Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015
Transcript of Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015
![Page 1: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/1.jpg)
Astronomia pozagalaktycznaAstronomia pozagalaktycznaWykład 2016/2017Wykład 2016/2017
● Literatura: Literatura: Shu „Galaktyki, gwiazdy, życie” (Prószyński 2003) mj: Shu „Galaktyki, gwiazdy, życie” (Prószyński 2003) mj: „Galaktyki i Wszechświat” (PWN 1993); „Galaktyki i Wszechświat” (PWN 1993); Weinberg „Pierwsze 3 minuty” (Prószyński 1998)Weinberg „Pierwsze 3 minuty” (Prószyński 1998)
● Zaliczenie: Zaliczenie: obecność obecność >=(N-3)razy>=(N-3)razy na ćwiczeniach na ćwiczeniach + sprawdzian+ sprawdzian pisemny (kwiecień/maj) +egzamin pisemny (kwiecień/maj) +egzamin pisemny + ustnypisemny + ustny
● Punktacja pomocnicza: Punktacja pomocnicza:
15 minus liczba nieobecności 15 minus liczba nieobecności
+ 3*5 (kolokwium max) + 3*5 (kolokwium max)
+ 3*10 (pisemny max)+ 3*10 (pisemny max)
![Page 2: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/2.jpg)
GalaktykiGalaktyki
(morfologia i inne próby (morfologia i inne próby charakterystyki)charakterystyki)
![Page 3: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/3.jpg)
Curtis i Shapley 1920Curtis i Shapley 1920
Mgławice spiralne są układami gwiazd równoważnymi Drodze Mlecznej
Heber D. Curtis 1872 - 1942
Harlow Shapley 1885 - 1972
Mgławice spiralne należą do Galaktyki
![Page 4: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/4.jpg)
Hubble 1924Hubble 1924
Edwin Hubble 1889 - 1953
Cefeidy w Wielkiej Mgławicy Andromedy: odległość do M31 jest większa niż [nawet przypisywane jej przez Shapleya] rozmiary Galaktyki.
=>Wszechświat wyspowy
=>astronomia pozaGalaktyczna
![Page 5: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/5.jpg)
GalaktykiGalaktyki
● Katalog Messiera: 39/109Katalog Messiera: 39/109● New General Catalog 3200/7840New General Catalog 3200/7840● Index CatalogIndex Catalog 2400/5836 2400/5836● Shapley-Ames 1249 (m<13)Shapley-Ames 1249 (m<13)● SDSS DR10(spek.)~1,88 mln gal./14 555 st.kw.SDSS DR10(spek.)~1,88 mln gal./14 555 st.kw.● SDSS DR9(fot.) ~208 mln gal. SDSS DR9(fot.) ~208 mln gal. ● Galaktyki m<17.5Galaktyki m<17.5 ok. 5x10^5 ok. 5x10^5● Galaktyki m<23 ok. 10^9 Galaktyki m<23 ok. 10^9 (więcej niż 1 (więcej niż 1
gal/kwadr.min.łuku)gal/kwadr.min.łuku)
„grawitacyjnie związane układy gwiazd, gazu, pyłu i ciemnej materii o rozmiarach rzędu kpc – Mpc, liczebności gwiazd 10^7 - 10^12”
![Page 6: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/6.jpg)
GalaktykiGalaktyki„A galaxy is a gravitationally bound collection of stars whose properties cannot be explained by a combination of baryons and Newton’s laws of gravity.”
Rozrzut zawartości żelaza w gwiazdach jest miarą głębokości studni potencjału grawitacyjnego – tylko dostatecznie silne pole grawitacyjne utrzyma produkty wybuchów SN.Gromady kuliste są jaśniejsze od niektórych ultrasłabych galaktyk karłowatych w otoczeniu Drogi Mlecznej. Najwyraźniej nie zawierają ciemnej materii.
[Willman&Strader, 2012, arXiv:1203.2608]
![Page 7: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/7.jpg)
Prawo Hubble'aPrawo Hubble'a
Prawo Hubble'a jest dobrym przybliżeniem dla 3000km/s <v<30000km/s.{większe z} ==> {większe d} zawsze poprawne
![Page 8: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/8.jpg)
Klasyfikacja Hubble’a Klasyfikacja Hubble’a
Klasyfikacja opiera się na widomych cechach budowy[wg: „Realm of the Nebulae”, Hubble, 1936]
![Page 9: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/9.jpg)
Morfologia a rzutowanieMorfologia a rzutowanie
Ta i wiele podobnych ilustracji bądź ich fragmentów wg[Buta arXiv:1102.0550 Planets, Stars, and Stellar Systems, Vol. 6]
![Page 10: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/10.jpg)
... ... i jedna z późniejszych modyfikacjii jedna z późniejszych modyfikacji
![Page 11: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/11.jpg)
De Vaucouleurs:
![Page 12: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/12.jpg)
Inne Inne schematyschematy
![Page 13: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/13.jpg)
Klasyfikacja aktywnościKlasyfikacja aktywności
![Page 14: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/14.jpg)
Eliptyczne: zwykłe E bez dod struktury oraz E+ mogące posiadać rozległe słabe otoczki lub być formami przejściowymi do S0- [Buta...]
![Page 15: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/15.jpg)
Profile jasności mogą być w centrum ,,spłaszczone'' (core ←→ missing light ←→ boxy) lub pozostawać potęgowymi, o tym samym nachyleniu (coreless ←→ extra light ←→ disky) Różnice związane z historią tworzenia?
![Page 16: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/16.jpg)
S0: bulge + disk + no spiral armsSoczewkowate S0 – S0/a bez poprzeczki (A) lub z (B) [Buta...]
![Page 17: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/17.jpg)
Spiralne (a – c) i nieregularne z elementami struktury spiralnej (d – m); bez poprzeczki (A) lub z poprzeczką (B) [Buta ...]
![Page 18: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/18.jpg)
Ciągłość form: brak poprzeczki (A) – poprzeczka (B); obecność pierścienia (r) – jego brak (s) [Buta]
![Page 19: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/19.jpg)
Zewnętrzny rezonans Lindblada (→ mech niebieska) schematycznie i na zdjęciach. [Buta ...]
![Page 20: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/20.jpg)
NGC 4486/M87 (E0)NGC 4486/M87 (E0)
![Page 21: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/21.jpg)
NGC 4710 (S0)NGC 4710 (S0)
![Page 22: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/22.jpg)
Spiralne („łatwe” przypadki)
![Page 23: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/23.jpg)
NGC 224 / M31 (Sb) ,,Andromeda’’NGC 224 / M31 (Sb) ,,Andromeda’’
![Page 24: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/24.jpg)
NGC 5194 / M51 (Sc)+NGC5195 NGC 5194 / M51 (Sc)+NGC5195
← Rysunek Lorda Rosse, odkrywcy struktury spiralnej (1845)
![Page 25: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/25.jpg)
NGC 5194 / M51 (Sc) NGC 5194 / M51 (Sc)
![Page 26: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/26.jpg)
S/ImS/Im
![Page 27: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/27.jpg)
Wielki Obłok Magellana (SBm)Wielki Obłok Magellana (SBm)
![Page 28: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/28.jpg)
Mały Obłok Magellana (Im)Mały Obłok Magellana (Im)
![Page 29: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/29.jpg)
NGC 6822 (Im)NGC 6822 (Im)
![Page 30: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/30.jpg)
Galaktyki karłowateGalaktyki karłowate
Gal. dE
Gal. dSph (Leo )
Gal. dSph (Fornax)
![Page 31: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/31.jpg)
Galaktyki karłowate nieregularneGalaktyki karłowate nieregularne
IC 5152
Pegasus dwarfSextans dwarf
![Page 32: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/32.jpg)
Blue Compact DwarfsBlue Compact Dwarfs
● niewielkie rozmiaryniewielkie rozmiary● wysoka jasność pow.wysoka jasność pow.● mało pyłumało pyłu● gwałtowne tworzenie gwiazd w gwałtowne tworzenie gwiazd w
krótkich epizodach?krótkich epizodach?
![Page 33: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/33.jpg)
ULIRG ULIRG (UltraLuminous InfraRed Galaxies)(UltraLuminous InfraRed Galaxies)
● L > 10^12 L_sunL > 10^12 L_sun● Pył → dominacja IRPył → dominacja IR● silnie „zakłócone” jądrasilnie „zakłócone” jądra● „„starburst” / zderzenia / starburst” / zderzenia /
jądro ?jądro ?
Arp 220 (HST) ULIRG jako efekt zderzenia
![Page 34: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/34.jpg)
Starburst GalaxiesStarburst Galaxies
● okresy gwałtownego tworzenia okresy gwałtownego tworzenia gwiazd w otoczeniu centrumgwiazd w otoczeniu centrum
● dominacja M > 8M_sundominacja M > 8M_sun● duży udział w bilansie energii duży udział w bilansie energii
galaktykgalaktyk
NGC1808 (HST)
LAE J1044-0130 (Subaru) bardzo odległa
![Page 35: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/35.jpg)
Lyman Break GalaxiesLyman Break Galaxies
● To raczej technika wykrywania galaktyk o dużym przesunięciu To raczej technika wykrywania galaktyk o dużym przesunięciu ku czerwieniku czerwieni
● Przy z>2.5 to co mogłoby trafić do Przy z>2.5 to co mogłoby trafić do U U jest już przesunięte do jest już przesunięte do GG („wydłużone >3.5 raza”) (3.5*1216=4256) („wydłużone >3.5 raza”) (3.5*1216=4256)
![Page 36: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/36.jpg)
Zderzające się galaktyki
![Page 37: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/37.jpg)
Oddziaływanie galaktyk
![Page 38: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/38.jpg)
Efekt oddziaływania/ łączenia się galaktyk
![Page 39: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/39.jpg)
Ochotnicy w liczbie 300 tys przejrzeli katalog SDSS. Znaleźli 3373 przypadki widocznego oddziaływania galaktyk; 6 z nich powyżej.
![Page 40: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/40.jpg)
Pole Hubble’a (fragment) – efekt bardzo długiej ekspozycji Teleskopu Kosmicznego
![Page 41: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/41.jpg)
Carpeti I in. (2011) arXiv:1111.5008;
W katalogu oddziaływań udział gal. Seyferta jest jak w grupie kontrolnej.
Po – zderzeniowy katalog sferoid zawiera 30 obiektów. W nim gal. Seyferta stanowią znaczącą część.
![Page 42: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/42.jpg)
Różne miary skutków oddziaływań (asymetria, nieregularność, widoczne łączenie) versus aktywność przy z~0.7. Łączenie może być przyczyną <6% przypadków aktywności. Chyba, że skutek jest opóźniony na tyle, że w czasie aktywności łączenie nie jest już obserwowalne... [Villforth et al arXiv:1401.5477]
![Page 43: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/43.jpg)
Morfologia a inne właściwościMorfologia a inne właściwości
● Widma jakościowoWidma jakościowo● Widma ilościowoWidma ilościowo● Wskaźniki barwyWskaźniki barwy● Jasność powierzchniowaJasność powierzchniowa● RozmiaryRozmiary● Stosunek M/LStosunek M/L● [źródło: [źródło: Millennium Galaxy Catalogue Millennium Galaxy Catalogue (MGC)(MGC) Driver i in. Driver i in.
2006, astro-ph/0602240 i wcześniejsze]2006, astro-ph/0602240 i wcześniejsze]
![Page 44: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/44.jpg)
Widma: gal. EWidma: gal. E
![Page 45: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/45.jpg)
Widma: gal. SWidma: gal. S
![Page 46: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/46.jpg)
Widma: gal. IrrWidma: gal. Irr
![Page 47: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/47.jpg)
Uśrednione widmo dla galaktyk M_bj > -18mag z MGC
![Page 48: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/48.jpg)
Algebraiczna analiza widmAlgebraiczna analiza widm
● Widmo (teoretycznie ciągła funkcja długości fali) można Widmo (teoretycznie ciągła funkcja długości fali) można przybliżyć (np) ciągiem uśrednionych wartości w kolejnych przybliżyć (np) ciągiem uśrednionych wartości w kolejnych ,,wąskich'' przedziałach. Początkowo tego typu zabiegi miały na ,,wąskich'' przedziałach. Początkowo tego typu zabiegi miały na celu ,,kompresję danych''celu ,,kompresję danych''
● Ronen, Aragon-Salamanca i Lahav 1999 (MN 303,284): Ronen, Aragon-Salamanca i Lahav 1999 (MN 303,284): wybierając niewielką liczbę (~25) ,,astrofizycznie wybierając niewielką liczbę (~25) ,,astrofizycznie interesujących'' widm bazowych („principal components”) interesujących'' widm bazowych („principal components”) można dokonać analizy właściwości obiektów na podstawie można dokonać analizy właściwości obiektów na podstawie algebraicznego rozkładualgebraicznego rozkładu
● Podobnie jak w przypadku gwiazd względne natężenia linii Podobnie jak w przypadku gwiazd względne natężenia linii widmowych mają duże znaczeniewidmowych mają duże znaczenie
![Page 49: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/49.jpg)
“Główne” składowe widm 1 i 2 (principal components) Kombinacja (b) jest podstawą jednowymiarowej (par. eta) klasyfikacji widm opartej na “ważności emisji/absorpcji”
![Page 50: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/50.jpg)
Parametr „eta” mierzymy wzdłuż przerywanej niebieskiej linii łączącej obszary silnej absorpcji i silnej emisji. Odpowiada to kombinacji 0.5*pc_1-pc_2
![Page 51: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/51.jpg)
Rozkład eta i związek z typem T
![Page 52: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/52.jpg)
Typowe widma dla czterech przedziałów eta
![Page 53: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/53.jpg)
Widma w kontinuum dla wybranych typów morfologicznychPokazano używany przez SDSS układ filtrów u-g-r-i-z (wg MGC)
![Page 54: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/54.jpg)
Dopasowanie do rozkładu jasności powierzchniowej 1 parametr (n) określa kształt zależności (Sersic)
![Page 55: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/55.jpg)
(MGC)(MGC)
![Page 56: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/56.jpg)
Funkcja świecenia Funkcja świecenia galaktykgalaktyk
![Page 57: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/57.jpg)
Funkcja świecenia a otoczenieFunkcja świecenia a otoczenie
![Page 58: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/58.jpg)
Funkcja świecenia wg SDSSFunkcja świecenia wg SDSS
![Page 59: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/59.jpg)
Relacja kolor - jasność wg SDSSRelacja kolor - jasność wg SDSS
![Page 60: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/60.jpg)
Rozkład mas galaktyk wg SDSSRozkład mas galaktyk wg SDSS
![Page 61: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/61.jpg)
Metaliczność gromad kulistych – Metaliczność gromad kulistych – jasność galaktykjasność galaktyk
Brodie & Strader (2006) ARAA, 44, 193
![Page 62: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/62.jpg)
Wpływ barwy na LF wg MGCWpływ barwy na LF wg MGC
![Page 63: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/63.jpg)
Wpływ typu i widma liniowego na LF Wpływ typu i widma liniowego na LF
![Page 64: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/64.jpg)
Ewolucja funkcji świecenia (dla LB gals)Ewolucja funkcji świecenia (dla LB gals)
Obserwacje wciąż skąpe. Między z=4 a z=3 PRZYBYWA słabych galaktyk. Przyczyny -??? (Sawicki i Thompson 2005, astro-ph/0501314)
![Page 65: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/65.jpg)
Ewolucja funkcji świecenia - IREwolucja funkcji świecenia - IR
Spitzer Observatory +HST +Antu (Caputi i in. 2007, astro-ph/0701283)
![Page 66: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/66.jpg)
Synteza populacjiSynteza populacji● Ewolucja gwiazd ~zrozumianaEwolucja gwiazd ~zrozumiana● Prosta populacja (PP)= zbiór gwiazd o zadanej pocz. Prosta populacja (PP)= zbiór gwiazd o zadanej pocz.
funkcji mass i metaliczności, o tym samym wieku funkcji mass i metaliczności, o tym samym wieku ● Ewolucja PP ~łatwa==> syntet. widma Ewolucja PP ~łatwa==> syntet. widma ● Problem: mgławice emisyjne, ekstynkcjaProblem: mgławice emisyjne, ekstynkcja● [np.: Bruzual, Charlot (2003) MN,344, 1000][np.: Bruzual, Charlot (2003) MN,344, 1000]
![Page 67: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/67.jpg)
Przybliżona degeneracja metaliczność - wiek
![Page 68: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/68.jpg)
Zależność widm od wieku. (UV znosi degenerację)
![Page 69: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/69.jpg)
Rozkład metaliczności i wieku w funkcji sum. masy gwiazd dla 44254 galaktyk z SDSS-DR2 [Gallazzi i in. (2005) MN 362, 41]
![Page 70: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/70.jpg)
HistoriaHistoria
● Obserwacje galaktyk we wczesnej fazie Obserwacje galaktyk we wczesnej fazie skąpe!skąpe!● Analiza widm, wyróżnienie ~25 char. Analiza widm, wyróżnienie ~25 char.
składników ==> możliwość “rozkładu składników ==> możliwość “rozkładu galaktyki” na sumę prostych populacji o galaktyki” na sumę prostych populacji o znanych metalicznościach/wiekuznanych metalicznościach/wieku
● [Podejście algebraiczno archeologiczne][Podejście algebraiczno archeologiczne]● Główna informacja SFR(t) dla gwiazd Główna informacja SFR(t) dla gwiazd “dzisiaj” “dzisiaj”
należących do galaktyki należących do galaktyki
![Page 71: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/71.jpg)
Ewolucja SFR Ewolucja SFR
Wg Hopkins i Bacon (2006)astro-ph/0601463
![Page 72: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/72.jpg)
Ewolucja SFR Ewolucja SFR
Wg Karim & Schinnerer (2011)arXiv:1102.1423
![Page 73: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/73.jpg)
Nowa (>2009) kamera WFC3/IR teleskopu Hubble'a pozwala szybko wyszukiwać Lyman-break galaxies, wśród nich też te o z>6. Ocena mocy źródeł UV zyskuje realne podstawy
Obserwacje “pierwszych dużych” galaktykObserwacje “pierwszych dużych” galaktyk
![Page 74: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/74.jpg)
Najdalsza galaktyka (z~10)Najdalsza galaktyka (z~10)
[Bouwens i in. (2011) Nature, 469, 504]
1 tylko galaktyka o z~10 wykryta w HUDF pozwala ocenić/ograniczyć tempo powstawania gwiazd w ~480 mln lat po WW. Jest ono ~10 razy mniejsze niż przy z~8, ~200 mln lat później.
![Page 75: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/75.jpg)
HUDF 2012HUDF 2012(128 orbit HST,(128 orbit HST,najgłębszy jak najgłębszy jak
dotąd)dotąd)
[Ellis et al. (2013) ApJ, 736, L7]HUDF kampania 2012; SFR dla 8.5<z<12. Dla z=10 ocena jest ~4 razy wyższa niż 2 lata wcześniej. Obiekt przy z=12 niepewny/wątpliwy(Keck: to może być widmo nawet przy z=2-3; hipoteza z~12 trudna do weryfikacji.).
![Page 76: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/76.jpg)
KumulacjaKumulacja
gwiazd
... i zawartych w nich metali
[Hopkins i Bacon ibid ]
![Page 77: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/77.jpg)
Kumulacja gwiazdKumulacja gwiazd
[Panter i in (2006) astro-ph/0608531 ]
![Page 78: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/78.jpg)
Rozdział gwiazd pomiędzy galaktykiRozdział gwiazd pomiędzy galaktyki
Bundy i in. (2005) astro-ph/0502204
Przy z=1 większość gwiazd była w S obecnie – w E/S0
[Great Observatories Origins Deep Survey]
![Page 79: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/79.jpg)
Ewolucja SFR Ewolucja SFR (tempa powstawania gwiazd)(tempa powstawania gwiazd)
różne symbole: wyniki oparte na ocenach SFR dla obiektów o dużym zzacieniowane: oparte na analizie widm 37712 stosunkowo bliskich galaktyk SDSS
Wg: Panter, Heavens & Jimenez (2003) MNRAS, 343, 1145
![Page 80: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/80.jpg)
Ewolucja SFR Ewolucja SFR w galaktykach różnych masw galaktykach różnych mas
Wg: Heavens, Panter, Jimenez & Dunlop(2004) Nature, 428, 625
![Page 81: Astronomia pozagalaktyczna Wykład 2014/2015](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022051714/587616f11a28ab573e8b9144/html5/thumbnails/81.jpg)
Ewolucja SFR Ewolucja SFR w galaktykach różnych masw galaktykach różnych mas
[Renzini (2006) ARAA, 44, 141za: Thomas(2005)]
Możliwy scenariusz powstawania gwiazd w galaktykach różnych mas, w różnych środowiskach