Atodiad 1 – Prawf Sgrinio Cyfathrebu Cynnar i FeithrinfeyddAppendix – 1 Early Communication Nursery Screen Defnyddiwch y rhestr wirio i benderfynu a oes angen ymyriad ychwanegol ar blentyn yn eich dosbarth er mwyn ei helpu i ddatblygu Sgiliau Lleferydd ac Iaith.

Mae 2 yn dynodi pryderon mawr, mae 1 yn dynodi pryderon posibl, ac mae 0 yn dynodi dim pryderon bod y plentyn yn dangos y lefel briodol o sgiliau cyfathrebu ar gyfer oedran meithrin.

Date:

Pryderon Mawr

2

Pryderon Posibl 1

0

Chwarae

Nid oes fawr ddim tystiolaeth, os o gwbl, o chwarae dychmygus na chwarae esgus.

Nid yw’r plentyn yn siŵr ynghylch gyda beth y dylid chwarae na sut.Mae’n cael budd o gymorth oedolyn.

Mae’n mwynhau chwarae dychmygus a chwarae esgus. Mae’n efelychu bywyd go iawn a phrofiadau dychmygol wrth chwarae.

Sylw

Mae’n talu sylw yn ysbeidiol iawn. Nid yw bron byth yn ymateb i awgrymiadau oedolyn.

Mae’n talu sylw am ychydig ond mae angen canolbwyntio o’r newydd.

Mae’n gwrando ar eraill yn unigol ac mewn grwpiau bach pan fydd y sgwrs o ddiddordeb. Mae’n gwrando drwy ganolbwyntio a rhoi sylw yn gynyddol

Deall

Anaml mae’n ymateb i gyfarwyddiadau neu gwestiynau.

Gall ddilyn cyfarwyddiadau ar ffurf symlach.Efallai y bydd angen ailadrodd cyfarwyddyd.

Gall ddilyn cyfarwyddiadau ac ymateb i gwestiynau.

Mynegiant

Iaith fynegiannol gyfyngedig iawn

Mae ond yn defnyddio ymadroddion o 3 gair neu lai.

Mae’n defnyddio brawddegau o 3 - 5 o eiriau.

Geirfa

Nid yw’n deall/defnyddio geirfa sylfaenol ac mae’n cael anhawster caffael/cofio geiriau.

Geirfa gyfyngedig ond mae’n dysgu geiriau newydd drwy brofiadau yn y feithrinfa.

Mae’n dysgu geiriau newydd yn gyflym. Mae’n defnyddio geiriau a ddysgwyd a geirfa berthnasol wrth chwarae.

Lleferydd

Ni ellir deall rhan helaeth o’r hyn y mae’r plentyn yn ei ddweud hyd yn oed gan y teulu ac oedolion cyfarwydd.

Mae nodweddion anaeddfed arferolyn ei gwneud hi’n anodd deall lleferydd y plentyn weithiau.

Mae plant eraill ac oedolion cyfarwydd yn deall lleferydd y plentyn.

Cyfathrebu Cymdeithasol

Mae rhyngweithio cymdeithasol yn anarferol, e.e. diemosiwn/dominyddu neu reoli gormodol – nid oes fawr ddim ymgysylltu ag oedolion a/neu blant.

Mae sgiliau cyfathrebu yn datblygu ond mae’r plentyn yn amharod i gymryd diddordeb weithiau.

Mae’n cymryd diddordeb mewn amrywiaeth eang o weithgareddau. Fel arfer mae’n chwarae gyda phlant eraill.

Rhuglder

Mae atal dweud ar y plentyn a/neu mae’r rhieni yn pryderu am atal dweud.

I blentyn sy’n siarad mewn brawddegau - mae’r lleferydd yn rhugl gydag ambell achos o faglu dros ei eiriau/ailadrodd.

Llais

Mae llais y plentyn fel arfer yn gryg/trwynol neu ceir cyfnodau mynych o lais cryg/colli llais.

Ceir cyfnodau achlysurol/anfynych o lais cryg sy’n gysylltiedig ag achos hysbys e.e. annwyd.

Mae ansawdd y llais yn glir ac yn briodol.

!

Dim Pryderon – Datblygiad Arferol

Mae angen ymyriad ar blentyn sydd wedi cael sgôr o 1 neu 2 mewn unrhyw faes/feysydd yn y maes/meysydd a nodwyd.

Mae lefel yr ymyriad a’r math o ymyriad yn dibynnu ar y maes/meysydd datblygiad sy’n achos pryder a faint o bryder y mae/maent yn ei achosi.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

app1.pdf 1 28/06/2017 12:44

48

Ato

dia

d 1 – P

raw

f Sg

rinio

Cyfa

thre

bu

Cyn

nar i F

eith

rinfe

yd

dS

gilia

uC

yfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Dyddiad:

Enw’r Plentyn Dyddiad Geni Ysgol Profwr

Atodiad 2 –Enghraifft o Daflen Cofnodi Cohort

49

Ato

dia

d 2

– En

gh

raifft o

Dafl

en

Co

fno

di C

oh

ort

Sg

iliau

Cyfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Enghraifft o Daflen Cofnodi Cohort

Early Communication Nursery Screen Ysgol: Dyddiad:

Enw’r Disgybl Chw

arae

Sylw

Deal

l

Myn

egia

nnol

Geirf

a

Llef

eryd

d

Cyfa

thre

bu C

ymde

ithas

ol

Rhug

lder

Llai

s

Cyfa

nsw

m y

Sgô

r

Cam

y c

od y

mar

fer

Asiantaethau wedi’ucynnwys Cam gweithredu Tymor y Cofnod

Unrhyw newidiadau mewn tymor/tymhorau diweddarach

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Early Communication Nursery Screen - welsh.pdf 1 28/06/2017 12:02

Atodiad 3 –Cynllunio Ymyriadau o’r Prawf Sgrinio i Feithrinfeydd

Ar gyfer plant sy’n cael sgôr o 1 yn y Prawf Sgrinio mewn unrhyw

faes

Defnyddiwchystrategaethauigreuamgylcheddsy’nhwyluso

cyfathrebuadrefnirodanbenawdausy’nymwneudyn

uniongyrcholâ’radrannauynyprawfsgrinio.Byddystrategaethau

yncefnogilleferyddasgiliaudysguiaithyrhollblantynyFeithrinfa,

onddangoswydeubodyneffeithioliawnoranannoglleferydd

adatblygiadiaithmewnplantllebuoedicyndatblygueusgiliau.

Nidoesangencyfarparychwanegolareucyferagallantgaeleu

hintegreiddioâgwaithcynlluniobobdyddacarferda.

Dylai pob aelod o staff fod yn ymwybodol o’r strategaethau a’u

defnyddio’n gyson.

Ar gyfer plant sy’n cael sgôr o 2 yn y meysydd canlynol:

•Sylw

•Deall

•IaithFynegiannol

•Geirfa

•Lleferydd

Ynychwanegolatystrategaethauperthnasolefallaiybyddangen

gwaithgrŵppenodolaryplanthynhefyd.Mewnrhaiachosion

efallaiybyddangeniddyntgaeleuhatgyfeirioatyrAdranTherapi

LleferyddacIaithhefyd.

ArgymhellirpecyncymorthSALLEYargyfergwaithgrŵpbacham

eifodwedi’ilunio’nbenodoli’wddefnyddiogydaphlanto3.3oed.

Mae’ncanolbwyntioarysgiliaucraiddsyddeuhangenargyfer

dysgu(sylw,gwrando,cof,dirnadadilyniannu).Mae’ncyflwyno

niferogysyniadauiaithallweddoliblantacmae’ndilyndilyniant

datblygiadolermwynmeithrinsgiliauymwybyddiaethffonolegol

sy’ngysylltiedigâdatblygullythrennedd.Dylai’rgrwpiaugaeleu

cynnalbobdyddacniddylentgynnwysmwyna6oblant.

Mae plant sy’n cael sgôr o 1 yn unrhyw un o’r meysydd uchod

hefyd yn cael budd o grwpiau SALLEY ac mae rhai meithrinfeydd

yn rhoi’r rhaglen ar waith fel cynllun i’r feithrinfa gyfan gyda

chanlyniadau llwyddiannus.

Panfyddplentynyncaelsgôro2ymmaesDeall,dylidtrafodei

anghenionâtherapyddLleferyddacIaithylleoliadcyngynted

agybyddyprawfsgriniowedi’igwblhau.Dylai’rstaffddefnyddio

strategaethaupriodolachynnwysgrŵpSALLEY.

Panfyddplentynyncaelsgôro2ymmaesMynegiant,dylid

monitrocynnyddamdymorarhoi’rstrategaethaupriodolagrŵp

SALLEYarwaitharyrunpryd.Osnafufawrddimcynnydd,os

50

Ato

dia

d 3

– Cyn

llun

io Y

myria

dau

o’r P

raw

f Sg

rinio

i Fe

ithrin

feyd

dS

gilia

uC

yfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

ogwbl,arôltymor,trafodwchanghenionyplentynâtherapydd

LleferyddacIaithylleoliad.

Panfyddplentynyncaelsgôro2 ym maes Lleferydd,cwblhewch

yRhestrWirioSeiniauLleferyddiFeithrinfeydda’ithrafodâ

therapyddLleferyddacIaithylleoliadcyngyntedagybyddy

prawfsgriniowedi’igwblhau.Defnyddiwchystrategaethau,gan

gynnwysgrŵpSALLEY.

Ar gyfer plant sy’n cael sgôr o 2 ym maes Cyfathrebu

Cymdeithasol

Defnyddiwchystrategaethau.CwblhewchyRhestrWirioar

gyferDangosyddionRhyngweithioCymdeithasoladilynwch

yrargymhellion.StrategaethauagweithgareddauoYmyriadau

argyferSylwCynnaraGwrando,ChwaraeaRhyngweithio

Cymdeithasol.

Ar gyfer plant sy’n cael sgôr o 2 ym maes Chwarae

GweithgareddauoYmyriadauargyferSylwCynnaraGwrando,

ChwaraeaRhyngweithioCymdeithasol

Ar gyfer plant sy’n cael sgôr o 2 ym maes Atal Dweud

CwblhewchyFfurflenHanesAtalDweuda’ithrafodarunwaithâ

therapyddLleferyddacIaithyrYsgolneu’rFeithrinfa.Defnyddiwch

strategaethautrabyddyplentynynarosamasesiad.

Ar gyfer plant sy’n cael sgôr o 2 ym maes Llais

CwblhewchyFfurflenHanesLlaisa’ithrafodarunwaithâ

therapyddLleferyddacIaithyrYsgolneu’rFeithrinfa.Defnyddiwch

strategaethautrabyddyplentynynarosamasesiad.

51

Ato

dia

d 3

– Cyn

llun

io Y

myria

dau

o’r P

raw

f Sg

rinio

i Fe

ithrin

feyd

dS

gilia

uC

yfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Atodiad 4 – Cynllunio Ymyriadau o’r Prawf Sgrinio i Feithrinfeydd – CrynodebAppendix 4 - Planning Interventions from the Nursery Screen – Summary !

Mae’n cael sgôr o 0 am unrhyw faes cyfathrebu

Nid oes angen camau gweithredu yn y maes hwnnw

Mae’n cael sgôr o 1 am unrhyw faes/feysydd cyfathrebu

Strategaethau ar gyfer creu amgylchedd sy’n hwyluso cyfathrebu a gwaith monitro. Dylid ystyried cynnwys y plentyn mewn grŵp SALLEY

Mae’n cael sgôr o 2 ym maes Sylw

Strategaethau ar gyfer creu amgylchedd sy’n hwyluso cyfathrebu - SylwDylid cynnwys y plentyn mewn grŵp SALLEY a’i fonitro. Os na all gymryd rhan mewn grŵp SALLEY eto, defnyddiwch weithgareddau o’r Rhaglen Ymyrryd ar gyfer Sylw Cynnar a Gwrando.

Mae’n cael sgôr o 2 ym maes geirfa.

SStrategaethau ar gyfer creu amgylchedd sy’n hwyluso cyfathrebu - Iaith Fynegiannol a GeirfaDylid cynnwys y plentyn mewn grŵp SALLEY a’i fonitro

Mae’n cael sgôr o 2 ym maes Deall.

Strategaethau ar gyfer creu amgylchedd sy’n hwyluso cyfathrebu - DeallDylid cynnwys y plentyn mewn grŵp SALLEY a’i drafod â Therapydd Lleferydd ac Iaith eich lleoliad.

Mae’n cael sgôr o 2 ym maes Lleferydd

Strategaethau ar gyfer creu amgylchedd sy’n hwyluso cyfathrebu - LleferyddDylid cynnwys y plentyn mewn grŵp SALLEY Cwblhewch y Rhestr Wirio ar gyfer Seiniau Lleferydd a’i thrafod â Therapydd Lleferydd ac Iaith eich lleoliad

Mae’n cael sgôr o 2 ym maes Iaith Fynegiannol.

Strategaethau ar gyfer creu amgylchedd sy’n hwyluso cyfathrebu - Iaith Fynegiannol a GeirfaDylid cynnwys y plentyn mewn grŵp SALLEY a’i fonitro. Os nad oes fawr ddim cynnydd, os o gwbl, ar ôl tymor – trafodwch y plentyn â therapydd Lleferydd ac Iaith eich lleoliad

Mae’n cael sgôr o 2 ym maes Cyfathrebu Cymdeithasol

Strategies for creating a communication friendly environment

Mae’n cael sgôr o 2 ym maes Atal Dweud.

Strategies for creating a communication friendly environment

Mae’n cael sgôr o 2 ym maes Llais.

Strategies for creating a communication friendly environment

Mae’n cael sgôr o 2 ym maes Chwarae

Strategies for creating a communication friendly environment

Where a child is already known to the Speech and Language Therapy Department follow the advice given.

!

!

!

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Appendix to Hands on Communication.pdf 1 28/06/2017 14:06

52

Ato

dia

d 4

– Cyn

llun

io Y

myria

dau

o’r P

raw

f Sg

rinio

i Fe

ithrin

feyd

d – C

ryn

od

eb

Sg

iliau

Cyfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Atodiad 5 – Rhestr Wirio Sain Lleferydd I FeithrinfeyddAppendix 5a – Nursery Speech Sound Checklist (English)

Rhestr Wirio Sain Lleferydd i Feithrinfeydd Enw’r plentyn Dyddiad

geni Ysgol Dyddiad

Oedran datblygiad arferol yn fras:

Sain a dargedir

Sain a gopïwyd

Gair a ailadroddwyd

Oedran datblygiad arferol yn fras:

Sain a dargedir

Sain a gopïwyd

Gair a ailadroddwyd

2+ oed

p - fel yn ‘pêl’

4+ oed

f - fel yn ‘fan’ b - fel yn ‘babi’ s - fel yn ‘saith’ n - fel yn ‘na’ l - fel yn ‘lamp’ w - fel yn ‘wy’

si - fel yn ‘siop’

h - fel yn ‘haul’

3+ oed

t - fel yn ‘tŷ’

ch - fel yn ‘chwech’

d - fel yn ‘dau’

j - fel yn ‘jwg’

c - fel yn ‘ci’

Synau lleferydd diweddarach(Nid yw’r rhain yn berthnasol i’r dosbarth meithrin)

g - fel yn ‘gêm’

ff - fel yn ‘ffôn’

Mae defnyddio rhai synau yn lle rhai eraill wrth siarad yn rhan o ddatblygiad arferol ac nid yw oedi o hyd at 6 mis yn rhywbeth i’w bryderu yn ei gylch e.e. (pôn yn lle ffôn), (tath yn lle cath).

Mae gan rai plant wahanol fathau o wallau ac mae angen cyfeirio rhain gan fod datblygiad eu lleferydd yn afreolus e.e. (ci yn lle tŷ).

Gofynnwch i’r plentyn ailadrodd y sain a dargedir, ac yna’r gair e.e. “p” (nid py) ac yna “pêl.”Os yn gywir, rhowch √. Os yn anghywir, ysgrifennwch (neu disgrifiwch) y sain/gair a gynhyrchwyd

dd - fel yn moddionth - fel yn nythr - fel yn ‘robin’

Cymysgedd o gytseiniaid e.e. st, plll - fel yn llwyrh - fel yn rhaw

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

app5.pdf 1 28/06/2017 15:06

53

Ato

dia

d 5

– Rh

estr W

irio S

ain

Lle

fery

dd

I Fe

ithrin

feyd

dS

gilia

uC

yfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Atodiad 5 – Rhestr Wirio Sain Lleferydd I FeithrinfeyddAppendix 5b – Nursery Speech Sound Checklist (Welsh)

RHESTR WIRIO SAIN LLEFERYDD MEWN DOSBARTH MEITHRIN

Enw’r plentyn:………………………………………… Dyddiad geni:……………………………. Dyddiad:...................................

Gofynnwch i’r plentyn ailadrodd y sain a dargedir, ac yna’r gair e.e. “p” (nid py) ac yna “pêl.” Os yn gywir, rhowch √. Os yn anghywir, ysgrifennwch (neu disgrifiwch) y sain/gair a gynhyrchwyd

Oedran datblygiad arferol yn fras:

Sain a dargedir Sain a gopïwyd

Gair a ailadroddwyd

Oedran datblygiad arferol yn fras:

Sain a dargedir Sain a gopïwyd

Gair a ailadroddwyd

2+ oed

p - fel yn ‘pêl’

4+ oed

f - fel yn ‘fan’

b - fel yn ‘babi’ s - fel yn ‘saith’

n - fel yn ‘na’ l - fel yn ‘lamp’

w - fel yn ‘wy’ si - fel yn ‘siop’

h - fel yn ‘haul’

Synau lleferydd diweddarach

(Nid yw’r rhain yn berthnasol i’r dosbarth meithrin)

ch - fel yn ‘chwech’

3+ oed

t - fel yn ‘tŷ’ j - fel yn jwg

d - fel yn‘dau’ r - fel yn robin

c - fel yn ‘ci’ th - fel yn nyth

g - fel yn ‘gêm’ dd - fel yn moddion

ff - fel yn ‘ffôn’ Cymysgedd o gytseiniaid e.e. st, pl

ll - fel yn llwy

rh - fel yn rhaw

Mae defnyddio rhai synau yn lle rhai eraill wrth siarad yn rhan o ddatblygiad arferol ac nid yw oedi o hyd at 6 mis yn rhywbeth i’w bryderu yn ei gylch e.e. (pôn yn lle f fôn), (tath yn lle cath).

Mae gan rai plant wahanol fathau o wallau ac mae angen cyfeirio rhain gan fod datblygiad eu lleferydd yn afreolus e.e. (ci yn lle tŷ).

54

Ato

dia

d 5

– Rh

estr W

irio S

ain

Lle

fery

dd

I Fe

ithrin

feyd

dS

gilia

uC

yfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Appendix 5b – Nursery Speech Sound Checklist (Welsh) RHESTR WIRIO SAIN LLEFERYDD MEWN DOSBARTH MEITHRIN

Enw’r plentyn:………………………………………… Dyddiad geni:……………………………. Dyddiad:...................................

Gofynnwch i’r plentyn ailadrodd y sain a dargedir, ac yna’r gair e.e. “p” (nid py) ac yna “pêl.” Os yn gywir, rhowch √. Os yn anghywir, ysgrifennwch (neu disgrifiwch) y sain/gair a gynhyrchwyd

Oedran datblygiad arferol yn fras:

Sain a dargedir Sain a gopïwyd

Gair a ailadroddwyd

Oedran datblygiad arferol yn fras:

Sain a dargedir Sain a gopïwyd

Gair a ailadroddwyd

2+ oed

p - fel yn ‘pêl’

4+ oed

f - fel yn ‘fan’

b - fel yn ‘babi’ s - fel yn ‘saith’

n - fel yn ‘na’ l - fel yn ‘lamp’

w - fel yn ‘wy’ si - fel yn ‘siop’

h - fel yn ‘haul’

Synau lleferydd diweddarach

(Nid yw’r rhain yn berthnasol i’r dosbarth meithrin)

ch - fel yn ‘chwech’

3+ oed

t - fel yn ‘tŷ’ j - fel yn jwg

d - fel yn‘dau’ r - fel yn robin

c - fel yn ‘ci’ th - fel yn nyth

g - fel yn ‘gêm’ dd - fel yn moddion

ff - fel yn ‘ffôn’ Cymysgedd o gytseiniaid e.e. st, pl

ll - fel yn llwy

rh - fel yn rhaw

Mae defnyddio rhai synau yn lle rhai eraill wrth siarad yn rhan o ddatblygiad arferol ac nid yw oedi o hyd at 6 mis yn rhywbeth i’w bryderu yn ei gylch e.e. (pôn yn lle f fôn), (tath yn lle cath).

Mae gan rai plant wahanol fathau o wallau ac mae angen cyfeirio rhain gan fod datblygiad eu lleferydd yn afreolus e.e. (ci yn lle tŷ).

Atodiad 6 – Rhestr Wirio Dangosyddion Cyfathrebu Cymdeithasol i Feithrinfeydd...

Appendix 6 – Nursery Social Communication Checklist Social Communication Indicators Checklist – Nursery

Enw’r Plentyn: Dyddiad Geni Ysgol:

Dyddiad: Profwr: A. Iaith Lafar Byth Yn achlysurol Yn aml Drwy’r amser

1 Mae’n defnyddio geiriau neu mae’n siarad mewn ffordd y byddech yn ei disgwyl gan blentyn llawer yn hŷn.

2 Mae’n gwneud synau anarferol sydd ddim yn swnio fel lleferydd. 3 Mae seiniau iaith lafar yn rhyfedd neu’n anarferol, h.y. goslef ryfedd neu fflat.

4 Mae’n cyfeirio ato/ati ei hun yn ôl ei (h)enw neu ‘ti’ neu ‘e/hi’ yn 3 oed a hŷn Sp B. Ymateb i eraill Byth Yn achlysurol Yn aml Drwy’r amser

5 Ymateb yn absennol neu’n ohiriedig pan gaiff ei enw ei alw, er bod clyw’r plentyn yn ddi-nam.

6 Ystod gyfyngedig o edrychiadau ar ei wyneb e.e. gwên ddinewid / mynegiant cyson niwtral mewn ymateb i wenu gan eraill.

7 Mae’n sylwi ar edrychiadau neu deimladau pobl eraill ac yn ymateb iddynt. 8 Gall gael ymatebion emosiynol eithafol i sefyllfaoedd (ymddengys nad yw’r ymateb yn gymesur â’r ysgogiad).

Gweler “Cam Gweithredu i’w Gymryd”

Mae angen monitro ymddygiad y plentyn

Nid yw’n achos pryder, nid oes angencymryd camau gweithredu pellach

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

app6.pdf 1 29/06/2017 09:23

55

Ato

dia

d 6

– Rh

estr W

irio D

an

go

syd

dio

n C

yfa

thre

bu

Cym

de

ithaso

l i Fe

ithrin

feyd

d...

Sg

iliau

Cyfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Atodiad 6 - parhadNursery Social Communication Checklist (continued) C. Rhyngweithio ag eraill

9 Mae’n gadael i eraill ymuno mewn chwarae esgus. 10 Mae’n gallu defnyddio llaw oedolion fel offeryn e.e. ei gosod ar ddolen y drws er mwyn i’r drws gael ei agor.

11 Mae’n pwyntio at wrthrychau neu’n eu dangos er mwyn rhannu diddordeb â rhywun.

12 Mae’n edrych rhyngoch chi a’r hyn sydd o ddiddordeb iddo. 13 Mae’n gallu defnyddio geiriau ac ystumiau ar yr un pryd. 14 Mae gan y plentyn ymwybyddiaeth is neu ddim ymwybyddiaeth o ofod personol, neu mae’n anarferol o anoddefgar tuag at bobl sy’n dod i mewn i’w ofod personol.

15 Mae’n well ganddo fod ar ei ben ei hun neu nid yw’n dechrau chwarae cymdeithasol gydag eraill. 16 Nid yw’n hoffi sefyllfaoedd cymdeithasol y mae’r rhan fwyaf o blant yn eu hoffi h.y. partïon. Ch. Syniadau a dychymyg 17 Mae’n cymryd diddordeb mewn amrywiaeth o chwarae esgus â gwahanol wrthrychau. 18 Mae’n hoffi rhannu ei wybodaeth am bynciau sydd o ddiddordeb iddo. 19 Mae ganddo ddiddordebau anarferol. 20 Mae’n canolbwyntio â’i holl egni ar hoff bynciau. 21 Mae’n hoffi cadw at y rheolau ac mae’n disgwyl i blant eraill wneud yr un peth. 22 Ymateb eithafol i newid neu i sefyllfaoedd newydd. Mae’n mynnu bod pethau’n aros yr un fath.

D. Synhwyraidd 23 Gorymateb neu ddiffyg ymateb i weadau sy’n ysgogi’r synhwyrau. 24 Ymateb gormodol i flas. Dd. Symudiad 25 Anhawster trin bwyd 26 Symudiadau ailadroddus ac anarferol neu ymddygiadau fel chwifio’r dwylo.

Byth Yn achlysurol Yn aml Drwy’r amser

Byth Yn achlysurol Yn aml Drwy’r amser

Byth Yn achlysurol Yn aml Drwy’r amser

Byth Yn achlysurol Yn aml Drwy’r amser

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

app6_cont.pdf 1 29/06/2017 09:39

56

Ato

dia

d 6

- parh

ad

Sg

iliau

Cyfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Atodiad 7 – Dehongli’r Rhestr Wirio Cyfathrebu Cymdeithasol i FeithrinfeyddAppendix 7 – Interpretation of Nursery Social Communication Checklist

Pan fydd sgìl yn yr ardal wen, nid oes angen cymryd camau gweithredu pellach.

Pan fydd sgìl yn yr ardal groeslin, mae angen monitro’r ymddygiad am dymor, a chymhwyso strategaethau.

Pan fydd sgìl yn yr ardal lwyd, mae angen cymhwyso strategaethau a gall fod yn arwydd bod angen ymchwilio ymhellach. Gweler y canllaw isod.

Ardaloedd llwyd Cam gweithredu i’w gymryd Ticiwch os bydd angen cymryd

camau gweithredu.

Mae adran 2 a 4 gyda’i gilydd, neu adrannau 2, 3 a 4 yn llwyd.

Trafodwch â therapydd Lleferydd ac Iaith eich ysgol.

Mae adran 5 yn llwyd.

Gwiriwch y statws clyw. Os yw’r clyw yn normal defnyddiwch strategaethau a gweithgareddau ar gyfer sylw a gwrando.

Mae’r rhan fwyaf o’r adrannau’n llwydneuMae un adran yn llwyd ym mhob un o’r parthau A i DD

Defnyddiwch weithgareddau o’r Rhaglen Ymyrryd ar gyfer Sgiliau Cymdeithasol.

Trafodwch y plentyn mewn cyfarfod amlasiantaethol - TAPPAS am gyngor ar ei atgyfeirio i gael asesiad arbenigol.

Defnyddiwch weithgareddau o’r Rhaglen Ymyrryd ar gyfer Sgiliau Cymdeithasol.

Trafodwch y plentyn mewn cyfarfod amlasiantaethol - TAPPAS am gyngor ar ei atgyfeirio i gael asesiad arbenigol.

Mae ymddygiad(au) yn yr ardal lwyd neu gyfran fawr o ymddygiadau yn y parth(au) croeslin yn ymyrryd yn sylweddol â gallu’r plentyn i gymryd rhan yn y cwricwlwm, neu ddatblygu rhyngweithio â chyfoedion yn ystod rhan sylweddol o’r dydd.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

app7.pdf 1 29/06/2017 09:50

57

Ato

dia

d 7

– De

ho

ng

li’r Rh

estr W

irio C

yfa

thre

bu

Cym

de

ithaso

l i Fe

ithrin

feyd

dS

gilia

uC

yfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Item 5 is grey

Atodiad 8 – Ffurflen Hanes Atal DweudAppendix 8 –Stammering History Form

Stammering History Form Enw’r Plentyn Dyddiad Geni Ysgol Dyddiad Pryd y dechreuodd yr atal dweud?

Beth sy’n digwydd pan fydd atal dweud ar blentyn? Er enghraifft, ailadrodd seiniau, estyn seiniau neu fethu ag ynganu gair.

Pryd mae’r atal dweud yn well a phryd mae’n waeth?

A yw’r plentyn yn ymwybodol o’r atal dweud neu a yw’n achosi pryder iddo?

Pwy sy’n pryderu fwyaf? Er enghraifft, athrawon neu rieni?

Pa mor ddifrifol yw’r atal dweud? Nodwch ar y raddfa:

A oes unrhyw beth yn helpu? Os felly, beth?

mân atal dweud difrifol

Atal dweud achlysurol mewn rhai sefyllfaoedd

Mae atal dweud yn amharu ar gyfathrebu

drwy’r amser

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

app8.pdf 1 29/06/2017 10:00

58

Ato

dia

d 8

- Ffu

rfle

n H

an

es A

tal D

we

ud

Sg

iliau

Cyfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Atodiad 9 - Ffurflen Hanes LlaisAppendix 9 –Voice History Form !

Voice History Form Enw’r Plentyn Dyddiad Geni Ysgol Dyddiad Pryd y sylwyd ar y broblem gyda’r llais yn gyntaf?

Sut y byddech yn disgrifio’r llais? Er enghraifft, yn gryg, torri mewn sain neu’n drwynol?

Pryd mae’r llais yn well a phryd mae’n waeth?

A yw’r plentyn yn ymwybodol o’r broblem gyda’r llais neu a yw’n achosi pryder iddo?

Pwy sy’n pryderu fwyaf? Er enghraifft, athrawon neu rieni?

Pa mor ddifrifol yw’r broblem? Nodwch ar y raddfa:

A oes unrhyw beth yn helpu? Os felly, beth?

mân broblem difrifol

Mae’r llais yn ymddangos yn chwythlyd/yn gryg neu’n

drwynol pan fydd y plentyn yn holliach fel arall

Mae’n colli ei lais yn aml neu mae ganddo lais cryg/chwythlyd

neu drwynol iawn

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

app9.pdf 1 29/06/2017 10:11

59

Ato

dia

d 9

- Ffu

rfle

n H

an

es L

lais

Sg

iliau

Cyfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Atodiad 10 – Enghraifft o Ffurflen Sylfaenol a Monitro i Grwpiau SALLEYAppendix 10 - Example of Baseline and Monitoring Form for SALLEY Groups

Enw Dyddiad Geni Dyddiad Dechrau Dyddiad Gorffen

Sgìl Dechrau Tymor 1

Diwedd Tymor 1 Diwedd Tymor 2 Diwedd Tymor 3

Cynlluniau gwers 1- 40: Mae’n arddangos eistedd yn dda Mae’n arddangos edrych yn dda Mae’n arddangos gwrando’n dda Mae’n curo dwylo i nodi sillafau (1-4 o sillafau) Mae’n cofio 3 eitem mewn tasg cof clywedol Mae’n deall cysyniadau dechrau a diwedd Mae’n deall cysyniadau byr a hir Mae’n deall cysyniadau unionfath a gwahanol Mae’n nodi seiniau b/s/t/m/a/f/g Mae’n cynhyrchu seiniau b/s/t/m/a/f/g Cynlluniau gwers 40 ymlaen: Mae’n nodi n/l/e/k/p/i/j/h/o Mae’n cynhyrchu’r seiniau n/l/e/k/p/i/j/h/o Mae’n nodi seiniau ar ddechrau geiriau Mae’n nodi Rhigwm Mae’n cynhyrchu Rhigwm Cynlluniau gwers 60 ymlaen: Mae’n nodi dechrau a diwedd seiniau mewn geiriau Mae’n nodi tebyg/gwahanol mewn geiriau Mae’n nodi’r seiniau r/c/v/z/u/q/x/y Mae’n cynhyrchu’r seiniau r/c/v/z/u/q/x/y Mae’n cyfuno cyfuniadau CVC diystyr Mae’n cyfuno cyfuniadau CVC gwirioneddol

System sgorio:

0 = sgìl yn absennol 1 = sgìl yn datblygu (33+%)

2 = sgìl wedi’i gaffael yn rhannol (66+%) 3 = sgìl wedi’i gaffael (90+%)

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

app10.pdf 1 29/06/2017 10:39

60

Ato

dia

d 10

– En

gh

raifft o

Ffu

rfle

n S

ylfa

en

ol a

Mo

nitro

i Grw

pia

u S

AL

LE

YS

gilia

uC

yfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Atodiad 11 – Enghraifft o Ffurflen Sylfaenol a Monitro ar gyfer Rhaglen Ymyrryd ar gyfer Sgiliau CymdeithasolAppendix 11 - Example of Baseline and Monitoring Form for Intervention Programme for Social

Sylw a Gwrando D1

D2

Chwarae D1

D2

Cyfathrebu Cymdeithasol D1

D2

1a Mae’n troi at synau cyfarwydd a gall edrych arno’n syth.

2a Mae’n archwilio popeth ac yn dechrau chwarae â phethau’n briodol e.e. curo drwm, cofleidio tedi

3a Mae’n cymryd ei dro e.e. bydd yn cymryd ei dro i adeiladu tŵr neu bostio siapiau neu chwarae pi-po

1b Mae’n deall os ydych yn pwyntio at rywbeth a gall ddilyn cyfeiriad eich pwyntio’n gywir (sylw a rennir ar y cyd)

2b Mae’n aml yn rhoi gwrthrychau yn ei geg. 3b Mae’n datblygu’r defnydd o gyswllt llygaid wrth gyfathrebu

1c Bydd yn dewis gweithgarwch a gall ganolbwyntio arno’n ddwys am gyfnod byr. Efallai y bydd yn rhaid iddo ganolbwyntio mor ddwys fel yr ymddengys nad yw’n clywed pethau.

2c Mae’n dangos dealltwriaeth o wrthrychau bob dydd drwy eu defnyddio’n briodol wrth chwarae ac yn dechrau eu defnyddio arno’i hun.

3c Gall ddefnyddio cyswllt llygaid i ddechrau a chynnal cyfathrebu

1d Cyfnodau o sylw manwl iawn ond mae rhywbeth sy’n apelio’n fwy yn dal i dynnu ei sylw’n hawdd hefyd.

2d Mae’n dechrau dynwared arferion syml bob dydd e.e. gwneud paned, rhoi tedi yn ei wely.

3d Gall gymryd ei dro wrth sgwrsio.

1e Mae’n mwynhau gwrando ar rigymau, caneuon a storïau cyfarwydd.

2e Bydd yn cysylltu dilyniannau chwarae â’i gilydd e.e. dadwisgo dol, paratoi bath, golchi a gwisgo dol.

3e Gall ddefnyddio ystum ochr yn ochr ag iaith lafar er mwyn cyfleu anghenion.

1f Mae’n hoffi chwarae ac yn gwneud pethau yn ei ffordd ei hun ac mae’n ei chael hi’n heriol chwarae neu wneud pethau yn unol â chyfarwyddyd oedolyn.

2f Mae’n dechrau defnyddio gwrthrychau mewn ffordd ddychmygus e.e. mae’n esgus mai car neu wely yw bocs.

3f Mae’n chwilio am eraill i ddangos eitemau ac i ddechrau rhyngweithio.

1g 2g Mae’n hoffi gwylio plant eraill yn chwarae a bydd yn dechrau ymuno yn y chwarae yn raddol.

3g Gall gynnal sgwrs fer ond gall y pwnc newid yn sydyn.

Enw Dyddiad Geni Dyddiad Dechrau Dyddiad Gorffen

Mae’n ei chael hi’n anodd gwneud dau beth ar yr un pryd e.e. gwrando arnoch yn rhoi cyfarwyddyd a gwneud a/neu edrych ar rywbeth arall ar yr un pryd.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

app11.pdf 1 29/06/2017 11:03

61

Ato

dia

d 11 – E

ng

hra

ifft o F

furfl

en

Sylfa

en

ol a

Mo

nitro

ar g

yfe

r R

hag

len

Ym

yrry

d a

r gyfe

r Sg

iliau

Cym

de

ithaso

lS

gilia

uC

yfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Atodiad 11 - parhad

(Sylw wedi’i sianelu’n unigol)

1h Mae’n adnabod synau cyfarwydd e.e. synau anifeiliaid, synau cerbydau

2h Mae’n mwynhau chwarae dychmygus a chwarae esgus.Mae’n mwynhau gwisgo i fyny a chwarae rhan cymeriad arall.Mae’n dechrau chwarae rolau wrth chwarae.

3h Mae’n mynegi emosiwn tuag at oedolion a chyfoedion.Mae’n dangos cydymdeimlad.

1i Gall wrando ar stori fer sy’n cynnwys dilyniant syml o ddigwyddiadau ar sail un i un.

2i Mae’n chwarae ar ffurf fechan neu’n chwarae byd bach

3i Mae’n dechrau sgwrs yn briodol ag oedolion a chyfoedion.

1j Mae’n dechrau rheoli sylw ond dim ond ar un peth ar y pryd y gall ganolbwyntio o hyd ond gall bellach newid sylw o un peth i’r llall.

2j Mae’n hoffi chwarae gyda phlant eraill 3j Mae’n cymryd ei dro mewn sefyllfaoedd unigol a grŵp.

1k Mae’n datblygu’r gallu i wrando mewn sefyllfaoedd grwpiau bach.

3k Mae’n deall ac yn defnyddio cyfathrebu aneiriol priodol e.e. mynegiant y wyneb, ystumiau ac ati.

System sgorio:

0 = sgìl yn absennol 1 = sgìl yn datblygu (33+%)

2 = sgìl wedi’i gaffael yn rhannol (66+%) 3 = sgìl wedi’i gaffael (90+%)

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

app12.pdf 1 29/06/2017 11:21

62

Ato

dia

d 11 - p

arh

ad

S

gilia

uC

yfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

Atodiad 12 – Cyfeiriadau

63

Ato

dia

d 12

– Cyfe

iriad

au

Sg

iliau

Cyfa

thre

bu

Ym

arfe

rol

YGymdeithasSeiciatrigAmericanaidd(2013)PumedArgraffiad

DiagnosticandStatisticalManualofMentalDisorders(DSM-5)

Boardmaker.Hawlfraint2003Mayer-Johnson,gangynnwys

Buckley;B.(2003)Children’sCommunicationSkills:fromBirthto

fiveyears.(ISBN:9780415259941)

Elks,EaMcLachlan,H(2005)LanguageBuildersforASD.A

practicalguideforallthoselivingandworkingwithverbalchildren

withAutismSpectrumDisorder.Elklan

Elks,EaMcLachlan,H(2009)EarlyLanguageBuilders.Elklan

Hunt,J.aSlater,A.(2003)WorkingwithChildren’sVoiceDisorders.

Speechmark

Prosser,L,Cole,N,Farrow,S,Hinton,J,Irons,M,Pugmire,A,

Rackshaw,E,Sudra,V,Sutton,CaWilliams,G(2011)Social

CommunicationDifficulties:ResourcePack.Speechmark

Stewart,S.aTurnbull,J.(2007)WorkingwithDysfluentChildren.

Speechmark

FforwmCynghoriTherapiLleferyddacIaithCymru(2013)

SpeechSoundPathwayforChildren

GwasanaethIechydPlantSwyddGaerwrangon(2010)Developing

everychild’sspeech,languageandcommunicationinEarlyYears

settings.

YmddiriedolaethGofalSylfaenolSwyddGaerwrangon

TaflenniTherapiLleferyddacIaith.www.schoolsonline.

swindon.gov.uk

Gwefannau

www.afasic.org.uk

www.stammering.org

www.signalong.co.uk

www.talkingpoint.org.uk

www.communicationtrust.org.uk

www.autism.org

www.literacytrust.org.uk

Gwnaedpobymdrechigydnabodffynonellaudeunydda

ddefnyddiwydynyllyfrynhwn.Weithiau,nidoesmoddgwneud

hynny,amnaellirolrhainyffynonellau,neuefallaifoddeunydd

wedicaeleiddefnyddio’nanfwriadol.Osydychynadnabod

unrhywddeunyddnascydnabuwydrhowchwybodi’rGwasanaeth

CynhwysiantyngNghyngorSirPenfroa/neuWasanaethTherapi

LleferyddacIaithPlantSirBenfroymMwrddIechydPrifysgol

HywelDdaabyddwnyngwneudeingorauiunionihyn.

64

Atodiad 13 – Adnoddau

S.A.L.L.E.Y.StructuredActivitiesforLanguageandLiteracyinthe

EarlyYears.McQueenaHurd.QuestionsPublishing

DevelopingLanguageandCommunicationSkillsthroughEffective

Smallgroupwork:SPIRALS:From3-8,MarionNash2010(David

FultonBooks)

UsborneFirstPicture:ActionRhymes.FelicityBrooksaJo

Litchfield

HowtoWriteaSocialStory:www.autism.org

TheNewSocialStoryBook.CarolGray.FutureHorizons

VisualSchedules:www.do2learn.com

PuppetsbyPost:www.puppetsbypost.com

EarlyLearningCentre:www.elc.co.uk

LDA:www.ldalearning.com

BoardmakerSoftware:www.mayer-johnson.com

PorthCyfathrebuCynyddolacAmgenAragonaidd,www.catedu.es/

arasaac

ApiauDefnyddiol

SocialStoriesCreatorandLibraryforPreschool,AutismandSpecial

Needs:TouchAutism

Splingo’sLanguageUniverse

PCSFlashcards:TobiiDynavoxLLC

ThingsthatGoTogether:InnovativeInvestmentsLtd

Sounds:DifferentRoadstolearning

Ato

dia

d 13

– Ad

no

dd

au

Sg

iliau

Cyfa

thre

bu

Ym

arfe

rol