşturulmaya çalışıldı.

İnanıyorum ki bu projenin ulaştığı tüm çocuklarımız, çevreye duyarlılıklarını öğrendikleri konuları daha da geliştirerek güçlendirecek ve yarınlara daha sağlıklı ve bilinçli bireyler olarak ulaşacaklardır.

Saygılarımla…

Recep ALTEPEBursa Büyükşehir Belediye Başkanı

6 7

GİRİŞ

Hızla artan dünya nüfusu, plansız sanayileşme, sağlıksız kentleşme ile birlikte insan ve çevre arasında var olan vazgeçilmez etkileşim temel yaşam alanımız olan çevremizi ve bu çevreyi oluşturan hava, su, toprak gibi temel unsurları olumsuz etkilemeye başlamıştır.

Doğal kaynaklarımız üzerinde oluşan olumsuz etkilerin tekrar kendilerine döndüğünü fark eden insanoğlu 1970’li yıllar itibariyle sürüdürülebilir kalkınma kavramıyla tanışmış ve doğal kaynaklara zarar vermeden, kaynakların bilinçli olarak tüketilmesini sağlayarak gelecek nesillerin ihtiyaçlarının karşılanması-na ve kalkınmasına imkan verecek şekilde bugünün ve geleceğin yaşamının ve kalkınmasının planlanması bilinci yaygınlaşmıştır.

Sürdürülebilir kalkınma kavramının hayatımıza girmesiyle birlikte tarihi, doğal ve kültürel çevrenin korunmasına yönelik toplumların bilinçlendirilmesi konusu gündeme gelmiş bu minvalde çevre eğitimi kavramı gelişmiştir.

Çevre eğitimi, tüm dünyanın gündeminde olan çevre sorunlarının ortaya çıkardığı bireysel ve toplumsal bir ihtiyaç haline gelmiştir. Çevre eğitiminin amacı toplumun tüm kesimlerini çevre konusunda bilgilendirmek, bilinçlendir-mek, olumlu ve kalıcı davranış değişikliklerini kazandırmak ve bireylerin aktif katılımlarını sağlamaktır.

6 7

Çevre eğitiminde en önemli hedef kitle hiç şüphesiz çocuklardır. Çocukluk döneminde kazandırılan davranış ve duyarlılıkların bireyin bütün hayatında etkili olduğu bilinmektedir. Geleceğimize değer katacak ve bugünün toplumu-nun da şekillenmesini sağlayacak çocukların çevresel duyarlılığının artırılması, toplumsal gelişmeyi olumlu yönde etkileyecektir.

Bu bağlamda; Bursa Büyükşehir Belediyesi koordinasyonunda Uludağ Üni-versitesi işbirliğinde Atıklarımızla Yolculuk Projesi hazırlanmış ve TÜBİTAK 4004 Bilim ve Toplum Programı’nın desteğiyle uygulanmıştır. Proje kapsamında 10-12 yaş grubu çocukların günlük yaşantılarında gerçekleştirdikleri faaliyetlerin çevreye olan etkilerini fark etmeleri, çevreyle ilgili kavramları somutlaştır-maları, çevre bilimlerine olan ilgililerini arttırmaları, bilimsel merak duygula-rını geliştirilmeleri hedeflenmiştir. Aktif öğrenme metoduna dayalı deneyler, drama etkinlikleri, saha gezileri, gözlem faaliyetleri ve atölye çalışmalarından oluşan 18 farklı etkinlik ile çocukların görerek, tartışarak, sorarak öğrenmeleri sağlanmıştır.

Umuyoruz ki; Atıklarımızla Yolculuk Projesi kapsamında yapılan etkinlikle-rin ayrıntılı olarak açıklandığı bu kitap, çevre eğitimi alanında çalışma yapan kişi ve kurumlar için yol gösterici bir kaynak niteliğini taşır ve çevre bilincine sahip nesillerin yetişmesine katkı sağlar.

8 9

PROJE EKİBİ

Ziraat Mühendisi Atık Yönetimi Şb. Md.

Esra ESER

Çevre Yüksek Müh.Uzman

Hatice ÜNLÜ

U.Ü. Psikolojik Dan.ve Rehberlik Böl. - Uzman

Yrd. Doç. Dr. Nagihan OĞUZ DURAN

PsikologÇocuk Merk. Sorumlusu

Eda ABDULLAHOĞLU

U.Ü. Çevre Müh. Böl.Uzman

Doç. Dr. Güray SALİHOĞLU

PsikologEğitmen

Mahmure ÇÜRE DOLANBAY

Çevre Yüksek Müh.Proje Yürütücüsü

Yıldız ODAMAN CİNDORUK

U.Ü. Çevre Müh. Böl.Uzman

Öğr. Gör. Dr. Sevil ÇALIŞKAN ELEREN

8 9

PROJE ÖZETİ

Amaç:

Projenin amacı; 10-12 yaş grubundaki çocukların günlük hayatlarında gerçek-leştirdikleri faaliyetler sonucu oluşturdukları atıkların farkına varmalarını ve bu atıkların ne şekilde uzaklaştırıldığını görerek, uygulayarak, sorarak ve tartışarak öğrenmelerini sağlamaktır.

Bu kapsamda deneyler, drama etkinlikleri, saha gezileri, gözlem faaliyetleri ve atölye çalışmaları ile çocukların çevre bilimlerine olan ilgilerinin arttırılması, çevreyle ilgili bilimsel kavramlarla tanışmaları, günlük hayatlarında çevreyle ilgi-li konularda farkındalık geliştirmeleri ve çevre sorunlarını bilimsel bakış açısıyla anlamaları teşvik edilmiştir.

Bu çerçevede öğrencilerin aşağıdaki konularda bilinçlenmesi hedeflenmiştir.• Doğal kaynaklar üzerindeki baskının insan merkezli olarak her geçen gün

arttığı ve çevre kirliliğini beraberinde getirdiği • Tüketim faaliyetlerimizle bağlantılı olarak oluşturduğumuz atık miktarının

her geçen gün arttığı, • Oluşturduğumuz atıkların insan ve çevre sağlığına zarar vermemesi amacıy-

la ne şekilde uzaklaştırıldığı • Atık bertarafı amacıyla hangi teknolojilerin kullanıldığı• Çevre koruma faaliyetlerinde farklı disiplinler arası ilişkilerin önemi,• Çevre kirliliğinin doğal kaynaklarımız üzerindeki etkileri

Yöntem:

Öğrencilerin proje amacı doğrultusunda bilinçlenmelerini sağlamak için, klasik eğitim öğretim metotlarının dışında uzman eğitmenler tarafından gözlem, deney, uygulama, grup çalışması, beyin fırtınası, drama vb. yöntemler kullanılmış ve öğrencilerin çevre bilimleriyle ilgili bazı kavramları algılamaları sağlanarak bu alandaki ilgi ve merak duyguları da arttırılmıştır. Yapılan etkinliklerle öğrenciler, bilimsel düşünme, problem çözme ve eğlenerek öğrenme imkânına kavuşmuşlar-dır.

10 11

Hedef Kitle: Ortaokul 5.ve 6. Sınıf öğrencileri (10-12 yaş grubundan 60 çocuk)Çocuklar Bursa Büyükşehir Belediyesi Çocuk Merkezi katılımcılarından belirlen-miştir. Proje Yürütücüsü: Bursa Büyükşehir Belediyesi Ortaklar:

• Uludağ Üniversitesi • Çevre Mühendisliği Bölümü • Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü

Etkinlik çeşitleri:

Ana Faaliyetler:1. 20’şer kişilik 3 ayrı grubun oluşturulması2. 3 ayrı dönem halinde hazırlanan etkinlik programının (18 etkinlik) uygulanması3. “Atıklarımız ve Biz” konulu bilgi yarışması yapılması4. “Atıklarımızla Yolculuk El Kitabı”nın hazırlanması5. Proje paylaşım toplantısı ve sergisinin gerçekleştirilmesi (öğretmenler ve ilgili

kurumların katılımıyla)

Proje Süresi: 01.07.2013-01.07.2014

Proje TÜBİTAK 4004 Bilim Ve Toplum Projeleri Destekleme Programınca destek-lenmiştir.

• Gözlem• Atölye çalışmaları• İçeriği oyunlarla aktaran etkinlikler

(örn. doğa oyunları)

• Drama• Ölçme ve değerlendirme etkinlikleri• Deneysel çalışmalar

ETKİ

NLİ

KLER

DRAMA

ATÖLYE ÇALIŞMALARI

GEZİLER

DENEYLER

• Çevre Dostları Tanışıyor• Yeşil TV

• Çevre Dostu Olmak Kolay mı?• Çevre Şarkımız

• Eski Gazetelerden Kağıt Yapı-yoruz

• Kompost Yapıyoruz

• Depolama Alanımızı Yapıyoruz• Suyumuzu Arıtıyoruz• Kirli Suyu temizleyen canlılar

• Geri Dönüşüm Tesisi• İçmesuyu Arıtma Tesisi

• Atıksu Arıtma Tesisi• Katı Atık Depolama Sahası

• Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz • Geri Kazanımı Öğreniyoruz

• Evimizde Tehlikeli Atık var• Evimizden Çıkan Atıkları Yöne-

tiyoruz.

10 11

PROJE KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

Atıklarımızla Yolculuk projesi kapsamında ilk ola-rak notluk, kalem, proje önlüğü, roller ve proje afişi gibi tanıtım materyalleri hazırlanmıştır. Ha-zırlanan proje tanıtım materyalleri çeşitli mec-ralara dağıtılarak projenin kamuoyuna duyurumu sağlanmıştır.Projenin hedef kitlesini oluşturan 10-12 yaş grubundaki öğrencilerin belirlenmesi amacıyla proje başvuru formu hazırlanmış ve Bursa Büyükşehir Belediyesi Çocuk Merkezinde gerekli duyuru faaliyetleri yapılmıştır. Başvurular doğrultusunda he-def kitle olan 60 öğrenci belirlenmiştir. Proje takvimi doğrultusunda grup etkinliklerine başlanmıştır. Her grup etkinliğin-de ilk olarak proje ekibiyle öğrencilerin tanışması sağlanmıştır. Hazırlanan proje materyalleri (proje önlüğü, notluk, kalem) öğrencilere dağıtılmıştır.Öğrencilerin projenin detayları ve proje kapsamındaki sorumluluklarıyla ilgili bilgilenmeleri amacıyla Proje yürütücüsü Yıldız ODAMAN CİNDORUK tarafından proje tanıtım sunumu yapılmıştır.

12 13

Öğrencilerin çevreyle ilgili mevcut bilgi seviyelerini belirlemek ve proje etkin-liklerinin öğrencilere sağlayacağı faydayı ölçmek amacıyla hazırlanan çevre bilgi testi uygulanmıştır. Projede öngörülen 18 adet etkinlik belirle-nen program doğrultusunda gerçekleştiril-miştir. 18 Etkinlik sonunda çevre bilgi testi tekrar uygulanmıştır. Çevre bilgi testinde, özellikle proje kap-samına dahil edilen; geri kazanım, evsel atıklar ve bertaraf yöntemleri, evimizde-ki tehlikeli atıklar, çevre dostu tüketim, içme suyu kaynaklarımız, evsel nitelikli atıksular ve bertaraf yöntemleri, asitler ve bazlar, atıksu arıtma ve arıtmada etkili olan unsurlar konularıyla ilgili öğrenci-lerin bilgi seviyesinin ölçülmesine yönelik sorulara yer verilmiştir. Çevre bilgi testi sonuçları proje ekibince değerlendirilmiştir. Öğrencilerin çev-re bilincini ölçemeye yönelik çevre bilgi testinden aldıkları ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunup bulunmadığını test etmek için ya-pılan, parametrik olmayan Wilcoxon Sıra Sayıları Testi sonucunda ön test ve son test puanları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmuştur (p<.01). Bu bulgu, verilen çevre eğitiminin, öğrencile-rin “çevreyle ilgili bilgilerini olumlu yönde etkilediğini /arttırdığını göstermiştir.Ayrıca etkinlikler sonunda öğrencilere ge-nel değerlendirme testi de yapılmıştır.

12 13

Genel değerlendirme testinde 1’den 10’a kadar belirlenen memnuniyet skalasına göre yapılan değerlendirmede; “Bu programa katılmaktan ne kadar memnun-

sun?” sorusuna öğrencilerin %99’u 10 puan vererek çok memnun olduklarını, “Senin bu projeye katılman, evinizde burada ele alınan konularla ilgili gelişmeler olmasına ne kadar katkı sağladı?” ve “Başka arka-daşlarına bu programa katılmalarını ne ölçüde tavsiye edersin?” Sorularına öğ-rencilerin %86’sı 10 puan vererek memnu-niyetlerini ifade etmişlerdir.

Öğrencilere yapılan testler genel olarak değerlendirildiğinde proje öğrencilerin çevre bilincinin gelişmesinde ve çevresel kavramlarla tanışmalarında önemli öl-çüde etkili olmuştur. Öğrenciler projeye katılmaktan büyük ölçüde memnuniyet duyarak arkadaşlarının da katılımını tavsiye etmişlerdir. Öğrencilerin etkinlikler kapsamında öğrendikleri bilgilerin pekiştirilmesi ve pro-jenin etkilerinin yaygınlaştırılması amacıyla planlanan Atıklarımızla Yolculuk Bil-gi Yarışması 25 Nisan 2014 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bilgi yarışmasına proje

kapsamına dahil olan 3 gruptan seçilen 3’er öğrenci katılım sağlamıştır. Öğren-cilerin kıyasıya mücadele ettiği bilgi ya-rışmasında; arıtma tesisleri, katı atıkların bertarafı, arıtma teknolojileri, geri kaza-nım, tehlikeli atıklar konularında sorulan sorulara verilen cevaplar, proje etkinlik-lerinin öğrencilerin çevre bilincinin geliş-mesine ve çevresel kavramlarla tanışma-

14 15

larına katkı sağladığının en önemli göstergesi olmuştur.Yarışmada; projenin birinci grubu-nu temsil eden Murat Açkan, Esma Demir ve Semanur Aydın birinci ol-muştur. Yarışmaya katılım sağlayan öğrenciler ödüllendirilmiştir. Ayrıca proje kapsamında her grupla birlikte protokol ziyaretleri gerçek-leştirilmiştir. Birinci grupla birlikte Bursa Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Atilla ÖDÜNÇ, ikinci grupla bir-likte Bursa Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Mustafa ALTIN, üçün-cü grupla birlikte Uludağ Üniversitesi Rektörü Kamil DİLEK ziyaret edilmiştir.

14 15

PROJE ETKİNLİK BİLGİLERİ

• Çevre Dostları Tanışıyor• Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz• Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz• Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz• Geri Kazanımı Öğreniyoruz• Çevre Dostu Oyuncak• Kompost yapıyoruz• Yeşil TV• Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz• Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz• Evimizde Tehlikeli Atıklar Var• Çevre Dostu Olmak Kolay Mı?• Suyumuzu Arıtıyoruz• DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi• Çevre Şarkımız• Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi• Kirli Suyu Temizleyen Canlılar• Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz

DRA

MA

ATÖ

LYE

ÇALI

ŞMA

LARI

GEZ

İLER

DEN

EYLE

R

16

Etkinliğin Adı : Çevre Dostları Tanışıyor Ekinlik Çeşidi : DramaEtkinliğin Amacı : Bu etkinlikte öğrencilerin drama yoluyla birbirleriyle tanışmalarını ve kaynaşmalarını ve çevreye zarar veren davranışlarını gözden ge-çirmelerini sağlamak amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 DakikaKullanılacak Malzemeler : CD çalar, popüler şarkıların sözsüz versiyonları. Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı :• Lider kendini tanıtır; drama etkinliklerine ilişkin bilgi verir. • Katılımcılar mekan içinde yürüyerek el sıkışırlar. Bu sırada karşılıklı olarak

birbirlerine adlarını ve soyadlarını söylerler. • Tüm katılımcılar bir çember olacak şekilde bir araya gelirler. Lider sırayla

çemberin ortasına gelerek isimlerinin anlamını söylemelerini ve bunu bir de-vinimle ifade etmelerini ister. Gösterilen devinim tüm grup tarafından tekrar-lanır. Performansını sergileyen kişi istediği bir arkadaşının omzuna dokunarak sırasını ona verir. Tüm öğrencilerin isimlerini devinimle ifade etmeleri sağla-nır. Öğrencilerin aynı çember içinde kalarak, “çevreye zararı olan” davranışlarını (Örneğin: Ben bazen pilleri çöpe atarım… vb) düşünmeleri istenir. Bunlardan bir tanesini seçerler. Sırayla çemberin ortasına gelip seçtikleri davranışları ile ilgili olarak gruba “Kimler … yapıyor?” (Örneğin: “Kimler pilleri çöpe atı-yor?”) sorusunu yöneltirler. Aynı alışkanlığa sahip olan öğrenciler çemberdeki yerlerini değiştirler. Çemberde hemen yanlarında duran kişilerin dışında iste-dikleri herkesin yerine geçebilirler. Ortadaki öğrenci istediği bir öğrencinin ye-rine geçerek sırasını ona verir. Tüm üyeler ortaya geçene kadar etkinlik sürer.

• Her öğrenci bir kez daha çemberin ortasına gelerek, çevre kirliliğine katkıda bulunan bir davranışını devinimle gösterir. Gösterilen devinim tüm öğrenciler tarafından tekrarlanır. Performansını sergileyen kişi sırasını istediği bir arka-daşına, gidip omzuna dokunarak verir. Tüm öğrenciler isimlerini devinimle ifa-de etmeyi tamamlayana kadar etkinlik sürer.

• Öğrenciler liderin sağındaki kişiden başlayarak, 1’den 5’e kadar sayma yönte-miyle 5’er kişilik 4 gruba ayrılırlar.

• Gruplara, kendi gruplarındaki tüm üyelerin devinimlerini birleştirerek bir “çevre dostu dans gösterisi” haline getirmeleri söylenir. Her grup üyesinin devinimi mutlaka kullanılmalı ve gösterileri mutlaka sergilenen olumsuz dav-ranışları/alışkanlıkları terk etme mesajı içermelidir. Gösteride istenirse müzik kullanabilmeleri için lider tarafından destek sağlanır.

• Tüm grupların “çevre dostu dans” gösterileri izlenir. • Tüm üyelerin yaşantılarına ilişkin paylaşımları ile etkinlik sonlandırılır.

“Çev

re D

ostl

arı T

anış

ıyor

“

17

“Çev

re D

ostl

arı T

anış

ıyor

“

18

“Çev

re D

ostl

arı T

anış

ıyor

“

O

yun oy

namayı

,

şa

rkı sö

ylemeyi

çok

beğe

ndim.

Sizi

n yaptı

ğınız

her şey

i beğe

ndim.

19

“Çev

re D

ostl

arı T

anış

ıyor

“

Dramala

r,

kompos

t,

a

rıtma t

esisin

e gittik

20 21

Etkinliğin Adı : Eski Gazetelerden Kağıt YapıyoruzEkinlik Çeşidi : DeneyEtkinliğin Amacı : Kağıt geri kazanımından yola çıkarak, kağıt, kar-ton, cam metal, plastik gibi ambalaj atıkların gezi kazanılabildiğini göstermek ve geri kazanımın faydaları hakkında öğrencileri bilinçlendirmek amaçlanmak-tadır.Etkinliğin Süresi : 60 DakikaKullanılacak Malzemeler : Eski gazeteler, A4 kâğıt boyutunda dikdörtgen de-likli çok ince tel, bez parçaları, tahta kaşık, plastik kova ve leğen, naylon poşet, fotoğraf makinesi.Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı :Öğrenciler bir önceki etkinlik sonrası eski gazeteleri kovaya koyarlar ve üze-rine su dökerler. • 1 gece bekleyen gazeteler tahta kaşıkla iyice ezilir ve suyu süzülür.• Leğenin üzerine tel gerilir ve telin üstüne hamur haline gelen gazeteler

serilir ve şekil verilir.• Şekil verilen kağıt hamurunun suyu iyice süzülür.• Telin üstündeki hamur altta kalacak şekilde bez parçası hamurun üstüne

konur.• Hamur beze yapışınca tel çekilir, bezin üstündeki hamur düz bir zemine

konur.• Üzerine tekrar bez konularak suyu iyice çektirilir.• Oluşturulan kağıt kuruması için güneşte bırakılır.• Kuruduktan sonra bezden ayrılarak kağıt hazırlanmış olur.

“Esk

i Gaz

etel

erde

n K

ağıt

Yap

ıyor

uz“

20 21

“Esk

i Gaz

etel

erde

n K

ağıt

Yap

ıyor

uz“

22 23

“Esk

i Gaz

etel

erde

n K

ağıt

Yap

ıyor

uz“

B

u progr

amda h

er şey

i

beğe

ndim, oy

uncaklar

yapt

ık, çöp s

ahası

yaptı

k,

dramala

r yapt

ık,

ge

zilere

gittik,

baş

kanım

ızın ya

nına

gittik

bize h

ediyeler

ve

rdiler, s

izi

ço

k sevi

yorum.

22 23

“Esk

i Gaz

etel

erde

n K

ağıt

Yap

ıyor

uz“

Ç

öp depo

lama

ala

nını çok

beğendim

çünkü

bazı

yeşill

ik

alanlar

ın altın

da

ç

öp old

uğunu

ö

ğrendim

.

24

Etkinliğin Adı : Geri Kazanım Tesisini GeziyoruzEkinlik Çeşidi : GeziEtkinliğin Amacı : Ambalaj atıkların geri kazanımıyla ilgili süreç hak-kında çocukları bilinçlendirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 DakikaKullanılacak Malzemeler : Otobüs, bone, eldiven, fotoğraf makinesi.Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı :• Çocuklara geri kazanım tesisinde dikkat edilecek hususlar konusunda bilgi

verilir.• Gezi öncesi bone ve eldiven dağıtılır.• Otobüsle tesise hareket edilir.• Tesiste ön bilgilendirme yapılır (neden atıklarımızı ayırmamız gerekiyor,

atıkları ayrı biriktirirken nelere dikkat etmeliyiz?....)• Tesiste atıkların ayıklandığı bölümler ayrıntılı olarak incelenir.• Tesiste fotoğraf çekimi yapılır.• Ayrılan atıkların istiflenmesi ve sonrasında gönderildikleri yerler anlatılır.• Atıkların daha sonra hangi ürünlere dönüştürüldüğü hakkında bilgi verilir.• Geri kazanımın faydaları üzerinde tartışılır.• Tesiste onları etkileyen konular üzerine değerlendirme yapılır.• Otobüsle dönüş yapılır.

“Ger

i Kaz

anım

Tes

isin

i Gez

iyor

uz“

25

“Ger

i Kaz

anım

Tes

isin

i Gez

iyor

uz“

26

“Ger

i Kaz

anım

Tes

isin

i Gez

iyor

uz“

G

enellikl

e öğre

nciler

ders

te sıkı

lırlar

ama

biz

sıkılm

adık. H

em

eğlendik

hem öğ

rendik.

E

n sevdiği

m yanı b

uydu.

27

“Ger

i Kaz

anım

Tes

isin

i Gez

iyor

uz“

G

eziler

i ve d

ans

ettiği

miz zam

anlar

ı

çok

beğendim

.

28

Etkinliğin Adı : Evimizdeki Atıkları İnceliyoruzEkinlik Çeşidi : Gözlem ve atölye çalışmasıEtkinliğin Amacı : Evlerimizden çıkan atıkların miktarı ve niteliği ko-nusunda farkındalık oluşturmak, veri değerlendirme ve sonuç çıkarma konu-sunda bilimsel yaklaşım geliştirme becerisini kazandırmak amaçlanmaktadır.Etkinliğin Süresi : 45 DakikaKullanılacak Malzemeler : Eldiven, Plastik Poşetler (Geri kazanılabilir ve Or-ganik Atıkları Ayrı Toplamak için), Tartı aleti (Atıkların miktarını belirlemek için) Milimetrik kağıt ( Çocukların topladıkları verilerle grafik çizmeleri için), Renkli kalem, kağıt, fon kartonu, yapıştırıcı, makas (Grafikleri sunulabilir hale getirmek için), Hesap Makinesi (20 adet), Fotoğraf Makinesi (4 adet)Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı :• Atık gözlemlemeyle ilgili çizelge ve malzemeler (tartı) dağıtılır (Tablo 1:

Ürettiğimiz Atığın Cinsi ve Miktarı tablosu).• Tartı aletinin kullanımı konusunda çocuklar bilgilendirilir.• Çocuklar atık gözlemlerken nelere dikkat etmeleri gerektiği konusunda bil-

gilendirilir ve 1 hafta boyunca evlerinde üretilen atıklar için kayıt tutmaları ve kategorilerine göre (kâğıt, karton, metal, plastik, organik ve diğer) atık-ları ayırmaları istenir.

• Oluşturulan kayıtlar Tablo 1’e işlenir. 1 hafta sonunda;• Çocuklara ağırlık birimleri ve grafik çizme yöntemleri hakkında bilgi verilir.• Çocukların getirdikleri kayıt sonuçlarına göre grafik çizmeleri sağlanır.• Çizilen grafikler üstünde evlerde üretilen atıklar, nasıl bertaraf edilmesi

gerektiği konusunda beyin fırtınası yapılır.• Çocuklara atık türleri ve bertaraf yöntemleri konusunda görsel sunuş yapı-

lır.

“Evi

miz

deki

Atı

klar

ı İnc

eliy

oruz

“

29

“Evi

miz

deki

Atı

klar

ı İnc

eliy

oruz

“

30

“Evi

miz

deki

Atı

klar

ı İnc

eliy

oruz

“

O

yuncak

yapm

a,

mikr

oskopl

a mikr

oplara

bakm

ak, ge

zileri

n hepsini

çok be

ğendim

.

Y

ani h

erşeyi

çok

beğ

endim.

31

“Evi

miz

deki

Atı

klar

ı İnc

eliy

oruz

“

Eğle

nceli b

ir şek

ilde

çevre

dostu ol

mayı

öğrendik. G

üzel bi

r

ş

ey olu

nca zam

an

ça

bucak

akıp

geçti .

Keşk

e hep

devam ets

e .

32

Etkinliğin Adı : Geri Kazanımı ÖğreniyoruzEkinlik Çeşidi : Atölye çalışmasıEtkinliğin Amacı : Evlerimizden çıkan geri kazanılabilir atıkların mik-tarı ve niteliği konusunda farkındalık kazandırmak, atıkların nasıl daha az üre-tilebileceği ve geri kazanımın faydaları üzerine düşündürmek amaçlanmakta-dır.Etkinliğin Süresi : 45 DakikaKullanılacak Malzemeler : Milimetrik kağıt (Çocukların topladıkları veriler-le grafik çizmeleri için), Renkli kalem, kağıt, fon kartonu, yapıştırıcı, makas (Grafikleri sunulabilir hale getirmek için), Hesap Makinesi, Fotoğraf Makinesi (1 adet), Dizüstü Bilgisayar ve projeksiyon aleti (1 adet)Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı :Bu çalışma “Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz” etkinliğinin sonucunda oluşan ve-riler, tablolar ve grafiklerle gerçekleştirilecektir. • “Yeniden Kullanım ve Geri Kazanım” konusunda yapılacak görsel sunumla

başlar. • Sunuş sonrası, çocuklardan “Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz” etkinliğinin so-

nucunda oluşan verileri kullanarak Tablo 2’yi doldurmaları istenir.• Öğrencilerin elde ettikleri verilerle yine grafik oluşturmaları istenir.• Geri kazanım üzerine elde edilen veriler ışığında; Geri kazanım nedir? Han-

gi atıklar geri kazanılabilir? gibi sorulara sınıf ortamında yanıt aranır. Bu-nun için önce öğrenciler 4 gruba ayrılır ve grup çalışması yapmaları istenir. Gruplarına bir isim vermeleri ve yanıtlarını kartonlara özetlemeleri bek-lenir. Grup çalışmasının ardından her grubun temsilcisinin sunuş yapması istenir.

• Grup temsilcisi öğrencilerin sınıf ortamında yapacakları sunuşlarla ve fo-toğraf çekimiyle etkinlik tamamlanır. “G

eri K

azan

ımı Ö

ğren

iyor

uz“

33

“Ger

i Kaz

anım

ı Öğr

eniy

oruz

“

34

“Ger

i Kaz

anım

ı Öğr

eniy

oruz

“

pH

ölçm

ek,

oyu

ncak ya

pmak

,

kağıt

yapmak

,

d

iğer h

epsi

35

“Ger

i Kaz

anım

ı Öğr

eniy

oruz

“

p

H ölçm

ek,

kağ

ıt yapm

ak,

grafi

k çizm

ek.

36

Etkinliğin Adı : Çevre Dostu OyuncakEkinlik Çeşidi : Atölye çalışması ve el becerilerini geliştirmeEtkinliğin Amacı : Bu etkinlikle öğrencilere geri kazanım konusunda farkındalık kazandırmak; oyuncak seçimi ile ilgili çevre bilinci kazandırmak; kullanılmış malzemelerden oyuncak yapma yoluyla öğrencilere geri kazandır-ma deneyimi sağlamak amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 DakikaKullanılacak Malzemeler : Kâğıt, cam metal, plastik vb. ambalaj atıkları, ku-maş parçaları, düğmeler, renkli kartonlar, renkli kalemler ve boyalar, yapıştı-rıcı, makas.Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı :• Lider tarafından dünyanın çeşitli yerlerinde ve kültürlerindeki çocukların

oyun ve oyuncakları hakkında kısa bir bilgilendirme yapılır. • Öğrencilere önceden 5 ayrı renkte hazırlanmış küçük ve boş kağıtlardan

birer tane dağıtılır. Sevdikleri oyuncaklarını düşünmeleri ve bir tanesini se-çerek önlerindeki kağıtlara yazmaları istenir.

• Kağıtlar bir kutuda toplanarak karıştırılır ve her öğrencinin kendi yazdığı kağıdın dışındaki bir rengi çekmesi istenir. Her öğrenci çektiği kâğıtta yazan oyuncak ismini gruba okur.

• Öğrencilerden şu soruları yanıtlamaları istenir: En çok sevilen oyuncaklar nelerdir? Bunların hangi malzemelerden yapılmaktadır? Bu malzemelerin çevreye etkileri nelerdir? Kendi geliştirdikleri oyun ve oyuncakları yazanlar olmuş mudur?

• Aynı renkteki kağıtları çeken öğrencilerin grup oluşturmaları istenir. • Her grubun atık malzemeleri kullanarak bir oyuncak tasarlaması istenir. • Grupların oyuncaklarını tanıtabilecekleri bir sergi alanı oluşturulur. • Oyuncaklar sergilenerek oylamaya sunulur. En çok oy alandan başlayarak

tüm eserler ödüllendirilir. • Sürece ilişkin paylaşımlarla etkinlik sonlandırılır.

“Çev

re D

ostu

Oyu

ncak

“

37

“Çev

re D

ostu

Oyu

ncak

“

38

“Çev

re D

ostu

Oyu

ncak

“

Dram

a göst

eriler

i ,

Yeşi

l TV ve

birço

k

gezil

er ve

bilgil

er.

39

“Çev

re D

ostu

Oyu

ncak

“

H

epsi ,

bütün

öğr

etmenler

im ve

abla

larım

çok i

yi

şeyler

öğret

erek

o

ynata

rak

çok

eğlen

dik.

40 41

Etkinliğin Adı : Kompost YapıyoruzEkinlik Çeşidi : Deney ve gözlemEtkinliğin Amacı : Doğada geri kazanımın nasıl gerçekleştiği, kom-postlama yoluyla nasıl bir geri kazanım sağlanabileceği konusunda bilgi ver-mek ve bu konuya bilimsel bir bakış geliştirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 DakikaKullanılacak Malzemeler : İnce, şeffaf, plastik saksı (hacmi 100 Lt) (4 adet), el matkabı (1 adet), çimen kırpıntıları, sebze ve meyve kabukları, kurumuş yapraklar, öğütülmüş saman, testere talaşı, termometre (20 adet), el küreği ( 4 adet), bant, kağıt, kalem vb., eldiven (20 adet), tartı (4 adet), su, mikros-kop (1 adet)Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı :Bu çalışma çocukların evlerinden getirecekleri kompostlanabilir atıklarla ger-çekleştirilecektir. Bunun için çocuklardan 1 hafta öncesinde kompostlanabilir atıkları biriktirmeye başlamaları ve etkinlik günü etkinlik alanına getirmeleri istenecektir. Kompostlanabilir atık listesi çocuklara 1 hafta önce verilecektir. Etkinlik alanına gelmeden önce, çimen kırpıntısı, ot parçacıkları, saman, tes-tere talaşı gibi atıklar temin edilecektir. • Etkinlik kompostlama üzerine yapılacak bir görsel sunuşla başlatılır • Matkap yardımıyla saksıların 3 tanesine (yan taraflarına, tabana yakın kı-

sımlarına) delikler açılır. Saksılardan birine delikler açılmaz.• Çocuklar 4 gruba ayrılır. Her grup öğrenciye bir saksı verilir. Saksılara 1’den

4’e kadar numara verilir.• Her grup çocukla birlikte çalışılarak saksılar doldurulur. Çocuklardan birinin

saksı içeriğinin kayıtlarını tutması istenir. İlave edilen her malzeme tartı-larak kayıt altına alınır. Bir grup çocuğun saksısıyla çalışırken diğerlerinin izlemesi sağlanacaktır. Saksılar yeşil ve kahverengi atıklarla belirli bir sıra dahilinde doldurulur. Her saksı farklı içerikte hazırlanır bu şekilde kompos-tun farklı çeşitlerinin görülmesi sağlanır.

• Çocuklara tablolar dağıtılarak saksılarını her hafta izlemeleri gerektiği söy-lenir. Aynı zamanda kompostlarının fotoğrafını çekmeleri istenir. Her grup için farklı talimatlar yazılarak çocukların saksılarına nasıl bakmaları gerek-tiği belirtilir. Görünüm, sıcaklık ve koku yönünde saksılar 4 hafta boyunca izlenir

• 4 hafta sonrasında çocukların kompostlarını iyice karıştırmaları ve kompos-tun içerisinde olanları gözlemlemeleri istenir. Her saksıyı birbiriyle karşılaş-tırarak sonuçları tartışmaları sağlanır.

“Kom

post

Yap

ıyor

uz“

40 41

“Kom

post

Yap

ıyor

uz“

42 43

“Kom

post

Yap

ıyor

uz“

D

ramala

r, gezi

ler

ve e

n çok d

a deneyl

er

42 43

“Kom

post

Yap

ıyor

uz“

B

urda

herş

eyi be

ğendim

.

44

Etkinliğin Adı : Yeşil TVEkinlik Çeşidi : DramaEtkinliğin Amacı : Geçmişten günümüze ürünlerin ve tüketim alış-kanlıklarının değişimi ve bu değişimlerin çevreye etkileri konusunda öğrenci-leri bilinçlendirmek amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 DakikaKullanılacak Malzemeler : “Geçmişte-Günümüzde” ipucu kartları; çeşitli kos-tüm ve aksesuarlar, oyuncak mikrofon, kağıt-kalem vb. malzemeler.Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı :• Öğrencilerden, bir markette alış veriş yapmakta olduklarını hayal ederek

mekanda serbestçe dolaşmaları istenir. İstedikleri şeyleri alırlar ve karşılaş-tıkları kişilerle etkileşirler.

• Çember halinde toplanan öğrencilerden, kendi tüketim alışkanlıklarını be-timleyen bir kelime bulmaları istenir. Bu kelime onların tüm etkinlik boyun-ca kullanacakları yeni “soyadı” olacaktır. Her öğrenci adını yeni soyadıyla birlikte söyler.

• Öğrenciler liderin sağından başlayarak sayma yöntemiyle (aynı rakamı söy-leyenler bir araya gelir) gruplara ayrılırlar.

• Her gruptan bir kişinin çekeceği kura yoluyla “Ana haber bülteni”, “röpor-taj saati”, “reklam kuşağı” ve “dizi film” grupları belirlenir.

• Tüm gruplara “Geçmişte-Günümüzde” 5’er adet ipucu kartı dağıtılır. Bu kartlarda çeşitli ürünlerin ve tüketim alışkanlıklarının geçmişte ve günü-müzde nasıl olduklarını gösteren resimler ve sözcükler yer alır. (örneğin: Su: geçmişte köy çeşmesinden veya bahçedeki kuyudan – günümüzde da-macanalardan; meyve-sebze: geçmişte kesekağıtları içinde – günümüzde ambalajlı; çamaşır yıkama: geçmişte nehir kenarında – günümüzde makine-lerle vb.)

• Yeşil TV 1960’larda yayın yapan bir kanaldır. Tüm gruplara ellerindeki ipucu kartlarından da yararlanarak bu döneme uygun programlar hazırlama gö-revi verilir. Programlarda tüm grup üyelerinin yer almaları ve yeni adlarını kullanmaları zorunludur.

• Gruplar canlandırmalarını gerçekleştirir. • Şu sorular üzerinden paylaşım yapılarak etkinlik sonlandırılır:

• Neler değişmiştir? Neler hala aynıdır? • Değişiklikler yararları nelerdir? • Değişikliklerin zararları nelerdir? • Değişiklikler çevreyi nasıl etkilemiştir?

“Yeş

il T

V“

45

“Yeş

il T

V“

46

“Yeş

il T

V“

Ben bu

dersin

her

şeyini se

vdim.

En çok g

ezi,

dramala

r ve

et

kinlik

ler

ve

benzer

leri

47

“Yeş

il T

V“

Deneyl

er, ge

zileri

n

yara

rları ,

öğret

menin

faydala

rı , dram

alar,

g

österi

len ça

lışmala

rı

be

ğendim

.

48

Etkinliğin Adı : Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini GeziyoruzEkinlik Çeşidi : GeziEtkinliğin Amacı : Katı atıkların toplandıktan sonra nereye gönderil-diği, ne tür işlemler yapıldığı, çöp gazlarından enerji üretilmesi ile ilgili süreç hakkında çocukları bilinçlendirmek Etkinliğin Süresi : 100 DakikaKullanılacak Malzemeler : Otobüs, bone, maske, fotoğraf makinesiKatılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı :• Çocuklara Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisinde dikkat edilecek husus-

lar konusunda bilgi verilir• Gezi öncesi bone ve maske dağıtımı yapılır• Otobüsle Depolama Alanına hareket edilir• Alanda ön bilgilendirme yapılır (ürettiğimiz atıklara neler oluyor, atık ber-

taraf süreci nasıl işliyor, enerjiye nasıl dönüşüyor?...)• Depolama Alanı incelenir• Alanda fotoğraf çekimi yapılır• Metan gazından enerji üretim tesisi gezilir • Metan gazının iklim değişikliğine olan etkileri ve enerji üretiminin önemi

hakkında bilgi verilir• Depolama Alanı ve Enerji Üretiminin faydaları üzerine tartışılır• Otobüsle dönüş yapılır

“Dep

olam

a Al

anı v

e En

erji

Üre

tim

Tes

isin

i Gez

iyor

uz“

49

“Dep

olam

a Al

anı v

e En

erji

Üre

tim

Tes

isin

i Gez

iyor

uz“

50

“Dep

olam

a Al

anı v

e En

erji

Üre

tim

Tes

isin

i Gez

iyor

uz“

D

ramala

r,

Yeş

il TV,

Alışv

eriş li

stesi

51

“Dep

olam

a Al

anı v

e En

erji

Üre

tim

Tes

isin

i Gez

iyor

uz“

G

eziler

ve

dram

aları

çok b

eğendim

.

52 53

Etkinliğin Adı : Katı Atık Depolama Sahamızı YapıyoruzEkinlik Çeşidi : DeneyEtkinliğin Amacı : Evlerimizde oluşan çöplerin (katı atıkların) doğal kaynaklara ve halk sağlığına zarar vermeyecek şekilde nasıl bertaraf edildiği ve düzenli depolama sahasının katmanları konusunda öğrencilerin bilinçlendi-rilmesi ve atık depolama konusunda bilimsel kavramlarla tanıştırılmalarıEtkinliğin Süresi : 2 saatKullanılacak Malzemeler : kil, geomembran (2 mm kalınlıkta HDPE), çakıl (16-32 mm çağında), silindir fanus (40 cm çapında,60 yüksekliğinde fiberglas malzemeden), muhtelif çöp, toprak, PVC boru (1 cm çapında)Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı :Öncelikle evlerimizde günlük faaliyetlerimiz sonucu oluşan atıklar hakkında konuşulur, öğrencilerin fikirleri alınır. Atıkları kendi içlerinde sınıflandırmaları istenir. Katılımcılar 5’er kişilik 4 gruba ayrılırlar.• Hazırlanan fanuslar öğrencilere verilir• Fanusların içine malzemeler sırasıyla yerleştirilir ve her malzeme yerleşti-

rilirken malzemelerin işlevleri üzerine de öğrencilerin görüşleri alınır. • Öncelikle tabi zemin için toprak (10 cm)• Yeraltı suyu drenajı için; çakıl ve çakılın aralarına delikli boru• Kil • Geomembran• Çöp süzüntü suyu drenajı için; çakıl ve çakılın aralarına delikli boru • Çöp ve üzerine toprak

“Kat

ı Atı

k De

pola

ma

Saha

mız

ı Yap

ıyor

uz“

52 53

“Kat

ı Atı

k De

pola

ma

Saha

mız

ı Yap

ıyor

uz“

54 55

“Kat

ı Atı

k De

pola

ma

Saha

mız

ı Yap

ıyor

uz“

Bu pr

ogram

ın en ço

k

beğe

ndiğin ya

nları

bence

hepsiyd

i . Heps

i

çok öğ

retici

ve

eğ

lendiri

ciydi .

54 55

“Kat

ı Atı

k De

pola

ma

Saha

mız

ı Yap

ıyor

uz“

Kom

post, g

azeted

en

kağı

t yapı

mı,

dramala

r

56

Etkinliğin Adı : Evimizde Tehlikeli Atıklar VarEkinlik Çeşidi : Atölye çalışması, deneyEtkinliğin Amacı : Tehlikeli atıkların varlığı ve evlerimizdeki tehlikeli atıklardan kaynaklanabilecek tehlikeler konusunda bilinçlendirmek amaçlan-maktadır. Etkinliğin Süresi : 90 dkKullanılacak Malzemeler : pH metre ( 1 adet), eldiven (20 adet), limon, sirke, karbonat, su vb. gıda maddeleri - çamaşır suyu, kireç çözücü, yağ çözücü vb. temizlik malzemeleri - bazı hazır içecekler (kola, meyve suyu vb.), fotoğraf makinesi ( 4 adet) (Her gruba 1 fotoğraf makinesi verilecektir), fon kartonları, kalem, bant vb., bilgisayar, projeksiyon aleti, yazıcı, renkli kartuş vb.Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı : Etkinlik tehlikeli atıkların özellikleri, etkileri ve nasıl yönetilmeleri gerektiği-ne dair bilgilendirici bir sunuşla başlar• Öğrenciler 5’er kişilik gruplara ayrılır. Aşağıdaki sorular üzerinde tartışılır

• Evimizde tehlikeli olabilecek ne tür kimyasal maddeler vardır?• Sizce aileniz tehlikeli atık problemine katkı koyuyor mu?• İnsanlar tehlikeli atıklara maruz kalırsa ne tür problemler ortaya çıkar?• Tehlikeli atık oluşumu önlenebilir mi? Biz neler yapabiliriz?

• Grup çalışmasının ardından öğrenciler toplanır ve sorular sınıf ortamında yanıtlanır.

• Etkinliğin başında tehlikeli atıklar üzerine başlanan sunuşa 2. bölümden devam edilir. Bu bölümde; Evimizden çıkabilecek tehlikeli atıklar, alına-bilecek bazı önlemler ve karşılaşabileceğimiz tehlikeli atık sembolleri ve anlamları üzerinde durulur.

• Bu aşamada öğrencilere Tablo 3: Tehlikeli ürün takip tablosu ve Tablo 5: Tehlikeli atık sembollerinin olduğu listeler dağıtılır. 1 hafta boyunca gözlem yaparak tabloyu doldurmaları istenir.

• Bu aşamada 15 dakikalık bir ara verilerek pH deneyi için hazırlıklar yapılır, çocukların dinlenmesine imkan verilir.

• pH, asitler, bazlar ve aşındırıcı (korozif) maddeler üzerine kısa bir görsel sunuş yapılır.

• Sınıf ortamına bir pH metre ve evlerimizde bulunabilecek çeşitli temizlik ve gıda maddeleri getirilerek pH değerleri okunur. Bu işlem yapılırken çocukla-rın Tablo 4’de verilen pH okumalarının ilk iki sütununu doldurmaları istenir.

• Tablodaki son sütunu grup çalışması olarak doldurmaları istenir.• Sonuçlar sınıf ortamında özetlenir.

“Evi

miz

de T

ehli

keli

Atı

klar

Var

“

57

“Evi

miz

de T

ehli

keli

Atı

klar

Var

“

58

“Evi

miz

de T

ehli

keli

Atı

klar

Var

“

Gaze

teden ka

ğıt

yapm

ak, sa

ha yapm

ak,

mikr

oskopl

a

mikropl

arı in

celem

ek,

k

ısaca

hepsini

ço

k beğe

ndim.

59

“Evi

miz

de T

ehli

keli

Atı

klar

Var

“

Bu pr

ogram

ın

en ço

k beğe

ndiğim

kısım

larından

biri

ö

ğretm

enler ön

de geli

r

60

Etkinliğin Adı : Çevre Dostu Olmak Kolay Mı?Ekinlik Çeşidi : DramaEtkinliğin Amacı : Çevre dostu davranışlarda bulunan çocuk ve ergen-lerin çevreden alabilecekleri olumlu ve olumsuz tepkileri gözden geçirmeleri ve bunları uygun biçimde karşılayacak davranışlar geliştirmelerini sağlamak amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 dkKullanılacak Malzemeler : Çevre dostuna karşı olası tepki kartları, rol kartla-rı, kura çekiminde kullanılacak iki adet kutu veya sepet.Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı : • Öğrenciler müzik eşliğinde mekânda yürürler. Lider bir sayı söyler ve öğren-

ciler o sayıda kişiden oluşan gruplar oluştururlar. Örneğin lider 3 dediğin-de 3’e kişilik gruplar oluşturulur. Lider gruplara çevre dostu davranışlarda bulunan kişilerle ilgili bir tartışma konusu verir. Kısa bir paylaşım süresinin ardından yeniden yürümelerini ister. Liderin yeni bir sayı söylemesiyle aynı işlem tekrarlanır. Liderin verdiği son sayı ile öğrenciler eşit sayıda kişiden oluşan gruplara bölünebilmelidir.

• Lider tarafından önceden belirlenen ve küçük kağıtlara yazılan tepki türleri (alay etme; bildiğini yapmaya devam etme; azarlama; bilgisini çürütmeye çalışma, övgü, vb…) ve çeşitli roller gruplara kur’a çektirilerek dağıtılır.

• Her grubun çektikleri kağıtlarda yer alan tepkinin ve rollerin yer aldığı birer senaryo yazarak canlandırmaları istenir.

• Öğrencilerin rollerindeki yaşantılarına ilişkin paylaşımlarıyla etkinlik son-landırılır.

“Çev

re D

ostu

Olm

ak K

olay

Mı?

“

61

“Çev

re D

ostu

Olm

ak K

olay

Mı?

“

Yeşil

TV, dram

a,

oyuncak

lar

62

“Çev

re D

ostu

Olm

ak K

olay

Mı?

“

Gezi

lere g

itmek,

öğre

tmenler

imle

oyun

oynam

ak v.s.

63

“Çev

re D

ostu

Olm

ak K

olay

Mı?

“

D

ramala

r, şark

ılar

heps

ini çok

beğendim

ve ö

ğretm

enlerim

i de.

64 65

Etkinliğin Adı : Suyumuzu Arıtıyoruz Ekinlik Çeşidi : Deney ve gözlemEtkinliğin Amacı : İçme suyu amaçlı kullanılan suların evlerimize gelmeden önce hangi aşamalardan geçirilerek arıtıldığı, arıtma işlemlerinin önemi ve kullanılan teknolojiler konusunda öğrencileri bilinçlendirmek amaç-lanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 120 dkKullanılacak Malzemeler : 5’er kişilik 4 grup oluşturulacaktır. Her grup için aşağıdaki malzemeler temin edilecektir;Eldiven, 5 litre kirli su, akvaryum pompası, hava taşı, plastik hortum (akvar-yum pompası için-60 cm uzunluğunda), 2 litrelik beher, 1 adet 2 litre plastik şişe, 2 adet büyük beher, 2 yemek kaşığı alüm, 1.5 bardak ince kum, 1.5 bar-dak kalın kum, 1 bardak küçük çakıl, 1 adet filtre, 1 lastik bant, 1 yemek kaşığı , karıştırmak için 1 büyük baget (veya kaşık), fotoğraf makinesi (Her gruba 1 adet), barkovizyonKatılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı : • Çocuklardan kirli suyu incelemeleri istenir. Bu kirli suyun görünümü ve ko-

kusu hakkında değerlendirme yapmaları istenir. • Çocuklardan “Bu su nasıl temizlenebilir?” sorusuna yanıt aramak için uz-

manlar/eğitmenler eşliğinde beyin fırtınası yapmaları istenir.• Çocukların evlerinde su kullanım miktarını gözlemlemeleri ve hesaplama-

ları için hazırlanan Tablo 6’da yer alan Tükettiğimiz Su/Ürettiğimiz Atıksu Miktarı (lt) ile ilgili tablo dağıtılır.

• Çocukların su miktarı gözlemlerinde nelere dikkat etmeleri gerektiği konu-sunda bilgilendirilmeleri sağlanır ve 1 hafta boyunca evlerinde tüketilen su için kayıt istenir. 1 hafta sonra toplam su tüketimleri hesaplanır ve karşı-laştırma yapılır. Yapılan hesaplamalar üzerinde su tüketimlerinin karşılaş-tırılması, en fazla hangi faaliyet için su tükettiğimizin değerlendirilmesi, tüketimi azaltmak için yapılabilecekler üzerinde tartışılır

• Etkinlik “Suyun önemi, su tasarrufu, su kaynaklarımız ve suyun arıtımı” konusunda yapılacak görsel sunumla devam eder.

• Sunum sonrası elimizdeki kirli suyu, su arıtımının ana aşamaları olan hava-landırma, koagülasyon, çöktürme ve filtrasyon ile nasıl arıtacağımız hakkın-da bilgi verilir.

• Öğrencilerin 4 gruba ayrılarak grup çalışması yapmaları istenir. Su arıtımı üzerine elde edilen veriler ışığında, ellerindeki suya sırası ile havalandır-ma, koagülasyon, çöktürme ve filtrasyon işlemelerini uygulamaları ve yapı-lan tüm işlemleri fotoğraflamaları istenir.

“Suy

umuz

u Ar

ıtıy

oruz

“

64 65

• Havalandırma: Öğrencilerin 2 litrelik beheri kirli su ile doldurmaları istenir. Daha sonra plastik hortumun bir ucuna hava taşlarını takmaları ve bunu beherin içine koymaları istenir. Plastik hortumun diğer ucu hava pompasına takılır ve hava pompası çalıştırılır. Hava pompası 90 saniye çalıştırılır.

• Koagülasyon: Öğrencilerden beherdeki suyun içine 2 kaşık alüm koymaları ve 5 dakika yavaşça karıştırmaları istenir. Büyük kümeler yapmak için birbi-rine tutunan partikülleri gözlemlemeleri istenir.

• Çöktürme: Öğrencilere, beherin içinde flok oluşturan kümelerin beherin dibine kendi ağırlıkları ile çöküşünü 5 dakikalık aralıklarla toplam 20 dakika boyunca izlemeleri istenir.

• Filtrasyon: Öğrencilerden 2 litrelik şişeleri alt kısmından kesmeleri istenir. Ters çevrilen şişelerin ağız (uç) kısmına filtreyi sıkıca bantlamaları sağlanır. Üzerine sırasıyla; çakıl, kalın kum ve ince kum koymaları istenir. Bu şekilde süzme işleminin gerçekleştirileceği filtreler hazırlanmış olur. Yaklaşık 3 litre musluk suyunu yavaş ve dikkatli bir şekilde dökerek fitreler temizlenir.

• Ardından öğrencilerden çöktürme aşamasında elde ettikleri ve üstte kalan suyu filtrelemeleri istenir.

• Çıkan suyumuzu ve ilk suyumuzu karşılaştırarak öğrencilerle tartışılır.

“Suy

umuz

u Ar

ıtıy

oruz

“

66 67

“Suy

umuz

u Ar

ıtıy

oruz

“

Gezi

ler, b

en herşeyi

çok b

eğendim

.

66 67

“Suy

umuz

u Ar

ıtıy

oruz

“

O

yuncak

yapm

ak,

kom

post y

apmak

,

pH öl

çmek,

mikropl

arı in

celem

ek,

ço

k sevd

ik.

68

Etkinliğin Adı : DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi GezisiEkinlik Çeşidi : GeziEtkinliğin Amacı : İçme suyu arıtımı ile ilgili süreç, uygulanan proses-ler hakkında çocukların bilinçlendirilmesi amaçlanmaktadır.Etkinliğin Süresi : 120 dkKullanılacak Malzemeler : Otobüs, Bone, Eldiven, Fotoğraf makinesi, Not ka-ğıdı.Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı : • Öğrenciler proje ekibi tarafından sağlanan otobüsler ile belirlenen saatte

alınarak Dobruca İçme Suyu Arıtma Tesislerine gidilir.• Arıtma tesisine gelen öğrencilerin güvenlik amaçlı bone ve eldivenlerini

takmaları öğütlenir.• Tesis sorumlusu tarafından tesis hakkında genel bilgi verildikten sonra tesis-

le ilgili filmler izletilir. • Tesiste yer alan temel yapılar olan Giriş ve Havalandırma Yapıları, Durultma

Havuzları ve Filtreler, Kimya ve Klor Binaları, Çamur Koyulaştırıcı ve Filtre Press üniteleri hakkında ayrıntılı bilgi tesis sorumlusu tarafından verilir.

• Öğrenciler tesisi kuşbakışı incelerken gerekli gördükleri notları alırlar diğer taraftan da fotoğraf makineleri ile tesisi kendi bakış açıları ile fotoğraflar-lar.

• Etkinlik, tesiste sorumlu kişilerin öğrencilerin sorularını yanıtlamaları ve gezi değerlendirilmesinin yapılmasından sonra sona erdirilir.

• Öğrenciler tesisten otobüsler ile merkeze bırakılır.

“DO

BURC

A İç

me

Suyu

Art

ıma

Tesi

si G

ezis

i“

69

“DO

BURC

A İç

me

Suyu

Art

ıma

Tesi

si G

ezis

i“

Kom

post, d

eneyler,

öğre

tmenler

imle

tanışm

am, oy

uncaklar

,

g

eziler

, oyunlar

,

şa

rkılar

. Bunlar

beni

mutlu

etti .

70

“DO

BURC

A İç

me

Suyu

Art

ıma

Tesi

si G

ezis

i“

Hepsini ç

ok beğ

endim.

71

“DO

BURC

A İç

me

Suyu

Art

ıma

Tesi

si G

ezis

i“

Geziler

72

Etkinliğin Adı : Çevre ŞarkımızEkinlik Çeşidi : DramaEtkinliğin Amacı : Proje etkinliklerine katılan öğrencilerin program boyunca edindikleri bilgi ve deneyimleri gözden geçirmelerini sağlamak; öğ-rencilerin kazanımlarını şarkı sözüne dönüştürerek kalıcı hale getirmek amaç-lanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 90 dkKullanılacak Malzemeler : CD çalar, güncel pop müzik parçalarının sözlü ve sözsüz versiyonları, uzun bir kağıt rulosu,Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı : • Çember halinde oturan öğrencilerden müzik eşliğinde “Çevre Eğitim Prog-

ramı” boyunca yaşadıkları güzel deneyimleri ve bu programdan kazanımla-rını hatırlamaları istenir.

• Öğrencilere hatırladıkları bu yaşantılara dayanarak bir grup şiiri yazılacağı söylenir. Renkli kağıtlara her öğrencinin duygu ve düşüncelerini yazması sağlanır.

• Şiir yüksek sesle okunur. • Yazılan bu şiir, grup kararıyla belirlenecek popüler bir şarkının bestesine

uyacak şekilde uyarlanır. Grup isterse mekandaki çeşitli araç ve gereçler çalgı aleti olarak kullanılarak yeni bir beste de yapılabilir.

• Hazırlıklar tamamlandığında şarkı koro halinde söylenir. • Paylaşımlarla etkinlik sonlandırılır.

“Çev

re Ş

arkı

mız

“

73

“Çev

re Ş

arkı

mız

“

Sa

ha yapm

ak, k

ompos

t

yapm

ak, ge

ziler

çok e

ğlendik.

74

“Çev

re Ş

arkı

mız

“

Bu pr

ogram

çok e

ğitici

ve ç

ok eğl

enceli ,

bu pr

ogram

ı çok

sevdim

75

“Çev

re Ş

arkı

mız

“

Herş

eyi ço

k beğe

ndim.

76

Etkinliğin Adı : Atıksu Arıtma Tesisi GezisiEkinlik Çeşidi : GeziEtkinliğin Amacı : Etkinlik ile atıksu arıtımı ile ilgili süreç hakkında çocukların bilinçlendirilmesi amaçlanmaktadır. Etkinliğin Süresi : 120 dkKullanılacak Malzemeler : Otobüs, bone, eldiven, fotoğraf makinesi, not ka-ğıdı.Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı : • Öğrenciler proje ekibi tarafından sağlanan otobüsler ile belirlenen saatte

alınarak Bursa Doğu Atıksu Arıtma Tesisine gidilir.• Arıtma tesisine gelen öğrencilerin güvenlik amaçlı bone ve eldivenlerini

takmaları öğütlenir.• Tesis sorumlusu tarafından tesis hakkında genel bilgi verildikten sonra gü-

venlik açısından tesis araçla genel olarak gezilir. • Tesiste yer alan temel yapılar (giriş,taşkın savağı, ızgara, selektör tankı,

burgulu pompalar, kum tutucu, debi ölçüm üniteleri, son çökeltme tankları ve çamur arıtma üniteleri hakkında ayrıntılı bilgi tesis sorumlusu tarafından verilir.

• Öğrenciler tesisi gezerken bir taraftan not kağıtlarına gerekli gördükleri notları alırken diğer taraftan da fotoğraf makineleri ile tesisi kendi bakış açıları ile fotoğraflarlar.

• Etkinlik, tesiste sorumlu kişilerin öğrencilerin sorularını yanıtlamaları ve gezi değerlendirmesinden sonra sona erdirilir.

“Atı

ksu

Arıt

ma

Tesi

si G

ezis

i“

77

“Atı

ksu

Arıt

ma

Tesi

si G

ezis

i“

Deneyl

er, ge

ziler,

etki

nlikler

, dram

alar,

sahala

r kom

postla

r,

pH’lar

.

78

“Atı

ksu

Arıt

ma

Tesi

si G

ezis

i“

D

eneyler,

dramala

r,

bil

mediğim ko

nular

vardı

79

“Atı

ksu

Arıt

ma

Tesi

si G

ezis

i“

K

ompos

t, pH, ge

ziler

80 81

Etkinliğin Adı : Kirli Suyu Temizleyen CanlılarEkinlik Çeşidi : Deney ve gözlemEtkinliğin Amacı : Evlerimizde suyu nasıl kirlettiğimiz ve ne kadar su tükettiğimiz konusunda farkındalık kazandırmak, diğer taraftan da kirlenen suların arıtımının nasıl gerçekleştiği, arıtmanın önemi, arıtılan suların ne ya-pıldığı, kullanılan teknolojiler ve özellikle atık suyu temizleyen mikroorganiz-malar (biyolojik arıtma) hakkında öğrencileri bilinçlendirmek amaçlanmakta-dır. Etkinliğin Süresi : 60 dkKullanılacak Malzemeler : Eldiven, Hesap makinesi (Atıksuların miktarını be-lirlemek için) (Çocuk Sayısı Kadar), Milimetrik kağıt (Çocukların topladıkları verilerle grafik çizmeleri için) (Çocuk Sayısı Kadar), Renkli kalem, kağıt, fon kartonu, yapıştırıcı, makas (Grafikleri sunulabilir hale getirmek için) (Çocuk Sayısı Kadar), Adi Işık Mikroskobu (Öğrenci mikroskobu) (Her bir grup için), Lam ve lamel (Her bir grup için), Pipet (Her bir grup için), İmmersiyon yağı (Her bir grup için), Karışık sıvı örneği (Her bir grup için), Biyolojik arıtma bi-riminden örneği almak için koyu renkli plastik veya cam bir şişe (Her bir grup için), Bilgisayar, Lazer yazıcı, BarkovizyonKatılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı : • Evlerde üretilen atıksuların nasıl arıtılabileceği konusunda beyin fırtınası

yapılır• Çocuklara atıksu arıtma üniteleri ve amaçları konusunda eğitimciler tara-

fından görsel sunuş yapılır• Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin arıtma tesislerinden alınan karışık sıvıda

mikroorganizmalar incelenir.• Öğrenciler 4 gruba ayrılır, her grup mikroskobunun başına geçer, lam üze-

rine karışık sıvı örneğinden pipet yardımı ile bir iki damla örnek alır, örnek lamın ortasına gelecek şekilde lam üzerine aktarılır, örneğin üzeri hiç hava boşluğu kalmayacak şekilde lamel ile kapatılır, Lam-lamel arası preperas-yonu hazırlanmış örnekler tüm öğrenciler tarafından mikroskop altında in-celenir. Öğrencilerin ne gördükleri tartışılır.

• Etkinlik sonunda öğrencilere mikroorganizmalar ve bunların kirlilikleri nasıl arıttığı hakkında ve diğer arıtma yöntemleri konusunda bilgi aktarılır.

“Kir

li S

uyu

Tem

izle

yen

Canl

ılar

“

80 81

“Kir

li S

uyu

Tem

izle

yen

Canl

ılar

“

Heps

ini çok

sevdim

82 83

“Kir

li S

uyu

Tem

izle

yen

Canl

ılar

“

Ç

ok iyi

Öğretm

enlerin

ol

ması,

bir

şeyler

öğren

mek

82 83

“Kir

li S

uyu

Tem

izle

yen

Canl

ılar

“

Ö

ğretm

enlerin

biz

e göst

erdiği

şefka

t ve se

vgi,

eğlencel

i gezi

ler

84

Etkinliğin Adı : Evimizden Çıkan Atıkları YönetiyoruzEkinlik Çeşidi : Atölye çalışmasıEtkinliğin Amacı : Çocuklara bu proje kapsamında edindikleri bilgile-ri kullanarak atığı tanıma özelliği kazandırmak ve atık yönetimi problemlerine çözüm getirebilme anlayışı vermek amaçlanmaktadır.Etkinliğin Süresi : 60 dkKullanılacak Malzemeler : Renkli kurdeleler, kancalı iğneler, farklı renklerde fon kartonları, bant, raptiye, mandal, renkli ve fosforlu kalemler, ayaklı yazı tahtası.Katılımcı Sayısı : 20 kişiEtkinliğin Nasıl Yapıldığı : • Uzman/Eğitimci aşağıdaki soruları her soru farklı renkte olacak şekilde fon

kartonuna listeler ve herkesin okuyabileceği bir yere asar.• Bu atık hangi faaliyet sonucu oluşur?, Bu atığın oluşumunu azaltmak için ne

yapabiliriz?, Bu atık hangi yöntemle yönetilmelidir?, Bu atık neye dönüşe-bilir? Bu atık kötü yönetilirse ne olur?

• Çocuklar 4 gruba ayrılır.• Bulut şeklinde kesilmiş fon kartonlarına evlerimizden çıkabilecek farklı

atıkların isimleri yazılarak grup temsilcilerine verilir. • Bunun yanında öğrencilere farklı renklerde dikdörtgen şeklinde kesilmiş fon

kartonları verilir. Kancalı iğne, bant ve kurdele verilir. • Gruplara belli bir süre verilerek ellerindeki atık türleri için yukarıda verilen

soruları yanıtlamaları, yanıtlarını uygun renklerdeki fon kartonlarına yaz-maları istenir.

• Gerekli malzemeler yardımıyla yanıtlarını aşağıdaki şekilde yerleştirerek atık yönetim haritasını oluşturmaları istenir.

• Her grup hazırladığı atık yönetim haritasını sınıf ortamında sunar. “Evi

miz

den

Çıka

n At

ıkla

rı Y

önet

iyor

uz“

85

“Evi

miz

den

Çıka

n At

ıkla

rı Y

önet

iyor

uz“

Geziler

ve öğ

retmenler

86

“Evi

miz

den

Çıka

n At

ıkla

rı Y

önet

iyor

uz“

“Evi

miz

den

Çıka

n At

ıkla

rı Y

önet

iyor

uz“

D

eneyler,

drama

gös

terile

ri , ge

ziler

v.s. h

erşey

ve herş

eyini

çok am

a çok

beğendim

.

87

“Evi

miz

den

Çıka

n At

ıkla

rı Y

önet

iyor

uz“

“Evi

miz

den

Çıka

n At

ıkla

rı Y

önet

iyor

uz“

D

ramala

r, Yeşi

l TV,

Alışv

eriş li

stesi

90 91

EKLER

92 93

Tablo 1. Ürettiğimiz Atığın Cinsi ve Miktarı (g)

Ürettiğimiz Atığın Cinsi ve Miktarı (g)Atık Sınıfı 7 Günlük Toplam Atık Miktarı (g)

Kağıt, Karton

Plastik

Cam

Metal

Organik

Diğer

EK - 1

92 93

Tablo 2. Atık Yönetimi Tablosu

Atıklarımızı Nasıl Yönetebiliriz?

Atık Cinsi

Yeniden kul-lanılabilir mi?

Evet ise 1 haftalık top-lam miktarını yazınız. (gr)

Geri kazanıla-bilir mi? Evet ise 1

haftalık top-lam miktarını yazınız. (gr)

Kompostlana-bilir mi? Evet ise 1

haftalık top-lam miktarını yazınız. (gr)

Diğer1 haftalık

toplam mik-tarını yazınız.

(gr)

Toplam

EK - 1

94 95

Tablo 3. Tehlikeli Ürün Takip Tablosu

Tehlikeli Ürün Takip Formu

Ürünün AdıHangi

Amaçla Kullanılır?

Özelliği Nedir?

(Alevlenebilir, aşındırıcı vb.)

Sembolü Nasıldır?

(Sembol kağıdından

keserek yapış-tırınız.)

AmbalajÜrünün

ambalajında özellikleriyle

ilgili nasıl açıklamalar yer alıyor?

TüketimEvinizde bu

maddeden ne kadar tüketi-

liyor?

EK - 1

94 95

Tablo 4. pH Okumaları Tablosu

pH Okumaları Tablosu

Maddenin Adı pH Değeri Asit mi? Baz mı? Korozif mi?

EK - 1

96 97

Tablo 5. Semboller Tablosu

pH Okumaları Tablosu

Tehlike Özelliği İş

aret

i Sembolü Turuncu Zemin Üzerine Siyah

Baskı

Tehlike Özelliği İş

aret

i Sembolü Turuncu Zemin Üzerine Siyah

Baskı

Patlayıcı E

Çok Toksik(Tehlikeli bir zehirdir)Örnek : nikotin

T+

OksitleyiciAteşi büyüterek yangın oluştura-bilir.Örnek : oksijen

O

AşındırıcıZarar veren kimya-sal madde (Deriye veya gözle-re zarar verebilir)Örnek : hidroklorik asit

C

Kolay Alevle-nirYüksek Derecede Yanabilir(Yangın çıkabilir)Örnek : etil alkol

F ZararlıÖrnek : Kafein

Xn

Çok Kolay AlevlenirAşırı Derecede Yanabilir (Kolaylıkla yangın çıkabilir)Örnek : hidrojen

F+

Tahriş Edici(Deriye veya gözle-re zarar verebilir)Örnek : fumarik asit

Xl

Toksik(Bir çeşit zehir-dir)Örnek : Barium chloride

TÇevre İçin Teh-likeliÖrnek : Lindane

N

EK - 1

96 97

Tablo 6. Tükettiğimiz Su/Ürettiğimiz Atıksu Miktarı (lt)

Tükettiğimiz Su/Ürettiğimiz Atıksu Miktarı (lt) Takip Formu

Aktivite

Gün Başına Yapılan Aktivite Sayısı

Haftada Toplam

Sayı

Aktivite Başına Su Tü-ketimi

(lt)

Kulla-nılan

Toplam Su

Miktarı (lt)

(toplam sayı* su tüketi-

mi)

1.G

ün

Cum

arte

si

2.G

ünPa

zar

3.G

ünPa

zart

esi

4.G

ünSa

lı

5.G

ünÇ

arşa

mba

6.G

ünPe

rşem

be

7.G

ünCu

ma

Tuvalet sifonu 19

duş (>10 dak)

133

Diş fırçalama

8

Bulaşıkları bir kap içi. yıkamak

38

Bulaşık makinası kullanımı

76

Çamaşır yıkama 151

Genel Toplam

EK - 1

98 99

Sevgili Öğrencimiz,

Bursa Büyükşehir Belediyesi, Uludağ Üniver-sitesi ve TÜBİTAK işbirliği ile yürütülecek olan “Atıklarımızla Yolculuk” projesi bugün başlıyor. Bu kitapçıkta yer alan soruları yanıtlayarak, pro-jemizin değerlendirilmesine katkıda bulunmanı istiyoruz. Böylece projemizin ne kadar etkili olduğunu anlayabilecek, projeye bazı bölüm-ler ekleyip çıkartabileceğiz. Lütfen tüm soruları samimiyetle yanıtla. Verdiğin yanıtlar gizli tu-tulacak ve araştırma amacı dışında kesinlikle kullanılmayacak. Katkın için çok teşekkür ederiz.

I. BÖLÜM: KİŞİSEL BİLGİLER

1. Ad-Soyad: ………………………………………………………………………………………….

2. Cinsiyet: ( ) K ( ) E

3. Yaş: ……………………………………………………………………………………………..…..

4. Ne kadar süredir çocuk merkezine devam ediyorsun? ……………………................................................………………………..

5. Çocuk merkezinden başka, okul dışı zamanlarında devam ettiğin bir kurs ya da etkinlik var mı? ( ) EVET ( ) HAYIR

6. Yanıtın evet ise bu ne kursu/etkinliği?

EK - 2

98 99

II. BÖLÜM:

Aşağıda her insanın zaman zaman hissedebileceği bir takım durumlar maddeler halinde sıralanmış-tır. Bu maddelerde belirtilen ifadeler, senin genellikle hissettiklerini tanımlıyor ve çoğunlukla sana uygun geliyorsa ilgili maddenin karsısındaki EVET sütununa bir çarpı işareti (X) koy. Bu ifadeler eğer sana genellikle hissettiklerini tanımlamıyor ve çoğunlukla sana uygun gelmiyorsa bu durumda da HAYIR sütununa bir çarpı işareti (X) koy. Lütfen bütün cümleleri cevapla. Aynı cümleyi hem evet, hem hayır şeklinde işaretleme. Cümlenin sana uygun olup olmadığını en iyi sen kendin bilebilirsin. Bunun için kendini gerçekten nasıl görüyorsan aynen öyle cevaplandır.

Evet Hayır

1 İnsanlar benimle birlikteyken hoş ve neşeli vakit geçirirler.

2 Yaşıtlarımın arasında seviliyorum.

3 Arkadaşlarım genellikle sözümü dinler, düşüncelerimi izlerler.

4 İnsanların çoğu benden daha çok seviliyor.

5 Sevecen birisiyim, başkaları tarafından kolayca sevilirim.

6 Oyunu kendimden daha küçüklerle oynamayı tercih ederim.

7 Başka insanlarla birlikte olmaktan hoşlanmıyorum.

8 Arkadaşlarım sık sık beni kızdırır ve benimle dalga geçerler.

9 Sınıf arkadaşlarım benimle alay ediyorlar.

10 Mutluyum.

11 Çoğunlukla neşesizim.

12 Arkadaş edinmekte güçlük çekiyorum.

13 Herkes tarafından pek sevilen biri değilim.

14 Sınıfta arkadaşlarım beni sayarlar.

15 Arkadaşlarım fikirlerimi beğenir.

16 Sık sık üzülür, meraklanırım.

17 Halimden memnunum.

18 Evde ve okulda pek çok şeyin dışında bırakıldığım hissine kapılırım.

19 Şimdiki halimden daha başka olmayı isterdim.

20 Arkadaşlar arasında oyunlara katılmak için bir seçim yapılırken, en son seçilenlerden biriyim.

21 Okul arkadaşlarım güzel fikirlerimin olduğunu söylerler.

22 Mutsuzum.

23 Çok arkadaşım var.

24 Neşeliyim.

25 Hayat dolu bir insanım.

26 Erkek arkadaşlarım arasında sevilirim.

27 Ne zaman bir şey yapmaya kalksam her şey ters gider.

28 Kız arkadaşlarım arasında sevilirim.

29 (Kardeşiniz varsa) Kardeş(ler)imi severim.

30 Sık sık korkuya kapılırım.

31 İşler hep benim yüzümden ters gider.

32 Şanslı bir kimseyim.

EK - 2

100 101

II. BÖLÜM: ÇEVRE BİLGİ TESTİ

Aşağıda çevre bilgini ölçen 20 soru yer alıyor. Bu sorular seni değerlendirmek için değil projemizin etkinliğini değerlendirmek için hazırlandı. Testin sonunda sana bir not vermeyeceğiz. Bazı soruların yanıtlarını bilmiyor olabilirsin. Lütfen bilmediğin soruları boş bırak.

1. Aşağıdakilerden hangisi “Çevre Dostu” davranışa örnek olarak verilemez?

A) Oluşturduğumuz atık miktarını azaltmak.B) Kullandığımız su miktarını azaltmak.C) Satın aldığımız ürünün son kullanım tarihine dikkat etmek.D) Satın alırken daha az enerji gerektiren ürünleri seçmek.

2. Aşağıdakilerden hangisi “Geri Kazanım” için uygun bir tanım olacaktır?

A) Atığı kirliliklerinden arındırarak ekonomiye katkı sağlamakB) Atıkların özelliklerinden yararlanılarak içindeki bileşenleri fiziksel, kimy-

asal veya biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevirmekC) Atığı parçalayarak depolama alanına göndermekD) Satın alınan ürünü başka amaçlarla kullanmak

3. Kağıtlar aşağıdaki yöntemlerin hangisi ile geri kazanılır?

A) Kağıt atıklar kimyasal maddelerle temizlenerek geri kazanılır.B) Kağıt atıklar yakılarak küllerinden geri kazanılır.C) Kağıt atıklar hamur haline getirilir, hamurdan kağıt elde edilir.D) Kağıt atıklar özel yapıştırıcı maddelerle birleştirilerek geri kazanılır.

4. Aşağıdakilerden hangisi geri dönüşüm işaretidir?

A) B) C) D)

EK - 2

100 101

5. Aşağıdakilerden hangisi geri kazanım poşetine konulamaz?

A) B) C) D)

6. Aşağıdakilerden hangisi organik atık poşetine konulamaz?

A) B) C) D)

7. Evlerimizden çıkan çöpler kentimizde nereye gidiyor?

A) Marmara Denizi’ne B) Nilüfer Çayı’na C) Arıtma Tesisine D) Hamitler Depolama Alanına

8. Sence Türkiye’de 1 kişi 1 haftada ortalama kaç kilogram çöp üretir?

A) 0-6 B)7-14 C) 15-20 D) 21-30

9. Geri kazanım yapıldığında aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılmaz?

A) Enerji tasarrufu olur. B) Evimizden çıkan atıksu miktarı azalır.

C) Ekonomiye katkı olur. D) Depolama alanının ömrü uzar.

10. Aşağıdakilerden hangisi “Kompost” için uygun bir ifade olacaktır?

A) Kompost organik maddelerle yapılır. B) Plastik maddeler de kompostlanabilir. C) Kompostun içine kimyasal maddeler konur. D) Kompost yaparken mikroorganizma oluşumuna izin verilmemelidir.

EK - 2

102 103

11. Aşağıdakilerden hangisi ile kompost yapılamaz?

A) Yumurta kabuğuB) Sebze ve meyve kabuklarıC) CamD) Saman

12. Aşağıdaki kelimeleri uygun tanımlarla birleştir.

A. Doğada kendiliğinden oluşmuş, insan aklı ve tekniğinin ürünü olmayan, meydana gelme aşamalarında insanın herhangi bir rolünün bulunmadığı zengin-likler.

B. Çöpleri koymak için özel olarak tasarlanmış alan. Ne kadar az çöp üretirsek o kadar az depolama alanına ihtiyaç duyarız.

C. Üretim ve kullanım faaliyetleri sonucu ortaya çıkan, insan ve çevre sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı biçimde alıcı ortama verilm-esi sakıncalı olan her türlü maddedir.

D. İçinde bulunan malzeme ya da ürünü koruyan, ürünü temiz ve güvenilir şekilde saklayıp, depolanmasını ve tüketiciye ulaştırılmasını sağlayan malzemedir.

E. Bu maddeler toplanabilir ve imalatçı tarafından yeni bir malzemeye veya ürüne dönüştürülebilir.

F. Doğanın meyve atıklarını veya bahçe atıklarını geri kazanma yoludur.

G. Eğer uygun bir şekilde ortadan kaldırılmazsa in-sanlara ve çevreye zarar veren maddeler böyle adlandırılır.

H. Atık oluşumundan kaçınarak akıllıca kullanmak de-mektir.

13. Aşağıdakilerden hangisi depolama alanı içinde bulunmaz?

A) Gaz bacaları B) Membran örtü C) Kil tabakası D) Yer altı suyu

14. Sence Türkiye’de kişi başına günlük su tüketimi ortalama kaç litredir?

A) 10 B) 25 C) 111 D) 151

Atık

Kaynaklar

Korumak

Ambalaj

Geri Kazanılabilir

Kompostlamak

Depolama Alanı

Toksik

102 103


A. Bir maddenin bir organizmaya zarar verme dere-cesidir. Toksisite bir hayvanı, bakteriyi veya bitkiyi hedef alabileceği gibi organizmanın bir uzvunu da hedef alabilir.

B. Reaktif atıklar normal şartlar altında kararlı olma-yan atıklardır. Isıtıldıklarında, basınç uygulandığında veya suyla karıştırıldığında patlamalara, toksik bu-har çıkışlarına neden olabilirler.Lityum-sülfür piller veya patlayıcılar bu gruba örnektir.

C. Gıdaların çoğu bu maddeden içerir. Limonda, sirk-ede bulunur. Bu madde limona, sirkeye, ekşi elmaya ve şerbete keskin tadını verir.

D. Ele kayganlık hissi verir. Acı tattadır. Diş macunu, şampuan, kabartma tozu gibi maddelerde bulunur.

E. Tutuşabilir atıklar belli şartlar altında yangın çıkarabilir, çok çabuk alv alır, 60 °C’ nin altında par-lama noktasına sahiptirler. Atık yağlar ve kullanılmış solventler örnek olarak verilebilir.

F. Korozif atıklar metal kapları aşındırabilecek nitelik-teki asidik ve bazik atıklardır. pH değeri 2’den küçük veya 12.5’tan büyük atıklar koroziftir. Pil asitleri buna örnektir.

16. Aşağıdakilerden hangisi tehlikeli atık değildir?

A) Bitmiş oje şişesi B) Bitmiş bulaşık deterjanı kutusuC) Bitmiş çamaşır suyu kutusu D) Bozulmuş floresan lamba

17. Kentimizde musluklardan akan suyumuz nereden geliyor?

A) Uluabat Gölü B) Batı Atıksu Arıtma TesisiC) Dobruca Arıtma Tesisi D) Marmara Denizi

18. Kentimizde evimizden çıkan atıksular nereye gidiyor?

A) Hamitler Depolama AlanınaB) Marmara Denizine C) Doğu-Batı Atıksu Arıtma TesislerineD) Dobruca Arıtma Tesisine

Tutuşabilirlik

Reaktiflik

Koroziflik

Toksisite

Asit

Baz

Depolama Alanı

Toksik

104 105

19. Su arıtımında klor niçin kullanılır?

A) Suyun rengini gidermek içinB) Suyun kokusunu gidermek içinC) Suyun içindeki askıda maddeleri çöktürmek içinD) Suyu dezenfekte etmek için


A. Suyun karıştırılması ile içindeki askıdaki katı mad-delerin alüminyum sülfat ile reaksiyonu sonucu gö-zle zor farkedilen küçük yumaklar oluşur. Daha sonra birbirlerine çarparak gözle görülebilen daha büyük ve ağır yumakçıkların oluşumu sağlanır. Oluşan bu floklar özel bir çökeltme yardımcı maddesi ile birbirlerine bağlanır ve ağırlaşarak çöker.

B. Su oksijence zenginleşerek tadı iyileşir ve isten-meyen kötü kokular giderilir. Aynı zamanda Demir ve Mangan gibi iyonlar oksijenle reaksiyona girerek oksidasyona uğrarlar.

C. Atıksuyun içinde bulunan askıda veya çözünmüş or-ganik maddelerin bakteriler tarafından parçalanması ve çökebilen biyolojik floklarla sıvının içinde kalan veya gaz olarak atmosfere kaçan sabit inorganik bileşiklere dönüşmesidir.

D. Taş, cüruf gibi yoğunluğu veya çökelme hızı yüksek olan maddeler giderilir.

C. Suda çözünmüş veya askıda halde bulunan maddeler-in, çeşitli kimyasal maddeler ilave ederek fiziksel durumunu değiştirerek çökelmelerini sağlamaktır.

D. Su içinde bulunan kaba maddelerin pompa, boru ve teçhizata zarar vermemesi; diğer arıtma kısımlarına gelen yükün hafifletilmesi veya yüzücü kaba mad-delerin sudan ayrılması için kullanılır.

YANITLAYABİLECEĞİN TÜM SORULARI İŞARETLEDİN Mİ?LÜTFEN KONTROL ET!

TEŞEKKÜRLER

H a v a l a n d ı r m a yapısı

Filtre

Kum tutucu

Biyolojik Arıtma

Izgara

Kimyasal Arıtma

104 105

ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ DEĞERLENDİRME FORMU

“Atıklarımızla Yolculuk“ projemiz sona erdi. Şimdi buradaki yaşantılarını değer-lendirme ve önerilerini belirtme zamanı. Lütfen aşağıdaki tüm soruları yanıtla. Teşekkürler.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Hiç Orta Çok Fazla

1 Bu programa katılmaktan ne kadar memnunsun?

2Burada yapılanlardan evde, aile üyelerine ne kadar bahsettin?

3Burada yapılanlardan arkadaşlarına ne kadar bahsettin?

4 Burada verilen ödevleri ne kadar yaptın?

5

Senin bu projeye katılman, evinizde burada ele alınan konu-larla ilgili değişiklikler/gelişmeler olmasına ne kadar katkı sağladı?

6

Başka arkadaşlarına bu programa katılmalarını ne ölçüde tavsiye eder-sin?

1. Bu programın en çok beğendiğin yanları nelerdi? ……………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Bu programın sevmediğin veya değiştirilmesini isteyeceğin yanları nelerdi? ……………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..........................................

EK - 2

106 107

bilgi yarışması

SORULAR

1. Geri kazanım; Toplanan atıkların yeniden aynı amaçla kullanılması veya belirli işlemlerden geçirilerek tekrar hammadde olarak kullanılmasıdır. Aşağıdakiler-den hangisi geri kazanım poşetine konulamaz?

A) Meyve kabuklarıB) Eski gazetelerC) Plastik şişelerD) Kola kutuları

2. Evlerimizde ve iş yerlerimizde oluşan, işe yaramaz hale gelen, bu nedenle atmak istediğimiz her türlü katı formdaki madde katı atık olarak tanımlan-maktadır. Bursa’da günde ortalama 2300 ton katı atık üretilmektedir, bu katı atıklar nasıl bertaraf edilmektedir?

A) Yakılarak kül haline getirilmektedir.B) Denize atılmaktadır.C) Düzenli depolanmaktadır.D) Ormanlık alanlara gömülmektedir

3. Geri kazanım yapıldığında aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılmaz?

A) Ekonomiye katkı olur.B) Evimizde kullandığımız su miktarı azalır.C) Depolama alanının ömrü uzar. D) Enerji tasarrufu sağlar

4. Kompostlaştırma için iyi havalandırma, mikroorganizmalar, uygun sıcaklık ve su gereklidir. Aşağıdakilerden hangisi “Kompost” için uygun bir ifade olacaktır?

A) Kompost organik maddelerle yapılır.B) Plastik maddeler de kompostlanabilir.C) Kompostun içine kimyasal maddeler konur.D) Kompost oluşumunda karıştırma gerekli değildir.

5. Hava, su, kahverengi maddeler, yeşil maddeler biraraya gelirler ve parçalana-rak kompost oluştururlar. Aşağıdakilerden hangisi ile kompost yapılamaz?

A) Sebze ve meyve kabukları B) CamC) Kurumuş yapraklar D) Çimen

EK - 3

106 107

6. Aşağıdakilerden hangisi “pH” için uygun bir ifade olacaktır?A) pH plastik hammadde demektir.B) pH suyun sıcaklığıyla ilgili bir kavramdır.C) pH suyun asitlik ve bazlık derecesini gösterir.D) pH suyum oksijen seviyesini gösterir.

7. Aşağıdakilerden hangisi fiziksel ve/veya kimyasal özelikleri nedeniyle insan ve çevre sağlığı için potansiyel tehlikeler oluşturan tehlikeli atıkların özelliklerin-den biri değildir?

A) TutuşabilirlikB) KoroziflikC) ParçalanabilirlikD) Reaktiflik

8. Kentimizin en önemli içme suyu kaynağını Doğancı ve Nilüfer barajları oluştur-maktadır. Barajlarımızdan gelen sular hangi arıtma tesisinde arıtılmaktadır.

A) Batı Atıksu Arıtma TesisiB) Dobruca Arıtma TesisiC) Doğu Atıksu Arıtma tesisiD) Doğancı Arıtma Tesisi

9. Bir amaç için kullanıldıktan sonra, içinde kirlilik yaratan maddeler bulunan ve çevreye bırakılmasında sakınca bulunan suya atıksu denir. Kentimizde evimiz-den çıkan atıksular nereye gidiyor?

A) Hamitler Depolama AlanınaB) Marmara Denizine C) Doğu-Batı Atıksu Arıtma TesislerineD) Nilüfer deresine

10. Suyun içerisinde bulunan organik kirlilik yükünün mikroorganizmalar ve bak-teriler tarafından yok edilerek istenen kriterlere uygun hale getirilmesiyle sağlanan arıtma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Biyolojik ArıtmaB) Kimyasal ArıtmaC) Fiziksek ArıtmaD) İleri arıtma

108 109

ÇEVRE DOSTLARININ ŞARKISI (1.Grup)

La lal la lal lal la……………Projemiz başladı; iyi ki geldikÇevre dostu olmayı burada öğrendik…Kuklalar, dramalar, bir de gezilerÇok iyi vakit geçirdik hem de öğrendik

**La lal la lal lal la……………

**pH ölçtük, kompost ve kağıtlar yaptık, Hayaller gerçek oldu çok çok sevindik…Beş hafta değil de beş sene olsaydı Bıkmaz gelirdik yine biz sizi çok sevdik

**La lal la lal lal la……………

**Gezdik gezdik gezdik; gezdikçe öğrendikÇevre dostuyuz artık biz bilinçlendikLa lal la lal lal la……………

EK - 4

108 109

ARKADAŞIM ÇEVRE (2. Grup)

Saydım beş hafta oldu / Biz toplanalıBu proje muhteşem / İyi ki başladı.Her hafta koştuk geldik / bitmese dedikÖğrenirken burda biz / Çok çok eğlendik.

Arkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVREArkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVRE

Kağıt ve kompost yaptık / unutmamalıYeşil TV bizimdi / bol dramalıİçme suyu- atık su / tesisler gezdikDepolama alanı / nerde öğrendik

Geri kazanım yaptık / Oyuncak yaptıkpH ölçtük bilgimize / bilgiler kattıkEvimizde tehlikeli / atıklar varmışOlsun! Biz bilinçliyiz / bize ne yaparmış?

Arkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVREArkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVRE

Saydım beş hafta oldu / biz toplanalıArtık sonuna geldik / veda zamanıÇevre dostu adımız / el ele verdikÇevre dostluğu bitmez / sana söz verdik

İyi ki katılmışız / çok sevinçliyizHerkes katılsın deriz / yine beklerizÇevre dostu adımız / el eleyiz bizHiç unutmayacağız / teşekkür ederiz!

Arkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVREArkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVREArkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVREArkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVRE

LA LA LA LA LA / LA LA!

EK - 4

110 111

TEŞEKKÜRLER PROJEMİZE (3. Grup)

Atıklarımızla yolculuk bizim projemiz Atıklarımızla yolculuk bizim projemiz Proje böyle olsun biz seve seve geliriz. Proje böyle olsun biz seve seve geliriz.

Teşekkürler belediye, teşekkürler üniversteTeşekkürler TÜBİTAK ve çocuk merkezimizeTeşekkürler belediye, teşekkürler üniversteTeşekkürler TÜBİTAK ve öğretmenlerimize


Kağıt, oyuncak, kompost ve geri kazanım yaptıkKağıt, oyuncak, kompost ve geri kazanım yaptıkYeşil TV ekranında dramalarla coştuk Yeşil TV ekranında dramalarla coştuk



İçme suyu- atık su ve depolama alanıİçme suyu- atık su ve depolama alanıTehlikeli atıklar ve pH ölçme zamanıTehlikeli atıklar ve pH ölçme zamanı


Teşekkürler belediye, teşekkürler üniversteTeşekkürler TÜBİTAK ve çocuk merkezimize….

EK - 4

ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EL KİTABI · 2 3 ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EL KİTABI...

Documents

Transcript of ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EL KİTABI · 2 3 ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EL KİTABI...