Atatürk döneminde Türk dış politikası

8/9/2019 Atatrk dneminde Trk d politikas

1/13

KPSS GENEL KLTR: Tarih

www.lozof.com.tr 1

Cophright:Bu dkmann tm haklar www.lozof.com.trye aittir.

Ancak bireysel kullanma aktr.

TRK DIPOLTKASI

www

.loz

of.co

m.tr


2/13


3/13


www.lozof.com.tr 3

2. YABANCI OKULLAR SORUNU

Lozanda Trkiyedeki yabanc okullarn TrkHkmetinin alaca kararlara bal olmas karar-latrlmt. Bu okullarn tzk ve ynetmelikleriniTrk Hkmeti belirleyecekti.

1926da karlan Maarif Tekilat Kanununa gre,yabanc okullarda Trke, tarih, corafya, sosyo-loji dersleri Trk retmenlerce ve Trke okutu-lacakt. Ayrca kanuna gre bu okullarn mfredatTrk Milli Eitim Bakanl tarafndan belirlenecek,bu okullar Trk Hkmetince denetlenecekti.

yorum: Bu dzenleme lke iindeki uygulamalarda

birlik salanmas ve eitim kurumlarnn ulusallatrl-mas asndan milliyetilik ilkesi ile ilgilidir.

Maarif Tekilat Kanununda, yabanc okullarda,retmenlerin dini kyafetlerle derse girmesi, diniayin salonlarnn bulunmas yasaklanmtr.

yorum: Bu dzenleme dinin eitim kurumlar zerin-de belirleyici olmasn engellemesi asndan laiklik il-kesi ile ilgilidir.

Bu karara bal kalmayan baz yabanc okullar ka-patld. Trkiyede en ok yabanc okulu bulunan

Fransa bata olmak zere baz devletler elilikleriaraclyla sorunu grme teklinde bulunmu-larsa da, Trk Hkmeti bu durumu iilerine m-dahale olarak yorumlad ve bu teklieri geri evir-di.

yorum: Trk devletinin bu tutumu bamsz devletanlay dorultusunda gelitirdii sylenebilir.

RNEK:

Lozan Antlamasna gre, yabanc okullarn -retimini Trk hkmeti dzenleyecek ve denetle-yecekti. Baz okullar bu kurala uymak istemedi-ler ve bal olduklar devletlerin elileri araclylaTrk hkmetiyle grmek istediler. Ancak Trkhkmeti onlarla bu konuda grme yapmay ke-sinlikle reddetti.

Trk hkmeti bu tepkisiyle aadakilerdenhangisini korumaya almtr?

A) Yabanc okullarn saysn

B) nsan haklarnC) Bamsz devlet anlayn

D) Yabanclarn kltrlerini

E) Eitim ve retimde ikilii

ZM:

Yabanc okullar hakknda Trk hkmetinin aldkarara tepki duyan Batllar bu konuda Trkiyeyeynelik bask uygulamaya kalktlar. Konuyu bir isorun olarak gren Trkiye, bu konudaki grmetaleplerini reddetti. Trk hkmeti bu tepkisiyle ba-

msz devlet kimliini korumaya almtr.(Cevap C)


4/13


4 www.lozof.com.tr

3. MUSUL SORUNU

Misakmilli snrlar iinde yer alan Musulun durumuLozan Bar Antlamasnda bir karara balanama-mt. Bu konu, ayn antlamayla, Trkiye ile ngilterearasnda dokuz ay ierisinde yaplacak grmelerebraklmt. Yine bu antlama gerei, eer mesele bugrmelerde de halledilemezse Milletler Cemiyetine(Birlemi Milletler) havale edilecekti.

Trkiye ile ngiltere arasndaki Musulun durumuyla il-gili grmeler, 19 Mays 1924 tarihinde stanbuldagerekletirilen grmelerden dokuz ay ierisin-de herhangi bir sonu alnamad ve Musul MeselesiMilletler Cemiyetine sevk edildi.

Bu dnemde Trkiye henz Milletler Cemiyetininyesi bile deildi. Konu 20 Eyll 1924 tarihinden iti-baren Milletler Cemiyetinde grlmeye balan-d. Bu grmeler srasnda Trkiye, Musul ile ilgilieski gr olan, Musulda bir halkoylamas yapl-mas ve Musulun geleceiyle ilgili karar kendi halk-nn vermesi hususunda srar etti. Bu srada MilletlerCemiyeti iinde olduka gl bir konumda bulunanngiltere, blgede yaayan halkn cahil olduunu, do-laysyla snr ilerinden anlamadn ileri srerek,Trkiyenin grn kabul etmedi.

Musul zengin petrol yataklarna sahip olmas sebe-biyle ngiltere iin nemli grlen blgelerden birisiy-di. Dolaysyla Musulu kaybetmemek istei Ortadoupolitikasnn bir gereiydi.

Musul konusunun Milletler Cemiyetinde kesin ola-rak zme kavuturulacak olmas, cemiyetin dei-ik alardan almasn gerekli kld. Bu erevede,Musul meselesi hakknda aratrma yaparak, bir ra-por hazrlamas iin komisyon kurdu. ngilterenin et-kisinde kalan bu komisyon, hazrlad ve MusulunIraka braklmasn ngeren raporunu, Eyll 1925

Milletler Cemiyetine sundu. Bu tarihte Trkiyenin biroy hakk bile bulunmayan Milletler Cemiyeti de, ko-misyon raporuna uyarak, 16 Aralk 1925 tarihindeyapt toplantda Musulu Iraka brakt.

Trkiyede byk tepkiyle karlanan MilletlerCemiyetinin bu karar, ngiltere ile ilikileri gergin-letirdii ve sava havasna soktu. Ancak, gergin-leen ilikiler ve yaanan sava atmosferine ba-l olarak, Trkiyenin hazrlklara balad srada,eyh Sait syannn kmas ve ierde deiik alan-larda inklplarn gerekletiriliyor olmas sebebiyle,

Trkiye, Milletler Cemiyetinin bu kararn kabul et-mek zorunda kald.

Blgenin geleceiyle ilgili olarak Trkiye, ngiltere veIrak arasnda yaplan grmeler sonunda, 5 Haziran1926 tarihinde Ankara Antlama imzaland. Bu ant-lama ile; Musul Iraka braklrken, blgeden eldeedilen petrol gelirlerinin % 10unun 25 yl sreyleTrkiyeye verilmesi kararlatrlmtr.

RNEK:

ngiltere Musul ve Kerkkn elinden karma-mak iin aadakilerden hangisini destekle-mitir?

A) eyh Sait Ayaklanmasn

B) Terakkiperver Cumhuriyet Partisinin kurulma-sn

C) stiklal Mahkemelerinin kapatlmasn

D) Trkiyenin Milletler Cemiyetine arlmasn

E) Sadabat Paktnn kurulmasn

ZM:

Trkiye ile dorudan sava yapmay gze alama-yan ngiltere, Irak snrnda Trkiye iinde yapt- kktc faaliyetler sonucunda Trkiyeyi yp-ratmay amalamtr. Bu amala eyh Saitsyannda da ayaklanmay destekleyerek sorunukendi lehinde zmlemeyi baarmtr.

(Cevap A)


5/13


www.lozof.com.tr 5

4. DI BORLAR

Lozanda Osmanl borlar grlrken, OsmanlDevletinin paralanmasnn ardndan Trkiye,kendi snrlar dnda 16 bamsz devlet bulun-duunu, borlarn ilgili devletlere datlmas tezinisavunmu ve bu tekli kabul ettirmiti.

1925te toplanan Paris Konferansnda OsmanlDevletinin 1912 ylndan nceki borlarnn %62sini, 1912den sonraki borlarnn % 77siniTrkiye Cumhuriyeti stlendi.

1929 Dnya Ekonomik Bunalm yzndenTrkiye bor taksitlerini demeyince Fransayla

balayan grmelerde borlar yeniden taksitlen-dirildi. Borlarn % 53 Franszlardan alnmtr.Bu yzden d bor sorunu Fransayla grl-mtr.

5. TRKYENN MLLETLER CEMYET-NE GR

Milletler Cemiyeti (Birlemi Milletler), I. DnyaSava sonunda galip devletler tarafndan, dnya ba-rnn korunmas ve uluslararas ibirliinin arttrl-mas amacyla kurulmutur. Cemiyet, balangta bir

mddet ngilterenin kontrolnde faaliyet gstermitir.Bundan dolay, Trkiye, ngiltere ile olan problemleriyznden Milletler Cemiyetine pek scak bakmam-tr. Trkiye, takip ettii Yurtta Sulh Cihanda Sulhilkesinin bir gerei olarak, 1928den itibaren dnya-daki silahszlanma faaliyetlerine katlm ve 1929dada Briand - Kellog Paktn imzalayarak, uluslararasilikilerde sava reddettiini aka ortaya koymutu.Bu durum, Trk d politikasna yeni bir boyut kazan-drm ve 1930lardan itibaren Milletler Cemiyeti ile il-gilenmesine sebep olmutu.

Trkiye, Nisan 1932de yaplan Cenevre

Silahszlanma Konferansnda, Milletler Cemiyetiile ibirliine hazr olduunu bildirdi. Bunun zerine,spanya ve Yunanistan temsilcileri Trkiyenin MilletlerCemiyetine ye olarak kabul edilmesi ynnde birteklif verdiler. Bu teklin, 6 Temmuz 1932 tarihindeMilletler Cemiyeti Genel Kurulu tarafndan oybirliiylekabul edilmesi ve bu kararn, 18 Temmuz 1932 gnde TBMM de onaylanmas sonucu, Trkiye resmenMilletler Cemiyetine girdi.

Trkiyenin Milletler Cemiyetine girii, takip ettii ba-r d politikann tabi bir sonucudur. Bu olay, ayn

zamanda d politikasnda da yeni dnemin balan-gc olmutur. Bu yeni dnemde de Trkiye, cemiyetiindeki aktif ve baarl almalar sonucu 1934 y-lnda konsey yeliine seilmitir.

Musul Sorunu ve ngilterenin Milletler Cemiyetizerindeki etkin nfusu nedeniyle Trkiye bu ku-rulua uzun bir zaman ye olmay dnmemi-ti. Musul Sorununun zlmesi ve uluslararas i-birliinin neminin daha ok artmas gibi gelime-ler Trkiyenin bu rgte ye olmasn belirleyennemli etkenler arasndadr.

RNEK:

Atatrk dneminde, Trkiye Cumhuriyetinin d si-yasetinde, aadakilerin hangisi nemli bir sorunolmamtr?

A) Nfus deiimi

B) Irak snr ve Musul

C) Milletler Cemiyetine ye olma

D) Boazlar Komisyonunun kaldrlmas

E) Hatayn Anavatana katlmas

ZM:

Yunanistanla nfus deiimi, ngiltere ile Musul,Boazlar Komisyonu ile Boazlar, Fransa ve Suriye ileHatay sorununu yaayan Trkiye, Milletler Cemiyetineyelik konusunda bir sorun yaamamtr. Bar dpolitikas nedeniyle Trkiye bu kurulua davet edilmi-tir.

(Cevap C)


6/13


6 www.lozof.com.tr

6. BALKAN ANTANTI (9 UBAT 1934)

1933 ylndan sonra Faist talya ile NaziAlmanyasnn glenmeye balamas Balkandevletleri arasnda glenme eilimini dour-du. nk talyann Balkanlarda, Almanyannda Douda karlar ve gzleri vard. Bu kurulu-un domasnda talya ile Almanyann emper-yalist emellerinin yan sra, daha nce Trkiye ileYunanistan arasnda yaanan dostluk ilikileri veyaplan antlamalarn da etkisi olmutur.

Trkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanyadelegeleri Atinada bir araya gelerek BalkanAntantn oluturdular. Komular zerinde toprakiddiasnda bulunan ve Nyyi Antlamas ncesinednmek isteyen Bulgaristan, Antanta katlmam-tr.

24 Ocak 1937de Bulgaristan ile Yugoslavya ara-snda bir anlamaya varlmas, Antantn ald ka-rarlar ile elimitir.

1939dan itibaren Balkanlarda ve dnya politika-snda cereyan eden olaylar Balkana Antantna -ilen son vermitir. 1940ta son kez toplantsn ya-pan Balkan Antant, II. Dnya Sava yllarndadalmtr.

RNEK:

Trkiye Cumhuriyeti hkmetleri 1925 - 1937 ylla-r arasnda Balkan Antantna ve Sadabat Paktnanclk etmilerdir.

Aadakilerden hangisi, bu giriimlerin amacdeildir?

A) Snrlarn gvenliini salamak

B) Yurtta bar, dnyada bar ilkesine uymak

C) Komu devletlerin dostluunu kazanmak

D) Devletleraras gbirlii kurmak

E) Komu devletler arasndaki anlamazlklarazm bulmak

ZM:

Blgesel ve dnya barna katkda bulunmakamacyla oluturulan bu birliklerin amalar ara-snda komu devletler arasndaki anlamazlklarazm aramak grlmez.

(Cevap E)

7. MONT BOAZLAR SZLEMES

Lozan Antlamasnda Boazlar konusuylailgi-li alnan kararda Trkiye tam yetkili klnmyordu.Bu durum, Trkiyenin bamszlk anlayna tersdyor ve Misakmilli kararlarna da uymuyordu.nk, bu szlemeyle, hem Boazlar asker vesilahtan arndrlm hem de Boazlardan geile-ri kontrol etmek ve geilerle ilgili olarak MilletlerCemiyetine bilgi vermekle yetkili bir BoazlarKomisyonu kurulmutu.

Trkiyeye kar ortaya kabilecek bir tehlike du-rumunda, Boazlarn kullanmyla ilgili MilletlerCemiyeti ve zellikle ngiltere, Fransa, talya veJaponya Trkiyeye garanti vermi olmalarna ra-men bu yetersizdi.

Boazlarn byle bir statye balanm olmas,Milletler Cemiyeti gvenlik sisteminin dnyanneitli blgelerinde tam olarak uygulanamama-s ve talya ile Almanyann dnya barn tehditeden bir tutum iinde bulunmalar Trkiyeyi rahat-sz ediyordu.

Trkiye, 11 Nisan 1936 tarihinde, szlemeyi im-zalayan devletlere artlar Deimitir ilkesindenhareketle birer nota gndererek, mevcut szle-menin deitirilmesi isteini bildirdi.

Boazlarn stats ve gemilerin gei rejimleriy-le her zaman yakndan ilgilenmi olan ngiltere,Trkiyenin bu isteini hakl bularak destekledi-ini aklad. Balkan Antant Daim Konseyi de 4Mays 1936da ayn ynde bir karar ald. Dahasonra szlemeyi imzalayan dier devletlerin debu istei uygun bulmalar zerine, Boazlarn du-rumunun, yeniden grlmesi iin 22 Haziran1936 tarihinde svirenin Montr kentinde bir kon-ferans dzenlendi. Yaplan grmelerden sonra,

20 Temmuz 1936 gn, Trkiye, ngiltere, Fransa,Sovyetler Birlii, Japonya, Romanya, Bulgaristan,Yunanistan ve Yugoslavya arasnda MontrBoazlar Szlemesi imzaland.


7/13


www.lozof.com.tr 7

RNEK:

Trkiye, Lozan Antlamasn imzalam olan dev-letlere 1936 ylnda bir nota vererek, Avrupadagelien buhranlarn, Boazlar gvenlii iin veril-mi olan kolektif garantiyi artk ilemez hale getir-diini belirtmi, Boazlarn gvenlii ve egemenlikhaklarnn korunmas iin bu szlemenin deiti-rilmesini istemitir.

Yukarda sz edilen dnemin koullar gznne alndnda, aadakilerden hangisiTrkiyenin bu istediinde hakl olduuna birkant olarak gsterilebilir?

A) Dnya uluslarnn giderek belli bloklarda top-

lanmaya balamas

B) Milletler Cemiyetinin uluslararas sorunlarnzmnde etkisiz olmas

C) Almanya ve talyann saldrgan bir tutum iinegirmeleri

D) Dnyann nemli bir ekonomik bunalma gir-mesi

E) Yabanc lkelerin, Boazlarn statsnn de-itirilmesi iin aba gstermeleri

ZM:

talya ve Almanyann saldrgan tutumlar nedeniy-le dnyada yeni bir sava rzgarnn esmeye ba-lamas Boazlarn da geleceini tehlikeye atacak-tr.

(Cevap C)

Montr Szlemesinde Alnan Kararlar

1) Boazlar Komisyonu kaldrlarak grev ve yetkile-ri Trkiyeye braklmtr.

2) Trkiyeye Boazlarn her iki yannda da asker bu-lundurma ve askeri tesis kurma hakk tannmtr.

3) Ticaret gemilerinin Boazlardan geii serbest b-raklmtr.

4) Yabanc sava gemilerinin Boazlardan geii iinsnrlama olacaktr.

5) Karadenizde kys olmayan devletlerin donanma-larna ait sava gemileri zaman ve arlklar bak-mndan snrlandrlacaktr.

6) Trkiye bir savaa girer ya da bir sava tehlikesiile karlarsa Boazlar istedii gibi ap kapaya-

bilecektir.

RNEK:

Montr Boazlar Szlemesinin;

I. Boazlar Komisyonunun kaldrlmas ve gre-vinin Trk tarafna gemesi

II. Yabanc sava gemilerinin Boazlardan geii-nin snrlandrlarak, Trkiyenin denetimine b-raklmas

III. Yabanc devletlere ait ticaret gemilerinin her iki

ynde Boazlardan geilerinin serbest olmas

hkmlerinden hangileri, Trkiyenin dnyadevletleri arasndaki saygnlnn daha da art-tn gsterir?

A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III

D) I ve II E) I, II ve III

ZM:

Lozan Konferansnda bakan Trk olan ulusla-raras bir komisyonun Boazlar ynetmesi kabuledilmiti. Bu, Trkiyenin egemenlik haklarn inci-ten bir durumdu. Montr Boazlar SzlemesindeBoazlar Komisyonuna son verilerek tm yetkile-rinin Trkiyeye devredilmesi ve yabanc savagemilerinin Boazlardan geiine getirilen baz s-nrlamalar Trkiyenin uluslararas alandaki gc-n ve saygnln artran gelimelerdir.

(Cevap D)

Montr Szlemesinin nemi:

Boazlar Komisyonunun kaldrlmasyla LozannTrkiyenin egemenlik haklarn zedeleyen bir hk-mne son verilmitir.

Misakmillinin Boazlara ynelik karar gerekle-mitir.

Trkiye byk bir siyasal zafer kazanmtr.Boazlarda asker bulundurulmas ile TrkiyeninDou Akdenizdeki nemi artm, uluslararasalandaki durumu glenirken saygnl da art-


8/13


8 www.lozof.com.tr

mtr. Artk Milletler Cemiyetinin yetersiz garan-tisi yerine Trkiye kendi gcne dayanabilmek ve

Boazlar zerinde de savunmasn yapabilmekolanana kavumutur.

1833 Hnkar skelesi Antlamasndan beri sre-gelen Boazlar Sorunu zmlenmitir.

Rusya, Lozanda Trkiyenin grn destek-lerken, Montrde destek vermemitir. Bu durumRusyann Trkiyenin Boazlara tek bana hakimolmasn istemediini ve iyi ilikilerin bozulmayabaladn gstermektedir.

Gnmzde Rusyann dalmasndan son-ra Boazlarn stratejik nemi daha da artm-tr. (Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Romanya,Grcistan) batl lkelerle ilikilerinin giderek art-masndan dolay Boazlarn da nemi artmtr.

RNEK:

Lozan Antlamasnda Boazlarn ynetimi, ayrbir btesi olan ve Trkiye temsilcisinin bakanlkettii Boazlar Komisyonuna verilmi; ancak dahasonra Montr Boazlar Szlemesiyle BoazlarKomisyonu, bu grevini Trkiye Cumhuriyetinebrakmtr.

Bu durum aadakilerden hangisinin bir gs-tergesidir?

A) Boazlardan az sayda devletin yararland-nn

B) Boazlarla ilgili rejimin tek tara olarak sap-tandnn

C) Boazlar sorunun Avrupal devletler tarafndankarldnn

D) Boazlarn zamanla uluslararas nemini yitir-diinin

E) Boazlar zerindeki Trk egemenliinin daha-da glendiinin

ZM:

Lozan Antlamasnda kurulan bakan TrkBoazlar Komisyonu, Misakmilliye ve Trkiyeninegemenlik haklarna aykr idi. Trkiye toprakla-r iinde baka yneticilerin de bulunduu anla-

mna gelen bu uygulamaya Montrde son verile-rek Boazlardaki Trk egemenlii glendirilmi-

tir.

(Cevap E)

RNEK:

Sovyet Rusya;

I. Lozan Grmelerinde Trkiyenin Boazlarkonusundaki nerisini desteklemitir.

II. Montr Grmesinde Boazlardan geihakk istemitir.

III. kinci Dnya Savandan sonra TrkiyedenBoazlarda kendisine s verilmesini istemitir.

Bu durumlara bakarak Sovyet RusyannBoazlarla ilgili politikasnda hangi amaca y-neldii sylenebilir?

A) Lozanda kaybettii haklar geri almaya

B) Akdeniz yolu zerindeki engelleri ortadan kal-drmaya

C) Trkiyenin glenmesini nlemeye

D) II. Dnya Savanda bozulan Avrupa g den-gesini yeniden kurmaya

E) Trkiyeyi kendi rejimi iine almaya

ZM:

erde rejimini oturtan ve glendiren SovyetRusya, Akdeniz yolu zerindeki engelleri ortadankaldrmaya ynelmitir.

(Cevap B)


9/13


www.lozof.com.tr 9

8. SADABAT PAKTI (8 Temmuz 1937)

1935te talyann Habeistana saldrmas veDou Akdenizde yaylmac politikalar gelitirme-si zerine, Trkiye, ran, Irak ve Afganistann kat-lmyla oluturuldu.

rann bakenti Tahranda Sadabat Saraynda ya-plan antlamayla kurulan pakt, ye devletlerdenbirinin saldrya uramas durumunda dierlerininde saldrya uram saylmas esas zerinde ku-ruldu ve ortak savunmay ngryordu.

Trkiye ile arasndaki Hatay sorunu nedeniyleSuriye bu pakta ye olmamtr.

Sadabat Pakt, Balkan Antantndan farkl olarakyaylmacla kar caydrc bir unsur oluturmu-tur.

Trkiye Sadabat Paktnn kurulmasna n-clk yapmakla:

1. Dou ve bat snrlarnn gvenliini salam.

2. Blgesel bar yoluyla dnya barna katkda bu-lunmu.

3. Uluslararas alanda etkinlik kazanmtr.

RNEK:

Atatrk Dnya milletlerinin saadetine almak, di-er bir yoldan kendi huzur ve saadetini temine al-mak demektir. En uzakta zannettiimiz bir hadiseninbize bir gn temas etmeyeceini bilemeyiz. demitir.

Atatrkn bu szleri aadakilerden hangisinindeerini ortaya koymaktadr?

A) Bamsz bir devlet olmann

B) Ekonomide devletilii uygulamannC) Cumhuriyet rejimini benimsemenin

D) Uluslararas bar korumann

E) Laik bir devlet kurmann

ZM:

Atatrkn insan ve insanlk sevgisini de en ak birekilde ortaya koyan yukardaki konuma ayn za-manda uluslararas bar, korumann da deerini or-taya koymaktadr.

(Cevap D)

HATAY SORUNU

1921 Ankara Antlamas ile skenderun veAntakyada zel bir ynetim kurulmutu. Fransa1936da Lbnan ve Suriyede manda ynetimineson verince Hatay Sorunu yeniden krklendi.

Milletler Cemiyeti gzetimi altnda yaplan halkoylamas sonucunda Hatayda bamsz bir dev-let kuruldu. (2 Eyll 1938). lk CumhurbakanlnTayfur Skmen, babakanln ise AbdurrahmanMelekin yapt bamsz Hatay Devleti, Atatrknlmnden sonra 30 Haziran 1939da Trkiyeyekatlma karar ald. Bylece Misak- Milliye uygunbir gelime daha kaybedilmi oldu.

mrnn son gnlerini Hatay Sorununa ay-ran Atatrk, stn diplomasisi sayesinde sorunuTrkiye lehine zerek savasz yollardan burayanavatana katmtr. Ne var ki Hatayn anavatanakatln gremeden lmtr.

Fransa, II. Dnya Savann balamas tehlikesikarsnda Hatayn Trkiyeye katlna sese -karamamtr. Gerekten de bu olaydan ksa birsre sonra II. Dnya Sava patlak vermitir.

Hatayn anavatana katlmasnda nfus yaps,

Trk d politikasnn kararl ve gven verici zelli-i ile yaklaan Dnya Sava nedeniyle FransannHatay iin yeni bir sava gze alamaynn dabyk etkisi vardr.

RNEK:

Hatayn anavatana katlmasnda, aadakiler-den hangisi dorudan etkili olmamtr?

A) Nfusun ounluunu Trklerin oluturmas

B) Fransann bu i iin sava gze alamamas

C) Trk d politikasnn baars

D) Hatayn o srada bamsz bir devlet olmas

E) kinci Dnya Savann balamas

ZM:

Hatayn anavatana katld gnlerde II. DnyaSavann kma tehlikesi vard, yani sava he-nz balamamt.

(Cevap E)


10/13


10 www.lozof.com.tr

II. DNYA SAVAI (1939-1945)

I. Dnya Sava Sonras Avrupada GenelDurum

I. Dnya Savandan sonra Avrupada kuvvetlerdengesini oluturan byk imparatorluk; Rusarl, Avusturya - Macaristan mparatorluu veAlman mparatorluu ykld.

Avusturya Macaristan mparatorluunun para-lanmasyla imparatorluk iindeki milletler bam-szlklarn kazandlar.

talyada Faizm, Almanyada Cumhuriyet rejimlerikurdu. SSCBnin Rusyada kurulmasyla Komnistrejim Rusyaya hakim oldu.

Orta ve Dou Avrupada; Letonya, Estonya,Litvanya, Finlandiya, Macaristan, Polonya,ekoslovakya ve Yugoslavya gibi devletler kurul-du.

RNEK:

kinci Dnya Sava kmadan nce Atatrk:Bir dnya harbi olacaktr. Bu harp neticesindednyann durumu ve dengesi batan baa dei-ecektir. te bu srada doru hareket etmesini bil-meyip en kk bir hata yapmamz halinde, ba-mza mtareke yllarndan daha ok felaketler gel-mesi mmkndr. demitir.

Atatrk bu szyle,

I. gemiten ders alma,

II. sava ortamndan kar salama,

III. savalarn getirdii sonular kabullenme

yaklamlarndan hangilerinin gerektiini vur-gulamtr?


D) I ve II E) II ve III

ZM:

Atatrkn kinci Dnya Savandan nce syle-dii bamza mtareke yllarndan daha ok fela-ketler gelmesi mmkndr. szyle Birinci DnyaSavandan sonraki skntlara dikkat ekmesigemiten ders almann nemini vurgular.

(Cevap A)

Savan Balamas ve Yaylmas

II. Dnya Sava 1 Eyll 1939da Almanya ve

Rusyann Polonyay igale balamalar zerinengiltere ve Fransann Almanyaya sava ilan et-meleri ile balamtr.

ngiltere ve Fransa, Sovyetler ile Almanya arasn-daki yaknlamay tehlike olarak grmler ve bu-nun iin sadece Almanyaya sava ilan etmilerdir.(3 Eyll 1939)

II. Dnya Savanda Devletler

Mihver Devletler: Almanya safnda yer alantalya, Japonya, Bulgaristan, Macaristan veRomanyann oluturduu gruptur.

Mttek Devletler: Japonyann Pearl Harbourabaskn yapmas zerine savaa giren ABD,ngiltere, Fransa ve Rusyann oluturduu grup-tur.

Almanya ksa srede, Norve, Danimarka, Belika,Hollanda ve Fransay ele geirerek Avrupadakontrol ele geirmitir (1940).

Almanya, talya ile birlikte Kuzey Afrikada Msrakadar ilerlemi, talya ise Akdenizde kontrol ilegeirmitir (1940 - 1942)

Arnavutluku igal eden talyanlar, Yunanistan ze-rinde baarl olamaynca Almanya, Yugoslavya veYunanistan ele geirmi ve dostu olan Sovyetleresaldrmtr.

Almanyann savan banda (23 Austos 1939)Rusya ile Saldrmazlk Pakt imzalamasnn sebe-


11/13


www.lozof.com.tr 11

bi; Polonyann igaline kar ngiltere ve Fransadauyanacak tepkinin bir blmn Rusyann zeri-

ne ekmektir.

Almanya ve talyann yannda savaa girenJaponlarn Pearl Harbourdaki Amerikan slerineSaldrmalar zerine ngilterenin yannda savaagiren ABD ve orta ngiltere, Japonyaya savailan etmilerdir (14 Austos 1942).

Savan Sona Ermesi

ngiltere; Rusyann ve ABDnin kendi yannda yeralmasyla ksa srede Akdenizde hakimiyeti ele

geirmi ve 1942 ylnda talyay saf d brak-mtr.

Rusya 1942de Almanyaya kar ngiltere ile birittifak antlamas imzalayarak Mttek Devletlergrubuna katlmtr.

1943 Temmuzunda Mttekler, Sicilyaya askerkardlar. Bunun zerine Faist Mussolini hk-meti dt. talya atekes istedi.

Yeniden talyada ynetim deiiklii yaanm vetalya 1943 ylndan itibaren ngilterenin yannda

Almanyaya kar savaa devam etmitir. Moskova nlerine kadar ilerleyerek 1943 ylna

kadar sava kontrolnde bulunduran Almanya butarihten itibaren kaynak sknts ve iklim artlar-nn etkisiyle igal ettii yerlerden karlmtr.

Doudan Sovyetler, batdan ngilizler, Amerikallarve Franszlar Normandiya kartmasn yaparak,1945 ylnda Almanyay teslim almlardr.

Uzak Douda Japonlar karsnda gerileyenAmerikann, Almanyann teslim olmasndan son-ra Hiroima ve Nagazakiye atom bombas atma-

s sonucu 2 Eyll 1945te Japonya teslim olmu vesava sona ermitir.

Sava Srasnda Trkiyenin Siyaseti

Byk savalardan yeni kurtulmu Trkiye, tekrarkorkun bir tehlikeye atlamazd. Var gcyle sa-van dnda kalmaya alacak olan Trkiye II.Dnya Savann banda gereken nlemleri al-m, snrlara ynak yapm, her an savaa gire-

cek gibi hazrlk yapm ve savan dnda kala-bilmek iin dikkatli bir politika izlemitir.

Genel seferberlik nedeniyle 1939 - 1945 yllararasnda retim tamamen durmu, ekonomi felolmutur. Ayn zamanda bu yllar Trkiyenin nfusart orannn da en az olduu dnem olmutur.

1941 ylnda Almanya ile Trkiye arasnda saldr-mazlk pakt imzalanmtr. Bu antlamaya greAlmanya Trkiyeye saldrmama garantisi vere-cek, Trkiye de tarafsz kalacakt.

Bu anlamann imzalanmasnda,

Almanyann Balkanlar igal ederek Trkiye s-nrlarna dayanmas sonucu Trkiyenin siyasi -zm araylarna girmesi

Almanyann Rusya zerine saldraca s-rada Trkiyeden bir tehlike gelmemesi iinBalkanlardaki konumunu gvence altna almakistemesi

nedenleri etkili olmutur.

ngiltere Babakan Churchil, 30 Ocak 1943tesmet Paadan kendi yanlarnda savaa girmele-rini istemitir (Adana Grmesi)

1943te Sovyet Birlii de Tahran GrmelerindeTrkiyenin savaa girmesini istemitir.

Aralk 1943te Mttek Devletler KahireGrmelerinde bir kez daha Trkiyenin kendiyanlarnda savaa girmesini istemilerdir.

Savan sonlarna doru Trkiye, tutumunu de-itirerek, yenilmeleri kesinleen Mihver Grubunakar cephe alarak Mttek Devletler ile yaknla-mtr.

Trkiye bu politika dorultusunda 2 Austos

1944te Almanya ile tm resmi ilikilerini kestiiniaklamtr.

Trkiye ilen savaa girmese de 23 ubat 1945teAlmanya ve Japonyaya resmen sava ilan etmi-tir.


12/13


12 www.lozof.com.tr

Trkiyenin Mihver Devletlere sava ilanetmesinde,

likilerinin bozulmaya balad Sovyet Rusyakarsnda yalnz kalmamak

Sava sonunda savata zarar gren devletlerdenbiri olarak ekonomik yardmlar alabilmek

Savatan sonra oluturulacak uluslararas rgt-lerde yer almak gibi nedenler etkili olmutur.

Sava boyunca iki milyon insan silah altnda tu-tan Trkiye, ekonomik gcn askeri yatrmlaraayrmak zorunda kald iin II. ve III. Be Yllk

Kalknma Planlarn da uygulayamamtr.

RNEK:

ngiltere, ABD ve Sovyetler Birliinin katlmy-la 1943 ylnda yaplan Tahran Konferansnda,Trkiyenin II. Dnya Savana katlmas konu-sunda karar alnm ve bu kararn Trkiyeye bildi-rilmesi iin smet nn Kahireye davet edilmitir.

smet nn, Kahireye kararn bildirilmesini kabuletmek iin deil, bu karar taraarla serbeste tar-tmak ve grmek iin gideceini sylemitir.

smet nnnn yalnzca bu tutumuna daya-narak,

I. uluslarn eitliini gzetme

II. bamsz devlet anlayna sayg duyma

III. sorunlara ksa srede zm bulma

yaklamlarndan hangilerini benimsedii sy-lenebilir?


D) I ve II E) I, II ve III

ZM:

smet nnnn Kahireye gitmesinde TrkiyeninII. Dnya Savana katlmas kararn kabul etmekiin deil, taraarla serbeste tartmak ve gr-mek iin gideceini sylemesi, uluslarn eitlii-ni gzettiini ve bamsz devlet anlayna saygduyduunu benimsediini gstermektedir.

(Cevap D)

II. Dnya Savann Sonular

Sava sonunda Mttek Devletler baarl olmuve demokrasi eilimi artmtr.

Almanya ve talyann yenilmesi ile ar milliyetiakmlar (Nazizm, Faizm) nemini kaybetmitir.

Sava sonras dnya politikasna iki yeni g ABDve SSCB hakim olmutur.

NOT:

ABD Monroe Doktrinini terk ederek, Rusya ise1945ten sonra takip ettii aktif, emperyalist poli-

tikasnn yannda teknolojik adan gelimesi ilebu iki devlet milletleraras politikann birinci plan-na gemilerdir.

Smrgecilik sona ermeye balam Asya veAfrikadaki smrgelerin pek ou bamszlk-larn kazanmlardr. (Hindistan, Msr, Pakistan,Cezayir, Tunus, Libya, Fas).

Almanya, Dou - Bat olmak zere ikiye ayrlm-tr.

NOT:

Bu iki Alman devleti 1990 ylnda tekrar birlemi-tir.

Almanya ve talyann igal ettii Balkan ve DouAvrupa lkeleri, Rusyann denetiminde yeni-den kuruldular. II. Dnya Sava sonlarnda olu-an bloklamada Dou Almanya, ekoslovakya,Macaristan, Polonya, Bulgaristan, Yugoslavya,Arnavutluk, Romanya gibi devletler Rusya nder-liinde Dou Blokunu oluturmulardr.

ABD ve ngilterenin Rusyay serbest brakmasy-la Rusya komnist rejimini Orta Avrupa, Balkanlar

ve ine yaymtr.

Milletler Cemiyeti yerine Birlemi Milletler rgtkurulmutur (1945).

NOT:

BM 1948de II. Dnya Savann kt sonu-larn gz nne alarak nsan Haklar EvrenselBeyannamesini hazrlamtr.


13/13


www.lozof.com.tr 13

Birlemi Milletler rgtnn destei ile YahudilereFilistinde devlet kurma hakk tannm ve 1948de

bamsz srail Devleti kurulmutur.

Komnizmin yaylmas tehlikesi sonucu DouBlokuna kar 1949da Kuzey Atlantik Pakt(NATO) kurulmutur.

NOT:

Trkiye NATOya 1952de ye olmutur.

Sava sonras artan devletler aras bloklamalarsonucu Sovyetler Birliinin nclnde VarovaPakt kurulmutur (1955). Varova Pakt, NATOyakar kurulmu bir birliktir.

Avrupa Ekonomik birlii ve Kalknma Tekilat(OECD) kuruldu. 1949da Avrupa Konseyi kurul-mutur.

II. Dnya Sava sonunda ABD, ngiltere, SovyetRusya devlet bakanlar Yaltada bir araya gelerekdnyay nfuz blgelerine ayrp denetim altna al-may planlamlardr (ubat 1945).

Trk - Amerikan ilikileri gelimitir.

Trkiyede ok partili hayata geilmitir.

Sava srasnda milyonlarca insan hayatn kay-betmitir. len insanlarn ounun sivillerdenolumas Sivil Savunma Tekilatlarnn yaygnla-masna neden olmutur.

Atatürk döneminde Türk dış politikası

Documents

Transcript of Atatürk döneminde Türk dış politikası