Aséhabet e Muhamedit a.S

7/23/2019 Ashabet e Muhamedit a.S

1/104


2/104

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: [email protected] 2

N emr tA ll-llahut, tGjithmshirshmit, M shiruesit!

ASHABT E MUHAMEDIT A.S.SHOQRIA M E LAVDRUAR N HISTORI

Behxhet Jashari

Botuar nga: Botues Privat

T gjitha t drejtat e ktij libri i takojn autorit


3/104


4/104


THON MENDIMTART BOTROR MBI PERSONALITETIN E MUHAMMEDIT A.S.....................................................................................................90

DASHURIA NDAJ ASHABVE.................................................................................................................................................................................. 95

THOT MUHAMMEDI A.S. PR ASHABT E TIJ................................................................................................................................................... 97

PRFUNDIM.......................................................................................................................................................................................................... 100

BIBLIOGRAFIA SELEKTIVE...................................................................................................................................................................................... 101


5/104


E lus All-llahun t m mbrojnga shejtani i mallkuar.

N emr t All-llahut,

t Gjithmshirshmit, Mshirplotit!

Falendrimi i takon vetm All-llahut Fuqiplot, salavatet dhe selamet (paqa dhe shptimi) qofshinpr Muhammedin salall-llahu alejhi ve sel-lem i cili ishte ajka e t drguarve dhe edukator i tgjith njerzimit. Gjithashtu prshndetjet tona ua drgojm familjes s Muhammedit sal-lall-llahualejhi ve sel-lem, shokve- ashabve t tij t sinqert, si dhe t gjith thirrsve t vrtet t Islamitderi n Ditn e Gjykimit.

* * * * *Falnderimi i takon vetm All-llahut Zotit t botve! Bamirsit t Prgjithshm, Mshir-brsit!Sunduesit n Ditn e Gjykimit! Vetm Ty t adhurojm dhe vetm te Ti krkojm ndihm!Udhzona pr n rrugn e drejt! N rrugn e atyre, t cilt i begatove me t mira, jo n t atyreq kundr veti trhoqn hidhrimiin e as n t atyre q e humbn veten!.

(El-Fatiha, 1-7)All-llahu sht i knaqur me t hershmit e par prej muhaxhirve (migruesve) dhe prej ensarve(vendasve-ndihmtar) dhe prej atyre q i pasuan me pun t mira, e edhe ata jan t knaqurndaj Tij. Atyre u ka prgatitur xhennete, n t cilt rrjedhin lumenj, ku do t jen prjet tpasosur. E ky sht fitim i madh.


6/104


(Tewbe, 100)

Ju jeni populli m i dobishm, i ardhur pr t mirn e njerzve, t urdhroni pr t mir, t nda-loni nga veprat e kqija dhe t besoni All-llahun. E sikur ithtart e librit t besonin drejt, do tishte shum m mir pr ta. Disa prej tyre jan besimtar, po shumica e tyre jan larg rrugs sZotit.

(Ali Imran, 110)Njerzit m t mir jan gjenerata ime, pastaj ajo gjenerat e cila vjen pas saj, pastaj ajo e cila

vjen pas tyre.

(Buhari)

Ummeti im m i mir jan ashabt e kohs sime.

(Buhari dhe Muslim)

PARATHNIE

Barometr i t qenurit n hap me kohn jan idet, t shprehurit e tyre prmes fjals s shkruar, sidhe t shndrruarit e gjith ksaj n praktik. Fjala e shkruar sht shum e rndsishme, ajosht gjurm e cila vrteton gjallrin dhe kontinuitetin e nj entiteti.


7/104


I prir nga kjo q u cek, autori i ktij libri iu qas nj pune q edhe ai t kontribuoj dhe t vej

edhe ai nj gur n mozaikun e quajtur mesazh dhe fjal e ndritur. Vepra n fjal sht nj qasjeserioze, me relevanc, sht logos mbi nj grupacion njerzish, shoqruesish t LajmtaritMuhammed a.s., t njohur nn emrin ashab, sht nj cirrucullum vitae e disave nga ta.

Vepra fiton n vler edhe m tepr kur kihet parasysh fakti se jan tejet t rralla rastet kur nsirtaret tona gjejm ndonj vepr origjinale t autorve shqiptar t ksaj tematike.

N t njashtu flitet edhe pr meritat, kontributin n periudhn q jetuan si veprat e tyreshndritse pr t gjitha brezat e bsimtarve, pa marr parasysh vendin dhe kohn. shtrefleksion mbi nj gjenerat, t cilt shkruan me shkronja t arta historin e nj shoqrie m tgjr t quajtur Ummet.

Pr pjesn m vitale t nj shoqrie - rinin, kjo vepr sht edhe nj klithm e autorit drejtuaratyre q gjrat mos ti shikojn prmes fokusit t huaj, t heqin pluhurin e hudhur para syve ttyre nga dikush tjetr. T vrtetn ta shohin t vrtet, t mburren me ate q jan, tu bhet medije se edhe ata kan figura t cilat duhet ti marrin pr model, figura kto shum m t dobishme,m t pastra sesa idolet e kohs son.

Ali Pajaziti

Bota Islame nuk ka mbetur, e as q do t jet tok e that, por ajo sht nj fush e paprpunuarq disa shekuj, e cila memzi pret bujqit e saj t vrtet q ta prpunojn dhe tia kthejn lumin nshtratin e saj t vrtet, i cili do ti ujit filizat e etur.

Autori


8/104


HYRJE

Me shpalljen e Librit t fundit Hyjnor-Kuranit Famlart, i cili iu shpall t drguarit t funditMuhammedit alejhis-selam, All-llahu i Lartmadhrishm tregoi mshirn e Tij ndaj krijess m tprsosur-njeriut, t cilin e udhzoi n rrugn e drejt, me qllim q njerzimi t gjej shptimin nkt dhe n botn tjetr, e cila sht e amshueshme.

Kurani Famlart na rrfen dhe na vrteton se i Drguari i fundit (Hatemul enbijja- vula e tDrguarve) sht i Drguar pr t gjith njerzit dhe kohrat. Pra misioni i tij ishte i prgji-thshm-univerzal. Nga Kurani kuptojm se jeta e Muhammedit a.s. ishte shfaqje e parimeve tmoralit t lart dhe se ai ishte i udhhequr prej msimeve t All-llahut Fuqiplot t cilat i zbatonte

vazhdimisht.

Prandaj muslimant jan t porositur nga Kurani Famlart q nse dshirojn lumturi n t dybotrat, at duhet krkuar n shmblltyrn e Muhammedit a.s., i cili sht shembulli m i mirdhe m i prsosur ndr dhe pr njerzit 1. Se Muhammedi a.s. ishte n nj shkall t lart tmoralit dhe njkohsisht edhe si mshir pr t gjitha krijesat, na dshmon edhe fjala e All-llahutxh.sh. i cili n Kuranin Famlart thot:

Vrtet, ti je n nj shkall t lart t moralit.(El-Kalem, 4)

1 Shih: Kurani; Ahzab, 21


9/104


E Ne t drguam ty (Muhammed) vetm si mshir pr t gjitha krijesat.

(El-Enbija, 107)

Misioni i Muhammedit a.s. ishte detyr e porositur nga Krijuesi i botrave-All-llahu Fuqiplot, tcilin mision ai (Muhammedi a.s.) e zbatoi gjat jets s tij n praktik.

Ai nn vigjilencn e All-llahut Fuqiplot, filloi ti thras njerzit n besim t pastr-besim n Nj

Zot. Muhammedi s.a.v.s. luftonte kundr padituris (xhahilijetit), dhe politeizmit, si dhe orvatejq ti zhduk elementet dhe prangat e bestytnis, t cilat dominonin n at koh. Rrezetshptuese t cilat erdhn nga All-llahu xh.sh., nprmjet t Drguarit t Tij, filluan dal nga dalt deprtojn npr zemrat e njerzve t cilt jetuan shekuj me rradh n injoranc, mosbesimdhe t cilt gjindeshin larg besimit t pastr, larg kulturs dhe civilizimit njerzor.

Ather kur njerzit ishin zhytur n errsirn e padituris dhe idhujtaris, i Drguari s.a.v.s. filloit thrras n fen e All-llahut xh.sh.- Islamin. Besimtart e par t cilt iu prgjigjn ksajthirrjeje, njkohsisht thirrjes s All-llahut Fuqiplot, besuan dhe pranuan besimin e pastr ashtusi ua spjegoi vet Muhammedi s.a.v.s. -Ata besimtar t cilt u bn edhe shok t t Drguarits.a.v.s., ishin pishtart e par t Islamit dhe kta quhen ashab-shok t Muhammedit s.a.v.s.

T shkruhet mbi veprimtarin apo sjelljet si dhe mbi organizimin e jets s nj grupipersonalitetesh t quajtur ashab, t cilt ndrruan rrjedhat historike,nuk sht leht.Sidomos kurbhet fjal pr njerz t cilt jan formuluar mbi baza t akides-besimit Islamik.

Ideja apo dshira ime pr t br nj pasqyrim t till,lindi n nj rast kur nj dit vjeshte takovamikun tim ku pas prshndetjes s zakonshme menjher filluam bisedn mbi librin t cilin ai e


10/104


mbante n dor dhe ishte duke e lexuar. Libri n fjal kishte t bj mbi jetn dhe veprat e disa

poetve. Pasi q m rrfeu disa fragmente nga jeta e tyre, gradualisht filluam t bisedojm mbiveprimtarin e filozofit dhe mendimtarit t njohur Islam Muhammed Ikbalit si dhe pr disadijetar musliman t cilt jetuan n kohn e halifatit n Andaluzi.

N nj moment miku im mu drejtua dhe m tha:

-T lutem m jep nj vshtrim t shkurtr mbi jetn dhe veprimtarin e disa ashabve-shokve tMuhammedit a.s.

-Pas disa sekondave heshtje,iu drejtova me kt prgjigje:

-M falni miku im i nderuar, po q se fillojm t flasim mbi personalitetet t rndsishm si janfilozoft; IbnRushdi, El-Kindi, Farabiu, Gazaliu, Hegeli apo Kanti ose mbi poet t kalibrit t

Firdeusit, Rumiut, Shekspirit, Dantes, Getes, Hafizit apo Mehmed Akifit, mendimet gjeniale e tcilve jan manifestuar n nj fush shoqrore ose shkencore do t ishte pun apo bised shume leht.

Ather do t kisha thn: Firdeusi apo Danteja jan poet t pends dhe poezis, jan t lindurn kt vit dhe n kt vend, vdiqn n kt e kt dat dhe n kt vend, ata kan shkruar kta

vepra , e pastaj do t bja vlersimin dhe krahasimin me krijimtari t tjera letrare. Me ktofjal t shkurtra do t prfundonte prgjigjja ime e cila po q se e ekspozojm n letr do tkishte mbushur disa faqe t shkruara. Kurse prshkrimi i prgjithshm dhe prgjigjja do t ishint mjaftueshm.


11/104


Ndrkaq nse mnyra e ktill e ilustrimit ekspozohet pr njerz t cilt bn ndikim t madh n

ngjarjet e historis njerzore si jan ashabt, ather ajo nuk do t kalonte ashtu.Pr kt gj qart dshmojn edhe veprat voluminoze t dijetarve dhe historianve t njohur nbot t cilt shkruajtn mbi jetn e Muhammedit a.s. dhe t ashabve t tij.

Veprimtaria e ktyre personaliteteve nuk do t ishte e mundur t spjegohet vetm pr disa minutaapo vetm me disa faqe t shkruara sipas mnyrs s mlartprmendur. Sikur t kishim vepruarashtu ather do t ishte e pamundur t ekspozojm rolin dhe gjenialitetin fascinant t tyre.

Veprimtaria shembullore e ktyre njerzve tejkalon parametrin e trsishm letrar e kulturor. Atau formuan si nj bashksi e pastr me horizonte t reja kulturore t cilat ua transmentoi dhekomunikoi Muhammedi alejhisselam

Pr kt arsye mikut tim t dashur n fund t biseds disa minutshe i preferova q t lexoj disalibra nga autor eminent Islam ku do t lexoj edhe mbi gjrat t cilat ai dshiron t dij.

Pas ktij takimi me mikun tim, un fillova t mendoj rreth ksaj tematike dhe kshtu lindi dshiradhe krshria pr t shkruajt disa fjal apo pr t br nj pasqyrim modest mbi kt shtje.

Si dihet, n faqet e historis mund t lexojm pr jetn dhe veprat e shum njerzve t famshm,

ti cilt u regjistruan n histori si rilindas, edukues, lufttar, filozof, dijetar, poet, reformist,misionar, udhheqs t ndonj shteti, apo themelues t ndonj sistemi, ideologjie apo sekti. Tgjith kta njerz t cilt ishin me eminenc, rreth vetes kishin grupe njerzish t cilt dgjonininstruksionet dhe msimet e tyre, msonin-lexonin poezit, filozofit si dhe librat apo veprat etyre kapitale, dhe mundoheshin q ta jetsojn t gjith at q kishin thithur nga vet


12/104


shemblltyra e personit gjegjs. Por gjith ajo e cila nuk ka qen e bazuar n shpirtdlirsi,

humanitet si dhe n besim t pastr ndaj Krijuesit t Gjithsis- All-llahut xh.sh., kaher shtzhduk dhe sht humbur n humnern e errsirs. Prandaj, pr kt qart tregojn ngjarjet nbot ku njerzit t cilt ndrtuan sisteme, shoqri dhe ideologji t ndryshme, prjetuan edhezhdukjen e tyre. Nga kjo kuptohet se pr ekzistimin e nj shoqrie me besim t pastr dhe me

veti t moralit t lart doemos t ekzistoj nj msues apo edukator i cili me besim dhe me

moral t pastr si dhe me synime dhe me ideale t larta, t jet udhheqs dhe shembull ishoqris prkatse dhe i t gjith gjeneratave t ardhshme. Pra, njeriu i vetm n historinnjerzore i cili me besim ndaj All-llahut Fuqiplot, dhe me sinqeritetin e pastr ndaj misionit-obligimit pr t cilin ishte i drguar nga Krijuesi i botrave, i cili gjithsesi arriti t tuboj rreth tijnjerz t cilt dshironin ti zbatojn dhe ti prcjellin parimet dhe Ligjin e All-llahut xh.sh., ishteMuhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

Kurani Famlart tregon edhe pr t drguarit e m parshm t cilt jetuan para Muhammedits.a.v.s., t cilt poashtu kishin ithtar t cilt kishin besuar t drguarit e kohs s tyre dhe All-llahun xh.sh. Mirpo, asnj shoqri apo grup besimtarsh t cilt ishin rreth t nj t drguari nga

All-llahu xh.sh., nuk ishte ashtu si ishin ashabt e Muhammedit s.a.v.s.

Ata (ashabt) do her kan qndruar afr Muhammedit s.a.v.s., sepse urtsia e KuranitFamlart dhe shemblltyra e Muhammedit s.a.v.s. kan ln mbresa t pashlyera n thellsin ezemrave t tyre.

Pr sinqeritetin e Muhammedit a.s. ndaj misionit pr t cilin ishte i drguar, argument i vrtetsht vet sinqerteti i ashabve t tij n Islam.


13/104


Vrtet i Drguari a.s me moralin e tij t pastr dhe t lart, arriti q t prgatit dhe t edukoj

nj gjenerat e cila deprtoi n t gjitha sferat e jets, shoqri e cila kishte kuptuar ngaMuhammedi s.a.v.s. qllimet e jets dhe se Kurani Famlart nuk sht shpallur me qllim q tbhet libr i dfrimeve intelektuale, libr i letrises dhe i artit, libr i tregimeve apo i historis,por ata e kishin t qart se Kurani Famlart edhe pse prmban shum lmi shkencore, sht ishpallur me qllim q t bhet kodeks jete dhe udhzim pr mbar gjinin njerzore.

N kt libr jam munduar t jap nj pasqyr t shkurtr mbi sjelljet dhe humanitetin e disaashabve, t cilt njihen si personalitete m me fam n histori.

sht me rndsi q n hyrje t ktij libri t theksoj se kta personalitete t cilt prbnin grupinprej individve m t shquar dhe m gjenial t historis, akumuluan besimin dhe u iluminuan mekulturn Islame drejtprdrejt nga Muhammedi a.s.

Tre vite t tra me rradh i drguari a.s. fshehurazi bnte thirrje n fen e All-llahut xh.sh.-Islam,dhe n mnyr aktive punoi n arsimimin e prqndrueshm dhe t thell t atyre q e pranuanbesimin Islam.

Jam munduar t ekspozoj disa fragmente t rndsishme nga ajo bashksi-shoqri 2 e cilakonsiderohet si nj bashksi m e lavdruar n histori, e cila mund t bhet model edhe pr ne.

Autori

2 Bhet fjal pr shoqrin e Muhammedit a.s., e cila pr shkak t kohezionit dhe disa elementeve tjera tcilat shikuar nga prizmi sociologjik, m mir do t ishte q t quhet bashksi, sepse n kt shkenc kadallim ndrmjet shoqris (society) dhe bashksis (community).


14/104


ASHABT - KUSH JAN ATA, SA ISHTE NUMRI I TYRE?

Ashab quhet do njeri musliman i cili e ka par, ka folur me Muhammedin a.s. dhe deri n fundjets ka jetuar si musliman. Rreth definicionit ashab ekzistojn disa mendime, kurse ky shtmendimi i shumics s dijetarve Islam.3

Sa ishte numri i ashabve nuk dihet, por ktu mund t prmendim se dijetari i njohur Islam,

Imam Neveviu n librin e tij Takribu, thot se numri i tyre prafrsisht sht mbi njqindmij.

(All-llahu Alem-All-llahu e di m s miri).

3 Ekzistojn raste t ndryshme sa i prket ksaj shtje, si sht rasti me Rebie bin Ummejje bin Halef

el-Xhumehij i cili me rastin e e pushtimit t Mekks pranoi Islamin dhe prezentoi n HaxhxhinLamtumirss bashku me Muhammedin a.s. Mirpo, nga Islami u largua gjat jets (kalifatit) t Umeritr.a. Prandaj ky individ nuk mund t konsiderohet si ashab. Nse nj individ i ktill prsri kthehet nIslam, ather ai prsri konsiderohet si ashab i Muhammedit a.s. edhe pse m nuk e takonMuhammedin a.s. duke qen gjall, si sht rasti me Eshas bin Kajs, nga i cili dijetart e hadithittransmentuan hadithe. (Islamska Misao nr. 133/1990- Sarajev)


15/104


ASHABT - THOT KURANI PR TA?

Krahas me at q Kurani Famlart bn diferenc midis kategorive t disa ashabve n pajtimme kohn e pranimit t Islamit, sakrifikimin dhe orientimin e prpjekjeve n rrugn e All-llahutxh.sh., t gjith ashabve n prgjithsi iu sht mundsuar q t meritojn knaqsin e All-llahut Fuqiplot, si thot vet Ai n Kuranin Famlart:

All-llahu sht i knaqur me t hershmit e par prej muhaxhirve (migruesve) dhe prejensarve (vendasve-ndihmtar) dhe prej atyre q i pasuan me pun t mira, e edhe ata jan tknaqur ndaj Tij. Atyre u ka prgatitur xhennete, n t cilt rrjedhin lumenj, ku do t jen pr jett pasosur. E ky sht fitim i madh.

(Et-Tevbe, 100)

Vrtet, All-llahu qe i knaqur me besimtart kur ata nn hijen e atij druri t zotoheshin ty dheAi e dinte se kishin zemrat e tyre, andaj u dhuroi qetsimin dhe s shpejti i shprbleu me njfitore (lirimin e Hajberit).

(El-Feth, 18)

Muhammedi sht i drguar i All-llahut, e ata q jan me t (sahabet) jan t ashpr kundr jobesimtarve, jan t mshirshm ndrmjet vete, ti i sheh ata kah prulen (n ruku), duke rn mefytyr n tok (n sexhde), e krkojn prej All-llahut q t ket mshir dhe knaqsin e Tij ndajtyre. N fytyrat e tyre shihen shenjat e gjurms s sexhdes. Prshkrim i cilsive t tyre sht n

Tevrat dhe po ky prshkrim sht edhe n Inxhil. Ata jan si nj far e mbjell ku mbin filizi i vet,


16/104


e ai trashet, prforcohet dhe qndron n trungun e vet, ajo e mahnit mbjellsin. (All-llahu i

shumoi) Pr tua shtuar me ta mllefin jobesimtarve. All-llahu atyre q besuan dhe bn vepra tmira u premtoi falje t mkateve dhe shprblim t madh.

(El-Feth, 29)

Kurani Famlart e thekson mnyrn e jets s tyre, marrdhniet e tyre t ndrsjella, ndjenjnvllezrore, dashamirsin midis tyre, respektin, modestin, kujdesin dhe kryerjen e obligimevendaj njri tjetrit.

Dijetart e njohur Islam kan br klasifikimin e ashabve n disa kategori edhe at n:

Ata ashab t cilt t part e kan pranuar Islamin;

ata ashab t cilt dallohen sipas grads (si jan katr Hulefai Rashidint, dhjet xhennetlinjt e

para lajmruar nga Muhammedi a.s. - Ashere Mubeshshirin, etj.);

ata ashab t cilt kan marr pjes n luftn e Bedrit;

ata ashab t cilt kan marr pjes n luftn e Uhudit;

ata t cilt iu zotuan Muhammedit a.s. n Hudejbije se do her do t jen me t;

ata t cilt e kan pranuar Islamin para lirimit t Mekks;

ata t cilt ishin pjesmars n lirimin e Mekks dhe

ata ashab t cilt si fmij (ende duke qen fmij) e kan par Muhammedin a.s. me rastin elirimit t Mekks dhe gjat Haxhxhit t Lamtumirs n Arafat.


17/104


ATA JAN YJET E PAR N ISLAM

Ashabt e Muhammedit a.s. t cilt t part e pranuan fen e All-llahut xh.sh. - Islamin, jan:

Ebu Bekr bin Ebu Kuhafe, Alijj bin Ebi Talib, Zejd bin Harith, Uthman bin Affan, Sad bin EbiVekkas, Zubejr bin El-Avvam, Ammar ibn Jasir, Bilal ibn Rabbah, Abdurrahman bin Auf, Hamzaetj. (Knaqsia e All-llahut qoft mbi ata t gjith).

Ashabt n gradn m t lart jan katr halift n rrug t drejt, e ata jan:

1.

Ebu Bekr bin Ebu Kuhafe Es-Siddik

2.

Umer bin Hattab El-Faruk

3.

Uthman bin Affan Dhun-Nurejn

4. Alijj bin Ebi Talib Kerramall-llahu vexhheh.

(Knaqsia e All-llahut qoft mbi ata t gjith).

BANORT E XHENNETIT

Ashabt t cilt Muhammedi a.s. i paralajmroi dhe ua uroi xhennetin q n kt bot jan:

1.

Ebu Bekr bin Ebu Kuhafe Es-Siddik


18/104


2. Umer bin El-Hattab El-Faruk

3.

Uthman bin Affan Dhun-Nurejn

4.

Alijj bin Ebi Talib Keramall-llahu vexhheh

5.

Sad bin Ebi Vekkas

6.

Seid bin Zejd

7.

Talha bin Ubejdull-llah

8.

Zubejr bin El-Avvam

9.

Abdurahman bin Auf

10.

Ebu Ubejde Amir bin Xherrah(-Radiall-llahu anhu- Knaqsia e All-llahut qoft mbi ata).


19/104


ASHABT -PERSONALITETE T CILT NUK I HARRON HISTORIAKATR HALIFT E DREJT

Historia njerzore kurr nuk do t harroj veprat dhe meritat e ashabve t Muhammedit a.s.Nuk do ti harroj personalitetet m t shquar n historin njerzore, si sht personaliteti idalluar n mesin e tyre Ebu Bekri r.a., pr t cilin n nj rast vet Muhammedi a.s. ka thn:

Mbyllni t gjitha dyert, prve dyerve t Ebu Bekrit.

Gjat leximit t Kuranit Famlart do her qante. Ky ishte Ebu Bekr Es-Siddiku r.a. i cili nuk endryshoi urdhrin e Muhammedit a.s., pasi q u zgjodh pr halif-udhheqs i muslimanve, pormenjher prgatiti ushtrin q t ndihmoj Usame bin Zejdin r.a. i cili ishte n fushbetej afrSiris me disa ushtar, i prgatitur pr luft kundr rromakve. N kt rast Ebu Bekri r.a. tha:Nuk e ndryshoj urdhrin q vendos i drguari i All-llahut xh.sh.-Muhammedi a.s.

Ebu Bekri r.a. ishte edhe shoku m i ngusht i Muhammedit a.s., ky e shoqroi gjat rrugs merastin e shprnguljes-hixhretit prej Mekks pr n Medine, ku qart tregon edhe KuraniFamlart:

N mos e ndihmofshit at (Pejgamberin), at e ka ndihmuar All-llahu; kur ata q nuk besuan, enxorn at vet t dytin; kur q t dy ishin n shpell, kur po i thoshte shokut t vet: Mos upikllo (friko), All-llahu sht me ne! E All-llahu i zbriti qetsi (n shpirtin e) atij, e fuqizoi menj ushtri q ju nuk e pat; e fjaln e atyre q nuk besuan e bri m t ultn, kurse fjala e All-llahut(sht) m e larta. All-llahu sht m i fuqishmi, m i larti.


20/104


(Et-Tevbe, 40)

Ebu Bekri r.a. ishte njeri i sinqert dhe besnik ndaj Muhammedit a.s. dhe porosive t tij. Prandajkur dgjoi pr Isran dhe Miraxhin ai tha: Se gjith ka thot Muhammedi a.s. sht e vrtet,prandaj edhe iu dha atributi Es-Siddik (vrtetdashs), nj dijetar Islam pr Ebu Bekrin r.a.thot:

Muslimant gjat zgjedhjes s ktij halifi i jan prmbajtur tradits s vjetr, pra jan mbshteturn moshn, prestigjin dhe autoritetin q kishte ai n Mekk e t cilat arabt i merrnin parasysh.Ebu Bekri r.a. dallohej sidomos pr nga urtsia dhe drejtsia. Hazreti Aliu r.a. e ka dshmuar dhee ka pranuar zgjedhjen e tij si halif t Resulull-llahut a.s. T njejtn gj q e ka dshmuar edhefamilja e Muhammedit a.s., duke i mbshtetur n iltrin e tyre t trashiguar, n besnikrin dheprkushtimin e tyre ndaj Islamit4Kurse historiani i perndimit Ser Villiam Mur n librin e tij

Anals of the Early califate thot:Tubimet e Ebu Bekrit r.a. kan qen nj lloj t rndomta sikurse gjat jets s Muhammedit a.s.,pran tij nuk kishte shrbetor e roj, as shenja q shprehnin mburrjen e nj burr shteti dhehalifeje. Ka qen i gatshm gjithnj q t jap gjithka pr shtjet e hilafetit.5

4 Ebi El-Hasan Alijj El-Hasenij En-Nedvij Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitveimamit f. 39. Botoi biblioteka Furkan; 1993/1413, Tetov.

5 Hilafeti- institucion dhe titull (halif) m i lart n shtetin Islam, i cili ka ruajtur kontinuitetin e vet mebatica dhe zbatica prej vitit 633 deri n vitin 1924, kur u rrnua me dekret juridik nga ana e Ataturkutgjat reformave t cilat i bri ai n at koh.


21/104


Dihen shum raste q e dshmojn qasjen me prkushtimin edhe ndaj imtsive. Shtiste natn q

ti gjente t vujtuarit dhe t varfrit. Nuk vuante nga proteksioni, nga shtytjet hakmarrse ncaktimin e puntorve ose qeveritarve t mdhenj n halifat. Qart vihej re tek ai kujdesi imadh n sjellje dhe gjet vendimeve q merrte.6

Nj historian pr Ebu Bekrin r.a. thot:

Thuhet se gruaja e tij ka pasur ndje pr t ngrn nj mblsir. Ebu Bekri r.a. asaj i ka thn senhuk kan me se ta blejn. Ajo i ka thn se do t ndaj prej nafaks disaditshe q t ketmundsi ta blej. Me kt Ebu Bekri r.a. u pajtua. Ajo veproi n at mnyr dhe pr disa ditmblodhi pak dhe ia tregoi Ebu Bekrit r.a. q me to tia blej mblsirn. Ai i mori ato dhe i ktheun bejtul mal (arkn shtetrore), duke i thn se kjo na tepron nga ushqimi i dits. Pastaj epaksoi racionin e vet ditor pr aq sa ndante gruaja e tij gjat atyre ditve. 7

Ebu Bekrit kur iu afrua vdekja tha: Aishe, shiko deven prej s cils marrim qumsht, enn emadhe e n t ciln i lajm teshat dhe kadifen q veshim! Kto i prdornim kur kujdesesha prshtjen e muslimanve dhe pas vdekjes sime menjher tia kthesh Umerit. Kur ndrroi jet

6 Anals of the Early Califate (Ndodhit e Halifatit t Par), f. 283. Prej librit: Dy pasqyrime tkundrta midis sunnitve dhe shiitve imamit. F. 42-43

7 Ebi El-Hasan Alijj El-Hasenij En-Nedvij Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitveimamit, f. 52.


22/104


Ebu Bekri r.a. i tha: Mshira e All-llahut qoft mbi ty o Ebu Bekr. Me t vrtet e ka ngarkuar

at q do t vij pas teje.8Nuk mund ti harrojm as veprat dhe meritat e Umerit t birit t Hattabit r.a., i cili ishte edheshkaktar pr zbritjen - shpalljen e disa ajeteve t Kuranit Famlart. Kur flasim pr Umerin r.a.menjher na prkujtohget drejtsia dhe dashuria e flakt e tij ndaj Islamit. Po. Ai sht Umeri icili kishte marr shpatn me qllim q ti qroj hesapet prgjithmon me Muhammedin a.s. - Por

ndodhi? All-llahu Fuqiplot ia mundsoi q ta gjej rrugn e shptimit-Islamin.Mbi kt ngjarje t rndsishme historike dijetari dhe historiani Islam Dr. Muhammed Hamidull-llah thot:

Ardhja e Umerit n rradht e Islamit sht br edhe m me tronditje. Umeri rrjedh nga familjaBenu Adijj e cila ishte me autoritet, n t ciln, ende para shpalljes s Kuranit, shkrim-lexim jo qdinin burrat, por edhe grat. Si kryetar i familjes, Umeri merrte pjes edhe n kshillin edhjetshit t qytetit t Mekks; ai pr detyr e kishte q t merret me punt e jashtme

Posedonte temperament t rrmbyer dhe krenari pr aftsit e tij N t vrtet, pr atarsye njeriut i cili ishte i vendosshm dhe shum kryelart, si ishte Umeri, edhe iu kujtua q tambyt t Drguarin a.s., ashtu q ta liroj qytetin duke u vn n rrezik lufte me farefisin e

Muhammedit a.s. Prandaj, sht nisur t kryeje krimin (mbytjen e Muhammedit a.s.), mirpo duke

8 Kto fjal i ka thn Imam Hasani i biri i Aliut r.a. Pr kt tregon Ibn el-Ethir, El-Kamil; vll. II, f.423, botim i Daru Sadir - Bejrut. Nga libri Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitveimamit, f. 53.


23/104


shkuar rrugs e takon t afrmin e tij Nueim ibn Abdull-llah en-Nahhama. N pyetjen e tij se kah

po shkon, (Umeri r.a.) i tregoi se sht duke shkuar q ta mbyt Muhammedin a.s. Nueimi, i cilifshehurazi kishte pranuar Islamin dhe i cili ishte i njohur me natyrn e t afrmit t tij (Umerit), itha: N kt mnyr ti vetm do ta zmadhosh grindjen n qytet dhe do t bhesh shkaktar prkonfliktin me shokt dhe familjen e Muhammedit (a.s.). -Por s par ti rregullo punt n familjntnde, e pastaj angazhohu reth problemeve t qytetit; motra yte dhe dhndri kan pranuarIslamin. -Umeri u trbua dhe q aty ktheu tek motra e tij (Fatimja). Afr ders dgjoi kndimine Kuranit, dhe fort trokiti n der. N at moment n shtpi ishte prezent nj njeri i cili uamsonte Kuranin besimtarve t rinj. Ai u fsheh, kurse motra e Umerit Fatimja fshehufletushkat ku ishin t shkruar disa rreshta nga fjalt e All-llahut-Kurani, pasi q Umeri hyribrenda nuk gjeti asgj t dyshimt. Mirpo, kjo nuk e mashtroi (Umerin), por filloi t grindet epastaj e kapi dhndrrin Seid ibn Zejdin dhe e rrahu, Fatimja u orvat ta mbroj burrin e saj,

mirpo Umeri edhe at e goditi. Fatimn e mbuloi gjaku, dhe brohoriti me prbuzje krenare:ka dshiron nga ne? Po. E pranuam Islamin dhe nuk largohemi nga kjo fe, e ti bn t duash.

Pasi q vrejti se e kishte lnduar motrn, Umerin e kaploi t brejturit e ndrgjegjes dhe dshiroiq ta qetsoj. Me butsi iu drejtua dhe i tha: Mi jep fletushkat t cilat pak m par ishit duke ilexuar. Ajo ende ishte e hidhruar dhe iu prgjegj: Je i ndyt dhe nuk ke t drejt q ti preksh

kta fletushka t Kuranit. Umeri, sikurse u shndrrua n tjetr njeri; doli nga oda dhe shkoi qt pastrohet, pas disa asteve u kthye me trup dhe shpirt t pastr, duke dshiruar at q motrn etij e nxiti q ta braktis fen e baballarve. Ajo ia ofroi fletushkat dhe ai filloi ti lexoj:

Ta Ha. Ne nuk ta shpallm Kuranin pr t munduar ty. Ta shpallm vetm kshill (prkujtim)pr at q friksohet. (kjo sht) Shpallja nga Ai q krijoi tokn dhe qiejt e lart. (E Ai sht)


24/104


Mshiruesi q qndron mbi Arshin (e mban sundimin mbi gjithka q ekziston). E Tij sht do

gj q ekziston n qiej e n tok dhe do gj q gjindet n mes tyre, edhe ka nn dhe. Andaj nsebn shprehjen (lutjen) haptazi, Ai e di t fshehtn, madje edhe m shum se kjo. Ai sht All-llahu, nuk ka Zot tjetr pos Tij. Atij i takojn emrat m t bukur. A t ka ardhur ty njohuri prndodhin e Musait?

Kur ai e pa nj zjarr, e i tha familjs s vet: Rini ku jeni, se vrejta nj zjarr, e un ndoshta do tu

sjell ndonj gac prej tij, ose do t gjej te zjarri ndonj udhrrfyes.E kur shkoi tek ai (zjarri), u thirr: O Musa! Vrtet Un jam Zoti yt, hiq at q ke mbathur(opingat e nallet), se je n luginn e shenjt Tuva. Un t zgjodha ty (pr pejgamber), prandajdgjo mir se po t shpallet! Vrtet, vetm Un jam All-llahu, nuk ka zot tjetr pos Meje, praMua m adhuro dhe fal namazin pr t m kujtuar Mua. Ska dyshim se momenti (kijameti) do t

vij pa tjetr, Un gati e kam fsheh at; (do t vij) pr tu shprblyer secili njeri pr at q kabr.

(Ta Ha, 1-15)

E kjo sht e mrekullueshme, e madhrishme!, brohoriti Umeri. Msuesi, Habbabi (Habbabibn Erret), nuk kishte arsye m q t fshihet, por doli prpara Umerit dhe i tha: Betohem se, q

dje i drguari i All-llahut xh.sh. sht lutur All-llahut xh.sh. q ta ndihmoj Islamin me EbuXhehlin ose Umerin. Shpresoj se ty do t takoj ai nder. Frikohu Zotit o Umer.


25/104


Umeri pyeti se ku gjindet i drguari i All-llahut xh.sh. -Muhammedi a.s. dhe u drejtua kah Dar-el-

Erkam9i cili ende ishte me shpatn n dor dhe trokiti n der.Disa nga ashabt e informuan Muhammedin a.s. se Umeri gjindet para ders dhe sht iarmatosur. Kurse Muhammedi a.s. tha: Mos u friksoni, le t hyj. Umeri, n prezenc t ttjerve me gzim t madh menjher deklaroi q e pranon fen Islame. N t vrtet ishte edhekoha e lutjes, t ciln Muhammedi a.s. si zakonisht dshiroi q ta kryej n shtpin (ku msonin

fen Islame), s bashku me besimtart tjer.Gjith qyteti me tmerr shiqonte grupin i cili lirisht shkonte kah Qabeja q aty t kryejn obligiminndaj All-llahut xh.sh., habia u shtua kur vrejtn se Umeri r.a. ishte br edhe rojtar i tyre

Q t kuptojm m mir natyrn e Umerit, t tregojm edhe kt: menjher pasi q deklaroise pranoi Islamin, u drejtua kah daja i tij Ebu Xhehli dhe i tregoi krejt kt ngjarje; kjo gj tepr etronditi dajn e tij (Ebu Xhehlin).

Kjo ngjau n vitin e katrt t misionit t Muhammedit a.s., kurse n vitin e tet para hixhrit. 10

Fjalt e All-llahut xh.sh. nga kaptina Kuranore (Ta Ha), ishin m t mprehta se shpata e Umerit.Ajetet nga Kurani Famlart t cilat i dgjoi dhe i lexoi, deprtuan thell n zemrn dhe vetdijn

e tij.

9 Kjo ishte shtpia e Erkam ibn Erkamit, n t ciln tre vitet e para t shpalljes Muhammedi a.s. uamsonte fen Islame ashabve.

10 Dr. Muhammed Hamidull-llah Muhammedi a.s., vll. I, f. 125-126. Botimi i dyt, 1983, Zagreb.


26/104


Pra, me kalimin e Umerit r.a. n radht e muslimanve, Muhammedi a.s. s bashku me ashabt

tjer filluan haptazi t thrasin n fen Islame.Nuk duhet t harrojm se prhapja e Islamit haptazi filloi me sinqeritetin, drejtsin dhe trimrine Umerit t birit t Hattabit r.a.

Umeri r.a. vrtet ishte njeri i fort dhe kur erdhi n krye t halifatit, njra pas tjetrs filluan tprsriten prpjekjet e tij t mdha pr prparimin e popujve n vendet e liruara. Kjo sht

veori e shtetit t posalindur Islam

Halifati i tij kishte vler dhe dobi t madhe pr Islamin, ngase ai n aspektin moral ishte njerime qndrim dhe karakter t fort, kurse kur ishte fjala pr drejtsi, ai ishte i vendosur, ngulmues, ipaluhatshm, i qndrueshm, i ndjeshm. Ky dallohej sidomos me prvojn e madhe q kishte njet dhe n pun Vdekja e Umerit ishte humbje e madhe dhe ngjarje me rndsi pr Islamin.

Ai ishte i rrept, por i drejt, ishte largpams e me prvoj t madhe pr traditat jetsore dhesjelljet e arabve, i prshtatshm pr ta udhhequr nj popull q e kishte br shprehi jetnkaotike.

Me kto veori ai arriti ti dnoj kriminelt dhe t devijuarit, t ngadhnjej mbi sjelljet embrapshta q i kishin disa fise endacaksh dhe ndaj tyre personave q bnin nj jet t ngjajshme

me t egrsirave.11

11 Ebi El-Hasan Alijj El-Hasenij En-Nedvij Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitveimamit, f. 40-41.


27/104


Tregohet se, pasi q ushtria muslimane erdhi para dyerve t Jerusalemit, paria e qytetit kishin

vendosur q elsat e dyerve t qytetit tia dorzojn halifit. Halifi i muslimanve, i cili ishte Umeribn Hattabi r.a. ishte duke ardhur drejt dyerve t Jerusalemit s bashku me nj bediun t cilin ekishte prcjells, ata kishin vetm nj deve me t ciln udhtuan, prandaj ishin pajtuar q mradh t hypin n, deve. Kur ata u afruan para dyerve t qytetit, qytetart dhe paria e qytetit uhabitn kur vrejtn kryetarin e muslimanve duke e trheq deven, kurse prcjellsi i tij ishtehypur mbi t, sepse ashtu kishte qen radha (q Umeri r.a. t ec n kmb). Para tyre qndroikrenar kryetari i nj shteti super fuqi, i veshur me rrobe t thjeshta, kmbsor i cili mbante devenn t ciln ishte hypur prcjellsi i tij beduin.12

Pra ky ka qen Umeri i biri Hattabit r.a. pasi q e pranoi Islamin, kurse ky ishte Islami npraktikn e Umerit r.a. Prandaj iu dha titulli El-Faruk (ai i cili e ndan t vrtetn nga gnjeshtra),halifi i par t cilin e quanin Emir-ul-muminin, pr t cilin i Drguari i All-llahut xh.sh. kathn:

Zbukuroni mexhliset (tubimet) e juaja duke e prmend Umerin.

Poashtu tregohet se Muhammedi a.s. ka thn:

All-llahu ka vn drejtsin n gjuhn dhe zemrn e Umerit r.a..

Mbi menurin dhe largpamsin e Umerit r.a., nj dijetar Islam ka thn:

12 Ismet Shehibrahimoviq Snagom vjere do savrsenstva duse fq. 104, Sarajev 1984.


28/104


Ixhtihadi nuk mund t kuptohet nse nuk vshtrojm metodat e komentimit t Kuranit t cilat i

ka prdor Umeri i biri i Hattabit r.a..13Sa i takon halifit t tret, Uthman ibn Affanit r.a., ai n histori njihet si njeri modest dhe idevotshm, pr jetn e t cilit thuhet se: ...ka qen e thjesht. I jepte popullit ushqim zotrinjsh,kurse vet n shtpi hante uthull e vaj.14

Prej Abdul Melik bin Shed-dad El-Had transmetohet:

E kam par Uthmanin r.a. ditn e xhumas n minber. Ai kishte veshur nj xhube t trash ngaAdeni q kushtonte katr - pes derhem.15

13Ibrahim Dzananovic Idztihad u prva cetiri stoljeca Islama, f. 36. - Ixhtihad d.m.th. prpjekje, tentimpr zgjedhjen (vendim) e pavarur Islame mbi shtjet fetaro-juridike n t kuptuarit e burimeve(Kuranit dhe sunnetit). Pra, ixhtihad sht t komentuarit e ajeteve Kuranore dhe sunnetit t Muha-mmedit a.s. si dhe hulumtim mbi normat juridike n kornizat e ktyre dy burimeve, ose t zgjedhurit epyetjeve mbi t cilat, n shiqim t par nuk mund t kuptohen nga Teksti (nass). (ixhtihad u prva etiristoljea Islama, f.3). Dijetari i njohur Islam Muhammed Ikbal thekson se baza e ixhtihadit qndron n

ajetin e mirnjohurkkr, (El Ankebut, 69), dhe n hadithin e Muhammedit a.s. n bised me Muadh binXhebelin kur e emroipr kadi-guverner n Jemen.

14 Ebu Neim, Huljetu El-Eulija, vll.I, f. 60. Kt e transmeton Sherhabil b. Muslim me sened Sahih.Shiqo librin Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitve imamit, t Ebi el-Hasen Alij El-Hasenij en-Nedevij, f.43.

15 Ebu El-Hasen en-Nedvij Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitve imamit f. 44.


29/104


Me t vrtet gjat kohs s halifatit t Uthmanit r.a. e cila zgjati dymbdhjet vjet, u b lirimi i

vendeve t shumta me nj shpejtsi t uditshme e gati t pashembullt n histori. N ktperiudh rrethi i pushtetit Islam u zgjerua dukshm, aq sa kufijt e tij shtriheshin prej Sindit e derin Andaluzi. Forcat Islamike prve asaj q n at koh kan br manovra ushtarake detare,kan marr pjes edhe n luftrat e mdha pr lirimin e Algjeris, Qipros, Rodosit. Madje kanbr nj flot t madhe detare, edhe pse m par nuk kishin asnj anije

Gjat kohs s halifatit t (Uthmanit r.a.) lulzuan qytetrimi, industria, zejtaria, tregtia,shkencat dhe kultura, por njkohsisht u rrit dukshm dhe komoditeti, pasuria e luksi. Ndrarritjet m me rndsi t tij jan: zgjerimi i Mesxhidul Haramit (xhamia e Mekks) q prfundoigjat udhheqjes s tij n vitin 26 h. N vitin 29 h. e ndrtoi me gurr t skalitur xhamin eMuhammedit a.s. Ndrkoh, urdhroi q t ndrtohen xhami edhe n vendet e liruara, kurse atjeku kishte xhami t bhet zgjrimi i tyre. Vepra e tij m madhshtore sht se ai bashkoi gjithbotn Islame n nj Mushaf, n nj lexim, si dhe urdhroi t bhet shumzimi i Mushafve dheshprndarja e tyre n t gjitha vendet Islamike.16

Uthmani r.a. sht i dalluar edhe me disa veti t larta q posedonte, si jan: kujdesi i madh i tijq t mbrohet nga gabimet dhe devotshmria e madhe e tij.

Nj ndr personalitetet m t dalluar n histori, sht edhe Alijj bin ebu Talib r.a. Ai largohejprej ksaj bote dhe zbukurimeve t saj, natn dhe errsirn e saj e shoqronteme namaz (falje).Vall-llahi, ishte nj njeri q derdhte lot, rrinte n kujtime, pendohej dhe mrzitej, e qortonte

16 Po aty, f. 46-48.


30/104


veten, e plqente teshn e ashpr, ushqimin e that. Vall-llahi ishte si donjri prej nesh, prgjigjej

kur e pyetnim, na priste i pari me prshndetje kur i shkonim, na vinte kur e ftonim. 17Alijj ibn Ebu Talibi r.a. sht ai i cili doli n dyluftim me Velid ibn Utbe bin Rebian n betejn eBedrit. Trimria dhe guximi i tij nuk harrohet. Ishte ai i cili pranoi urdhrin e Muhammedit a.s.,q t mbetet n shtpin e tij dhe t kryej disa obligime q ia dha Muhammedi a.s. Kjo ngjau merastin e shprnguljes s Muhammedit a.s. me Ebu Bekrin r.a. pr n Medine (Hixhret). Nuk u

friksua nga ushtrit injorante t idhujtarve, sepse trimria dhe besimi- Imani i Alijjut r.a., ndajAll-llahut dhe t Drguarit t Tij, ishte m i fort dhe m stabil se cilado ushtri injorante earmiqve t Islamit dhe t Muhammedit a.s. Prandaj, kta ashab t Muhammedit a.s. tlartprmendur, n histori jan t njohur me titullin Hulefai Rashidin-halifet n rrug t drejt.

Kta katr halife i dallonte iltria dhe afrueshmria e tyre e pashembullt ndaj All-llahut xh.sh.,

ngase nuk u pajtuan t dfrehen me pasurit e mdha nga ari dhe argjendi, q ishin fryt igrumbulluar gjat shekujve, t cilat gjat kohs s tyre filluan t vijn me t madhe nga romaktdhe persiant. Ata nuk uan jetes t pasur, e ku m t jepen pas luksit e komoditetit; prkundraziata ndoqn gjurmt e t Drguarit t dashur Muhammedit a.s. dhe zgjodhn jetn e prvuajturit eme flijime n vend t dfrimit dhe komoditetit. sht e vrteta, ata para se t vinin n halifatkan pasur jet m t rehatshme dhe komode.18

17Po aty, f. 49.18Po aty, f. 50.


31/104


VIRTYTET E DISA ASHABVE T MUHAMMEDIT A.S.

Prve ashabve t mlart prmendur, poashtu do t kishte qen mir q ti prkujtojm edhemeritat dhe veprat e ashabve t tjer t dalluar n historin Islame, si jan: Ebu Hurejre, EbuDerda, Talha, Ebu Ubejde, Sad bin Ebi Vekkas, Muadh bin Xhebbel, Xhabir bin Abdull-llah,Bilal ibn Rabbah, Mikdad bin Amr, Ebu Dherr Gaffar, Abdull-llah ibn Mesud, Abdull-llah ibn

Abbas, Selman el-Farisi dhe shum e shum t tjer t cilt dallohen si personalitet tfamshm n Islam, si dhe individ t dalluar me veprat e tyre dhe pjesmarrs direkt n gjarjet endryshme s bashku me Muhammedin a.s.

Nj ndr ata t cilt kan transmetuar hadithe nga Muhammedi a.s. dhe q dallohen mesinqeritetin e tij t pastr sht Ebu Hurejre r.a. Emri i tij i plot sht Abdull-llah ibn Sahr ed-

Dusi,nga Muhammedi a.s. transmetoi 5374 hadithe.Transmeton Arexhi prej Ebu Hurejres r.a. se ka thn:

Ju mendoni se Ebu Hurejre ka transmetuar m s shumti hadithe prej Muhammedit a.s., pordijeni se un kam qen i varfr dhe gjithmon e kam shoqruar t Drguarin e All-llahut n dohap. Pr sa i prket Muhaxhirve, ata ishin t angazhuar me tregti, kurse Ensart me pasurin e

tyre, Nj dit mora pjes n nj tubim me Muhammedin a.s., dhe ai tha:Kush ma shtron nj xhube derisa ta kryej fjaln time, e pastaj le ta merr prap, ai nuk do tharroj asgj nga ajo q do t dgjoj prej meje. Un ia shtrova xhuben time derisa e prfundoiMuhammedi a.s. fjalimin e tij. Pastaj e mora xhuben, dhe pasha At n dorn e t cilit shtshpirti im, nuk kam harruar asgj.


32/104


33/104


nga sulmi i armikut. Pr arsye t Hendekut (kanalit) t cilin muslimant e gropuan sipas

propozimit t Selmanit r.a, kjo betej sht e njohur me emrin beteja e hendekut.21

Selman El-Farisiu, sht person i par nga Persia i cili pranoi Islamin. Pasi q Muhammedi a.s.ndrroi jet n kohn e halifit Umer bin Hattabit r.a. sht emrtuar pr guvernator t kryeqytetitt perandoris Persiane-Medainit.

Nj dit gjersa Selmani ishte duke u shtitur rrugs s Medainit, iu afrua nj tregtar q vinte ngaShami me nj thes q mbante n shpin. Pasi q e vrejti Selmanin t veshur me rroba t vjetradhe jo luksuze, i tha: Mbaje kt thes deri n shtpin time, do t paguaj mir. Selmani nuk itha asgj e as se sht guvernator, por e mori thesin dhe e ngarkoi n shpin. Rrugs duke shkuardisa njerz e vrejtn Selmanin, menjher iu afruan q ti ndihmojn, por ai nuk pranoi. Zotriune habiten vshtrimet e kalimtarve, prandaj pyeti se kush sht. I treguan se ky sht Selman el-

Farisiu r.a., ashab i Muhammedit a.s. dhe guvernator i Medainit. Pasiq kuptoi ai (tregtari) se kysht Selmani r.a., menjher krkoi falje dhe deshi q ta merr barrn por Selmani r.a., nuk e lejoi,

21 Hendek quhet kanali t cilin muslimant e hapn rreth Medines q t mbrohen nga mushrikt(idhujtart). Kt plan e propozoi Selman el-Farisiu, kurse Muhammedi a.s. kt propozim e pranoi.Kjo ngjau n muajin Ramadan t vitit 5 hixhrijj, dhe sht e njohur si beteja e hendekut. N kt betejmorrn pjes 3000 musliman dhe 12000 jomusliman. (Dr. Muhammed Hamidull-llah Muhammedia.s., f. 221).


34/104


dhe i tha se kjo do t kundrshtohet me principin e tij, prandaj vazhdoi prap duke e mbajtur

thesin.22

Selman El-Farisiu r.a. vdiq n vitin 35 h. dhe la tre vajza, nj n Isfahan dhe dy n Egjipt.

Ky sht Selman El-Farisiu r.a. pr t cilin vet Muhammedi a.s. n nj rast ka thn:

Selmani sht prej familjes son.

Ndr ashabt m t dalluar konsiderohet edhe njri nga yjet e shumta n lmin e diturive fetaro-Islame, mu pr elokuencn dhe shpirtin erudit n kt fush edhe fitoi epitetin Deti i dituris.

Ai sht Abdull-llah ibn Abbasi r.a. i lindur tre vjet para hixhretit, dhe sht i biri i xhaxhait tMuhammedit a.s., Abbasit. Tregohet se Muhammedi a.s. sht lutur pr Abdull-llah ibn Abbasinr.a. q t bhet nga dijetart, dhe ka thn:

O All-llah, bje Ibn Abbasin at i cili do t dij mbi fen dhe msoja atij komentimin eKuranit.

Me t vrtetAbdull-llah ibn Abbasi r.a. sht i njohur si komentues i Kuranit Famlart dhe sifakih. Autort e gjasht kolekcioneve t hadithit, (ashabus-sunnen),23nga Abdull-llah ibn Abbasi

22 Muhammed Hamza Sadavi A e di kush jam un- dhjet ashab t shquar, botoi L.R.I. - 1992,Shkup.

23Ashabus-sunen quhen vetm katr prmbledhsit e haditheve, t cilt njkohsisht bjn pjes edhe ngjasht koleksionet e prmbledjheve t haditheve (kutubus-sitte), ata jan: Tirmidhiu, Ebu Davudi,


35/104


r.a. kan transmetuar 1660 hadithe. sht pjesmarrs n shum beteja, si jan lufta e Hunejnit,

poashtu ishte n Taif, sht pjesmarrs n lirimin e Afriks veriore dhe n Haxhxhin eLamtumirs.

Abdull-llah ibn Abbasi r.a. vdiq n Taif n vitin 68 hixhrij, kurse namazin e xhenazs (kufoms)s tij e fali Muhammed ibn Hanefijje.

Nj ndr ashabt e rinj, i cili kur pranoi Islamin kishte vetm dhjet vjet sht Abdull-llah ibnUmeri r.a., prndryshe sht i biri i Umer ibn Hattabit r.a. Ai konsiderohet si shok i ngusht iMuhammedit a.s. Ishte i dhn shum pas praktikimit t sunnetit, ashtu q mundohej ta kryejfaljen (namazin) n ato vende ku sht falur i Drguari a.s.

Abdull-llah ibn Umeri r.a. sht i njohur edhe me at q ky gjashtdhjet vite t plota ka dhnfetva-prgjigje. Ka qen njeri me virtyte t larta.

Hafsa r.a. thot:

Abdull-llahu sht njeri i mir.

Abdull-llah ibn Mesudi ka thn:

Rinia kurejshite posedon pasuri m t mir, e ai sht Abdull-llah ibn Umeri r.a.

Ashabus-sunnen nga Abdull-llah ibn Umeri r.a. transmentuan 2630 hadithe. Vdiq n vitin 74 h.

Nesai dhe Ibn Maxhe. Quhen kshtu, sepse prmbledhjet e tyre i emrtuan Sunen, kurse Sahihul-Buhari dhe Sahihul-Muslim quhen Sahihajn.


36/104


Ai i cili lexoi kaptinn Kuranore Er-Rahman para mushrikve sht Abdull-llah ibn Mesudi

r.a., konsiderohet nga ashabt m t shquar. Ky dallohet me virtytet dhe sjelljet e pastrta Islame,Abdull-llah ibn Mesudi r.a. rrjedh nga familja Beni Hudhejl. Prej asaj dite q pranoi Islamin, doher ishte afr Muhammedit a.s. N nj rast Muhammedi a.s. iu drejtua me kto fjal:

N mes neve t dyve nuk ka perde.

Abdull-llah ibn Mesudi r.a. ishte ai i cili e kishte nxn Kuranin Famlart prmendsh, kursenga Muhammedi a.s. kishte msuar shtatdhjet kaptina. Muhammedi a.s. dshironte q tadgjoj ibn Mesudin r.a. duke lexuar Kuran. N nj rast ashabve u tha: Kush dshiron tadgjoj Kuranin ashtu si sht zbritur, le ta dgjoj Ibn Ummi Abdin (Abdull-llah ibnMesudin).

Muhammedi a.s. i porositi ashabt e tij q Kuranin ta msojn nga ai. Nj dit ashabt ishin

tubuar afr Muhammedit a.s. dhe njri i tha: Si bhet q ende nuk po ua lexojm mushrikveKuranin haptazi? - Pastaj Muhammedi a.s. pyeti se kush do tua lexoj kaptinn Err-Rrahmanmushrikve haptazi. U lajmrua nj ashab me trup t dobt, e ky ishte Ibn Mesudi r.a.,Muhammedi a.s. i tha: Ti je i dobt, le t lajmrohet ndonj tjetr. Prsri u lajmrua Abdull-llah Ibn Mesudi r.a., e prsri Muhammedi a.s. i tha: Jo, ti je i dobt, le t lajmrohet tjetr

kush. Ibn Mesudi r.a. prsri u lajmrua, dhe Muhammedi a.s. i tha: Shko dhe lexo para tyre(mushrikve - idhujtarve) kaptinn Kuranore Err-Rrahman (Mshiruesi). Abdull-llah ibnMesudi r.a. shkoi para Qabes ku gjendeshin idhujtart, dhe filloi tua lexoj Kuranin Famlart;pasi q idhujtart dgjuan kto fjal nga Kurani u habitn, sepse ata kurr nuk kishin dgjuar dit ktill. Pyetnin njri tjetrin se po thot Ibn Ummi Abdi, kurse njri nga ata tha se po lexon


37/104


nga ajo q i ka ardh Muhammedit a.s. Menjher iu vrsuln dhe filluan ta godasin. E prgjakn

Ibn Mesudin, kurse ai vazhdonte leximin e bukur t Kuranit duke mos iu tremb syri aspak. Pasiq e mbaroi leximin u kthye te Muhammedi a.s. dhe ashabt tjer. U erdhi keq kur e pan ashtut prgjakur, Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. tha:

Kurejsht kurr nuk kan qen m t mposhtur se sot, e nse sht e duhur do tua lexoja edhenesr.24

Ky ishte ai t cilit Muhammedi a.s. n ditn e betejs s Bedrit ia fali shpatn, me t ciln e privoinga jeta tiranin m t madh kurejshit Ebu Xehlin.

Pasi q Muhammedi a.s. ndrroi jet, n kohn e halifatit t Umerit r.a., Abdull-llah ibn Mesudir.a. me urdhrin e Umerit r.a. bhet guvernator i Kufs s bashku me Ammarin r.a. N letrn edrguar kufasve Umeri r.a. thoshte: E kam caktuar Ammar Ibn Jasirin r.a., pr guvernator t

Kufs, e me t edhe Abdull-llah ibn Mesudin e kam angazhuar si ministr dhe msues tuajin.Kta dy jan shokt m fisnik t Muhammedit a.s. dhe poashtu jan pjesmarrs t Bedrit. Juurdhroj t jeni t dgjueshm ndaj tyre.25

Si ministr i Kufs Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. qndroi gjat sundimit (halifatit) t Umerit r.a.dhe nj koh gjat halifatit t Uthmanit r.a.

24Muhammed Hamza Sadavi A e di kush jam un- dhjet ashab t shquar25Po aty.


38/104


Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. kufasve ua msonte dispozitat fetare dhe mnyrn e shfrytzimit t

buxhetit shtetror. Abdullah Ibn Mesudi r.a. transmeton se nga Muhammedi a.s. e ka dgjuarkt hadith: Kush e lexon do nat suren (kaptinn) El-Vakia, nuk do ta godet kurr varfria.

Hudhejfe r.a. thot se Nuk kam par dik q i prngjan Muhammedit a.s. n sjellje, autoritet dhen kshillime si Abdull-llah Ibn Mesudi.

Musa el-Eshariu r.a. u kishte thn disa ashabve se Gjersa ta kemi kt margaritar me vehtemos krkoni gj m tepr.26

Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. ishte ai i cili i ruante nallet e Muhammedit a.s. N nj rast i Drguaria.s. Ibn Mesudit r.a. i tha: Ti je djalosh q do t bhesh msues.

Ashabus-sunnen nga Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. transmetuan 848 hadithe.

Abdull-llah Ibn Mesudi r.a. jetoi 66 vjet, vdiq n vitin 32 h. Namazin e xhenazes s tij e faliZubejr Ibn Avvam r.a., u varros n varrezat xhennetu-l-bakije.

Nj nga ashabt e Muhammedit a.s. i cili poashtu ka transmetuar nj numr t madh t hadithevesht Xhabir Ibn Abdull-llah r.a. Ky sht pjesmarrs n takimin e dyt n Akabe s bashku meshtatdhjet Ensar, ku edhe e ftuan Muhammedin a.s. q t vij n Medine. Ka marr pjes n

shum beteja, prve n Bedr dhe n Uhud. Ky ka prhapur diturit Islame n shum vende sin Siri, Egjipt etj. Nga Muhammedi a.s. transmetoi 1540 hadithe. Vdiq n Medine n vitin 74 h.

26Po aty.


39/104


Ashabi i cili jetoi n shtpin e Muhammedit a.s. sht Enes ibn Malik r.a. Ka marr pjes n

shum beteja, prve n betejn e Bedrit.Ebu Hurejre r.a. ka thn:

Nuk kam par asnjrin duke falur namazin si Muhammedi a.s. prve Enesit r.a..

Ai konsiderohet si ashab i fundit. Vdiq n Basra n vitin 93 h. Enes ibn Maliku r.a. nga

Muhammedi a.s. transmentoi 2286 hadithe.Nga ashabt e Muhammedit a.s. t cilt poashtu kan transmetuar hadithe sht edhe Ebu SeidEl-Hudrijj r.a. Ky nga Muhammedi a.s. transmetoi 1170 hadithe. Ka qen pjesmarrs ndymbdhjet beteja, si dhe n betejn e Hendekut. Babai i tij ra shehid n betejn e Uhudit. EbuSeid El-Hudrij r.a. vdiq n vitin 74 h.

Historia nuk do ta harroj as predikuesin e par n Islam - ashabin e njohur t Muhammedit a.s.-Musab ibn Umejrin r.a. Ky braktisi pasurin q kishte, vetm q ti prgjigjet thirrjes Islame.Musabi me urdhrin e Muhammedit a.s. shkoi ne Medine q t kryej detyrn q ia caktoiMuhammedi a.s., pra t bj thirje n fen e All-llahut xh.sh. Thirrjes s tij iu prgjigjen shumMedinas. Ky posedonte virtyte t larta morale, prandaj kishte nderin q Muhammedi a.s. ta

drgoj si predikues t Islamit. N nj rast kur ai ishte duke ua spjeguar normat Islame nj grupinjerzish nga Medina, papritmas erdhi Esjed bin Hudajr, udhheqsi i fisit Benu Abdu-l-Esh-heln Medine s bashku me Sead bin Muadhin. N at moment ai ishte i hidhruar dhe n mnyr t

vrazhd dhe me fjal fyese iu drejtua Musab ibn Umejrit r.a. Mirpo, Musabi e shikoi n mnyrt but dhe ashtu si e kishte msuar Muhammedi a.s. i tha: S pari dgjo ka po t them, nse t


40/104


plqen pranoje (kt), e nse nuk t plqen, un m nuk do t flas ty. Pastaj Musabi vazhdoi me

leximin dhe komentimin e parimeve Islame. Mirpo, ende pa e kryer Musabi fjaln q ezhvillonte, ata q t dy konstatuan se me t vrtet nuk kan dgjuar deri m sot fjal m tkndshme dhe m trheqse se Kurani. duhet t bjm para se t pranojm Islamin? - PyetiEsjedi. Musab ibn Umejri i urdhroi t pastrohen q t dy e pastaj ta shqiptojn shehadetin -dshmin pr monoteizmin Islam. M von Esjedi pasi q u pastrua deklaroi se pranon Islamindhe shqiptoi shehadetin. S shpejti pastaj pranuan Islamin Sad bin Ubade dhe Sad bin Muadhr.a.

Musab Ibn Umejri r.a. ishte ashabi i par i cili fali namazin me xhemaat (me nj grup tbesimtarve). Tubimet dhe fjalimet q i mbante Musabi r.a. i bnte n shtpin e Esad ibnZurares r.a.

Gjithashtu duhet ta prkujtojm jetn edhe t disa ashabve tjer t cilt poashtu zn vend tveant n analet e historis Islame. Ktu mund t theksoj ashabin e devotshm dhepersonalitetin e dalluar n Islam Ebu Dherr Gafarin r.a. Ky rrjedh nga familja Gifar (afr

Jenbuit).27

Pas Hatixhes, Alijjut, Ebu Bekrit dhe Zejdit r.a., Ebu Dherr Gafari r.a. sht besimtar i pest me

rradh i cili pranoi Islamin. Jetoi pran Muhammedit a.s. n Medine. Ky sht besimtari i par i

27Dr. Muhammed Hamidull-llah Muhammedi a.s.vll.I. f.116


41/104


cili prshndeti Muhammedin a.s. me prshndetje Islame - (es-selamu alejkum ve rahmetull-

llah)28

Pasi q ndrroi jet Muhammedi a.s. Ebu Dherri u trhoq n nj fshat afr Medines, ku jetoi gjern vdekje. Vdiq n vitin 32 h. Namazin e xhenazes ia fali Abdull-llah Ibn Mesudi r.a.

Ashabi i shtat me radh i cili pranoi Islamin ishte Sad ibn Ebi Vekkas r.a. Kur kaloi n rradhte besimtarve kishte vetm shtatmbdhjet vjet. Shoku i tij i ngusht ishte Ebu Bekri r.a. Kur

kuptoi Sad ibn Ebi Vekkasi r.a. se Ebu Bekri r.a. ka pranuar fen Islame, menjher shkoi te EbuBekri dhe menjher krkoi sqarime mbi kt fe t re. - Pasi q i tregoi Ebu Bekri r.a. prMuhammedin a.s. dhe fen Islame, Sad ibn Ebi Vekkasi r.a. menjher deklaroi se pranonbesimin Islam.

Pasi q nna e tij kuptoi se i biri i saj Sadi kishte pranuar fen e Muhammedit a.s. - Islamin, ajo u

trbua, e kapluan emocionet dhe iu drejtua birit t vet duke i thn: do t hudhem n grev uriederi sa t vdes, e pastaj ti do t kesh turp t paraqitesh para njerzve, e ata do t thon: Ja ky e ka

28 Pasi q idhujtart krkuan nga Muhammedi a.s. q ti largoj disa besimtar nga mesi i tij, All-llahuxh.sh. ia ndaloi kt duke shpallur ajetin Kuranor: El-Enam, 52 (do t bjm fjal m posht), dhe e

urdhroi Muhammedin a.s. q pr her t par kur ti sheh ata ashab ti prshndes me selam -Selam Alejkum. E kur t vijn ata, t cilt besojn n ajetet tona, ti thuaju: Selam alejkum! Zoti juaji ka caktuar vetvetes mshirn, nse dikush prej jush nga mosdija nbn ndonj t keqe e pas asajpendohet dhe prmirsohet - po, Ai vrtet sht fals e mshirplot. (El-Enam, 54).Pr kt shiqo librin Shkaqet e shpalljes s Kurani Kerimit, nga Dr. Jusuf Ramiq, f. 105-106;1990/1411, Shkup.


42/104


mbytur nnn e vet. - Sadi iu lut nns s vet q t mos e bj kt se e ka kot. Mirpo ajo e bri

t veten. Nj dit Sadi i tha nns s vet: Oj nn ti e di se t dua shum, por fen time e duaedhe m shum. Kur po t shoh kshtu po m coptohet zemra por nuk kam t bj. All-llahunxh.sh. dhe Muhammedin a.s. i dua m shum se tr botn. Nuk mund ta shes fen time prasgj, qoft edhe pr jetn e m t dashurs q kam, nns time. Nn, mos u bn kryeneqe sesikur ti kesh edhe njqind shpirtra e t dalin nj pas nj, un nuk do t largohem nga feja Islame,e ti nse do ushqehu, e nse jo ather rri e uritur. 29

Sad ibn Ebi Vekkasi r.a. sht ai i cili n nj rast e goditi nj idhujtar me nj asht t deves, sepsedisa nga ata talleshin me besimtart kur kryenin lutjen ndaj All-llahut xh.sh.Kjo ishte hera e parq nj musliman e godet nj idhujtar.30

Sad ibn Ebi Vekkas r.a. sht pjesmarrs n t gjitha betejat. N nj rast Muhammedi a.s. e luti

All-llahun xh.sh. duke thn:O All-llah i Madhruar drejto shtizn e Sadit kur gjuan dhe prgjigju lutjes s tij.

Sadi konsiderohet si themelues i qytetit Kufa t Irakut, i cili m von u b seli e Irakut. 31PraSad ibn Ebi Vekkas r.a. si komandant i ushtris n Irak kontribuoi shum pr Islamin, prandajedhe sht njri nga dhejt xhennetlinjt e paralajmruar nga Muhammedi a.s. Ky sht trim i

Kadisijes, lirimtar i Medainit dhe arkitekt i Kufes.

29Muhammed Hamza Sadavi.A e di kush jam un -dhejt ashabt t shquar.30Po aty.31Po arty.


43/104


N moment e vdekjes porositi djalin e vet q nga arka ti nxjerr disa rrobe t vjetra t cilat i

kishte ruajtur q nga lufta e Bedrit, dhe e porositi q ta mbuloj me ato rrobe pasi q t ndrrojjet.

Sad ibn Ebi Vekkas r.a. vdiq n moshn shtatdhjet vjear , sht varrosur n vendin e quajturBekia, (All-llahu xh.sh. qoft i knaqur me at) 32

E nevojshme sht q do besimtar musliman t posedoj njohuri mbi jetn dhe veprat e

ashabve t Muhammedit a.s.. Prandaj as nuk sht e drejt q t mos i prkujtojm veprat dheorvatjet e tyre pr zgjerimin dhe transmetimin e Islamit. Asnjher historia nuk do ti harroj

veprat dhe trimrin e ashabit t njohur Usame Ibn Zejdit r.a., t cilin Muhammedi a.s. e caktoipr komandant t ushtris q marshonte pr n Sham (Siri), n at koh Usame bin Zejdi kishte

vetm tetmbdhjet vjet, n rradht e ushtarve ishte edhe Umeri i biri i Hattabit r.a. - Vullneti i

Usames r.a. q t luftoj kundr armikut dhe kundr t pavrtets ishte i madh. N vitin tethixhrijj, Muhammedi a.s. prgatiti nj ushtri kundr fisit Gassan sepse e kishin mbytur njmisionar t tij. Ushtria muslimane atbot numronte 3000 ushtar, pr komandant t ushtris ezgjodhi Zejdin - babain e Usames, e n rast se ky vritet ather do ta zavendsoj Xhafer ibn Ebi

Talibin r.a. e nse edhe ky vritet ather me ushtri le t komandoi Abdull-llah ibn Revaha r.a.

Ushtria muslimane prjetoi humbje t mdha n vendin e quajtur Mute (afr Jordanit); ushtria earmikut numronte rreth njqind mij ushtar. Disa nga ata ishin prej fisit Gassan e disa ngaromakt dhe fise tjera arabe. Komanda ushtarake e muslimanve u konsulltua, n ndrkoh aty

32Po aty.


44/104


ndrhyri Abdull-llah ibn Revaha r.a. dhe tha: Pr All-llahun, ne kemi dalur q t bhemi shehid

(dshmor), armikun duhet luftuar pamarr parasysh numrin dhe fuqin e tyre t madhe. - Nkt betej muslimant luftuan trimrisht gjersa ra shehid babai i Usames, Zejd bin Harith r.a.,pastaj Xhaferi e m von Abdull-llah ibn Revaha r.a., e n fund komandn ushtarake e mori nduar Halid ibn Velidi r.a.

Pasi q Muhammedi a.s. prsri prgatiti nj ushtri tjetr q tu hakmirret romakve dhe

gassanve, pr komandant t ushtris e zgjodhi Usame ibn Zejdin r.a. i cili udhhoqi ushtrin ecila i shpartalloi romakt dhe u kthyen ngadhnjimtar n Medine.33

Poashtu meriton q t prmendim edhe disa momente nga jeta e ashabit t njohur Mikdad ibnAmr. Ky ishte edhe kalorsi i par q kishte luftuar pr fen Islame (n betejn e Bedrit). Sikurseshumica e ashabve t cilt ishin prcjells t denj t rrugs s Muhammedit a.s., pra edhe

Mikdad ibn Amri ishte nj ndr ata i cili do her ishte pran t Drguarit a.s. prandaj edhe nrastin e betejs s Bedrit, Muhammedit a.s. iu drejtua me kto fjal:

Vazhdo sipas urdhrit t All-llahut, se ne do t jemi me ty. Vall-llahi nuk do t themi ty sikur q ikan thn Beni Israilt Musaut a.s., Shko ti me Zotin tnd e lufto se ne po rrim ktu ulur, porshko ti dhe Zoti yt e luftoni se edhe ne do t luftojm s bashku me ju, pasha At q t ka

drguar me t drejt, nse udhton me ne deri n Berkul Gamad (vend n fund t Jemenit), kemime ardhur me ty

N nj rast Muhammedi a.s. ka thn:

33Po aty.


45/104


do i Drguar ka pasur shtat shok, mbrojts dhe ministra, ndrsa mua All-llahu mi dhuroi

katrmbdhjet, e ndr ta sht edhe Mikdad ibn Amr r.a.34

Kur Amr ibn As r.a., ishte prcaktuar pr lirimin e Egjiptit, nuk kishte mundur q ti tejkalojmuret e fortess Babilon, prandaj nga Umeri r.a. kishte krkuar ndihm dhe prforcim. Umerir.a. i drgoi katr mij ushtar dhe n krye t tyre caktoi katr ashab t dalluar dhe n letrkishte shkruar:

T kam drguar katr mij ushtar, n krye t do nj mij ushtari kam caktuar nga njkomandant q vlen sa nj mij ushtar; Zubejr ibn Avvami, Ubade bin Samit, 35Mesleme ibnMuhbid dhe Mikdad ibn Amr r.a..

Mikdad ibn Amr r.a. vdiq nga smundja e barkut n vitin 33 h., varri i tij gjindet n MedineMunevvere.

34Po aty.35 Ubade ibn Samit sht ashab i Muhammedit a.s. prej ensarve (Medinasve) rrjedh nga fisi hazrexh,

sht pjesmarrs n tubumin e par dhe t dyt n Akabe, luftoi n Bedr dhe ishte nj nga kadit epar n Palestin. Ndrroi jet n Jerusalem. (Sahihul Buhari, vll. I. F. 26).


46/104


MUHAMMEDI A.S. EDUKATOR I ASHABVE DHE SHEMBLLTYR

PR T GJITH NJERZIT

ky diell kosmik u takon njerzve me zemr t pastr!

(Muhammed Ikball)

Pr formimin e nj bashksie t pastr dhe pr t realizuar Planin e All-llahut xh.sh. n tok, i ciliishte Kurani Famlart, t nj programi t prpikt dhe t plot, e nj udhzimi t prsosur mendihmn e t cilit njerzimi do t udhzohet dhe do t orientohet n rrugn e sukseseve dhe tshptimit n kt dhe n botn tjetr, doemos t ekzistonte nj njeri i cili do t ishte i prgatitur, iedukuar dhe i aft pr t kryer misionin me t cilin e obligon All-llahu xh.sh. Doemos njeriu i ciliishte i obliguar pr nj detyr t ktill t jet me virtyte t larta dhe me ideale t pastrta.

E pakontestueshme dhe e domosdoshme sht q thirrsi dhe bartsi i ktij misioni (Porosis sAll-llahut Fuqiplot), t dallohet qart prej themeluesve t shteteve, udhheqsve, liruesve,politikanve, filozofve, liderve materialist, reformatorve si dhe prej edukatorve t ndryshmpr nga: besimi, obligimi, karakteri, sjellja, sinqeriteti, qndrimi, veprimet, oratoriaetj.

Pra nj njeri i ktill ka mundur t jet vetm Muhammedi a.s., t cilin All-llahu xh.sh. e prgatitipr nj mision t ktill. Dshira e All-llahut xh.sh. ishte q Muhammedi a.s. i biri i Abdull-llahutnga Mekka, t bhet i Drguar i Tij, barts i misionit profetik, transmetues dhe komentues i gjalli Kuranit Famlart.


47/104


Muhammedi a.s. gjat 23 viteve t misionit t tij, formuloi nj bashksi t pastr t bazuar n

Tevhid36

, pjestart e s cils u bn prsonalitete t dalluar. Pa dyshim, gjat veprimtaris s tijsht formuluar gjenerat e cila sht e dalluar n histori si gjenerat m e prmendur dhe m elavdruar. Kta personalitete t cilt u edukuan nn hijen e porosive madhshtore dhe msimevet pastrta t edukatorit m t prpikt dhe m t dashur-Muhammedit s.a.v.s., shnuan kulmin ebesimit, moralit dhe sinqeritetit, t ciln nuk kan mundsi ta arrijn ata t cilt edukohen ngamendimtart e ndryshm, teoreticient t etiks, filozofis apo nga ekspert t ndryshm tpedagogjis bashkkohore.

Dijetari i njohur Islam Ebu El-Hasen En-Nedvij thot: I Drguari a.s. e filloi punn e vet prngritjen e njerzimit nga niveli q se prjetoi para tij asnj i drguar, reformator ose edukues. Aifilloi punn kur niveli i njerzimit ishte m i ult e m i thjesht, aty ku ishte kufiri midis kafshveedhe njerzve. 37 E mjaftueshme ka qen sjellja shembullore dhe virytet e larta morale t

Muhammedit a.s. q shumica nga ashabt ta pranojn Islamin me urtsi dhe butsi, sepse vetMuhammedi a.s. ishte roli kryesor, qendr e udhzimit dhe boshti i ndrlidhjes shpirtrore dhedrejtimit ideor t ummetit.

Mbi kto vlersime t larta pr Muhammedin a.s., All-llahu xh.sh. flet n shum ajete t KuranitFamlart, ku thot:

36Tevhid - monoteizm-besim n nj Zot37 Ebi El-Hasan Alijj El-Haseni En-Nedvij Dy pasqyrime t kundrta midis sunnitve dhe shiitve

imamit, f. 29


48/104


Ai, q ia shpalli Furkanin (Kuranin, dallues t s vrtets nga e pavrteta) robit t vet

(Muhammedit) q t bhet pejgamber i bots (kshillues), sht i madhruar.(El-Furkan, 1)

O ti Pejgamber, Ne t drguam ty dshmues, lajmtar prgzues e qortues. Dhe me urdhrin eAll-llahut, thirrs pr n rrugn e Tij dhe pishtar ndriues.

(El-Ahzab, 45-46)Ne nuk t drguam ty ndryshe vetm se pr t gjith njerzit, myzhdedhns dhe trheqs i

vrejtjes, por shumica e njerzve nuk e din.

(Es-Sebe, 28)

Kshtu pra All-llahu xh.sh. n fjaln e vet e prshkruan qenien dhe personalitetin e Muhammedita.s.; e quan t Drguar i cili ka pr detyr t udhheq gjinin njerzore n rrugn e shptimit dhepaqes.

Pra kuptuam se vullneti i All-llahut xh.sh. ishte q Muhammedi a.s. t jet komentues dhetransmetues i gjall i Kuranit Famlart; t vrtetave dhe i synimeve t tij, ta shndrroj kuptimine domethnieve t tij (Kuranit) n jetn praktike. Kt e msojm edhe nga prgjigja e njohur enns s besimtarve - Aishes r.a. n pyetjen pr moralin e Muhammedit a.s., ku ajo tregon dhethot se:

Karakteri i tij ishte Kurani, ai ishte Kurani i cili ecte mbi tok.

All-llahu xh.sh. n Kuranin Famlart thot:


49/104


Ju e kishit shembullin m t lart n t drguarin e All-llahut,

(El-Ahazab, 21)

Shemblltyra e Muhammedit a.s., do her do t mbetet kandil ndriues. N do periudhkohore njerzit gjejn dhe do t gjejn n personalitetin e tij shemblltyrn e lart dheudhrrfyesin me vler, kandilin q prgjithmon ndrion.38

All-llahu xh.sh n Kuranin Famlart thot:M s miri All-llahu e di ku ta vr drgesn (risalen) e vet

(El-Enam, 124)

Sepse, Ai m s miri e njeh at q vet e krijoi, pra Ai e di se nprmjet personalitetit t tij fisnik,njerzit do t shohin prkthimin e gjall dhe praktik t domethnieve t Kuranit.

Edhe pse i Drguari a.s. jetoi dyzet vjet si njeri i rndomt n mesin e arabve, ai gjat asajperiudhe nuk ishte i njohur si predikues, as si poet, e as si orator apo burrshteti. Gjat asajperiudhe askush nuk e kishte dgjuar duke shprehur margaritar t urtsis, t dituris, tdrejtsis apo t etiks. Nuk ka diskutuar asnjher mbi normat teologjike apo pedagogjike. Kurfilloi t predikoj misionin e tij, e tr Arabia ishte e shtangur dhe e habitur me fjalorin dheshkathtsin e tij t prsosur oratorike. Ai ishte aq i pakrahasueshm sa q asnjri prej poetve,predikuesve dhe oratorve arab t rangut m t lart, nuk kishte prodhuar dika t njejt sipas

38Abdull-llah Nasih Ulvan, Le ta dij rinia, f.18. Botoi biblioteka Muhammed Ikball, 1992/1413,Shkup.


50/104


bukuris s gjuhs, dikcionit madhshtor kur ai i shtyri armiqt e vet t bashkuar t prodhojn

bile nj ajet m t vogl t ngjashm me at q ai recitonte.39

Pra gjenerata apo bashkkohanikt e tij (ashabt), patn fatin q ta njohin apo t ulen pran njpersonaliteti madhshtor i cili qe i lavdruar nga Ai i cili e kishte krijuar dhe e kishte drguar simshir ndaj t gjith botrave. Ata kishin fatin q u edukuan nga kshillat, udhzimet dheinstrukcionet e tij, nga personaliteti m shembullor dhe me virtyte m t larta. Ata (ashabt) e

shihnin at njeri nga mesi i tyre. Njeri jo si t tjert, por njeri n t cilin pasqyroheshin t gjithaato cilsi t larta. Ata i pranonin dhe i vrtetonin ato parime t gjalla,t cilat nuk i lexonin nndonj libr tjetr, por i shihnin me syt e vet. E shihnin njeriun si i Drguar nga All-llahu xh.sh.;i cili me lvizjet, veprimet dhe sjelljet e tij Kuranore ishte shembull praktik pr t gjith njerzit, icili ishte shum i pastr si n trup ashtu edhe n sjellje dhe n t folur.

Poashtu prej virtyteve t tij t larta ishte edhe ajo q ai (i Drguari a.s.), nuk e mbante veten m tlart nga t tjert dhe nj i huaj nuk mund ta njihte ate se cili sht, prandaj ishte i detyruar tpyet t tjert.

-Nuk dshironte t ngriteshin n kmb shokt (ashabt) e tij, kur ai hynte n ndonj mexhlis(tubim).

-Kur rrinte nuk dshironte q t tjert ti shnonin vendin ku t ult.

39Ebu-l-Ala El-Mewdudi T kuptuarit e drejt t Islamit, f.48 ose shih Muhammedi a.s. dhe Kurani ishenjt, f.45. Nga i njjti autor. Logos-a, 1413/1993, Shkup.


51/104


-I vlersonte dhe i repektonte mendimet e t tjerve.

-Nuk ia ndrprente kujt fjaln gjat biseds.

-Ishte shum mirnjohs dhe kurr nuk i harronte t mirat q ndokush ia kishte br.

-E kishte br zakon ti vizitonte t smurt, pa dallim se ishin musliman apo jo, t varfr ose tpasur.

-Ti puthet dora ishte nj pun e padshiruar pr t, prandaj edhe trensmetohet nga Ebu Hurejrer.a. se n nj rast nj njeri erdhi te i Drguari a.s. dhe dshiroi q tia puth dorn, kurse ai etrhoqi dorn menjher duke thn:

Ashtu veprojn Persiant ndaj mbretrive t tyre, e un nuk jam mbret, Un jam sikur se ju, v-lla dhe bashkqytetar i juaj.

-Nuk e zgjidhte vendin e uljes, por ulej aty ku kishte vend t lir.

-Nuk mbahej i madh, punonte si t tjert; gjat ndrtimit t xhamis n Medine, gjat hapjes shendekut etj.

-Pranonte arsyetimin e dokujt.

-I ndihmonte familjes dhe ia zgjate dorn t dobtit dhe nevojtarit

Po si t mos jet i ktill pasi q All-llahu Fuqiplot e edukoi me edukatn e Kuranit:

E t jesh i but ndaj besimtarve q t pranuan ty.


52/104


(Esh-Shuara, 215)

I Drguari i All-llahut xh.sh., me sjelljet e tij, butsin dhe edukatn e tij Kuranore, ashabve ttij ua msoi parimet e jets, ndrroi mnyrn e t menduarit t tyre, i edukoi n frymn burimoreIslame, beduint e shkrettirs i shndrroi n njerz t kulturs dhe qytetrimit. Ai tr kt nuk earriti duke prdorur dhun, tirani e as forc, por kt ai e realizoi (duke i falenderuar All-llahutxh.sh. i cili e prgatiti) me sjellje trheqse, moral t pastr dhe me karakter fisnik.

Kshtu pra i Drguari a.s., me t gjitha kto veti q i posedonte, la ndikim t pashlyer n zemratdhe n shpirtrat e ashabve t tij.

Ata n personalitetin e tij pan njeriun n t cilin ishin grshetuar t gjitha mirsit. Vrejtndritn shpirtrore dhe udhheqsin e mbar njerzimit pr t gjitha epokat. Vrejtn msuesin eurtsis dhe t moralit. Njeriun t cilin vuajtjet e njerzve e godisin dhe memzi pret q ti

shptoj dhe ti nxjer n rrug t drejt. Kt qndrim t vetin ai e shpreh me kto fjal t larta:Un dhe ju i ngjajm njeriut i cili ndez zjarr n t cilin fillojn t pikojn karkalecat dhe fluturat,e ky i prze prej zjarrit Edhe un u mbroj nga zjarrit, e ju m ikni prej duarve! 40

Ky sht qndrimi i Muhammedit a.s. ndaj atyre t cilt epshet i shtyn n mkat. Ai nuk shtmizor e as despot Ai sht njeri i cili paraqitet para njerzve me humanitetin e vet 41

40Sahihul-Buhari41 Halid Muhammed Halid, Humaniteti i Muhammedit a.s., f. 28. Botoi Lidhja e Shoqatave Ilmije -

Shkup, 1990/1411.


53/104


Kjo sht shemblltyra m e prsosur njerzore, ky sht Muhammedi a.s., i Drguar pr t gjith

vendet, kohrat dhe njerzit , po ky sht ai i cili me rastin e daljes s tij nga shtpia e vet, pr tazbatuar urdhrin e All-llahut xh.sh., i cili e urdhroi pr shprngulje-hixhret pr n MedineMunevvere, muar nj grusht dhe, e hedh at drejt armikut dhe lexon fjalt e All-llahut Fuqiplot:

Ve xhealna min bejni ejdihim sedden ve min halfihim sedden fe agshejnahum fehum lajubsirun-e.

Ne u kemi vn edhe para tyre pend e edhe mbrapa tyre pend dhe ua kemi mbuluar syt,prandaj ata nuk shohin.

(Jasin, 9)

Ky sht edukatori edhe msuesi i ashabve, njkohsisht edhe edukatori i yn dhe i t gjith

gjeneratave, ai i cili do her ua ka falur t gjithve kur ndaj tyre ka ngadhnjyer. Ndaj njerzve mt nnmuar sht sjell n mnyr shembullore dhe trheqse. Prandaj, n personalitetin e tij,njerzimi ka par dhe do t shoh njeriun m t mshirshm. Zemrs s tij t ndieshme nuk ikalon edhe imtsira m e thjesht kur jan n pyetje dshirat dhe vuajtjet e tij.

Shohim njeriun i cili u shkruan sunduesve t athershm dhe krkon prej tyre ti shmangenkrenaris dhe kryelartsis s zbrazur.

N personalitetin e tij t pasur me vyrtite shumdimensionale shohim edhe;

-Njeriun i cili bashklufttarve t vet u ofron drunj t ndezin zjarrin dhe t prgatisin ushqimin;

-at t cilit i trqethet trupi kur sheh kafshn e ngarkuar m tepr se q mundet t bart;


54/104


-at i cili qndron prpara njerzve dhe thot: Cilin e kam goditur n shpin, ja le t ma ktheje!

-at i cili shokve t vet nj dit u tha:

Do tju vij Ikrima i biri i Ebu Xhehlit si emigrues musliman. Mos ia shani baban, sepse sharja et vdekurit prek t gjallin dhe nuk arrin deri tek i vdekuri.

-ai i cili Ikrimen t birin e Ebu Xhehlit e prshndeti duke i thn: Mir se erdhe kalors i

emigruar.Ktu shohim njeriun n form m t shndritshme, m t pastr dhe m t lartsuar. Shohimnjeriun me cilsi t prsosura gjigante-dimensione t pastrta hyjnore t cilat u reflektuan tekashabt e tij.

Pr t kuptuar n mnyr sa m t qart personalitetin shembullor dhe pasqyrn e urtsis,

mshirs dhe moralit t lart t Muhammedit a.s., t shohim se si reagoi ai gjat momenteve merastin e fitores s madhe-lirimt t Mekks, kur ai ishte udhheqs i nj ushtrie t madhe t cilnajo bot asnjher nuk e kishte par.

N kulminacionin (zenitin) e fuqis dhe fitores s tij, n momentet kur ai dhe ashabt e tijngadhnjimtar hyn n qytetin e bekuar Mekk, n qytetin ku ai dhe ashabt e tij prjetuan

torturat m t mdha nga idhujtart mekkas, ai (Muhammedi a.s.), ndonse i fuqishm memshirn, mirsin, butsin, tolerancn, fisnikrin dhe humanitetin e tij, qndroi para Qabesduke thn fjalit t cilat historia i shnoi me shkronja t arta:

mendoni do t bj me ju?


55/104


Shkoni, t gjith jeni t lir!

Si do her edhe n kto momente Muhammedi a.s. tregon mirsin, zemrgjrsin dhemshirn e tij t ngroht duke i thn fjalit mahnitse q kishin burimin n tolerancn dhenjerzishmrin e tij.

Pra, edhe n momentet kur t gjith ishin duke pritur hakmarrjen, kur me mijra shpata pritninvetm urdhrin e tij (t Muhammedit a.s.), ai tregoi humanitetin dhe bujarin e tij q kishin

burimin n edukatn e prsosur q ia pat dhn vet All-llahu xh.sh. 42

Udhheqsia e cila kishte tepruar me dnim dhe teror ndaj tij dhe besimtarve t tjer, tek aipranohet me urtsi dhe mirsi. Kundrshtarve m t prbetuar t Islamit ua fal t kaluarn nmnyr njerzore ashtu si e kishte edukuar Krijuesi i Botrave-All-llahu xh.sh. Po. Ua fal; EbuSufjanit dhe gruas s tij Hindit, e cila i prtypi mushkrit e Hamzs r.a. xhaxhait t Muhammedit

a.s. U`a fal t gjith atyre q bn krim dhe teror. Krejt kt Muhammedi a.s. e bn mu n atokohra kur sunduesit e vendeve tjera nuk dinin asgj tjetr prpos q kundrshtarve t vet tuahiqnin kokat43, ashtu si edhe sot n shekullin e XX dhe n prag t shekullit XXI veprojnkriminelt e oroditur me idet e tyre satanike ndaj besimtarve musliman.

42 Nse vshtrojm mbi personalitetin e Isait a.s., do t shohim se porosia e tij drejtuar ekzekutuesveromak dhe ushtarve t egr t Cezarit sht: Lani gjakun nga shpatat tuaja n bregun e detit tdashuris, mos vritni, por dashuroni!

43Abdull-llah Nasih Ulvan, Le ta dij rinia, f.23.


56/104


57/104


Prandaj mund t themi se Mekka u b qytet m i zbukuruar dhe m i shndritshm se cili do

qytet tjetr n bot, bile edhe m i shndritshm se Betlehemi.45

E ndrioi shemblltyra dhehumaniteti i Muhammedit a.s. si dhe sinqeriteti dhe sjelljet e ashabve t tij t cilt aspak nuk ungjanin apostujve t Nazaretit apo dishepujve t Jerusalemit t cilt do her krkonin udira ngaqielli.

Ata (ashabt) Mekks ia dhan nj bukuri t mrrekullueshme, e zbukuruan edhe me respektin e

pastr t tyre q kishin ndaj Muhammedit a.s. Nuk vepruan sikur se farisenjt e Judejs. Nuk engritn t Drguarin a.s. prtej kufirit, si e ngritn t krishtert Isain a.s., por ata (ashabt)vepruan ashtu si i kishte edukuar i Drguari a.s., edukatori i t gjith njerzve. Ata kishin msuarnga ai se respekti ndaj tij nuk duhet ta kaloj kufirin, sepse respekti i teprt do t thot ngritje nkult, vepr t ciln nuk e dshiron All-llahu xh.sh.

Prandaj mbi kt dukuri t keqe All-llahu xh.sh. n Kuranin Famlart thot:O ithtar t librit, mos teproni n fen tuaj dhe mos thuani tjetr gj pr All-llahun, prve asajq sht e vrtet. Mesihu Isa i biri i Merjemes, ishte vetm i drguar i All-llahut

(En-Nisa, 171)

Poashtu transmeton Umeri r.a. nga i Drguari a.s.:

45Qyteti ku sht i lindur i Drguari i All-llahut, Isai a.s..Ky qytet gjindet n Palestin.


58/104


Mos m ngritni mua aq lart, ashtu si vepruan t krishtert me Isain a.s., un jam njeri, pra

thuani se jam njeri dhe i Drguar i All-llahut.46

Prandaj nga kjo kuptojm se shemblltyra e Muhammedit a.s nuk i lejon q ndonjri nga ithtart etij ta kaloj kufirin n lavdrat dhe n respekt, dhe ndalon q ta ngrejm n nj shkall q nuk eka ngritur All-llahu xh.sh., si e kan tepruar t krishtert me Isain a.s., 47apo ifutt me Uzejrina.s.

Pra i Drguari a.s. meriton respektin dhe lavdratat aq sa sht e lejuar nga All-llahu xh.sh.Prandaj edhe n nj rast ai tha:

Un jam rob dhe i Drguar i All-llahut, pra m cilsoni ashtu si m ka cilsuar Zoti im. 48

Kjo sht shemblltyra dhe humaniteti i Muhammedit a.s., pr t cilin, dijetari Islam Halid

Muhammed Halid n librin e tij Humaniteti i Muhammedit a.s.,thot se; mshira sht thelb ijets s tij, drejtsia ligj, dashuria veti, prsosshmria e moralit sht preokupim, kurse zgjidhja eproblemeve njerzore pr ate sht ibadet.

Resulull-llahu a.s. me mshirn t ciln e tregonte do her, ua bri t ditur njerzve se me tvrtet sht mshir e dhuruar. Prandaj edhe n nj rast tha:

46Ahmed Ibn Haxher, Pastrimi i shpirtit dhe trupit nga mbeturinat e shirkut dhe kufrit, f. 16. Botoibiblioteka Muhammed Ikbal 1993/1413, Shkup.

47Po aty, f. 16.48Po aty, f. 16.


59/104


Behuni t mshirueshm ndaj atyre n tok, do tju mshiroj Ai n qiej. 49

Mshira dhe humaniteti i Muhammedit a.s. mbetet shembull unik i prgjithshm pr t gjithagjeneratat. Pra kur flet Muhammedi a.s., n fjalt e tij gjejm urtsi dhe pedanti. Edhe armiqt kure detyronin q ti sulmoj, n sulmin e tij takojm humanitetin dhe njerzin e prsosur ashtu qushtrin e tij (ashabt e tij) i udhronte q t veprojn me t drejt:

Mos vritni gra, fmij dhe pleq mos ndizni hurma dhe bim tjera 50

Ai vazhdimisht i edukonte ashabt e tij duke i kshilluar:

Largohuni prej fytyrave, mos u sillni n fytyr!51

Pra nj njeri i ktill si i Drguar nga All-llahu xh.sh., doemos t jet shembull dhe edukator prtr njerzimin. Si mos t jet i Drguari i All-llahut xh.sh. shemblltyr n politikn e tij dhe n

komunikimin e tij me shokt e vet, kur ai qe personi i cili n prpikri zbatoi porosit e All-llahutxh.sh.52

Mbi kt All-llahu xh.sh. n Kuranin Famlart thot:

Ti ishe i but ndaj tyre, ngase All-llahu t dhuroi mshir, e sikur t ishe i vrazhd e zemrfort,ata do t shkaprderdheshin prej teje, andaj ti falju atyre dhe krko ndjes pr ta, e konsultohu me

49Halid Muhammed Halid, Humaniteti i Muhammedit a.s., f. 13.50Po aty, f. 90.51Po aty52Abdull-llah nasih Ulvan, Le ta dij rinia, f. 27.


60/104


ta n t gjitha shtjet, e kur t vendossh, ather mbshtetu n All-llahun, se All-llahu i do ata

q i mbshteten.(Ali Imran, 159)

Ti (Muhammed) merre t lehtn, urdhro pr mir dhe hiqu prej t padijshmve.

(El-Araf, 199)

E Ne nuk i krijuam qiejt as tokn ndryshe vetm me urtsi( t madhe).E ska dyshim semomenti i fundit (kijameti) do t vij, e ti (Muhammed) sillu me njerzishmri.

(El Hixhr, 85)

Transmetohet se i Drguari i All-llahut xh.sh. ka thn:

Jam i drguar t prkryej vlerat etike tek njerzit.(transmeton Imam Maliku n Muvetta)

Jam i drguar si mshir e nuk jam drguar q t dnoj.

All-llahu m drgoi si msues.

(Ibn Maxhe).Jam i drguar vrtet me fen e drejt dhe tolerant.

(Imam Ahmedi)


61/104


Mua m edukoi All-llahu dhe Ai e prsosi edukatn time.

ASHABT - GJENERATA E PARE DIJETARVE - JURISTVE ISLAM

...M kujtohet koha e Muhammedit a.s., m dhimset e imja dhe iki n shekujt e kaluar...

(Muhammed Ikbal)

Ashabt e Muhammedit a.s ishin edhe dijetart e par Islam. Ata njkohsisht ishin edhe lexuest mir t Kuranit Famlart, ndr ata m t njohur jan:

Abdull-llah ibn Mesud,

Ubejj bin Kab

Muadh bin Xhebel

Salim bin Mekil r.a.

Nj numr i madh nga ashabt jan marr edhe me tefsirin 53e Kuranit, nga ata m t njohurjan:

53Tefsir- shkenca mbi t komentuarit e Kuranit


62/104


Alijj bin Ebi Talib,

Abdull-llah ibn Mesud

Abdull-llah ibn Abbas r.a.

Numri i ashabve t cilt kan dhn fetva (decizion-vendim), konsiderohet se ka qen afrnjqind e pesdhjet. Prandaj kta ashab t Muhammedit a.s. konsiderohen si juristt e par

Islam. Nga ata m t njohur kan qen;-Umer bin Hattabi

-Alijj bin Ebi Talibi

-Abdull-llah ibn Mesudi

-Ibn Umeri-Aishe binti Ebi Bekri r.a.

-Zejd bin Thabiti

-Abdull-llah ibn Abbasi etj.

M i njohur nga kta sht Abdull-llah ibn Abbas, i cili sht i njohur me tefsirin e tij.N kohn e Muhammedit a.s. kan jetuar edhe gra t cilat kan transmetuar hadithe dhe kanprhapur spjegimet fetare n shum lmi. Nga ata m e njohura ka qen Aishe r.a. e cila ngaMuhammedi a.s. ka transmentuar 2210 hadithe.


63/104


Midis tjerave kan qen edhe disa gra t cilat poashtu kan transmetuar hadithe, ato jan: Ummi

Seleme, e cila mer vendin m t dalluar n mesin e tyre. Kjo ishte bija e udhheqsit t njohurkurejsh Ebu Umejje, dhe njkohsisht ishte edhe grua e Muhammedit a.s. Ummi Seleme katransmetuar gjithsej 378 hadithe, ajo mban vendin e njqind e dymbdhjet n mesin etransmentuesve t hadithit. Ummi Seleme vdiq n vitin 59 hixhrijj n moshn tetdhjet e katr

vjeare. Pastaj nj ndr grat m t ndershme n historin njerzore e cila e ndihmoiMuhammedin a.s. dhe e cila ishte grua e par e Muhammedit a.s. sht Hatixheja e bija e

Huvejlidit, si dhe Ummi Habibe, grua e ndershme dhe e sinqert ndaj Muhammedit a.s. dheIslamit. Pastaj Esma, bija e Ebu Bekrit r.a. e cila ishte edhe komandante n disa beteja. Ajo sbashku me burrin e saj Zubejr ibn El-Avvamin luftoi kundr bizantinve. Ktu mund tprmendim edhe bijn e Muhammedit a.s. Fatimen r.a. si dhe grat tjera si jan:

-Ummul Fadel,

-Havvle binti Hakim,

-Ummi Kajs,

-Ummi Alijje binti Kaab,

-Ummu Mubeshshir,

-Seuda,

-Fatime binti Hattab, (motra e Umerit r.a.)


64/104


-Sada binti Kurejdh e cila, si thot Ibn Haxheri, kjo e kshilloi dhe me ndihmn e All-llahut

xh.sh. e udhzoi n Islam Uthmanin r.a.Gruaja e par, pas Hatixhes, e cila pranoi Islamin sht Lubabe bint El-Harith r.a. prndrysheishte edhe nna e Abdull-llah ibn Abbasit r.a., si dhe Safijja dhe shum gra tjera t cilatkontribuan pr prhapjen e Islamit, t cilat quhen edhe nnat e muslimanve-besimtarve.

Sipas thnies s dijetarit Islam Ebu Amir Shabijj, diturit Islame jan prhapur nga katr ashab

t Muhammedit a.s. e ata jan:Umer bin Hattab

Alijj bin Ebi Talib

Zejd bin Thabit dhe

Ebu Musa El-Esharijj (knaqsia e All-llahut qoft mbi ata)

Kadi - Gjykats m t njohur kan qen: Umeri, Alijju, Muadh bin Xhebeli dhe Ebu Musa El-Esharijju r.a. Nga ashabt e Muhammedit a.s. me emra Abdull-llah kan qen disa ata ishin :

Abdull-llah bin Mesud, Abdull-llah ibn Abbas, Abdull-llah ibn Umer, Abdull-llah ibn Amr,Abdull-llah ibn Zubejr etj. Nga kta m eminent sht Abdull-llah ibn Abbasi r.a.54

54N literaturn Islame jan t njohur si El-Abadileh


65/104


N shkencat e jurisprudencs Islame dhe njohurit mbi t lejuarn (hallall) dhe t ndaluarn

(haram), m i njohur ka qen Muadh bin Xhebeli r.a. kurse n kt lmi nga grat ka qen Aishejar.a. N degn e s drejts trashigimtare Islame-feraid, m i njohur ka qen Ubejj bin Kab r.a.

Sipas t dhnave t disa dijetarve Islam, diturit fetare m s shumti jan prhapur nga Abdull-llah ibn Mesudi, Abdull-llah ibn Abbasi, Abdullah ibn Umeri dhe Zejd bin Thabiti r.a.

Banort e Medines, diturit Islame i kan msuar nga shokt e Zejdit r.a. ata t Mekks nga

shokt e ibn Abbasit r.a. kurse banort e Kufs, diturit Islame i kan msuar nga shokt eAbdull-llah ibn Umerit r.a.55

EDUKATA E MUHAMMEDIT A.S. KUNDR NACIONALIZMIT

Muhammedi a.s. duke ua transmetuar dhe predikuar fen e All-llahut Fuqiplot, ashabve t vet,ai do her insistonte q t rrnjos do lloj t nacionalizmit dhe egoizmit nga ashabt e tij.Prandaj ai duke qen i pastr dhe nn vigjilencn e All-llahut xh.sh., nuk pranoi ofertn eidhujtarve dhe hipokritve, kur ata i than se ne do t pranojm ty si i drguar i All-llahut,

vetm nse i largon nga mesi yt disa individ si jan: Selman El-Farisiu, Bilali, Suhejbi, Ammari,Hababi

Aséhabet e Muhamedit a.S

Documents

Transcript of Aséhabet e Muhamedit a.S