Apteka Natury. J. Górnicka

7/21/2019 Apteka Natury. J. Grnicka

1/280

Jadwiga Grnicka

APTEKANATURYPoradnik zdrowia

Zioolecznictwo

AkupresuraMasa Shiatsu

Apteka natury, opracowana przez polsk lekark-naturalistk Jadwig Grnick,jest kompleksowym poradnikiem dla zdrowych, pragncych zachowa zdrowie do pnych lat ycia,

i dla chorych, ktrzy chc odzyska sprawno swojego organizmu.

Zalet ksiki jest to, e w jednym opracowaniu znalazo si wiele metod wywodzcych si z rnychkultur i tylko od Czytelnika zaley wybr najwaciwszej dla niego.

Autorka opara si z jednej strony na dowiadczeniach naszej medycyny ludowej, z drugiej na bo-

gatej wielowiekowej tradycji Wschodu, midzy innymi Japonii i Chin.

Zastosowanie opisanych metod nie wymaga od Czytelnika ani przygotowania medycznego, animudnego poszukiwania specyfikw. Jestemy bowiem czstk natury i to w niej moemy znale

wszystko to, co nam potrzebne. Autorka szczeglnie zaleca stosowanie zioolecznictwa (fitoterapii) wpoczeniu z odpowiedni diet, a take sokoterapi, wykorzystanie produktw pochodzenia

pszczelego (apiterapi), leczenie glink (argilloterapi). Opisuje take metody przeprowadzaniazdrowotnych masay, np. akupresur i shiatsu.

1


2/280

SPIS TRECIPrzedmowa 6ywienie to zdrowie lub choroba 7ywienie 8O znaczeniu zestaww produktw spoywczychw leczeniu chorb metodami naturalnymi. 7Cholesterol nasz wrg 1213 rad antycholesterolowych 13

Dla kadego inna dieta 13Co nam suy? 13Koo ywnoci 14Witaminy - cegieki ycia 14Kuracja drodowwa 15Zioa i witaminy 16Uwaga na szkorbut! 16Zdrowe biopierwiastki 17Trzeba je warzywa 17Zarodki, otrby i sl Julian 18Dobra woda zdrowia doda 19

Notuj co jesz!. 1914 zasad prawidowego odywiania 20Czy brak apetytu to choroba? 20Dieta dla chorych 21Uwaga - nadwaga 21Zioa na peny brzuch 22Gdy dokucza zaparcie 23Po zatruciu 24Odywianie w czasie ciy 24Odywianie matki karmicej. 25Czym karmi maluchy? 26Jak ywi ucznia? 27Co robi z niejadkiem? 27Cenne herbaty zioowe 28Lepiej zapobiega ni leczy 29Jak postpowa w chorobie wrzodowej? 30Jak pomc wtrobie? 30Kamica ciowa. 31Miadyca - wrg ukryty 32Zioa w nadcinieniu 32Jak zapobiega chorobie wiecowej 33Gdy choruj nerk 34Reumatyzm niejedno ma imi 34

Kuracja przeciwreumatyczna 35Poduszka gorczycowa 36Jak usun zbdne zogi? 36Zapalenie zatok 37Ach te korzonki 37Moje spojrzenie na nerwice 38Gdy dokucza tarczyca 38Rady dla diabetykw uszczyca i dieta 38Pomoc w stwardnieniu rozsianym 39Bolesny ppasiec 40Anemii mona zapobiec 41

Nie dajmy si przezibieniu 41Zioa na przezibienie 42Uwaga - grypa! 42Prawda o aspirynie 43

2

Hartowa czy chorowa 44Zioa przeciwgorczkowe 44Porady w blach gowy 45Pomoc w migrenie 45Jak przeciwdziaa zmczeniu? 46Porady na umczone nogi 47Saatka dla zmczonych 47

81 Zioowe rodki na wzmocnienie 48Kobiece zioa 48Rady na upawy 49Trdzik modzieczy 49Pielgnacja wosw 50Jak zwalczy hemoroidy? 50O kawie, alkoholu i nie 51Przeczytaj zanim zapalisz 51Bd zdrw do ponej staroci 52Przyprawia czy nie przyprawia 53Przyprawy 53

Warzywa mog leczy 58Burak czerwony 58Cebula. 59Chrzan 61Czosnek 62Kapusta 63Marchew siewna 67Pietruszka zwyczajna 70Por 71Rzodkiew ogrodowa 71Rzodkiew czarna 72Saata 72Seler. 73Szpinak 74Ziemniak 75Uzdrawiajce soki 78Soki proste 78Soki zoone 78Olej sonecznikowy jako lek 83Owoce mog leczy 83Agrest 83Czerenie 86Jabo 87Ocet jabkowy 89Porzeczka czarna 93Porzeczka czerwona 94Truskawka 95Klasyfikacja zi wedug wasnocileczniczych 96Zioa,ich waciwoci i stosowanie. 98Aloes 98Arcydzigiel litwor 100Arnika grska 101Babka wskolistna 102Bez czarny 104Bobrek trjlistny 106Bukwica 106


3/280

Brzoza brodawkowa 108Brzoza omszona 108Czyr brzozowy 109Czber ogrodowy. 110Chmiel zwyczajny 111Dziurawiec zwyczajny 112Gg dwuszyjkowy. 115Jaowiec pospolity 116Jemioa 119Kasztanowiec zwyczajny 120Kminek 121Kozek lekarski 122Krwawnik pospolity 124Lawenda lekarska 125Lipa szerokolistna 127Lipa drobnolistna 127Macierzanka piaskowa 129Majeranek ogrodowy 129Melisa lekarska 130

Mita pieprzowa 132Mniszek lekarski 134Nagietek 135Pelargonia 136Perz 137Pioun pospolity 138Pokrzywa 139Poziomka pospolita 141Ra dzika 142Rzepik pospolity 143Skrzyp polny. 145

laz leny 147wietlik lekarski 148Szawia lekarska 149Tatarak zwyczajny 151Tymianek. 153Tymol 156Wiciokrzew przewiercie 156Naturalne afrodyzjaki 157Apiterapia 157Mid 158Kit pszczeli 158

Mleczko pszczele 159Pyek kwiatowy i pierzga 160Jad pszczeli 160Leki i specyfiki zioowe 161Mieszanki zioowe 162Granulaty zioowe 163Proszki, draetki, pyny, maci 164Nalewki zioowe. 165Olejki i syropy zioowe. 167rodki zioowe do stosowania wyczniepod kontrol lekarza 168

Pierwiastki ycia 168Makro- i mikroelementy 168Chlor (CI) 168Cynk (Zn) 169

3

Fosfor (P) 170Jod (1) 171Krzem (Si) 173Lit (Li) 174Magnez (Mg) 174Mangan (Mn) . 176Mied (Cu) 176Potas (K) 177Selen (Se) 177Siarka (S) 179Sd (Na) 180Wap (Ca) 181elazo (Fe) 182Wspdziaanie biopierwiastkw. 184Dublety. 184Tripiety 184Argilloterapia 184Listy 189

Choroby krwi 190Anemia. 190Biaaczka szpikowa 190Czerwienica. 190Krwawice dzisa. 191Skaza biakowa. 191Wzy chonne 191Wrzody 191Zakrzepica 192Ziarnica 192Choroby serca i ukadu krenia 192

Choroba Burgera 192Hemoroidy 193Koatanie serca 193Kopoty z kreniem. 193Kopoty z sercem i nadwag 194Nerwica serca. 194Niskie cinienie. 194Po zawale 194Wysokie cinienie. 194ylaki na nogach 195Schorzenia gocowo-kocowo-reumatyczne 195Bol mnie stawy 195Ble krgosupa 195Dziecice ble staww 196Gociec postpujcy 196Mama choruje na gociec 196Przewleke zapalenie koci 196Schorzenia kobiece 197Bolesne miesiczki 197Chc urodzi zdrowe dziecko. 197Grzybica pochwy 197Guzy na piersi 197Jak straci mleko 198Krwawienie bez przerwy 198Krwotoczne miesiczki 198


4/280

Miniak na macicy. 198Przekwitanie. 199Straciam dziecko 199Torbiele na piersiach 199Trudny okres przekwitania 199Woski na rkach,nogach, twarzy 200Zapalenie jajnikw. 200Zioa na miniaki 200

Schorzenia neurologiczne 200Cigle mi si rusza gowa 200Chc pomc dziecku 201Dotkliwe ble gowy 201Drganie powieki 201Krzy po urazie 201Kurcze w ydkach 201Migrena 202Niedowad ng 202Niszcz mnie nerwy 202Niedowad rki 203

Padaczka poporodowa 203Stwardnienie rosiane 203Zapalenie korzonkw 203Zapalenie nerwu trjdzielnego, twarzy 204Schorzenia nerek i pcherza moczowego 204Cysta na nerkach 204Kamica nerkowa 205Moczenie nocne 205Saby pcherz 205miejc si popuszczam 205Synek si poci 206

Po przekwitaniu 206Prostata 206Zapalenie nerek 206Schorzenia oczu 207Jestem krtkowidzem 207Mama cierpi na zam 207Suche oko. 207Wylew w oku 207Zapalenie nerwu wzrokowego 207Schorzenia przemiany materii 208Badanie tarczycowe. 208

Nadczynno tarczycy.. 208Paradontoza 208Wole guzowate 208Schorzenia przewodu pokarmowego 209Boj si przerzutw. 209Ble odka. 209Bulimia. 209Celiakia. 209Chore jelita. 210Chore linianki. 210Jak walczy z glistami? 210

Kamica wtrobowa. 210Kamica ciowa. 211Kopoty z jelitem grubym. 211Zaburzenia czynnociowe jelita. 211Kopoty z trawieniem. 212

4

Lambliaza. 212Lecz si na niestrawno 212Marsko wtroby. 212Nadkwasota. 213Naderki w odku. 213Nerwica odka.. 213Nieyt odka.. 213Owsiki. 214Pasoyty. 214Pokrzywka i biegunka. 214Przepuklina. 214Przykry zapach oddechu. 214Robaczyca. 215Ropie przetokowy. 215Uchyki. 215Zapalenie odbytnicy 216Zapalenie trzustki. 216Zaparcia. 216Schorzenia skry 216Cierpi na uszczyc 216Grzybica 217Kopoty ze skr. 217Kurzajki. 217ysienie plackowate. 217Odciski. 218Odmroona twarz. 218Owosione nogi. 218Plamy wtrobowe. 218Puchnie mi nos. 218Sposb na rozszerzone naczynia krwionone. 219

Ramiona w krostkach. 219Swdzca wysypka 219Swdzi mnie gowa. 220Sucha skra. 220Trdzik rowaty. 220Rozstpy 220Uporczywy trdzik. 220Wypadaj mi wosy. 221Schorzenia ukadu oddechowego. 221Astma oskrzelowa 221Dzieci cigle choruj. 222

Jak si hartowa? 222Jestem zaflegmiona. 222Katar sienny 222Krzywa przegroda nosowa 222Ropne migday. 223Nieyt nosa. 223Zapalenie krtani. 224Zatoki. 224Zakoczenie. 224Jak skutecznie wyleczy przezibienie.. 224Kpiele i pkpiele. 224

Herbaty po czterdziestce. 225Kuracja oczyszczania woreczka ciowego i nerek 225Miadyca. 225Nalewka 227Nasiadwki. 227


5/280

Nalewki, syropy, wina, oleje ze wieych zi. 227Sposb oddychania przeponowego 229Zasady ywienia dietetycznego w kamicy nerkowej 229Produkty zabronione, dozwolone i zalecane 230Zioa przy kamicy wtrobowej. 229Zioa na odtrucie organizmu po antybiotykach 230Zioa na leczenie prostaty 230Akupresura stp 231Leczniczy masa stp 231Technika masau 232Masa rczny 233Masae automatyczne mechaniczne. 233Masae automatyczne elektryczne. 233Wydalanie substancji toksycznych.. 234Nerki 234Przewd moczowy 234Pcherz moczowy i cewka moczowa. 235Przemiana materii 235

Zby 235Przeyk. 235odek. 235Dwunastnica. 235Wtroba i pcherzyk ciowy 236Trzustka. 237Jelita cienkie. 238Jelita grube. 238Jelito lepe. 238Serce i krenie krwi 240Serce 240ylaki. 242Ukad nerwowy 242Gowa. 242Zatoka czoowa. 243Krgosup 244Kark. 245Splot soneczny, czyli trzewny. 245Przeciwciaa 246Ukad limfatyczny. 246Nowotwory. 247ledziona. 248Migdaki. 249

Gruczoy hormonalne, czyli wydzielania wewntrznego. 249Przysadka 249Nadnercze. 249Przytarczyczki 250Tarczyca. 250Narzdy pciowe 251A.eskie - Jajniki i jajowody 251Macica i pochwa 251Pier. 252B.Mskie - Prcie 252Najdrze 253Nasieniowd 253Prostata 553Narzdy oddychania 253

5

Krta 253Tchawica, oskrzela, puca 253Narzdy zmysw 254Oczy 254Uszy 254Stawy 255Rami, staw barkowy 255

Staw barkowy... 255Kolana 256Spis najczciej spotykanychchorb i dolegliwoci 257Uwagi dotyczce wyywienia 261Przykady chorb wyleczonych przy zastosowaniurefleksoterapii. 269Wydalanie substancji toksycznych. 269Spostrzeenia i uwagi dotyczce 274stosowania akupresury 274Masa shiatsu 279

Podstawy shiatsu 279Sposoby osignicia zdrowia i ywotnoci 282Przyczyny oglnego zmczenia 282Co mona uczyni przeciw zmczeniu 282Przeciw uczuciu cikoci w gowie. 283Przeciw sztywnym ramionom 284Przeciw zmczeniu rk 285Wzmocnienie odka 285Przeciw obstrukcji. 288Przy bezsennoci 288Wzmocnienie wewntrznychnarzdw przez zabieg na palcach 288Dla dobrego samopoczucia. 289Dla podniesienia energii 289Przeciw wysokiemu cinieniu krwi 290Przeciw niskiemu cinieniu krwi 290Dla wzmocnienia serca 290Shiatsu i seksualizm 292Podnoszenie potencji seksualnej mczyzny 292Przeciwdziaanie oziboci kobiety 293Utrzymanie atrakcyjnoci kobiety 293Dla upikszenia oczu 293Dla powikszenia biustu 294Przeciw zaburzeniom przekwitania 294Leczenie metodshiatsurnych chorb 294Ble odka 294Obnienie odka 296Katar 297Zatkany nos 297Chrypka 297Bl zba 298Bl gowy 298Reumatyzm 298Reumatyczne ble ramion 299Reumatyczne ble palcw 299Krwawienie z nosa 299Sztywny kark 300Stuczenia i zwichnicia 300


6/280

Przesunicie tarczy midzykrgowej (Dysku) 300Kamienie ciowe 301Moczenie nocne 301Pielgnacja niemowlt 302Krzywa szyja 302Uraz krgw szyjnych tzw. Uderzenie biczem 3 302Choroby lokomocyjne 303Zapalenie zatok bocznych nosa 304

Skurcz przy pisaniu 304Skurcz ydki 304Zdrtwiae nogi 304Specjalne formy masay 305Masae nerww i masae punktowe nerww 305Masae wibracyjne. 305

PRZEDMOWA

Apteka natury cieszy si nieustannym powodzeniem wrd Czytelnikw. Kady z nas pragnie by zdrowy i sprawny fizy-cznie oraz psychicznie nie tylko przez pierwszych 100 lat ycia. W moim poradniku znajdziecie Pastwo informacje jak zapo-biega chorobom i jak odzyska zdrowie w lejszych i ciszych przypadkach, np. w dolegliwociach przewlekych.

Oczywicie, zawsze dobrze jest by w kontakcie z lekarzem naturalist i stosowa jednoczenie leczenie wspomagajce: od-powiednie ywienie,zioa,kpiele lecznicze,wiee soki z jarzyn i owocw,ktre uatwiaj i przyspieszaj powrt do zdrowia,masowanie odpowiednich punktw na stopach i masa caego ciaa. Ksika ta jest wartociowym poradnikiem dla wszystkich- troch starszych, ktrzy nie chc chorowa i niedomaga; dla modych,ktrzy chc zachowa zdrowie i energi tak potrzeb-ne przy obecnym szybkim tempie ycia oraz dla wszystkich tych, ktrzy majc ju jakie niedomagania, chc si od nich jaknajszybciej uwolni, aby nie utraci zdolnoci do pracy i przede wszystkim radoci ycia.

W dobie wszechobecnej chemii, niektre podane tu metody leczenia mog wydawa si egzotyczne,na przykad argillote-

rapia, czyli leczenie pospolit glink,czy apiterapia,wykorzystujca preparaty pszczele.Polecam te uzupenianie brakujcychmikroelementw i regularne odtruwanie organizmu, co jest bardzo istotne przy postpujcym zanieczyszczeniu rodowiskai szybkim rozwoju chorb cywilizacyjnych. Zaliczaj si do nich: wysoki poziom cholesterolu, czy wczesna miadyca naczyttniczych mzgu, serca i ttnic koczyn dolnych. Metody naturalne przyspieszaj powrt do zdrowia i do penej sprawnoci,a jednoczenie nie wywouj skutkw ubocznych, takich jak preparaty chemiczne.

Uwany Czytelnik znajdzie tu skuteczne recepty na choroby krwi,wzw chonnych,ziarnic zoliw,zakrzepic,choro-by serca i ukadu krenia,schorzenia gocowe i reumatyczne,schorzenia kobiece,schorzenia pcherza moczowego,prostat,kamic nerkow, zaburzenia przemiany materii, schorzenia ukadu pokarmowego, oddechowego i choroby skry. Dowie si,

w jaki sposb hartowa swoje ciao, aby nie apa infekcji i jak atwo wyleczy przezibienie, jak oczyci woreczek ciowyi drogi ciowe w wtrobie, jak rozpuci i urodzi kamienie nerkowe, co stosowa,aby nie tworzyy si nowe i jak prawidowo

oddycha, aby atwiej wydala toksyny z organizmu.Bd szczerze wdziczna za wszelkie uwagi Czytelnikw - zarwno te Pozytywne, jak i te krytyczne.Jadwiga Grnicka

6

Masae tkanki cznej 305Udronienie ukadu limfatycznego. 305Zmczenie,wyczerpanie,wzrost sprawnoci 306Roztrj depresyjny oraz stany lkowe 307Kompleks niszoci 307Nerwowo 307Nadcinienie 308Niedocinienie,zawroty gowy, groce omdlenia 308

Ble gowy i migreny 308Dolegliwoci odkowe na tle nerwowym 309Zaparcia 309Kaszel, katar, chrypka 309Pierwsza pomoc w nagych wypadkachzachorowa wg. metody Shiatsu 310


7/280

WIENIE TO ZDROWIE LUB CHOROBA

YWIENIE

O znaczeniu prawidowych zestaww produktw spoywczychw leczeniu chorb metodami naturalnymi

Medycyna ostatnich lat poczynia ogromne postpy w rozpoznaniu zalenoci pomidzy stanem zdrowia czowieka a spos-obem jego odywiania.Szczeglnie wiele nauka dowiedziaa si o takich dziedzinach, jak biologiczna warto pokarmw, pro-cesy trawienne i przemiany materii, wpyw na zdrowie i znaczenie pokarmowe biaka, aminokwasw egzogennych,

wglowodanw, tuszczw,witamin, biopierwiastkw i wody.Rozwaania na temat zwizkw midzy odywianiem a stanem zdrowia naley poprzedzi ogln uwag, e zapotrzebo-

wanie na produkty spoywcze jest zindywidualizowane, a nadto zrnicowane u ludzi zdrowych i chorych.Kady powinien po-zna swoje indywidualne potrzeby, gdy nawet uniwersalne zalecenia, e naley jada czosnek ze wzgldu na selen, jabka,poniewa zawieraj pektyny, natk pietruszki, jako bogate rdo witaminy C, a czerenie ze wzgldu na wiele witamin B5,oraz pi mleko,gdy znajduje si w nim komplet aminokwasw egzogennych, a nadto wap - nie mog by uoglniane.

Biako.Oprcz wglowodanw i tuszczw naley do podstawowych skadnikw pokarmowych.Jest zasadniczym tworzy-

wem cytoplazmy - substancji budulcowej komrek, budulcem enzymw, hormonw i hemoglobiny. Wszystkie biaka prosteskadaj si z aminokwasw, ktre s zwizkami organicznymi.Na kilogram wagi ciaa czowiek potrzebuje przecitnie 0,5 g biaka,cho bywaj nieznaczne odchylenia indywidualne. Za-

potrzebowanie organizmu na biako wzrasta w stresach, chorobach zakanych, przy braku snu, wykonywaniu cikiej pracy fi-zycznej, w warunkach wysokiej temperatury,w stanach blu, obawy i lkw. Normy dziennego spoycia biaka wynosz 30-55g. Powinno to by biako penowartociowe, a wic takie, ktre zawiera wszystkie aminokwasy egzogenne.

Spoywanie biaka w ilociach przekraczajcych wymienion tu norm moe spowodowa przecienie wtroby i nerekzmuszajc je do usuwania zbdnego balastu, co doprowadza te narzdy do patologicznego przerostu.

Pit cz wagi ciaa stanowi biako. Bierze ono udzia w utrzymaniu rwnowagi wodnej w organizmie. Syntetyzowaniebiaek jest potrzebne do tworzenia antycia niezbdnych do zwalczania infekcji bakteryjnych.W skad mini,koci,krwi,en-

zymw, nerww,bon itp.wchodz odmienne biaka.Wszystkie biaka rolinne skadaj si z identycznych aminokwasw. Dosyntezy wasnego biaka organizm ludzki potrzebuje 22 aminokwasy, z ktrych osiem musi otrzymywa z zewntrz (std ichnazwa: egzogenne) z pokarmem.Aminokwasy s niezbdne jako materia do syntezy biaek krwi i tkanek. Liczne z nich biorudzia w specjalnych reakcjach chemicznych, d do tworzenia polipeptydw, hormonw biakowych i enzymw.

Wane bdzie i poyteczne dla naszych rozwaa zapoznanie si z aminokwasami egzogennymi oraz ich podstawowymifunkcjami. Prezentujc je - w nawiasach - podaj w gramach wysoko dziennego zapotrzebowania przez organizm.

1. Fenyloalanina (1,1) bierze udzia w procesach transaminazy, wpywa na tworzenie adrenaliny i noradrenaliny;2. Izoleucyna (0,7) jest glukogenna i ketogenna, intensyfikuje przemian materii;3. Leucyna (1,1) jest ketogenna;4. Lizyna (0,8) dziaa na wzrost, gromadzi si w surowicy krwi, gdzie stanowi swoiste przeciwciaa rozpuszczajce obce

komrki bakteryjne;5. Metionina (1,1) stanowi gwne rdo organicznych zwizkw siarki dla przemian ustrojowych, chroni wtrob przed

zmianami, moe by uyta w procesach detoksykacji organizmu, jako naturalny lek przeciwdziaa chorobom wtroby i mi-adycy;

6. Treollina (0,5) wpywa na zuytkowanie tuszczw w wtrobie, wystpuje w miniach, hemoglobinie i proteidach fos-forowych, niszczy j hydroliza kwana;

7.Tryptofan (0,25) wpywa na dziaanie wit. B6,przeksztaca si w wit.B3= PP, niedobory tryptofanu wywouj pelagr;8. Walina (6,8) jest glukogenna, jej brak wywouje nadwraliwo, ataksj (bezwad ruchowy), zakcenia w koordynacji

miniowej, przewodzi prd elektryczny i ma ogromne znaczenie w procesach widzenia, gdy wystpuje midzy czopkamii prcikami siatkwki a nerwem wzrokowym odprowadzajcym impulsy elektryczne powstae w percepcji wrae wietlnych

do kory mzgowej, gdzie nastpuje rozpoznanie wiata.Istniej nadto aminokwasy czciowo egzogenne, do ktrych zaliczamy tyrozyn, ktra wspdziaa w tworzeniu hor-monw wydzielanych przez organy wewntrzne, histydyn, arginin i cystein, ktra przyspiesza gojenie ran.

Prawie wszystkie roliny s zasobne w lizyn i tryptofan, tote pene pokrycie potrzeb biakowych organizm moe uzyskatylko w wyniku odywiania, na ktre skada si rozmaito pokarmw. Zalecam wic spoywanie kasz, pieczywa, mki z dod-

7


8/280

atkiem mleka bd rolin strczkowych, np. fasoli, grochu, soczewicy, soi. Brak lub niedobr metioniny w rolinach strczko-wych moe by uzupeniony metionin zawart w ziarnach zb, a brak lizyny w zbou - lizyn rolin strczkowych.

Struktura aminokwasw jest staa i nie moe by naruszona, gdy nawet nieznaczne zmiany w jej skadzie mog wywoapowane nastpstwa fizjologiczne. Zastpienie jednego aminokwasu innym w sekwencji na przykad stu lub wicej amino-kwasw w acuchu polipeptydowym moe znacznie obniy bd cakowicie znie aktywno biologiczn i wywoa naprzykad anemi.

Promienie rentgena i nadfioletowe powoduj denaturacj biaka, to znaczy zmiany jego fizycznych i fizjologicznych waci-woci. Nastpuje utrata aktywnoci enzymatycznej.

Pewne pokrycie potrzeb biakowych, jak ju wspomniaam, uzyskuje si dziki urozmaiconym pokarmom. Ukad trawien-ny czowieka rozkada biaka na pojedyncze aminokwasy, ktre przenikaj przez pprzepuszczalne bony komrkowe,aby ulecswoistej przebudowie w zwizki waciwe dla danego organizmu.

Biako o wysokiej przyswajalnoci maj jajka, mleko, ser, ry, a nastpnie miso, ktre jest uwaane za rdo penowarto-ciowego dajcego zdrowie i siy biaka, ale ma niewiele tryptofanu, metioniny i waliny. Biako jarzyn jest w peni przyswajal-ne. Najkorzystniejsze proporcje aminokwasw wystpuj w jajkach i mleku.

Dobrym sposobem podniesienia wartoci biakowej pokarmu jest czenie produktw rolinnych zawierajcych uzupenia-jce si aminokwasy egzogenne. I tak na przykad dziki spoywaniu ryu z mlekiem a 30 proc. wicej otrzymujemy biakaanieli w przypadku oddzielnego spoycia tych artykuw. Poczenie fasoli z ryem przysparza jeszcze wicej, bowiem 43 proc.biaka w stosunku do sumy biaka zawartego w kadym z tych produktw spoywanych oddzielnie. A oto inne przykady ko-

rzystnych pocze, najbardziej odpowiednie proporcje oraz procentowy wzrost biaka: fasola lub groch i mka pszenna - 0,5: 3 g, wzrost o 33 proc; fasola lub groch i kukurydza - 1,2 : 2, wzrost o 50 proc.; ry lub mka z mlekiem w proszku - 3 : 1/3,wzrost o 13 proc., 3 due ziemniaki i dwie yki mleka w proszku - wzrost o 7 proc.

Mleko jest doskonaym uzupenieniem wszystkich produktw majcych niedobr lub brak lizyny oraz izoleucyny,szczegl-nie zalecane jest jako dodatek do produktw zboowych, jak kasze,mki,makaron.Dwie yki mleka w proszku dodane do jed-nej szklanki mki podnosz jej warto biakow o 45 proc.

Do bardzo dobrych pocze nale chleb z serem,kasza z mlekiem. Roliny strczkowe bogate w izoleucyn i lizyn uzu-peniaj warto biakow kasz, ryu, makaronu,mki, kukurydzy, patkw owsianych i innych zboowych, a take nasion so-necznikowych, sezamowych,dyni i orzechw.Produkty zboowe uzupeniaj si korzystnie z fasol,grochem,serem,mlekiem,

jajkami. W wieych warzywach wystpuj mae iloci metioniny (wyjtek stanowi tu kukurydza, szpinak i grzyby), dobrymwic ich uzupenieniem s ziarna sezamowe, orzechy, kasza jaglana, ry i kukurydza. Ry i kukurydza tworz szczeglnie cen-ne poczenia z fasolk szparagow,groszkiem zielonym, brukselk, podobnie jak grzyby, ktre mog by dodawane do rozma-itych jarzyn. Dobrym uzupenieniem kadej potrawy, zarwno zboowej, jak i jarzynowej, s jajka, a dodatek mleka, twarogu,tego sera podnosi warto kadej potrawy jarskiej, mleko bowiem, podobnie jak jajka, zawiera wszystkie niezbdne amino-kwasy, a zwaszcza jest zasobne w lizyn.Soja, ktra ma wicej tryptofanu ni mleko, stanowi pozytywny wyjtek wrd rolinstrczkowych.

Gotowane biako wywouje w przewodzie pokarmowym procesy gnilne,podczas ktrych wytwarzaj si produkty toksycz-ne. Cz z nich zostaje wydalona z kaem,ale cz jest wchaniana przez tkanki ciaa,by tworzy rda ognisk zapalnych i o-gi. Gwnym miejscem ich odkadania jest tkanka tuszczowa. Zatrucia biakowe powoduj otpienie uczuciowe, osabienieaktywnoci,zamknicie si w sobie, zaburzenia procesw mylenia.Jedn z metod leczenia tych zatru jest godwka, ktra rw-nie pomaga w przypadkach zaburze przemiany materii, co dotyczy take egzemy, astmy oskrzelowej, nadcinienia, kamicy

ciowej, stwardnienia y.Spoywanie nadmiaru produktw mcznych,cukru,biaka powoduje oglne zatrucie organizmu,stany zapalne oczu,zapa-

lenie spojwek, zapalenie tczwki, zapalenie rogwki.Wady wzroku, majce przyczyn w zatruciu pokarmowym,mona wy-leczy stosujc godwk. Wwczas nastpuje wydalenie produktw spalania blokujcych minie i naczynia krwiononeotaczajce oczy, co doprowadza do odprenia i rozlunienia mini i poprawy wzroku.

Nie naley si przejada.Powoduje to otyo, a jedzenie przekraczajce moliwoci wydzielania potrzebnych enzymw tra-wiennych wywouje nadfermentacj.Wwczas cz pokarmu staje si nieprzydatna i zalega w odku i jelitach.Krew, komr-ki, kanki staj si wtedy zagodzone. U modych ludzi powstaje sytuacja sprzyjajca powstaniu stwardnienia rozsianego (SM).Zaburzenia metabolizmu u dzieci powouj powstanie powanych wad umysowych.

Wymagania nowoczesnej dietetyki speniaj: mka i kasze, warzywa liciaste i zielone: szczypiorek, saata, szpinak, szczaw,

kapusta,rzeucha, pietruszka, jarmu,warzywa korzeniowe: ziemniaki,buraki, rzepa, marchew, pietruszka, seler, brukiew, chrzan,oraz inne warzywa: dynia, kabaczek, salsefia, kalafior, pomidory, rzodkiewka, cebula, ogrek, groszek zielony, cykoria, cukinia,kalarepa, por, czosnek, papryka, kapusta, fasolka zielona, szparagi, owoce wiee i suszone, orzechy, grzyby, mid, migday, ra-zowy chleb, mleko, jajka, twarg, ser ty.

Gotowanie niszczy witaminy i enzymy. Spoywanie gorcych potraw niszczy luzwk i enzymy trawienne w ludzkim or-

8


9/280

ganizmie. Regeneracj bony luzowej przewodu pokarmowego uatwia spoywanie bogatych w enzymy surowych warzywi owocw.

Sowo o bonniku (celulozie). Naley do wglowodanw, jest zbudowany z cukru prostego, jakim jest glukoza. Nie nadajesi jako produkt spoywczy (pokarmowy),ale jest podany,wrcz nieodzowny.Organizm ludzki od tysicleci przywyk do bon-nika, a jego brak wywouje liczne choroby. Obecno bonnika w jelitach uatwia ich ruchy perystaltyczne (robaczkowe), cosprzyja wyprnianiu i eliminuje zaparcia. Bonnik wystpuje w chlebie razowym, otrbach, warzywach, wieych owocach,grubych kaszach. Jest najbardziej rozpowszechnionym produktem w wiecie.

Dziaanie podobne do bonnika maj pektyny - wieloczstkowe cukry wystpujce w rolinach.Pektyny redukuj ilo cho-

lesterolu spoywanego z tustymi pokarmami. Zapobiegaj miadycy i zawaowi serca. Wystarczy kadego dnia zje dwajabka, aby nie dopuci do nadmiaru cholesterolu. Pektyna dobroczynnie dziaa przy biegunkach, przeciwdziaa rozwojowibakterii fermentacyjnych i usuwa je z kaem,zapobiega zatruciom oowiem i strontem 90,niszczy stafylokoki i streptokoki.Wod-ny roztwr pektyny uatwia gojenie ran dochodzcych a do koci i przyspiesza powstawanie zdrowej tkanki.Pektyny lecz rw-nie rany wewntrzne: wrzody i krwawienia w caym przewodzie pokarmowym. W cytrusach najbogatsza w pektyny jestbiaa bonka znajdujca si pod aromatyczn skrk. Bogata w pektyny jest skrka jabka, a wic naley je spoywa nie obra-ne. Dobrym rdem pektyn s czerenie, winogrona, porzeczki, agrest, maliny, pomidory, morele, rodzynki, banany. Bonniki pektyny, wit. C, wap,magnez chroni przed zatruciami wywoanymi przez skaone rodowisko.

Podstawowe zasady czenia pokarmw

Jednoczesne spoywanie niewaciwie dobranychpokarmw wywouje ostre choroby, a nawetmoe spowodowa zejcie mier-telne. W dietetyce ma due znaczenie, co si je i z czym.W zalenoci od indywidualnej tolerancji organizmu - poszczeglne po-czenia s przyjmowane gorzej lub lepiej.

Zaznaczaem, e czowiek ma precyzyjne i niezawodne mechanizmy trawienia i przyswajania, przez ktre spoywanie -jednoczesne spoywanie - rozmaitych produktw, biaka, skrobi, cukier i tuszcz, nie jest dobrze tolerowane. Enzymy, ktrychjest blisko 1800, dziaaj w okrelonych granicach temperatury i kady z nich katalizuje tylko jedn, cile okrelon reakcj.

czenie w jednej potrawie lub w jednym posiku artykuw spoywczych wymagajcych rnych sokw trawiennych sta-wia cay ukad trawienia wobec bardzo trudnych wymaga. Wszystkie substancje pokarmowe,ktre w takich warunkach stajsi nie do strawienia, ulegaj procesom, gnilnym i wywouj nadfermentacj. Trzeba bowiem wiedzie, e trawienie prawiekadej substancji pokarmowej odbywa si stopniowo,a kady z etapw wymaga innego enzymu.Kady wchodzcy do akcji en-zym moe skutecznie wypeni swoje zadanie, jeli jego poprzednik take zrobi, co do niego naley, np. jeli biako nie zo-stao rozoone przez pektyny, to enzym, ktry je rozkada na aminokwasy nie bdzie mg wykona swoich powinnoci.Pepsyna dziaa w rodowisku kwanym,a odczyn alkaliczny obecny w odku uniemoliwia jej rozkadanie biaka.Ptialina,en-zym zawarty w linie, ju w ustach rozpoczyna proces rozkadu skrobi na glikoz, ale moe dziaa tylko w rodowisku agod-nie alkalicznym.Niszczy j zarwno kwas jak i silna reakcja zasadowa. Jeli wic pokarm skrobiowy zosta zmieszany z kwasem,to blokuje on dziaanie ptialiny i caa skrobia przechodzi do odka w stanie nie strawionym. Tam po pewnym czasie wy-

wouje nadfermentacj.Trawienie biaka rozpoczyna si w odku pod wpywem pepsyny i przebiega prawidowo w obecnocikwasu solnego. Jednak nadmiar kwasu hamuje jej aktywno. Jeeli wic spoywa si kwas razem z biakami, to uniemoliwiasi ich trawienie. Bdem jest wic popijanie da biakowych i skrobiowych sokami z kwanych owocw (np.pomaracze, gre-

jpfruty), a take kompotem czy wod z cytryn. Nie naley te spoywa ich razem z saatkami przyprawianymi sokiem cy-

trynowym czy octem.Trawienie tuszczw zaczyna si dopiero w dwunastnicy pod wpywem soku trzustkowego,ale zanim tam si znajdzie - ha-muje w odku wydzielanie pepsyny i innych sokw odkowych, co o dwie godziny opnia trawienie innych,znajdujcychsi tam pokarmw - biaka, misa.

Im wicej pokarmw z rnych grup wprowadza si jednoczenie, tym wicej wytwarza si bakterii gnilnych i fermenta-cyjnych. Enzymy staj si wwczas obezwadnione. W kadej fazie trawienia misa, jajek, mleka inna jest sia dziaajcych nanie enzymw. Na mleko najsilniej dziaa sok odkowy dopiero w ostatniej godzinie trawienia, a na miso w pierwszej. Nienaley wic jada ich razem, gdy to dezorganizuje procesy trawienia wszystkich trzech substancji biakowych.

Jaki wniosek z tych rozwaa? Ot nie ulega kwestii, e caa dotychczasowa sztuka kulinarna musi by poddana rewizji,albowiem jest odpowiedzialna za przykre nastpstwa zalegania pokarmu w odku. Nowoczesna wiedza o czeniu po-

karmw kwestionuje wikszo potraw i posikw majcych trwae miejsce na naszych stoach.Do szczeglnie cikich nalezestawy skrobi z biakiem,tuszczami i owocami. Niewskazane s poczenia z biakiem i warzywami, zwaszcza zielonymi, li-ciastymi. Dobre poczenie to warzywa z biakiem lub ze skrobi, a take z tuszczem - olejami. Dobrym zestawem s rne

warzywa w jednej potrawie czy posiku, ale nie naley miesza wicej ni czterech skadnikw nawet spord dopuszczalnych.Przy kadym posiku jada tylko jeden rodzaj biaka lub jeden rodzaj skrobi.

9


10/280

Tuszcz opnia trawienie biaka i skrobi, uatwia natomiast trawienie i przyswajanie warzyw.Cukier dezorganizuje proces trawienia innego pokarmu, owocw, warzyw, biaka i skrobi, a alkohol strca pepsyn i unie-

moliwia strawienie kadego biaka. Mleko naley pi samo, gdy tylko wtedy na pewno nie zaszkodzi. Podobnie owoce.Wte-dy najzdrowsze, gdy s spoywane oddzielnie bd z innymi owocami tego samego stopnia kwanoci.

Dieta optymalna zakada wic spoywanie przy kadym posiku jednego tylko pokarmu, podczas gdy nasze obyczaje kuli-narne pozostaj w racej sprzecznoci moliwociami trawiennymi przewodu pokarmowego.

Produkty spoywcze wskazaneNale do nich: kasza gryczana,ktra zawiera rutyn uatwiajca przyswajanie wit.C i wicej lizyny ni inne zboa; jest ona

mniej kaloryczna ni inne kasze.Kasza kukurydziana,kasza jaglana, s silnie zasadotwrcze i lekko strawne.Ry jest lekko straw-ny i obnia poziom cholesterolu we krwi. Komponuje si dobrze z jarzynami,grzybami,zielonym groszkiem lub brukselk. Zie-lona fasolka szparagowa jest zasadotwrcza; konserwowana nie ma kwasw organicznych, miedzi, siarki, chloru, manganui innych biopierwiastkw. Dobrym uzupenieniem fasoli biaej s kasze, ry, pieczywo,sery, jajka,kukurydza, orzechy i grzyby.Duo lizyny i siarki ma groch zielony,ktry jest zasadotwrczy,podobnie jak soja.Kwasotwrczy jest orzech woski.Sonecz-nik obnia poziom cholesterolu i miadyca kwiaty lecz malari i ledzion. surowe jajka kurze zawieraj awidyny blokujceprzyswajanie przez organizm biotyny : B8=H koniecznej do prawidowej pracy skry, porostu wosw, prawidowej przemianymaterii i utrzymania odpornoci na niektre choroby. Chorym na wtrob lub odek podaje si tka, a nie biaka, tkoma wicej biaka anieli biako jaja, biako tka jest te lej strawne. Jajka i omlety mona smay na male, gdy biako ci-na t ju w temperaturze 60 st., zanim zacznie si pali maso. Nie naley smay na male innych produktw, spalone bowiem

wytworz toksyczn akrolein. Zawaowcom i miadycowcom radz nie jada tek, a jedynie smaone lub gotowane bia-ka, ktre nie zawieraj cholesterolu.Przejcie do prawidowego odywiania naley zacz od stopniowego ograniczania poycia cukru, pasteryzowanego mle-

ka, produktw mlecznych, biaego chleba, ciastek, napojw z kwasem wglowym, tatara, parwek, alkoholu, papierosw, zak-sek misnych, konserw,prefabrykowanych produktw spoywczych, soli, nadmiaru przypraw, octu winnego,kawy z mlekiem,lodw, sodyczy, czekolady, duych ryb, np. tuczyka.

Mona je wiele surowych i gotowanych jarzyn,troch gotowanego misa (kura,kurczak).Lepiej zrezygnowa z nadmia-ru misa i ryb, a zastpi je jogurtem. Je chleb ciemny, razowy, czerstwy, gdy wiey powoduje szkodliwe luzy. Jada kiekizboowe. Napoje naley pi 20 min przed posikiem, a nie podczas jedzenia.Nie poywa sodyczy (skrobia) z produktami bi-akowymi. Je wicej poywienia surowego ni gotowanego.A oto tabela informujca o jakoci poszczeglnych zestawie ar-tykuw spoywczych:

W przypadku zego trawienia stosowa trzydniow diet zoon z sokw owocowych lub przej na czysto wegetariaskiepoywienie (owoce, jarzyny), aby ukad trawienny mg odpocz. Gdy zachodzi potrzeba - bra enzymy trawienne. Midzyposikami popija napary z zi. Co najmniej dwa razy w tygodniu je surowe lub gotowane jarzyny.

Owoce kwane: grejpfruty, cytryny, pomaracze, ananasy, porzeczki, truskawki, czarne jagody, granaty.Owoce pkwane: jabka,gruszki, morele, brzoskwinie, mandarynki, winie kwane, mango.Owoce sodkie: banany, daktyle, figi,winogrona, liwki, owoce suszone.

10

BIAKAmiso, jaja, ryby (ogranicza)orzechy (ogranicza) dynia

nasiona (np. sonecznika, soi)

SKROBIAziarna wszystkich zb

biaa fasola, ty groszekziemniaki, orzeszki ziemne

jarzyny warywajarzyny liciaste grochkapusta, szpinak karczoch, selerkiekujce: soczewica groszek zielony marchew (ma nieco skrobi) kukurydzapieprzyca paprykaogrki (je z innymi warzywami) rzepalucerna, soja rzodkiew

le

le

le

dobrze

ledo umiaru

owoce kwane owoce pkwane owoce sodkie


11/280

Pragncym odywia si racjonalnie proponuj zapozna si (i stosowa) z nastpujcymi reguami:1. Najlepiej - ze wzgldu na dobre trawienie - spoywa posiek skadajcy si z jednego produktu spoywczego.2. Jeli nie chcemy przestrzega reguy 1. ukadamy posiki wg zasad prawidowych zestaww.3. czy nie wicej ni cztery produkty z jednej grupy.4. Posiek nie powinien zawiera wicej ni jeden produkt biakowy.5. Tuszcze (oleje) spowalniaj trawienie. Najlepiej s one przyswajane z jarzynami i owocami, le ze skrobi i biakami.6. Pomidory powinny by spoywane na surowo.7. wiey ogrek nie powinien by czony z pomidorem.8. Melony kadego gatunku naley spoywa bez adnych dodatkw.9. Mleko krowie i jego produkty powinny by spoywane osobno.10. Mleko krowie zawiera duo kazeiny.11. Lepsze jest mleko kozie.

12. Jogurt mona spoywa z dojrzaymi pkwanymi owocami, warzywami liciastymi i kiekujcymi nasionami, ziar-nami.13.Jeli spoywa si owoce osobno,co jest wskazane,zaleca si ich dobr wedug rodzaju pestek (brzoskwinie,mirabelki,oliwki, czerenie, winie); owoce cytrusowe; owoce majce blaszki gniazd pestkowych (jabka, gruszki); melony; owocesuszone.14. Jarzyny i warzywa s zasadotwrcze, zawieraj bowiem due iloci pierwiastkw alkalicznych. Zasadotwrcze s tak-e: kawa, piwo, cola, wino,mleko, soki owocowe.15. Miso, wdliny, jaja, ryby, maso, drode, orzechy, skrobia, czekolada, kakao, tuszcze, oleje, majonez, sery, produktymleczne - s kwasotwrcze.16. Banany mona jada z owocami pkwanymi.

17. Nie jada zbyt wiele orzechw arachidowych: s trudno strawne.18. Do wszystkich produktw trudno strawnych mona dodawa zmielony kminek z majerankiem,co uatwia proces tra-wienia.19. Stosowa, ale z umiarem przyprawy trawienne: pieprz naturalny i zioowy,mielony kminek z majerankiem,cynamon, imbir(mao),por, czosnek, cebula,natka pietruszki,kolendra, czber, i in.20. Nie pi gorcych pynw, nie spoywa gorcych potraw. Majce temperatur powyej 45 st. mog spowodowa ane-mi, ble krgosupa, staww, miednicy, mini ng.

I jeszcze radz stosowa si do poniszych zalece:

- do posiku naley wybiera takie produkty spoywcze, ktre smakuj najbardziej;

- waga posiku nie powinna przekracza 600 g; nie objada si, zwaszcza przed rozpoczciem ciszej pracy;- gwny posiek powinien by spoywany w poudnie,gdy promienie soneczne dziaaj najsilniej; promieniowanie sonecz-ne ma wpyw na trawienie, dlatego te do ostatniego posiku naley siada przed zachodem soca;- pojadanie midzy posikami jest szkodliwe;- nie naley je, gdy odczuwa si bl, w zdenerwowaniu,po wyczerpujcej pracy, w zmczeniu;- dobrze jest po posiku odpocz p godziny, a w kadym razie odpry si;- przy trudnociach trawiennych dobrze jest przed posikiem dziesi minut odpocz;- nie popija w czasie jedzenia, pragnienie mona zaspokoi p godziny przed posikiem lub po jedzeniu;- do saatek, surwek, cebuli dodawa olej sonecznikowy, sojowy lub oliwkowy, do potraw gotowanych dodawa olej ju po

wyczeniu ognia lub nawet na talerzu;

- do chleba przyrzdza wiee pasty serowo - jarzynowe; biay ser najlepiej je sam bez chleba, gdy czujemy gd; kasze,ry, makaron jada z dodatkiem jaj, sera, mleka, rolin strczkowych - fasoli, grochu, zupy gotowa z wywarem z jarzynz dodatkiem grzybw lub zi przyprawowych;- umiarkowanie uywa cukru i sodyczy, stopniowo zastpujc je miodem, sodkimi owocami wieymi i suszonymi; kaszei ry gotowany na sypko je z dodatkiem jajka, twaroku, fasoli lub z sosem grzybowym, pomidorowym, koperkowym;

11


12/280

- raz dziennie zjada posiek z samych jarzyn - nawet jednej - gotowanych z dodatkiem ziemniakw;- spoywa pokarmy w stanie naturalnym, nie smay tego, co mona ugotowa, nie gotowa tego, co da si zje na suro-

wo; ostatni posiek zjada w zasadzie trzy godziny przed snem; nie zapomina, e odek pi razem z czowiekiem;- picie wody rano i wieczorem suy przepukaniu przewodu pokarmowego;- soki owocowe naley trzyma chwil w ustach, by mogy wymiesza si ze lin;- uwaga dla osb majcych ogrdki warzywne: naley zwraca uwag na odpowiednie rozmieszczenie rolin, by mogy sidobrze rozwija i wzajemnie wspomaga. Pietruszka chroni pomidora, marchew, fasol; tymianek i mita chroni kapust;dby zabezpieczaj przed limakami, leszczyna odstrasza muchy, fasola rozwija si niedobrze w ssiedztwie cebuli.

CHOLESTEROL NASZ WRG

Cholesterol, a mwic precyzyjnie - jego nadmiar (utrzymany w normie jest niezbdny dla prawidowego funkcjonowaniaorganizmu) jest przyczyn wielu gronych chorb wspczesnej cywilizacji.Odkadajc si w organizmie w postaci zogw tusz-czowych w naczyniach krwiononych - prowadzi do zwenia ich wiata, co powoduje niewydolno pracy serca (zawa), za-burzenia krenia, zmiany miadycowe i procesy przedwczesnego starzenia si organizmu.

Cholesterol jest staym skadnikiem i produktem metabolizmu organizmw zwierzcych i czowieka. Wystpuje w wtro-bie, mzgu,krwi, tkance tuszczowej i nerwowej, w misie i tkach jaj (szczeglnie bogate rdo).

Medycyna mwi e prawidowe stenie cholesterolu we krwi nie powinno przekracza 250 mg/100 ml. Za optymaln

warto uwaa si 150 - 280 mg/100 ml. Jeeli poziom cholesterolu w osoczu krwi przekracza dopuszczalne normy, wwczaszaczyna rozwija si proces miadycy, zwaszcza naczy wiecowych serca, co prowadzi do bardzo powanych chorb krenia,czsto koczcych si zgonem chorego.

Zagroenia spowodowane nadmiarem cholesterolu mona oddali stosujc racjonalne odywianie.Naley wiedzie, e 2/3potrzebnego ustrojowi cholesterolu wytwarza sam organizm, a cz pozostaa pochodzi z ywnoci. Gdy spoywamy nad-mierne iloci tuszczw zwierzcych nasyconych, zawierajcych cholesterol - zostaje zahamowana aktywno biakowych re-ceptorw wtroby, ktra traci swoje zdolnoci odbierania nadmiaru cholesterolu.

Jak wic stosowa diet, aby ustrzec si przed niebezpieczestwami i zagroeniami, jakie niesie ze sob nadmiar choleste-rolu?

Przede wszystkim naley spoywa jak najwicej (bardzo starannie umytych!) warzyw ze szczeglnym uwzgldnieniem natki

pietruszki, koperku, cebuli,czosnku, dyni i kapusty. Naley te przestrzega wskazania, aby nie wicej ni 30 proc. zapotrzebowa-nia energetycznego pochodzio z tuszczw,przy czymw 2/3 powinny stanowi tuszcze pochodzenia rolinnego,reszta zwierzce-go. Z punktu widzenia profilaktyki choroby wiecowej zaleca si tuszcze nienasycone w stanie surowym,np.olej sonecznikowy,sojowy bd kukurydziany, ktre obniaj poziom cholesterolu.

Badania przeprowadzone niedawno przez chiskich i zachodnich lekarzy (Francja i Niemcy) wykazay, e Chiczycy majznacznie nisze cinienie ni obywatele Niemiec. Znacznie rzadziej przy tym maj nadwag, rzadko zapadaj na cukrzyc i cho-roby gocowe, a przede wszystkim nie stwierdzono u nich w ogle podwyszonego poziomu cholesterolu we krwi.

Zdaniem naukowcw te pozytywne zjawiska wystpujce u Chiczykw maj zwizek z ich zupenie innym jadospisem.Chiczycy jedz duo jarzyn i nierafinowanego ryu, potrzebne organizmowi biako czerpi ze rde rolinnych, tuszczespoywaj wycznie w stanie surowym, uywajc bardzo duo przypraw rolinnych. U nas podstaw poywienia stanowituste potrawy, miso duszone w sosach, zupy doprawiane mietan, jaja smaone na smalcu, boczku i kiebasie. Nie stronimy

od cukru, ciast i sodyczy pod wszelkimi postaciami.Zbyt mao natomiast zjadamy surowych warzyw i owocw, razowego pie-czywa, produktw nierafinowanych. Dla profilaktyki przeciwcholesterolowej wane jest spoywanie owocw, zwaszcza jago-dowych niskocukrowych, ktre nie tylko zawieraj sporo wit. C, ale rwnie bonnik i pektyny. Do takich owocw naleporzeczki, truskawki, agrest, maliny, jeyny, poziomki, czarne jagody. Doskonae s rwnie jabka. Radz wyeliminowa spo-ycie biaego cukru, zastpujc go miodem, ale w ograniczonej iloci, zredukowa do minimum wszelkie sodycze, wreszcieograniczy dodawanie soli do potraw, zastpujc j czciowo przyprawami, takimi jak np. kminek, majeranek, bazylia, estra-gon. Naley je ciemne pieczywo z dodatkiem otrb, zawierajcych biako,mikroelementy i bonnik, co wpywa rwnie ko-rzystnie na proces trawienia. Doskonae rezultaty daje take miesiczna kuracja sokiem ze wieej kapusty.Sposb przyrzdzania: odrzucamy zielone, brzydkie licie, reszt w kawakach wkadamy do sokowirwki. Sok pijemy wie-o przygotowany. Dobrze jest rwnie pi dwa razy dziennie po 2 yeczki octu jabkowego z przegotowan wod sodzon 1

yeczk miodu. Przy podwyszonym poziomie cholesterolu pomaga rwnie duszona cebula (kroimy drobno 3 due cebule,dodajemy yk oleju, 12 yek wody i dusimy pod przykryciem przez 20 min.). Polecam rwnie picie herbatki zioowej Skle-rosan bd soku z opianu,brzozy czy mniszka lekarskiego.Natomiast w razie pogorszenia si trawienia,co w starszym wiekuczsto si zdarza, mona pi herbatk z mity, berberysu, jarzbiny, ewentualnie wieczorem napar z mieszanki Cholagoga 2.A przede wszystkim trzeba stara si nie dopuszcza do nadwagi. Uprawia sporty, chodzi na dugie spacery.

12


13/280

Witamina C normalizuje metabolizm cholesterolu i wymywa nadmiar cholesterolu z ttnic. Obnia go, gdy jest za wysokii podnosi, gdy jest za niski. Na wydzielanie cholesterolu do ukadu krenia stymulujcy wpyw maj stresy, nikotyna i kawa,a take spoywanie obfitych posikw w duych odstpach czasu.

13 RAD ANTYCHOLESTEROLOWYCH

1.Stosowa m.in.lecytyn,siemi lniane,czosnek,jabka,bonnik.2. Jada mniej tuszczw nasyconych, takich jak: maso, sonina, inne tuszcze zwierzce.

3. Do pieczywa stosowa tylko 3 - 4 dag masa dziennie.4. Unika tustych mis, serw, ciasta, sosw, zup zaprawianych tuszczem, mietan.5. Jada oleje rolinne, najlepiej sonecznikowy, sojowy, pieczywo razowe, pszenne i ytnie, ktre zawiera 4 razy wicej wit-aminy E ni pieczywo biae, a ponadto ma elazo i wszelkie makro- i mikroelementy, witaminy i bonnik.6. Stosowa mleko, chocia 2 szklanki dziennie, kefir, jogurt. S one dobrym rdem wapnia. Mleko ma wszystko, prczelaza i witaminy C.7. Zjada warzywa i nasiona do 1 kg dziennie. Im wiksze ich urozmaicenie, tym lepiej, byle bez tuszczw, lub z niewiel-kim dodatkiem oleju, szczeglnie do tych warzyw, ktre s rdem karotenw, a wic witaminy A lub kiekw zasobnych

w witamin E, gdy te jako rozpuszczalne w tuszczach, bez nich nie bd przyswajane.8. Skrobi i biako jada osobno. W przeciwnym wypadku pokarm zalega zbyt dugo w odku i nie jest strawiony.

9. Jada jedn jarzyn ugotowan a inne na surowo.10. Jada wszystko wiee lub z zamraarki. Szczeglnie oleje powinny by wiee. Nie lubi one soca, wiata i mrozu.W lodwce naley trzyma je na najniszej pce. Na wietle jeczej, a witamina A rozkada si. S kaloryczne,ale obniajpoziom cholesterolu we krwi. Trzeba uwaa, aby w trakcie podgrzewania nie ulegy spaleniu. Przypalony olej zawieratrujc akrolein,ktra bywa rakotwrcza, (kady spalony tuszcz j wytwarza).11. Nadmiar cholesterolu, np.powyej 200 mg (norma - 140 mg) na 100 ml krwi, jest ju zagroeniem, a powyej 250 mgoznacza ju powane zagroenie.12.Ludzko zna czosnek od ponad 5000 lat.Wiadomo,e odkaa on i dezynfekuje organizm,obnia poziom cholestero-lu, ktry powoduje zaczopowanie naczy krwiononych mzgu, co jest przyczyn, wylewu krwi do mzgu.13. Aby zapobiec nadmiarowi cholesterolu, naley jada siemi lniane zawierajce najwicej lecytyny rozpuszczajcej cho-

lesterol. DLA KADEGO INNA DIETA

CO NAM SUY?

Przy ustalaniu indywidualnego sposobu ywienia, a uwaam, e kady powinien sobie taki wypracowa, mona oczywiciekierowa si rnymi zaleceniami zawartymi w ksikach i publikacjach,aby wybiera te,ktre naprawd nam su,przyspa-rzaj si i energii. S osoby, ktre wietnie si czuj po lekkich posikach, skadajcych si z warzyw, ale s i takie, ktre czujsi po nich godne i sabe. Ma to zwizek z budow przewodu pokarmowego. Osoby o duszym jelicie cienkim s zwykleskondensowane, np. misne. Rna jest te u poszczeglnych osb intensywno przyswajania i spalania skadnikw pokar-

mowych. Ludzie szczupli, u ktrych proces spalania jest szybki, mog sobie pozwoli na bardziej obfite jedzenie, natomiastskonni do otyoci,majcy kopoty z trawieniem,powinni jada tylko potrawy lekko strawne.Tak wic w doborze sposobu y-wienia najlepiej kierowa si zdrowym rozsdkiem i instynktem, ktre podpowiedz, co jest dla nas waciwe, suy dobremusamopoczuciu, a co moe zaszkodzi. Wprawdzie z danego nam przez natur instynktu nie bardzo potrafimy korzysta, jeli

jednak chcemy zachowa zdrowie, musimy nauczy si go sucha.Chodzi o takie zestawianie produktw w posikach,aby organizm mg w peni wykorzysta ich warto.Bardzo czsto za-

pychamy odek czym si da, nie zdajc sobie sprawy z tego, e przeadowany przewd pokarmowy z trudem przyswaja no-we treci.W efekcie w odku zalega cz nie strawionych resztek pokarmu, ktre ulegaj gniciu. Jeli proces ten trwa duej,organizm buntuje si, sygnalizujc to rozmaitymi dolegliwociami, chorobami. Moglibymy ich unikn, gdybymy nie czy-li tego, czego si nie powinno czy, a wic biaek z wglowodanami, tuszczami.

Prawidowo zestawiony posiek powinien skada si z jednego produktu biakowego lub wglowodanowego z warzywami.Jeli wic jemy miso, to z porcj surwki z warzyw, jeli ry lub ziemniaki, to te z saatk warzywn. Warzywa nale do po-karmw lekko strawnych, w przeciwiestwie do misa i ziemniakw wymagajcych w dodatku innych warunkw do trawie-nia. Jeli ju koniecznie musimy zje swoj porcj misa z ziemniakami i surwk, to jedzmy je warstwowo, tak jak Francuzi,a wic najpierw surwk, pniej samo miso, a na koniec ziemniaki lub chleb.Tak kolejno czsto stosuj dzieci. Robi to

13


14/280

instynktownie, przez nikogo nie namawiane.Chciaabym przestrzec, zwaszcza mode dziewczyny, przed bezmylnym stosowaniem rnych cudownych diet odchu-

dzajcych. Powoduj one czsto nieodwracalne zmiany w organizmie, w niektrych przypadkach nawet biaaczki. Jeli ju ko-niecznie chc si odchudzi, co dla modego, rozwijajcego si organizmu jest niebezpieczne, powinny to robi wycznie podkontrol lekarza.

KOO YWNOCI

Organizm ludzki skada si z wglowodanw (2 proc.), tuszczw (15 proc.), biaka (20 proc.), wody (55 proc.), witamin(uamek proc.) i substancji mineralnych (5 proc.).Trzeba wic si tak odywia, aby utrzyma proporcje okrelone przez na-tur. Braki lub nadmiar ktrego z wymienionych skadnikw budulcowych prowadz do dolegliwoci albo do powanychchorb. Produkty ywnociowe dostarczaj energii, budulca i regulatorw procesw biogennych.

Najlepiej pokazuje to tzw. koo ywnoci. Stosowanie si do informacji zawartych w kole pozwala na utrzymywanie skad-nikw pokarmowych,wystpujcych w organizmie ludzkim, w stanie optymalnym - zgodnie z zapotrzebowaniem ustroju.

Produkty umieszczone w centrum i najbliszym kole - to podstawa zdrowego odywiania.W centrum s produkty szczegl-nie cenne dla zdrowia. Trzeba si stara, aby to, co jest w trzecim od rodka kole jada tylko od czasu do czasu, a tego co jest

w czwartym kole jada jak najmniej i rzadko. Produktw znajdujcych si poza koem najlepiej byoby w ogle unika.

WITAMINY - CEGIEKI YCIA

S one niezbdne do prawidowego przebiegu procesw yciowych. Reguluj przemian materii, uatwiaj przetwarzanieywnoci w energi. Poniewa. nasz organizm nie potrafi sam wytwarza witamin, trzeba mu w tym pomoc, podajc Je w po-

karmach. Niedobory bowiem mog spowodowa rne niedomagania,pogorszenie samopoczucia,nawet choroby. Jeli jednakodywiamy si prawidowo, spoywamy stale wszystkie grupy produktw, a wic gruboziarniste,ciemne pieczywo, patki owsia-ne, nabia, warzywa i owoce, nie musimy obawia si, e grozi nam awitaminoza.

A oto krtka charakterystyka poszczeglnych witamin:14


15/280

WITAMINA A.Reguluje wzrost, dlatego jest szczeglnie potrzebna modym, rozwijajcym si organizmom. Witamint nazywa si czsto witamin wzroku. Jej niedobr moe spowodowa tzw. kurz lepot. Jest ona rwnie niezbdna w prze-biegu wielu procesw przemiany materii, do utrzymania zdrowej, adnej skry, bony luzowej w ukadzie trawiennym i prze-

wodzie oddechowym, co jest wane dla ochrony przed infekcjami.Nasz organizm przyswaja witamin A jedynie w obecnocituszczw.Najczciej przyjmujemy j jako karoten, czyli prowitamin,gdy w tej wanie postaci wystpuje w produktach po-chodzenia rolinnego. Mona j rwnie znale w mleku, male, jajach, nerkach i wtrobie.

WITAMINY GRUPY B.Chroni i wzmacniaj nerwy,skr,minie,ukad sercowo-naczyniowy.S niezbdne dla pra-

widowego i lepszego przyswajania wielu produktw. Reguluj przemian materii, uwalniaj energi zawart w tuszczach,biaku i wglowodanach. Niedobr tej witaminy moe spowodowa zaburzenia w czynnociach orodkowego i obwodowegoukadu nerwowego, w pracy serca oraz w kreniu i gospodarce wodnej organizmu.Warto te wiedzie,e zapotrzebowanie nat witamin jest wiksze u osb, ktre pal papierosy i pij zbyt wiele... kawy.

WITAMINA C. O kwasie askorbinowym wszyscy na og sporo wiedz. Niedobory powoduj zmczenie, kopoty z dz-isami (tzw. przyzbica), podatno na infekcje. Witamina ta jest bardzo wraliwa na wszelkie czynniki zewntrzne, wiato,temperatur, powietrze i dlatego wszystkie produkty, ktre j zawieraj, najlepiej spoywa zaraz po przyrzdzeniu. Zim i naprzedwioniu trzeba rwnie pamita o wzbogaceniu posikw, dodajc do nich rzeuch uprawian na oknie, natk pietrusz-ki, koperek. Radz rwnie polubi cebul i czosnek. Dzienne zapotrzebowanie na witamin C wynosi ok. 75 do 100 mili-

gramw, a dla palaczy do 130.WITAMINA D.Przeciwkrzywiczna, reguluje ilo wapnia w organizmie.Tworzy si ona pod wpywem promieni sonecz-

nych, jest niezbdna dla naszych zbw i koci. Dlatego te tak wielk wag przywizuj pediatrzy do tego, by mali pacjencinie odczuwali jej niedoboru w pierwszych trzech latach swego ycia. Niedobory tej witaminy mog wystpowa rwnie

w pniejszym wieku i objawia si odwapnieniem koci. Dotyczy to zwaszcza osb le trawicych tuszcze. Powinny oneprzebywa duo na powietrzu i pi jak najwicej mleka, dostarczajcego wapnia i witaminy D.

WITAMINA E.Zwana popularnie witamin modoci, pomaga w tworzeniu si czerwonych krwinek, utrzymania zdro-wych mini i tkanek. Istniej pogldy o ochronnej roli tej witaminy w procesach degeneracyjnych. Hamuje ona starzenie si,zapobiega miadycy. Chroni take witamin A przed utlenieniem. Zapotrzebowanie na ni pokrywa racjonalne odywianie.

Wystpuje w wieych liciach warzyw.

Takie witaminy, jak: H,K, M, PP pozostaj nadal w znacznym stopniu tajemnic. Wiadomo jednak, e witamina H pom-aga przy procesach przemiany materii. Witamina K w tworzeniu si substancji odpowiedzialnych za krzepnicie krwi i utrzy-mywanie prawidowej przemiany materii w kociach. Brak witaminy M w organizmie noe by przyczyn poronie. Kobietyzaywajce rodki antykoncepcyjne potrzebuj jej znacznie wicej.Z kolei witamina PP pobudza produkcj energii w komr-kach organizmu. Jej niedobory powoduj pelagr (czyli rumie lombardzki - schorzenie wywoane niedoborem witaminy PPi zespou witamin B). S rwnie przyczyn nadmiernej pobudliwoci nerwowej.

Odradzam nieprzemylane ykanie witamin w tabletkach. Mona je zaywa jedynie za zgod prowadzcego lekarza.Wit-aminy te yka si zwykle wtedy,gdy zachodzi konieczno wsparcia osabionego organizmu.

KURACJA DRODOWA

Drode zawieraj wiele witamin, przede wszystkim z grupy B, niezbdnych dla prawidowego przebiegu podstawowychprocesw zachodzcych w organizmie. Znakomicie poprawiaj przemian materii, s wic wskazane dla nastolatkw cierpi-cych na trdzik modzieczy i dla starszych, majcych brzydk cer i dokuczliwe zajady w kcikach ust. A poza tym zalecanes wszystkim, ktrych nka nieusprawiedliwione adn chorob osabienie, znuenie, a take zmniejszenie oglnej odporno-ci organizmu na wszelkie infekcje.

Szklanka napoju z drody,wypita 2-3 razy w tygodniu,znakomicie poprawi nasze samopoczucie.Na szklank napoju bierze-my 2-3 dag rozkruszonych drody,zalewamy wrzc wod,zagotowa i po przestudzeniu wolno pijemy.W sklepach mona ku-

pi tabletki z drody piwowarskich.Mona je take podawa dzieciom 3 razy dziennie po 1-2 tabletki,dorosym 3 razy dzienniepo 2-4 tabletki.

15


16/280


17/280

miny C wtroba rozpoczyna niedomaga i w kocowym efekcie bdzie si buntowa przeciw niektrym artykuom zawie-rajcym witamin C, jak wanie przeciw cebuli, kapucie, grochom itp.

ZDROWE BIOPIERWIASTKI

Przetwrstwo spoywcze, cho czsto zaspokaja potrzeby naszego podniebienia, pozbawia ywno wielu cennych pier-wiastkw, niezbdnych do prawidowego funkcjonowania organizmu.Biae pieczywo, rafinowany cukier, oczyszczona sl, uska-ny ry s smaczne, ale nie maj ju tych waciwoci, jakie posiadaj te produkty w swym pierwotnym, naturalnym stanie. Do

tego dochodz rodki chemiczne, uywane do konserwowania ywnoci, nawozy sztuczne uyniajce z jednej strony gleb,a z drugiej pozbawiajce j cennych biopierwiastkw, wreszcie zanieczyszczanie atmosfery pyami przemysowymi, spalinamisamochodowymi itp.Wszystko to sprawia, e nasza ywno jest uboga w wiele cennych makro- i mikroelementw.

Organizm ludzki potrzebuje nastpujcych 7 podstawowych biopierwiastkw mineralnych: wap magnez, potas, sd, fos-for, siarka i chlor w granicach od 10 do 100 g. Siedem innych bioelementw jest dla ustroju podanych. S to: elazo,mied,

jod, mangan, kobalt, cynk i molibden w ilociach okoo 1 mg na 100 g ciaa ludzkiego. S to tzw. mikroelementy. Sze innychpierwiastkw wystpuje w tkankach, ale ich funkcje nie s jeszcze dokadnie okrelone.S to: glin,bor, selen, lit, kadm i chrompotrzebne w ilociach do 10 mikrogramw. S to makroelementy. Natomiast wanad, antymon, german, ren i rad nale do. el-ementw ladowych i wstpuj w ilociach do 1 pikograma. I one s nam rwnie potrzebne. Zakcenie rwnowagi midzyposzczeglnymi pierwiastkami, zarwno ich niedobr, jak i nadmiar, jest niekorzystne, podobnie jak pojawianie si w organi-

zmie obcych, toksycznych pierwiastkw, np. oowiu czy rtci. W rezultacie moe to prowadzi do rnych schorze. Dlategomusimy stale dba, aby te pierwiastki byy zawsze obecne w naszym poywieniu.Pierwszym, a zarazem alarmujcym sygnaem o niedoborze magnezu jest zmczenie fizyczne i psychiczne. Moe to by

rwnie .chroniczny. katar, zawroty gowy, uczulenia, alergie i wiele innych schorze. Magnez znajduje si midzy innymiw chlebie razowym, mce razowej i sojowej, gorzkiej czekoladzie,kakao, orzechach, nasionach rolin oleistych i strczkowych,a take pietruszce, botwinie i szpinaku.

Nasz organizm nie potrzebuje duo jodu, jednak jego niedobr powoduje choroby tarczycy. Jod wystpuje gwnie w ry-bach. Powinien znajdowa si rwnie w soli, oprcz magnezu, litu, selenu i cynku. Niestety, oczyszczona sl nie zawiera tychpierwiastkw. Radz zatem zaopatrywa si w sl nieoczyszczon, ktra od czasu do czasu bywa w sklepach. Jod znajduje sirwnie w wodzie,np.w niektrych studniach gbinowych. Najmniej go na Podkarpaciu, najwicej nad morzem. Osobom cho-

rym na tarczyc radz zatem spdza urlop nad morzem i jak najwicej przebywa na powietrzu.Z kolei cynk (opryszczka, trdzik, gojenie ran, wrzodw odka) znajduje si w otrbach i kiekach pszenicy, patkachowsianych, chlebie razowym, nasionach dyni i sonecznika, grzybach, czosnku, ledziach i makreli.

Niedobory elaza objawiaj si anemi i przemczeniem. elazo jest atwiej przyswajane przez organizm, jeli spoywa sije razem z witamin C, oczywicie naturaln, nie w pastylkach. Sporo elaza zawiera wtroba i inne podroby, warzywa, naprzykad suchy groch i fasola, szczaw i szpinak, buraki, poza tym patki owsiane.

Nie trzeba nikogo przekonywa,jak wan funkcj w organizmie spenia wap.Pod dostatkiem jest go w mleku i jego prze-tworach. Fluor chroni zby przed prchnic. Pewnych iloci fluoru dostarcza nam herbata. Kobalt przyczynia si do oglnejregeneracji ustroju,bierze udzia w wytwarzaniu witaminy B12oraz kwasu foliowego,stanowic tym samym czynnik zapobie-gajcy anemii.Niedobr selenu (ryby morskie,szczeglnie ledzie,drode,czosnek) przyczynia si do powstawania (chorb ser-cowo-naczyniowych.

Urozmaicona dieta, bogata w gruboziarniste pieczywo, kasze,warzywa i owoce, ryby, nabia, podroby, jest gwarancj zdro-wia i dobrego samopoczucia. Odradzam jednak ykanie bez konsultacji z lekarzem wszelkich marko- i mikroele-mentw w postaci preparatw farmaceutycznych.

TRZEBA JE WARZYWA!

Surowe warzywa zawieraj atwo przyswajalne witaminy, cukry,kwasy organiczne, sole mineralne oraz wiele makro- i mi-kroelementw. Odgrywaj przy tym korzystn rol w przewodzie pokarmowym,poprawiajc prac jelit.Wiele z nich wpywate dodatnio na rne przypadoci.A wic jedzmy je na zdrowie.

O waciwociachcebulinie trzeba nikogo przekonywa. Hodowano j ju w staroytnym Egipcie i Babilonii.Posiada ona

zwizki grzybobjcze, bakteriobjcze l waciwoci antybiotyczne. Poza tym biako, cukry, olejki eteryczne, czynnik podobnyw dziaaniu do insuliny, fityn, saponiny, enzymy oraz witaminy C, B1, B2, karoten, wreszcie sole mineralne, m.in. potas, fos-for, elazo,siark.Dziki wszystkim tym skadnikom jadanie cebuli przyczynia si do spadku cukru we krwi,obnia cinienie,czy zazibienia i zapobiega arteriosklerozie.Cebula posiada dziaanie moczopdne.

Czosnekrwnie odznacza si wybitnymi waciwociami leczniczymi, cho od spoywania go jako leku czsto odstrasza17


18/280

zbyt ostry zapach. Czosnkiem leczono kaszel, choroby jelit, stany wyczerpania organizmu, a wycinitym sokiem smarowanole gojce si rany, wrzody i stany zapalne skry.I dzisiaj rwnie zaleca si spoywanie 2-3 zbkw czosnku dziennie osobomcierpicym na nadcinienie i miadyc ttnic,poniewa rozszerza on naczynia krwionone.Wpywa rwnie dodatnio na pra-c serca i mzgu, a take pomaga przy takich schorzeniach, jak angina, grypa, katar; leczy wreszcie szkorbut, przypadoci o-dkowo-jelitowe oraz procesy ropne.

Cennym lekiem jestkapusta. Poza witaminami: A,C,B1, B2, PP i K zawiera wiele skadnikw mineralnych,takich jak: wap,potas, fosfor, magnez, siarka. Sok wycinity ze wieej kapusty leczy schorzenia przewodu pokarmowego, zwaszcza wrzodyodka dwunastnicy, choroby wtroby i ledziony. Kapust stosuje si rwnie zewntrznie, m.in. przy stanach zapalnych sk-

ry, egzemach, oparzeniach i wrzodach.Paprykazyskaa sobie u nas popularno stosunkowo niedawno.Zawiera ona mnstwo Wanych i niezbdnych dla nasze-go zdrowia skadnikw. S to m.in. cukry, biako, pektyny, lejki eteryczne, saponiny, barwniki, kwasy organiczne oraz cay ze-staw witamin: C,B1, B2, E,PP i K oraz prowitamin A, poza tym sole mineralne,m.in.potas,fosfor,sd,wap,magnez, siark,glin, elazo. Nasiona papryki maj znaczny procent tuszczw oraz specjaln substancj bakteriobjcz, zwan kapsycydyn,

wchodzc w skad rnych wycigw, maci i plastrw. Papryka jest warzywem odywczym i dietetycznym.Zalecana jest przyniedoborze witamin i soli mineralnych.

Kukurydzazawiera du ilo biaka i lekko strawnych tuszczw, poza tym wglowodany i celuloz, wreszcie prowitaminA oraz witaminy: B1, B2,B2, B12,C, D,PP, E i K. Jest bogata w sole mineralne - potas, fosfor, elazo, mied i nikiel oraz cen-ne i rzadko spotykane mikroelementy - selen, kobalt, jod i bor. Kukurydza ma wszechstronne waciwoci uytkowe i diete-

tyczne oraz lecznicze. Olej otrzymywany z ziarna obnia zawarto cholesterolu we krwi i zmniejsza krucho naczywosowatych.Mona j spoywa w postaci gotowanych kolb i patkw niadaniowych.Znamiona kukurydzy,popularnie zwa-ne wsami, su do wyrobu lekw dziaajcych m.in. moczopdnie, przeciwzapalnie, pobudzajco na wydzielanie ci.

Warto jepietruszk. Zarwno lecznicze, jak i smaczne s nie tylko natka i korze, ale i nasiona. Waciwoci leczniczema pietruszka dziki zwartym w niej skadnikom: w korzeniu - olejki eteryczne, flawonoidy, kumaryny i luzy, a take sole mi-neralne, w natce - witaminy A,B,C, PP i K oraz sole mineralne - wap,potas, fosfor, mangan.Korzenie s rodkiem moczopd-nym i rozkurczowym,zmniejszaj napicia mini gadkich drg moczowych i jelit, pobudzaj apetyt.Nasiona wchodz w skadniektrych lekw, np. Fitolizyny.

Trzeba czciej siga podyni. Niezalenie od wartoci smakowych jest ona cenn rolin lecznicz. Misz zawiera cu-kier, lecznicze sole mineralne, np. potas, wap, magnez i elazo oraz witaminy A, C, B i PP. W nasionach znajduje si ok. 50proc. tuszczu, fitosterole, kwasy organiczne oraz zwizki zwane kukuribitacynami. wiee nasiona skutecznie niszcz robakipasoytnicze w przewodzie pokarmowym czowieka.wiea dynia jest rodkiem na zaparcia, a gotowana przeciwdziaa tward-nieniu ttnic. Podaje si j przy dolegliwociach nerek, wtroby, pcherza moczowego, przy zaburzeniach przemiany materiii schorzeniach kreniowych.

W jedzeniu nie mona pomija innych warzyw - pomidorw, marchewki, saaty, fasoli, groszku, selerw, porw i ogrkw.

ZARODKI, OTRBY I SL JULIAN

Biopierwiastkw naley szuka oczywicie w ywnoci. Odpowiednio spreparowane produkty spoywcze, zawierajce bo-gaty zestaw pierwiastkw mineralnych,mog dostarczy brakujcych skadakw, a jednoczenie uodporni orgazm przeciwkornym chorobom. Ta specjalna, zdrowa ywno, jest doskonaym rodkiem terapeutycznym, a take zapobiegajcym wielu

schorzeniom.Dietetycy nie bez racji twierdz na przykad, e jedn z przyczyn chorb przewodu pokarmowego jest brak bonnika w poy-

wieniu. Niestety, wikszo z nas woli pieczywo biae od czarnego, ktre jest pozbawione tego wanie skadnika. Bonnik za-wierajotrby. One wanie z powodzeniem mog pomc w przypadociach przewodu pokarmowego. S produktem o nikymzapachu i prawie bez smaku. Mona je zatem jada z jogurtem lub kefirem, kwanym mlekiem i patkami owsianymi, doda-

wa do zup, np. urku czy jarzynowej, a zamiast buki do mielonych kotletw. Jedna z firm wzbogaca je nawet zioami i sprze-daje jako tzw. panier, zastpujcy tart buk,a take podnoszcy smak i warto zdrowotn potraw. Innym zdrowym produktemszarodkipszenne. Zawieraj one biako potrzebne do budowy tkanek i komrek,witaminy z grupy B oraz E i PP, a take nat-uralne zespoy mikroelementw, m.in.elazo i magnez oraz bonnik.Zarodki uzyskuje si podczas technologicznej obrbki ziar-na pszenicy przy produkcji mki.Dowiedziono,e uodparniaj one organizm i podnosz jego sprawno fizyczn,tote zalec

si je np. alpinistom i sportowcom.Bardzo zdrowe s rwniechrupki kukurydziane. Jak wiadomo, kukurydza posiada du ilo biaka, lekko strawne tuszcze,wglowodany i celuloz, sole mineralne, wreszcie mikroelementy. W sprzeday spotyka si rwnie chrupki z otrb, wzboga-cone sol i mikroelementami, zarodkami pszennymi oraz zioami i warzywami suszonymi. I te chrupki warto jada jak na-

jczciej.

18


19/280

Coraz popularniejsze staj si rwnieherbatniki Biovit, Tropik i Martynki. Zawieraj one liczne biopierwiastki, m.in.kieki pszenne, otrby, zioa, przypraw z suszonych warzyw i nierafinowan sl, posiadajc naturalne skadniki mineralne -elazo, wap, magnez, selen, cynk, jod i lit. Najlepsza sl pochodzi z Kodawy lub kopalni Julian w Bochni. Warto mierwnie tak sl we wasnej solniczce i uywa jej zamiast soli oczyszczonej, pozbawionej wszelkich wartoci.

Polecam syropy owocowe bez rodkw konserwujcych, a take przetwory, w ktrych ocet zastpiono kwaskiem cytryno-wym.

Rzecz jasna, spoywanie wszystkich tych produktw to tylko jeden z elementw waciwego odywiania. Spoywanie po-sikw skadajcych si z nabiau, warzyw i owocw, tuszczw rolinnych itp., jest wskazane w kadym wieku.

DOBRA WODA ZDROWIA DODA!

Do ycia, do normalnego funkcjonowania caego organizmu jest nam potrzebna woda. Minimalne zapotrzebowanie nawod wynosi 1-1,5 litra na dob. Ilo ta ulega pewnym wahaniom w zalenoci od wielu czynnikw, np. wieku, wysiku fizy-cznego temperatury otoczenia itp. Reszt wody otrzymujemy w poczeniu z produktami spoywczymi. Jak udowodniono,

wszelkie zakcenia midzy przyjmowaniem a wydalaniem wody z organizmu powoduj zaburzenia.Wane jest rwnie, jak wod pijemy. Powinna ona posiada, oprcz zwizkw wodoru i tlenu, rwnie wiele skad-

nikw mineralnych i mikroelementw, niezbdnych dla ludzkiego organizmu, powodujcych prawidow przemian materii,zapobiegajcych rnym schorzeniom i niedomaganiom.S to m.in. wap,chlor, potas, siarka, sd i magnez, poza tym mied,

mangan, cynk, kobalt, wreszcie takie biopierwiastki, jak: molibden, selen, chrom, fluor, cyna, wanad, krzem, glin, nikiel, bar,stront i lit. Woda nie moe zawiera substancji chemicznych, szkodliwych dla zdrowia ludzkiego lub wskazujcych na jej za-nieczyszczenie, ani te skadnikw wpywajcych ujemnie na jej smak, zapach lub barw. Rwnie pod wzgldem bakteriolo-gicznym musi odpowiada okrelonym wymaganiom.Tymczasem narastajce skaenie rodowiska,zanieczyszczenie powietrza,gleby, rzek i jezior,zmusza nas na co dzie do korzystania z nie najlepszej wody pozbawionej do tego jej naturalnych skadnikw.

Wiele osb, chcc poprawi waciwoci pyncej z kranw wody, korzysta ze specjalnych filtrw. Trzeba jednak pamita,e speniaj one dodatkow funkcj tylko wtedy, gdy s czsto czyszczone (przynajmniej raz w tygodniu) wymieniane oraz re-generowane za pomoc specjalnych aseptykw.

Najlepsz wod do picia jest mineralna woda stoowa,ktr wydobywa si z gbi ziemi. Jest ona wolna od zanieczyszcze,na ktre s naraone zbiorniki powierzchniowe, a co najwaniejsze - posiada skadniki mineralne, niezbdne dla naszego or-

ganizmu. Spord kilkuset rodzajw wd mineralnych wystpujcych w Polsce zaledwie niewielki ich procent wykorzystuje sido wyrobu wd stoowych, takich jak: Mazowszanka,Krakowianka, Staropolanka, Pera Batyku, itp.Kada z nich zawiera odkilku do kilkunastu rodzajw rda,z ktrego pochodzi. Jest za tym cenniejsza, im wicej posiada tych skadnikw oraz ma-kro- i mikroelementw.

Popijanie wd mineralnych o charakterze leczniczym nie jest wskazane.Taka domowa kuracja, stosowana bez kontroli i za-lece lekarza,moe by wrcz szkodliwa dla zdrowia.Moe ona np.zbytnio obciy nerki,a nawet sprzyja tworzeniu kami-cy. Wod lecznicz pije si wycznie na wyrane zalecenie lekarza, najlepiej bezporednio u rda, czyli w uzdrowisku.

A zatem bez okrelonych potrzeb leczniczych bezpieczniej bdzie ograniczy si do picia wody stoowej.

NOTUJ CO JESZ!

Chocia na ywno patrzymy zwykle z punktu widzenia jej smaku, nie naley zapomina, e to, co jemy, jak si ywimy,ma niebagatelny wpyw na nasze zdrowie.W 1970 r. wiatowa Organizacja Zdrowia opublikowaa list chorb, ktrych przy-czyny tkwi w niewaciwym odywianiu si. Nale do nich m.in. biaaczki, anemia, choroba Basedowa, cukrzyca, czerwie-nica, czyraczyca, gnilec, czyli szkorbut, krzywica, uszczyca,miadyca,nadcinienie ttnicze,nadkwasota i nerwicaodka,niedokrwisto, nieyt spojwek, nieyt odka, otyo, pcherzyca, ropowica, wid skry, wrzd odka i dwunastni-cy.

Z rejestru podaam, rzecz jasna, tylko te choroby i objawy chorobowe, ktre w Polsce zdarzaj si do czsto. Jest rwnieoglnie wiadomo, e przy niewaciwym ywieniu, z nawet najbardziej baha choroba moe mie ciki przebieg, dawa kom-plikacje.

Co to znaczy niewaciwe ywienie? Nie polega ono tylko na nieregularnym przyjmowaniu posikw, lecz rwnie na ich

monotonii, kiedy organizm nie otrzymuje tych wszystkich skadnikw, ktre s mu potrzebne i ktrych brak moe wywoawyliczone wyej, niebezpieczne choroby.

Receptana waciwe ywienie jest niesychanie prosta: przez miesic notujemy poszczeglne artykuy ywnociowe suro-we i gotowane,ktre zjawiaj si na naszym stole. powinno ich by nie mniej ni 60, przy czym wicej ni poowa surowych.

19


20/280

14 ZASAD PRAWIDOWEGO ODYWIANIA

1. Nie przejada si.2. Ograniczy ilo misa, a zwikszy ilo jarzyn.3. Jarzyny powinny by spoywane w poowie gotowane, w poowie na surowo.4. Jada to, co smakuje i odpowiada wzrokowo.5. Nie je w trakcie ogldania telewizji, nawet najciekawszych programw.6. Je wtedy, kiedy odczuwa si gd, wic niekoniecznie regularnie.

7. Nie objada si przed snem.8. Ograniczy tuszcze zwierzce na korzy tuszczw rolinnych,ktre nie zawieraj cholesterolu.9. Nie przejada si sodyczami i ogranicza cukier.Lepiej osodzi herbat miodem.10. Dla dobrego trawienia zjada jeden produkt, np.najpierw surwk,potem miso i kartofle.11. Stosowa przyprawy trawienne: pieprz naturalny i zioowy, kminek, majeranek, czber, czosnek itp.12. Nie naley pi zbyt gorcych pynw ani spoywa gorcych pokarmw.13. Nie dojada resztek, lepiej wyrzuci. 14. Nie wszystkie drogie produkty spoywcze s lepsze od taszych.

CZY BRAK APETYTU TO CHOROBA?

Skargi na brak apetytu syszy si najczciej od ludzi,ktrym dokucza niedomoga Wtroby, zaparcie,nadkwasota,niestraw-no, jednym sowem od tych, ktrym nie apetyt jest potrzebny, ale - trawienie.

Dla uniknicia wszelkich nieporozumie ustalamy, e brak apetytu niesychanie rzadko jest istotnym objawem choroby,a prawie nigdy nie jest jedynym objawem chorobowym.W modym wieku,a wic do 18 roku ycia,apetyt jest zjawiskiem nor-malnym, a brak apetytu naley uwaa za objaw niepodany, ale nie chorobowy. Organizm,ktry si rozwija i skadnikw roz-

wojowych potrzebuje bardzo duo w duym asortymencie - powinien zgasza swoje potrzeby, ale. raczej nie jest to regu.Jednake dla poprawienia apetytu, a jednoczenie trawienia,modziey wystarczy podawa dziurawiec zamiast herbaty.

Po dwudziestym roku ycia natomiast, a tym bardziej po czterdziestym,szczeglnie przy siedzcym trybie ycia,spadek ape-tytu jest objawem zupenie normalnym, a niekiedy nawet bardzo podanym,Co gorsza - nadmierny apetyt zaczyna w tym wie-

ku by objawem niepokojcym i wiedzie do otyoci, nadkwasoty, zaparcia i innych form zej przemiany materii. Niestety, zina zredukowanie nadmiernego apetytu nie ma i tylko silna wola pacjenta oraz waciwy dobr pokarmw maj pomc w jegozwalczaniu.

Do rodkw zioowych, ktre poprawiaj apetyt,nale wszystkie zioa,poprawiajce trawienie, a mianowicie: kminek, ko-perek, (nasienie i na), majeranek,pieprz zioowy, prawdziwy i turecki, cynamon,godziki,aneliki,czyli smaone w cukrze zie-lone pochewki arcydzigla, uywane do dekoracji tortw i mazurkw, any,czarnuszka, angielskie ziele, licie bobkowe, imbir,gaka muszkatoowa, kolendra, a wreszcie dziurawiec, bobrek trjlistny, pioun, przywrotnik i wszystkie tzw. rodki gorzkie.

W tym dugim spisie, jak widzimy, figuruje raptem pi zi nie uywanych w kuchni, a poza tym to, czego w caej Polsceuywa si jako przypraw smakowych, dodawanych tradycyjnie do pewnych potraw, ktre bez tego dodatku byyby, jak mwi-my, niesmaczne.

O tym, co jest przyprawione w odpowiedni sposb mwimy, e jest smaczne - i oczywicie zjadamy wicej.Dlaczego? Dlat-ego, e wszystkie te rodki maj jedn wspln cech: zwikszaj wydzielanie sokw trawiennych w odku i ju w czasie je-dzenia dana potrawa podlega procesowi trawienia, a kiedy je skoczymy - nie odczuwamy w odku ciaru, spowodowanegozawsze potrawami nie przyprawionymi. A te niekiedy zalegaj kamieniem. Tymczasem odka odczuwa nie powinnimy.

Std wielka warto tych przypraw w kadym domu,w kadej kuchni:w wypadku! niepokojcych objaww, boleci,mdoci,burczenia w odku itp.- wystarczy yeczka.majeranku lub kminku (nie ma obawy przedawkowania - nikt si jeszcze nie otruani cynamonem, ani pieprzem), a caa sprawa wyjani si bardzo prdko, odek uspokoi si i przestanie nam dokucza.

I ostatni wreszcie wniosek,jaki z tego wszystkiego wynika,to ten,e nie naley jada potraw uznawanych za ciko straw-ne, jak wieprzowina, kapusta czy groch bez naleytego ich przyprawienia wedug tradycyjnych metod polskiej kuchni: naszebabcie i prababcie nie sypay przecie anyu lub fasoli czy kopru do tortw, ale nie podaway wieprzowiny bez kminku,grochwki bez majeranku itp. A skoro mowa o przyprawach to warto jeszcze dorzuci, e sl i ocet to nie s przyprawy traw-

ienne, lecz smakowe, naley je wic stosowa bardzo ogldnie, bo sl zawsze troch szkodzi, a ocet w pewnych wypadkach na-ley rwnie do przypraw niepodanych.

20


21/280

DIETA DLA CHORYCH

W chorobach (przede wszystkim krenia) odywienie dietetyczne ma znaczenie nie mniejsze ni leczenie farmakologicz-ne. Naley pamita o nastpujcych zasadach podstawowych:

- chorego nie naley ani godzi, ani przekarmia, a w adnym przypadku - tuczy;- dla odcienia przewodu pokarmowego i wtroby oraz dla usprawnienia przemiany materii podawa posiki 4-6 razy dzi-

ennie, w maych porcjach;- posiki podawa regularnie - ostatni na ok. 3 godziny przed snem.

Miso lub ryby jemy nie czciej ni 3-4 razy w tygodniu, zastpujc je w pozostae dni jajami lub serem.Kadorazowa por-cja misa czy ryby nie powinna przekracza 100 g. Najbardziej s wskazane potrawy z misa gotowanego w wywarach jarzy-nowych (pulpety, miso w sosie jarzynowym, potrawka, sztuka misa, ryby gotowane).

Mleka - sodkiego i zsiadego, serwatki i malanki - jak najwicej. Tuszczw mao - jedynie oleje.(sonecznikowy, sojowyi z oliwek) oraz wiee maso (mao!). Nic. smaonego.

Nie wicej ni 5-6 szklanek pynu dziennie, ale nie mniej ni 1 litr (picie mniej ni 1 litra pynw moe spowodowa up-oledzenie pracy nerek, zaparcie, pragnienie, osabienie).

Przy powstawaniu obrzkw ograniczamy sl, w zalenoci od wskaza lekarskich do 2- 4 g dziennie, a czasem nawet do0,5 g dziennie. Bywa, e trzeba j wykluczy zupenie.

Oto skromny wykaz produktw dozwolonych i niedozwolonych.

DOZWOLONE

- pieczywo (wszelkie) bez dodatku soli lub z ma iloci mki, kasz i makaronw;- mleko, twarg, ser twarogowy;- biaka jaj (jajka w caoci jedynie po otrzymaniu zezwolenia lekarza);- chude gatunki mis i ryb (cielcina,woowina,konina,kura,krlik,gob,dorsz,karmazyn,karp,leszcz,szczupak,potka,sandacz);- wszelkie warzywa i owoce,dojrzae, zarwno surowe, jak i gotowane;- rafinowane oleje rolinne,maso i mietanka w iloci dozwolonej przez lekarza;

- cukier, mid,przetwory owocowe;- przyprawy takie, jak: zielony koper, pietruszka, szczypiorek, kminek, anyek, majeranek, skrka: cytrynowa i poma-raczowa.

ZABRONIONE

- pieczywo sone, pieczywo przygotowane z dodatkiem proszkw do pieczenia;- groch, soja, fasola;- wszelkie sery fermentowane (twarde i topione);- tka jaj; - tuste gatunki mis i ryb (wieprzowina, baranina, g, kaczka, led, wgorz, oso, ryby woleju, konserwymisne i rybne, miso peklowane i wdliny);

- owoce niedojrzae;- sonina, smalec, boczek, margaryna, maso solone;- ciasto tuste, ciastka z kremem, torty, czekolada;- pieprz, musztarda, papryka w proszku, listki bobkowe, gorczyca, ocet.

UWAGA - NADWAGA!

Dostarczanie organizmowi nadmiernej iloci kalorii w poywieniu, wicej ni wydatkowano energii, prowadzi do otyoci,ze zwikszon moliwoci wystpienia: nadcinienia ttniczego,cukrzycy, hipercholesterolemii,miadycy, niewydolnoci od-dechowej, zmian zwyrodnieniowych ukadu kostno-stawowego.

W profilaktyce miadycy istotne jest utrzymywanie nalenej wagi ciaa, ktra normalizuje podwyszone stenie chole-sterolu i innych lipidw we krwi, obnia podwyszone wartoci cinienia ttniczego oraz poziomu cukru we krwi. Brakefektw leczenia dietetycznego otyoci, upowania lekarza do wczenia terapii farmakologicznej.

Do okrelenia prawidowego ciaru ciaa najwaciwszy jest wzr, wedug ktrego, waga w kilogramach powinna rwnasi wzrostowi w centymetrach minus 100. Dla kobiet tak uzyskan warto naley obniy o 7-10 procent.

21


22/280

wiatowa Organizacja Zdrowia tak zaleca diet: odpowiednio urozmaicone poywienie pochodzenia rolinnego,np.prze-twory zboowe, warzywa i owoce, mao tuszczw nasyconych (pochodzenia zwierzcego), soli kuchennej i cukru.

Powinno si spoywa znaczne iloci: wglowodanw, zoonych skadnikw mineralnych oraz bonnika, ryb, drobiu, mle-ka, cznie z jego przetworami o maej zawartoci tuszczu, naturalnych olejw rolinnych do przygotowywania posikw chu-dego misa w maych porcjach.

WHO zaleca zmniejszenie spoycia: tuszczw zwierzcych, misa o wysokiej zawartoci tuszczu, caych jaj, wysokokalo-rycznych wypiekw, cukru, demw peno. sodkich, majonezw, mietany, napojw alkoholowych.

Najczciej otyo wywouje nieprawidowe odywianie,wysokokaloryczne,zbyt i obfite i tuste,przy ograniczonej aktyw-

noci fizycznej.Jeli nadwaga jest spowodowana kopotami z trawieniem, trzeba koniecznie je regulowa.Przemian materii poprawi go-towe mieszanki zioowe,takie jak np.granulat Neonormocol, bd Degrosan.W wypadku zapar mona stosowa te zioa Nor-mogran lub Normosan. Dobre rezultaty w kuracji odchudzajcej mona osign, stosujc specjalny zestaw zi produkowanyprzez zakady Farmed.Zioa te pije si razy dziennie,po szklance,dodajc do naparu 40 kropli soku brzozowego,bogatego we

wszelkie mikroelementy. Producent przypomina jednak,e gwarancj skutecznej kuracji s nie tylko zioa,ale take odpowied-nia, niskokaloryczna dieta.

W wypadkach otyoci i przewlekych zapar nestor zioolecznictwa mgr Jan Biegaski poleca mieszank zioow, skadajcsi: z 60 g kory kruszyny,20 g korzenia lukrecji oraz po 10 g korzenia mniszka lekarskiego i owocu anyku.Po zmieszaniu parzysi 1 yk zi w 3/4 szklanki wrztku i pije na noc.W skad innej mieszanki zalecanej przez Jana Biegaskiego wchodzi:60 g ko-

ry kruszyny, 20 g kory berberysu,o 25 g ziela marzanki wonnej i korzenia lukrecji oraz 10 g siemienia lnianego.Jeszcze inna mieszanka stosowana przy otyoci i zaparciach skada si ze 100 g rumianku oraz w rwnych czciach po 50g ziela dziurawca, korzenia prawolazu, lici mity, ziela krwawnika i owocu anyku. Po zmieszaniu 1 yeczk zi zalewa siszklank wrztku i parzy pod przykryciem p godziny. Pije si rano i wieczorem.

Samodzielnie mona te przygotowa sobie mieszank, skadajc si z nastpujcych zi: ziela krwawnika, bratka, kwia-tu rumianku,kory kruszyny i mity (wszystkiego po 10 g); miesza si je razem i zaparza,biorc 1 yeczk na szklank wrzt-ku. Pije si rano i wieczorem. Zioa najlepiej parzy w termosie.

Przy otyoci zioa warto te dodawa do rnych potraw.Przyspieszaj one przemian materii i usuwaj z organizmu szko-dliwe produkty. Do takich zi naley minek, majeranek, ruta, kolendra, ogrecznik, a take seler.

ZIOA NA PENY BRZUCH

Wzdcie brzucha, zwane take bbnic, jest objawem wystpujcym w rnych zespoach chorobowych oraz przyczynwielu dolegliwoci. Wzdcie jest spowodowane nadmiern iloci gazw w przewodzie pokarmowym; wzdcie odka pow-staje w razie aerofagii (nadmierne zasysanie powietrza w przeyku) lub wskutek fermentacji treci pokarmowej, co jest zwiza-ne ze znacznym zweniem odwiernika (blizny po wrzodach, rak); wzdcie jelit wystpuje odruchowo po operacjach brzucha(trwa 2-3 doby). Poza tym czsto po zaywaniu lekw przeciwgrulicznych w postaci draetek czy tabletek wystpuje silna fer-mentacja w przewodzie pokarmowym oraz wzdcie a skutek nagromadzonych w jelitach gazowo Kto zbyt szybko je poyka nad-miar powietrza, co powoduje odbijanie po jedzeniu, a nawet wzdcia w nadbrzuszu.

Kady czowiek jednak wraz z pokarmem i lin poyka niewielk ilo powietrza. Po przedostaniu si do odka wytwa-rza ono bak gazu umiejscowion zgodnie z prawami fizyki w dnie odka,przy zachowaniu pozycji stojcej.Naley pamita,

e dno odka, wbrew przyjtemu potocznie pojciu, znajduje si w grnej jego czci, tu poniej wpustu,czyli na granicy od-dzielajcej przeyk od odka. Baka powietrza spenia zadanie dodatkowego uszczelniania wpustu, stanowicego niejako

wentyl zapobiegajcy cofaniu si treci odkowej do przeyku, dziki mechanicznemu uciskowi na okolic podwpustow.Wpust w warunkach fizjologicznych jest cay czas zamknity, a otwiera go fala perystaltyczna biegnca w momencie poyka-

nia od garda wzdu cian przeyku. Powietrze znajdujce si w odku moe wydosta si na zewntrz przez przeyk i jamustn. Nazywa si to odbijaniem. Objaw ten zdarza si u kadego zdrowego czowieka, gdy po spoyciu obfitego posiku wzra-sta cinienie rdodkowe,otwierajce na chwil wpust.Moe ono rwnie wystpowa u ludzi zdrowych po wypiciu wikszejiloci napojw gazowanych na skutek wydostawania si - wraz z powietrzem - dwutlenku wgla.

Niewielka ilo powietrza zostaje wchonita przez bon luzow odka, reszta przez przewd pokarmowy przedostajesi gwnie do okrnicy, ktra jest najduszym odcinkiem jelita grubego. W okrnicy powstaj rwnie gazy z fermentacji

bakteryjnej, przede wszystkim wytwarzane przez bakterie saprofityczne, ktre speniaj tam poyteczne funkcje, np. biorudzia w produkcji niektrych witamin (kwas foliowy, witamina K, B12).W cigu doby czowiek wydziela do ok. 1200 ml gazu skadajcego si z azotu, dwutlenku wgla, wodoru i metanu. Zwy-

kle oddawanie gazw odbywa si jednoczenie z oddawaniem stolca i moczu. Gazy gromadzce si w nadmiarze w okrnicywywouj wzdcie jelit. Chorzy odczuwaj peno w jamie brzusznej oraz ble o zmiennej lokalizacji i nasileniu. Objawy te

22


23/280

wystpuj w wielu zaburzeniach czynnociowych oraz w schorzeniach organicznych. Skar si na nie czsto osoby z prze-wlekym zaparciem, u ktrych. wydcia burza spowodowane s raczej utrudnionym oddawaniem gazw, podobnie jak stolca,ni zwikszonym jego wytwarzaniem si.

W zwalczaniu wzd zioa s czsto pomocne,poniewa dziaaj rozkurczowo na minie gadkie jelit,bakteriobjczo orazpobudzaj wydzielanie soku odkowego. Podobne dziaanie maj liczne przyprawy zioowe: kminek, bazylia, seler, cebula,gorczyca, pieprz itd.

Aby skutecznie zapobiega wzdciom, naley w sposb umiarkowany, lecz stay, uywa dostpnych przypraw zioowych,wieych i suszonych.

Prof. J.Muszyski zaleca mieszank o skadzie (iloci podane w g): owoc kolendry 30, owoc kminku 20, owoc kopru woskie-go 20.Owoce przed uyciem naley rozgnie w modzierzu albo zemle w mynku elektrycznym i zaparza yeczk na szklank

wrztku pod przykryciem. Napar pi po jedzeniu. Jeeli owoce zostay drobno sproszkowane (w mynku), naley je zaywaw postaci proszku na kocu noa, popija niewielk iloci zimnego pynu, aby si nie zachysn, zaywa take po jedze-niu.

Doc. A. Oarowski zaleca zioa przeciw wzdciom w rwnych ilociach o skadzie: otuczone owoce kopru woskiego,liciemelisy, rozdrobnione korzenie arcydzigla,wrzenie goryczki,kcze tataraku.Zala jedn yeczk zi 1 szklank wody wrzcejgotowa 2-3 min. pod przykryciem. Odstawi na 10 min. i przecedzi. Pi po 1/3 szklanki 3 razy dziennie na 30 min. przedposikiem.

Przy tych dolegliwociach wskazane jest zaywanie wgla leczniczego po 1-2 tabletki 2-3 razy dziennie,Boldaloiny - 2 ta-bletki lub Solarenu - 30 kropli dziennie.Poza tym naley pamita,e korzystnie wpywa uregulowany tryb ycia, odpowiednie spoywanie posikw. Je naley po-

karmy powoli,dokadnie przeuwa,unikajc jednoczesnego prowadzenia rozmowy. Ma to istotne znaczenie,gdy skrzyowa-nie drogi pokarmowej z oddechow w gardle sprzyja poykaniu powietrza, co nasila wzdcia brzucha. Naley te unika picianapojw gazowanych, powodujcych zwikszenie objtoci gazu w odku. Niekiedy przyczyn moe by niedostatecznailo wydzielanej ci, naley wwczas unika pokarmw wzdymajcych, jak np.groch, kapusta, fasola. Wskazane jest pieczy-

wo niezbyt wiee.

GDY DOKUCZA ZAPARCIE...

Zaparcie jest do czsto wystpujc dokuczliw dolegliwoci. Wyrniamy cztery rodzaje zapar: przypadkowe, prze-wleke, nawykowe,wywoane przez zmiany organiczne w jelitach,wreszcie zaparcie wieku podeszego.Do najczstszych przy-czyn tych dolegliwoci zaliczamy nieprawidowy zestaw produktw spoywczych, nieregularne odywianie si,mao urozmaicony skad posikw, siedzcy tryb ycia, niedostateczn ilo ruchu, ylaki odbytu, przyzwyczajenie si do sto-sowania rodkw przeczyszczajcych, a przede wszystkim brak bonnika w codziennej diecie. Nie mog by lekcewaonerwnie czynniki emocjonalne - niepokj, lk, zdenerwowanie.

Kto odywia si racjonalnie, przestrzega zdrowej diety z uwzgldnieniem chleba razowego z penego przemiau, jada stalewiee owoce, warzywa i surwki, ten raczej nie cierpi na zaparcia. Jeli jednak, mimo prawidowego odywiania i ruchliwego trybuycia,wystpuj te dolegliwoci,to naley codziennie rano,na czczozjada kilka lub kilkanacie suszonych liwek,poprzedniego dnia

wieczorem namoczonychw wodzie.Mona take wypi szklank zimnej,przegotowanej wody.Dobrze z zasady dziaaolej lniany lubrozdrobnione w mynkunasiona lnu(1-2 yeczki dziennie,napczniaew ciepej wodzie,plus 2 yki otrbpszennych).Zaparcia zwal-czamy rwnie rodkami,ktre zawieraj kor kruszyny, np.Cholegran, Normogran,Neonormakol,Rhelax.Zaywa si 1-2 yecz-ki na noc. Z innych zi dobre jest ziele dziurawca, kcze rzewienia, any, li prawolazu, korze lukrecji, kwiat lawendy, korzebiedrzeca,korze omanu,korze arcydzigla,li mity. Dwa, trzy lub wicej rodzajw tych zi mieszamy razem,parzymy w szk-lance wody lub robimy odwar, jeli s to korzenie.

W przypadku szczeglnie uporczywego zaparcia mona stosowa zimne okady na brzuch. Moczymy lnian ciereczkw roztworze zoonym z 1/2 szklanki zimnej wody . 1/2 yki octu. Owijamy si ciepym, suchym rcznikiem oraz wenianymkocem. W leczeniu i zapobieganiu zaparciom szczegln rol odgrywa odpowiednia ilo bonnika w poywieniu; za dziennnorm uwaa si ok. 35 g. Przy zaparciach chronicznych mona t norm podwyszy do 50-70 g dziennie.

W tym celu podajemy zawarto bonnika w produktach spoywczych.

Produkt Bonnik (g/100 g)

Produkt Bonnik (g/100 g)

otrby pszenne 44.0pietruszka licie 39,5fasola biaa suszona 25,3

groszek konserwowy 6,3maliny 6,7chleb ciemny 6,1


24/280

PO ZATRUCIU...

Od malekiego nieraz kawaka kiebasy czy niewielkiej porcji lodw moe nastpi katastrofa, ktrej przebieg jest niemalzawsze jednakowy: rozoone,nieczynne ju drobnoustroje,skadajce si na tzw.jad kiebasiany,dostaj si do odka,gdzienie zawsze wywouj jakie wyrane sensacje, natomiast w jelitach ulegaj wessaniu do krwi.

Jeeli pacjent ma wtrob zdrow, dobre wydzielanie ci, dobre krenie krwi- moe wyj z takiego zatrucia obronn rk. Jeeli pacjent ma niedomog wtroby, nadkwasot, ze wydzielanie ci (za-

parcia!), a wreszcie ze krenie krwi (niskie cinienie plus osabiony misie sercowy) - przebieg zatrucia moe by nawetgrony dla ycia.

W adnym przypadku nie naley rozpoznanego ju zatrucia niewieym misem czy kiebas leczy samemu.Szybki ratu-nek ma tu due znaczenie, a rodki na usunicie skutkw zatrucia moe zaordynowa tylko lekarz.

Trzeba zatem bezwzgldnie pamita,e na usuniciu doranym niebezpieczestwa za pomoc rodkw przeczyszczajcych- nigdy nie naley poprzesta, gdy trucizna przenika do krwi i te obce skadniku trzeba z niej usun.Wszelkie ble, zawro-ty gowy, mdoci, brak tchu, a nawet czste omdlenia po zatruciu maj swoje rdo w zanieczyszczeniu krwi. Proces oczysz-czania odbywa si w nerkach, wtrobie i w pewnym stopniu w pucach. O te trzy punkty organizmu naley wic szczeglniezadba w przypadku zatrucia, ktre - gdyby nawet miao najagodniejszy przebieg - musiao we krwi lady zostawi.

Najczstsz przyczyn zatrucia jest kiebasa lub inne gatunki misa, le przechowywane, a ju szczeglnie ostronym trze-ba by w stosunku do mroonek misnych - gdy miso niewiee, ale zamroone niczym pozornie si nie rni od dobrego.Najczciej zreszt miso tylko po wierzchu jest zakaone bakteriami gnilnymi i Wystarczy je umy w naparze rumianku lub

dziurawca, aby byo bezpieczne do spoycia, niemniej jednak najdalej posunita ostrono jest nieodzowna. Naley rwniebardzo dokadnie my owoce.

W przypadku zatrucia,po zakoczeniu kuracji przepisanej przez lekarza mona sobie przez tydzie,dwa,a nawet i tr

Apteka Natury. J. Górnicka

Documents

Transcript of Apteka Natury. J. Górnicka