Arbeiders en bedienden op weg naar het “eenheidsstatuut”:convergentie of “levelling up”?

Bart Adriaens en Nicholas ThoelenAdvocaten Claeys & Engels

Panelgesprek Accent Jobs for People18 en 19 juni 2013

3

4

Verdeling statuten in België

Openbare sector1.018.123

Bedienden1.650.427

Arbeiders1.195.030

1 Situering

5

Wat bepaalt het statuut?

Artikel 2 AOW: een werkman verricht in hoofdzaak handarbeid

Artikel 3 AOW: de bediende verricht in hoofdzaak hoofdarbeid

Rechtspraak Hof van Cassatie: • aard van het werk is enige criterium• aard van het werk wordt bepaald door voornaamste bezigheid • voornaamste bezigheid is niet noodzakelijk diegene waaraan

de meeste tijd wordt besteed

1 Situering

6

7

VOORBEELDEN

Arbeider Bediende

BuschauffeurBrandweerman

Dienster

ConcièrgePloegbaas

Opticien

Verpleegster

Onthaalmoeder

Verkoopster

ElectromechanicienZaalmeesterTrambestuurder

Technicus naverkoopSysteemtester

1 Situering

2 Verschillende behandeling op het vlak van...

8

OpzeggingstermijnenCarensdagDuur proeftijdVakantiegeldGewaarborgd loon bij ziekteEconomische werkloosheidWillekeurig ontslagConcurrentiebedingTijdstip betaling loonArbeidsduurSociale zekerheidsbijdragenParitaire comitésSociale verkiezingenVakbondsafvaardigingSamenstelling arbeidsgerechten

3 Arrest van het Grondwettelijk Hof van 7 juli 2011

9

“prejudicieel” arrest

verschil in behandeling tussen arbeiders en bedienden op vlak van:• opzeggingstermijnen (art. 59 AOW)• carensdag (art. 52, §1, 2de-4de lid AOW)

strijdig met grondwettelijk gelijkheidsbeginsel (ongrondwettig)

MAAR:• gevolgen van beide ongrondwettige wetsbepalingen worden

gehandhaafd tot wetgever nieuwe bepalingen aanneemt• uiterlijk tot 8 juli 2013

3 Arrest van het Grondwettelijk Hof van 7 juli 2011

10

Gevolgen van arrest na 8 juli 2013 indien geen wetgevend optreden:

• enkel art. 59 AOW en art. 52, §1, 2de-4de lid AOW ongrondwettig• geen uitspraak over andere verschillen nieuwe prejudiciële vraag• ongrondwettige bepalingen buiten toepassing laten

• “extrinsieke lacune” in de wetgeving door ongrondwettigheid– lacune ligt buiten de getoetste wetsbepaling– door ongrondwettigheid ontbreekt regel die wel van toepassing

is op arbeiders

“levelling up” naar regeling voor bedienden?

3 Arrest van het Grondwettelijk Hof van 7 juli 2011

11

Gevolgen van arrest na 8 juli 2013 indien geen wetgevend optreden:

• Rechtspraak Hof van Cassatie + rechtsleer:– indien lacune vereist dat andere regeling wordt ingevoerd en– indien andere regeling “een hernieuwde maatschappelijke afweging

door de wetgever of een aanpassing van wetsbepalingen vereist”

rechter mag zich niet in de plaats van de wetgever stellen

• Overheidsaansprakelijkheid indien wetgever niet (tijdig) ingrijpt? Probleem: Hoe groot is de schade?

4 Ideeën in de richting van een eengemaakt statuut

12

Deadline 8 juli 2013 • verschil in opzeggingstermijnen• carensdag

Overleg tussen sociale partners heeft niets opgeleverd Federale Regering (Monica De Coninck) heeft dossier naar zich toe

getrokken Loonkostenproblematiek Prioriteit voor oplossing opzeggingstermijnen (en carensdag)

4 Ideeën in de richting van een eengemaakt statuut

13

4 Ideeën in de richting van een eengemaakt statuut

14

Voorstel ACV:• “globale” oplossing op 7 terreinen

– Proeftijd– Uitbetaling loon– Vakantieregeling– Arbeidsongeschiktheid (en carensdag)– Extra werkzekerheidsmaatregelen– Tijdelijke werkloosheid– Ontslag

• ontslagregeling bedienden uitbreiden voor iedereen:– 1 maand opzeg per begonnen dienstjaar met– minimum van 3 maanden opzeg

4 Ideeën in de richting van een eengemaakt statuut

15

Voorstel ABVV:• “Stap voor stap verschillen opheffen” en voorrang aan

opzeggingsregeling en afschaffing carensdag

• Opzeggingsregeling (loon < of ≥ geïndex. plafond van 43.194 EUR):– < plafond: 3 maanden per begonnen schijf van 5 jaar anciënniteit– ≥ plafond: 30 dagen per begonnen dienstjaar met een minimum van

3 maanden per begonnen schijf van 5 jaar

• Beperkte overgangsperiode om arbeiders toe te laten bij de opzeggingstermijn van bedienden aan te sluiten

• Regelgeving inzake willekeurig ontslag geldt voor alle werknemers (motivering)

4 Ideeën in de richting van een eengemaakt statuut

16

Voorstel ACLVB:• Ideeën op vlak van ontslagrecht, ziekte, tijdelijke werkloosheid,

vakantiegeld, proefperiode, ...

• Elk individueel ontslag moet gemotiveerd worden maar“In geen geval mag de motivatieplicht een negatief gevolg hebben voor het dossier van de werknemer indien hij in de toekomst werkloos wordt.”

• Werknemer moet worden verhoord vóór ontslag

• Opzeggingstermijnen:

Anciënniteit Duur opzegging< 5 jaar 3 maanden

≥ 5 jaar en < 8 jaar 6 maanden≥ 8 jaar 1 maand per jaar anciënniteit

4 Ideeën in de richting van een eengemaakt statuut

17

Voorstel VBO:• Arbeiders = bedienden = extra loonkostenhandicap van gemiddeld 2

tot 4 %

• Voor wat betreft de opzeggingstermijnen:– interprofessionele onder- en bovengrens:

ondergrens = max. Europees gemiddelde inzake opzegtermijnen = 4,5 maanden

bovengrens = max. dubbele van Europees gemiddelde = 9 maanden– op sectorniveau opzeggingstermijnen vastleggen tussen twee grenzen

• Outplacement en vorming (activering i.p.v. passieve sociale bescherming)

• Ontslagmotivering: regeling “willekeurig ontslag” ook voor bedienden, doch met gedeelde bewijslast

5 Twaalf vragen voor de sociale partners...

1) Kan het helpen om tegen 9 juli het werk te concentreren op:- de opzegtermijn- de carensdag

Als het antwoord bevestigend is, is het dan niet aangewezen om een concrete agenda vast te leggen voor de bespreking van de andere punten in een tweede fase? 2) Welk van de drie volgende systemen geniet jullie voorkeur:

- onmiddellijke toepassing van een nieuw systeem voor iedereen- een nieuw systeem voor de nieuwe contracten- een cliquetsysteem

Zijn er uitzonderingen mogelijk?

3) Vanaf welke datum zien jullie de nieuwe opzegtermijnen in werking treden?

18

4) Kan het helpen als de bestaande ontslaguitkeringen voor de arbeiders worden omgevormd tot ontslaguitkeringen voor elkeen (A/B) met een brutosalaris onder 1800 euro en dat deze nieuwe ontslaguitkering in aanmerking wordt genomen als vergoeding bij de berekening van de opzeg?

Denken jullie dat andere modaliteiten dan het salaris gebruikt zouden kunnen worden, zoals bijvoorbeeld een differentiatie per sector, binnen een algemeen eengemaakt kader?

5) Kan het bovendien helpen dat de sectorale complementen uit de sectorfondsen zouden gebruikt worden om de kost van de opzegtermijnen te compenseren? 6) Kan het helpen om de berekeningswijze van het vakantiegeld te laten evolueren wat de opzegvergoeding betreft om de harmonisering van de opzegtermijnen te faciliteren? 7) Is het te overwegen dat de impact van een hervorming gesolidariseerd wordt tussen de verschillende sectoren?

19

20

8) Zou het kunnen helpen om een algemeen geüniformiseerd kader uit te werken voor het nieuwe systeem van de proefperiode met specifieke modaliteiten per sector en/of per salarisniveau?

9) Kan het helpen dat de opleiding tijdens de gewerkte periode en het al dan niet aanbieden van outplacement in aanmerking wordt genomen voor het vastleggen van de opzegtermijn?

10) Er bestaan verschillende systemen zoals CAO 75 +15 %, de hogere bedienden en de lagere bedienden. Zou het kunnen helpen om als werkbasis een systeem te nemen dat ongeveer overeenstemt met een intermediair traject, om een compromis uit te werken tussen de bestaande systemen, rekening houdend met de antwoorden op de overige vragen? Kan men eveneens een plafond voorzien?

11) Zou een uniformisering van de motivering, zodat iedere werknemer het recht krijgt om te weten om welke reden hij/zij ontslagen wordt, kunnen bijdragen tot een oplossing? 12) Op welke manier kan de carensdag als element van een globale oplossing gezien worden?

21