1

ΑΡΧΕΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Μικαέλα

Αγγελινάκη

Αθήνα 2008

2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ΕΥΤΕΡΟ

ΤΟ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑ

Ο άνθρωπος εργάζεται → χρησιµοποιεί εργαλεία, µηχανήµατα → τροποποιεί, αλλάζει, µετασχηµατίζει τα προϊόντα της φύσης → δηµιουργεί τεχνητά προϊόντα →

παράγει.

Εµπορεύµατα: √ δηµιουργούνται µε την ανθρώπινη εργασία

√ είναι υλικά αντικείµενα και υπηρεσίες √ εξυπηρετούν ανθρώπινες ανάγκες

√ στοχεύουν στην ανταλλαγή, πώληση

√ έχουν χρηστική αξία ή αξία χρήσης √ έχουν ανταλλακτική αξία ή αξία ανταλλαγής √ έχουν κοινωνική διάσταση

∆εν είναι εµπορεύµατα: √ ορισµένα αντικείµενα που προσφέρει η φύση

√ προϊόντα που παράγει ο άνθρωπος και στοχεύουν µόνο

στην αυτοκατανάλωση

√ υπηρεσίες χωρίς αντάλλαγµα, που προσφέρονται µε

βάση τις συναισθηµατικές ανάγκες ή τους ηθικούς κανόνες µιας κοινωνίας

Οικονοµική δραστηριότητα: η προσπάθεια των ανθρώπων να δηµιουργήσουν και να αποκτήσουν εµπορεύµατα.

3

Σε παλαιότερες εποχές:

• Οι άνθρωποι ζούσαν σε κοινωνίες οικογενειακής αυτάρκειας → κλειστές οικονοµικές µονάδες → δεν είχαν ανάγκη τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες των

άλλων

• Η ικανοποίηση των βιοτικών αναγκών εξαρτιόνταν άµεσα από το φυσικό

περιβάλλον

• Η παραγωγή στόχευε κυρίως στην αυτοκατανάλωση → κατανάλωναν αυτά

που παρήγαν

• Λίγα προϊόντα ήταν αντικείµενα ανταλλαγής (κυρίως εκείνα που η κατοχή

τους προσέδιδε κύρος) • Ο καταµερισµός της εργασίας εξαρτιόνταν από το φύλο, την ηλικία, τις

εποχές του χρόνου

Στη σύγχρονη εποχή:

• Οι άνθρωποι ζουν σε καταναλωτικές κοινωνίες → καταναλώνουν πληθώρα

αντικειµένων και υπηρεσιών που παράγουν οι άλλοι • Η παραγωγή στοχεύει πώληση → παράγουν όχι για να καλύψουν µόνο τις

δικές τους ανάγκες αλλά κυρίως, µέσω του εµπορίου, να πωλήσουν τα

προϊόντα και τις υπηρεσίες τους (εµπορευµατοποίηση δραστηριοτήτων)

• Η παραγωγή ενός εµπορεύµατος προϋποθέτει τη χρησιµοποίηση πολλών άλλων εµπορευµάτων (πρώτες ύλες, εργαλεία, µηχανές)

• Η κατανάλωση ενός εµπορεύµατος απαιτεί τη χρησιµοποίηση µεγάλης ποικιλίας άλλων εµπορευµάτων

• Οι κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων είναι σχέσεις αλληλεξάρτησης (η

αλληλεξάρτηση των εµπορευµάτων κατά τη διαδικασία παραγωγής και κατανάλωσης, µε την παρέµβαση της ανθρώπινης εργασίας, οδηγεί σε αλληλεξάρτηση µεταξύ των ανθρώπων)

4

Αλληλεξάρτηση των εµπορευµάτων κατά τη διαδικασία παραγωγής και κατανάλωσης → αλληλεξάρτηση της εργασίας των ανθρώπων → οργάνωση και συντονισµός των εργασιών των ανθρώπων µιας κοινωνίας → κοινωνικός καταµερισµός της εργασίας → σχέσεις συνεργασίας είτε σχέσεις ανταγωνισµού →

απρόσωπες κοινωνικές σχέσεις → µελέτη των σχέσεων συνεργασίας και ανταγωνισµού που δηµιουργούνται µεταξύ των µελών µιας κοινωνίας κατά την

παραγωγή, ανταλλαγή και χρήση των εµπορευµάτων → Οικονοµική Επιστήµη →

προτάσεις επίλυσης προβληµάτων.

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ

Οικονοµικές ανάγκες: η ικανοποίηση των επιθυµιών µε τη

χρησιµοποίηση εµπορευµάτων και η δυνατότητα απόκτησής τους .

Αγοραστική δύναµη: η δυνατότητα να αποκτήσουµε συγκεκριµένες

ποσότητες ενός εµπορεύµατος ή µιας οµάδας εµπορευµάτων ,

Κριτήρια ταξινόµησης των αναγκών:

• Η επιτακτικότητα της ανάγκης :

o Βιοτικές ή πρωτεύουσες ανάγκες

o Κοινωνικές και πολιτισµικές ανάγκες

• Η προέλευση της ανάγκης :

o Καταναλωτικές ανάγκες

o Ανάγκες παραγωγής

• Το υποκείµενο της ανάγκης :

o Ατοµικές ανάγκες

o Συλλογικές ανάγκες

Αγαθά: τα µέσα που χρησιµοποιούµε για να ικανοποιήσουµε τις

ανάγκες µας , είτε αυτές είναι υλικά αντικείµενα , είτε υπηρεσίες .

6

∆ιάκριση των αγαθών σύµφωνα µε:

• Τον τρόπο που χρησιµοποιούνται: o ∆ιαρκή αγαθά - Αγαθά µιας χρήσης

o Αγαθά για κατανάλωση – αγαθά για την παραγωγή

• Τα δικαιώµατα χρήσης των αγαθών

o Ιδιωτικά αγαθά

o ∆ηµόσια αγαθά

Οι άνθρωποι αλληλοεπηρεάζονται στις καταναλωτικές τους

συνήθειες , ως προς τον τρόπο ικανοποίησης των αναγκών και ως προς

τη δηµιουργία νέων αναγκών . Η αλληλεπίδραση µεταξύ των ανθρώπων

συνδέεται µε:

• το µηχανισµό µίµησης και οµοιοµορφίας

• το µηχανισµό για διάκριση

Καταναλωτικό πρότυπο: το σύνολο των καταναλωτικών συνηθειών

µιας κοινωνίας .

7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ

Επιχείρηση: √ βασική µονάδα παραγωγής εµπορευµάτων

√ αυτόνοµη και αυτοτελής µορφή ιδιοκτησίας

Οι επιχειρήσεις ταξινοµούνται µε κριτήρια:

α) Το είδος της ιδιοκτησίας:

• Ιδιωτικές επιχειρήσεις → οι ιδιοκτήτες είναι ιδιώτες • ∆ηµόσιες επιχειρήσεις → ιδιοκτήτης είναι το κράτος (κρατικές επιχειρήσεις)

ή η τοπική αυτοδιοίκηση (δηµοτικές επιχειρήσεις) • Μικτές επιχειρήσεις → κοινή ιδιοκτησία κράτους ή τοπικής αυτοδιοίκησης

και ιδιωτών

β) Τη Νοµική µορφή της επιχείρησης:

• Ατοµικές επιχειρήσεις • Εταιρείες √ Οµόρρυθµη Εταιρεία

√ Ετερόρρυθµη Εταιρεία

√ Εταιρεία Περιορισµένης Ευθύνης √ Ανώνυµη εταιρεία

γ) Τον τοµέα δραστηριότητας της επιχείρησης:

• Πρωτογενούς τοµέας παραγωγής • ∆ευτερογενούς τοµέα παραγωγής • Τριτογενούς τοµέα παραγωγής

δ) Το µέγεθος της επιχείρησης:

• Μικρές επιχειρήσεις • Μεσαίες επιχειρήσεις • Μεγάλες επιχειρήσεις

Παραγωγική διαδικασία επιχειρήσεων: µετατροπή ορισµένων εµπορευµάτων σε διαφορετικού είδους εµπορεύµατα

8

Πρώτες ύλες (εµπορεύµατα που ενσωµατώνονται σε ένα νέο προϊόν) → ανθρώπινη

εργασία → µετασχηµατισµός των πρώτων υλών µε τη χρησιµοποίηση εργαλείων,

µηχανών, οικηµάτων, µεταφορικών µέσων → τελικό προϊόν

Μέσα παραγωγής ή κεφαλαιουχικός εξοπλισµός: µηχανήµατα, εργαλεία, οικήµατα,

συσκευές, µέσα µεταφοράς που χρησιµοποιούνται κατά την παραγωγική διαδικασία,

µεταφορά, αποθήκευση και εµπορία των εµπορευµάτων.

Τριπλή λειτουργία των επιχειρήσεων:

• Απόκτηση υλικών εµπορευµάτων και ανθρώπινης εργασίας που απαιτούνται στην παραγωγή

• Αποτελεσµατικός συνδυασµός της εργασίας µε τα µέσα παραγωγής, για το

µετασχηµατισµό των πρώτων υλών σε τελικά προϊόντα πώλησης • Σχεδιασµός, συντονισµός, έλεγχος των επιµέρους δραστηριοτήτων που

αναλαµβάνει να εκτελέσει ο κάθε εργαζόµενος

Υποχρεώσεις της επιχείρησης:

• Προς τους εργαζόµενους (πληρωµή µισθού, εργασιακές συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, σεβασµός δικαιωµάτων)

• Προς τις επιχειρήσεις που της προµηθεύουν πρώτες ύλες, µέσα παραγωγής, υπηρεσίες (πληρωµή αντιτίµου µέσα στις συµφωνηθείσες χρονικές προθεσµίες)

• Προς τους πελάτες (παράδοση εµπορεύµατος στην τιµή, ποσότητα, ποιότητα,

χρόνους που έχουν συµφωνηθεί) • Προς το κράτος (φόροι, στατιστικές) • Προς το κοινωνικό σύνολο (σεβασµός περιβάλλοντος, ποιοτικά προϊόντα)

9

Επιχειρηµατικός κίνδυνος: αδυναµία της επιχείρησης να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της (λόγω µη σωστής πρόβλεψης της αγοραστικής δυνατότητας των

καταναλωτών, απρόβλεπτα γεγονότα) → οικονοµική αποτυχία → νοµικές συνέπειες.

Κόστος επιχείρησης: δαπάνες για την κάλυψη υποχρεώσεων.

Έσοδα επιχείρησης: εισπράξεις από την πώληση εµπορευµάτων (εξαρτώνται από την

ποσότητα, την τιµή του εµπορεύµατος που πωλείται σε δεδοµένη χρονική περίοδο)

ΕΣΟ∆Α > ΚΟΣΤΟΣ = ΚΕΡ∆ΟΣ

ΕΣΟ∆Α < ΚΟΣΤΟΣ = ΖΗΜΙΑ

Κίνητρα επιχειρήσεων:

• Επιχειρήσεις που στοχεύουν σε υψηλά κέρδη (µεγάλο εισόδηµα, έλεγχος της αγοράς, προϊόντα υψηλής ποιότητας, προβολή της επιχείρησης)

• Επιχειρήσεις που δεν στοχεύουν σε υψηλά κέρδη → κρατικές ή δηµόσιες επιχειρήσεις (προσφορά υπηρεσιών κοινωνικού οφέλους)

Οργανόγραµµα: το σχέδιο κατανοµής του προσωπικού στα διάφορα τµήµατα (τµήµα

πωλήσεων, σχεδιασµού, παραγωγής, λογιστηρίου, προσωπικού, διεύθυνσης)

∆ιεύθυνση επιχείρησης: ο συντονισµός των τµηµάτων που συγκροτούν µια

επιχείρηση.

Εσωτερικός καταµερισµός της εργασίας: ο τρόπος που κατανέµονται οι θέσεις εργασίας σε µια επιχείρηση και τα καθήκοντα, υποχρεώσεις που απορρέουν από την

κατοχή µιας θέσης.

∆ιευθυντικό δικαίωµα: το δικαίωµα της διεύθυνσης να ορίζει τον τρόπο οργάνωσης και εκτέλεσης των εργασιών, το ρυθµό, την ποιότητα της εργασίας.

Επάγγελµα: τα βασικά καθήκοντα που αντιστοιχούν σε µια θέση εργασίας και εκτελούνται πάντα όµοια.

Πολυεπαγγελµατισµός: η συχνή εναλλαγή εργασιακών καθηκόντων (χαρακτήριζε

τις παλαιότερες εποχές).

∆εξιότητα: η ικανότητα των εργαζοµένων να εκπληρώνουν αποτελεσµατικά τα

εργασιακά τους καθήκοντα.

Μισθωτός: ο εργαζόµενος που πληρώνεται µε µισθό.

Αυτοαπασχολούµενος: ιδιοκτήτης ατοµικής επιχείρησης, εργάζεται µόνος του χωρίς να απασχολεί άλλους µισθωτούς.

Συµβοηθούντα ή µη αµειβόµενα µέλη: µέλη της οικογένειας που εργάζονται στις επιχειρήσεις των αυτοαπασχολούµενων, χωρίς να αµείβονται.

10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΕΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ

ΚΑΙ ΟΙ ΤΙΜΕΣ

Αντιπραγµατισµός: √ χαρακτήριζε τις παλαιότερες κοινωνίες αυτάρκειας √ ανταλλαγή ενός αντικειµένου µε ένα άλλο

√ ανταλλαγές τυχαίες και ευκαιριακές √ σύµπτωση επιθυµιών και ανταλλασσόµενων ποσοτήτων

√ ασταθείς σχέσεις ανταλλαγής

Στη σύγχρονη εποχή: παράγονται εµπορεύµατα µε στόχο την ανταλλαγή και όχι την

αυτοκατανάλωση → τακτικές και επαναλαµβανόµενες ανταλλαγές → αγορές →

απρόσωπες σχέσεις ανταλλαγής → µεσολάβηση χρήµατος → η αξία κάθε

εµπορεύµατος εκφράζεται σε µονάδες χρήµατος.

Τιµή εµπορεύµατος: ο αριθµός των χρηµατικών µονάδων που πρέπει να δώσουµε για

να αποκτήσουµε µια µονάδα εµπορεύµατος.

Είδη ανταλλαγών:

• Ανταλλαγές µεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών

• Ανταλλαγές µεταξύ επιχειρήσεων (διαρκή κεφαλαιουχικά αγαθά, πρώτες ύλες, ηµικατεργασµένα προϊόντα, υπηρεσίες, προϊόντα για µεταπώληση)

11

Η σχέση ανταλλαγής δύο εµπορευµάτων δίνει τη σχετική τιµή του ενός εµπορεύµατος σε σχέση µε το άλλο.

Η σχέση ανταλλαγής ενός εµπορεύµατος µε χρήµα δίνει την απόλυτη ή χρηµατική

τιµή του εµπορεύµατος.

Αγοραστική δύναµη: η ποσότητα εµπορευµάτων που µπορεί να αγοράσει µια

µονάδα χρήµατος.

Η αξία των εµπορευµάτων µεταβάλλεται συνεχώς καθώς και η αγοραστική δύναµη

του χρήµατος → το κόστος παραγωγής επιδρά στην προσφορά εµπορευµάτων.

Η διαµόρφωση των τιµών είναι αποτέλεσµα της σύγκρουσης συµφερόντων των

καταναλωτών, που προσπαθούν να αγοράζουν σε χαµηλές τιµές και των

επιχειρήσεων, που προσπαθούν να πωλούν σε υψηλές τιµές. Οι τιµές προσδιορίζονται από την αλληλεπίδραση της προσφοράς και της ζήτησης.

Παράγοντες που καθορίζουν τη µορφή της αγοράς από την οποία εξαρτάται η

δύναµη των επιχειρήσεων να επιβάλλουν τις τιµές:

• Αριθµός επιχειρήσεων που παράγουν ίδιο ή παρόµοιο εµπόρευµα και το

µερίδιο που έχει η κάθε επιχείρηση στις συνολικές πωλήσεις • Αριθµός αγοραστών και το µερίδιο των αγορών κάθε αγοραστή στις

συνολικές πωλήσεις • Βαθµός οµοιογένειας του εµπορεύµατος

Βασικές µορφές αγοράς:

• Τέλειος ή πλήρης ανταγωνισµός (µεγάλος αριθµός επιχειρήσεων, µεγάλος αριθµός αγοραστών, οµογενές προϊόν)

• Μονοπώλιο (µια επιχείρηση, µεγάλος αριθµός αγοραστών)

12

• Μονοπωλιακός ανταγωνισµός (µεγάλος αριθµός επιχειρήσεων, µεγάλος αριθµός αγοραστών, διαφοροποιηµένο προϊόν)

• Ολιγοπώλιο (λίγες επιχειρήσεις και µια πολύ µεγάλη)

• ∆ιµερές µονοπώλιο (ένας πωλητής µονοπώλιο και ένας αγοραστής µονοψώνιο)

• Ολιγοψώνιο (λίγοι αγοραστές µε µεγάλη αγοραστική δύναµη)

13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

ΤΟ ΧΡΗΜΑ

Με το χρήµα διευκολύνονται οι συναλλαγές επειδή:

• Μετρά την ανταλλακτική αξία των εµπορευµάτων

• Καταργεί την ανάγκη να συµπίπτουν οι επιθυµίες των συναλλασσοµένων ως προς το είδος, ποσότητα των εµπορευµάτων που θέλουν να αποκτήσουν

• Αποδεσµεύει χρονικά την πώληση ενός αγαθού από την αγορά κάποιου άλλου

• Αυξάνει την παραγωγή που προορίζεται για ανταλλαγή

• Μειώνει την παραγωγή που προορίζεται για αυτοκατανάλωση

• Αυξάνει τον κοινωνικό καταµερισµό της εργασίας και της εξειδίκευσης

Το χρήµα διαδραµατίζει καθοριστικό ρόλο στην οικονοµία επιτελώντας τρεις λειτουργίες:

• Είναι µέτρο αξίας των εµπορευµάτων (επιτρέπει τη σύγκριση εµπορευµάτων)

• Είναι µέσο πληρωµών (όλοι αποδέχονται την καταβολή αντιτίµου σε χρήµα)

• Είναι µέσο αποταµίευσης (επιτρέπει τη διαφοροποίηση του χρόνου πώλησης- αγοράς)

Ιδιότητες του χρήµατος προκειµένου να επιτελέσει τις λειτουργίες του:

• Πρέπει να είναι κοινώς αποδεκτό

• Η ανταλλακτική του αξία πρέπει να είναι τόση, ώστε να εξυπηρετεί τις περισσότερες συναλλαγές που γίνονται καθηµερινά

• ∆εν πρέπει να υπόκειται σε ταχεία φυσική φθορά ή αλλοίωση

• Πρέπει να υποδιαιρείται σε µικρότερες µονάδες

Το είδος του αντικειµένου που χρησιµοποιείται ως χρήµα, γίνεται δηλαδή κοινά

αποδεκτό µέσο συναλλαγών, καθορίζεται από:

• Την οργάνωση της κοινωνίας • Τη σηµασία που έχουν οι ανταλλακτικές σχέσεις • Το βαθµό καταµερισµού της κοινωνικής εργασίας

Κατηγορίες χρήµατος:

• Περιεκτικό χρήµα (έχει αξία ίση µε την εµπορευµατική του αξία)

• Παραστατικό χρήµα (η αναγραφόµενη αξία αντιστοιχεί σε αξία µεγαλύτερη

από την αξία του υλικού που το αποτελεί) • Ψευδοπεριεκτικό χρήµα (χρεόγραφα)

14

15

Σύγχρονα είδη χρήµατος:

• Μεταλλικό χρήµα

• Χαρτονόµισµα

• Πιστωτικό χρήµα √ επιταγή (εντολή προς την τράπεζα να εξαργυρώσει το

αναγραφόµενο ποσό στον δικαιούχο)

√ συναλλαγµατική (ιδιωτική ρύθµιση πληρωµής µεταξύ

δύο συναλλασσοµένων)

• Πιστωτικές κάρτες (πλαστικό χρήµα)

Κεντρική τράπεζα:

• Είναι κρατική ή υπό κρατικό έλεγχο

• Έχει δικαίωµα έκδοσης τραπεζογραµµατίων

• ∆ιατηρεί τις καταθέσεις των εµπορικών τραπεζών

• Ελέγχει τα δάνεια µεταξύ των τραπεζών

• Ρυθµίζει το βασικό επιτόκιο και τους κανόνες χορήγησης δανείων από τις εµπορικές τράπεζες προς τους ιδιώτες

• Ρυθµίζει την τιµή του συναλλάγµατος • Ρυθµίζει το νοµισµατικό και πιστωτικό σύστηµα

• Αναλαµβάνει τη συγκέντρωση των δηµοσίων εσόδων και την εκτέλεση των

δηµοσίων δαπανών

16

Τράπεζες: √ επιχειρήσεις που ασχολούνται µε το εµπόριο του χρήµατος

√ δέχονται καταθέσεις από φυσικά πρόσωπα, επιχειρήσεις, οργανισµούς √ δίνουν δάνεια σε φυσικά πρόσωπα, επιχειρήσεις, κράτος √ έχουν κίνητρο το κέρδος (προκύπτει από τη διαφορά ανάµεσα στον

τόκο που καταβάλλουν στους καταθέτες και τον τόκο που εισπράττουν

από τους δανειολήπτες

Είδη καταθέσεων στις τράπεζες:

• Καταθέσεις όψεως (διακινούνται µε ατοµικές επιταγές) • Καταθέσεις ταµιευτηρίου (λογαριασµός κατάθεσης και ανάληψης χρηµάτων)

• Καταθέσεις προθεσµίας (κατάθεση µε χρονικό περιορισµό)

17

Η κατάθεση αποταµιεύσεων στις τράπεζες ή πιστωτικά ιδρύµατα εξασφαλίζει:

• Ασφάλεια από τους κινδύνους απώλειας χρηµάτων

• Κέρδος µε τη µορφή τόκου (το µέγεθος του τόκου εξαρτάται από το

χρηµατικό ποσό κατάθεσης, το χρόνο παραµένει στην τράπεζα, το επιτόκιο)

Οι τράπεζες χορηγούν δάνεια:

• Προς τις επιχειρήσεις (ενίσχυση της παραγωγικότητας, διευκόλυνση της επιχειρηµατικής δράσης τους)

• Προς τους καταναλωτές (δάνεια στεγαστικά, καταναλωτικά)

• Προς το κράτος (αγορά οµολόγων)

Τόκος:√αµοιβή του δανειοδότη επειδή στερείται του δικαιώµατος να χρησιµοποιήσει το χρηµατικό ποσό που έδωσε για το χρονικό διάστηµα που διαρκεί το δάνειο

√ επιβάρυνση του δανειολήπτη για τη χρησιµοποίηση χρήµατος που δεν

ανήκει στον ίδιο.

√ αµοιβή του καταθέτη χρηµάτων στις τράπεζες, επειδή χρησιµοποιούν τα

χρήµατά του για τη χορήγηση δανείων σε τρίτους.

Ατοµικό εισόδηµα: το σύνολο των χρηµάτων που εισπράττει ένα άτοµο από

διάφορες πηγές.

Αποταµίευση: το τµήµα του εισοδήµατος που δεν δαπανάται.

Επιτόκιο: το ποσό του τόκου για κάθε 100 € που κατατίθενται για ένα ηµερολογιακό

έτος.

18

Χρηµατιστήριο: η αγορά της ιδιοκτησίας των επιχειρήσεων που έχουν τη µορφή

Ανώνυµων Εταιρειών.

Η εισαγωγή των επιχειρήσεων στο χρηµατιστήριο τους εξασφαλίζει:

• Χρηµατικά κεφάλαια, χωρίς να αναγκαστούν να δανειστούν από τράπεζες • Αύξηση µετοχικού κεφαλαίου

• Επέκταση οικονοµικών δραστηριοτήτων

Χρηµατιστές: εκπροσωπεύουν τους αγοραστές και πωλητές µετοχών στο

χρηµατιστήριο.

Τιµή εκκίνησης µετοχής: η αρχική τιµή µε βάση την οποία αρχίζουν οι αγορές και πωλήσεις των µετοχών.

Τιµή κλεισίµατος µετοχής: η διαµόρφωση τιµής στην οποία οι προσφερόµενες µετοχές της επιχείρησης είναι ίσες µε αυτές που ζητούνται.

Χρηµατιστήριο αξιών: συναλλαγές για οµόλογα, δηλαδή δανειακούς τίτλους του

δηµοσίου ή µεγάλων δηµοσίων επιχειρήσεων.

Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα: αρµόδια για τη διαµόρφωση της ισοτιµίας του

ευρώ.

19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒ∆ΟΜΟ

Η ∆ΙΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΕΙΣΟ∆ΗΜΑΤΟΣ

Εισόδηµα: το σύνολο των αµοιβών που λαµβάνει κάποιος για τη συµµετοχή του

στην παραγωγική διαδικασία.

Λειτουργική διανοµή του εισοδήµατος: ο τρόπος µε τον οποίο µοιράζεται το

εισόδηµα σε σχέση µε το είδος της ιδιοκτησίας.

∆ιανοµή εισοδήµατος: ο τρόπος µε τον οποίο µοιράζεται το εισόδηµα στα άτοµα

µιας κοινωνίας.

Μορφές εισοδήµατος:

• Μισθός (η αµοιβή του µισθωτού ως αντάλλαγµα για την παροχή της εργασίας του στον εργοδότη, για ένα ορισµένο χρονικό διάστηµα)

• Κέρδος (η αµοιβή του επιχειρηµατία, ως ιδιοκτήτη της επιχείρησης, για τον

επιχειρηµατικό κίνδυνο που αναλαµβάνει και για την οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας)

• Τόκος (αµοιβή του ιδιοκτήτη ενός χρηµατικού ποσού για τη χρησιµοποίηση

αυτού του ποσού από κάποιον άλλο)

• Ενοίκιο (το ποσό που πληρώνει κάποιος, στον ιδιοκτήτη του, για τη χρήση

ενός ακινήτου ή κινητού πράγµατος)

Μεταβιβαστικές πληρωµές: ατοµικά εισοδήµατα που δε σχετίζονται µε κάποια

παραγωγική διαδικασία (χαρτζιλίκι, ελεηµοσύνη, φιλοδώρηµα, επιδόµατα ανεργίας, υποτροφίες, επιδοτήσεις, συντάξεις).

Η άνιση διανοµή του εισοδήµατος µεταξύ των ατόµων µιας κοινωνίας δηµιουργεί το φαινόµενο της φτώχειας (απόλυτη φτώχεια, σχετική φτώχια).

20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓ∆ΟΟ

ΜΙΣΘΩΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Μορφές εργασίας:

• Αυτοαπασχολούµενοι • Συµβοηθούντα και µη αµειβόµενα µέλη

• Μισθωτοί • Εργοδότες

Σύµβαση εργασίας: η νοµική σχέση που συνάπτεται µεταξύ µισθωτού και εργοδότη.

∆ιευθυντικό δικαίωµα: το δικαίωµα του εργοδότη να οργανώνει την εργασία µε τον

τρόπο που επιθυµεί και να απαιτεί συγκεκριµένη ποιότητα στο παραγόµενο προϊόν ή

υπηρεσία και συγκεκριµένους χρόνους εκτέλεσης της εργασίας (ρυθµός παραγωγής). Το διευθυντικό δικαίωµα περιορίζεται από τους εργατικούς νόµους και τις συλλογικές συµβάσεις εργασίας. Οι σχέσεις εργοδοτών και µισθωτών είναι σχέσεις αντιπαλότητας.

Επάγγελµα: όµοια ή σχετικά καθήκοντα που αναλαµβάνουν πολλοί εργαζόµενοι.

Εργασιακές δεξιότητες: το σύνολο των στοιχείων µε τα οποία οι εργαζόµενοι διεκπεραιώνουν τα εργασιακά τους καθήκοντα.

21

Οι εργασιακές δεξιότητες διακρίνονται σε:

• Τεχνικές δεξιότητες (αποκτώνται µέσω της εκπαίδευσης και µέσω της εµπειρίας)

• Κοινωνικές δεξιότητες (κανόνες και κώδικες κοινωνικής και επαγγελµατικής συµπεριφοράς, η τήρηση των οποίων αποτελεί την προϋπόθεση για την

εφαρµογή και των τεχνικών δεξιοτήτων)

«Τριτογενοποίηση» της οικονοµίας: διεύρυνση του τριγενούς τοµέα παραγωγής (αύξηση των επαγγελµάτων παροχής υπηρεσιών) σε σχέση µε τον πρωτογενή τοµέα

(αγροτική παραγωγή) και το δευτερογενή τοµέα (µεταποίηση).

Κριτήρια πρόσληψης µισθωτών:

• Επίπεδο εκπαίδευσης (θεωρητικές γνώσεις, κοινωνικές εργασιακές δεξιότητες)

• Προηγούµενη εργασιακή εµπειρία (υπάρχουσες εργασιακές ικανότητες) • Οικογενειακή κατάσταση (προϋπόθεση µόνιµης σύνδεσης µεταξύ

επιχείρησης-µισθωτού ή ευχέρεια απόλυσης)

Εργατικά σωµατεία: √ Ενώσεις ή συνδικάτα µισθωτών προκειµένου να

διεκδικήσουν νόµιµα τα δικαιώµατά τους √ Έχουν στόχο την προάσπιση του εισοδήµατος και της εργασίας των εργαζοµένων

√ Φροντίζουν για την τήρηση των συµβατικών και νόµιµων

υποχρεώσεων των εργοδοτών

√ Στοχεύουν στον περιορισµό του διευθυντικού δικαιώµατος των εργοδοτών

Είδη σωµατίων:

• Οµοιεπαγγελµατικά σωµατεία

• Κλαδικά σωµατεία

• Εργοστασιακά σωµατεία

Οµοσπονδία: ενώσεις πολλών οµοειδών σωµατείων

Συνοµοσπονδία: ενώσεις πολλών οµοσπονδιών

Συλλογικές συµβάσεις: συµφωνίες, µε υποχρεωτική εφαρµογή, στις οποίες καταλήγουν κατόπιν διαπραγµατεύσεων τα εργατικά σωµατεία µε τις ενώσεις των

εργοδοτών.

22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ

ΟΙ ΕΘΝΙΚΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ

Σύστηµα Εθνικών Λογαριασµών: το σύστηµα εκτίµησης των συνολικών

οικονοµικών µεγεθών µιας χώρας.

Οι εθνικοί λογαριασµοί επιτρέπουν να γνωρίζουµε στοιχεία για την

οικονοµική κατάσταση µιας χώρας όπως:

• Το συνολικό παραγόµενο προϊόν της χώρας • Το συνολικό εισόδηµα που δηµιουργείται κατά την παραγωγή του συνολικού

προϊόντος • Τον τρόπο που µοιράζεται το συνολικό εισόδηµα κατά πηγή εισοδήµατος

(µισθοί, κέρδη, τόκοι, ενοίκια)

• Το συνολικό χρηµατικό ποσό που δαπανάται για την αγορά του συνολικού

προϊόντος • Τις κατηγορίες δαπανών και το επίπεδο που φτάνει η καθεµιά

Οι πίνακες των εθνικών λογαριασµών:

• ∆είχνουν την εθνική οικονοµική δραστηριότητα εκφρασµένη σε χρηµατικές µονάδες

• Παρακολουθούµε την οικονοµική εξέλιξη (κάνουµε συγκρίσεις µε τα

προηγούµενα χρόνια, προβλέψεις για το µέλλον)

• Χρησιµεύουν για να κάνουµε συγκρίσεις στα πλαίσια µιας χώρας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε παγκόσµιο επίπεδο

• Αποτελούν υλικό για τη διαµόρφωση της οικονοµικής και κοινωνικής πολιτικής

23

Εθνικό προϊόν: η αξία του συνόλου των εµπορευµάτων που παράγει µια χώρα στη

διάρκεια ενός έτους.

Υπάρχουν δύο µέθοδοι υπολογισµού της αξίας του εθνικού

προϊόντος , οι οποίες καταλήγουν πάντα στο ίδιο αποτέλεσµα:

• Αθροίζουµε την αξία των τελικών προϊόντων (τελικά είναι τα προϊόντα

που αγοράζονται για τελική χρήση, ενδιάµεσα είναι αυτά που αγοράζονται για να τα επεξεργαστούµε και µετά να τα πουλήσουµε)

• Μέθοδος της προστιθέµενης αξίας (υπολογίζουµε κάθε φορά την αξία

που προστίθεται, κατά την παραγωγή ενός εµπορεύµατος, στην αξία των

χρησιµοποιούµενων πρώτων υλών και ηµικατεργασµένων εµπορευµάτων)

Εθνικό εισόδηµα: το σύνολο των εισοδηµάτων που δηµιουργούνται κατά την παραγωγική διαδικασία . Στο εθνικό εισόδηµα

περιλαµβάνονται: • Οι µισθοί και όλες οι αµοιβές της εργασίας • Τα ενοίκια γης και ακινήτων

• Οι τόκοι • Τα κέρδη των επιχειρήσεων

Εθνική δαπάνη: το σύνολο των δαπανών που πραγµατοποιούνται σε µια χώρα σε

ένα έτος, τόσο για την αγορά καταναλωτικών υλικών αγαθών και υπηρεσιών, όσο και για την αγορά επενδυτικών αγαθών που χρησιµοποιούνται για την αύξηση ή

ανανέωση του κεφαλαιουχικού εξοπλισµού.

Στην Εθνική δαπάνη περιλαµβάνονται:

• Οι καταναλωτικές δαπάνες των ιδιωτών και του δηµοσίου για αγορά

τελικών αγαθών και υπηρεσιών

• Οι δαπάνες που γίνονται από τους ιδιώτες και το δηµόσιο για την αύξηση

ή ανανέωση του κεφαλαιουχικού εξοπλισµού

• Οι µεταβολές της αξίας των εµπορευµάτων που έχουν οι επιχειρήσεις στις αποθήκες τους

Επειδή µετράµε , από διαφορετική οπτική:

o Με το Εθνικό Προϊόν την αξία της παραγωγής, o Με το Εθνικό Εισόδηµα τα εισοδήµατα που δηµιουργούνται µε

την παραγωγή,

o Με την Εθνική ∆απάνη πώς χρησιµοποιείται αυτή η παραγωγή,

Τα µεγέθη Εθνικό Προϊόν, Εθνικό Εισόδηµα, Εθνική ∆απάνη είναι πάντα ίσα µεταξύ

τους

Απόσβεση: η φθορά του κεφαλαιουχικού εξοπλισµού, που οφείλεται στη χρήση του,

µετρηµένη σε χρηµατικές µονάδες

Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ): το Εθνικό Προϊόν αν περιλαµβάνει και το

ποσό των αποσβέσεων, δηλαδή τη φθορά του κεφαλαιουχικού εξοπλισµού

εκφρασµένη σε χρηµατική αξία.

24

Κατά Κεφαλήν Εθνικό Προϊόν: το ύψος του εθνικού προϊόντος αν το διαιρέσουµε µε το µέγεθος του πληθυσµού της χώρας.

Το κατά κεφαλήν εθνικό προϊόν χρησιµεύει:

• Για να συγκρίνουµε, ως προς τον πλούτο, τα κράτη µεταξύ τους • Για να παρακολουθούµε την οικονοµική εξέλιξη µιας χώρας

Το µέγεθος του εθνικού προϊόντος και ο ρυθµός αύξησής του είναι δείκτης οικονοµικής προόδου µιας χώρας αλλά, ως ποσοτικό µέγεθος, δε δείχνει την ακριβή

και πραγµατική κατάσταση της οικονοµίας αυτής της χώρας επειδή:

• Το ύψος του εθνικού προϊόντος και του κατά κεφαλήν εθνικού προϊόντος δε

δείχνει αν µοιράζεται ίσα ή άνισα µεταξύ των κατοίκων της χώρας • Στις φτωχές χώρες, πολλά αγαθά και υπηρεσίες παράγονται µε σκοπό την

αυτοκατανάλωση, άρα δεν περιλαµβάνονται στην αξία του εθνικού προϊόντος • Οι τιµές των εµπορευµάτων διαφέρουν πολύ από χώρα σε χώρα

• Το εθνικό προϊόν δίνει ποσοτικές εκτιµήσεις της συνολικής παραγωγής και όχι ποιοτικά στοιχεία

25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ΕΚΑΤΟ

Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ

ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Στις σύγχρονες κοινωνίες το κράτος παρεµβαίνει στην οικονοµική και κοινωνική

ζωή διαδραµατίζοντας κοµβικό ρόλο στην οργάνωση της καθηµερινής ζωής.

Κατηγορίες παρέµβασης του κράτους:

• Παρεµβαίνει στον τρόπο µε τον οποίο κατανέµονται οι παραγωγικοί πόροι σε διαφορετικές χρήσεις:

o Εξασφαλίζει ορισµένες υπηρεσίες στον πολίτη που µόνο αυτό θα

µπορούσε να δώσει (εθνική άµυνα, αστυνοµία, δικαστήρια, φυλακές, δηµόσια έργα υποδοµής κ.α.)

o Εξασφαλίζει τις προϋποθέσεις για την παραγωγή εµπορευµάτων (το

δικαίωµα στην ατοµική περιουσία και στην ελευθερία των

συναλλαγών)

o Εξασφαλίζει τη συµµετοχή, όλων των πολιτών, στη χρήση των

δηµοσίων αγαθών (εκπαίδευση, συγκοινωνίες, βιβλιοθήκες, µουσεία,

νοσοκοµεία, επιδότηση αγροτικών προϊόντων, στεγαστικά δάνεια,

κοινωνική ασφάλιση, ιατροφαρµακευτική περίθαλψη κ.α.)

o Αποθαρρύνει δραστηριότητες που βάζουν σε κίνδυνο τη δηµόσια

υγεία (φόροι στη βενζίνη, τσιγάρα, ποτά, µέτρα προστασίας του

περιβάλλοντος) • Παρεµβαίνει για να αντιµετωπίσει την άνιση διανοµή του πλούτου και

του εισοδήµατος: o Στοχεύει στην άµβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων µεταξύ των

οµάδων του πληθυσµού

o Προσφέρει κοινωνικό µισθό (συντάξεις, επιδόµατα ανεργίας, οικογενειακά, πολυτέκνων, παιδικοί σταθµοί, αθλητικές εγκαταστάσεις, δωρεάν ή χαµηλές τιµές σε αγαθά όπως εκπαίδευση,

συγκοινωνίες, νοσοκοµειακή περίθαλψη κ.α.)

• Παρεµβαίνει για να επιτύχει τη µέγιστη δυνατή παραγωγή από τους υπάρχοντες πόρους:

o Αντιµετωπίζει τις οικονοµικές κρίσεις και αµβλύνει τις συνέπειές τους o Στοχεύει στην πλήρη απασχόληση της εργασίας και αξιοποίηση των

φυσικών πόρων

o Στοχεύει στην αξιοποίηση του κεφαλαιουχικού εξοπλισµού των

επιχειρήσεων

o ∆ιευκολύνει τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν αποτελεσµατικές παραγωγικές τεχνικές και να επινοήσουν νέες

• Παρεµβαίνει για να ενισχύσει την αναπτυξιακή διαδικασία της κοινωνίας: o Μεριµνά για το µέλλον προβλέποντας τις ανάγκες, τα πιθανά

µελλοντικά προβλήµατα και την εξεύρεση λύσεων

o Ενισχύει τους ρυθµούς ανάπτυξης, βοηθά στην εξεύρεση νέων

τεχνικών παραγωγής

26

Οι δηµόσιες υπηρεσίες και οργανισµοί αποτελούν το εργαλείο , το

µηχανισµό του κράτους προκειµένου να παρέµβει στην οικονοµική

δραστηριότητα . Στο µηχανισµό αυτό ανήκουν :

• Τα υπουργεία µε τις επιµέρους υπηρεσίες τους • Οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης (νοµαρχίες – δήµοι - κοινότητες) • Οργανισµοί κοινωνικής ασφάλισης (ΙΚΑ, ΟΓΑ κ.λ.π.)

• Νοµικά Πρόσωπα ∆ηµοσίου ∆ικαίου (νοσοκοµεία, ανώτατα εκπαιδευτικά

ιδρύµατα, επιχειρήσεις κοινής ωφελείας κ.τ.λ.)

Μέσα παρέµβασης του κράτους για να ασκήσει την οικονοµική του

πολιτική:

• ∆ηµοσιονοµικά µέσα (οι δηµόσιες δαπάνες και τα δηµόσια έσοδα µε τα

οποία το κράτος παρεµβαίνει ασκώντας την δηµοσιονοµική πολιτική)

• Νοµισµατικά µέσα (το κράτος παρεµβαίνει µέσω της Κεντρικής Τράπεζας ασκώντας τη νοµισµατική πολιτική π.χ. ρύθµιση της ποσότητας του χρήµατος που κυκλοφορεί, ύψος επιτοκίου, ισοτιµία συναλλάγµατος)

• ∆ιοικητικά µέσα (αποφάσεις και ενέργειες του κράτους που ρυθµίζουν τις οικονοµικές σχέσεις µέσα στη χώρα καθώς και τις σχέσεις µε τις οικονοµίες άλλων χωρών). Παραδείγµατα διοικητικών µέσων είναι ο έλεγχος:

o Τιµών των προϊόντων και υπηρεσιών

o Καταλληλότητας ορισµένων προϊόντων

o Συνθηκών εργασίας και ωραρίου λειτουργίας των επιχειρήσεων

o Όγκου εισαγωγών-εξαγωγών

o Προσδιορισµού µονάδων µέτρησης του βάρους και του όγκου

27

∆ηµόσιες δαπάνες: οι οικονοµικοί πόροι, τα χρηµατικά ποσά που διατίθενται για την

κάλυψη των αναγκών και των υποχρεώσεων των δηµοσίων υπηρεσιών και οργανισµών.

Κατηγορίες δηµοσίων δαπανών:

• ∆ηµόσιες δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες o ∆ηµόσιες δαπάνες για επενδύσεις o ∆ηµόσιες δαπάνες κατανάλωσης

• Μεταβιβαστικές δαπάνες (δηµόσιες δαπάνες για την ενίσχυση ορισµένων

ατόµων ορισµένων κατηγοριών π.χ. επιδόµατα ανεργίας, συντάξεις, υποτροφίες)

• Ανάλογα µε το σκοπό που εξυπηρετούν (δηµόσιες δαπάνες για την παιδεία,

υγεία, δικαιοσύνη, εθνική άµυνα κλπ.)

∆ηµόσια έσοδα: τα χρηµατικά ποσά, µε τα οποία καλύπτονται οι δηµόσιες δαπάνες και εισπράττει το κράτος από:

• Τα άτοµα και τις επιχειρήσεις µε τη µορφή φορολογίας • Επιβολή τελών και προστίµων

• Επιχειρηµατικές κρατικές δραστηριότητες • Εκµετάλλευση περιουσιακών στοιχείων του δηµοσίου

• ∆ηµόσιο δανεισµό

Βασικές µορφές φόρων:

• Φόρος εισοδήµατος o Επιβάλλεται στα φυσικά και νοµικά πρόσωπα κάθε χρόνο µε κριτήριο

το εισόδηµά τους το οποίο δηλώνεται σε ειδικό έντυπο τη φορολογική

δήλωση

o Συστήµατα φορολόγησης εισοδήµατος: Σύστηµα αναλογικής φορολογίας (το ποσό του φόρου είναι

ανάλογο µε το ύψος του εισοδήµατος) Σύστηµα προοδευτικής φορολογίας (όσο µεγαλύτερο είναι το

εισόδηµα, τόσο µεγαλύτερη η φορολογία)

Σύστηµα αντιστρόφως προοδευτικής φορολογίας (ο φόρος επιβαρύνει αναλογικά περισσότερο τα χαµηλότερα εισοδήµατα)

o Στην ελλάδα ισχύει η προοδευτική φορολογία για τα φυσικά πρόσωπα

και η αναλογική για τα νοµικά.

• Φόρος περιουσίας o Επιβάλλεται στη συνολική αξία κάθε περιουσιακού στοιχείου φυσικών

ή νοµικών προσώπων (π.χ. φόρος ακίνητης περιουσίας, φόρος κατά τη

µεταβίβαση ακινήτου, φόρος κληρονοµιάς) • Φόρος καταναλωτικής δαπάνης

o Ειδικός φόρος κατανάλωσης (φορολογούν την κατανάλωση

συγκεκριµένων προϊόντων π.χ. τσιγάρα, ποτό, βενζίνη)

o Φόρος προστιθέµενης αξίας (επιβαρύνει την κατανάλωση

εµπορευµάτων)

28

Πηγές δηµόσιου δανεισµού:

• Ιδιώτες αποταµιευτές (κρατικά οµόλογα)

• Κεντρική Τράπεζα

• Εµπορικές τράπεζες

Εξωτερικό δηµόσιο χρέος: το σύνολο των δανείων που έχουν γίνει από άλλα κράτη

(εξωτερικός δανεισµός).

Εσωτερικό δηµόσιο χρέος: το σύνολο των δανείων που έχουν γίνει µε εσωτερικό

δανεισµό.

∆ηµόσιος προϋπολογισµός:

• Καταγράφει λεπτοµερώς όλες τις δαπάνες και τα έσοδα του κράτους που

προβλέπονται για το επόµενο έτος • Συντάσσεται από το υπουργείο Οικονοµικών

• Κατατίθεται στη Βουλή προς ψήφιση

• Όταν ψηφιστεί από τους βουλευτές γίνεται νόµος του κράτους

∆ηµόσιος προϋπολογισµός √ ισοσκελισµένος (δαπάνες = έσοδα)

√ ελλειµµατικός (δαπάνες > έσοδα)

√ πλεονασµατικός (δαπάνες < έσοδα)

∆ηµόσιες επιχειρήσεις: στόχος τους είναι να εξυπηρετήσουν το δηµόσιο συµφέρον

και να βελτιώσουν την κοινωνική ευηµερία σε τοµείς παραγωγής, στους οποίους οι ιδιωτικές επιχειρήσεις ενδέχεται να µη µπορούν ή να µη θέλουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες και τα εµπορεύµατά τους.

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝ∆ΕΚΑΤΟ

ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΣΕ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ

Οικονοµική ανάπτυξη: η διαδικασία µόνιµης βελτίωσης των υλικών συνθηκών

διαβίωσης των κατοίκων µιας χώρας.

Χαρακτηριστικά στοιχεία της οικονοµικής ανάπτυξης:

• Είναι µια διαδικασία που εξελίσσεται στο χρόνο

• Συνεπάγεται συνεχείς αλλαγές • Οι αλλαγές έχουν µόνιµο χαρακτήρα, δεν ανατρέπονται και οδηγούν σε νέες

αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές αποτυπώνονται στους εξής τοµείς: Στην αύξηση της παραγωγικής ικανότητας µιας χώρας (η

δυνατότητα παραγωγής εµπορευµάτων µε δεδοµένη εργασία,

κεφαλαιουχικό εξοπλισµό, φυσικού πόρους και τεχνολογία)

Σε µεταβολές στη διάρθρωση των παραγόµενων εµπορευµάτων (προοδευτικά αναπτύσσεται ο τριτογενής τοµέας παραγωγής εµπόριο,

υπηρεσίες)

Στη µεταβολή του καταναλωτικού προτύπου(αυξάνεται το µερίδιο

εισοδήµατος που καλύπτει την απόκτηση διαρκών καταναλωτικών

αγαθών και υπηρεσιών)

Σε δηµογραφικές αλλαγές (αλλαγές στην ηλικιακή σύνθεση του

πληθυσµού και στη γεωγραφική κατανοµή του πληθυσµού)

Στη µεταβολή των θεσµών (µεταβολές στη συγκρότηση της κοινωνίας και του κράτους)

Στη µεταβολή των νοοτροπιών, των ηθών και εθίµων

30

Παράγοντες που επηρεάζουν την αύξηση της παραγωγικής

ικανότητας µιας χώρας:

• Αύξηση του αριθµού των εργαζοµένων και καλύτερη ποιότητα εργασίας: o Βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, υγείας, µείωση της θνησιµότητας o Επέκταση της εκπαίδευσης o Βελτίωση των συνθηκών εργασίας o Είσοδος των γυναικών στην αγορά εργασίας

• Αύξηση κεφαλαιουχικού εξοπλισµού (συσσώρευση του κεφαλαίου):

o Βελτίωση της ποιότητας των µηχανηµάτων και λοιπού εξοπλισµού

• Βελτίωση της τεχνολογίας

31

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆Ω∆ΕΚΑΤΟ

ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΣΕ ΚΡΙΣΗ

Κρίση οικονοµικού συστήµατος: ο οµαλός τρόπος λειτουργίας του

οικονοµικού συστήµατος διακόπτεται ή γίνεται υποτονικός , µε

δυσάρεστες συνέπειες για την οικονοµική και κοινωνική ζωή .

Οικονοµικά ενεργός πληθυσµός ή εργατικό δυναµικό: το σύνολο των

ατόµων που θέλει και µπορεί να εργαστεί .

Άνεργοι: τα άτοµα που ανήκουν στο εργατικό δυναµικό , θέλουν να

εργαστούν αλλά δε βρίσκουν εργασία , για µικρό ή µεγάλο χρονικό

διάστηµα .

Ποσοστό ανεργίας: ο αριθµός των ανέργων προς το σύνολο του

εργατικό δυναµικού .

Είδη ανεργίας:

• Κυκλική ανεργία ή ανεργία ανεπαρκούς ζήτησης

• ∆ιαρθρωτική ανεργία . Αίτια:

o Μεταβολές στο πρότυπο κατανάλωσης

o Μεταβολές στη χρησιµοποιούµενη τεχνολογία

o Έλλειψη πληροφόρησης και γεωγραφικής κινητικότητας

των εργαζοµένων

• Εποχική ανεργία

• Ανεργία τριβής

Πολιτικές αντιµετώπισης της ανεργίας:

• Μέτρα κοινωνικής πρόνοιας

• Μέτρα ανάπτυξης της οικονοµίας

o Αύξηση δηµοσίων δαπανών που θα δηµιουργήσουν νέες

θέσεις εργασίας

o Κίνητρα για αύξηση της ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών

o Προγράµµατα επιµόρφωσης ανέργων

o ∆ηµιουργία τεχνικών και επαγγελµατικών σχολών

o Μείωση του κόστους για την απασχόληση πρόσθετων

εργαζοµένων από τις επιχειρήσεις

• Μέτρα για την αύξηση της πληροφόρησης για την αγορά

εργασίας και την ψυχολογική στήριξη των ανέργων

Πληθωρισµός: το φαινόµενο της συνεχούς και γενικής αύξησης των

τιµών , µε συνέπεια τη µείωση της αγοραστικής αξίας του χρήµατος .

32

Επιπτώσεις του πληθωρισµού:

• Επιπτώσεις στο εισόδηµα και το βιοτικό επίπεδο

• Επιπτώσεις στην αποταµίευση και τα δάνεια

Έλλειψη επαρκούς εισοδήµατος → στέρηση της δυνατότητας

απόκτησης περιουσιακών στοιχείων και εκπαίδευσης για τις νεότερες

γενιές → εγκλωβισµός των φτωχών οικογενειών στην «παγίδα της

φτώχειας» → κληρονοµιά της φτώχειας από γενιά σε γενιά .

33

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

Σκοπός της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η εξασφάλιση της ειρήνης και της ευηµερίας των λαών της µε τη δηµιουργία µιας οικονοµικής και πολιτικής ένωσης . Τα κράτη µέλη έχουν αναλάβει την υποχρέωση να

πραγµατοποιήσουν αυτόν το στόχο µε κοινή εργασία στο πλαίσιο της

Ένωσης .

Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) αποφασίστηκε:

• ∆ηµιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού νοµίσµατος

• Κατάργηση περιορισµών στην ελεύθερη διακίνηση

εµπορευµάτων , κεφαλαίων και προσώπων στο εσωτερικό της

Ευρωπαϊκής Ένωσης

34

Με τη Συνθήκη του Άµστερνταµ (1997):

• Επιβεβαιώθηκαν οι κατευθύνσεις της Συνθήκης του

Μάαστριχτ

• Υιοθετήθηκαν επιπλέον βασικοί στόχοι: o Η απασχόληση και τα δικαιώµατα των πολιτών στο

επίκεντρο της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής

o Η εξάλειψη των εµποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία

προσώπων

o Η δυναµική παρουσία της Ενιαίας Ευρώπης στη διεθνή

σκηνή

o Η αποτελεσµατικότερη διάρθρωση και λειτουργία των

θεσµικών οργάνων και πολιτικών της Ευρωπαϊκής

Ένωσης στην προοπτική ένταξης νέων κρατών ως µέλη

της

35

Τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης:

• Το Συµβούλιο της Ευρώπης

• Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

• Το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο

• Το Ελεγκτικό Συνέδριο

• Η Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή

• Η Επιτροπή των Περιφερειών

• Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων

• Το Ευρωπαϊκό Νοµισµατικό Ίδρυµα

• Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

36

Σύνδεσµοι

http://www.bankofgreece.gr/

http://www.ecb.int/ecb/educational/html/index.en.html

http://www.oenb.at/en/ueber_die_oenb/geldmuseum/allg_geldgeschichte/general_history

_of_money.jsp

http://www.nbb.be/pub/Individuals.htm?l=en

http://www.bundesbank.de/bildung/bildung.en.php

http://www.bankofengland.co.uk/education/index.htm

http://www.dnb.nl/en/home/index.jsp

http://ec.europa.eu/avservices/50/index_en.cfm

37